SIYER WRITING AND CONTRIBUTION OF TURKS IN SIYER DISCIPLINE

�

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi

The Journal of International Social Research

Volume: 3 Issue: 15

Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı

-Prof. Dr. Turgut KARABEY Arma�anı-�

Uluslararası Sosyal Ara�tırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research indexed in EBSCO, MLA International Bibliography, DOAJ, CSA (Linguistics and Language Behavior Abstracts, Sociological Abstracts), Scientific Commons,

Ulrichsweb, Index Islamicus, BC ELN, ICAAP, J-Gate, Index Copernicus and Journal Seek.

Editor-in-Chief

Assist. Prof. Dr. Muhammet KUZUBA� Consulting Board

Prof. Dr. Kemalettin �AH�N Assoc. Prof. Dr. M. Yavuz ERLER Assist. Prof. Dr. Bekir ��MAN Assist. Prof. Dr. Salih DEM�RB�LEK

Editorial Board

Prof. Dr. Walter ANDREWS (USA) Prof. Dr. Ingeborg BALDAUF (GERMANY) Prof. Dr. Necati DEM�R (TURKEY) Prof. Dr. Ramesh DEOSARAN (USA) Prof. Dr. Pavel DOLUKHANOV (UNITED KINGDOM) Prof. Dr. Norbert FRIES (GERMANY) Prof. Dr. Shih-chung HSIEH (TAIWAN) Prof. Dr. Maimunah ISMAIL (MALAYSIA) Prof. Dr. K. P. JAYASANKAR (INDIA) Prof. Dr. Atabey KILIÇ (TURKEY) Prof. Dr. Nebi ÖZDEM�R (TURKEY) Prof. Dr. Maria Pia PEDANI (ITALY) Prof. Dr. Byoungduk SOHN (KORE) Assoc. Prof. Dr. Ergin AYAN (TURKEY) Assoc. Prof. �eref BOYRAZ (TURKEY) Assoc. Prof. Dr. �lhan EK�NC� (TURKEY) Assoc. Prof. Dr. Norhasni Z. ABIDDIN (MALAYSIA) Assoc. Prof. Dr. Rainer CZICHON (GERMANY) Assoc. Prof. Dr. Nilgün ÇIBLAK (TURKEY) Assoc. Prof. Dr. Nurcan DELEN KARAA�AÇ (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Eyüp ARTV�NL� (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Ya�ar BARUT (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Adem ÇALI�KAN (TURKEY) Assist. Prof. Dr. M. Zeki DUMAN (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Kelime ERDAL (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Pınar FEDAKAR (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Elif G. Ç�FTÇ� (TURKEY)

Assist. Prof. Dr. Yunus KAPLAN (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Yılmaz KARADEN�Z (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Emine KOLAÇ (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Zennure KÖSEMAN (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Gürbüz OCAK (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Nesrin ORUÇ (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Ha�im �AH�N (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Mustafa �AH�N (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Akın TEMÜR (TURKEY) Assist. Prod. Dr. Fatih USLUER (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Fatih ÜNAL (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Özen YAYLAGÜL (TURKEY) Assist. Prof. Dr. Derya YAYLI (TURKEY) Assist. Prof. Dr. �lyas YAZAR (TURKEY) Dr. F. A. ADESOJI (NIGERIA) Dr. Ay�e ATICI ARAYANCAN (TURKEY) Dr. Mehmet GÜNE� (TURKEY) Dr. Gülay HIZ (TURKEY) Dr. S. KOUKOULAS (GREECE) Dr. Yakup POYRAZ (UNITED KINGDOM) Dr. Irvin SCHICK (USA) Board of Directors

Metin AYDUR - Sami BASKIN -Ahmet DA�LI Nuh DO�AN - Hamide EF�L - Yılmaz IRMAK Esra KARA - Dilara KARAKA� - Cafer ÖZDEM�R Muhammet ÖZDEM�R - Ömer SARAÇ - M.F. YILMAZ

