78 Journal of nurses’ association of thailand, north-eastern division
volume 30 no.3 : July - september 2012
*วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยขอนแกน**นกศกษาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยขอนแกน***รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน
การพฒนาการดแลผปวยวณโรคปอด โรงพยาบาลบานผอ จงหวดอดรธาน*
ฉนทนาชาวดรพย.ม.** เพชรไสวลมตระกลวท.ม.***
บทคดยอ การวจยเชงปฏบตการนศกษาสภาพการณและพฒนาการดแลผปวยวณโรคปอดม2ระยะระยะแรกศกษา
สภาพการณในคลนกบรการและสถานบรการเครอขายโรงพยาบาลบานผอจำานวน21แหง เกบขอมลโดยใชแบบ
สมภาษณกงโครงสรางในกลมของบคลากรดานสาธารณสข เจาหนาทขององคการปกครองสวนทองถนและพเลยง
กำากบการกนยาสนทนากลมผปวยวณโรคปอดและอาสาสมครสาธารณสขสงเกตการปฏบตงานของเจาหนาทและ
พฤตกรรมของผปวยและพเลยงในคลนกวณโรคและแบบบนทกตางๆ โดยใชกรอบแนวคดการดแลผปวยโรคเรอรง
6องคประกอบระยะทสองพฒนาการดแลผปวยวณโรคปอดในคลนกวณโรคและสถานบรการเครอขายจำานวน5แหง
วเคราะหขอมลโดยใชการวเคราะหเชงเนอหาและสถตพรรณา
ผลการศกษาพบวาผปวยวณโรคปอดปฏบตไมถกตองเกยวกบการรกษาวณโรคการปองกนแพรกระจายเชอ
การตดตามการรกษาตามนดพเลยงกำากบการกนยาสวนใหญไมไดดแลกำากบการกนยาของผปวยอยางจรงจงอตรา
กำาลงเจาหนาทในการใหบรการในคลนกวณโรคมไมเพยงพอการประสานสงตอขอมลและแนวทางการเยยมตดตาม
ผปวยไมชดเจน จากสถานการณไดระดมสมองวางแผนพฒนาและดำาเนนการตามแผนดงน1) การสนบสนนการ
ดแลตนเองของผปวยวณโรคทมปญหาการรกษาการปองกนการแพรกระจายเชอและการมาตรวจตามนด โดยการ
ใหความรเกยวกบวณโรครายบคคลและรายกลมโดยใชสอการสอนทพฒนาขน ใหความรเกยวกบวณโรคในกลมพ
เลยงและแนะนำาเกยวกบการกำากบการกนยาและการดแลผปวย2)เพมอตรากำาลงในคลนกและปรบเปลยนวนให
บรการ 3)พฒนาแนวทางการประสานขอมลผปวยระหวางคลนกวณโรคกบแผนกตางๆ และเครอขายบรการ
4)พฒนาแนวทางการเยยมตดตามผปวยวณโรค
ผลการดำาเนนงานพบวาผปวยวณโรคปอดทเขารวมในกระบวนการศกษาจำานวน25คน ไดรบการรกษา
หายขาดรอยละ96 ในจำานวนนเปนผปวยรายใหมจำานวน7คนไดมการประสานสงตอขอมลและตดตามเยยมตาม
แนวทางครบทง7คน
คำ�สำ�คญ : การดแลผปวยวณโรคปอดวณโรคปอด
ความเปนมาและความสำาคญของปญหา วณโรคเปนโรคตดตอเรอรงทเปนปญหาสำาคญ
ทางดานสาธารณสขและเปนสาเหตของการปวยและการ
ตายในหลายประเทศทวโลกซง มแนวโนมจะทวความ
รนแรงมากขน เนองจากการแพรระบาดของโรคเอดส
และ ปญหาการดอยาวณโรคเพมมากขน1,2 จากการ
รายงานขององคการอนามยโลกระบวาป2550ประชากร
1 ใน3ของประชากรทวโลกหรอประมาณ16–20
ลานคนตดเชอวณโรคแลวและประมาณ8–10ลาน
คนเปนกลมทกำาลงแพรเชอคดเปนอตราปวย139ตอ
แสนประชากรผปวยวณโรคเสยชวตปละประมาณ1.65
ลานคนคดเปนอตราตาย25ตอแสนประชากร โดย
ประเทศไทยถกจดอยในอนดบท18จาก22ประเทศท
มอบตการณการระบาดของวณโรคอยางรนแรง1,3,4จาก
ขอมลป2551ประเทศไทยมผปวยวณโรคทวประเทศ
65,252ราย(113.51ตอแสนประชากร)เพมขนจาก
ป2550รอยละ1.85
79วารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
ปท 30 ฉบบท 3 : กรกฎาคม - กนยายน 2555
เปาหมายในการควบคมวณโรคขององคการ
อนามยโลกกำาหนดไว2ขอคอ1)อตราการคนหาผปวย
วณโรครายใหมเสมหะพบเชอไมตำากวารอยละ70ของ
จำานวนทคาดวาจะมและ2)อตราการรกษาหายในผปวย
วณโรครายใหมเสมหะพบเชอไมตำากวารอยละ851ใน
