مرجع راهنمای انجمن بین المللی جامعه شناسی در سنت های جامعه شناسی گوناگون

معرف: روشنفکر،پیاماطالع رسانی و کتابداری :: کتاب ماه علوم اجتماعی :: دوره جدید، دی و بهمن 1390 - شماره 46 و 47

از 92 تا 101http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/881754 : آدرس ثابت

دانلود شده توسط : پیام روشن فکرتاریخ دانلود : 00:34:23 1393/04/09

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسالمی (نور) جهت ارائۀ مجالت عرضه شده در پایگاه،مجوز الزم را از صاحبان مجالت، دریافت نموده است، بر این اساسهمه حقوق مادی برآمده از ورود اطالعات مقاالت، مجالت و تألیفات موجود در پایگاه، متعلق به "مرکز نور" می باشد. بنابر این، هرگونه نشر و عرضه مقاالت

در قالب نوشتار و تصویر به صورت کاغذی و مانند آن، یا به صورت دیجیتالی که حاصل و بر گرفته از این پایگاه باشد، نیازمند کسب مجوز الزم، از صاحبانمجالت و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسالمی (نور) می باشد و تخلف از آن موجب پیگرد قانونی است. به منظور کسب اطالعات بیشتر به صفحه قوانین

و مقررات استفاده از پایگاه مجالت تخصصی نور مراجعه فرمائید.

پایگاه مجالت تخصصی نور

www.noormags.com

92

هارز

ی مسو

فرا

شماره 46 و 47

مرجع راهنمای2 »سنت های جامعه شناسی متنوع« به سفارش انجمن جهانی جامعه شناسی و توسط خانم »پرفسور سوجاتا پاتل؛ اولين نائب رييس انجمن های ملی، انجمن بين المللی جامعه شناسی تهيه و توسط انتشارات معتبر »سيج« در سال 2010 ميالدی به چاپ رسيده است. پاتل تأليف كتاب های »مطالعات از جمله سری مختلفی مرجع ويراستاری كتب و

جامعه شناسی تطبيقی« دانشگاه آكسفورد را برعهده داشته است. اين باره در بحث مرجع، اين هدف مجموعه، ويراستار گفته ي به دنيا، سطح در را جامعه شناختی رويكردهاي چگونه قدرت، كه است عبارت به ص1( مقدمه، می دهد؟)از شكل همچنان و داده شكل دقيق تر هدِف اين اثر، بررسی ايده ها و نظريات؛ محققان و تحقيقات، در چشم انداز يك منظر از تداوم ها، و گسست ها سنت ها، و اقدامات حال جهانی سازی است كه رابطه ي ميان دانش جامعه شناختی و قدرت را مورد بررسی قرار می دهد. مقصود از سنت جامعه شناسی در مقاالت اين مجموعه، تركيبی از دو چيز است؛ يكی روابط اجتماعی مالزم با جوانب مختلف جامعه شناسی)مجموعه دانش، فعاليت پژوهشی و نهاد اجتماعی( و محيط اجتماعی خارجی آن؛ و دوم، روابط اجتماعی داخلی

در خود سازمان علمی )ص2(مقاالت اين كتاب مرجع در مورد ماهيت و ساختار سنت های جامعه قالب در كار اين می كنند. بحث مختلف دولت-ملت های در شناختی بررسی پنج منطقه صورت می گيرد كه بر طبق توزيع جهانی و تاريخی قدرت در حين بسط مدرنيته ي اروپايی در قرن نوزدهم، طبقه بندی شده اند؛ اروپای متحده، اياالت و اروپا مانند قديمی تر و مناطق جديد و شامل مركزی و شرقی، آمريكای التين، آفريقا، خاورميانه/ آسيای غربی، آسيای

شرقی و خاور دور/ آسيا-اقيانوسيه هستند. مقاالت اين تقسيم بندی دنيا را در حين بحث در مورد نقش آن در شكل دهی به دانش متنوع جهانی مورد بررسی قرار داده و اظهاراتی را در مورد شيوه های جديد »خوانش« اين موضوع بيان می دارند. بر همين اساس مطالب اين هندبوک در شش

بخش سازماندهی شده و شامل 29 مقاله است.

یا جامعه شناسی یک وجود درباره ي بحث یکم: جامعه شناسی های متعدد

بخش اول شامل مباحثاتی حول عنوان »يك جامعه شناسی واحد و يا انواع جامعه شناسی« به مقاالتی از پيتر زتومكا، رايان كونل، مايكل متفكران از همگی كه يافته اختصاص العطاس فريد سيد و بوراوی برجسته ي موضوع می باشند. چهار مقاله ي اين بخش هر كدام از يك سنت های بر حاكم چشم اندازهای مورد در بحث و ارزيابی به زاويه در مؤلفان ميان اساسی تفاوت هايی البته می پردازند. جامعه شناسی

زمينه ي تعريف و ارزيابی موضوعات وجود دارد. پروژه ای جهانشمولی3، پروژه ي كه می كنند اذعان مقاالت اين تأكيد با تقسيم جهانی دانش بر رابطه ي آن اما بعضی سياسی است. بررسی مورد تاريخی چارچوب يك در را مشكل بعضی می نمايند. كنكاش را استعمارگرايی با جهان گستری موضوع ارتباط و داده قرار نيازمند يك جامعه شناسی آيا جهانی سازی معاصر اين كه اما می كنند. است يا جامعه شناسی های گوناكون، سؤال همه ي مؤلفان است. مقاالت روش های متعددی را برای واسازی جهان گستری ها و طبيعتًا بين المللی

ساختن رشته، پيشنهاد می كنند.

مرجع راهنمای انجمن بین المللی جامعه شناسی در سنت های جامعه شناسی گوناگون

گرداورنده: سوجاتا پاتال ناشر: سیج- سری مطالعات جامعه شناسی بین المللی 2010

پیام روشن فکر)پژوهشگر و نویسنده(1

The ISA Handbook of Diverse Sociological TraditionsEdited by: Sujata PatalPublished by: SAGE Studies in international Sociology, 2010

www.noormags.com

93

دی و بهمن 1390

ونناگ

گوی

اسشن

عه جام

ی ها

ت سن

در ی

اسشن

عه جام

ی ملل

ن ال بی

نجم

ی انما

اهنع ر

رجم

در اولين مقاله ي اين بخش، پيتر زتومكا، جامعه شناس شهير لهستانی می نويسد: پرسش در اين مورد كه آيا فيزيك اسپانيايی يا شيمی لهستانی يا ستاره شناسی دانماركی وجود دارد يا خير، منطقی به نظر نمی رسد)مگر در معنای بديهی جغرافيايی آن، يعنی اين كه فعاليت علمی، مانند ديگر فعاليت های بشری، بايد در جايی صورت بگيرد( بدين دليل كه در علوم طبيعی تنها يك موضوع تحقيق جهانی وجود دارد: جهان طبيعی كه در اسپانيا، لهستان، دانمارک و روسيه ي استالينی به يك شكل كار می كند؛ استانداردهای مشترک تحقيق دارد: تنها يك شيوه ي جهانی وجود و كه به قول كوهن)1970( حداقل تا زمانی كه يك پارادايم مقبول باشد، مورد در ترديد بدون ما ديگر، از سوی عام هستند. مقبول نيز آن ها آمريكای ادبيات و ايتاليايی معماری فرانسوی، هنر آلمانی، موسيقی التين صحبت می كنيم. هنر مثل علم نيست، بلكه ريشه در تاريخ های خاص، سنت های محلی و فضاهای فكری دارد؛ حتی وسوسه می شويم بازتاب دهنده ي يك »مشخصه ي ملی« است)اگر به كه بگوييم هنر پرسش عمومی(. نه و باشيم داشته تاريخی صرفًا ديدی مفهوم اين اين است كه جايگاه علوم اجتماعی و انسانی كجاست، در ميان علوم طبيعی يا در ميان هنرها؟)ص21( و پاسخ وی اين است كه دقيقًا در

