A k a d e m i k A r a § t i r m a l a r D e r g i s i 2006, S a y i 28, S a y f a I a r 103-122

Uyu^turucu Maddeler Hakkinda GenelBilgi ve Uyu$turucu Maddelerle

Mucadele Esaslari

R. Cengiz DERDIMAN*

Uyujturucu ile mucadele zamanimizda devletlerin onemli problemlerindenbirisini tejkil etmektedir. Qiinkil uyujturucu kullaniminin yayilmasi, gOrUnenolOm olarak, kijileri degil, nesilleri tehdit etmektedir.

Avrupa'ya ulajan Giineybati Asya afyonu igin temel transit gUzergahmdayer alan ve bajlica uyu§turucu ka^akfililari ve tacirleri itin de merkez vazifesigoren TUrkiye'de, uyu§turucu kullanimmm diger ulkelere orania daha dU?Qkolmasma ragmen, uyu§turucu miiptela sayisi gittik(;e artmaktadir. Turkiye bajli-ca transit ve eroin ijleme merkezidir. Ayni zamanda Turkiye; uluslararasi uyu§-turucu kapakfilari ve tacirleri igin afyon, baz morfin, eroin, kimyasal ara mad-deler ve diger uyujturucu madde turlerinir kagakgiliginda bir faaliyet alanidir'.

Uyu^turucu, beiki de bir defa bile kullananlari kendisine bagimli hale getir-digi ve pengesine aldigi i?in, 90k buylik rantlar getirmekte, bu agidan, ulusal veuluslar arasi kara paranin en onemli kazanim kaynaklarindan birisini tejkil et-mektedir. Diger taraftan bu buylik rantlarin dondugli piyasadan en 90k teror or-glitleri yararlanmaktadirlar.

Uyujturucu, bir defa kullanim Wefiziksel- ve/veya psikolojik' hagimtilik ya-ratabilen, tolare edilerek kullanilma egilimi olii^turan ve yoLsunliiksendromimd^ sokan, sonugta olum getiren bir zehirdir. Toplamsal tehlikenin on-lenebilmesi igin, uyu§turucuyu alan, satan, kullanan ve nakleden, aracilik edenve benzeri tum eyiemlerin iginde olanlarm yakalanmasi mucadelenin bir bolu-munu tejkil etmektedir. Kamuoyunun bilinglendirilmesi uyu^turucuya yonelimsebeplerinin ortadan kaldirilmasina gayret gosterilmesi gibi faaliyetlerde itilica-delenin gok yonlu bir ba§ka boyutunu tejkil etmektedir.

A- UYIJ§;TURUCU MADDELER HAKKINDA GENEL BiLGiLEROzellikleri dikkate alinarak yapilacak tanima gore, kullanim halinde ki§ilen'

kisa slirede bagimli yapan, beyin ve sinir sistemine etki ederek zihinsel zararlarave olume sebebiyet veren, her alim doneminde online gegilmez bir ihtiyag vearzu uyandiran. kullanildigi miktann artinlmasi egilimini beraberinde getirenzehirdir.'

Yaptiklari etkilere gore de, kesin gizgilerlc belirlenemezse de, merkezi sinirsisternini uyu^turanlar veya uyarici nitelikie canlandmintar ve ttayal ve ku-mniH yaratanlar gibi.9e$itli gruplara aynlabilirler. Eroin, morfin gibileri uyu$-mranlur; kukain ve ei\)etamin tUrU ilaglar canlandiranlaf,.LSD ve esrar gibi

103AkademikAra§tirmalarDergisi

Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujturucu Maddelerie Miioadele Esaslan

maddeler de hayal ve kuruntu yaratanlara omek olabilirler.^ Bu arada bilinenayrim iginde yer almayan bali, tiner gibi u^ucu baginililik yaratici insan sagligi-na zararli maddeleri de geni$ manada, uyujturucu veya uyancilarla "ilgilendir-mek" ihmal edilmeyecek bir saptama olmalidir. Nitekim Uluslararasi Uyu§turu-cu Kontrol Kurulu'nun(INCB), 2004 Yili Uyujturucu Raporu'nda, bolge ulke-lerinde, ozellikle sokak gocuklan arasinda tiner kullaniminin yayginla?tigi, Pa-kistan ve Turkiye'de yapilan arajtirmalann da bu dogrultuda sonu9 verdigininbelirtiidigi gorulmektedir'.

Turli ve niteligi fark etmeksizin uyu§turucularin,' insanlarda yarattiklanozellikler ve degi§iklikler kisa sureli olup, ali§kanlikla birlikte kullaniminin bi-raktigi arazlar ise sUreklidir. Uyu§turuculann ilk alimdaki keyif hali ileriki do-nemlerde alinmadiklarinda krize donu$mekte, krizle buyuk azaplar ya?anmakta-dir. Bilimsel veriler ve uygulamadaki tecrubelerimiz gostermi§tir ki, uyufturu-cuya ali§mi^ kimseler artik bu maddeleri keyif almak igin degil, tekrar almadik-larinda duyacaklan kriz ddnemlerindeki azabi gidermek igin kullanmaktadir-lar.'

Tlitiin gibi maddeler de psikolojik bagimhlik yaratabilirler. VUcuda yararliolmadiklari, kisa zamanda terk edilmesi gerektigi surekli telkin edilmektedir.Bu gibi maddelerin daha hafif ve etkilerinin uzun sureli olmasi gibi sebeplerlei9imi bir sinira baglanmamaktadir. Dunyada uyu?turucu kullaniminin arttigi go-rtildugli' ve bu agidan, bu piyasanm, yliklU kara para olu^turdugu soylenebilir.

Gozlemlerimiz itibanyla, bu maddelere bagimlilik, kullanicilara, sureklikendi ihtiya9larini kar?ilamak i9in pazar bulmaya sevk etmektedir. Bu itibarla,uyu^turueu kullanicilannda, i9ten bir dostluk, muhtemelen, yerini, g6runu§te ve9ikar dostluguna birakir. Hatta kullanicilar, yeni pazar bulup, ellerindeki uyu?-turucunun bir miktarini, ba?ka maddelerie kan§tirip o pazarlara da satarak, ken-di kullanimlanni mumkun oldugunca ucuza veya bedavaya getirmek isterler; fa-kat her halukarda sonu9, insani duygularin kaybolujudur. Uyujturucu maddelerihiq akla gelmeyecek insan sagligina zararli maddeler de dahil bir 90k madde ilekari§tirmak, kullanieilarin bir 90k tehlikeli mikrobik hastaliklara tutulmalarinasebep olabilir. Omegin eroin kuUananlarda, HIV/AIDS gOrulme ve ollim orani-nin arttigi diinya uyu§turucu raporunda dogrulanmijtir'".

Bazi uyu§turuculann, a§agida deginilecegi gibi, sadeee psikolojik bagimlilikyaptigi soylense de, yoksunluk belirtileri itibanyla, esrar, kokain gibi bu tUruyu^turuculann az da olsa, fiziken bagimliligi da hazirladigi ihtimalden uzak tu-tulmamalidir.

B- SIK KAR§ILA§ILAN UYU$TURUCU MADDELERIN GENELOZELLIKLERI VE ETKILERI

1-) Afyon:Afyon kapsUlunun Haziran ve Temmuz da ha$ha? kapsulunun 9izimi ile elde

edilen sutlin zaman ge9tik9e kurumu§ ve kahverengiye kadar koyula§mi§ halidir.

104Journal

of AcademicStudies

R.Cenglz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006

Morfin, Eroin, Kodein gibi uyujturucular, afyonun kimyasal i$lemlere tabi tu-tulmasi ile imal edilirler. Afyon da, omegin gay gibi igeceklere veya haplara ka-n§tinlmak, dudak altma konulmak, enjekte gibi yollarla kullanilabilmektedir.Halk arasinda agn dindirici olarak gOrulmekle birlikte, kesinlikle bagimlilik ya-pan tehlikeli bir uyu^turucudur.

2-) Eroin:En tehlikeli ve bagimlilik yaratan uyu§turucu ge^itlerindendir. Afyondan el-

de edilen bazmorfinin asitanhidrit sivisi ile kimyasal tepkimeye girmesinden el-de edilir. Kan§im ve kimyasal sureg kaliteye etki eder. Daha 90k agik kahve-rengi, kiremit rengi gibi renkierde bulunabilmektedir. Ashnda saf iken beyazdir;rengi ise katki maddesinin miktan ve rengine gore degi?ebilir. Glikoz kinin gibimaddeler, eroinin katki maddesine omektirler.

ilk kullanimdaki dunyadan soyutlanip kendinden gegme veya heyecan, nejeve canlilik gibi gOrlinumler, yerini sonraki kullanimlarda durgunluga birakir.Gozler sulanir, viicutta kasilmalar meydana gelir. Cinsel gug azalir. Kan basincidii§er. Hisler yok olur. A^in alimlarda kusmalara rastlanir. Kriz doneminde iseviicutta dinmek bilmeyen agnlar ve kalp garpintilan ba?lar. Ki§i nefes almakta50k belirgin olgiide zorlanir. Kusmalar ve mide bulantilan, burun akmalan ba§-lar. Ki§i kendisine hakim olamaz. Kendisini saga sola atar. A?in terler. Sapsanbir renk, donuk bakijlar, genizden konujma One dogru kamburumsu ylirtime,agir hareket; hi§ kimse ile gorli^mek istememe; ejden ve dosttan uzakla?araksakin, tek ba§ina kaimak isteme eroinmanin karakteristik Ozelliklerindendir.