ดานการรกษากระทรวงสาธารณสขไดนำากลยทธDOTS
(DirectlyObservedTreatment,Shortcourse)หรอการ
รกษาดวยระบบยาระยะสนภายใตการสงเกตโดยตรงซง
องคการอนามยโลกไดมการพสจนแลววามประสทธภาพ
สามารถตดวงจรการตดตอของวณโรคอยางไดผลจงนำา
มาใชแกปญหาวณโรคในประเทศตงแตป2539ผลการ
ดำาเนนงานพบวาอตราผลสำาเรจของการรกษามแนวโนม
เพมขนตลอดมาตงแตป2544แตยงตำากวาเปาหมายท
กำาหนดคอรอยละ85โดยในป2550อตราผลสำาเรจของ
การรกษาคดเปนรอยละ81สาเหตสำาคญทประเทศไทย
ไมสามารถบรรลเปาหมายในเชงผลการรกษา เนองจาก
อตราตายทสงถงรอยละ8.6และอตราการขาดการรกษา
รอยละ56 สาเหตของการขาดยาเปนเพราะการรกษา
ตองใชระยะเวลานานทำาใหผปวยไมใหความรวมมอใน
การรกษา7กระทรวงสาธารณสขไดใชกลวธตางๆรวม
ทงDOTSทองคการอนามยโลกไดแนะนำา แตการนำา
DOTSมาปรบใชในการปฏบตจรงในประเทศไทยยงม
ความหลากหลายดานคณภาพ8
จงหวดอดรธาน มการดำาเนนงานปองกน
ควบคมวณโรค โดยนำาแนวทางการรกษาดวยระบบ
ยาระยะสนแบบมพเลยงมาใชครอบคลมทกพนทในป
2545ซงผลการดำาเนนงานระหวางป2549–2551พบ
วาอตราปวยเพมขนเลกนอยโดยมผปวยวณโรครายใหม
ขนทะเบยนรบการรกษาคดเปนอตราปวย78.3,72.4
และ74.1ตอแสนประชากรตามลำาดบผปวยวณโรคราย
ใหมเสมหะบวกคดเปนอตรา53.2,48.2,และ50.3ตอ
แสนประชากรตามลำาดบอตราผลสำาเรจในการรกษาใน
ภาพรวมแนวโนมเพมขนเลกนอยคดเปนรอยละ87.0,
87.1และ87.5ตามลำาดบ9
สำาหรบการดำาเนนงานปองกนควบคมวณโรค
อำาเภอบานผอ จงหวดอดรธานพ.ศ.2550–2552
พบวามผปวยวณโรครายใหมขนทะเบยนรบการรกษา
จำานวน74;51และ79รายคดเปนอตราปวย69.1;
47.6 และ 73.1ตอแสนประชากรตามลำาดบ มแนว
โนมลดลงแลวเพมขนอกอตราผลสำาเรจในการรกษาม
แนวโนมลดลงเรอยๆจากรอยละ87.5เปน86.9และ
79.4ตามลำาดบ เนองจากผปวยขาดการรกษาและเสย
ชวตระหวางการรกษาซงพบวาอตราการขาดการรกษา
มแนวโนมเพมขนคดเปนรอยละ4.2;9.3และ11.8
ตามลำาดบ10 ในการดำาเนนงานวณโรคทผานมาของ
โรงพยาบาลบานผอป2553พบผปวยวณโรคปอดทก
ประเภทขนทะเบยนรกษาในคลนกวณโรคตงแตเดอน
ตลาคม2552–กนยายน2553จำานวน58คนคด
เปนอตราปวย53.7ตอแสนประชากร11และเหนวาการ
ใหการดแลผปวยวณโรคของโรงพยาบาลบานผอ ยงม
ปญหาในดานการจดบรการของคลนกวณโรคการปฏบต
ตวผปวยการมสวนรวมของคนในครอบครวและชมชน
ซงวณโรคปอดถอเปนโรคตดตอเรอรงทตองไดรบการ
ดแลรกษาอยางตอเนอง
จากการทบทวนวรรณกรรมพบวามการนำารป
แบบการดแลผปวยโรคเรอรง12(ChronicCareModel)
ไปใชในผปวยโรคเรอรงไดอยางมประสทธภาพเนองจาก
เปนรปแบบการดแลทชวยใหผปวยมการจดการตนเอง
มทมในการดแลผปวยทเปนสหวชาชพทำาการเยยมเปน
ทมและมการจดการโรคและการจดการรายกรณ13 ซง
ม6องคประกอบไดแก1)นโยบายของชมชนแหลง
ประโยชนทรพยากรบคคลทมบทบาทและหนาทใหการ
สนบสนนการดแลรกษาผปวยวณโรค 2) นโยบาย
และเปาหมายของการดแลรกษาผปวยวณโรค 3)การ
สนบสนนการดแลตนเองทงของผปวยพเลยงและผม
สวนเกยวของเพอสงเสรมใหผปวยวณโรคและครอบครว
สามารถปฏบตตามแนวทางการรกษาวณโรคไดถกตอง
4)การออกแบบระบบการใหบรการ เพอใหเหมาะสม
กบสภาพปญหาและความตองการของผปวย 5) การ
สนบสนนการตดสนใจหรอแนวทางในการตรวจวนจฉย
โรคและรกษาวณโรค 6) ดานระบบขอมลทางคลนก
เพอการจดการขอมลทสามารถนำามาใชประโยชน และ
วเคราะหได ผวจยจงมความสนใจทนำามาพฒนาการ
ดแลผปวยวณโรคปอดเพอใหผปวยไดรบการรกษาตอ
เนองอตราผลสำาเรจของการรกษา(Successrate)และ
อตราการรกษาหาย(Curerate) เพมขนอตราการขาด