»ميانه«ی اين دو. زتومپكا كه از سال 2002 تا 2006، رياست انجمن بين المللی جامعه شناسی ورشوی در دانشگاهی در جامعه شناسی استاد است. داشته برعهده را لهستان است و در دانشگاه كاليفرنيا در لس آنجلس، دانشگاه جان هاپكيز و دانشگاه های ديگر اروپا و آمريكا نيز به عنوان استاد مدعو به تدريس پرداخته است. حيطه ي اصلی كار او نظريه ي جامعه شناسی است. مي نويسد: من مدافع موضع ميانه هستم: كثرت گرايی جامعه شناسی های ملی يا منطقه ای امری مفيد و باارزش است و مايه ي دردسر نيست، بلكه منبع غناست، اما نمی توان آن را در موضع ناسازگاری متقابل با جامعه شناسی واحد قرار داد، چون اين دو دارای استانداردهای مشترک مركزی، يعنی مجموعه ای از مفاهيم، نظريات و روش ها هستند كه به دليل يكسانی شان، جامعه شناسی را

به يك رشته ي واحد در سراسر دنيا تبديل می كنند.)ص24(به شكل جامعه شناسی كه می كند استدالل زتومپكا4 پيوتر مقاله ي تاريخی خود را به مثابه »جامعه شناسی های ملی« سازماندهی نموده است. اما او بر اين باور است كه امروزه ما بايد پا را ورای جامعه شناسی های ملی بگذاريم، چون از يك سو با جهانی سازی جامعه و از سوی ديگر با بين المللی سازی جامعه شناسی مواجه هستيم. او اذعان می نمايد كه از اين به بعد بايد در پی تركيب دو فرمول »يك جامعه شناسی برای دنياهای متفاوت« و »جامعه شناسی های متعدد برای يك دنيا« با يكديگر باشيم. جامعه شناسی بايد استانداردهای جهانی، چارچوب های مفهوی، مدل ها، سوگيری ها، نظريات و روش های واحد خود را ابقا نمايد، اما در عين حال به مطالعه ي مشكالت محلی بپردازد. زتومپكا خواستار جهان گستری يك

اين و به رسميت شناخته را در جوامع تنوع جامعه شناسی می شود كه تفاوت ها را مورد بررسی قرار دهد.)صص 21-29 (

مقاله ي دوم از فريد العطاس، فرزند يكی از برجسته ترين جامعه شناسان معاصر آسيايی، سيد حسين العطاس و استاد دانشگاه ملی سنگاپور كه آخرين و نموده منتشر بومی سازی باب در متعددی مقاالت و كتب آن ها كتاب »وابستگی دانشگاهی در علوم اجتماعی: واقعيت ساختاری و چالش های فكری« با همكاری كاتينكا سينها-كرخوف است كه در رابطه ي بحث به خود مقاله ي در وی است. رسيده انتشار به 2010

مذهب و جامعه شناسی می پردازد. جهت در جديد راه يك برای العطاس فريد سيد جستجوی جهان گستری جامعه شناسی از خالل ارزيابی سنت های جامعه شناختی در واقع در اما دارند، جهانشموليت ادعای سنت ها اين اروپاست. جامعه شناختی، سنت های اين هستند. اروپامحور سوگيری هايشان اروپايی ها را تنها توليدكنندگان ايده ها معرفی می نمايند، طبقه بندی ها و مفاهيم اروپايی را جهانی جلوه می دهند و خالق دوگانگی سوژه)غربی( و ابژه)شرقی( هستند. بر طبق گفته ي العطاس، برای آنكه جامعه شناسی متفكران جامعه شناختی نظريات بايد كند، جهانی را خودش بتواند

غيرغربی را نيز در خود جای دهد..)صص 31(مستقلی جامعه شناختی سنت های بسط به نياز لزوم بر او مقاله ي باشند جايگزينی جامعه شناختی بر سنت های مبتنی كه تأكيد می كند كه بتواند مفاهيم و نظريات را از نو و با استفاده از بسترهای غيراروپايی و ريزال خوزه محقق، دو كار به زمينه اين در او نمايد. طرح ريزی ابن خلدون اشاره می نمايد تا بدين ترتيب چشم اندازهای جديد را مورد ارزيابی قرار دهد. اين چشم اندازهای جديد به ما امكان می دهند تا زبان برنامه های دهيم، قرار بررسی مورد را مستعمره ها مورد در مشترک تحقيقاتی جديدی در خارج از منافع قدرتهای بين المللی تعريف نماييم و دوگانه ي سوژه-ابژه را در جهت ساخت فرضيات جديد در قالب های مستقل بازسازی كنيم. العطاس دوست دارد جامعه شناسی به اين ترتيب

جهانی شود..)صص 29-40(مقاله ي ديگر اين بخش با عنوان »از همديگر آموختن: جامعه شناسی در مقياس جهانی« به قلم ريوين كانل)1944( استاد جامعه شناسی در زمينه ي در خود وسيع تحقيقات خاطر به او است. سيدنی دانشگاه كونل5 راوين است. جهانی شهرتی دارای طبقاتی، روابط و جنسيت مورد را جامعه شناختی نظريه ي بر آن اثر و استعمارگرايی منطق ارزيابی قرار می دهد تا بدين ترتيب يك جامعه شناسی جهانی را بسازد. تقسيم دوره دو به تاريخی شكل به را جامعه شناختی سنت های او می نمايد؛ و اعتقاد دارد در اولين دوره، رابطه ای ارگانيك ميان مركز6 و پيرامون وجود داشته كه موجب موزه ای شدن7 پيرامون شده است. در دوره ي دوم، اين موضوع هرچند به شكل مسكوت، به قوت خود باقی

www.noormags.com

94

هارز

ی مسو

فرا

شماره 46 و 47نهادی شدن جامعه شناسی، تجسد قالب شيوه ي تجسم و مانده و در يافته است. كونل برای تغيير اين نابرابری جاافتاده ي تفوق- فرودستی

در ساختار دانش، يك برنامه ي جديد طرح می كند.)صص 40-52(كه می يابد خاتمه بوراوی8 مايكل نوشته ي مقاله ای با بخش اين مصرانه از ما می خواهد تا جامعه شناسی جهانی را از منظری از باال به پايين مورد بازانديشی قرار دهيم. بوراوی جامعه شناس مشهور آمريكايی -رئيس سابق انجمن جامعه شناسی آمريكا و معاون فعلی انجمن بين المللی بر چهار نوع تقسيم را جامعه شناسی- در مقاله ي خود جامعه شناسی ها می كند: حرفه ای، سياستی، انتقادی و مردمی كه آخری از همه معنادارتر است؛ زيرا با دغدغه های مردم در ارتباط است. او معتقد است كه ما زمانی بسيار طوالنی را صرف جامعه شناسی های ملی كرده ايم. بالعكس حاال بايد به سوی جامعه شناسی های منطقه ای هدايت شويم كه نسبت به تواريخ ملی خود حساس اند و اين ها را در قالب تقسيم جهانی جامعه شناسی به

يكديگر ارتباط دهيم.)صص 52-65(

امروزی جامعه شناسی كالسیک: نظریه های ورای دوم: اروپا و آمریکا

جامعه شناسی به كالسيك نظريه پردازی های ورای دوم بخش بخش، اين مقاله ي پنج می پردازد. امروز آمريكا)شمالی( و اروپا در سنت های جامعه شناسی در اروپا، مكان تولد رشته، و در اياالت متحده، مكان گسترش و تفوق آن در قرن بيستم، را مورد بررسی قرار می دهند. در يك سطح، مقاالت اين افسانه ي عام را مورد بررسی قرار می دهند كه تنها يك سنت جامعه شناختی در اروپا وجود داشت و همين موضوع ديگر، سطحی در می كند. صدق نيز متحده اياالت مورد در بعدتر مقاالت نشان می دهند كه جامعه شناسی در بعضی از كشورهای اروپايی يك رشته ي جديد بوده و تنها پس از تقويت دموكراسی در منطقه)ميان يك مؤيد موضوع اين كه است گرديده نهادينه )80 و 50 دهه ي

رابطه ي همزيستانه ميان جامعه شناسی و دموكراسی است. در طی 100 سال گذشته، اين رشته، پستی و بلندی های زيادی را در دولت-ملت های مختلف پشت سر گذاشته كه با منابع سرمايه گذاری شده در دانشگاه، ماهيت تقاضای بازار و استحكام فرهنگ حرفه ای گرايی آن ها در ارتباط بوده است. با وجود اين رويه های مختلف، تفّرد9 اين سنت در گروی سرمايه گذاری در نظريه پردازی در مورد مدرنيته و بازساخت چارچوب های كالسيك نظری از چشم اندازهای جديد بوده است. اين مقاالت مشخص می كنند كه چگونه نظريه های جامعه شناختی جهانی شده، در ابتدای حيات خود مبتنی بر فرآيندهای محلی بوده اند و اين كه سر بر دولت-ملت ها ميان همگرايی افزايش با نظريات اين چگونه مسائلی چون افزايش نابرابری ها و تبديل اروپا و آمريكا به يك منطقه

-يعنی آتالنتيك شمالی- تبديل به نظرياتی عمومی گرديده اند.