3-) Kokain:Cografi olarak Peru ve Bolivya civannda yeti§en koka agacmm yapraginm

ezilmesi ile elde edilen sivinin kdstallejmi? hali olup beyaz renklidir. Zamani-mizda bilhassa yiiksek gelir dlizeyli tabakanin meylettigi kokainin, Dlinya piya-sasinda daha 90k Amerika kit'asinda yakalandigi" ve daha 90k psikolojik ba-gimlilik yarattigi soylenmektedir'^.

Kokain, ilk balayi devresinde kullanildiginda ki|iye ne§e, canlilik ve keyifverir. Ancak sonralari; zayiflik, i$tahsizlik, vucut zindeliginin kaybi, huysuzluk,mazoist davrani?, hissizlik, deride kanncalanma ve gidiklanma, gildirmaya ka-dar gidebilen sapik duygular olu§abilir. Alinmadiginda sinirlilik, ba$ agrisi,kusma, kan basincinin du§mesi gibi etkenler de gOriilUr.

4-) Esrar:Hint kenevirinden elde edilir. Ekimi nisan ve haziran, hasadi ise agustos ve

eylul aylannda yapilir. Bitki 3-4 metre btiyuklugunde olabilir. Bitki yapraklan-nin kurutulup ovalanmasi ile kubar; elekten ge9irilmesi ile toz; preslenmesi iletakoz; yapraklann ezilerek sivisinin gikarilmasi ile re9ine esrar elde edilir. Es-rar, sigara gibi i9ilerek veya yiyecek ve i9eceklerle tuketilebilir. Esrar 90gunluk-

105AkademikAra$tirmalarDergisi

Uyu?tunjcu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujturucu Maddelerie Mucadele Esaslan

la psikolojik bagimlilik yaratmaktadir' . Dunyada uretim ve kullaniminin artma-si sebeplerinden birisi de bununia ilijkilendirilebilir'".

Esrar i9enlerde saldirganlik fazladir. Alindiginda nabizda artma, agiz ve bo-gaz kurulugu, bulanti, kusma, gozbebeklerinde biiyiime, aydinliga kar^i hassasi-yet artar. Hayal gucu ylikselir, vlicuda uyu?ukluk yayilir. Tekrar alinmadigindada, sinirlilik, gerilim, kusma ve bulantilara rastlanabilir.

Esrarin sadece psikolojik bir bagimlilik yarattigi, kriz donemlerine rastlan-mamasi, kullananlarin biraktiklannda omegin eroin gibi uyu?turucular kadarvucutta zarar meydana getirmemesi gibi sebeplerle esrarin, masum bir i9ecekolmadigmi, ancak serbest birakilmasi gerektigini belirtilmektedir'^. Esrarin enbiiyiik tehlikelerinden birisi, ki?ileri eroin gibi uyu?turuculari kullanmaya sevketmesidir. (^unkli esrar kullananlar dozlarini artirmalarina ragmen belli bir sUresonra tatmin olamamakta; ortaya 9ikan yoksunluk halinin giderilmesi i9in, dahaetkili olabileceklerini umduklan ve dlijlindlikleri ba$ka uyu§turuculari kullanmaegilimine girmektedirler'*.

5-) Suni Uyu§turucular;Yapimla elde edilen bu tUr uyu^turuculann i9ine, captagon, extasy, LSD gibi

uyu§turucu, yati?tinei veya uyanei turli maddeler girmektedir.

Extasy, merkezi sinir sistemini uyaran amfetamin turevi, halusinasyonlarada sebep olabilen sentetik bir uyu§turucudur. Extacy a§in yuksek ate^e, kas ak-saklarina, nobetlere, felce, ilerleyen karaciger, bobrek ve kan dola§im sistemibozukluklanna sebebiyet verir. Ekstasy bObreklerin iyi 9alismasini engeller. Enbuylik tehlikelerinden biri ise beyinin dU?Unme, kavrama ve hatirlama meka-nizmasina kalici olarak zarar vermesidir. Ki?i madde kullanimini biraksa dahihayatinin geri kalanmda beyninde zarar goren mekanizmasini duzeltme imkani-na sahip olamamaktadir. ajiri doz kullanimi yuksek kalp ati§i, yUksek kan ba-sinci, bayginlik, kas kramplari, panik atak ve §uurunu yitirme veya sara nObeti-ne benzer nObetler gOrme ile karakterize ediiir".

Etkin maddesi fenetyllin olan captagon, uretiminin yasaklanmasi netieesin-de uyu?turucu kapsamina alinmi^tir. Yasaklanmasindan dolayi gizli uretimi se-bebiyle etkin maddesi ve i9erisinde ne oldugu tam olarak bilinmeyen, captagonda diger uyancilar gibi beyine etki eder ve sinir sistemi Uzerinde degi§iklikleryapar. Az miktarda kullaniminda bile kalb ritminin hizlanmasina, vUcut lsisininartmasina, solunumun hizlanmasina ve kan basincinin yUkselmesine sebep olur.Kullanimi esnasinda ki§i cigerlerinde bir geni?leme, kendisinde a?iri bir enerjive ijtahsizlik hisseder. Fakat bu etkilerinin yaninda kullanimi neticesi kijilerdedepresyon, uzun sUreli uyu?ukluk, uyku bozuklugu, kalp ve damar zehirlenmesive yetersiz beslenme davrani^lan gorUlUr' .

Kokainden 100 kat daha gU9lU olan LSD(Lysergic Acid Diethylamide)'ninverecegi tesiri bilmek mUmkUn degildir. Kullanildigi 30- 90 dakika arasinda in-

106Journal

of AcademicStudies

R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubaf - Nisan 2006

san kendini bir riiya aleminde zanneder. Bunu, bir umursamazlik ve donuklukhali takip eder. Kiji farkli duygu durumlan arasinda 90k hizli ge9i?ler yapmayaba^lar; algilarinda 90k ciddi bozulmalar meydana gelir. Bazi kuUananlarda dahaciddi korkulann gOrUldUgU tespit edilmijtir. Ki§ilerin kendi duygulanndan vedU?Uncelerinden 90k, korktuklan, delirmek veya olmek, panikatak gibi duygula-rinin 90k §iddetli tesiri altinda kaldiklan veya kontrollerini kaybetmek gibi bU-yUk korkular yajadiklanni gormek mUmkUndUr".

Ulkemizde kullanimi olmayan GBH de, dUsUk dozlarda kullanildigmda ki-?ide uyu?ukluk, ba? donmesi, mide bulantisi ve belirgin bir huzursuzluk; yuksekdozlarda ^uursuzluk, krizler, jiddetli solunum depresyonlan ve koma hailed go-rUlur-".

C. UYU§TURUCU iLE MUCADELEDE HUKUKSAL DURUM5237 sayili yeni TUrk Ceza Kanununun 188 ve devam eden maddelerinde,

uyu^turucu ve uyanci maddelerin izinsiz veya izne aykiri olarak imali, ihraci,ithali, sati^a arzi, devri, nakli, bulundurulmasi, satifi, yasaklanmi§ olup; uyu?-turucu maddelerin tek tek sayilmasi yerine^' sadece uyufturucu ve uyarici mad-de deyimi ile yetinilmi?tir. Bu fiillerin te?ekkul olu§turarak yada toplu halde ve-ya meslek haline getirilmesi veya uyu^turucunun eroin, kokain, bazmorfin vemorfin olmasi hallerinde ongorUlen cezalar artinlmi§tir. Te^ekkUl i9in iki ki?iyikanun yeterli g6rmU$tUr.

Ayni tUr su9lar, 765 sayili onceki TCK'nunda da 403 ve devami maddele-rinde yer almi§ti. Fakat yeni TCK,

1. uyu§tumculardin yaninda uyaricilari kullanmayi da ceza kapsamina alma-si ;

2.cezanin etkisi;3.uyu§turucu veya uyanci maddeleri kullananlan tedavi ettirilmesi ve bunlar

hakkinda denetimle serbestlik hUkUmlerinin uygulanmasi zorunlulugu getirmesi;4. Uyu§turucu madde su9lannin i§lendigi tUzel ki^iliklerin kapatilmasi;5.Bunlann kullaniminin kolayla?tinlmasi bajligi altinda cezalandirma kap-

saminin katilma 6l9Ulerinden fazla genijletilmesi; gibi sebeplerle onceki kanun-dan ayrilmi?tir.

