Wykorzystanie macierzy generatorów wartości do oceny pozycji konkurencyjnej krajowych banków...

Karol Œledzik*

Karol Œledzik

Wykorzystanie macierzy generatorów wartoœcido oceny pozycji konkurencyjnej krajowych banków

gie³dowych w latach 2006-2011Wykorzystanie macierzy generatorów wartoœci do oceny pozycji...

WstêpW 2012 r. dosz³o do silnego os³abienia tempa wzrostu polskiej gospo-

darki i pogorszenia perspektyw jej rozwoju w kolejnych okresach. Do spo-wolnienia gospodarczego przyczyni³o siê m.in. ograniczenie wydatkówkonsumpcyjnych przez gospodarstwa domowe spowodowane z³¹ sytua-cj¹ na ryku pracy i niemo¿noœci¹ dalszego podtrzymywania konsumpcjikosztem spadku stopy oszczêdnoœci [Raport, 2012, s. 15]. Pogorszeniewzrostu polskiej gospodarki mo¿e negatywnie wp³yn¹æ na kondycjê fi-nansow¹ krajowych banków gie³dowych, co z kolei mo¿e spowodowaæobni¿enie ich pozycji konkurencyjnej wobec europejskich konkurentów.Dotychczasowe publikacje dotycz¹ce czynników kszta³tuj¹cych wartoœæbanku (generatorów wartoœci), która wp³ywa na pozycjê konkurencyjna,poruszaj¹ w wiêkszoœci tylko aspekt finansowych generatorów wartoœci[Mercer, 1992; Johnson, 1996; Razaee, 2001; Gross, 2006; Dermine, 2009].Celem artyku³u by³a ocena pozycji konkurencyjnej banków gie³dowychpolskiego sektora bankowego z wykorzystaniem wielowymiarowej ana-lizy porównawczej uwzglêdniaj¹cej finansowe i niefinansowe wskaŸniki(generatory wartoœci) w latach 2006-2011.

1. Metodyka badaniaW pierwszym etapie badania wyselekcjonowana zosta³a grupa ban-

ków porównawczych (peer group) wobec banków krajowych. G³ównymikryteriami wyboru banku porównawczego by³a wartoœæ wskaŸników fi-nansowych ze szczególnym uwzglêdnieniem: wartoœci sumy aktywów,profilu dzia³alnoœci banku1 oraz dostêpnoœci danych za okres badawczy.W efekcie mo¿liwa by³a ocena pozycji konkurencyjnej krajowych bankówgie³dowych wchodz¹cych w sk³ad sektora bankowego na tle konkuren-

* Dr, Katedra Bankowoœci, Wydzia³ Zarz¹dzania, Uniwersytet Gdañski, e-mail: [email protected] Badanie przeprowadzono na grupie banków bêd¹cych bankami uniwersalnymi prowa-dz¹cymi m.in. dzia³alnoœæ depozytowo-kredytow¹.

cyjnych banków europejskich. Listê banków krajowych i banków porów-nawczych przedstawiono w tablicy 1.

Tablica 1. Suma aktywów banków krajowych i banków porównawczych w 2011 r.

Lp. Bank KrajSuma Aktywów w 2011 r.

(w mln USD)

1 Turkiye Halk Bankasi Turcja 48 673

2 PKO BP S.A. Polska 55 816

3 OTP BANK PLC Wêgry 42 382

4 PEKAO S.A. Polska 42 895

5 Komercni Czechy 37 854

6 BRE BANK S.A. Polska 28 932

7 Zagrebacka Chorwacja 20 565

8 BZ WBK S.A. Polska 17 521

9 Finansbank A.S. Turcja 24 944

10 ING BS S.A. Polska 20 402

11 BRD S.A. Rumunia 14 936

12 Millennium S.A. Polska 14 876

13 TEB A.S. Turca 21 223

14 Kredyt Bank S.A. Polska 12 290

15 Sparnord Bank Dania 12 197

16 Handlowy S.A. Polska 12 371

17 BCGE Szwajcaria 16 867

18 Getin Holding S.A. Polska 18 084

19 KAS Bank Holandia 6 916

20 BOŒ S.A. Polska 4 575

BRD – BRD Groupe Societe Generale S.A.; TEB – Turk Ekonomi Bankasi A.S.; BCGE –Banque Cantonale De Geneve�ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie raportów rocznych banków.

Bior¹c pod uwagê fakt, i¿ kapita³ banku dzieli siê na kapita³ finanso-wy (kapita³ fizyczny, regulacyjny, ryzyka i ekonomiczny) oraz niefin-ansowy (kapita³ intelektualny) [Matten, 2000, s. 209], podzielono gener-atory wartoœci banku na finansowe i niefinansowe. Zatem w kolejnym

614 Karol Œledzik

etapie badania dla 20 banków wyznaczone zosta³y wartoœci wskaŸnikówodpowiadaj¹cych finansowym generatorom wartoœci:– ROE (return on equity) – rentownoœæ kapita³ów w³asnych,– ROA (return on assets) – rentownoœæ aktywów,– Profit Margin – mar¿a zysku netto,– CIR (cost income ratio) – wskaŸnik koszt do dochodu,– P/E ratio (wskaŸnik cena akcji do zysku przypadaj¹cego na jedn¹

akcjê),oraz niefinansowym generatorom wartoœci:

– MVA (market value added) – rynkowa wartoœæ dodana,– MV/BV (market to book value) – wartoœæ rynkowa do wartoœci ksiêgowej

akcji,– ROPE (return on personnel expanses) – rentownoœæ wynagrodzeñ,– Intangibles – wartoœæ aktywów niematerialnych i prawnych,– KCE™ (knowledge capital earnings) – przychody z kapita³u wiedzy.