Board of Referees

Prof. Dr. Mehmet AÇA, Balıkesir Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Fatma AÇIK, Gazi Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Ali AKAR, Mu�la Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Zeliha AKÇAO�LU, Anadolu Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Dr. Ahmet AKÇATA�, Afyon Kocatepe Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Kamile AKGÜL, Yeni Yüzyıl Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Hayati AKTA�, Karadeniz Teknik Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Necmettin ALKAN, Karadeniz Teknik Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Ali Berat ALPTEK�N, Selçuk Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof.Cengiz ALYILMAZ, Atatürk Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr.Walter ANDREWS, University of Washington (USA)

Prof. Dr.Mehmet ARSLAN, Gaziosmanpa�a Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr.Yavuz ASLAN, Atatürk Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof.Beyhan ASMA, Erciyes Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr.Erman ARTUN, Çukurova Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Feridun ATA, Selçuk Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Nadire �ule ATILGAN, Gazi Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof.Ergin AYAN, Ordu Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof.Ali Rıza AYDIN, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr.Mahir AYDIN, �stanbul Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr.Mahmut AYDIN, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr.Hatice AYNUR, Yıldız Teknik Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof.Kubilay AYSEVENER, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr.Pakize AYTAÇ, Gazi Üniversitesi (TURKEY) Doç. Dr. Hasan BABACAN, Afyon Kocatepe Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof.�srafil BALCI, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Ingeborg BALDAUF, Humboldt Universität zu Berlin (GERMANY) Prof. Dr. Fuzuli BAYAT, Bilimler Akademisi (AZERBAIJAN)

Assoc. Prof. Ahmet Ali BAYHAN, Atatürk Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Mehmet BE��RL�, Çankırı Karatekin Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr.Ali Fuat B�LKAN, TOBB Ekonomi ve Ticaret Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. �eref BOYRAZ, Cumhuriyet Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Erdo�an BOZ, Eski�ehir Osmangazi Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Ali BULUT, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Meherrem CAFERL�, Milli �limler Akademisi (AZERBAIJAN) Assoc. Prof. Dr. Gül CELKAN, Macon State College (USA)

Prof. Dr. Mustafa CEM�LO�LU, Uluda� Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Mehmet Ali CENG�Z, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Adem CEYHAN, Celal Bayar Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Ömür CEYLAN, �stanbul Kültür Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Yakup C�VELEK, Yüzüncü Yıl Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Rainer CZICHON, Berlin Freie Universität (GERMANY) Assoc. Prof. Önder ÇA�IRAN, Kastamonu Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Ömer ÇAHA, Fatih Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Ali ÇEL�K, Karadeniz Teknik Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Yakup ÇEL�K, Ba�kent Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Nurcan DELEN KARAA�AÇ, �stanbul Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Necati DEM�R, Cumhuriyet Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. �smail Hakkı DEM�RC�O�LU, Karadeniz Teknik Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Özcan DEM�REL, Hacettepe Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Ramesh DEOSARAN, The University of the West Indies (USA)

Assoc. Prof. Dr. �smail DO�AN, Ordu Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Pavel DOLUKHANOV, University of Newcastle (UNITED KINGDOM)

Assoc. Prof. �. Pelin DÜNDAR Ege Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Dilaver DÜZGÜN, Atatürk Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr.Charlyn DYERS, University of the Western Cape (REPUBLIC OF SOUTH AFRICA) Prof. Dr. Recep EFE, Balıkesir Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Metin EK�C�, Ege Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof.�lhan EK�NC�, Ordu Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof.Erdo�an ERBAY, Atatürk Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. M. Yavuz ERLER, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Ramile ESXADULLAKIZI, Tatar D.Gumanitar-Pedogogika Üniv. (TATARISTAN)

Assoc. Prof. Belma FIRLAR, Ege Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Norbert FRIES, Humboldt Universität zu Berlin (GERMANY)

