Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54:2 (2013), ss.1-48
İbn Meymūn’un Yemen Mektubu
YASİN MERAL
Ankara Üniv. İlahiyat Fakültesi
Öz
İbn Meymūn’un Yemen Mektubu, Yahudi-Müslüman reddiye geleneğinde önemli bir rol
oynamaktadır. İbn Meymūn mektubunda Tevrat’ta Hz. Muhammed’in müjdelendiğine dair
iddiaları yanıtlayarak İslam, Hz. Muhammed ve Müslümanlarla ilgili değerlendirmelere yer
vermektedir. Bu mektup İbrani harfleriyle Arapça (Judeo-Arabic) yazıldığı için İbrani
harflerine aşina olmayanlar için bilinmezliğini korumuştur. Mektubun İngilizce tercümeleri
olmakla birlikte bu durum, orjinal metni okumanın verdiği avantajla kıyas edilemez. Bu
yüzden biz de mektubun orjinalini Arap harflerine aktararak yayınlamaya karar verdik.
Judeo-Arabic metinlerde Tevrat’tan yapılan alıntılar ve Yahudiliğe ait tabirler İbranice
muhafaza edilmektedir. Biz bu İbranice ifadeleri Arapçaya tercüme ederek dipnotta verdik.
Metinde, İbn Meymūn’un İbrani dilinin gramerini Arapçaya uygulamasından kaynaklanan,
bazı gramer hataları görülmektedir. Biz metne sadık kalma adına bunları olduğu gibi bıraktık.
İbn Meymūn’un Yemen Mektubu’nun Judeo-Arabic orjinal metnini Arap harflerine
çevirirken Yahudi akademi çevrelerinde en muteber edisyon olan 1952 tarihli Abraham
Shlomo Halkin edisyonunu esas aldık.
Anahtar Kelimeler: Yemen Mektubu, İbn Meymūn, Beşairü’n-nübüvve, Judeo-Arabic,
İggeret Teyman,
Abstract
Arabic Original of Maimonides’ Epistle to Yemen in Arabic Letters
Maimonides’ epistle to Yemen plays an important role in Jewish-Muslim polemical literature.
In his epistle, Maimonides mentions Islam, the Prophet Muhammad, and Muslims in his reply
to the Muslims’ arguments for the prophethood of the Prophet Muhammad. Because the
epistle was written in Judeo-Arabic, it long remained unknown to those who are not familiar
with Hebrew letters. Although there are English translations of the epistle, the advantage of
reading the original text cannot be compared with the translation. Accordingly, we decided to
publish the original text in Arabic letters so that the Arabic readers can read the epistle in its
original text. In the Judeo-Arabic texts, verses from Torah and special religious expressions
are preserved in original Hebrew script. These verses and expressions have been translated
into Arabic and presented in the footnotes. We have detected some Arabic grammatical
mistakes resulting from Maimonides’ application of Hebrew grammer into Arabic; however,
we have left them as they are with a view to being faithful to the text. Finally, our
transliteration of Maimonides’ epistle in Judeo-Arabic is based on the Abraham Shlomo
Halkin edition of the Epistle to Yemen of 1952, which is accepted as the most esteemed version in Jewish academic circles.
Keywords: Epistle to Yemen, Maimonides, Prophecies for Prophet Muhammad, Judeo-Arabic, Medieval Ages.
2 Yasin Meral
Giriş
Orta Çağ Yahudi dünyasının en büyük düşünürlerinden biri olan İbn
Meymūn (ö. 1204), 1138 yılında Kurtuba’da doğdu. İbn Meymūn,
Murābıṭlar, Muvaḥḥidler, Fāṭimīler ve Eyyūbīler olmak üzere dört farklı
İslam devletinin egemenliği altında yaşamıştır. Özellikle Mısır’da bulunduğu
dönemde Yahudi cemaatinin liderliğini yapan İbn Meymūn, başta Mısır
olmak üzere Yemen, Fas, Endülüs, Filistin, Suriye ve Irak gibi değişik
bölgelerdeki Yahudi cemaatlerinin de kendisinden fetva ve fikir istediği bir
lider olmuştur.
İbn Meymūn’un yetiştiği siyaset, ilim ve kültür ortamı onun zihin
dünyasına etki etmiştir. Bu etkinin izleri eserlerinde açıkca görülmektedir.
Kendisine farklı bölgelerden gönderilen mektuplara yazdığı cevaplar bunun
en güzel örneklerini oluşturmaktadır. İbn Meymūn, mektupları cevaplarken
hem muhataplarının içinde bulunduğu siyasi-dini durumu hem de kendi
hayat tecrübesini dikkate almaktadır. Bu durum, en iyi şekilde Yemen
Mektubu’nda görülmektedir.
Yemen Mektubu, 1172 yılında Yemen Yahudi cemaati lideri Ya kov ben
Natanel’e hitaben yazılmıştır. Ya kov ben Natanel, kendisi gibi Yemen
Yahudi liderlerinden olan ve Bustānu’l- Uḳūl adlı eserin sahibi Natanel ben
Feyyūmī’nin (ö.1165) oğludur. Yemen Mektubu, Ya kov ben Natanel’in İbn
Meymūn’a gönderdiği mektuba cevap olarak yazılmıştır. Onun İbn
Meymūn’a gönderdiği mektup günümüze ulaşmamıştır. O, İbn
Meymūn’dan, baskı altında bulunan Yemen Yahudi cemaatine rehberlik
etmesini istemektedir.1 Yemen Mektubu’nun yazılmasından iki yıl kadar
sonra Ṣalāḥuddīn el-Eyyūbī’nin (ö.1193) büyük kardeşi Tūrān Şāh, Yemen’i
ele geçirmiş ve Yemen Yahudi cemaati baskılardan kurtulmuştur.2
İbn Meymūn, Fransa’nın Lunel bölgesindeki hahamlara gönderdiği bir
mektupta da Yemen Mektubu’ndan bahsetmektedir. Yemen’deki Yahudi
cemaatinin bazı konularda kendisinden görüş istediğini aktaran İbn
Meymūn, bir kaç farklı risale kaleme aldığını ifade etmektedir. Bu
1 İbn Meymûn, İggeret Teyman, ed. Abraham S. Halkin (New York: American Academy for Jewish
Research, 1952), s.84; İbn Meymûn, “İggeret Teyman,” Yitshak Şilat (ed.), İggerot ha-Rambam (Maale
Adumim: Hotsaat Şilat, 1995), c.1, s.106. 2 Herbert Davidson, Moses Maimonides: The Man and His Works (Oxford: Oxford University Press,
2005), s.489.