Nastêpnie wyznaczona zosta³a zmienna syntetyczna dla finansowych(FSMR) i niefinansowych (NFSMR) generatorów wartoœci bêd¹ca synte-tyczn¹ miara rozwoju. Procedura obliczenia zmiennej syntetycznej obej-mowa³a nastêpuj¹ce etapy [Paw³owicz, 1988, s. 10]:1. Stworzenie macierzy obserwacji X

[ ]X x ij= (i = 1,...,n, j = 1,...,m) (1)

gdzie: x ij – wartoœæ j-tej cechy w i-tym obiekcie.Za cechy przyjête zosta³y wskaŸniki odpowiadaj¹ce generatorom

wartoœci. Obiektami zaœ by³o 10 najwiêkszych banków notowanych naGie³dzie Papierów Wartoœciowych (GPW) w Warszawie oraz 10 bankówporównawczych. Macierz zosta³a wyznaczona dla lat od 2006 do 2011.2. Kolejnym etapem badania by³o sprowadzenie do porównywalnoœci

zmiennych o ró¿nych mianach za pomoc¹ standaryzacji przy uprzed-nim doprowadzeniu do jednorodnoœci cech. W tym celu wykorzys-tano nastêpuj¹cy wzór:

zx x

Sijij j

j

=-

( , ... , , , ... , )i n j m= =1 1 (2)

gdzie:x j – œrednia arytmetyczna dla j-tej zmiennej,S j – odchylenie standardowe dla j-tej zmiennej.

Wykorzystanie macierzy generatorów wartoœci do oceny pozycji... 615

3. Oszacowanie wspó³rzêdnych pozytywnego wzorca rozwoju (PWR)

poprzez wyznaczenie maksymalnych wartoœci standaryzowanych cech.

4. Wyznaczenie wag dla poszczególnych cech (zmiennych diagnostycz-

nych)2. Do oszacowania poszczególnych wag zastosowano nastêpu-

j¹cy wzór:

wV

Vj

j

j

m

j

=

=S

1

(j = 1,...,m) (3)

gdzie:

w j – wagi diagnostyczne,

V j – wspó³czynnik zmiennoœci j-tej zmiennej przed standaryzacj¹.

5. Obliczenie odleg³oœci ka¿dego obiektu od PWR z uwzglêdnieniem

ró¿nej si³y wp³ywu badanej cechy na badane zjawisko. Wykorzystano

odleg³oœæ euklidesow¹ i wagi wyznaczone wg wzoru (3).

d w z zi j

m

j ij pj= -é

ëêù

ûú=S

1

2

1

2( ) (i = 1,...,n) (4)

gdzie:

z pj = max {z ij } – pozytywny wzorzec rozwoju (PWR).

6. W zwi¹zku z faktem, i¿ zmienna syntetyczna wyznaczona wg wzoru

(4) nie jest unormowana, nale¿y spe³niæ postulat normatywnoœci [Tar-

czyñski, 2006, s. 43] i doprowadziæ do zmiany preferencji zmiennej,

czyli sytuacji, w której jej wiêksze wartoœci bêd¹ œwiadczy³y o wy¿-

szym poziomie badanego zjawiska. Wykorzystana do tego celu poni¿-

sz¹ formu³ê:

zddi

i= -10

(i = 1,...,n) (5)

gdzie:

zi – syntetyczna miara rozwoju (SMR) dla i-tego obiektu,

di – odleg³oœæ euklidesowa od PWR,

d0 – norma zapewniaj¹ca przyjmowanie przez zi wartoœci z prze-

dzia³u od 0 do 1 (przekszta³caj¹c zi w stymulantê).

616 Karol Œledzik

2 Za kryterium pozwalaj¹ce oszacowaæ poszczególne wagi przyjêto za³o¿enie, i¿ preferowa-ne s¹ cechy o najwiêkszej zmiennoœci, poniewa¿ najlepiej ró¿nicuj¹ one badane zjawisko.

Aby wyznaczyæ d0 – normê zmiennej, wykorzystano nastêpuj¹c¹ for-mu³ê:

d0 = œr d + 2 Sd (6)

gdzie:œr d – œrednia arytmetyczna zmiennej di,

Sd – odchylenie standardowe zmiennej di.Zalet¹ syntetycznego miernika, jakim jest wa¿ona odleg³oœæ eukli-

desowa od PWR, wyznaczona jako syntetyczna miara rozwoju, jest to, i¿w wyniku uzyskujemy jedn¹ zmienn¹ syntetyczn¹, informuj¹c¹ o kie-runku i wielkoœci zmian zachodz¹cych w procesach, co pozwala zobiek-tywizowaæ ocenê danego zjawiska. Dodatkowo, unormowanie synte-tycznego miernika umo¿liwia bardziej klarown¹ ocenê uzyskanych war-toœci, gdzie im bli¿ej wartoœci 1, tym silniejsza pozycje konkurencyjnabadanych podmiotów.