Bununia birlikte, uyujturucu kullanimi, imal ve ticareti gibi su9larin sanikla-rinin, bu su9larin ortaya 9ikarilmasina yardim etmeleri halinde cezadan kurtul-malan ongorUlmUjtUr^l

Uyu§turucu maddelerin kanunda liste usulU sayilmamasi sebebiyle, bu ko-nuda bilirkiji raporu alinmaktadir.^" Nitekim Yargitay LSD'nin uyujturucu ol-dugunun bilirki?i raporu ile saptanmasi gerektigini belirtmi§tir.^'

Uyu§turucu maddelerie ilgili olarak uluslar arasi nitelikli birka9 sozle5me-den bahsedilebilir. Bu konuda en Onemli sOzle?me olan I96I tarihli ViyanaTEK Sdzlefmesinde, uyu§turucu maddelerin tanimi ve listesi yazilmi§tir. 7977Psikotropik Maddeler Sdzle^mesi ise, uyujturuculan kendi ^rasinda siniflara

107AkademikAra§tirmalarDergisi

Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu§turucu Maddeierle Mucadele Esaslari

ayinni$, ekinde liste halinde yasaklamaya konu olacak psikotrop maddeleri be-lirtmi?tir. Psikotrop madde niteliginde olan ve sozle?mede belirtilmeyen yenimaddelerin bulunmasi halinde Iilkelerin ba^vurulan ile s6zle$meye eklenebile-cegi ifade edilmi§tir. Bu tUr bir ekleme igin dogal olarak, maddenin uyu?turucuveya uyanci ozellikleri ile insanda olu5turdugu araz, bagimlilik ve yoksunluksendromu gibi olglitler nazara alinmak zorundadir. Bu baglamda, alkol, sigara^''ve Kahramanmara^ gibi yorelerimizde kullanddigi goriilen "Mara? otu" gibimaddelerin, uyu^turucudan farkli olduklan soylense veya kabul edilse bile, soz-le^mede, bu gibi maddelerin alimi ve satimmm kontrol altmda tutulmasi iginayri bir liste olu^turulmasi tartqmaya agdmalidir. Qlinkli bu tlir maddeler,muhtemelen, en azindan psikolojik bagimlilik yaratmakta ve mliptelalar, bumaddeleri kullanirken gogu kez doz artirmakta veya tatminsizlikle, ba?ka mad-deleri kullanmaya yonelmektedirler. Kaldi ki ornegin sigara igen bir kimseninesrar igmeyi denemek istemesi gibi 90k az sayidaki mlijahedelerimiz, bunlandogrulamaktadir. Hukukumuzda, sigaranin alimi satimi ve bazi yerlerde igimin-de Once 4207 sayili kanunla getirilen sinirlamalar, yeni yurlirlugu giren 5326sayili Kabahatler Kanununun 39. maddesi ile ceza yaptinmina tabi tutulmu?tur.

En son 7955 Psikotrop Maddelerle Mucadele Sdzle§mesinde ise, 1971 soz-Ie§mesi ve diger sozle?melerdeki eksiklikler kurallajtinlmi? ve kara para ilekontrollu teslimat esaslan belirtilmi§tir. Yeni psikotrop medde Yasaklanan buUlkemizin taraf oldugu 1961 Viyana TEK sozle?mesi, 1971 ve 1988 psikotropmaddeler sozle§melerinin ekinde liste halinde yazilan maddelerin uyu§turucuoldugu belirtilmi?tir. Bu s6zle?melerde belirtilen maddeleri de i9inde bulundu-ran her tlirlu bile?ikler uyu^turucu madde olarak yasaklama kapsamindadir.

Hukukumuzda afyon ve tUrevleri ile Saglik Bakanliginca belirlenecek uyu?-turucular yasak kapsamina alinmijtir. Bunlara miktar ve olglisu ile niteliklerinibelirleyerek izin vermeye yetkili Bakanlar Kuruludur. Afyon ve tUrevleri ile ko-kain gibi maddeler kesinlikle yasaktir. 6197 sayili kanunla, zehirli veya kimyevimaddelerle tibbi ecza tUrevlerinin satilmasi, 7451 sayili kanunla da uyu?turucu-lann postada ta?inmasi yasaklanmi?tir. Her tUrlU tibbi ila^lafm izinsiz alimi sa-timi 1262 sayili ispen9iyari Tibbi MUstahzarlar Kanununa tabi tutulmujtur.

D. UYU$TURUCU iLE MUCADELE ESASLARI1-) Aktif Polisiye MiicadeleUyu?turucu ile mUcadelede en onemlisi polisiye mucadeledir. Polisiye mU-

cadele aktif nitelikli bir mUcadele tUrUdUr. Bu nedenle, daha 90k, bu tUr su9larmi§lenmesine sebep olan etkenleri te$his ve bunlann ortadan kaldirilmasi ile mU-cadele etmekten, yani proaktif polislikten 90k, sadece bu su9lann i§lenmesininonlenmesi i9in onleyici tedbirler almayi ve arkasindan da i^lenmi? bir SU9 i9inadli i?lemler yapma polisiye kapsam i9inde mUtalaa olunmalidir.

108Journal

of AcademicStudies

R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006

Polisin, bu tur suglann i^lenebilecegi yerleri kontrol altinda bulundurmasi veonleyici gorevi ile de mucadelede etkinlik saglanabilmektedir. Polisiye mucade-le de gogunlukla aylar veya yiUar suren, lsrarli, sabirli, bir sureci gerektirmekte-dir^'. Uyu?turucu ile mucadele devamli yuksek tutulmasi gereken yuksek mora-li, halkm destegini ve kurumlar arasi i^birligini gerektirmektedir. Bu tur polisiyemUcadelede ulkemizde ve kentimizde etkinligin saglandigi soylenebilir. Aynca,5397 sayili kanunla^\ polis ve jandarmanin gOrev ve yetkiledne ili?kin kanun-larda yapilan yeniliklerle, orgUtlU olarak uyu?turucu madde su^lan ijleme ihti-maline kar?i, suglann onlenmesi \qm ileti?imi tespit ve dinleme yetkisinin ve-rilmesi Onlemede etkinlige onemli olgude katki saglayacaktir.

Ulkemizde yillar i§inde suregelen polisiye 9ali§malarla olaylada mticadele-de etkinlik saglandigi sOylenmektedir. 1999 yili itibariyla, 361 olayda 1046 sa-nik, 2249 kg eroin maddesi ele ge9irilmi?tir. "2004 yilinda polis tarafindan elege9irilen afyon tUrevi (eroin, baz morfin ve afyon toplami) miktari ge9en yilagore %149 artarak 11 ton 58 kg'a ula§mi?tir. Ayrica yine ge9en yila gore kokainyakalamalan yakla§ik 41 kat artarak 125 kg'a ula?mi?tir"^'. Ayni istatistikler-den, 7.696.252 adet captagon ve 718.734 adet de extasy(ecstasy) yakalandigi

anlasilmaktadir.30

UYUSTURUCU MADDE YAKALAMALARI

2001 2002. 2003 2004

OLAY 3.544 4.147 3.736 5.164

SANIK 7.493 8.360 7.934 1.109

EROiN (kg) 3.033 2.124 3.546 6.515BAZMORFiN(kg) 325 230 711 4.491

AFYON (kg) 172 86 186 52

ESRAR (kg) 4.852 3.292 2.760 4.331

KOKAJN (kg) 8CAPTAGON (adet) 1.088.081 6.713.493 2.332.081 7.696.252

ECSTASY (adet) 101.096 94.027 447.091 718.734

ASETiK ANHiDRiT (It) 10.322 18.023 5.917 99§ekil: 1. Emniyet Genel MUdurlu|umuz 2004 istatistik raporundan alinmi$tir^'.

Polisin uyufturucu ile mucadelede ba^arili olabilmesi. oncelikle Uq husustadegerlendirmeyi gerektirmektedir:

l.a-) Karapara lie Miicadele YontemiKara para, yasadi§i faaliyetler sonucu elde edilen para, mal veya degerler

olarak tanimlanmakla birlikte; 91/308/EEC Sayili Avrupa Konseyi Direktifindekaraparanin, "Uyu§turucu maddelerle ilgili faaliyetlerden ve bu faaliyetlere i?ti-rak edilmesinden elde edilen her tUrlu kazan9tir."^l §ekHnde ifade edilerek

109Akademii<ArajtirmalarDergisi

Uyu$turucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu$turucu Maddelerle Mucadele Esaslan

uyu?turucu ilijkisine vurgu yapilmasi, uyu?turucu-karapara ili§kisinin boyutunugostermeye yetmektedir.

Uyu^turucu ka9ak9iligiyla kara para akiama su9lannin el ele gittigi ve ikisiniayirmanin gu9 oldugu gOrQlmektedir'''. Bu bakimdan ulkemizin Orta Asya,Kafkaslar, Ortadogu ve dogu Avrupa i9in ftnemli bir finansal merkez oldugu;"ancak yerel uyu?turucu ka9ak9ilannm, Turkiye'de aklanan kara paranin sadeceku9uk bir kismmdan sorumlu oldugu" belirtilmektedir^''.