Assoc. Prof. Kamuran GÖDELEK, Mersin Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Ramazan GÜLENDAM, Süleyman Demirel Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Gürer GÜLSEV�N, Ege Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Do�an GÜNAY, Dokuz Eylül Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Semra GÜNAY, Anadolu Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Umay GÜNAY, YÖDAK Üyesi (TRNC) Prof. Dr. Osman GÜNER, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Dr. Emet GÜREL, Ege Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Ahmet GÜN�EN, Trakya Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Emine GÜRSOY-NASKAL�, Marmara Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Galibe HACIYEVA, Nahcıvan Devlet Üniversitesi (AZERBAIJAN)

Prof. Dr. Shih-chung HSIEH, National Taiwan University (TAIWAN) Prof. Dr. Maimunah ISMAIL, Universiti Putra Malaysia (MALAYS�A )

Assoc. Prof. Dr. Ünal �BRET, Kastamonu Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Ahmet �NAM, Orta Do�u Teknik Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Kenan �NAN, Karadeniz Teknik Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Cabbar ��ANKUL, Özbekistan �limler Akademisi (UZBEKISTAN) Prof. Dr. K. P. JAYASANKAR, Tata Instute of Social Sciences (INDIA)

Prof. Dr. Mustafa S. KAÇAL�N, Marmara Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Turhan KAÇAR, Balıkesir Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Mahmut KAPLAN, Celal Bayar Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Ramazan KAPLAN, Ankara Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Necati KARA, Yüzüncü Yıl Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Ömer KARA, Yüzüncü Yıl Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof.Songül KARAHASANO�LU ATA, �stanbul Teknik Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Cahit KAVCAR, Ankara Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Hasan KAVRUK, �nönü Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Mevlüt KAYA, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Levent KAYAPINAR, Abant �zzet Baysal Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Fethi Kerim KAZANÇ, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Barbara KELLNER-HEINKELE, Freie Universität Berlin (GERMANY)

Assoc. Prof. Erdo�an KESK�NKILIÇ Fatih Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Ulvi KESER, Atılım Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Atabey KILIÇ, Erciyes Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Filiz KILIÇ, Nev�ehir Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Aziz KILINÇ, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. M. Ali K�RMAN, Sütçü �mam Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. George M. KORRES, University of the Aegean (GREECE) Prof. M. Fatih KÖKSAL, Ahi Evran Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. M. Emin KÖKTA�, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Nerin KÖSE, Ege Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Osman KÖSE, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Mustafa KÖYLÜ, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Arzu KUNT, �stanbul Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Mehmet KUTALMI�, Fatih Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Fırat KUTLUK, Dokuz Eylül Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Wan-I LIN, National Taiwan University (TAIWAN)

Prof. Dr. Ali MAHAFZAH, The University of Jordan (JORDAN) Prof. Dr. Muhammad K. MAJALI, The University of Jordan (JORDAN)

Prof. Dr. Ahmet MERMER, Gazi Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Makbule MUHARREMOVA, Osmangazi Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr.Christoph K. NEUMANN, Ludwig-Maximilians-Universität München (GERMANY) Prof. Dr. Ahmet N��ANCI, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. M. Öcal O�UZ, Gazi Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Ejder OKUMU�, Osmangazi Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Ali �hsan ÖBEK, Trakya Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Hikmet ÖKSÜZ, Karadeniz Teknik Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Nihal ÖTKEN, �stanbul Teknik Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Nebi ÖZDEM�R, Hacettepe Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. �uayip ÖZDEM�R, Fırat Üniversitesi

Assoc. Prof. Oktay ÖZEL, Bilkent Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Nevzat ÖZKAN, Erciyes Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Emine ÖZMETE, Ankara Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Nihat ÖZTOPRAK, Marmara Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Ali Osman ÖZTÜRK, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Maria Pia PEDANI, Universita' Ca' Foscari Di Venezia (ITALY)