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 3
ifadelerden dolayı, bazı araştırmacılar, Yemen Mektubu’nun bu risalelerin
birleştirilmesinden oluşturulduğunu düşünmektedirler.3
Yemen Mektubu’nun Arapça adı er-Risāletu’l-Yemeniyye, İbranice adı
ise İggeret Teyman’dır. Mektubun müellif nüshası elimize ulaşmadığı için
İbn Meymûn’un bu mektubu hangi başlıkla isimlendirdiği belli değildir.
Bununla birlikte günümüze ulaşan Judeo-Arabic yazmalarında başlık er-
Risāletu’l-Yemeniyye şeklinde olduğu için, mektubun orjinal isminin er-
Risāletu’l-Yemeniyye olması kuvvetle muhtemeldir.4 Mektubun Orta
Çağ’daki mütercimlerden Nahum ha-Maaravi ise bu mektubu Petah Tikva
(Ümit Kapısı/Başlangıcı) olarak adlandırmaktadır.5 Bu mektubun Orta Çağ’a
ait üç İbranice tercümesi vardır. Bunlar, Samuel İbn Tibbon (ö.1230),
Abraham İbn Hasday (ö.1240) ve Nahum ha-Maaravi (13. yüzyıl) tarafından
yapılmıştır.
Mektubun İçeriği ve Önemi
İbn Meymūn, Yemen Mektubu’nda çok farklı konulara değinmektedir.
Bu konuların Yemen Yahudi cemaatinin öğrenmek istediği konular olduğu
açıktır. Zira İbn Meymūn “Bahsettiğin üzere…” diye başlayan ifadeleriyle
Ya kov ben Natanel’in sorularına gönderme yapmaktadır. Mektubun ana
konuları arasında, Yemen Yahudilerinin gördüğü baskılar, Yemen’de
Mesihlik iddiasında bulunanlar, Tevrat’ta Hz. Muhammed’e işaret eden
ifadeler (beşā iru’n-nubuvve), Tevrat’ın tahrifi ve Musa şeriatının neshi gibi
konular yer almaktadır. İbn Meymūn’un İslam, Hz. Muhammed ve Kur’an
hakkındaki görüşleri daha sonraki Yahudi bilginler için de başvuru kaynağı
olmuştur. Başta İbn Meymūn olmak üzere Orta Çağ Yahudi bilginleri
arasında yaygın olan, İslam’ın Yahudilik’ten esinlenerek oluşturulan bir din,
Kur’an’ın da Tevrat’tan yararlanılarak yazılan bir kitap olduğu şeklindeki
algı günümüzde de devam etmektedir.6
3 Bkz. İbn Meymûn, “İggeret el Hahmey Montpeşlir al Gzirat ha-Kohavim,” Yitshak Şilat (ed.), İggerot ha-Rambam, (Maale Adumim: Hotsaat Şilat, 1995), c.2, s.489; Halkin, “Mukaddime” (İggeret Teyman),
s.ix. 4 Bkz. Halkin, “Mukaddime” (İggeret Teyman), s.ix. 5 Halkin, “Mukaddime” (İggeret Teyman), s.ix; Şilat, “Mukaddime” (“İggeret Teyman”), İggerot ha-
Rambam, ed. Şilat, c.1, s.79. Petah Tikva isimlendirmesi, Yosef ben Yitshak Sambari (ö.1703) tarafından
da zikredilmektedir. Bkz. Yosef ben Yitshak Sambari, Sefer Divrei Yosef, ed. Shimon Shtober (Jerusalem: Ben-Zvi Institute, 1994), s.164. Bu bilgiyi dikkatime sunan Doç. Dr. Nuh Arslantaş’a teşekkür ederim. 6 Konuyla ilgili çalışmalar için bkz. M. Schwabe, “Asarat Haverav ha-Yahudim şel Muhammed,” Tarbits
2 (1930), ss.74-89; J. Leveen, “Mohammed and His Jewish Companion,” Jewish Quarterly Review 16:4 (1926), ss.399-406; Özcan Hıdır, “İslam’ın Yahudi Kökeni Teorisi ile İlgili İddialar ve Çalışmalar,”
İLAM Araştırma Dergisi 3:1 (1998), ss.155-169; Erwin Rosenthal, Judaism and Islam (Londra: T.