W nastêpstwie procesu wyznaczania wskaŸników powsta³o 12 macie-rzy, 6 dotyczy³o finansowych generatorów wartoœci dla 20 banków i 6 ma-cierzy dotyczy³o niefinansowych generatorów wartoœci dla tych samych20 banków. Po sprowadzeniu do jednorodnoœci cech wyznaczona zosta³aodleg³oœæ euklidesowa od PWR przy wykorzystaniu wag dla danych cechopartych na wspó³czynniku zmiennoœci. Proces ten dotyczy³ zarówno fi-nansowych i niefinansowych generatorów wartoœci, co poskutkowa³owyznaczeniem finansowego i niefinansowego PWR (FPWR i NFPWR).Nastêpnie w procesie normatyzacji odleg³oœci euklidesowej otrzymanoSyntetyczn¹ Miarê Rozwoju (SMR) dla wskaŸników bêd¹cych odzwier-ciedleniem generatorów finansowych (FSMR) i dla wskaŸników bêd¹cychodzwierciedleniem niefinansowych generatorów wartoœci (NFSMR). Efek-tem tego etapu badania by³o zestawienie graficzne FSMR i NFSMR jakowspó³rzêdnych w uk³adzie wspó³rzêdnych. Jako ¿e SMR przyjmuje war-toœci od 0 do 1, wykres dla ka¿dego z poddanych badaniu roku mieœci siêw pierwszej æwiartce uk³adu wspó³rzêdnych (ograniczonego od 0 do 1).

Zak³adaj¹c, i¿ pierwsz¹ æwiartkê uk³adu wspó³rzêdnych równie¿mo¿na podzieliæ na cztery æwiartki, gdzie wartoœci¹ graniczn¹ jest 0,5, po-wstaj¹ w ka¿dej æwiartce nastêpuj¹ce zale¿noœci:

A. – I æwiartka, gdzie FSMR Î á ñ0 5 1, ; oraz NFSMRÎ á ñ0 5 1, ; ,B. – II æwiartka, gdzie FSMR Î á ñ0 5 1, ; oraz NFSMRÎ á0 0 5; , ),C. – III æwiartka, gdzie FSMR Î á0 0 5; , )oraz NFSMRÎ á ñ0 5 1, ; ,D. – IV æwiartka, gdzie FSMR Î á0 0 5; , )oraz NFSMRÎ á0 0 5; , ).


Graficzn¹ postaæ powy¿szego zestawienia przedstawia rysunek 1.

Rysunek 1. Oznaczenia oceny ratingowej w macierzy generatorów wartoœci

�ród³o: Opracowanie w³asne.

Zatem przy za³o¿eniu, i¿ im bli¿ej jednoœci FSMR i NFSMR, tym bl-i¿ej PWR znajduje siê obiekt – interpretacja dla poszczególnych æwiartekw uk³adzie wspó³rzêdnych z³o¿onych z FSMR i NFSMR brzmi nastê-puj¹co:– æwiartka A to obszar, w którym znajduj¹ce siê obiekty charakteryzuj¹siê wysokim poziomem finansowych generatorów wartoœci [FSMRÎ á ñ0 5 1, ; ] oraz wysokim poziomem niefinansowych generatorów warto-œci [NFSMR Î á ñ0 5 1, ; ], z punktu widzenia oceny pozycji konkurencyjnejjest to obszar o najwy¿szym pozytywnym ratingu, innymi s³owy w tymobszarze zlokalizowane bêd¹ podmioty odznaczaj¹ce siê wzglêdnie wy-sokim poziomem zasobów niematerialnych (kapita³u intelektualnego)oraz wysokim poziomem zasobów materialnych (kapita³u finansowego)jednoczeœnie,– æwiartka B to obszar, w którym znajduj¹ce siê obiekty charakteryzuj¹siê wzglêdnie wysokim poziomem finansowych generatorów wartoœci[FSMRÎ á ñ0 5 1, ; ] oraz wzglêdnie niskim poziomem niefinansowych gene-ratorów wartoœci [NFSMR Î á0 0 5; , )] z punktu widzenia oceny pozycjikonkurencyjnej jest to obszar o niejednoznacznej ocenie ratingowej, in-nymi s³owy w tym obszarze zlokalizowane bêd¹ podmioty odznaczaj¹cesiê wysokim poziomem zasobów materialnych (kapita³u finansowego)oraz wzglêdnie niskim poziomem zasobów niematerialnych (kapita³u in-telektualnego). Podmioty te nie wykorzystuj¹ w pe³ni wszystkich niefi-nansowych generatorów wartoœci.