การรกษา(Defaultrate)ลดลง
80 Journal of nurses’ association of thailand, north-eastern division
volume 30 no.3 : July - september 2012
วตถประสงคการวจย เพอศกษาสภาพการณและพฒนาการดแล
ผปวยวณโรคปอดของโรงพยาบาลบานผอ จงหวด
อดรธาน
วธดำาเนนงานวจย การวจยครงนเปนวจยเชงปฏบตการ(Action
research) เลอกพนทศกษาแบบเจาะจงไดแกคลนก
วณโรคโรงพยาบาลบานผอ และ รพ.สต. เครอขาย
โรงพยาบาลบานผอจำานวน5แหงคอรพ.สต.หนองแวง
นาลอม บานเทอม หวยศลาผาสกและรพ.สต.คำาบง
ซงเปนพนททมผปวยวณโรคปอดรายใหมขนทะเบยนรบ
การรกษาและเจาหนาทยนดเขารวมในการวจย
ผใหขอมลประกอบดวยผบรหารโรงพยาบาล
บานผอจำานวน2คนแพทยทรบผดชอบคลนกวณโรค
จำานวน 1 คน เจาหนาทชนสตรโรค จำานวน 1 คน
เจาหนาทผรบผดชอบงานวณโรคของ รพ.สต. จำานวน
21 คน กลมผปวยวณโรคทกำาลงรบการรกษาใน
คลนกวณโรคและรายใหมจำานวน25 รายและพเลยง
ผปวยวณโรคจำานวน20คนอาสาสมครสาธารณสขท
รบผดชอบผปวยวณโรคในหมบานจำานวน12คนเจา
หนาทผรบผดชอบงานวณโรคของอปท.ทมผปวยวณโรค
จำานวน13คน
ผรวมวจยประกอบดวยพยาบาลผรบผดชอบ
คลนกวณโรค1คนพยาบาลแผนกผปวยนอก 1คน
เภสชกรประจำาคลนก1คนและเจาหนาทผรบผดชอบ
งานวณโรคของรพ.สต.จำานวน10คน
เครองมอทใชในก�รวจยพฒนาจากแนวคด
รปแบบการดแลผปวยโรคเรอรง6องคประกอบ ไดแก
แบบสมภาษณกงโครงสรางในกลมของบคลากรดาน
สาธารณสขเจาหนาทขององคการปกครองสวนทองถน
และพเลยงกำากบการกนยาสนทนากลมในผปวยวณโรค
ปอดและอาสาสมครสาธารณสขสงเกตการณปฏบตงาน
ของเจาหนาท และพฤตกรรมของผปวยและพเลยงใน
คลนกวณโรคและแบบบนทกภาวะสขภาพผปวย
ก�รพทกษสทธกลมตวอย�ง การดำาเนน
การวจยครงนไดรบการรบรองจากคณะกรรมการ
จรยธรรมการวจยในมนษยมหาวทยาลยขอนแกน
เลขทHE532167ณวนท4ตลาคม2553เมอผาน
การพจารณารบรองแลวผวจยจงดำาเนนการวจยทมหลก
3ประการ ไดแก หลกความเคารพในบคคลหลกผล
ประโยชนและหลกยตธรรมทกขนตอนของการวจย
ก�รดำ�เนนก�รวจยม4ขนตอนดงน
ขนตอนท 1 ศกษ�สถ�นก�รณก�รดแลผปวย
วณโรค จากการเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณ
และสนทนากลมขอมลทตยภมจากเอกสารทะเบยนและ
รายงานตางๆวเคราะหขอมลสถานการณการใหการดแล
ผปวยวณโรคของอำาเภอบานผอและสรปประเดนปญหา
ขนตอนท 2 ว�งแผน ตดสนใจเลอกแนวท�ง
ก�รแกไขปญห�จดเสวนากลมระหวางผวจยและผรวม
วจยนำาเสนอขอมลทไดจากขนตอนท1รวมกนกำาหนด
เปาหมายการพฒนา รวมกนวางแผนการพฒนา โดย
ผวจยเปดโอกาสใหผรวมวจยไดมสวนรวมในการตดสนใจ
และกำาหนดแนวทางการพฒนา วธการดำาเนนการ
กำาหนดบทบาทหนาททรบผดชอบกำาหนดระยะเวลาใน
การดำาเนนการ และกำาหนดการตดตามผลการดำาเนน
งานเพอใหการดำาเนนการเปนไปอยางมประสทธภาพ
ขนตอนท 3 ปฏบตง�นและสะทอนผลก�ร
ปฏบต ปฏบตกจกรรมการดแลผปวยวณโรคตามการ
วางแผนรวมสะทอนการปฏบตโดยการเสวนากลมรวม
กนระหวางผวจยและผรวมวจยตดตามการปฏบตงาน
ทกเดอนรวมกนปรกษาหารอและรบฟงความคดเหน
ปญหาอปสรรคประเมนผลขณะทปฏบตกจกรรมการ
ใหการดแลผปวยวณโรคและปรบปรงการปฏบตงาน
ขนตอนท 4 ประเมนผล ประเมนผลกระบวน
การในการปฏบตงานเปนระยะและประเมนผลลพธใน
ดานความรวมมอในการรกษาผปวยวณโรคปอดการมา
รบการรกษาตามนดอตราการรกษาหายและอตราการ
ขาดการรกษา
ก�รวเคร�ะหขอมล ขอมลเชงคณภาพเกยว
กบการใหการดแลผปวยวณโรคซงไดจากการสมภาษณ
การสนทนากลมและการสงเกตพฤตกรรมวเคราะหเชง
เนอหา(ContentAnalysis)สวนขอมลเชงปรมาณใชการ