شيوه ي تفصيلی شكل به كه شده آغاز مقاله ای با بخش اين فرانسه در دوركيم زمان از را جامعه شناسی سنت)های( شكل گيری موضوعات ميان خالقانه تنش های شوول10 لوييس می دهد. شرح نظريه پردازی ها كه دارد اعتقاد و داده را شرح فردگرايی و كل گرايی دارند. تفاوت آنگلوساكسون در كشورهای با همتايان خود فرانسه در اواخر يعنی دوران، سه در را فردگرايی و كل گرايی ميان رابطه ي او قرن 19، پس از دهه ي 70 و در زمان حاضر مورد بررسی قرار می دهد.

)صص 69-80(مقاله ي دوم، اين افسانه را به چالش می كشد كه بسياری از دانشجويان پيشينه ي يك دارای آلمان، جامعه شناسی كه دارند باور جامعه شناسی طوالنی در زمينه ي توليد نهادينه ي دانش است. كارل زيگبرگ رهبرگ11 با اين موضوع مخالفت كرده و نهادينه شدن محدود آن در نيمه ي اول قرن بيستم را نشان می دهد. او بر اين باور است كه پيشرفت های پديد آمده بعد از جنگ جهانی دوم، امكان رشد جامعه شناسی در آلمان غربی را فراهم ساخت. اما در آلمان شرقی، حضور جامعه شناسی تنها اخيراً و پس از اتحاد دو آلمان، قابل مشاهده است. با وجود فقدان حمايت های دولتی در نيمه ي اول تاريخ جامعه شناسی آلمان، سهم تحقيقات فردی در بسط نظريه ها و چشم اندازهای جديد چشمگير و قابل توجه بوده است. از جنگ آلمانی پس الياس نوربرت و وبر ماكس اقدامات به خصوص، جهانی دوم مجدداً توسط جامعه شناسان آلمانی مورد شناسايی قرار گرفت. با اين كه جامعه شناسی آلمان سنت های غنی و متنوعی را بسط داده است كه طيف وسيعی را دربرمی گيرند، كارل رهبرگ بر نياز جامعه شناسی به تأكيد بر اين تنوعات صحه می گذارد، اما در عين حال آرزو می كند كه اين

رويه ها منجر به نفی مرزهای رشته ای نشود.)صص 81-93(در مقاله ي بعدی اين بخش، جان اسكات12 روايتی از تاريخ نظريه ي جامعه شناختی در بريتانيا ارائه می دهد. او خدمات ابتدايی نظريه پردازانی مانند هربرت اسپنسر13 و بعدتر پاتريك گدس14 را برجسته ساخته و نشان می دهد كه اين رشته چگونه پس از ادغام با جايگزين های راديكال در اواخر دهه ي 70، به سوی خود بازگشته است. اسكات همچنين معتقد است كه جامعه شناسی از دهه ي 50 از چشم اندازهای وارداتی از اياالت متحده هويت يافته است. با اين حال، كار تحقيقاتی تجربی بريتانيايی ها نيز قادر به مفهوم پردازی تغييرات در ساختار طبقاتی آن دوران بوده و اين امر بزرگترين خدمت تحقيقات بريتانيايی به جامعه شناسی بوده و امروزه نيز هست. جامعه شناسی بعد از دهه ي 70 و در نتيجه ي كنش از فرانسه و با ديگر رشته ها، رويكردهای جديد جامعه شناختی متقابل آلمان و برخورد با جنبش های اجتماعی جديد همچون فمينيسم و چپ

جديد، چندگانه و متعدد گرديده است.)صص 94-104(فرهنگ چگونه كه می دهد شرح بعدی مقاله ي در تورس15 آناليا جامعه شناسی با وجود رژيم سركوبگر ساالزار به بقای خود ادامه داد

www.noormags.com

95

دی و بهمن 1390

ونناگ

گوی

اسشن

عه جام

ی ها

ت سن

در ی

اسشن

عه جام

ی ملل

ن ال بی

نجم

ی انما

اهنع ر

رجم

و گسترش ايجاد دموكراسی از و پس از 1970 در دهه های پس و از پرتغال تجربه ي يافت. را خود واقعی جايگاه آموزش، و پژوهش فاشيسم اين كه حضور اول است. بوده منحصربه فرد جهات بسياری دهه ي ميانه ي تا جامعه شناسی رشد شرايط كه شد باعث آنجا در اروپا بقيه ي روشنفكری ايده های با پرتغال ارتباط نشود. فراهم 70اين كه تورس و ديگر كشورهای پرتغالی زبان به كل قطع شد. دوم همتايان از را پرتغال جامعه شناختی سنت)های( آنچه است، معتقد اروپايی خود منفك می سازد، تنوع رويكردها و چشم اندازهای موجود در آن است كه تحقيقات پژوهشگران اروپايی را با تحقيقات آمريكای در جامعه شناسی او می گويد كه اين كه تركيب می سازد. سوم التين سياستگذاری عمومی و مسائل به معطوف كه مدت هاست پرتغال پرتغال در آن به مربوط حرفه های دليل همين به و عمومی است خدمات در بلكه نيست، تحقيقاتی مراكز و دانشگاه ها به محدود نيز كارگری اتحاديه های و ترويجی سازمان های رسانه ها، عمومی، وجود داشته است. اين مشخصات جامعه شناسی پرتغال را در اروپا و

دنيا منحصربه فرد می سازند.)صص 105-113(داستر17 تروی كالهون16، كريگ بخش، اين مقاله ي آخرين در جامعه شناسی تاريخ كه می كنند استدالل آنتورپن18 ون جاناتان و سنت های معرف بلكه نيست، واحد و همگن تاريخ يك آمريكايی با ارتباط متداوم، حرفه ای تضادهای رقيب، روش شناختی و نظری ديالوگ و جنسيت( و نژاد طبقه، اجتماعی)مانند عمومی و مسائل مداوم با سنت های اروپايی است. اين مقاله تاريخ صدساله ي حرفه ای اين به 70 دهه ي از كه می كند ادعا و كرده روايت را رشته شدن همين به و داشته وجود آن سنت های در ادغامی19 گرايشی سو، جنبش های با رشته برخورد نتيجه ي در جديدی تخصص های دليل وجود به پژوهش و دانشگاه متغير برنامه های با و بازار اجتماعی، آمده اند. با وجود اين رويه ها، سنت آمريكايی دارای يك تاريخچه ي نژادی و را با گروه هايی كه خود ارتباط آن »قوم محورانه« است و است باور اين بر مقاله اين دارد. انتخابی20 ماهيتی می دانند، بومی كه هنوز تنشی خالق در سنت جامعه شناسی آمريكايی وجود دارد و است. قوه ي تخيل قوی دارای و اين سنت حساس به همين خاطر

)صص 114-125(با وجودی كه مقاالت اين بخش گواهی بر يك سنت قديمی ساخت و بازساخت جامعه شناسی هستند كه در خالل آن موضوعات، چشم اندازها و روش شناسی های جديدی در آن ادغام می شوند، اما در مورد موضوعی جامعه شناسی های ميان كه فرادستی رابطه ي می شود: اختيار سكوت اروپايی و آمريكايی و جامعه شناسی باقی نقاط دنيا. اين موضوع تبديل به محور اساسی بحث در مورد سنت های جامعه شناختی در چهار منطقه

در بخش های بعدی می شود.