Yoseloff, 1961); Charles Torrey, Jewish Foundation of Islam (New York: Jewish Institute of Religion Press, 1933); Abraham Katsh, Judaism and the Koran: Biblical and Talmudic Backgrounds of the Koran
(Philadelphia, PA: Bloch Publishing Co., 1954); Abraham Geiger, Was hat Mohammed aus dem
4 Yasin Meral
İbn Meymūn’a göre Yemen Yahudilerinin başlarına gelenler, Allah
tarafından kendilerine verilen bir imtihandır. Ona göre, sabredip Tevrat’ın
kurallarına uygun bir şekilde yaşandığı takdirde bu musibetler geçecektir. O,
kendilerini Mesih ya da Mesih’in müjdecisi gibi gösteren Yahudileri de
dikkate almamaları konusunda Yemen Yahudilerini uyarmaktadır. İbn
Meymūn, ayrıca İsfahan’da Mesihlik iddiasıyla ortaya çıkan bir şahsın
Yahudi cemaatini nasıl kandırdığını naklederek Yemen Yahudilerini aynı
hataya düşmemeleri konusunda ikaz etmektedir.7
Yemen Mektubu, İbn Meymūn’un İslam ve Müslümanlarla ilgili en
fazla malzeme barındıran eseridir. Özellikle beşā iru’n-nubuvve konusundaki
açıklamaları hiçbir Yahudi din bilgininin eserinde görülmeyecek kadar detay
içermektedir. İbn Meymūn’un, mektupta Hz. Muhammed’in
peygamberliğini reddetmek ve Müslümanların Tevrat’tan yaptıkları
çıkarımları çürütmek için Kur’an’dan yararlanması dikkat çekicidir. Hz.
Muhammed’in ismini Tevrat’ta “Muhammed” şeklinde arayanları eleştiren
İbn Meymūn, eṣ-Ṣāff Suresi altıncı ayeti8 delil göstererek İslam
peygamberinin –eğer aranacaksa— Tevrat’ta aranması gereken adının
“Ahmed” olduğunu belirtmektedir. Bu durum Müslüman reddiye
yazarlarında olduğu gibi muhatabın kutsal metnini kullanarak karşı tarafın
iddialarını çürütme gayretini göstermesi açısından önemlidir.
İbn Meymūn, mektubun girişinde çocuklar ve kadınlar da dahil bütün
Yahudi cemaati tarafından kolayca anlaşılabilmesi için mektubu Arapça
(Laşon Kedar) kaleme aldığını ifade etmektedir.9 O, Yemen Mektubu’nu
Arapça kaleme almış, fakat İbrani harflerini kullanmıştır. Judeo-Arabic
dediğimiz bu yazı stili, Orta Çağ Yahudileri arasında yaygın şekilde
kullanılmaktaydı.10
Arapça bildiği halde İbrani harflerine aşina olmayan
okurlar için mektubun orijinali bilinemezliğini korumuştur. Mektubun
Judentume aufgenommen? (Bonn: F. Baaden, 1833); Alfred Guillaume, “The Influence of Judaism on Islam,” E. R. Bevan and C. Singer (ed.), Legacy of Israel (Oxford: Clarendon, 1928) içinde, ss.129-172;
Nahman Paris, “İyunim be-Yahaduto şel ha-Kuran,” Norman Paris (ed.), Braha le-Menahem (St. Louis,
MO, 1955) içinde, ss.309-337; Nuh Arslantaş, Yahudilere Göre Hz. Muhammed ve İslamiyet (İstanbul: İz Yayıncılık, 2011). 7 İbn Meymūn, İggeret Teyman, ed. Halkin, ss.98, 100; İbn Meymūn, “İggeret Teyman,” İggerot ha-
Rambam, ed. Şilat, c.1, ss.109-110. 8 “Hatırla ki, Meryem oğlu İsa: Ey İsrailoğulları! Ben size Allah'ın elçisiyim, benden önce gelen Tevrat'ı
doğrulayıcı ve benden sonra gelecek Ahmed adında bir peygamberi de müjdeleyici olarak geldim,
demişti.” 9 İbn Meymûn, İggeret Teyman, ed. Halkin, s.3; İbn Meymūn, “İggeret Teyman”, İggerot ha-Rambam,
ed. Şilat, c.1, s.83. 10 Detaylı bilgi için bkz. Yasin Meral, “Ortaçağ Yahudileri Arasında Judeo-Arabic Kullanımı,” Asife Ünal ve diğerleri (ed.), Bütün Yönleriyle Yahudilik (Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları,
2012) içinde, ss. 319-332.
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 5
İngilizce çevirileri de her tercümede görüldüğü gibi, aslını yansıtmaktan
uzaktır. Özellikle İbn Meymūn’un hangi İslamî terimleri kullandığı,
Kur’an’dan naklettiği ayeti ne derece metne sadık kalarak yaptığı gibi pek
çok önemli ayrıntı İngilizce çeviride fark edilememektedir. Bu çalışmada İbn
Meymūn’un Yemen Mektubu’nun Judeo-Arabic orjinal metni, Arap
harfleriyle okuyucunun dikkatine sunulacaktır. Böylece Arapça bilen
okurlar, Yemen Mektubu’yla ilgili yapacakları çalışmalarda metni aslından
takip etme fırsatı bulacaklardır.
Bilindiği üzere Judeo-Arabic yazı türünde Tevrat’tan yapılan alıntılar
orjinal İbranice olarak korunmaktadır. Ayrıca Yahudi dini ve kültüründe yer
etmiş bazı terim ve ifadeler de yine İbranice olarak kullanılmaktadır. Bu
gelenek Yemen Mektubu’nda da devam ettirilmiştir. İbn Meymūn da
Tevrat’tan yaptığı bütün alıntıları ve Yahudiliğe ait terimleri İbranice olarak
korumuştur. Çalışmamızda İbranice olan bu kısımları Arapça’ya çevirerek
dipnotta verdik.11
Mektupta Arap dilinin gramer kurallarına uymayan bazı
kullanımlar olduğu görülmektedir. Bunlar müellifin Arapçasının zayıf
olmasından değil, İbrani dilinin kuralların Arapça’ya uyarlanarak
kullanmasından kaynaklanmaktadır. Orijinalini koruma adına metne hiçbir
müdahelede bulunulmamıştır. Ayrıca metinde akıcılığın sağlanması adına
Tora, Moşe, Daniel ve Yeşa yahu gibi özel isimler Arapçadaki yaygın olan
telaffuz ve yazılışlarıyla yazılacaktır. Örneğin, Tora yerine Tevrat, Moşe
yerine Musa kelimeleri kullanılmıştır.12
Yemen Mektubu’nun orijinal Judeo-
Arabic metni, Orta Çağ’a ait İbn Tibbon, Nahum ha-Maaravi ve Abraham
İbn Hasday tercümeleri ile birlikte 1952 yılında Abraham Şlomo Halkin
tarafından neşredilmiştir. Bu edisyon Yahudi akademi çevrelerinde en
muteber edisyon olarak kabul edilmektedir. Elinizdeki makalede ele
adlığımız Yemen Mektubu’nun Arapça metni, bu edisyon esas alınarak
hazırlanmıştır.