Prof. Dr. Kadir PEKTA�, Pamukkale Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Erkan PER�EMBE, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Karl REICHL, Bonn Universität (GERMANY) Assoc. Prof. Gülden SARIYILDIZ, �stanbul Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Sedat SEVER, Ankara Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Ahmet SEYHUN, Winnipeg University (CANADA) Prof. Dr. Bilge SEY�DO�LU, Atatürk Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Byoungduk SOHN, Chongshin University (KORE)

Prof. Dr. Vagıf SULTANLI, Bakü Devlet Üniversitesi (AZERBAIJAN) Prof. Dr. Hatice �AH�N, Uluda� Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. �brahim �AH�N, Kırıkkale Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Kemalettin �AH�N, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Mustafa �ANAL, Erciyes Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Faruk �EN, Duisburg-Essen Universität (GERMANY) Assoc. Prof. Ahmet ��M�EK, Marmara Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Esma ��M�EK, Fırat Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Mehmet Baha TANMAN, �stanbul Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Zeki TA�TAN, Yüzüncü Yıl Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Burhanettin TATAR, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Dr. Orhan Kemal TAVUKÇU, Atatürk Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. �brahim TELL�O�LU, Karadeniz Teknik Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Mehmet TEZCAN, Karadeniz Teknik Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Semih TEZCAN, Bilkent Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Mustafa T�FT�K, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Arslan TOPAKKAYA, Erciyes Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Ali TORUN, Dumlupınar Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Zehra TOSKA, Bo�aziçi Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Enver TÖRE, Marmara Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Mehmet TÖRENEK, Atatürk Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Muhittin TU�, Selçuk Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Vahit TÜRK, Sakarya Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Dr. Arsun URAS YILMAZ, �stanbul Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Niyazi USTA, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Kemal ÜÇÜNCÜ, Karadeniz Teknik Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Gholam VATANDOUST, American University of Kuwait (KUWAIT) Assoc. Prof. Ülkü Eser ÜNALDI, Gazi Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Robert VIVIAN, Alma College, Michigan (USA) Assoc. Prof. Hanifi VURAL, Gaziosmanpa�a Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Ertu�rul YAMAN, Gazi Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Metin YASA, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Dr. Sedat YAZICI, Gaziosmanpa�a Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Bahaeddin YED�YILDIZ, Hacettepe Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Sabri YENER, Ordu Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Emine YEN�TERZ�, Selçuk Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Harun YILDIZ, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY) Prof. Dr. Musa YILDIZ, Gazi Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Netice YILDIZ, Do�u Akdeniz Üniversitesi (TRNC) Assoc. Prof. Ali YILMAZ, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Dr. Ali YILMAZ, Marmara Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Selim YILMAZ, Marmara Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Kazım YOLDA�, �nönü Üniversitesi (TURKEY)

Assoc. Prof. Ahmet YÜKSEL, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (TURKEY) Assoc. Prof. Mehmet ZAMAN, Atatürk Üniversitesi (TURKEY)

Prof. Dr. Deniz ZEYREK, Orta Do�u Teknik Üniversitesi (TURKEY)

INSTRUCTIONS FOR AUTHORS The Journal of International Social Research, ISSN: 1307-9581, an international, peer-reviewed, on the web publication, from 2007 will be issued four times annualy ( Fall, Winter, Spring and Summer). The Journal of International Social Research includes research on the fields of literature, linguistics, philology, history, geography, anthropology, archaeology, psychology, sociology, education, theology etc.

The Journal of International Social Research reserves the right that upon the review by the referents to publish or reject any of the received papers and to suggest any of the collaborators changes that may be considered as necessary. Manuscripts (in English, in French or in Turkish) should not exceed 40 standard pages in lenght. Articles should be accompanied by a summary of size not exceeding 10 lines in English. The electronic submission of the manuscripts (in word format) is preferable.