Kara para ara?tirmasi tersinden yol izlemek sureti ile uyu§turucu faaliyetle-rinin yapildigmin tespitinde ve/veya ispatlanmasinda onemli rol oynar. Fakatulkemizde, malvarliginda kara paranin olup olmadiginin tespiti i9in sorgu yapi-labilecek ber kurulu? yoktur. Bu sebeple, ki?ilerin malvarliginin tespiti i9in,adeta, tUm bankalarla, kambiyo mUdurlukleri ile, ta§inir mallarin kaydedildigiyerlerle, kisacasi degi§ik tum yerlerle yazijmalar yapilabilmektedir. Buna rag-nien, ki5ilerin kimi zaman borsadaki hisselerine veya ba^ka gelirlerine ula^makimkani olmamaktadir. Bunun online ge9ilmesi i9in, tUm malvarliklannin kayde-dildigi bir merciin bulunmasi en azmdan tarti?maya a9ilmalidir. Bu baglamdayeni hazirlanan tasanda^^ da, Mali Su9lar Ara§tirma Kurulu ve bu kuruma DU-zenleme ve Denetim Daire Ba^kanligma, verilen ved tabani olu§turma gSrevi,bu aksakligi gidedci 9ozumleri de kapsamalidir.

Ulkemizde ge9erli olan 4208 sayili Kara Paranin Aklanmasinin Onlenmesi-ne Dair Kanun, karapara su9unun i^lenmi? olmasi ve kara para niteligindeki malvadigmm tespitinde birka9 sakincayi bir arada ta§imaktadir:

l.Bu su9lann aydmlatilmasinda, ceza yargilamasindaki ispat yontemi kulla-nilmakta ve sanik su9 ispat edilene kadar masum sayilmaktadir.

2. bu SU9 i9in bile 10 yillik kovu§turma zaman a§imi sUresi"** dngorulmii^-tur.

3. Kanunun uygulanmasinda kara para soru§turmasi i9in, soru?turmaya konumalvadigmm elde delmesi muhtemel on su9un tespiti jartinin aranmasi gerekti-gi tarti?ilmaktadir.

Bunlann sakincasi meydandadir:l.Bir kere, malvarliginin karapara oldugunun ispati Devlete du?erse, ispat-

lanamayan karapara, adeta aklanmi? kabul edilecektir.2. ikincisi ise, 10 yillik zaman ajimi ge9tikten sonra, yine o kara para, za-

man a§imi ile aklanmi§ olacaktir.3. Kara paraya mesnet te§kil edecek bir su9un i§lendigi tespit edilemezse,

kara para soru?turmasinda usul elved$sizligi savunmasi yapilabilecektir. Ulusalve uluslar arasi alanda sermaye ile ilgili bilgi aki^inin saglanamayi?i, diger biraksakligi olu§turmaktadir^'.

Bu sakincalan gidermek i9in, bu su9lar i9in zamanagimi sUresi kaldinlma-sv, malvarliginin kara para olmadigtnm ispatmin mal varligi sahibi kifiye yUk-

^^ ve bu su9lann sorujturmasi i9in ijlenmi? on bir su9a gerek olmadigi-

110Journal

of AcademicStudies

R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006

nin kanun hUkmU haline getidlmesi en azindan tarti§ilmaya ba?lanmali, yeni ta-sarida da bu konu Uzerinde durulmalidir.

l.b-) Uyu$turucunun Uretilmesinde veya tmalinde Onciil veya AraMaddeierin Takibi

TUrk kanun uygulayici bidmler; uyu^turucu ve kimyasai ara maddeierin ka-9ak9iligini Onlemeye yOnelik 9aba gOstermektedirler. TUrk kanun uygulayici bi-dmler; Avrupa Birligi ve ABD'ndeki ve birlikte 9ali5ma yapabilecekled mes-lekta?lari ile de yakin i5bidigi i9inde 9ali5maktadidar"''.

Aslinda, uyu^turucu maddeierin yapiminda kullanilan kimyasai ara maddele-dn alimi, satimi gibi i5led yapanlan, niyetledni de gOz OnUnde bulundurarak ta-kibi, uyujturucu su9lannin organizasyonu ile birlikte yakalanmasina imkSnvermektedir. Daha da Onemlisi, bu ara maddeierin tek ba§ina hangi maksatlaalindigi Onem ta?iyabilir. Bu durumda, su9, ancak uyujturucu imal etmek i9inkullanma veya alma Ozel kasti ile i§lenebilir. Ornegin, asit anhiddt, uyu§turucui9in kullanilabilecegi gibi, boya imalatinda da kullanildigi bilgiled mevcuttur.i§te, velev ki bu gibi malzemeled tek ba§ina su9 kapsaminda degerlendirme ha-linde bu maddeierin uyujturucu imali kastiyla alindigi veya kullanildigini ispatedecek yOnde tahkik i§Iemled yapilmalidir.

Burada, tibbt nitelikteki ila9lann sati§i Ozel bir Onem arz etmektedir. Bir ke-re, hi9bir kimse, doktor tavsiyesi olmayan, eczanelerden almadigi ila9lan kul-lanmamalidir. Diger taraftan, ila9 laboratuarlan ve depolanyla eczanelerdekiye§il ve kirmizi re9eteye tabi ila9lann sati? ijlemlednin usule uygun olmasi i9in,saglik, emniyet ve diger ilgili mercilerce denetimi yapilmalidir.

1.C-) Su^un Aydinlatilmasina Toplumun KatilimiBu yOnden toplum iki yOnlU katkida bulunabilir:1. BUtUn su9larda oldugu gibi, uyu^turucu ile mUcadele faaliyetlednde de

polisin, halkimizm, somut, sonuca goturucu, dogru ihbarlanyla'"' desteklen-melidir. Polisin en saygin kamu kurulu^lan arasinda sayildigi ingiltere'de polis-lik korku ve gU9 kullanimi ile degil, gUvenle ve toplumun katilimi ile yapilmak-tadir'*'. Ornegin ingiltere, Almanya gibi Bati devletlednde su9larin aydmlatil-masinda ihbar orani % 95 gibi rakama varmaktadir. Bu bakimdan halktaki top-lumsal sorumluluk duygusu geregi, gUvenlik kuvvetlerini ihbarlari ile bilgilen-dirmeli ve yOnlendirmelidirler.

Aynca, uyu§turucu su9lannin muhbirlerin kimliklednin, o olayda su9 i§le-medik9e veya kendi istekled di$inda agiklanmamasi, hatta bu a9idan kendiled-ne, ele ge9idlen uyu§turucu maddenin miktan baz alinarak ikramiye odenmesi,ihbarcilara getidlen ekstra avantaj ve teminatlardir. Kaldi ki, ki§ilere ihbar,5237 sayili TCK'nun 238. maddesi ile bir sorumluluk olarak kabul edilmiftir;iflenmekte olan bir sugu yetkili makamlara bildirmeyenler igin ceza yaptirimi

111AkademikAraftirmalarDergisi

Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujturucu Maddelerie Mucadele Esaslan

2. Uyu§turucu ile mticadelede yerel yonetimler, Universiteler ve sivil toplumkurulujlariyla'*'' tiinj egitim kurumlannin polis te?kilatina yardimci olmasi, bumticadeleyi birlikte ytiriltmeye ozen ve'gayret gostermelidirler.

l.d-) Suq tstatistikleri ve Risk Gruplan lie G6ru§me YontemiBir sugun nerede, nasil ve hangi yontemle i?lenecegi kesin olarak bilinemez.

Fakat bu konuda, tutulacak istatistiklerle, omegin uyu$turucu maddelerden ero-ini kullananlarin, bunu nereden temin ettikleri ve saticilarla nerelerde gUntinhangi zamanlannda bulu^tuklan, hangi yontemle aldiklan, kuUandiklari, bunla-rin saglik durumlari, eroine bajlama nedenleri ve benzeri hususlar, bep birer is-tatistik konusu haline getirilip, risk guruplan ve kullanieilarin oniine mumkUnoldugunca ge§ilmesi du§unulmelidir. Verilmi§ bu omegin, su^larin aydinlatil-masina katki saglayacak diger uyujturucu suglannin turleri i^in de geli§tirilmesitabiidir.

Ayrica, suglann isabetli tahmini yonUnden, istatistiki bilgilerin degerlendi-rilmesinin yam sira, dedektiflik maharetinin geli^imi, te?kilatin bilgi ar^ivindenyararlanilmasi gibi altematifler de goz ardi edilmemelidir. Bilhassa, suglununsanik olarak ijleme tabi tutulma, bunlardan kamu davasi a9ilrria ve muhakemesonucunda beraat ya da ceza alma gibi hususlar glivenlik kuvvetlerinin ar^ivle-rinde bulunmalidir. Bu bilgilerin saglanabilmesi igin uygulamada geli?tirilen veadliyeye evrak ekinde gonderilen "Sanik Takip Formu"nun adli birimler tara-findan bu bilgileri kapsayacak $ekilde usulunce doldurulup iadesi yontemi usulhaline getirilmelidir.