وضعیت جامعه شناسی: جهانی و بومی سنت های سوم: و مركزی اروپای در پساكمونیستی دولت های دشوار

شرقیاين بخش ما را با وضعيت جامعه شناسی در كشورهای سوسياليست اين آنها حزب و دولت كمونيستی ماهيت و رشد آشنا می كند كه در رشته را كنترل می نمودند. مقاالت بر اين باورند كه در بعضی از دولت-

ملت ها، اين وضعيت منجر به حذف سنت)های( جامعه شناختی قديمی تر شد. آن ها می گويند كه كنترل حزب منجر به جايگزينی اين سنت ها با چشم اندازی استاندارد و واحد برای ارزيابی »جوامع سوسياليستی« جديد شد، هرچند تفاوت هايی در زمينه ي درک رشته در هريك از كشورها جامعه شناسی انتقادی چشم اندازهای توسعه ي امر اين داشت. وجود منتقد از جامعه شناسان بعضی و نمود را تضعيف آن و حرفه ای سازی

رژيم ها را وادار به تبعيد ساخت يا به زندان انداخت. پيوند آمريكا و اروپا منافع با مناطق اين كمونيسم، سقوط از بعد خورده و هماهنگی يافت و بار ديگر رابطه ي ميان اين رشته و سياست وارد صحنه گرديد. نوعی انفجار ناگهانی در تحصيالت دانشگاهی رخ آتالنتيك چشم اندازهای با موجود جامعه شناختی چارچوب های و داد نظرسنجی های سلطه ي در كه پژوهش شدند. جايگزين شمالی كمی عمومی قرار داشت، با محبوبيت مواجه گرديد. همچنين به شكلی واكنشی و در بعضی از كشورها، نوعی چشم انداز فرهنگ گرا به ارزيابی بر قوميت و ملت ميان تضاد آن در كه يافت معاصر ظهور جامعه ي جامعه شناختی چشم اندازهای داشت. ارجحيت موضوعات ديگر و ايدئولوژی ميان رابطه ي بررسی به شرقی، و مركزی اروپای در چارچوب بندی مورد در به سؤاالت ترتيب بدين تا دادند ادامه نظريه

جامعه شناسی های جديد و مرتبط پاسخ گويند.با كين22 ف. مايك و موشا21 ژانوس بخش؛ اين اول مقاله ي در بررسی ماركسيسم، نتايج حاصل از گسترش آموزش و پژوهش و ايجاد مورد را 80 دهه ي اواخر در رويدادها تغييرات جديد، تخصص های مطالعه ي به شدن نهادينه اين كه معتقدند آنها داده اند. قرار ارزيابی در را جامعه شناسی و نموده كمك منطقه در مدرنيته متغير ماهيت اروپای مركزی و شرقی به گونه ای حرفه ای نموده است كه به الگويی

برای ديگر نقاط دنيا تبديل شود.)صص 129-139(النا زراومسلوا23 در مقاله ي دوم، چهار ديدگاه جامعه شناختی در اتحاد جماهير شوروی و بعدتر در روسيه، را مورد بررسی قرار می دهد. او معتقد تعريف برای مهم سياسی جايگاه بر سر يك ديدگاه ها اين كه است سنت جامعه شناسی، با يكديگر رقابت می نمودند. اولين ديدگاه در زمان يافت. آن ها جامعه شناسی خرد، خورشچف توسط جامعه شناسان بسط روش های كّمی و چشم انداز پوزيتيويستی را معرفی نموده و به تاريخ جامعه شناسی در دوران پيش از انقالب كه فرآيند مدرنيته در روسيه را

www.noormags.com

96

هارز

ی مسو

فرا

شماره 46 و 47جزئی از الگوی اروپايی مدرنيته می دانست، توجهی ننمودند. ديدگاه دوم بر رويه های جامعه شناختی پيش از شوروی تأكيد می كند، در حالی كه ارزش های روسی صحه می گذارد و در پی بسط يك بر ديدگاه سوم جامعه شناسی ملی است. آخرين ديدگاه متعلق به محققان ليبرال است كه می خواهند از ديدگاه های بين المللی برای بررسی بستر خاص روسيه استفاده كنند. زراومسلوا استدالل می كند كه پژوهشگران و خود رشته به شكلی سياسی دوپاره شده اند: ميان نياز به ابراز يك جامعه شناسی ملی و فرهنگ گرا و نياز به قبول يك ديدگاه حرفه ای بين المللی گرا كه شرايط خاص اجتماعی روسيه در حال حاضر را مورد بررسی قرار داده و به نقش

جامعه ي مدنی در بازسازی آن می پردازد.)صص 140-151(در مقابل تجربه ي روسيه، دنس نمدی24 به توصيف سنت های غنی جامعه شناسی در مجارستان از اواخر قرن 19 می پردازد. او معتقد است، نوعی تنش خالقانه ميان مشخصه ي سنت جامعه شناختی مجارستان بوده »داخلی« و شمالی( »خارجی«)آتالنتيك نظری چارچوب های حزب كنترل و نفوذ وجود با مجارستان جامعه شناختی سنت است. به نقد و بحث درباره ي مفاهيم ماركسيستی همچون از خودبيگانگی، بوروكراتيزه شده و ظهور طبقات در سوسياليسم پرداخته است. همچنين تالشی برای نظريه پردازی در مورد آنچه ماهيت »ساختار سوسياليستی« در است جامعه شناسان معتقد نمدی است. را می سازد، صورت گرفته مجارستان نتوانستند با درک ساختار و طبقات، يك نظريه ي عمومی در مورد تحول سوسياليستی، چه در دوران رژيم كمونيستی و چه پس از آن، ارائه دهند. دليل احتمالی اين فقدان می تواند با تاريخ جامعه شناسی مجارستانی و با عدم عالقه ي آن به چارچوب های نظری »داخلی« در

ارتباط باشد.)صص 152-162( در داده روی تغييرات بررسی به نمدی، مانند بوياجيوا25 پپكا جامعه شناسی بلغارستان پس از جنگ جهانی دوم می پردازد و آن را به رويه های پس از سال 1989 ارتباط می دهد. او به مشكالت حول حرفه ای ساختن رشته توجه می كند و می پرسد كه جامعه شناسی با توجه به موقعيت ايدئولوژيك خود، چگونه می تواند مولد دانشی معتبر و مرتبط با ابژه باشد؟ در اين بستر، او به بحث درباره ي نحوه ي ارزيابی رابطه ي ميان ايدئولوژی و رشته توسط جامعه شناسان می پردازد.)صص 174-163( او معتقد است اين دو رويه به شكلی همزيستانه با يكديگر در ارتباط هستند و يك راه موجود و ممكن، حركت به ورای يك رابطه ي تك بعدی مياِن رشته و پارادايم های رقيب و چندگانه است. اين كثرت گرايی سياست و قبول بايد بخشی از ساختار دانشگاهی و همچنين جامعه ي حرفه ای باشد. اين كثرت گرايی می تواند به جامعه شناسی كمك كند تا خطرات فراوانی را كه جامعه ي معاصر منطقه در اثر گذار از سوسياليسم به كاپيتاليسم، با آن ها

مواجه است، مورد بررسی قرار دهد. جامعه شناسی در اروپای شرقی و مركزی با چالش مدرن شدن خود

»داخلی« پيشين سنت)های( از انتقاد با می كند- نرم پنجه و دست دانش عنوان به سوسياليستی حكومت سال های در كه آن ميراث و رسمی طبقه بندی می شد. چالش، يافتن هويتی است كه بتواند سياسی باشد اما ايدئولوژيك نباشد و همچنين بتواند تعهد اجتماعی را با اقدامات

دانشگاهی تلفيق نمايد.