Publication Norms:

The paper must be unpublished work; The paper must contain the author or authors’ full names, Institution they belong to and their e-mails; The paper must be submitted in the official languages of the publication: English or Turkish; they must

contain a title, a short abstract written in English; The maximum length for the articles is 40 pages, with a single space interlining; The contributions must be sent in word format; The documents must be sent preferably in Times New Romania fonts size 10, margins 1,25cm; Footnotes must be put automatically in Times New Romania fonts size 8; Images illustrating the text must be sent as .jpg or .tiff files; the author assumes responsibility for the right

to publish the images.

REFERENCES AND BIBLIOGRAPHY BOOKS: Footnote (in text): (Surname, Year: page number) Example: (Scharf, 1973: 13-17) Bibliography: SURNAME, Name (Year). Book Name. Place Published: Publisher. Example: SCHARF, Betty R. (1970). The Sociological Study of Religion, London: Hutchinson & Co Ltd. JOURNAL ARTICLE: Footnote (in text): (Surname, Year: page number) Example: (Kirman, 2008: 267-277) Bibliography: SURNAME, Name (Year). "Paper", Journal, Volume, Issue, pp. Example: KIRMAN, M. Ali (2008). “Religious and Secularist Views of the Nature and the Environment", The Journal of International Social Research, Volume 1, Issue 3, pp.267-277.

Contact:

Assist. Prof. Dr. Muhammet KUZUBAS

Ordu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakultesi Persembe - ORDU TURKEY E-mail: [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

�



Volume: 3 Issue: 15



�Ç�NDEK�LER

Prof. Dr. Turgut KARABEY 9-12

Fehîm-i Kadîm Divanı’nda Hayvanlar Üzerine Bir �nceleme

Hayriye DURKARA

13-27

Divan �iirinin Kaynaklarından Musiki �lmi ve Musiki Terimleriyle Yazılmı� Bazı Manzumeler

Mehtap ERDO�AN

28-55

Hâce Muhammed Lutfî Efendi’nin �iirlerinde �nsan-ı Kâmil

Ay�e FARSAKO�LU ERO�LU 56-63

Klâsik Türk Edebiyatında Kur’an Kıssalarını Konu Alan Mesneviler

Melike GÖKCAN TÜRKDO�AN

64-92

Divan �iirinde Vakt-i Seher

Hüseyin GÜFTÂ 93-137

Klâsik �âirlerde “Benlik” Psikolojisi

M. Muhsin KALKI�IM 138-150

Divan �iirine Kaynaklık Etmesi Bakımından Oyunlar

Yunus KAPLAN - Yakup POYRAZ 151-175

Divan �iiri Sevgili Tipindeki Abartıların Simgesel Boyutuna Birkaç Örnek

Saadet KARAKÖSE 176-187

18. Yüzyıl Dîvân �airlerinden Hâkim’in �iirlerinde Atasözleri, Deyimler ve Halk Söyleyi�leri Yakup POYRAZ - Ayhan TERG�P

188-202

Türabî Divânı’ndan Hareketle Klâsik Türk Edebiyatında �nançla �lgili �barelerin Anlam Bilgisi Bakımından �ncelenmesi