2-) Uyu§turucuya Ba$lama ve Kullanma Nedenlerine Gore MucadeleUyu§turucuyla mucadele etmek igin bulu§an Milli Egitim, Narkotik ve uyu?-

turucu kullananlan tedavi merkezi temsilcileri tarafindan elde eden verilere go-re, uyu?turucu kullanan her 10 gocuk ve gengten 9'u du?uk ve orta gelirli aile-lerden; bu genglerin gogunlugunu pargalanmi? aileden degil ailesiyle birlikteya§ayanlar arasindan gelmektedir. En kotUsU her iki gocuktan biriuyu$uturucuya arkadaji yuziinden ba$lmakta ve gogunlukla da tedaviyi reddet-mektedirler"* .

Emniyet Genel MudiirlugU yayinlarina gore de, uyu?turucuya ba§Iama ne-denleri arasinda; merak(%37,5), arkada§lik(% 44,7), eglence(%3,6) ve sorunla-ra qare gibi gdrUlmesi{%14,2f^ onemli yer tutmaktadirlar. Buna kesinlikleozenilmemeli; bir defa kullanildigmda insani olUme gotUren surecin ba?ladigi,bagimli olunabilecegi bilinmelidir. Ikram edilen uyu?turucular kabul edilmemelive derhal polise haber verilmelidir. Herhangi bir eglence sebep gosterilerekuyu?turucu kullanmamalidir.

Higbir kimse, uyujturucunun ne oldugunu merak ederek veya eglence gibisebeplerle kullanmaya kalkmamalidir. Bir defa kullanimla bile gorlinen sanalkeyfin kayboldugu, artik alinmadiginda surekli aci ve azaplarin ya$andigi ba-

112Joumai

of AcademicStudies

R.Cengiz Derdiman .Yil: 7, Sayi: 28 ?ubat - Nisan 2006

gimliligm olu?abilecegi bilinmelidir. Higbir kimse sbrunlanni uyu5turucu kulla-narak uzakla§amaz. Uyugarak ya da viieut dengesini bozan uyanci ile sorun-lar gozUlemez. Uyu^turucu alinmadiginda azap veren adi uzerinde zehirdir.Zehrin insana faydasinin olacagini aniamak mumkun degildir.

Tiim suglarda oldugu gibi, uyu?tumcu ile mucadele suglannda da "Suglannonlenmesinde suq nedenlerinin ortadan kaldinlmasinin gerekliligi, polis hizmet-lerini de igine alan ancak onu a§an bir toplumsal katilimin oldugu ortakligi on-gormektedir. Ekonomi, aile, okul, gelenek ve moral degerler birinci derecedeSU9 onleme mekanizmalan olarak adlandinlmaktadir" .

Ki?isel izlenimlerimiz ve istatistiki veriler, uyujturucu suglari ijleme ile,egitimsizlik, yoksulluk gibi sosyal olgulann ili$kili olduklanni gostermektedir.Yoksullukla sosyal devlet anlayi?i iginde mticadele ve egitim tedbirleri geneldegeni§ kapsamli ve tlim suglarla mucadelede etkinlik saglayici bir faktor olarak,ihmal edilmeyecek bir olgudur. Bu anlamda sug i§leyen yoksullar igin ozeldesosyal yardim fonlan harekete gegirilmeli ve resmi kurumlann birbirleriyle i?-birligi ve onctilUguyle toplumun birbirine yardim olgusunu geli?tirilmesi uygu-lamaya gegilmelidir. Toplumun egitim seviyesinin yiikseltilmesi igin gali?malaryapilmali, bu bakimdan, oncelikle, ilkogretim kanununda yer alan zorunlu il-kdgretime muhalefet edenlerin eezalan gdstermelik olmaktan (:ikarilip etkilihale getirilmelidir.

Devlet, ilgili kurumlari vasitasi ile ki^ileri bilinglendirmeyi saglamali; bunayonelik ozendirici olmayan aydinlatma ve bilinglendirme faaliyeti yiirutulmeli-dir. Bir sugun i§lenmesinin onlenmesi igin bilgilendirme galijmalannin sadecepolis tarafindan yapilmasi fikri'", sugla mucadelede kurumlann i?birligi anlayi-?ma zarar verir.

Bu tur bilinglendirme, saniklann ve/veya faillerin sugun zararlan konusundabilgilendirilmesi ve gozlemlenmesi; ve risk guruplan da dahil diger ki§ileriii bi-linglendirilmesi $eklinde olmalidir.

5237 sayili TCK'nun 51. maddesi gibi yeni bir takim htikiimleri, faillerin,denetimli serbestlikte surekli rehber nezaretinde kijilerin gozlem altinda bulun-durulmasi gibi kayit ve ^artlar getirmek suretiyle, bilinglendirme ve egitim ko-nusunda somut uygulamalar getirmi^tir.

Risk gruplan ve diger ki?ilerin bilinglendirilmesi ise, ayn bir dikkat gerek-tirmektedir. Qunku bu tur bilinglendirmelerde ki^ilere uyu?turucunun zararlananlatilirken, onlarda uyanacak merak duygusu, kullanim riskini artiracaktir.

3-) Ki^ilerin Kendileri ile Anne ve Babalara Dti en Gorevler

3.a-) Ki^ilerin Kendilerine Dii^en GorevlerUyu?turucu kullananlar, onlerinde daha ya?anacak zamanlan ve omiirleri ol-

dugunu du?unmeli ve tum iradesi ile birakmayi denemelidirler. Bunu bir utan-gaglik kabul etmeden resmi makamlara gelip tedavi. olmak istediklerini soyle-melidirler. Uyu^turucu birakanlar tekrar ba?lamamak igin irade gostermelidirler.

113AkademikArajtirmalatDergisi

Uyu$turucu Maddeler Hakkinda Genel Biigl ve Uyu$turucu Maddelerie Mucadele Esaslan

Kendileri ge§itli §ekillerde seanslar dUzenlenerek psikolog ve polislerle birliktetakip altmda bulundurulmalidir.

Uyu§turucu ile mlicadelede bedensel rahatlama bakimindan en iyi mejguli-yet, spor, okuma, arajtirma gibi ali§kanliklardir. Kitlelerin spora te§viki bu yon-den de Onemlidir.

3.b-) Anne ve Babalara Du$en GorevlerAnne ve babalar gocuklannda ani degijiklikler oldugunu, sik sik arkada?

degi?tirdigini, a^in para harcamaya bajladiklanni hissettiklerinde derhal takibealmali ve ara?tirmaya giri§melidir. Omegin derslerine devamli gali?an ba§arilibir Ogrencinin, ba§an grafiginin dU?meye ba?lamasi gibi durumlar Ogrencininbajka me?guliyetlere yonelebilecegini gostermektedir. Uyujturucu kullananlann% 77,5'i 16-30 ya§ grubunda iken ba§lami5lardir. 16 ya§ alti % 8,6, 31-45 ya?,% 2,5 tir.

Genglerin madde kullanmaya ba?lamasini Onlemede ailelerin gocuklari ileili^kilerinin kalitesi Onemli bir yer tutar. ^ocuklara anne ve babalar e?it ve sevgiile davranmalidirlar. Kendi aralanndaki sorunlanni gocuklanna yansitmamali-dirlar. (^ocuklarin bo§luga dU5meIeri Onlenmelidir. Bojanma gibi yollara miim-kun oldugunca ba§vunilmamali, bu gibi hallerde gocuklann bo^luga dUjmesiOnlenmelidir.

"(gocuklari ile kuvvetli sevgi ili§kisi olan dogru ve yanhjian Ogreten, davra-ni^lan igin uygulanabilir kurallar koyan, bunlann uygulanmasini saglayan vegocuklarmi gergekten dinleyen ebeveynter, gocuklannin uygun bir aile orta-minda yeti?mesini saglarm§ olurlar. Qocuklar kendi anne-babalannin davrani§-lanni taklit ederler. Omegin sigara igen anne ve babalann gocuklannin sigaraigme yuzdesi daha yiiksektir"^*.

Anne ve babalar, sigara igme, aikol ve yati?tinci ilaglan alma davrani?lanniyeniden gOzden gegirmelidirler. Bunlardan gocuklarmi sUrekli uzak tutmalidir-lar. Hatta kendileri de onlara Omek olmalidirlar. Qiinkii, yukanda soylendigi gi-bi, bu tUr maddeler, en azmdan psikolojik bagimlilik yaratmakta ve miiptelalar,bu maddeleri kullanirken gogu kez doz artirmakta veya tatminsizlikle, ba§kamaddeleri kullanmaya yOnelmektedirler.

4-) tla^larin ve Diger Kimyasal Maddelerin DenetimiHigbir kimse, doktor tavsiyesi olmayan, eczanelerden almadigi ilaglan kul-

ianmamalidir. Aksi halde, bu ilaglann en azindan aksi tesir yapabilecegi, muh-temelen ki?iyi bazi maddelere de bagimli hale getirebilecegi ihtimalden uzak tu-tulmamalidir.