618 Karol Œledzik

– æwiartka C to obszar, w którym znajduj¹ce siê obiekty charakteryzuj¹siê wzglêdnie niskim poziomem finansowych generatorów wartoœci[FSMR Î á0 0 5; , )] oraz wysokim poziomem niefinansowych generatorówwartoœci [NFSMR Î á ñ0 5 1, ; ] z punktu widzenia oceny pozycji konku-rencyjnej jest to obszar o niejednoznacznej ocenie ratingowej, innymis³owy w tym obszarze zlokalizowane bêd¹ podmioty odznaczaj¹ce siêwysokim poziomem zasobów niematerialnych (kapita³u intelektualnego)i wzglêdnie niskim poziomem zasobów materialnych (kapita³u finan-sowego). Podmioty te nie wykorzystuj¹ w pe³ni wszystkich finansowychgeneratorów wartoœci.

– æwiartka D to obszar, w którym znajduj¹ce siê obiekty charakteryzuj¹siê wzglêdnie niskim poziomem finansowych generatorów wartoœci[FSMR Î á0 0 5; , )] oraz niskim poziomem niefinansowych generatorówwartoœci [NFSMR Î á0 0 5; , )] z punktu widzenia oceny pozycji konku-rencyjnej jest to obszar o najgorszej ocenie ratingowej, innymi s³owyw tym obszarze zlokalizowane bêd¹ podmioty odznaczaj¹ce siê zarównowzglêdnie niskim poziomem zasobów materialnych (kapita³u finansowe-go) oraz wzglêdnie niskim poziomem zasobów niematerialnych (kapita³uintelektualnego). Podmioty te nie wykorzystuj¹ w pe³ni wszystkich (fi-nansowych i niefinansowych) generatorów wartoœci.

2. Wyniki badaniaWyniki przeprowadzonego badania przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co:

w 2006 r. nie odnotowano ¿adnego banku (zarówno wœród krajowych, jaki zagranicznych) w æwiartce A. Oznacza to, ¿e wœród banków krajowychoraz przypisanych do nich banków porównawczych nie znalaz³ siê ¿a-den, który wykazywa³by siê wzglêdnie wysokim poziomem zasobów nie-materialnych i wysokim poziomem zasobów materialnych (por. rys. 2).Na uwagê zas³uguje wêgierski OTP Bank, co prawda nie znalaz³ siêw æwiartce A, jednak dla tego banku odnotowano bardzo wysoki poziomsyntetycznego wskaŸnik NFSMR (0,83) i prawie graniczn¹ wartoœæ (po-miêdzy æwiartk¹ C i A) wskaŸnika FSMR (0,49). Jest to bank, który w 2006 r.wykaza³ siê najlepsz¹ pozycj¹ konkurencyjn¹ w grupie badanych pod-miotów. Równie¿ na uwagê zas³uguj¹ banki BRD, Bank PEKAO oraz THB(Turkiye Halk Bankasi), które odnotowano w æwiartce B. Co prawda podwzglêdem wzglêdnego poziomu zasobów niematerialnych powy¿szebanki osi¹gnê³y wynik doœæ s³aby, to pod wzglêdem poziomu zasobów fi-


nansowych tworz¹ grupê charakteryzuj¹c¹ siê lepsz¹ pozycj¹ wobec kon-kurentów.

Rysunek 2. Wartoœci finansowych (FSMR) i niefinansowych (NFSMR) gene-ratorów) wartoœci dla banków krajowych i banków porównawczych w 2006 r.

�ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie raportów rocznych banków.

Je¿eli chodzi o pozosta³e szesnaœci banków, to w 2006 r. znajduj¹ siêone w æwiartce D, co powinno zostaæ odnotowane jako niekorzystny wy-nik. W przypadku tych banków zarówno finansowe, jak i niefinansowegeneratory wartoœci nie zosta³y w pe³ni wykorzystane. Wœród tej szesna-stki najgorszy z mo¿liwych wyników uzyska³ szwajcarski BCGE: 0 dlaNFSMR i 0,07 dla FSMR – oznacza to, ¿e w badanej grupie (pod wzglêdemFSMR i NFSMR) bank ten znalaz³ siê najdalej od PWR. Kolejny najgorszywynik nale¿a³ równie¿ do KAS Banku oraz BOŒ Banku.

W roku 2007 zaobserwowano doœæ istotn¹ zmianê (por. rys. 3) w od-niesieniu do pozycji konkurencyjnej badanych 20 banków. Poza tym, ¿eOTP Bank ugruntowa³ swoj¹ pozycjê i znalaz³ siê w æwiartce A, to znacz-na czêœæ badanych podmiotów pojawi³a siê w æwiartce B, co oznacza po-prawê pozycji konkurencyjnej z punktu widzenia. Dotyczy³o to takichbanków, jak: BRD, THB, Getin Holding, Komercni, BZ WBK, Pekao,PKOBP, Finansbank, Handlowy oraz BRE Bank.