در جامعه شناسی چالش های و اقتدارگرایی چهارم: آمریکای التین

اين كه جامعه شناسی به عنوان يك رشته، قدمتی صدساله با وجود دولت-ملت های در آن ساختن نهادينه اما دارد، التين آمريكای در نابرابر بوده است. فقدان منابع آموزشی و تحقيقاتی مختلف ضعيف و و تعطيلی متناوب دانشگاه ها به زور رژيمهای اقتدارگرا، رشد ماليم و مداوم رشته را غيرممكن ساخته است. پژوهشگران بيشتر به تحقيقات متفكرانه26 پرداخته اند تا تحقيقات تجربی. نظريات در اوايل قرن بيستم از اروپا و بعدتر آمريكا وارد شدند، در حالی كه تفكرات راديكال در مورد مشكالت معاصر، از جمله ضعف خود جامعه شناسی در بررسی مشكالت اعتراضات و از دانشگاه طرح گرديدند- در آشفتگی، جامعه، در خارج جنبش های اجتماعی. نهايتًا اين تفكرات كه مبتنی بر خوانشی انتقادی از ماركسيسم بودند، منجر به بسط نظريه ي وابستگی در دهه ي 60 و در شيلی دوران آلنده شدند. امروزه، جامعه شناسی اين منطقه به دنبال

هويت خاص خود است.نظری، چارچوب های در حاضر جهان گستری وابستگی، نظريه ي پيش فرض های خطی در مورد تاريخ و پيشرفت و محافظه كاری سياسی سنت های جامعه شناسی اروپايی و آمريكايی را مورد ترديد قرار می دهد. همچنين به نياز به مطالعه ي روابط نابرابری صحه می گذارد كه منطقه را به لحاظ تقسيم جهانی منابع، قدرت و دانش ساختار می بخشد. امروزه نه همه ي آن ها، دموكراتيك شده اگر بيشتر دولت-ملت های منطقه، پارادايم با بحث در جامعه شناختی سنت های بسط برای تالش در و وابستگی در خارج از روايت های ايدئولوژيك ماركسيسم ارتودوكس و نظريه پردازی های محافظه كارانه ي آمريكايی هستند. بحث در مورد تنوع در آمريكای التين، اصواًل بحث در مورد نظريه پردازی جامعه شناسی در

قالب سياست مكان و در بستر توليد نابرابر دانش در جهان است.در اولين مقاله ي اين بخش، روبرتو بريچنو-لئون27 با طرح پنج مشكل دشوار كه معرف فرهنگ جامعه شناسی در آمريكای التين هستند، به در مشكالت اين می پردازد. منطقه در جامعه شناسی تاريخ معرفی منطقه اين در اما گذاشته اند، تأثير جامعه شناسی بر دنيا جای همه به لحاظ تاريخی ساخت متفاوتی دارند. اولين مشكل مربوط به اقدام جامعه شناختی است: آيا اقدامات بايد بر فرآيندهای فلسفی جامعه شناسی تأكيد كنند يا فرآيندهای تجربی و عملی آن؟ دومين مشكل مربوط به

www.noormags.com

97

دی و بهمن 1390

ونناگ

گوی

اسشن

عه جام

ی ها

ت سن

در ی

اسشن

عه جام

ی ملل

ن ال بی

نجم

ی انما

اهنع ر

رجم

تمايز ميان جهانی و خاص است. سومين مربوط به روش های مختلف منطق است- استقرا يا استنتاج. چهارمی مربوط به بازنمايی آناليز است: آيا بايد در قالب مقاله باشد يا مبتنی بر روش شناختی های علمی؟ دست آخر، يا جامعه شناسی بايد بر فرآيندهای خرد تأكيد كند يا فرآيندهای سنت)های( ساختن به نياز ما كه است معتقد بريچنو-لئون كالن؟ جامعه شناختی جديدی داريم كه مبتنی بر ويژگی هايی تجربی)ارزيابی با ارتباط گزيده)در افراد(، روزمره زندگی و اجتماعی فرآيندهای ترتيب يك بدين باشد. فقرا( و متعهد)به محرومين و چندين موضع( جامعه شناسی منطقه ای جديد برای آمريكای التين و يك مدل جهانی

برای تبعيت، ايجاد خواهد شد.)صص 117-188(می دهد قرار بررسی مورد را جامعه شناختی شرايط بعدی مقاله ي بيگل28، رويكردهای به رشد نظريه ي وابستگی شد. فرناندا كه منجر متعدد دانشگاه های در و تحقيقاتی مراكز در كه را نظريه اين متنوع اين است. داده قرار بررسی مورد شدند، ظاهر شيلی سانتيگوی در بينارشته ای نياز به شناسايی توسعه نيافتگی از يك منظر رويكردها بر تأكيد داشتند. وابستگی يكی از شرايط تاريخی منطقه بود كه نتيجه ي توسعه نيافتگی جهانی ساختار بين المللی و ملی فرآيندهای تركيب بررسی بر وابستگی نظريه ي حاميان گروه تمركز می آمد. حساب به رابطه ي ميان هسته و پيرامون و دوری از تمركز صرف بر جوامع ملی بود، آنان می خواستند به اين ترتيب پيش فرض های اروپايی در حيطه ي

نظريه پردازی جامعه شناختی را زير سؤال برده و نفی نمايند. اين مقاله افكار در داخل مكان های رسمی و ايده ها و تبادل فعاالنه ي همچنين دولت مدد به كه می دهد قرار بررسی مورد را دانش غيررسمی توليد سوسياليست و دموكرات شيلی ممكن شده بود)اين تجربه در تضاد با نويسنده نهايتًا اروپای شرقی و مركزی قرار دارد(. موقعيت مشابه در سؤال می كند كه آيا می توان نظريه ي وابستگی را يك چشم انداز بومی به را جامعه شناختی سنت های تنوعات بحث ترتيب اين به و ناميد

مسيری تازه رهنمون ساخت.)صص 189-200(در مقاله ي بعدی مي بينيم كه در حالی كه دولت سوسياليست شيلی فراهم وابستگی نظريه ي پيشرفت برای پالتفرمی 60 دهه ي در ساخت، الزامات داشتن يك ساختار اداری و كارمندی موجب پيشرفت جامعه شناسی در برزيل گرديد. جای تعجب نيست كه اين جامعه شناسی در قالب خواسته هايی محافظه كارانه چارچوب بندی می شد و تمركز رشته بر آناليز طبقات، عقالنی سازی و سكوالريزاسيون و ايجاد همبستگی و اتحاد بود. ماريا استال گروسی پورتو29 و تام داور30، معتقدند كه در دهه ي رشد و تبعيدی محققان بازگشت نظامی، قدرت افول با و 90 و 80جنبش های اجتماعی، محل تمركز نظريات تغيير يافت. اين محققان بر اين باورند كه امروزه، همبستگی حرفه ای نقش مهمی در نهادينه سازی اقدامات جامعه شناختی بازی می كند و اين اقدامات را با مسائل معاصر رشد با ما نتيجه، در می سازد. مرتبط نابرابری ها افزايش زمينه ي در از تركيبی از استفاده و جديد تخصص های ترويج تجربی، پژوهش برزيل جامعه ي جوانب همه ي تقريبًا دقيق مطالعه ي برای روش ها مواجه هستيم. پورتو و داور برخالف بيگل، بر نياز به يك نظريه پردازی بومی تأكيد كرده و خواستار استفاده ي جامعه شناسی برزيل از سنت های

اروپايی و آمريكايی می شوند.)صص 201-211(طول در را نهادينه قوت نوعی برزيل جامعه شناسی حالی كه در اين موضوع در مورد همه ي اما نموده است، ايجاد سه دهه ي گذشته كشورهای آمريكای التين صحيح نيست. بعضی از دولت ها در آمريكای التين ضعيف بوده اند و ضعيف باقی مانده اند، و نه نخبگان و نه جريان های اجتماعی جايگزين قادر به تنظيم يك برنامه ي منسجم برای تشكيل مليت نشده اند. شكنندگی ملت بر ايده ها و زندگی محققان، سيستم دانشگاهی و سرمايه گذاری در توليد دانش تأثير گذاشته و بدين ترتيب ماهيت پژوهش و آموزش را نيز دستخوش تغيير ساخته است. ديه گو ازكوئل پريرا31 چنين موردی را بررسی كرده و حرفه ای شدن ضعيف رشته در آرژانتين و تقليل آن به نزاع ها و تقابالت ميان محققان به جای تأكيد بر چشم اندازها را مورد مطالعه قرار می دهد. بحران ادواری مشروعيت رژيم و نهادها منجر به ايجاد شك در اين زمينه شده كه آيا اميدی وجود دارد كه محققان در جامعه شناسی آرژانتين در قالب چارچوب های منطقه ای فعاليت نمايند و نه