11 Arapça çevirideki yardımları için Doç. Dr. Necati Avcı Bey’e teşekkürü bir borç bilirim. 12 Tevrat’tan yapılan alıntılar http://st-takla.org/pub_oldtest/Arabic-Old-Testament-Books/Arabi-Bible-
Old-Testament-Chapters.html/ adlı sitedeki Tevrat’ın Arapça çevirisinden alınmıştır. (15.01.2014)
6 Yasin Meral
אגרת תימן
יעקב החכם הנחמד היקר נאורב נאמר תקדוש תלכבוד גדולהנגיד נתנאל פיומי נאורב נאמר תקדוש תהנכבד בן כבוד גדול
ושוע המקהלות אוח ה' הקהילותהמיומן נגיד ארץ תימן ראש ישמרם בארץ תימן כל תלמידי הקהילותו הנלויםכלל כל לותניחנו
אהובו לשמע אזנים ואם לא ראהו משה אשר מאת ויגן בעדם םצור מימון בן יוסף בן עובדיהו זצ"ל.בן
הידו נובעיהםסועל טוב המעינות י על שרשי האמת יעידו גזעיהם חלוממעין החסד נ פרח נצר נאמןוהצדקה ואמנם כי משרש האמת
והנה הנצנים כל גנים להפריח ולהשקות ב גדול נמשך בארץ תימןכל ובו מצאו ספקם ודיםר כל עיף וצמא במדבל הוא לאטו נדבר
מקצה העבירו קול בספרד ובספרוים לכן .וברי דרך ואיי היםעוכל והסוחרים הוי כל צמא לכו למים. השמים ועד קצה השמים
ומרעה ,כי מצאו מטע יפה ונעמן כלם יחד לשואליהם עוניםהכנענים וכי הם יושבי ארץ תימן עה נאמןוורועיהם בו ר, טוב כל רזה בו ישמן
הליכות שבא קוו לעשיר מקדימי שלומומסעד לדל נותני לחמו מעוזועמם מצאו ,וחהלר וביתם פתוח ,וידם לכל עוברי דרך מתוחה למו
הולכים ,וכל היום הוגים בתורת משה ,ונסו יגון ואנחה ,הכל מנוחהמעמידי עקרי , ומחזקי הבדק ,רודפי הצדק, בדרך הורה רב אשי
ל המצות מקימי כ ,ה' במלולםעם מקבצים נפזרי , התורה על תלם ,אין פרץ ואין יוצאת ואין צוחה ברחובותם ,בדקדוקיהם במקהלותם
באיים הרחוקים ברוך ה' אשר לא השבית מקימי תורה שומרי חקיםואתם האות עבדו ישעיהועל ידי חסדובכאשר הבטיחנו בטובו ו
.מכנף הארץ זמירות שמענו כאשר הודענומקום קדשו, וכאשר יצאנו מן המערב לחזות בנועם ה' ולבקר
ימציאהו אלהי צדקו וטובו, יבא שלום וינוח על ,שמענו כי נחה נפשווינוח ויעמוד לגורלו לקץ הימין, ,משכבו, וישלח ליה מלאכי רחמין
אלהים רצה מעשהו וזה לך ידידנו יקירנו מחמד נפשנו האות כיכנו, ויכפיל שכרו, ויקרא לו שלום באמרו כי אתה בנו, ותעמוד על
דת וחקה, לשמור משפט וצדקה, לשמור מצותו ודתו, לאחוז להקיםיהי ה' אלהיך עמך כאשר היה עם אבותיך, אל יעזבך ואל בבריתו
דבריו מפיך ומפי זרעך ולא ימושו לשפט עמו, יטשך, ויתן לך לב רחב .וייטיב אלהים את שמך משמו כנאמו ותחת אביך תהיה לנגיד עמו,
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 7
כל לשמעו נעמו יקירנו למצריםידידנו וכאשר הגיע אלינו כתבך אדניכי ממשרתי והוא העיד בפנינו עליך תאוה הוא לעיניםו אזניםהבי וומרודפי התורה וא החונים על דגלו היושבים בחבלואתה
בטנךוימלא ,יפתח ה' לך מצפוניה ,השוקדים על דלתותיה ,דתותיהויהיו רותיך, , וישים כתרה ראש כתריך, ויתן ענקיה על גרגמצפוניה
, ובהם יקרא שמך, וראו כל עמי תךוואור לנתיב ,דבריה נר לרגליךוזה אשר אמרת ידידנו הארץ כי שם ה' נקרא עליך ויראו ממך,
שהם ישמרם צורם ,תנואולבכתבך כי שמעת מקצת אחינו אנשי גלפי איתנים אוניםים ועורכים אותי לגננמשומהללים אותי מרבים
ודבר דבור על אפניו ממני ברוברו וחם וחסדם דובטוב אהבתם ספרואשר ,אני קטן מקטני חכמי ספרד, ואל אדם אחר אל תשע ,שמע
חכמת יולא השגת ,ותמיד אשקוד במשמרותי ,עדים בגלות הורדיגענו ולא ,ובשלוה לא התלוננו ,נוכי ימים רעים וקשים פגע ,אבותי
ומממלכה אל , והיאך תתברר הלכה. לגולה מעיר לעירהונח לנו ואלקטה בשבלים הקוצרים בכל שבילים יאבל רצתי אחר ממלכה
זה שבתי ו קות לא אבעטדצנומות הבו אקבץ הבריאות והמלאותלא השגתי המעט ,ה' שהיה לנו ואבותינו ספרו לנו אולול ,הבית מעט
ועל אודות ידידנו תלמידנו ר' ,וממנו תמיד אשבור ,ורצבאשר אהנבון, אשר אמרת כי הוא מרחיב פיהו שלמה סגן הכהנים החכם
תשוקתוכפי לשון הבאי דבר ,נויומאריך לשונו בשבח נויבמהלל ,ישמרו צורו, ויהי כגן פורח ,והגדיל לספר באהבתו ובחמלתו
ושאר עניני כתבך אשר שאלת להשיבך ,ויחזירהו אלינו שלם שמח רא בולמען ירוץ קו ,בלשון קדר וניבוהתשובה ראיתי להשיב עליהם
ראויה לעמוד ,חדיכי תשובת ענינו ,כל האנשים והטף והנשיםמ
.חדכאכם יעליה כל קהלות
13
5511.)