W tym miejscu warto zwróciæ uwagê na BRD, THB oraz GetinHolding – s¹ to instytucje, które w 2007 r. charakteryzowa³y siê najlepsz¹pozycj¹ konkurencyjna z punktu widzenia wykorzystania kapita³u finan-sowego (FSMR), w zakresie FSMR osi¹gnê³y wynik odpowiednio: 0,74;

620 Karol Œledzik

0,71 oraz 0,67. Pozosta³e osiem banków znalaz³o siê w æwiartce D. Naj-gorszy wynik ponownie nale¿a³ do BCGE oraz Banku Ochrony Œrodowis-ka S.A. Ponadto mo¿na by³o zidentyfikowaæ banki, które znajdowa³y siênajdalej od PWR, bior¹c pod uwagê NFSMR (znajdowa³y siê na osi OY),a osi¹gnê³y nienajgorszy wynik w zakresie wykorzystania kapita³ufinansowego, nale¿a³y do nich: turecki TEB, holenderski KAS Bank orazduñski SparNord Bank.

W roku 2008 zaobserwowano pierwsze symptomy kryzysu finanso-wego wywo³anego kredytami subprime w Stanach Zjednoczonych. ¯adenbank nie pojawi³ siê w æwiartce A i C.

Na uwagê zas³uguje pozycja banku Pekao, który w 2008 r. znalaz³ siênajbli¿ej æwiartki A (0,49; 0,55). W æwiartce B (poza Pekao) odnotowanorównie¿ BRD, THB oraz Komercni z t¹ tylko ró¿nic¹, ¿e bli¿ej tym trzembankom do æwiartki D. Pozosta³a znacz¹ca wiêkszoœæ (16) banków cha-rakteryzowa³a siê niskim poziomem finansowych i niefinansowych gene-ratorów wartoœci. Warto w tym miejscu podkreœliæ, i¿ podobnie jakw roku 2007 w æwiartce D znalaz³y siê banki, które z punktu widzeniaNFSMR charakteryzowa³y siê najwiêksz¹ odleg³oœci¹ od PWR (na rys. 4znalaz³y siê blisko osi OY). Dotyczy to takich instytucji, jak: KAS Bank,BCGE (najdalej odsuniêty od NFPWR bank w 2008 r.), BOŒ, TEB, Spar-Nord oraz Millennium.



Rysunek 3. Wartoœci finansowych (FSMR) i niefinansowych (NFSMR) gene-ratorów wartoœci dla banków krajowych i banków porównawczych w 2007 r.

W 2009 r. mo¿na by³o zaobserwowaæ przemieszczenie siê bankóww ni¿sze obszary æwiartki D. Oznacza to spadek wzglêdnego poziomuwykorzystania FSMR. W roku tym sektor bankowy funkcjonowa³ w wa-runkach braku zaufania na rynkach finansowych i zawirowañ spowodo-wanych kryzysem finansowym (por. rys. 5). Wiêkszoœæ banków upla-sowa³a siê w centralnej czêœci æwiartki D. Wœród pozosta³ych podmiotówwyró¿niæ nale¿y: PKO BP oraz wêgierski OTP Bank, które znalaz³y siêw æwiartce C. Banki te odnotowa³y doœæ wysoki poziom syntetycznegowskaŸnika NFSMR (odpowiednio 0,54 i 0,58) przy niezbyt korzystnympoziomie wykorzystania FSMR (0,31 i 0,23).

Z æwiartki D najlepszymi bankami okaza³y siê THB (0,40; 0,39), Ko-mercni (0,43; 0,33) oraz Pekao (0,43; 0,34). Najgorszy wynik w 2009 r. nale-¿a³ do banku Millennium, który co prawda nie odnotowa³ najni¿szego po-ziomu NFSMR (0,18), ale z punktu widzenia finansowych generatorówwartoœci znalaz³ siê najdalej od FPWR (znalaz³ siê na osi OX). Najni¿szypoziom obydwu wspó³rzêdnych zaobserwowano dla takich instytucji,jak: SparNord (0,12; 0,07), BCGE (0,12; 0,08), BOŒ (0,12; 0,14), KAS (0,14;0,14) oraz Kredyt Bank (0,14; 0,18).

Rok 2010 by³ okresem pocz¹tku odbudowy wartoœci przez banki.Kryzys finansowy przeobrazi³ siê z kryzysu w sektorach bankowychw kryzys d³ugu publicznego pañstw strefy euro. W tym czasie instytucje

622 Karol Œledzik



bankowe zaczê³y poprawiaæ swoje wyniki finansowe, co ma swoje od-zwierciedlenie w uk³adzie wspó³rzêdnych (NFSMR; FSMR) z 2010 r. (por.rys. 6.). W przedostatnim roku badania zauwa¿alne jest przemieszczaniesiê podmiotów w prawy górny róg uk³adu wspó³rzêdnych. Oznacza torównoczesne poprawienie pozycji zarówno z punktu widzenia FSMR, jaki NFSMR. W æwiartce A – najkorzystniejszej z punktu widzenia za³o¿eñprzeprowadzonego badania – znalaz³ siê tylko bank PKO BP, odnotowu-j¹c wyj¹tkowo wysokie wartoœci wskaŸników NFSMR (0,62) i FSMR(0,54). W æwiartce B znalaz³o siê 5 banków.