Bu a^idan:1.Bilhassa saglik kurulu§lannca ve gerekirse, gUvenlik gOrevIilerinin destegi

ile olu§turulacak heyetlerle, ecza depolen, eczaneler ve diger kimyasal madde-

114Journai

of AcademicStudies

R.Cengiz Detdiman Yil: 7, Sayi: 28 $ubat - Nisan 2006

ler ureten yerler denetim altmda bulundumlmalidir. Bali ve tiner gibi maddele-rin alimi ve satimi gibi hususlann etkin denetimi ve amag diji kullanmak i9inalimlarinin engellenmesi yOnUnde 5326 sayili Kabahatler Kanunun ve 5442 sa-yi'i il idaresi Kanunu htiklimleri gergevesinde genel emirler 9ikanlmalidir.ispinciyari ve TibbT Milstehzarlar Kanunu gibi kanunlann bu denetimlere imkanverebilecegi unutulmamahdir. Bu yonden, denetimlerde ye^il ve kirmizi re9eteile verilen eczalann uretim, giri§ ve §iki§Iarinin usule uygunlugu denetimle et-kinle§tirilmelidir.

Son zamanlarda 90k Gnemli hale gelen intemetle kimyasal madde satimininetkin denetime tabi tutulmasi ka9inilmaz hale gelmektedir. Ornegin, 2004 yiliUluslar arasi Uyu§turucu Raporuna gore, "ABD makamlannca yapilan soru§-turmalarda, internet eczanelerince yapilan sati§lann %90'i uluslar arasi kontroletabi uyu§turucu ve psikotrop maddeler i9in gerekli olan re9eteler olmadan ya-pilmaktadir"'".

2. Yurtirlukteki kanunlarla getirilen hukilmler geregi, diplomasi ve yeterligiolmayan kimselerin hekimlik faaliyeti yapmasi engellenmelidir.

SONUQGUnumUzde Onemli bir sorun haline gelmi? uyujturucuyla mUcadele ve

uyu§turucu kullaniminin OnUne ge9ilmesi, hem ki^isel ve hem de toplumsal sag-ligin korunmasi bakimindan Uzerinde onemle durulmasi gereken bir sorun ma-hiyeti ta?imaktadir.

Afyon, eroin, kokain, esrar gibi dogal veya extasy, captagon, gibi sun'i bir-90k uyujturucu ile kar?ila?mak mUmkUndUr. TUrU ve niteligi fark etmeksizin,insan vUcudunda fiziki veya psikolojik bagimlilik yaratan uyu^turucularm, kul-laniminin biraktigi arazlar ise siireklidir. Uyufturucuya alifmi? kimseler artikbu maddeleri keyif almak igin degil, tekrar almadiklarinda duyacaklari krizdonemlerindeki azabi gidermek igin kullanmaktadirlar. Ki$ilerin, tUtUn kulla-nimi ali?kanligindan bile vazge9mekte zorlanmalan ve bunu kullanmadiklarmdanormal di§i stres i9erikli davrani§lar sergileyebilmeleri, ali^kanhgm insani nekadar etkilediginin basit bir kaniti olsa gerektir.

Bu gibi nedenlerle uyu^turucu ile mUcadele i9in 1961 Viyana TEK ve 1971Psikotropik Maddeler sOzlejmesi gibi s5zle§melerle devletlere mUcadeledeuluslar arasi mUcadele esaslan getirilmi?tir. Devletler i9 hukuk yollari ile bumUcadeleyi devam ettirmektedirler.

Uyu§turucu ile mUcadelede en etkin ve bilinen yol aktif polisiye miicadele-dir. Bu baglamda, kara para ile mucadele, uyu§turucunun imali, Uretimi veyakullaniminda ara maddelerin takibi, toplum destekli mucadele aktif polisiyeperspektiflerdir. Bu mUcadele yOnteminin yeterli olmayacagi a9iktir. QUnkU herolayin ya da i$lenebilecek her su9un polis tarafindan bilinmesi mUmkUn degil-dir. Bu sebeple, uyu§turucuya ba§lama ve kullanma nedenlerinin analiz edilerek,bunlann ortadan kaldinlmaya 9ali5ilmasi, anne ve babalann 9ocuklari ile yakm-dan ilgilenmeleri, ila9lann denetimi, mUptelalann tedavisi ve bunlann psikolog-

115AkademikAra§tirmalarDergisi

Uyu$turucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu$turucu Maddelerle Mucadele Esaslan

lar tarafindan devamli gozetimi gibi etkinlikler de miicadeleye onemli katkiolu§turacaktir.

Ama ne olursa olsun, bu miicadeleyi yapacak olun yine insanin kendisidir.insan oncelikle hi§ kullanmamak i9in, mtiptelalar ise, birakmayi isteyerek du--yarlilik gOstermelidirler. Herkes, ontinde ya?anacak bir omre sahip oldugunuunutmamalidir.

* D05. Dr., Bursa Emniyet MUdUr Yardimcisi, Uludag Universitesi UBF, misafir ogre-tim uyesi (Deputy reginal commander in bursa police department Guest Lecturer at Fac-ulty of Economic & Administrative Siences in Uludag University. Bu makale, yazann,1999 yili uyujturucu ile mucadele kapsammda Gaziantep Polis Okulunda verdigi konfe-ranslann geli§tirilmi§ halidir. (This article about fighting recreational illegal drugs wascompilated within lectures at Gaziantep Polis High School by Ramazan DERDIMAN in1999).

' Amerika Birle$ik Devletlen 2004 Uluslararasi Narkotik Kontrolii Stratejisi Rapo-M((NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005); Radikal,'intamet Baskisi", 6 Mart 2005 (06.07.2005)' Fiziksel bagimlilik: Surekli kullanilan uyujturucu ile vlicut kimyasi degi^tiginden ba-gimlilik olu§mu§tur. Eger kullanici, uyujturucu kullanmazsa, fiziksel i9ine kapan-ma(physical withdrawal) tipik davrani?! semptomlan gOrtilur.' Uyujturucular fiziksel ve psikolojik bagimlilik yaratabilirler. Psikolojik bagimlilik:Ki$inin uyujturucuya psikolojik olarak baglanmasidir. Psikolojik bagimlilik, baziuyusturuculari almadan, insanin normal hayatla baja 9ikamayacagini hissetmesi duru-munda gorUlur. Ancak, eger kiji bunu kullanmayi birakirsa, fiziksel i^ine kapanma tipikdavrani$i gorUlmez( physical withdrawal) ve bu uyujturucu biokimyevi de|i§iklikleresebep olmaz.•* SozlUk anlamlan itibanyla "Tolerans: arzu edilen etkinin elde edilmesi i^in giderekartan miktarlarda madde kullanimi veya ayni miktarda duzenli kullanildiginda etkisininazalmasidir". "Yoksunluk sendromu: Bir maddenin dUzenli bir ?ekilde kuilanimmi taki-ben azaltilmasi veya birakilmasi sonucu olujan fizyolojik belirtilerdir". "Bagimlilik:Qok genel olarak ifade edecek olursak ifme davraniji Uzerinde kontrol kaybi, kotUyekullanim ile bagimlilik arasindaki kritik sinin olujturmaktadir. Bu bozukluklar hayatboyu sUren bozukluklar olarak kabul edildigi i9in artik kullanmayan birisi i5in kullanilanterim "aikol bagimlihgi, remisyonda (dUzelmede)" dir. iyile^mi? denilemez 9unkU relaps(nUks) yalnizca bir bardak uzakliktadir". Hakan Cojkunol-Mehmet Akif Ersoy, MaddeKullanimi lie iU^kili Bozukluklar http://www.suc.gen.tr/ modules.-php?name=Content&d op=showpage&pid=58