8 Yasin Meral
גזר שמד על ישראל
שמועה רעה
שתי אזניו כל שומעה תצלנה
מזרח ומערבשמדالאלצרות
55511.)
52561.)
65512)
52561)
14
15
16 5551)
17
18
19
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 9
ויהיו לישראל בתוך אלה מזה ואלה מזה
ואמר אדני אלהים חדל נא מי יקום יעקב כי קטן
הוא
חבלי משיח
תעה לבבי
פלצות בעתתני את נשף חשקי שם לי לחרדה
אוי מי יחיה משמו אל
גלותال
יתבררו ויתלבנו
ויצרפו רבים והרשיעו רשעים ולא יבינו כל רשעים והמשכילים
יבינו
בה' ובמשה עבדו
ומן המשכילים
יכשלו
20
6651) 21
155( 22
23
1565(
24 61561(
25
26 10:12)
27
28 (35:11
10 Yasin Meral
רק
ר בזרעם אחריהם בכם מכל באבותיך חשק ה' לאהבה אותם ויבח
העמים
לא מרבכם מכל העמים חשק ה' בהם
ומי גוי
אשר לו חקים ומשפטים צדיקיםגדול
עמלק וסיסרא
וסנחריב ונבוכדנצר וטיטוס ואדרינוס
ולא זה יצלח
ולא זה יצלח
כל כלי יוצר עליך לא
29
51552(
30
555(
31
151(
32
33
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 11
תרשיעייצלח וכל לשון תקום אתך למשפט
ננתקה את
מוסרותימו ונשליכה ממנו עבותימו יושב בשמים ישחק ה' ילעג
ناגלותלמו
ישוע הנצרי שחיק עצמות
ישראליתגוי
ממזרגוי ועבד הבא על בת ישראל הולד כשר
זכורים לברכה
34
55511(
35 6 51-1(
36
37
38
39
40آ( - 11
41
42
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 13
משתכל הוית בקרניא
ואלו קרן אחרי זעירה סלקת ביניהון ותלת מן קרניא קדמיתאאתעקרה מן קדמיה ואלו עינין כעיני אנשא בקרנא דא ופס ממלל
רברבן
ויסבר
להשניה זמנין ודת
45
155(
46 6155(
14 Yasin Meral
ברוח הקדש
שמדות ال
רבת צררוני מנעורי גם לא יכלו ליגזירותوال
נבוכדנצר הרשע
לעבודה זרה
מלכות יון בית שני
גזרו שמדותהרשעה
אין בחילול שבת
ישראל לו חלק בה' אלהי
פעם אחת גזרה מלכות הרשעה שמד על
47
48
49
65562)
50
51
52
53
54
55
56
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 15
ישראל כך וכך גזרו עליהם כך וכך
שמדא עביד דבטיל
והיה זרעך כעפר הארץ וגו'
גלותال
חזות קשה הגד לי הבוגד
בוגד והשודד שודד עלי עילם צורי מדי כל אנחתה השבתי
כי אני ה' לא
שניתי ואתם בני יעקב לא כליתם
כה אמר ה' אם ימדו
שמים מלמעלה ויחקרו מוסדי ארץ למטה גם אני אמאס בכל זרע
עשו נאם ה'ישראל על כל אשר
ואף גם זאת בהיותם בארץ איוביהם לא
מאסתים ולא געלתים לכלתם להפר בריתי אתם
57
58
)ب -1
59 51561(
60
61 :2:2(
62 251(
63
15515(
64
11562(
16 Yasin Meral
שמדותال
בשרידים אשר ה' קרא
הגבורה עמדו אבותיהם על הר סיני ושמעו הדבור מפי
נעשה ונשמע
לנו ולבנינו עד עולם
מעמד הר סיני
הנה אנכי בא אליך בעב הענן וכו' וגם בך יאמינו לעולם
לא עמדו אבותיו על הר
סיני
הנפוצים בקצוות
65
66
151(
67
68
69 62561(
70
71 2552(
72)آ -62
73
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 17
ספר התורה
פה אל עד לעיני כל ישראל בראשית
פה אדבר בו
השמר לך ושמר נפשך מאד פן תשכח את הדברים אשר
ראו עיניך ופן יסורו מלבבך כל ימי חייך והודעתם לבניך ולבני בניך
יום אשר עמדת לפני ה' אלהיך בחרב
כי שאל נא
השמע עם קול אלהים מדבר לימים ראשנים אשר היו לפניך וכו'
מתוך האש
כי לבעבור נסות אתכם שמדותال
נסיוןבא האלהים וכו'
74
75
76
1556)
77
52-251(
78 1651(
79 1151(
80
81 52562(
82
18 Yasin Meral
כלך יפה רעיתי ומום אין בך
מחנה ישראל ומחנה אלהים
שובי שובי השולמית זה לעומת זה
שובי שובי ונחזה בך מה תחזו בשולמית כמחולת המחנים
מעמד הר סיניומחולת המחניםשולמית
ויוצא משה את העם לקראת האלהים מחנה ישראל
רכב אלהים רבותים אלפי מן המחנה, ומחנה אלהים
שנאן
פסוקالשובי
מלכויות
83
551(
84
85 555(
86
87
88
89
90 55552(
91 51521(
92
93
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 19
ועבדתם שם אלהים מעשה ידי אדם וכו'
כי לא
תשכח מפי זרעו
ואני זאת בריתי אותם
שמדותالאמר ה' וגו'
כי עליך הורגנו כל היום נחשבנו כצאן טבחה
כי עליך זה דורו של שמדמדרש חזיתז"ל
כקרבן כליל על גבי