วเคราะหขอมลโดยสถตเชงพรรณาไดแกความถรอยละ
81วารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
ปท 30 ฉบบท 3 : กรกฎาคม - กนยายน 2555
ผลการวจย 1. สภ�พก�รณก�รดแลผปวยวณโรคปอด
โรงพย�บ�ลบ�นผอ
1.1 ด�นทรพย�กรและนโยบ�ยของ
ชมชนโดยรพ.สต.ทมผปวยวณโรคปอดในพนทจะได
รบการประสานและสงตอขอมลผปวยจากคลนกวณโรค
ของโรงพยาบาลบานผอแลวนำาไปวางแผนเยยมบานและ
ตดตามการรกษาของผปวยรวมกบอสม.ในพนท สวน
เทศบาลตำาบลบานผอและอบต.ทง 13แหง ไมทราบ
ขอมลและปญหาการเจบปวยดวยวณโรคของคนในพนท
จงไมไดมการจดทำาแผนงานและนโยบายเกยวกบงาน
วณโรค
1.2 หนวยบรก�รสขภ�พมการวางแผน
การดำาเนนงานรวมกนระหวางโรงพยาบาลและสำานกงาน
สาธารณสขอำาเภอ โดยมการจดทำาแผนปฏบตการและ
แผนพฒนาบคลากรซงมการดำาเนนการตามแผนทวางไว
1.3 ด�นก�รสนบสนนก�รดแลตนเอง
ของผปวยวณโรค เจาหนาทคลนกวณโรคไดใหความร
และคำาแนะนำาแกผปวยในขณะทมารบการรกษาในครง
แรกและเปนการใหความรรายบคคลแตจากการศกษายง
พบวาผปวยวณโรคมการรบรและการปฏบตตวไมถกตอง
เกยวกบการรกษาคอผปวยหยดยาเองเมอเกดอาการขาง
เคยงจากการกนยาไมใสหนากากอนามยปองกนการแพร
กระจายเชอในระยะเขมขนขณะทอยทบานและไมมารบ
การตดตามการรกษาตามวนนดสวนพเลยงกำากบการ
กนยาของผปวยทเปนญาต ไมเขาใจในบทบาทและไม
ไดกำากบการกนยาของผปวยอยางจรงจงผปวยวณโรค
ทเปนผสงอายจะมพเลยงเปนผพามาตดตามการรกษา
ทคลนกวณโรค
1.4 ก�รจดบรก�รใหก�รดแลผปวย
ประกอบดวย1)การใหบรการในคลนกวณโรคเจาหนาท
ผรบผดชอบงานคลนกวณโรคทำาหนาททงเปนผให
บรการ เจาหนาททะเบยน และผประสานงานวณโรค
ทำาใหบรการผปวยไดไมเตมท ไมมแนวทางชดเจนใน
การสงตอผปวยวณโรคระหวางแผนกในโรงพยาบาล
และระหวางคลนกวณโรคกบรพ.สต.2)การใหบรการ
ในรพ.สต. เนองจากระบบการประสานขอมลผปวยไม
ชดเจนไดรบขอมลผปวยชาทำาใหการวางแผนการเยยม
ตดตามผปวยลาชาและไมเหมาะสม แนวทางการดแล
ผปวยไมชดเจนขาดความตอเนองในการเยยมบานและ
การปฏบตไมเปนแนวทางเดยวกน
1.5 ด�นก�รสนบสนนก�รตดสนใจ
เจาหนาทผรบผดชอบงานวณโรคของคลนกวณโรคและ
รพ.สต.บางคนยงไมเคยผานการอบรมตามหลกสตรการ
ดแลผปวยวณโรคมการดำาเนนงานโดยขอคำาแนะนำาจาก
เจาหนาทผรบผดชอบงานคนเดม ใชคมอแนวทางการ
ดำาเนนงานของกระทรวงสาธารณสขและปรกษาแพทย
ประจำาคลนก
1.6 ด�นระบบขอมลท�งคลนกมโปรแกรม
การบนทกขอมลอเลคทรอนกสเมอผปวยมารบการ
รกษาทสามารถนำามาวเคราะหผลการทำางานไดแตยง
ไมครอบคลมทกดานและจดทำาทะเบยนการรกษาตาม
แนวทางการขนทะเบยนรกษาวณโรคของสำานกวณโรค
ทำาใหมความซำาซอนและเสยเวลาในการลงขอมล
หลงจากนนผวจยและผรวมวจยไดนำา
ขอมลมาวเคราะหสภาพการณปญหาความตองการของ
ผปวยวณโรคและระบบการใหบรการทตองการพฒนา
2. ก�รพฒน�ก�รดแลผปวยวณโรค
2.1 ก�รสนบสนนก�รดแลตนเองของ
ผปวย
1) ด�นก�รรกษ� ผปวยวณโรค
ทเปนผสงอายรบประทานยารกษาวณโรคแลวมอาการ
เบออาหารคลนไส อาเจยนรบประทานอาหารไดนอย
เหนอยออนเพลยนำาหนกลดและหยดยาเองเจาหนาท
ของคลนกวณโรคและเจาหนาท รพ.สต.ทรวมวจย ได
ใหความรรายบคคลเกยวกบการรบประทานอาหารทสก
ใหมๆมประโยชนเชนตมปลาผกลวกและเปดโอกาส
ใหผปวยไดพดคยซกถามจนมนใจวาจะสามารถปฏบต
ได หลงจากนนไดเปดโอกาสใหผปวยไดพดคยแลก
เปลยนประสบการณและแนวทางในการแกไขปญหารวม
กนพรอมทงแจกเอกสารและคมอบนทกการกนยาของ
ผปวยทมเนอหาเกยวกบวณโรครวมกบใชสอการสอน
ภาพพลกทจดทำาขนนอกจากนไดประสานเจาหนาทรพ.สต.