در قالب دولت-ملت.)صص 212-222(

ما بدون ترديد در مورد موسيقی آلمانی، هنر فرانسوی، معماری ايتاليايی و ادبيات آمريكای التين صحبت می كنيم. هنر مثل تاريخ های در ريشه بلكه نيست، علم خاص، سنت های محلی و فضاهای فكری بگوييم كه می شويم دارد؛ حتی وسوسه »مشخصه ي يک دهنده ي بازتاب هنر ملی« است)اگر به اين مفهوم ديدی صرفاً عمومی(. نه و باشيم داشته تاريخی پرسش اين است كه جايگاه علوم اجتماعی و انسانی كجاست، در ميان علوم طبيعی

يا در ميان هنرها؟

www.noormags.com

98

هارز

ی مسو

فرا

شماره 46 و 47اين مقاالت روشن می سازند كه تفاوت ها ميان سنت های جامعه شناختی نابرابر تجربه ي مدرنيته در هر دولت-ملت و منطقه به ماهيت مربوط است. همچنين نشان می دهد كه دانش جامعه شناختی وابسته به رژيم ها و مشروعيت آن ها، استحكام نهادها، سرمايه گذاری در تاريخ نوشتار و تفكر، حمايت از تحقيق و حرفه ای سازی و همچنين ارتباط با افراد حاشيه ای است. در آمريكای التين، اين مورد آخر-يعنی ارتباط با افراد حاشيه ای- را جامعه شناسی جديد نظريه پردازی يك برای توشه ي الزم و شرايط فراهم كرده و تبديل به مدلی برای ارزيابی مدرنيته در دنيا شده است. تجربه ي آمريكای التين نشان می دهد كه تعريف متفاوتی برای حرفه شدن به غير از تعريف آمريكايی آن، وجود دارد. دغدغه های حرفه در اينجا مشابه اروپای مركزی و شرقی است، يعنی جامعه شناسان بر لزوم وجود

سياستی تأكيد می نمايند كه مستقل از ايدئولوژی باشد.

آن: جامعه شناختی سنت های و استعماری میراث پنجم: آفریقا، خاورمیانه/ آسیای غربی، آسیای شرقی و كارائیب

از نابرابری و چندپاره منقطع، تواريخ بعدی، بخش و بخش اين ارائه را مختلف دولت-ملت های و قاره ها در جامعه شناختی سنت های می دهند. مقاالت به ضعف ساختار دولت كه نتيجه ي استعمارگرايی است و در بعضی از موارد بعد از استقالل نيز ادامه يافته، توجه می كنند. اين نابرابر و نامنظم دانشگاه ها، دسترسی نامتداوم نهادينه شدن باعث امر به بودجه های تحقيقاتی و فرهنگ ضعيف پژوهش شده است. مقاالت همچنين ماهيت نظريات جامعه شناختی در اين قاره ها را مورد بررسی قرار داده و بر اين باورند كه در همه ي آن ها گفتمان های نژاد، قوميت، مذهب ادغام صداهای به نياز بر آنان ترتيب بدين داشته اند. تفوق كاست، يا فرودستان مختلف در ساخت جامعه شناسی های جديد، تأكيد می كنند. اين مقاالت به بررسی روش های تكامل چشم اندازها و مفاهيم جديد به گونه ای می پردازند كه بتوانند با هويت های مختلف در كشورهای پسااستعماری و

دارای هويت های گوناگون در سراسر قاره ارتباط برقرار كنند. اين بخش با بحث در مورد سنت های جامعه شناختی در دو بخش از آفريقا آغاز می شود: اول منطقه ي غرب آفريقا كه شامل تعداد زيادی فرانسه مستعمره ي سابقه ي و رايج پول هشت با فقير، دولت-ملت بودن است؛ و بعد يك دولت-ملت مقتدر به لحاظ اقتصادی كه پيش تر

مستعمره ي انگليس بوده است، يعنی آفريقای جنوبی.سنت های كه باورند اين بر اودرائوگو33 ژان-برنار و سال32 ابريما قدرت گفتمان يك قالب در بايد را آفريقا غرب در جامعه شناسی ميان ارتباط طريق از ديالكتيكی لحاظ از گفتمان اين نمود. درک معاصر مداخالت و »بومی« چشم اندازهای غربی، نظريه پردازی های ساخته توسعه ای آژانس های و غيردولتی سازمان های وسيله ي به شده است كه رشته را تعريف نموده و آن را به سمت وسويی كاربردی

می كشانند. اين مؤلفان بر اين باورند كه برای دستيابی به چشم اندازهای بازتابندگی دوگانه نياز به مشاركت در بومی جديد در غرب آفريقا، ما داريم، يعنی خلق جامعه شناسی ای كه معرف صداهای فرودستان باشد و در عين حال اين ذهنيت ها34 را به عنوان بخشی از »مدل های هنجاری

غالب« مورد بررسی قرار دهد.)صص 225-234(آفريقای جامعه شناسی ستيزه جويانه ي و متضاد تاريخ اويس35 تينا جنوبی را روايت می كند كه به وسيله ي نژاد و طبقه ساختار يافته است و می توان آن را به سه دوران تقسيم نمود. دوران اوليه ي تاريخ آن در در بزرگ كارهای به همراه دانشگاهی آموزش با بيستم قرن ابتدای زمينه ي تحقيق و آموزش در ارتباط است كه از تحقيقات در زمينه ي قرن نيمه ي از می گرفت. نشأت سفيد مردمان جامعه شناسی ارزيابی آپارتايد و تقسيم دانشگاه ها به لحاظ نژادی و قومی، با آغاز بيستم و آن هايی شد: تقسيم گروه دو به جامعه شناختی كوچك جامعه ي اين را حفظ كنند و آن هايي كه در نژادپرستانه كه می خواستند جداسازی را امر هم خود حرفه و هم جامعه ي آن اين بودند. پی سرنگونِی آن تضعيف ساخت. دوران جديد رشته زمانی آغاز شد كه ارتباطی ارگانيك كه بود زمان درهمين آمد. وجود به ضدآپارتايد جنبش با آن ميان رشته با دغدغه های فرودستان همذات پنداری نمود. مرحله ي سوم در علمی، جامعه ي آن در كه است مشاهده قابل آپارتايد از دوران پس جامعه شناسی خود را به عنوان يك بدنه ي حرفه ای فراگير سازماندهی روی پيِش چالش های با تا كرد بازتعريف را خود برنامه ي و نمود رشته در دولت-ملت جديد پسا-آپارتايد همخوانی داشته باشد. امروزه، -كه خود اوليه ي دوران نقادی به نياز جنوبی آفريقای جامعه شناسی منجر به رشد چشم اندازهای گوناگون فرودستان شد- با حرفه ای گرايی

نهادينه شده، دارد. آيا از پس اين چالش برمی آيد؟)صص 235-245(اسرائيل، در جامعه شناختی سنت های بررسی به بعدی مقاله ي سه فلسطين و ايران می پردازند. هر سه ي آن ها بر مداخالت متفاوت ژئوپليتيكی

در نحوه ي برساخت سنت های جامعه شناختی خود تأكيد می كنند. رژيم اشغالگر قدس، از سنت آموزش عالی نهادينه ي طوالنی تری ارتباط در آمريكايی با سنت همزيستانه به شكلی كه است برخوردار است. ويكتور آزاريا36 به بررسی اقدامات فرهنگی متنوعی پرداخته كه نهادينه شده اند. حرفه درون در دانشگاهی مشاغل در پيشرفت برای دارند بين المللی مخاطبان كه پژوهشگرانی سوگيری با اقدامات اين در ارتباط است و به نياز به چاپ مقاالت در مجالت معتبر بين المللی كه آزاريا پيامد آن را كم شدن تحقيقات تجربی و غلبه ي رويكردهای