116Journal

of AcademicStudies

R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006

' R. Cengiz Derdiman, Polis Yonetimi ve Hukuku, Tokat 1997, s. 135; Ender Sander,day Yerinde Kriminalistik, Ankara 1997, s.338.* Yilmaz GUnal, Vyu^turucu Madde Suglan, Ankara 1976, s. 16; Dogan Soyaslan, Ce-za Hukuku Ozel Hukumler, Ankara 1997, s.381. Sander, s. 339 vd.' Uluslararasi Uyujturucu Kontrol Kurulu (INCB), 2004 Yih Uyu^turucu Raporu,http:// www. kom.gov.tr/Dosvalar/lNCB2004.doc(25.07.2005) Uluslararasi UyujturucuKontrol Kurulu'nun (INCB), yil ifinde yUrUttUgU 9ali5malarinin sonuglarmi, yilhk birraporla dUnya kamuoyuna ve Birlejmi? Milletler'in yetkili organlarina sunmaktadir.^ GUnal, s. 16.' "DUnyadaki uyu^turucu kullanicilannm toplam sayisinin §u anda, (kUresel nUfusun %3'Une tekabUl etmekte olup) 185 milyon oldugu tahmin edilmektedir". Son donemdeyapilan tahminlere gore: kenevir (en yaygin kullanilan) 150; amfetamin, metamfetamin30; ecstasy 8; kokain 13 milyondan fazla kiji kullanmaktadir, eroin 9; afyon tUrevleri(eroin, morfin, afyon, sentetik afyon tUrevleri) de 15 milyon ki§i tarafindan kullanilmak-tadir. Bkz: Birlejmi? Milletler Uyujturucu Ve Su9 Ofisi'nin 2004 Diinya UyupurucuRaporu (BMR), http://www. kom. gov.tr/ Do'svalar/ UNODC 2004. doc 25.07.2005. s.4. "22 Aralik 2004 tarihi itibariyle; TUrk kanun uygulayici birimler 8.9 ton eroin, 4.7ton baz morfin, 10.8 milyon sentetik uyu§turucu, 8.9 ton hajha? ve 206 kg kokaine elkoymujlardir. Aynca; uyu§turucu baglantili 15.187 tutuklama ger9ekle§tirilmi§tir".Amenka Birlegik Devletlen 2004 Uluslararasi Narkotik Kontrolii Stratejisi Raporu(NKR), http://www.kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005). 1999 yili itibanile Ulkemiz genelinde 2162 olayda 4236 sanik 5458 kg esrar ile ele ge9irilmi5lerdir.'" Hakan Cojkunol-Mehmet Akif Ersoy, Madde Kullanimi He ilifkiU Bozukluklarhttp://www.suc.gen.tr/ modules.- php?name=Content&d op=showpage&pid=58(26.07.2005) "...uyujturucu bagimhlari arasinda HIV /AIDS gSriilme orani, uyujturu-cuyla ilgili kanunlan ihlal su9unu ilk kez ijleyen su9lulann sayisi ve uyujturucuya bagholUmler de dahil olmak Uzere birtakim istatistiki verilerle dogrulanmijtir. Bu belirtilerinbir90gu 1980'lerde gerilemegostermijtir". BMR, s. 14. "...uyusturucular (alkoI dahil)dUjUnme, karar verme gUcUnU kaybettirdigi i9in insana, rastgele korunmasiz seks ilehastaliklar kapma §ansi % 100 dUr". Cumhuriyet, 3 Temmuz 1999.'' "Kokainin bUyUk kismi Amerika kitasinda ele ge9irilmeye devam etmektedir. 2002 yi-linda tUm kokain ele ge9irme vakalannin % 55'i (Orta Amerika ve Karayipler de dahil)GUney Amerika'da, % 32'si Kuzey Amerika'da, % 13'U ise (bunun da % 99'u Bati Av-rupa'da olmak Uzere) Avrupa'da ger9ekle5mi5tir". BMR., s. 16 vd.' Polisle ili^kilerinizde Ba^vuru Kilavuzu, Emniyet Genel MtidUrlUgU Basimevi, An-kara, 1997, s. 54.

' ' Adli Tip Kurumunun 06.01.1984 tarih ve 23708/10 sayili karan, Bk. Erhan Gunay,Uyu^turucu Madde Suglah ve Cezalan, Ankara 1999, s. 61.;''' "2002 yilinda kenevir otu ele ge9irdigini bildiren doksan dort Ulke, kaynak Ulke ola-rak 82 farkli Ulkeyi gostermijtir....Kenevir bitkisi ele ge9irme vakalari yurt i9i kenevir

117AkademikAraftirmalarDergisi

Uyu$turucu Maddeler Hakkmda Genel Bilgi va Uyu$turucu Maddelerle Mucadele Esaslan

Uretiminin bir gSstergesi kabul edilirse (bu tip bitkiler genellikle bir Ulkeden bir ba;kaUlkeye sevk edilmez) 1998 - 2002 yillari arasindaki donemde 124 ya da 1992 - 2002yillari arasindaki dOnemde 142 kaynak Ulke tespit edilmijtir" BMR., s. 19 vd." Nokta, 16.11.1989'* GUnal, s.25,26.

'''http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=34(26.07.2005)'^http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpai;e&pid=41(26.07.2005)'^http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=38(26.07.2005)^"http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=40(26.07.2005)^' 765 sayili Onceki TCK'nun uyu$turucu ile ilgili 403 ve devami maddelerinin degijti-rilmesi yOnUndeki tasannin 08.11.1990 tarihii ve 07/101-41/02902 sayili hUkumet ge-rek^esinde de uyu^turucu maddeierin nelerden ibaret oldugu hususunda sayma usulUneyer verilmedigi belirtilmektedir. Soyaslan, s. 383. Nitekim 5237 sayili yeni TCK'nundada ayni usulUn takip olundugu sOylenebilir.

^ Bir kere, su9 ve cezalann kanuniligi prensibi 9er9evesinde, insanm $uurunu etkileyenve ba|imlilik yaratan maddeler i9inde uyancilar da varken buhlerin kanun hUkmUndesayilmamasi ile ortaya 9ikabilecek cezalandinlamazlik ihtimali, yeni TCK'nun yukaridabahsedilen dUzenlemesi ile giderilmi$tir.•' "Uyujturucu veya uyarici madde imal ve ticareti su9larina ijtirak etmi? olan kiji, re.s-mt makamlar tarafindan haber ahnmadan once, diger su9 ortaklanni ve uyujturucu ve-ya uyarici maddeierin saklandigi veya imal edildigi yerleri merciine haber verirse, veri-len biiginin SU9 ortaklannin yakalanmasini veya uyujturucu veya uyarici maddenin elege9irilmesini saglamasi haiinde, hakkinda cezaya hukmolunmaz"(5237sk., m. 192/1).'' Ayni kanaat: Soyaslan, s.384.

-' Y5CD. 26.09.1975, 272/2484 sayili karar, Soyaslan, s. 384.* "ABD de kadinlarda sigaradan kaynaklanan kanser bir nolu 6IUm nedeni olarak ilan

edilmi^tir (Nisan 1999 da). Sigaranin bagimlilik yarattigi, uyujturucular kapsaminda de-gerlendirildigini artik tUm dUnya biliyor. Aynca ABD deki sigara §irketlerine karsi aci-len savajta, medyadaki mahkeme dokUmanlarina gOre, bazi tUtUn ve sigara firmalari, si-gara i9meyen geli$mi$ toplumlardaki mU?teri kayiplarmi kar$ilamak i9in, gizlice dahafazla bagimlilik yaratan Ozel tutUnler yetijtirip, sigaralann i9ine koyduklan belgelerleispatlandi. Yani eroin, kokain gibi ama kendi se9iminizle degil, onlar tarafindan kandin-larak sigara ile daha 9abuk ve hemen uyu$turucu bagtmlisi yapiliyorsunuz"!http://www.stat.org/ (06.07.2005). Amerika'da, bununia kalinmayip, 90k i9ildigi belir-tilen bazi sigara markalannin da verilmek sureti ile sigarayla mUcadele kampanyalarinaagirlik verildigi, izlenmektedir. Sigara i9en 9ocuklann Ucte birinin de tUtUnden kaynak-

118Journal

of AcademicStudies

R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006

lanan hastaliklar nedeniyle erkenden Oleceklerine vurgu yapilmaktadir. Bu bilgiler i9inbkz: http://cnn.com/SPEClALS/l998/ vear.review/ -health/index.html;http://www.tobaccofreekids.org (06.07.2005)

Prof. Dr. Feridun Yenisey, bu konuda ilgin9 bir Ornegi, Hollanda'dan vermektedir.Yajanmi? bu Ornek olayda, uyujturucu ka9ak9iligi olayi seneler sUren bir operasyonlaortaya 9ikanlmi5tir: Uyujturucu ticareti ile mejgul oldugundan 5Uphelenilen bir TUrkvatanda?! Hollanda polisince takibe alinmi?; bu maksatla polis, bu kijinin dUkkaninmyanina, (ticaret kamuflajiyla), bir beyaz ejya dUkkani a9arak, daha yakm takiple operas-yon sUrecini devam ettirmek istemijtir. Bu yOntem jUpheli ile samimiyet kurmaya yet-memijtir. Bu sebeple, jUphelinin modelli otomobillere zaafini ke§federek, gOrevlilerinaldigi bir Mercedes oto Uzerinde sohbet gelijtirme yolu se9ilerek, samimiyet ve gUvenartmlmijtir. Bu keyfiyette yUrUtUlen uzun sUreli diyalog ile gizli gOrevIiler, §UphelininAntalya'da bulunan tatil kOyUne misafir olarak giderek tatil yapmijlar, yine devam edenarajtirmalar ve verilen gUven neticesinde ?Upheli SU9 unsurlari ile birlikte yakalanmi§tir.Derdiman Uyujturucu..., http://www. egm. gov.tr/ apk/dergi/36/web/ kriminoloji/doc_dr_r_cengiz_derdiman.htm#_ftnl, Feridun Yenisey, Avrupa insan Haklan Komis-yoniina Yapilan Ba?vurular Qergevesinde Kolluk Guglerinin Uygulamalan, Farkli Ba-ki? Tarzlanyla insan Haklari Uygulamalan, Emniyet Genel MUdUrlUgU Basimevi,Ankara, 2000, s. 58-61. Bu ajagida yeri geldiginde deginilecek olan, operasyonel faali-yet yapanlara destek olmak bakimindan manidardir.