และอสม.ในการตดตามเยยมบานผลการประเมนพบวา
ผปวยวณโรคทง4รายรบประทานอาหารไดมนำาหนกเพมขน
อยางตอเนอง รบประทานยาสมำาเสมอและตอเนองจน
82 Journal of nurses’ association of thailand, north-eastern division
volume 30 no.3 : July - september 2012
สนสดการรกษาจำานวน3รายผปวยหนงรายเสยชวต
ดวยโรคความดนโลหตสงขณะรบประทานยาในเดอนท5
2) ก�รปองกนก�รแพรกระจ�ย
เชอผปวยวณโรคเสยงตอการแพรกระจายเชอเนองจาก
การปฏบตตวไมถกตองจากการสงเกตของนกวจยและ
ผรวมวจยพบวาผปวยไมสวมหนากากอนามยในระยะ
เขมขนของการรกษาทงทโรงพยาบาลและทบาน จาก
การสอบถามผปวยบอกวารสกอดอดไมสบายทตองใส
หนากากอนามยเจาหนาทผรบผดชอบคลนกวณโรคและ
รพ.สต.ไดใหความรใหคำาแนะนำาปรกษาเพอสรางความ
ตระหนกใหแกผปวยวณโรคเนนใหเหนถงผลกระทบทจะ
เกดกบผปวยและครอบครวทกครงทมาตดตามการรกษา
และตดตามเยยมบานแนะนำาใหพเลยงผปวยคอยเตอน
ผลการประเมนพบวาผปวยสวนใหญมการใสหนากาก
อนามยมผาเชดหนาปดปากเวลาไอหรอจามจากการ
ตรวจคดกรองหาเชอวณโรคของผสมผสรวมบานของ
ผปวยจำานวนทงหมด49รายไมพบการตดเชอ
3) ก�รตดต�มผ ป วยท ไมม�
ตดต�มก�รรกษ�ต�มนด จากการใหบรการในคลนก
พบวามผปวยผดนดรอยละ 20 เนองจาก มยาเหลอ
ผสงอายไมมคนพามาลมวนนดจากเดมมการโทรศพท
ตดตามผปวยโดยตรง ถาตดตอไมไดจงจะแจงให
เจาหนาทรพ.สต.ตดตามในการนจงไดปรบใหมการจาย
ยาใหครบตามจำานวนวนนดเมอถงวนนดยาจะหมดพอด
กำาชบผปวยและพเลยงเรองการมาตดตามใหตรงวนนด
เขยนวนนดในดานหนาของสมดนดปรบวนใหบรการ
จากวนศกรเปนวนพฤหสบด จากการประเมนพบวา
ผปวยมาตดตามการรกษาตรงตามวนนดเพมมากขนแต
ยงคงมผปวยไมมาตามวนนด1คนเนองจากตดภารกจ
ทจำาเปนจงไดนดใหมารบบรการในวนศกร
2.2 ปรบเปลยนก�รดแลผปวยวณโรค
ปอดในคลนกวณโรคโดยการเพมอตรากำาลงเจาหนาท
ในคลนกวณโรคทำาใหเจาหนาทมเวลาใหบรการ คำา
แนะนำาแกผปวยและพเลยงไดครอบคลมมากขนรวมทง
ไดปรบเปลยนวนใหบรการของคลนกวณโรคจากวนศกร
เปนวนพฤหสบดเพอใหผปวยทไมมาตามวนนดใหไดมา
รบบรการในวนศกรผลการดำาเนนกจกรรมผปวยทง25คน
มาตดตามการรกษาตามนดเพมขน จากการสงเกต
พยาบาลผใหบรการตดตามการรกษามเวลาพดคยซกถาม
และประเมนปญหาความตองการของผปวยและญาต
เพมขนพยาบาลพงพอใจกบระบบการใหบรการทมการ
ประสานและแบงหนาทกนในคลนก ผปวยมความพง
พอใจกบการใหความรเพราะมโอกาสไดซกถามและพด
คยกบผปวยและญาตคนอนๆ
2.3 พฒน�แนวท�งก�รประส�นขอมล
ผวจยและผรวมวจยไดจดทำาแนวทางสงตอขอมลผปวย
ระหวางคลนกวณโรคกบแผนกทเกยวของและ รพ.สต.
โดยกำาหนดวนเวลา และชองทางการประสานขอมลท
ชดเจน เจาหนาทคลนกวณโรคเปนผแจงประสานขอมล
ผปวยทงทางโทรศพทและทางจดหมายอเลกทรอนกส
เมอ รพ.สต. ไดรบขอมลแลวใหมการตอบกลบขอมลให
กบคลนกวณโรคทกครงพบวายงมปญหาเกยวกบระบบ
สญญาณโทรศพทและอนเตอรเนตแกไขโดยเพมจำานวน
ผทจะรบการประสานขอมลทางโทรศพทของรพ.สต.อก
1คน ในกรณตดตอเจาหนาทผรบผดชอบงานไมไดและ
นำาแนวทางททำาการปรบปรงแลวนไปใชกบผปวยรายใหม
จำานวน7คนการประสานขอมลในโรงพยาบาลและรพ.สต.