Do najlepszych banków z tej czêœci uk³adu wspó³rzêdnych zaliczyæmo¿na takie banki, jak: Komercni (0,45; 0,53), Pekao (0,45; 0,51) oraz THB(0,42; 0,54). Pozosta³e dwa banki z æwiartki B (Finansbank i BZ WBK) cha-rakteryzowa³y siê co prawda wy¿szym poziomem wskaŸnika FSMR (od-powiednio 0,64 i 0,52), jednak z punktu widzenia wykorzystania NFSMRnie odnotowa³y tak pozytywnego wyniku jak pozosta³e trzy banki z tejæwiartki (NFSMR na poziomie odpowiednio 0,33 i 0,28). Je¿eli chodzio pozosta³e banki, to uplasowa³y siê one w najmniej korzystnej æwiartce D.Co prawda nie odnotowano przypadku, by podmiot znajdowa³ siê na osiOX czy te¿ na osi OY, jednak mo¿na wyodrêbniæ instytucje, które w 2010 r.charakteryzowa³y siê najs³absz¹ pozycj¹ konkurencyjn¹ wobec grupy ba-danych podmiotów. Nale¿¹ do nich: BCGE, SparNord, KAS Bank, BOŒ




oraz Kredyt Bank. W prawej górnej czêœci æwiartki C odnotowano takiebanki, jak: Millennium, Getin Holding, Zagrebacka, TEB, BRE Bank, INGBank Œl¹ski, BRD oraz Bank Handlowy.

W ostatnim roku przeprowadzonego badania zauwa¿alna jest wyraŸ-na poprawa pozycji konkurencyjnej wiêkszoœci banków. Nadal najlepsz¹pozycjê konkurencyjn¹ odnotowa³ PKO BP. W 2011 r. by³ to jedyny bankw æwiartce A, wyraŸnie odstaj¹cy pod tym wzglêdem od pozosta³ychpodmiotów (NFSMR na poziomie 0,65 i FSMR na poziomie 0,71), osi¹gn¹³on tym samym najlepszy wynik w ca³ym okresie badawczym. W æwiartce Bnatomiast znalaz³o siê 9 banków (co jest zjawiskiem podobnym do wy-ników z 2007 r.).

Wœród tych banków na uwagê zas³uguje bank Pekao oraz Komercni,które odnotowa³y pozytywne wyniki w obszarze FSMR jednoczeœnie znaj-duj¹c siê blisko granicznej wartoœci pomiêdzy æwiartkami A i B (odpowied-nio NFSMR 0,49 i 0,47) (por. rys. 7). Pozosta³e banki, tj.: Finansbank, GetinHolding, Handlowy, BZ WBK, ING BŒ oraz BRE Bank charakteryzowa³ysiê wy¿szym poziomem syntetycznego wskaŸnika FSMR ni¿ poziomemwskaŸnika syntetycznego niefinansowych generatorów wartoœci.

Pozosta³e dziesiêæ banków uplasowa³o siê w æwiartce D. Co prawdajest to najmniej korzystna æwiartka uk³adu wspó³rzêdnych z punktuwidzenia oceny pozycji konkurencyjnej, jednak wyró¿niæ nale¿y piêæ

624 Karol Œledzik



podmiotów, które znalaz³y siê w górnej czêœci æwiartki. Nale¿¹ do nich:Zagrebacka, Millennium, NRD oraz OTP Bank. Najgorsz¹ pozycja konku-rencyjn¹ z punktu widzenia zarówno NFSMR, jak i FSMR w 2011 r.okaza³y siê takie banki, jak: BOŒ, duñski SparNord, holenderski KASBank oraz szwajcarski BCGE.

W kolejnym etapie badania opracowany zosta³ ranking banków kra-jowych i banków porównawczych. Do konstrukcji rankingu wykorzy-stano uk³ad wspó³rzêdnych z wartoœciami NFSMR na osi OX oraz wartoœ-ciami FSMR na osi OY. Ka¿d¹ æwiartkê (A, B, C oraz D) podzielono nacztery czêœci, nadaj¹c im odpowiednie oznaczenie od 1 do 4. W ten sposóbuzyskano oceny ratingowe, które mo¿na przypisaæ poszczególnym pod-miotom poddanym badaniu (por. rys. 7). W wyniku przeprowadzonegobadania mo¿liwa by³a ocena pozycji konkurencyjna banków krajowychna tle banków porównawczych w latach 2006-2011 z wykorzystaniemporównania ocen ratingowych.

Dokonuj¹c oceny pozycji konkurencyjnej krajowych banków na tlebanków porównawczych na uwagê zas³uguje bank PKO BP. Jest to je-dyny podmiot krajowy, który otrzyma³ ocenê A (w latach 2010 i w 2011).Bank PKO BP odnotowa³ gorsz¹ pozycjê konkurencyjn¹ wobec podmiotuporównawczego, jakim jest THB tylko w latach 2006 i 2008. W 2007 r. PKOBP uzyska³ taki sam rating co bank porównawczy. W tym miejscu warto




zaznaczyæ, i¿ ¿aden bank w okresie badawczym nie uzyska³ noty wy¿szejni¿ A4. Mo¿e to oznaczaæ, i¿ zarówno zasoby materialne jak i zasoby nie-materialne nie s¹ w pe³ni wykorzystywane przez badane podmioty. Do-minuj¹c¹ ocen¹ ratingow¹ w okresie badawczym jest ocena D2 (por.tabl. 2). Wynika to z faktu, ¿e w wiêkszoœci okres badawczy pokrywa³ siêz kryzysem finansowym wywo³anym na rynku suprime w Stanach Zjed-noczonych.