نظری دانسته است.)صص 246-256(سنت جامعه شناسی فلسطين كاماًل بی شباهت به اسرائيل است. ملت فلسطين پاره پاره شده و در جنگ است. مردمان آن به عنوان آواره و پناهجو در كرانه ي باختری و نوار غزه و ديگر نقاط دنيای عرب زندگی

www.noormags.com

99

دی و بهمن 1390

ونناگ

گوی

اسشن

عه جام

ی ها

ت سن

در ی

اسشن

عه جام

ی ملل

ن ال بی

نجم

ی انما

اهنع ر

رجم

دانشگاه در آموزش برای فرصت هايی فلسطينی ها هرچند می كنند. داشته اند، اما زندگی روزمره ي آنان در كنترل خشونت و حكومت نظامی و نزاع با اسرائيلی ها و مداخالت سياسی به وسيله ي كنشگران بين المللی بعضی در 1993، اسلو پيمان عقد زمان از است. متعدد آژانس های و نموده اند. ترويج را تحقيق جامعه شناختی بين المللی آژانس های اين از سری حنفی37 اين مداخالت را مورد بررسی قرار داده و معتقد است كه كمك های سازمان های غيردولتی، ساختار و سازمان پژوهش را كنترل نموده و موجب بعضی اقدامات منفی شده است. در حالی كه جامعه ي كوچك جامعه شناسان برای منابع محدود مالی با يكديگر رقابت می كنند، فضای اندكی برای نظريه پردازی انتقادی در مورد وضعيت فلسطين وجود اسير هنوز فلسطين، در شكننده بسيار جامعه شناختِی سنت های دارد. پارادايم هويت ساخته شده توسط غرب هستند؛ يعنی مشكالت و مسائل يك جامعه ي پناهجو.)صص 267-257( در مقاله ي مربوط به ايران، »علی اكبر مهدی«، تناوب و تضادهای تاريخ جامعه شناسی در ايران را بررسی می كند كه در ابتدا از چارچوب های غربی آمريكايی، سپس ماركسيستی و نهايتاً از چشم اندازهای اسالم گرا تمجيد نموده است. داستان اين رشته ارتباط نزديك دولت و مذهب و تبعات آن است، ايران نيز حكايت در اسالم كه نيافته اند را بی طرف بررسی اين مجال هنوز جامعه شناسان چگونه می تواند راه هايی برای ارزيابی علم، روش شناسی و اخالق بيابد و زبان ويژه ي خود را برای علوم اجتماعی خلق كند. در دوران هايی مجالی به وجود آمده، با اين حال نوسان دائم قدرت و غلبه ي رويكردهای مختلف

اسالمی و نسبت آن با جامعه شناسی، اغلب بر اين گشايش ها تأثير گذاشته نيز ديكته را اتمام آن ها گاه و تعريف كرده را نظريه پردازی و ماهيت نموده است. اين تاريخچه ي منقطع و نامنظم موجب نهادينه شدن نوعی فرهنگ اتحاد ناكافی در ميان جامعه ي جامعه شناسان، تفكر ناكافی در مورد شرايط و فرآيندهای مدرنيته و سرمايه گذاری ناكافی در امر پژوهش شده است كه نتيجه ي آن تمايل بيشتر محققان به ترجمه به جای توليد

متون جديد بوده است. مقاله ي مربوط به هند، به طرح سه موضوع مهم در ارزيابی تاريخ گفتمان استعمارگرايی، نقش اول، می پردازد. هند در جامعه شناسی مانند در شكل دهی هويت رشته و چشم اندازهايی آن نهادهای و آن است. شده بومی چشم اندازهای رشد به منجر كه انسان شناسی مرحله ي دوم در نيمه ي قرن آغاز شده، زمانی كه هند استقالل يافت در نمودند. تعريف را ملت كاست-بااليی38 گروه و نخبه طبقه ي و اين مرحله، جامعه شناسی همچنان مطالعه ي »سنت« تعريف می شد- منظر چشم اندازهای از ازدواج و خانواده كاست، به مربوط سنت های انسان شناختی اجتماعی. از دهه ي 60 به اين سو، تحصيالت دانشگاهی و استانداردسازی هويت رشته به عنوان »ديدگاه ميدان«)قوم نگاری( گسترش يافته است. سوجاتا پاتل39 اعتقاد دارد كه از اواخر دهه ي 70، در آمده پديد تناقضات نتيجه ي كه بوده مواجه تقسيم بندی با رشته با رشته همچنين هستند. عالی آموزش سيستم سريع گسترش اثر درخواست برای ادغام الهامات منطقه ای و صداهای گروه های فرودست

www.noormags.com

100

هارز

ی مسو

فرا

شماره 46 و 47متعدد در جامعه روبرو است و مطمئن است كه می خواهد هويت خود را به مسائل جهانی و/يا ملی يا منطقه ای و محلی يا - اصاًل هر چهارتای

آن ها، پيوند بزند.)صص 280-291(گرفتند، قرار بررسی مورد اين جا به تا كه كشورهايی ديگر مانند از بسياری متقابل كنش و برخورد كارائيب، جامعه ي مشخصه ي هويت های فرودست است كه با ملغمه ای از نژاد، قوميت و جنسيت به محروميت ها ساختار می بخشند. آن دنيس40 در مقاله ي آخر اين بخش به بررسی زبان جامعه شناختی ای می پردازد كه می تواند روابط موجود در بستر را به وسيله ي نهادينه ساختن قدرت و اقتدار در دولت-ملت و تقسيم جهانی قدرت، شرح دهد. او باور دارد كه جامعه شناسی بايد فرآيندهای معاصر را در قالب مفهوم بين بخشی گرايی41 مورد بررسی قرار دهد كه ارتباطات چندگانه ي منابع محروميت را در بستر يك ديناميك زمانی و مكانی بررسی می كند. جهانی سازی، جامعه شناسی معاصر را به چالش كشيده تا در مورد راه های ارزيابی سياليت فرادستی-فرودستی هويت ها،

به عنوان راهی به جلو، نظريه پردازی كند.)صص 292-301(

ششم: محلی یا جهانی: هویت و تفاوت در جامعه شناسی شرق دور

در بستر جهانی سازی معاصر، شرق دور)اكنون آسيا پاسيفيك ناميده و ضعيف قدرتمند و كوچك، بزرگ دولت-ملت های شامل می شود(، به لحاظ اقتصادی، با سيستم های سياسی كاپيتاليستی و سوسياليستی و اين كشورها، خاص از هر يك در مدرنيته فرآيند است. مخلوط و اين حال با و است ملی« با جوانب »محلی- مرتبط و منحصربه فرد زبان جامعه شناختی تحت سلطه ي مفهوم پردازی های غربی است. سنت جامعه شناختی هريك از كشورها در حال بحث در مورد اين تنش ها و

يافتن امكانات الزم برای تبيين فرآيندهای خاص مدرنيته است. آناليز راه های مورد در بحثی ادامه ي چين، مورد در مقاله اولين به مربوط مقاالت توسط پيش تر كه است سوسياليستی تحوالت اروپای مركزی و شرقی مطرح شد. مقاله با اين پيش فرض كه اساس نظريه پردازی جامعه شناختی، مدرنيته ي كاپيتاليستی است، اين سؤال را مطرح می نمايد كه اكنون برای ارزيابی سوسياليسم و به خصوص نوعی از سوسياليسم كه در چين روی می دهد، به چه زبان مفهومی ای نياز داريم؟ گوا يوهوآ42 و شن يوان43 معتقدند كه ما بايد متوجه اين نكته را مدرنيته« به ويژه »راه يك و بوده تمدنی چين تحول كه باشيم تعريف كرده است. در حالی كه كشورهای اروپای مركزی و شرقی به لحاظ سياسی آزاد گرديده اند، چنين اتفاقی در چين روی نداده است و ارزيابی نهادها و تغييرات نيازمند مفاهيمی خاص برای به همين دليل

منحصربه فرد خود است.را چندپاره و قطب بندی شده می دانند. آن ها مؤلفان، جامعه ي چين