מלאו ידכם היום לה' ולתת עליכם היום ברכההמזבח
השם הנכבד והנורא הזה את ה' אלהיך, ונאמן הוא לשלם שכר
טוב בעולם הזה ולעולם הבא
94
95
6151(
96 )65512 (
97 )65512 (
98
99 61511(
100
101
102
103
104
62516(
105
20 Yasin Meral
חילול שבת
חטא עגליםالירבעם בן נבט שחיק עצמות
סוכהالבהם והחטיא את ישראל
סוכות
במאד מאדפושעال
נביא מקרבך הופיע מהר פארן
לישמעאל ונתתיו לגוי גדולמאחיך
פושעיםوال
106
107
108
109
110
111
112
113
62555)
114 :222(
115 51551(
116 62555(
117
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 21
פסולال
גוי גדול
גוים גדולים ועצמים מכםעבודה זרהעובדי
במאד מאד
וברכתיו במאד מאד
במאד מאדאברכנו
והרביתי
וגם את בן
118
119
120
121
61555(
122 62555(
123
124
125 62555(
126
22 Yasin Meral
זרעך הואהאמה לגוי אשימנו כי
כי ביצחק יקרא לך זרע
ויקרא בהם שמי ושם אבותי יקרא
אברהם ויצחק
והייתי
להם לאלהים
ואת בריתי אקים את יצחק
הנה ברכתי אתו
ויתן לך ברכת אברהם
אשר כרת את אברהם ושבועתו ליצחק ויעמידה ליעקוב
לחק לישראל ברית עולם
ישמעאליםال
מים דאל מים חיתבמאד מאדפושעיםال
127
52513 )
128 56565(
129
130 52511(
131 1555(
132
65555(
133 62555(
134 1561(
135 52552-55)
136
137
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 23
אלף חית מים דאל
במאד מאד
ויופיע מהר הופיע מהר פארן
הופיעפארן
מעמד הר סיני
ה'
למוהופיע מהר פארן מסיני בא וזרח משעיר למו
שעירהופיעפארן
זרח
מסיני באוישכן כבוד ה' על הר סיני
במעמד הר סיני
138
139
140
141
142
6511(
143
144
145
146 6511(
147
148
149
150
151
15252561(
153
154
24 Yasin Meral
ה' בצאתך משעיר בצאתך משדה אדום וגו'
ז"ל
כל אשר דבר ה' נעשה ונשמע
בא וזרח והופיע
נביא מקרבך מאחיך
מקרבך
מקרבך
מאחיךמקרבך
לא תשמע אל
עבודה זרהדברי הנביא ההוא
ועבדתם שם אלהים אחרים וגו'
155
151(
156
157 5561(
158
159 51551(
160
161
162
163 1551)
164
165 52555 (
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 25
נביא מקרבךפסוקال
פרשהال
מקרבך
כמוני
מאחיך
מן בני כמונילבני עשו כה אמר אחיך ישראל
ולא קם נביא בכמונייעקב
166
167
168
169
170
171
172
51562(
173
174
175
26 Yasin Meral
פרשהالעוד בישראל כמשה
תמים וחבר חבר וגו'לא ימצא בך מעביר בנו ובתו באש וגו'
ואתה לא כן נתן לך ה' אלהיך נביא מקרבךתהיה וגו'
קוסמיםوالמעוננים ال
לפנים הרואהכי לנביא היום יקרא
איוב וצופר מקרבך מאחיך
ובלדד ואליפז ואליהו
חנניה בן עזור נביא שקר
רבן של
קרב אתה כל הנביאים
לא ושמע
לא תוסף בשמים היא
176
52511(
177
178 52551(
179 55551(
180 51551)
181 51551(
182
183 9:9(
184
185
186
187
188 6551(
189 56512(
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 27
עליו ולא תגרע ממנו
הנסתרת לה' אלהינו וגו'
כהן או לוי או עמלקי
עד עולם
והמופת לא תשמע ובא האותלע"ז
לא תעבדו ע"ז
מתנבא בשם ע"ז
נביא עד עולם
שקר
וגם בך יאמינו
לעולם
190
5551(
191 61562(
192
193
194
195 51 51-1(
196
197
198
199
200 2552(
28 Yasin Meral
מעמד הר סיני
מה תחזו בשולמית כמחולת המחנים
מעמד הר סיני
אומות העולם
תורה שבעל ז"ל
201
202
555 (
203
204
205
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 29
מינים מהרה יאבדוالפה
שמד
חכמים והתלמידים ומדרשות
חכמים
וגבורים בתורה ובמעשים טובים
על פי התורה
ישמעאליםال
רבינו סעדיה זצ"לקציןال
קץال
כי סתמים וחתמים הדברים
ישטטו רבים ותרבה
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
2556(
30 Yasin Meral
הדעת
קצין
ויפח לקץ ולא יכזב אם
יתמהמה חכה לו כי בא יבא לא יאחר
גלות מצריםקץال
ועבדום וענו אותם ארבע מאות שנה
שעבודال
ארבע מאות שנה מעמד בין הבתרים
למעמד בין הבתרים
גלותال
גאולהال
בני אפרים נושקי רומי קשת הפכו ביום קרב
קץوال
כי גר יהיה זרעך בארץ לא כי ביצחק יקרא לך זרע
217
1556(
218
219
156(
220
221
222 51551(
223
224
225
226
227
228
2551(
229
230
56565(