Drugi co do wielkoœci bank w polskim sektorze bankowym (PEKAOS.A.) w latach 2010 i 2011 poprawi³ swoj¹ pozycje konkurencyjn¹ wobecswojego wêgierskiego konkurenta, uzyskuj¹c notê B3. Gorszy wynik ni¿OTP Pekao uzyska³ w latach 2009 i 2007. Warto podkreœliæ, ¿e Pekao tylkoraz w okresie badawczym uzyska³ inn¹ ocenê ni¿ B3, co mo¿e œwiadczyæo ugruntowanej pozycji konkurencyjnej banku, ale te¿ o Ÿle dobranej stra-tegii, która nie pozwala bankowi osi¹gn¹æ lepszych wyników.

W ca³ym okresie badawczym BRE Bank nie uzyska³ wy¿szej ocenyni¿ Komercni Banka. Jedynie w roku 2007 i 2011 BRE mia³ takie same oce-ny co jego czeski konkurent. W pozosta³ych latach uzyskiwa³ zawsze oce-nê gorsz¹. Bank BZ WBK trzy razy okaza³ siê lepszy pod wzglêdem po-zycji konkurencyjnej wyznaczonej przy uwzglêdnieniu FSMR i NFSMR.Mia³o to miejsce w latach 2007, 2010 i 2011 (odpowiednio oceny B4, B3i B3).

Tablica 2. Oceny ratingowe banków krajowych i banków porównawczychw latach 2006-2011

Lp. Bank 2006 2007 2008 2009 2010 2011

1 Turkiye Halk Bankasi B3 B4 B4 D1 B3 B3

2 PKO BP S.A. D1 B4 D2 C2 A4 A4

3 OTP Bank PLC C1 A4 D2 C4 D1 D1

4 PEKAO S.A. B3 B3 B3 D1 B3 B3

5 Komercni D1 B4 B3 D1 B3 B3

6 BRE BANK S.A. D2 B4 D2 D4 D2 B3

7 Zagrebacka D2 D2 D2 D4 D2 D2

8 BZ WBK S.A. D2 B4 D2 D1 B3 B3

9 Finansbank A.S. D2 B4 D1 D1 B3 B3

10 ING BS S.A. D2 D2 D2 D4 D2 B3

11 BRD S.A. B4 B4 B4 D1 D2 D1

626 Karol Œledzik

Lp. Bank 2006 2007 2008 2009 2010 2011

12 Millennium S.A. D2 D2 D2 D4 D2 D1

13 TEB A.S. D2 D2 D2 D4 D2 D2

14 Kredyt Bank S.A. D2 D2 D2 D4 D4 D2

15 Spar Nord BANK D2 D2 D2 D4 D4 D4

16 Handlowy S.A. D2 B4 D2 D1 D1 B3

17 BCGE D4 D4 D4 D4 D4 D4

18 Getin Holding S.A. D2 B4 D2 D3 D1 B3

19 KAS Bank D4 D2 D4 D4 D4 D4

20 BOŒ S.A. D2 D4 D2 D4 D4 D4

BRD – BRD Groupe Societe Generale S.A.; TEB – Turk Ekonomi Bankasi A.S.; BCGE – Ba-nque Cantonale De Geneve�ród³o: Opracowanie w³asne.

Warto zwróciæ uwagê, i¿ pod koniec okresu badawczego BZ WBKszybciej wzmocni³ swoj¹ pozycjê po turbulencjach na rynkach finanso-wych, z kolei ING Bank Œl¹ski tylko w pierwszym (2006) i ostatnim (2011)roku otrzyma³ tak¹ sam¹ ocenê co jego konkurent (odpowiednio D2 i B3),w pozosta³ych latach utrzymuj¹c ocenê w najgorszej kategorii D wypada³zawsze gorzej ni¿ turecki Finansbank. Bank Millennium (podobniezreszt¹ jak Kredyt Bank i BOŒ) nigdy nie wyszed³ z æwiartki D. Najlepsz¹notê – D1 – otrzyma³ w 2011 r. „remisuj¹c” z konkurencyjnym BRD, któryw pierwszej po³owie okresu badawczego uzyskiwa³ oceny B, a dopierow drugiej czêœci okresu badawczego jego notowania spad³y do poziomuBanku Millennium. Kredyt Bank tylko raz (w 2010 r.) odnotowa³ inn¹ oce-nê ni¿ turecki TEB. W pozosta³ym okresie oba banki ocenione zosta³y taksamo. Bank Handlowy w czterech latach na szeœæ okaza³ siê lepszy ni¿duñski SparNord Bank (dotyczy³o to roku 2007 i okresu 2009-2011).W ostatnim roku badania Handlowy wyraŸnie poprawi³ swoj¹ ocenê dopoziomu B3. Getin Holding jako jedyny z grupy banków krajowychw ca³ym okresie badawczym wykazywa³ lepsze oceny od tego konku-renta. Co prawda nigdy nie zosta³ oceniony na C lub A, ale wynikz ostatniego roku badania by³ ju¿ na poziomie B3. Ostatnim i zarazem naj-gorszym z punktu widzenia pozycji konkurencyjnej bankiem krajowympoddanym ocenie by³ BOŒ S.A. jako jedyna instytucja krajowa i druga (za-raz po BCGE) w ca³ej grupie badawczej uzyska³a tak du¿o ocen D4. Naj-lepszym wynikiem dla BOŒ by³a ocena D2 z lat 2006 i 2008. Jednak