چشم انداز جامعه شناختی خاص خود را ارائه می دهند كه با مطالعات نيروی در در چين تغييرات ماهيت ثبت برای تاريخ شفاهی از استفاده و كار ارتباط است و بر نياز به به يك جامعه شناسی پراتيك تأكيد می كنند. آنها می گويند »اگر جامعه شناسان به دنبال عمل نباشند، هيچ راهی برای درک

ماهيت واقعی جامعه و تحول اجتماعی وجود ندارد«.)صص 305-312(تسای44 مينگ-چانگ توسط كه رشته اين از تايوان تجربه ي حرفه ای اقدامات چگونه كه می دهد نشان گرفته، قرار بررسی مورد به كار را شايستگی آمريكايِی مدل محققان، كار ارزيابی زمينه ي در بسته اند تا كمك های مالی را تقسيم نموده و عملكرد محققان را مورد ارزيابی قرار دهد و از ابتدا به دنبال بسط جامعه شناسی ای نبوده است كه با نيازهای محلی رد ارتباط باشد. اين مقاله نقش دولت در تعيين اين پروتكل های ارزيابی و تقسيم كمك های مالی را مورد بررسی قرار

داده است.)صص 313-323(ژاپن جامعه شناسی كه می دهد نشان ژاپن، مورد در سوم، مقاله ي چگونه نسبت به شرايط محلی حساس است و واكنش نشان می دهد، ولی در عين حال مواضع نظری غربی را نيز پذيرفته است. كوتو يوسوكه45 سه دوران فكری جامعه شناسی از جنگ جهانی دوم به بعد را مورد بررسی قرار می دهد. جامعه شناسان ژاپنی در هر سه دوران تالش می كردند تا مفاهيم كوتو دهند. ارائه خاص فرآيندهای شناسايی برای جديدی نظريات و تاريخچه ای همچنين معتقد است كه چشم اندازهای پست مدرن دارای طوالنی در ژاپن هستند و به همين دليل مداخالت معاصر محققان ژاپنی

به گنجينه ي مفاهيم و زبان اين چشم انداز می افزايد.)صص 324-334(اما پوريو46 در مقاله ای كه يادآور مقاالت ابتدايی اين مجموعه است، به بررسی نقش منفی استعمارگرايی می پردازد و نشان می دهد كه در مورد فيليپين، چگونه سنت جهانی بر ساخت سنت های جامعه شناختی محلی تأثير گذاشته اند. نويسنده معتقد است كه اولين مداخالت نظری توسط خوزه ريزال47 و ديگر پيروانش، از جامعه شناسی كنار گذاشته شد و نهادهای آموزش عالی در آغاز قرن بيستم تحت سلطه ي آمريكا قرار ،70 دهه ي در گرديد. آرامی نهادينه به زمان همين در رشته گرفت. جامعه شناسی با جنبش های راديكال مانند ماركسيسم ارتباط برقرار نمود و درخواست های خود را در قالب چشم اندازهای مردم بازتعريف كرد. با اين حال در طی دو دهه ي گذشته، سنت جامعه شناختی در فيليپين بين است. نوسان در حال از هويت »بومی« دفاع و تفكر غربی سلطه ي

)صص 335-345(چالز كروترز، در هنگام آناليز سنت جامعه شناختی در استراليا و نيوزلند، با استفاده از مفاهيم پيرامون و مركز به بررسی مفاهيم محلی و جهانی می آيند، حساب به هسته از جزئی هرچند كشور، دو اين می پردازد. به بررسی اين مقاله پيرامون واقع شده اند. اما به لحاظ جغرافيايی در شكاف هايی می پردازد كه محققان از آن ها برای تعريف جامعه شناسی

www.noormags.com

101

دی و بهمن 1390

ونناگ

گوی

اسشن

عه جام

ی ها

ت سن

در ی

اسشن

عه جام

ی ملل

ن ال بی

نجم

ی انما

اهنع ر

رجم

استراليايی استفاده كرده اند. ساختارهای رسمی سنت های جامعه شناختی يادآور نظريات بريتانيايی و بعدتر آمريكايی مانند چشم اندازهای وبری و نموده مداخله زمينه اين در پژوهش اما هستند. پوزيتيويسم و مطالعات مهاجرت، مطالعات مانند جديدی بينارشته ای چشم اندازهای فرهنگی و مطالعات جنسيت را تعريف كرده و همچنين با ماركسيسم نيز به شيوه ای بديع برخورد نموده است. با وجود اين اقدامات خالقانه، استراليا همچنان در چارچوب مركز/هسته »باقی سنت جامعه شناختی

مانده است«)صص 346-357(

نقد و بررسیدر اواخر دهه ي 80، اين موضوع به رسميت شناخته شد كه نظريه ي و چندگانه رويكردهای دربرگيرنده ي اروپايی و آمريكايی اجتماعی متنوعی است كه حتی توافقی هم در مورد اصول سازنده ي نظريه ي اجتماعی ندارند. موضوع بعدی لزوم آن بود كه جامعه شناسی ناگزير بود آغوش خود را بگشايد تا چالش ها و مضامين علوم اجتماعی بينارشته ای مانند مطالعات جنسيت، نژاد و مطالعات قومی، مطالعات محيط زيست و مطالعات فرهنگی، همچنين رويكردهای حاوی چشم اندازهای جديد به ماركسيسم را پذيرا شود. با اين حال، اين بحث ها به ارزيابی نظريات بايد صورت اقداماتی كه باقی ماند و مشخصًا بحثی در مورد محدود گيرد، نشد؛ در طول زمان البته برخی اقدامات انجام شده است كه ريشه به عنوان اين بحث ها كه در جای ديگر دارد. همان كه امتداد نه در

رابطه ي قدرت و دانش در اين مجموعه بحث شده است.اين مرجع به صورت جامع و موشكافانه ای به اين وجه ارتباط دانش اثر جامعيت بر نقدی باشيم داشته اصرار اگر اما می پردازد. قدرت با برشمريم، شايد بتوان اين بحث را طرح كرد كه نيرو و عامل پيش برنده ي دانش هميشه و در همه جا، قدرت نبوده و نيست؛ هرچند معنای وسيعی كه در اين جا از قدرت مدنظر قرار گرفته نيز چالش برانگيز است. چه اراده ي يك حزب مثل قدرت معنای نزديك ترين به موارد برخی در سياسی تا معنای وسيع تر آن در مفهوم استعمار مدنظر بوده و در موارد ديگر منابع مالی و در مواردی نيروی انسانی و...؛ اما بسط عميق تر اين فرا عامليتی)انسانی( قائل شدن منطقی جهانی و به انتقادی مضمون برای پيش برد دانش جامعه شناسی را به چالش می كشد، چه با عامليت

قدرتمندان، چه نهادمندي هايی مثل دولت – ملت ها.

پی نوشت ها:1- اين مرجع به سفارش پژوهشكده مطالعات اجتماعی و فرهنگی

وزارت علوم و به كوشش نگارنده در دست ترجمه است.2- handbook3- universalism4- Piotr Sztompka

5- Raewyn Connell6- metro pole7- museumization8- Michael Burawoy9- singularity10- Louis Chauvel11- Karl Siegbert Rehberg12- John Scott13- Herbert Spenser14- Patrick Geddes15- Analia Tores16- Craig Calhourn17- Troy Duster18- Jonathan Van Antwerpen19- inclusive tendency20- selective21- Janusz Mucha22- Mike F. Keen23- Elena Zdravomyslova24- Denes Nemedi25- Pepka Boyadjieva26- contemplative27- Roberto Briceno-Leon28- Fernanda Beigel29- Maria Stela Grossi Porto30- Tom Dwyer31- Diego Ezequiel Pereyra32- Ebrima Sall33- Jean-Bernard Ouedraogo34- subjectivities35- Tina Uys36- Victor Azarya37- Sari Hanafi38- upper-cast39- Sujata Patel40- Ann Denis41- inter-sectionalism42- Gua Yuhua43- Shen Yuan44- Ming-Chang Tsai45- Koto Yousuke46- Emma Porio47- Jose Rizal

www.noormags.com