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 31
גירותالלהם ועבדום וענו אותם ארבע מאות שנה
פסוקال
גירותلل
קץالקץال
הלעולם תאנף בנו תמשך אפך
ואספו אספה אסיר גלותالלדר דר
על בור וסגרו על מסגר ומרב ימים יפקדו
קציםالקץال
מחשבי קצים תפוח דעתן של
לרבינו סעדיה זצ"ל
231
51551( 232
233
234
235
236
237
2511( 238
239
66561( 240
241
242
25- ( 243
32 Yasin Meral
ז"ל כל מעשיו לשם שמיםקציםال
קציםال
מכותال
אים אפוא חכמיך ויגידו נא לך וידעו מה יעץ
נבוכדנצר הרשעה' צבאות על מצרים
יעמדו נא וישיעך הברי שמים החוזים בכוכבים
מהרה יגלהוגו'
244
245
246
247
248
56552(
249
250 51515(
251
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 33
מפר אתות בדים
וקסמים יהולל משיב חכמים אחור ודעתם יסכל מקים דבר עבדו מלאכיו ישלים האמר לישרושלם תושב ולערי יהודה ועצת
תבנינה
לכן הנני יוסף להפליא את העם
ואבדה חכמת חכמיו ובינת נבניו תסתתר הזה הפלא ופלא
מכל האדם ויחכם
עמודו של עולם
אבות הן המרכבהכסא הכבוד
אבותالויעל מעליו אלהיםשנאמר
252
11 561-62(
253 51562(
254
255
256
257
258 51511(
259
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 35
מבולال
הכצעקתה הבאה וגו'
וקריאם תלכו עמי בקרי והלכתי אף אני וגו'.תוכחהال
שבע על חטאתיכם
קץ
260
261
65551(
262
263 62 565(
264
265 61562(
266
36 Yasin Meral
וגזר שמד
גלותال
המיחלים לה'חזקו ויעמץ לבבכם כל
חזקו מהרה יגלה
ידים רפות וברכים כושלות אמצו
גלותال
ותאמר ציון
התשכח אשה עולה מרחם בן עזבני ה' וה' שכחני וגו'
כי אל רחום ה' בטנה וגו'
ושב ה' אלהיך את שבותךאלהיך לא ירפך ולא ישחיתך
אראנו ולא עתה אשורנו
והיה אדום ירשהולא קרוב וכו'
ואפס עצור ועזוב
267
268
269 61515(
270
271 1511(
272
273 51512 (
274 51512(
275 3551(
276 1512(
277 61 555 (
278 61 558 (
279 12516(
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 37
ומי יכלכל את יום בואו
פלוני
משוגע
רכב חמוררכב חמור רכב גמל צמד פרשים
רכב גמלעני ורכב על חמור
אדום וישמעאלצמד פרשים
צלםال
ירושלםناגלותזצ"ל
אשר בספרד וגלות ירושלם
280
651(
281
282
283 5565)
284
285 252(
286
287
288
289
290
291
292
293 62(
38 Yasin Meral
רדו
רדושמה
רבינו כי תוליד בנים ובני בנים ונושנתם בארץ
נושנתםגלות המלך יהויכין
בלעם כעת
אל יאמר ליעקב ולישראל מה פעל
ששת ימי בראשית
מה פעל אל
סימן בתמח גאוליםال
ליצירה
ונבאו בניכם והיה אחרי כן אשפוך וגו'
קץ ובנותיכם
294
6516(
295
296 6151(
297 65561(
298
299 61561 (
300
301
302
303
304 551(
305 551(
306
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 39
ועת צרה היא ליעקב וממנה
מלחמת גוג ומגוגיושע
שער גירון
אל לנביא אשר יזיד לדבר דבר בשמי בשם ע"ז מתנבא
את אשר לא צויתי לדבר וגו'
ונחה עליו והריחו ביראת ה' וכו'
307
5512(
308
309
310
311 62551(
312 1555(
40 Yasin Meral
והיה צדק אזור מתניו וגו'רוח ה'
בני אתה היום כי ילד ילד לנו
ילדתיך
אין הנבואה שורה אלא
גבור כובש יצרו ועשיר עשיר על חכם גבור ועשיר
בדעתו
עם הארץעמי הארץ
ואם
מכל אשר לו ולא החרם יחרים איש מכל אשר לו
המבזבז אל יבזבז כל אשר לו
יותר מחומש
עניים والהם עניים ענייםلل
בין עשירים
עשירים חוזר חלילהوالעניים ال
313
6555 (
314 1555 (
315251(
316 556(
317
318
319
320
321
322 61- (
323 12(
324
325
326
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 41
ופתאם יבוא אל היכלו
הנה איש צמח שמו
ומתחתיו יצמח
מארץ ציחויעל כיונק לפניו וכשרש
לירושלם
השלח בים צירים וכו'
עליו יקפצו מלכים פיהם
והכה ארץ בשבט פיו
327
551(
328 5652(
329 6511 (
330
331 6551(
332 51516(
333 1555(
42 Yasin Meral
ישוע הנצרי שחיק עצמות
בזדון
גויםال
גויםال
גויםللגויםال
ואויבינו פלילים
ברוח הקדש
אויה לי כי גרתי משך שכנתי עם אהלי קדר
334
335
336
337
338
339
340
15516(
341
342 15562(
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 43