Tablica 2. (cd.)

w porównaniu z KAS Bankiem dwa razy okaza³ siê lepszy, raz gorszya trzy razy oceniony zosta³ na takim samym poziomie.

ZakoñczeniePrzeprowadzona analiza wskaŸników FSMR i NFSMR pozwoli³a na

dokonanie transformacji wielowymiarowej przestrzeni zmiennych diag-nostycznych do jednowymiarowej przestrzeni uk³adu wspó³rzêdnych(macierzy generatorów wartoœci). Analiza macierzy generatorów warto-œci wyznaczonych dla lat od 2006 do 2011 pozwoli³a okreœliæ kierunkii wielkoœci zmian zachodz¹cych w pozycji konkurencyjnej najwiêkszychbanków gie³dowych w Polsce. Zaobserwowano, i¿ krajowe banki gie³do-we w wiêkszoœci przypadków odnotowa³y zbli¿on¹ lub lepsza pozycjêkonkurencyjn¹ w relacji do banków porównawczych.

Literatura1. Dermine J. (2009), Bank Valuation & Value based management, McGraw

Hill, New York.2. Gross S. (2006), Banks and Shareholder Value. An overview of bank valua-

tion and empirical evidence on shareholder value for banks, DeutscherUniversitats-Verlag, Frankfurt am Main.

3. Johnson H.J. (1996), The bank valuation handbook: the market based appro-ach to valuing a bank, wyd. 2, Chicago–London–Singapore.

4. Mercer Z.C. (1992), Valuing financial institutions, Homewood.5. Matten Ch. (2000), Managing Bank Capital, wyd. 2, Wiley & Sons, Chi-

chester.6. Paw³owicz L. (1988), Wybrane metody taksonomii numerycznej i ich zasto-

sowanie w badaniach ekonomicznych, Wydawnictwo UniwersytetuGdañskiego, Gdañsk.

7. Raport o sytuacji banków w 2012 roku, Urz¹d Komisji Nadzoru Fi-nansowego, Warszawa 2013.

8. Razaee Z. (2001), Financial institutions, valuations, mergers and acqui-sitions: the fair value approach, wyd. 2, New York.

9. Tarczyñski W., £uniewska M. (2006), Metody wielowymiarowej analizyporównawczej na rynku kapita³owym, Wydawnictwo Naukowe PWN,Warszawa.

StreszczenieCelem opracowania jest przedstawienie praktycznego wykorzystania wie

lowymiarowej analizy porównawczej do oceny pozycji konkurencyjnej banków

628 Karol Œledzik

krajowych, notowanych na GPW w Warszawie S.A., przy wykorzystaniu finan-sowych i niefinansowych generatorów wartoœci. W wyniku przeprowadzonegobadania autor zaproponowa³ konstrukcje macierzy generatorów wartoœci po-zwalaj¹cej oceniæ pozycje konkurencyjn¹ spó³ek. Badanie przeprowadzone zo-sta³o na grupie 20 banków sk³adaj¹cej siê z banków krajowych i zagranicznych.Za banki krajowe uznano dziesiêæ najwiêkszych banków gie³dowych notowa-nych na GPW w Warszawie S.A. Za banki zagraniczne uznano dziesiêæ bankówporównawczych po jednym dla ka¿dego banku krajowego. Okres badania obj¹³lata 2006-2011.

S³owa kluczowebank, pozycja konkurencyjna, taksonomia, generatory wartoœci

Valuation of competitive position of domestic public banks using thevalue drivers matrix in 2006-2011 period (Summary)

The purpose of this paper is to present practical applications of multidime-nsional comparative analysis to assess the competitive position of domestic bankslisted on the Warsaw Stock Exchange with the use of financial and non-financialvalue drivers. The research included a group of 10 domestic and comparablebanks and 2006-2011 period. As a result of research author value drivers matrixwhich allows to evaluate the competitive position of a company.

Keywordsbank, competitive position, taxonomy, value drivers matrix


Karol

Stempel

Wykorzystanie macierzy generatorów wartości do oceny pozycji konkurencyjnej krajowych banków...

Documents

Transcript of Wykorzystanie macierzy generatorów wartości do oceny pozycji konkurencyjnej krajowych banków...