ทมผปวยจำานวน5แหงเปนไปตามแนวทางทวางไวและ
มการตอบรบขอมลครบทกแหง ผรบขอมลทงสองฝาย
พงพอใจกบแนวทางนและมการดำาเนนงานอยางตอเนอง
2.4 พฒน�แนวท�งก�รเยยมตดต�มผ
ปวยวณโรค แนวทางการเยยมตดตามผปวยนนเดมได
กำาหนดเกณฑการเยยมตดตามผปวยทบานในระยะเขม
ขนไวสปดาหละ1ครงไดปรบการเยยมตดตามผปวยท
บานทก2สปดาหและคลนกวณโรคนดตดตามผปวยทก
2สปดาหใน2 เดอนแรกหลงจาก2 เดอนแลวถาไมม
ภาวะแทรกซอนหรอไมมอาการผดปกตจงนดทก1เดอน
แนวทางการเยยมตดตามผปวยนนำาไปใชเยยมตดตาม
ผปวยจำานวน7รายตามเกณฑการเยยมทวางไวคอระยะ
เขมขนตดตามเยยมโดยรพ.สต.4ครงคลนกวณโรค
4ครง ระยะตอเนอง รพ.สต.และคลนกวณโรค เยยม
เดอนละ1ครงรวม8ครงโดยในครงแรกมการประเมน
สภาพแวดลอมโดยทวไปและทกครงทเยยมบานจะตอง
ประเมนสภาพและอาการของผปวยประเมนความรการ
ปฏบตตวของผปวยพเลยงใหคำาแนะนำาเรองวณโรคการ
รกษายาทรกษาความสำาคญของการมพเลยงกำากบการ
83วารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
ปท 30 ฉบบท 3 : กรกฎาคม - กนยายน 2555
ปฏบตตวไมถกตองเกยวกบการการรกษาการปองกนการ
แพรกระจายเชอและไมมารบการตดตามการรกษาตามวน
นดเจาหนาทผรบผดชอบในคลนกวณโรคและรพ.สต.ได
สนบสนนการดแลตนเอง ใหกำาลงใจ ใหความรกบผปวย
รายบคคลและรายกลม เนองจากความเปนอยและการ
ดำาเนนชวตทแตกตางกนและผสงอายมขอจำากดในเรอง
การรบขอมลขาวสารรวมทงการดแลตนเองในดานตางๆ
เชน ไมไดเปนผประกอบอาหารเอง จงใหความสำาคญ
กบพเลยงในการกำากบดแลเรองการรบประทานอาหาร
การรบประทานยาอยางตอเนองทำาใหผปวยวณโรคและ
พเลยงมความรความเขาใจเกยวกบโรควณโรคเพมมากขน
สามารถปฏบตตวไดถกตองเหมาะสมเกยวกบการรกษา
การปองกนการแพรกระจายเชอ การตดตามการรกษา
ตามนดมอตราการรกษาสำาเรจเพมขน14,15,16
2. ก�รปรบเปลยนก�รดแลผปวยวณโรค
ปอดในคลนกวณโรค จากสถานการณ การใหบรการ
ในคลนกวณโรค เจาหนาทผรบผดชอบเพยงคนเดยว
มกจกรรมใหบรการผปวยวณโรคในคลนกหลายอยาง
ทำาใหบรการไดไมครอบคลมไดเพมอตรากำาลงเจาหนาท
ใหบรการในคลนกวณโรคและเปลยนวนใหบรการจาก
วนศกรเปนวนพฤหสบดทำาใหผปวยไดรบบรการอยาง
ครอบคลมทงดานการรกษาปองกนและสงเสรมสขภาพ
และไมมผปวยขาดการตดตามการรกษา เพอใหการ
บรการไดตรงตามปญหาและความตองการของผปวยจง
ตองมการเปลยนแปลงดานโครงสรางบรการการสราง
ทมงานดแลผปวยทมการแบงงานกนอยางชดเจนและ
การนดตรวจตดตามอยางเหมาะสม17
3. ก�รพฒน�ระบบก�รสงตอขอมลผปวย
และการเยยมตดตามการรกษา ไมมแนวทางชดเจนใน
การสงตอผปวยวณโรคระหวางแผนกในโรงพยาบาลและ
ระหวางคลนกวณโรคกบ รพ.สต.จากการกำาหนดระบบ
การสงตอรวมกนของทมผรวมวจยผลการดำาเนนกจกรรม
ตามแนวทางการสงตอผปวยไดมการประสานขอมลผปวย
รายใหม ทงระหวางแผนกในโรงพยาบาลคลนกวณโรค
และรพ.สต. เปนไปตามแนวทางทกำาหนดไว จำานวน
ทงหมด7คนมการตอบกลบขอมลครบทกแหงรพ.สต.
สามารถนำาขอมลไปวางแผนใหการดแลผปวยไดตอเนอง
และรวดเรวเนองจากการมแนวทางการประสานงานสงตอ
กนยาการสงเกตอาการขางเคยงจากยาการบนทกการกน
ยาการเกบรกษายาการปองกนการแพรกระจายเชอการ
นดตดตามการรกษากจกรรมการเยยมบานตอเนองโดย
การประเมนสภาพและอาการของผปวยประเมนความ
รการปฏบตตวของผปวยและพเลยงเจาหนาทรพ.สต.
บนทกการเยยมบานผปวยทกครงในสมดประจำาตวผปวย
แฟมประวตครอบครวผปวยและทะเบยนการเยยมบาน
ของรพ.สต.พบวาผปวยและครอบครวพอใจและยนด
ใหมเจาหนาทมาเยยมบานผปวยไดรบการเยยมตดตาม
จากเจาหนาทจนครบกำาหนดการรกษาตามเกณฑ เมอ
ครบกำาหนดการรกษาพบวาผปวยวณโรครบการรกษา
ครบทง7รายไมมผปวยขาดยา
3. ก�รประเมนผล พบวา1) บคคลากร
ดานสาธารณสขทมสวนเกยวของสนบสนนและใหความ
รวมมอเปนอยางดในทกขนตอน2)ผปวยและพเลยง
กำากบการกนยามความสนใจและใหความรวมมอใน
กระบวนการพฒนามความรความเขาใจเกยวกบโรค
การรกษา การปองกนการแพรกระจายเชอเพมขน
เกดความตระหนกในการดแลตนเองและมพฤตกรรมในการ
ดแลเองทถกตองเหมาะสมจากการสงเกตการมาตดตาม
การรกษาของผปวยพบวาผปวยมารบการรกษาตรงตาม
นดเพมขนมผปวยทไมมารบการรกษาตามนดเจาหนาท
สามารถตดตามมารบการรกษาไดครบทกราย3)อาสา
สมครสาธารณสขมสวนรวมในการใหขอมล การเสนอ
แนะและรวมดำาเนนงานทกครงทขอความรวมมอ4)การ
ประเมนผลลพธผปวยทขนทะเบยนรบการรกษาระหวาง
วนท1ตลาคม2553ถง30เมษายน2554ทสมครใจ
เขารวมโครงการวจยจำานวน25คนเมอสนสดการรกษา
ระยะเวลา6เดอนผปวยรบการรกษาจนหายขาดจำานวน
24คนคดเปนอตราการรกษาสำาเรจรอยละ96ผปวย
เสยชวต จำานวน1คนเปนผสงอาย ไมมผปวยขาดยา
ผปวยรายใหมททำาการศกษาในระยะดำาเนนกจกรรม
จำานวน 7 คนพบวา เมอรบการรกษาครบ 2 เดอน
มผลเสมหะในระยะConversionrateเปนลบทง7คน
การอภปรายผล 1. ก�รสนบสนนก�รดแลตนเองของผปวย
วณโรค จากสถานการณผปวยวณโรคมการรบรและการ
84 Journal of nurses’ association of thailand, north-eastern division
volume 30 no.3 : July - september 2012
2. WorldHealthOrganization.GlobalTuberculosis
Control:WHOReport.Geneva:TheOrganization;
2007.