^ 3.7.2005 gUnU kabul edilen ve 15.07.2005 tarihii Resmi Gazetede yayimlanan, 5397sayih, Bazi Kanunlarda Degijiklik Yapilmasma Dair Kanun, bu yetkiyi, 5271 sayiliCMK'nun 250. maddesinin birinci fikrasinin a, b ve c bentlerinde sayilan su9lar i9in ka-bul ettigi gOrUlmektedir.

-' Uyujturucu Madde istatistik Raporu, 07.02.2005 16:35:18, http://www.kom.gov.ti/turkce/ gundem .aspx- ?idd=14 25-7-05

NKR'unda ise, bu rakam, sentetik uyujturucu, amfetamin ve Ecstasy toplami i9in "7.7milyon" olarak belir!enmi§tir. (NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc(25.07.2005). Sayisal rakamlar arasindaki farklilik gOze 9arpmakla birlikte, genel olarakayni seviyelerde seyreden bu rakamlar, durumu anlatmasi bakimindan dikkat 9ekmekte-dir.

•" http://www.kom.gov.tr/ turkce/ gundem .aspx- ?idd=l4 (25-7-05)•'^http://www.tbb.org.tr/,

http://www.kom.gov.tr/turkce/gundem.aspx?idd=5(25.07.2005'l. Yeni Karapara kanuntasarisinm gerek9esinde de belirtildigi gibi, su9tan elde edilen kara para, ekenomik re-kabeti zayiflatmakta, kamu hizmetlerinin maliyetini artirmakta, kamu maliyesini zayif-latmakta, kirli para sahiplerini siyaset9i ve bUrokrat referens ve torpiici arayiji i9ine so-karak, devlet sistemini yozlajtirmaktadir. Kara para ile mUcadelede ulusal ve uluslar ara-si kurulu? ve mali sektOrlerle daha yakin ve etkin ijbirligi gerekmektedir. Bkz: Bajba-kanhk Kanunlar ve Kararlar Genel MUdurlUgUnUn TBMM Bajkanligina gOnderdigi,

119AkademikArajtirmaiarDergisi

Uyu§turucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu?turucu Maddelerle Mucadele Esaslan

09.06.2005 tarihli ve B.02.0.KKG. 0.10/101-1065/2714 sayili yazi ekindeki tasari genel

" Radikai, 'internet Baskisi", 6 Mart 2005.^ (NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005). Bu raporda'Turkiye'de uslenen uyujturucu ka9ak9ilarmin Pakistan ve Afganistan'daki uyu§turucumerkezlerine edemeleri, istanbul'daki doviz burolari araciligiyla yaptigina inanildigi yeraldi. Bu doviz biirolarinin ellerindeki fonlari, Turk bankalari araciligiyla Dubai ba?taolmak uzere Birle§ik Arap Emirlikleri'ndeki bolgelere transfer edildigi, daha sonra buparanin altematif yontemlerle Pakistan ve Afganistan'daki uyujturucu ka9ak5ilarma

ula;tinldigi kaydedildi" ifadeleri yer almi^tir." Bk. Ba§bakanligin 09.06.2005 tarihli, yukarida anilan yazilan."* 4208 sayih Kanunun 8. maddesine gore; "kara para aklama su9lannin kovu§turulma-sinda zamanajimi suresi on yildir. Dava a9ilmasi zamanajimini keser".' ' i9i§led eski Bakani Sadettin Tantan'in haftalik aksiyon dergisinde yaptigi soyle5ideayni yondeki beyanlari i9in bk. Mehmet Baransu, Borsada Operasyon Yapmamiz Engel-

lendi, Aksiyon, sayi: 530, (31.1.2005)'* Bu tiir SU9 orgutlerinin ekonomik yOnden de 9okertilebilmesi a9isindan "orgut ele-manlannin su9tan kaynaklanan gelirlerinin tamarmnin miisaderesi zorunludur. Bu zo-runlulukla bir9ok bati Ulkelednde 'genijletilmi? mtisadere' sistemi ceza hukuku sahasinagirmi? bulunmaktadir. Bu sisteme gOre su9 ijlediginden juphe edilen kimsenin bUtunmameleki, bajka bir ifade ile tUm malvarligina tedbir konulmakta, yalniz kaynaginmmejruiyetini ispat ettigi mal ve ejyalar i9in bu yOnde bir tedbire gidilmemekte, kaynagi-nin mejru oldugunu ispat edemedigi mal ve ejyalar ki§inin mahkflmiyetine hlikmedilme-si ile birlikte devlete intikal etmektedir. Bkz: 4422 sayili Qikar Ama9li Su9 OrgUtled lieMucadele Kanunu Genel Gerek9esi, m. 6. (Bu kanun 5326 sayili CMK'nun yUrurlugu-

ne ilijkin kanunla yurUrlUkten kaldirilmijtir).^' (NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005)."•"mbarlar i9in telefon numaralari 155 "Polis Imdat", 156 "Alo Jandarma" ile, Jandar-ma ve Emniyetin diger telefonlaridir. Bundan ba§ka, tUm dilek ve temenniledn, EmniyetGenel MUdudtigU ve il emniyet mildurlukled internet adresledne de iletilmesi mUmkUn-

dur.•" Emirhan Darcan, Kolluk Hizmetlerinde Kurumsal i$birligi Ve Toplum Destekli Sug

Onleme Yakla^imlan, (YUksek Lisans Tezi), Gazi Universitesi Sosyal Bilimler EnstitU-sU, Ankara, 2003, S. 29." "i^lenmekte olan bir su9U yetkili makamlara bildirmeyen ki§i, bir yila kadar hapis ce-zasi ile cezalandirilir./ (2) Ijlenmi? olmakla bidikte, sebebiyet verdigi neticeledn sinir-landinlmasi halen mUmkun bulunan bir su9u yetkili makamlara bildirmeyen kiji, yuka-ndaki fikra hUkmUne gdre cezalandinlir"(5237 sk., m. 278). ."^ Intratem Polis Haber, httD://www.intratem.gen.tr. 03 04 2005.•"* http://www.ntvmsnbc.com/news/176027.asp=BODY (13.07.2005)

120Journal

of AcademicStudies

R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006

"' Rakamlar 1999 yili i9indir. Kagakqilik ve Organize Sugtarla Mucadelel999, Emni-yet Genel Mudurlugu Basimevi, Ankara, 2000, s. 21."* Darcan, s. 29.•• "Magduriyetin tekrar etmemesi i9in polisin yapacagi 9ali?malardan biri de vatandajla-rm, su9lar ve bunlara kar§i almmasi gereken onlemler hakkinda bilgilendirilmesidir".Bkz: Darcan, s. 28.''^http://www.ntvmsnbc.com/news/176027.asp=BODY (13.07.2005)•" http://www.kom.gov.tr/Dosvalar/INCB2004.doc (25.07.2005)

Abstract

General Information On and The Basis For Struggling Against Illegal Drugs

The struggle against drugs with its increasing social danger has been avital concern. In order to be effective in combating this increasing threat in our

country, first it is necessary to be knowledgeable about drugs, national andinternational related laws and also to involve the various sectors in the public

sphere. From the law enforcement perspective fighting against moneylaundering remains as an effective investigation and method. But due to being

inadequate a new're-legislation of the related law of this subject is beingplanned at present. It should be open for discussion since it is necessary to

process it as money laundering in case an individual cannot explain the sourceof some belongings. Besides, consideration should be given in that benefitsfrom the effectiveness infighting against drugs increase the efficiency of

fighting against terrorism which is dependent upon its sources. Consequentlythis struggle is one way to uphold national unity and integrity and also create a

healthy society.

Key Words: struggle against drugs, money laundering, terrorism

121AkademikAra§tirmaiarDergisi

Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujtuaicu Maddeierte Muoadele Esaslari

Ozet

Uyu§turucu Maddeler Hakkinda Genet Bitgi ve Uyusturucu MaddeterteMucadete Esaslan

Tiim dunyada toplumsal tehlikesi devamli artan uyu§turucu maddelerle mii-cadele, giin gegtikge onemli bir noktaya gelmeye ba^lami^tir. Ulkemizde agirlikkazanmaya baflayan mUcadelede etkinlik agisindan, uyu^turuculann once ta-ninmasi, bu konudaki ulusal ve uluslararasi hukuk hiikumlerinin bilinmesi ve

halkin katilimi ile topyekun mucadele gerekmektedir. Polisiye agidan karaparaile mucadele, etkin bir soru^turma ve mucadele yontemi olarak kar^imizda

durmaktadir. Yalniz bu konudaki kanunun yetersizUgi itibariyla yeniden diizen-lenmesinin planlandigi jM a^amada, kaynagi sahibince agiklanamayan malm

karapara i^lemine tabi tutulmasi zorunlu olup, bu husus en azindan tarti^mayaagilmahdir.

Dolayisiyla iilkenin birlik ve bUtunlUgunun korunmasi ve saglikli toplumolu^turabilmenin yollarindan bir tanesi uyu^turucu ile miicadeleden gegmekte-

dir.

Anahtar Ketimeler: Uyufturucuyla mUcadele, karapara, terorizm, polis,bagimlilik.

122Journal

of AcademicStudies