משוגע
כעפר לדוש
ויפל מן הצבא ומן הכוכבים ארצה מהרה יכנע
וירמסם וגו'
ואהי כחרש אשר לא שמע וכאלם לא
ז"ליפתח פיו
ומשמע ודומה
ומשא
גוי נתתי למכים ולחיי למרטים
אני שלום וכי אדבר המה למלחמה
343
344
345
346
5251(
347 51511(
348
349 51561(
350 5512(
351 55562(
44 Yasin Meral
עבר הנהר
נעוג מכה אלהים
גלותال
קהילותال
במר
ז"ל
זצ"ל
נ"ערבי
352
353
1511(
354
355
356
357
358
359
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 45
ונתתי מופתים בשמים ובארץ דם ואש וכו'
מרחשון
גויםال
ז"ל
זצ"ל
חלום שאלת
360
361
151(
362
363
364
365
366
46 Yasin Meral
ונדוהוקנס
גויםال
ועם ענני שמיא כבר אינש אתי
ברוח הקדש
גלותال
השבעתי אתכם בנות ירושלם
ולא תעירו את האהבה עד וגו'
שתחפץ
367
368
369
370
5 551 (
371
372
373 151(
374 (7:2
AÜİFD 54:2 İbn Meymūn’un Yemen Mektubu 47
ובורא עולם במדת רחמים יזכור אותנו ואתכם במדת רחמים וחבלו לחזות בנעם ה' ולבקר להיכלו, ויוציאנו לקבץ גליות נחלתו
מגיא הצלמות אשר הושיבנו בו, ויסיר מחשך עינינו ומאפל לבנו, ויקים בימינו ובימיכם העם ההלכים בחשך ראו אור גדול, ויחשיך באפו ובעברתו על כל הקמים עלינו ויאיר מחשכינו כאשר הבטיחנו
יזרח ה'כי הנה החשך יכסה ארץ וערפל לאמים ועליך
ושלום עליך ידידנו ויקירנו בעל החכמות אוסף התבונות ועל כל התלמידים אחינו ועל כל הארץ שלום שלום כאור זורח ורב שלום עד
בלי ירח אמן סלה.
מצדיקי הרבים
אומות העולםרשע
הצדקת הרבים
וסוד אלהים ליריאיהו
ולא מצוהשלוחי מצוה אין ניזקין
.שלים ושלום על כל ישראל,
375
9:9
06:2)
376
377
378
379
380
381
382
8(
383
384
48 Yasin Meral
KAYNAKÇA
Arslantaş, Nuh. Yahudilere Göre Hz. Muhammed ve İslamiyet. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
Davidson, Herbert. Moses Maimonides: The Man and His Works. Oxford: Oxford University
Press, 2005.
Geiger, Abraham. Was hat Mohammed aus dem Judentume aufgenommen? Bonn: F. Baaden,
1833.
Guillaume, Alfred. “The Influence of Judaism on Islam,” Legacy of Israel. Ed. Edwyn R.
Bevan and Charles Singer (Oxford: Clarendon, 1928) içinde, ss. 129-172.
Hıdır, Özcan. “İslam’ın Yahudi Kökeni Teorisi ile İlgili İddialar ve Çalışmalar,” İLAM
Araştırma Dergisi 3:1 (1998), ss.155-169.
İbn Meymûn, Musa. “İggeret el Hahmey Montpeşlir al Gzirat ha-Kohavim,” İggerot ha-
Rambam. ed. Yitshak Şilat. III. Baskı. (Maale Adumim: Hotsaat Şilat, 1995), c.2, ss.478-
490.
----------. “İggeret Teyman,” İggerot ha-Rambam. ed. Yitshak Şilat. III. Baskı. (Maale
Adumim: Hotsaat Şilat, 1995), c.1, ss.82-102.
----------. İggeret Teyman. ed. Abraham S. Halkin. New York: American Academy for Jewish
Research, 1952.
Katsh, Abraham. Judaism and the Koran: Biblical and Talmudic Backgrounds of the Koran.
Philadelphia, PA: Bloch Publishing Company, 1954.
Leveen, J. “Mohammed and His Jewish Companion,” Jewish Quarterly Review 16:4 (1926),
ss.399-406.
Meral, Yasin. “Ortaçağ Yahudileri Arasında Judeo-Arabic Kullanımı,” Asife Ünal,
Hüsamettin Karataş, Yasin Meral ve Dilek Özbey (ed.), Bütün Yönleriyle Yahudilik
(Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2012) içinde, ss.319-332.
Paris, Nahman. “İyunim be-Yahaduto şel ha-Kuran,” Braha le-Menahem. Ed. Norman Paris.
Missouri, 1955, ss.309-337.
Rosenthal, Ervin. Judaism and Islam. Londra: T. Yoseloff, 1961.
Sambari, Yosef ben Yitshak. Sefer Divrei Yosef. Ed. Shimon Shtober. Jerusalem: Ben-Zvi
Institute, 1994.
Schwabe, M. “Asarat Haverav ha-Yahudîm şel Muhammed,” Tarbits 2 (1930), ss.74-89.
Torrey, Charles. Jewish Foundation of Islam. New York: Jewish Institute of Religion Press,
1933.
Top Related