3. National Health Security Office (NHSO),
Thailand. Integratedmanagement of TB in
National Health System fiscal year 2007.
[databaseontheInternet].2007[cited2009Oct
24].Available from:http://www.searo.who.
int/LinkFiles/CDS_Full_reportTB_July07.pdf.
4. WorldHealthOrganization.GlobalTuberculosis
Control:WHOReport.Geneva:TheOrganization;
2009.
5. Bureau of Policy and Strategy Office of
PermanentSecretary.ThaiSocietyFirstquarter
fiscal year 2007.[ database on the Internet].
2007 [cited2009Sep20]. Available from:
http://www.thaigcd.ddc.moph.go.th
6. BureauofTuberculosisDepartmentofDisease
ControlMinistry of PublicHealth.Guide for
health ormunicipal authorities : Participation
ofcommunities inTBcontrol .Bangkok:The
AgriculturalCo-operativeFederationofThailand
Printing;2008.
7. LimtrakulP,PanichacheewakulP,Charoenchai
A, Srisaenpang P, Srisaenpang S. Situation
AnalysisTuberculosisControl:DOTSStrategy.
(Research report). KhonKaen: Faculty of
Nursing,KhonKaenUniversity;2002.
8. RattanasuwanP.Directly-ObservedTreatment
(DOT)workingbygiveresponsibilitytoprovider
whoisnotpatientconsil:ModelofTuberculosis
centerRegion11.Nakhonsethammarat, fiscal
year1999–2001.SongklanakarinMedical
Jernal2001;20(2):69-71.
9. DepartmentofTuberculosisandAIDS,Udonthani
Provincial Health Office. Annul Report.
Udonthani:Office;2008.
ขอมลทชดเจนทงการใชโทรศพทและอนเตอรเนตทำาใหม
การประสานงานทเปนระบบและชดเจนไดรบขอมลครบ
ถวนทำาใหสามารถนำาขอมลทไดรบไปสการวางแผนการ
ตดตามเยยมผปวยใหไดรบบรการทมมาตรฐานเดยวกน
และผปวยเกดความพงพอใจ17,18,19
4. พฒน�แนวท�งก�รเยยมตดต�มผปวย
วณโรค มการตดตามเยยมผปวยไดครบถวนตามเกณฑ
การเยยม เปนผลจากการเพมสมพนธภาพระหวางผให
บรการกบผปวยครอบครวและชมชนการมสมพนธภาพ
ทดมผลใหผปวยใหความรวมมอในการรกษาสอดคลอง
กบคำากลาวทวาการจดทใหบรการเพมเกยวกบการจด
กลมใหความร ใหเจาหนาทผตดตามการรกษาทผให
บรการใสใจตอการใหบรการจะสงผลตอความรวมมอ
ในการรกษาทมคณภาพ20,21
ขอเสนอแนะ จากการศกษาสภาพการณพบวาบคลากร
ผใหการดแลผปวยวณโรคไดรบการอบรมตามหลกสตร
การดแลผปวยวณโรคยงไมครอบคลมโดยเฉพาะเจา
หนาททเขาปฏบตงานใหมจงควรจะใหไดรบการฝก
อบรมกอนใหการดแลผปวยและมการอบรมฟนฟทกป
และนอกจากนองคกรในชมชน ไดแก อสม.ควรไดรบ
การสนบสนนและฝกใหสามารถดแลผปวยในชมชนได
ดวยความมนใจ
กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณ รศ.ดร.สมจต แดนสแกว
ดร.เกษรแถวโนนงวผทรงคณวฒและนายแพทยสนนท
แมนเมองผอำานวยการโรงพยาบาลบานผอ เจาหนาท
โรงพยาบาลบานผอและรพ.สต.เครอขายผปวยวณโรค
และพ เลยงผปวยวณโรค ทมสวนรวมและใหการ
สนบสนน
References1. BureauofTuberculosisDepartmentofDisease
ControlMinistryofPublicHealth.Guidelinesfor
theimplementationoftheNationalTBControl.
Bangkok: The Agricultural Co-operative
FederationofThailandPrinting;2008.
85วารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
ปท 30 ฉบบท 3 : กรกฎาคม - กนยายน 2555
10. BanphueHospital.AnnulReport.Udonthani.
Hospital;2009.
11.BanphueHospital.AnnulReport.Udonthani.
Hospital;2010.
12. Bodenheimer,T.,&Grumbach,K.Improving
PrimaryCare:StrategiesandToolsforaBetter
Practice.NewYork:McGraw-Hill;2007.
13. Kane,R.,Priester,R.,&Totten,A.Meetingthe
ChallengeofChronicIllness.TheJohnsHopkins
UniversityPress:printedintheUnitedStatesof
Americaonacid-freepaper.2005.
14. Tipaht P, Suggaravetsiri P. FactorsAssociated
WithSuccessofTreatmentAmongNewSmear-
PositivePulmonaryTuberculosisPatientsinUrban
andAuralAreainChaiyaphumProvince(Thesis).
KhonKaen:KhonKaenUniversity;2008.
15. AudthawateS. PrototypePublications tohelp
TBpatientscompletethetreatmentwithDOTS
byCentralChestInstituteofThailand.(Thesis)
Bangkok:KasetsartUniversity;1998.
16. IntarasupS,SangkajantaranonT.Healtheducation
intensifiedThe relativeswere involved in the
group treatmentwithDOTS in Tuberculosis
CenterRegion5NakhonRatchasima.Journal
ofCommunicableDiseaseControl,Region5
NakhonRatchasima1995;1(2),14-21.
17. OuysawatM, Limtrakul P. Development of
ParticipatoryPracticeGuidelineforTuberculosis
ControlatSoongnernDistrict,NakhonRatchasima
Province,JournalofNursesAssociationofThailand,
North-EasternDivision2009;27(1):53-60.
18. KingmaneeJ,KongtalnO.Improvingcontinuing
carefortuberculosisbycommunityhospital.(Study
Report)KhonKaen:KhonKaenUniversity;2009.
19. TasanauiemP, AonchushomT, TuanyeeS.
NetworkDevelopment ofNewbornNursing
CareinSakonNakhonHospitalandItsNeighbor
Hospitls. Journal of Nurses Association of
Thailand,North-EasternDivision2011;29(3):
35-42.
20. Jiamjarasrangsi W. Chronic care model.
[databaseon the Internet].2007 [cited2009
Sep 20]. Available from: http://www.hsri.
or.th/th/publication/index.php
21. Wagner,H.,Austin, T.,Davis,Hindmarsh,
Schaefer,andBonomi.ImprovingChronicIllness
Care:TranslatingEvidenceIntoAction.Medline
&Chronicillness2001;20(6):64-78.
86 Journal of nurses’ association of thailand, north-eastern division
volume 30 no.3 : July - september 2012
Development of a Pulmonary tuberculosis health care in Banphue hospital Udonthani Province*
ChantanaChaodornM.N.S.** PetchsawaiLimtrakulM.Sc.***
Abstract ThisActionresearchaimedtoanalyzethecaresituationandtodevelopaTBhealthcareforboththe
BanphuehospitalTBclinicandthe21collaboratinghealthPromotingHospitalofBanphuehospital.TheChronic
CareModel(CCM)wasusedtoguidethefirstphaseofthestudyinassessingtheexistingconditionsofTBhealth
careandanalyzingobstaclesfaced.Datawerecollectedthroughsemi-structureinterviewsofhealthcare-related
administrators,healthcarepersonnelresponsibleinprovidingTBhealthcareinboththeTBclinicandthehealth
PromotingHospital,relevantofficersfromtheTambonAdministrativeOrganizations(TAO),andDOTwatchers,
focusgroupdiscussionsamongTBpatientsandvillagehealthvolunteer,behavioralobservationsofthehealth
personnelatworkandthepatients’andtheirDOTwatchers’behaviorsattheclinic,andpatients’medicalrecords.
ThesecondphasewasthenundertakentodevelopthecomprehensiveTBhealthcareinBanphuehospitalTB
clinicand5network.Acontentanalysiswasusedtoexaminequalitativeinformation.Quantitativedatawas
analyzedtoobtaindescriptivestatistic.
AsituationalanalysisoftheexistingTBhealthcareservicesrevealedthat:TBpatientspossessedincorrect
practiceandunconcerningtowardthetreatmentregimen,preventionofTBtransmission,andfollow-upvisits.
TheDOTwatchersdidnotconsistentlyobservethepatients’medicationtakings.TheTBclinicwasunderstaffed
andTheprotocolforcollaborationandreferralofpatients’ informationwerenotclearlydefined.Asaresult,
projectparticipantsbrainstormedtodeveloptheTBhealthcareserviceandimplementthefollowingactivities:1)
Promotionofthepatients’self-careforTBpatientswhopossessedincorrectpracticeHealthpersonnelalsoused
theteachingmediadevelopedinthisprojecttoadvicetheDOTwatchersaboutTB-relatedknowledge,medication
adherenceandbasicpatientcare.2)ImprovementofTBhealthcareservicebyincreasingthenumberTBclinic
staffsandreschedulingtheclinicdaytobettersuitwithpatientloads.3)Developmentofareferralguideline
betweentheTBclinicandallcollaboratinghealthcenters.4)CreatingaTBhomevisitguideline.
Aftertheprojectimplementation,25TBpatientsparticipatedinthisproject.24patients(96%)were
completelycured.AllnewTBcases(7patients)wereproperlyreferredfromtheTBclinictoresponsiblehealth
centersandvisitedathomeaccordingtothehomevisitcriteria.
Keywords: pulmonarytuberculosis(TB)healthcare,TB
* Thesis for Master of Science in Nursing, Faculty of Nursing, Khon Kaen University. ** Student of Master of Science in Nursing in Community Health Nurse Practitioner, Faculty of Nursing, Khon Kaen University*** Associate Professor and Director of Research and Training Center for Enhancing Quality of Life of Working Age People, Faculty of Nursing, Khon Kaen University
Top Related