Hülya SAVRAN

203-220

Siyer Yazıcılı�ı ve Türklerin Siyer �lmine Katkıları

Ayhan TERG�P 221-232

Klasik Türk �iirinde Kadın �ahsiyetler

Semra TUNÇ 233-267

Hurufism among Albanian Bektashis

Fatih USLUER - Fırat YILDIZ 268-280

Divan �iirinde Yunanî �ahsiyetler

Hakan YEKBA� 281-300

Klasik Türk �iirinde Ülke ve �ehirlerin Me�hur Özellikleri

Emine YEN�TERZ� 301-334

�

�



Volume: 3 Issue: 15



S�YER YAZICILI�I VE TÜRKLER�N S�YER �LM�NE KATKILARI

SIYER WRITING AND CONTRIBUTION OF TURKS IN SIYER DISCIPLINE

Ayhan TERG�P••••

Özet

Bu çalı�ma siyer yazıcılı�ının ilk ortaya çıkı�ını, bununla birlikte Türk edebiyatındaki yansımalarını incelemektedir. Klasik Türk edebiyatında hatta son dönem Türk edebiyatında hemen hemen her �air veya yazar bu türde eser vermeye gayret etmi�tir. �ekil bakımından ele aldı�ımızda manzum, mensur ya da manzum-mensur karı�ık; muhteva bakımından ele aldı�ımızdaysa hilye, mirâciye, hicretnâme, esma-i �erife ve gazavat-ı nübüvve gibi pek çok türde eser kar�ımıza çıkmaktadır. Çalı�mamız, bu türlerle �slam edebiyatında siyer türünün ortaya çıkı� macerasını ve Türk edebiyatının siyer türüne katkılarını ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler: Siyer, Türk edebiyatı, Hilye, Miraciye, Hz. Muhammed.

Abstract

This study investigates the first emergence of siyer writing and the reflections of it in the Turkish literature. In Classical Turkish Literature insomuch as in the contemporary Turkish Literature, almost every poet or writer attempts to produce a literary work in this type. When it is discussed in terms of structure, works in verse, prose or in a mixed type of verse and prose; while in a discussion of content, works in various styles such as hilye, miraciye, hicretname, esma-i �erife and gazavat-ı nübüvve appear. Our study argues out the adventure of the rise of siyer genre in Islamic Literature upon the types mentioned above, and the conribution of the Turkish Literature in it.

Key Words: Siyer, Turkish Literatute, Hilye, Miraciye, Prophet Muhammad.

Siyer, Siyer �lminin Do�u�u, Kaynakları ve �lk Siyer Çalı�maları

Kavramsal Çerçeve

Me�âzî kelimesi “�azeve” kökünden türetilmi� olup “ma�zâ” ya da “ma�zât” kelimesinin ço�uludur. Sava� yapılan yerler, sava�, harp hikâyeleri veya destanları gibi anlamlara gelmektedir. (�bn Manzur, 1956: 123) Kavram olarak ise, Hz. Muhammed’in sava�larını konu edinen müstakil bir ilim olarak tanımlayabiliriz. (Horovitz, 2002: 20)

��• Dr., Londra E�itim Mü�avirli�i, [email protected]�

�

- 222 -

Modern ifadesi ile me�âzî, Hz. Peygamber’in on senelik Medine hayatının kurmay ve diplomat yönünü kendine konu edinmi� olup harp tarihi, muharebe sevk ve harekâtı, devlet hukuku, devletler ve toplumlararası diplomatik münasebetler açısından son derece önemli bir ilim dalıdır. (Yardım, 1989: 216)

Siyer kelimesi ise “seyera” kökünden türetilmi� olup “sîre” veya “sîret” kelimesinin ço�uludur. Sözlükte ise bir kimsenin içi, hâli, tavrı, gidi�i, ahlakı veya hâl tercümesi anlamlarına gelir. Bu kelime �slam tarihi literatüründe Hz. Peygamberin hayatını anlatmak için kullanılmı�tır. Zaman içinde anlamı daha da geni�lemi� olup soy dizini, do�umu, çocuklu�u, gençlik yılları, peygamberli�i, Mekke ve Medine'de meydana gelen olaylar ve gerçekle�en sava�ları da içine alacak �ekilde, do�umundan ölümüne kadar Hz. Peygamber (s.a.s)'in hayatından söz eden kitaplara "Siyer-i Nebî", "es-Siretü'n-Nebeviyye" veya kısaca "Siyer" adı verilmi�tir. (Hızlı, 1992: 428)

Siyer ve Me�azi arasındaki ili�kiye bir göz atarsak bu kelimeler, her ne kadar ba�langıçta tam olarak birbirlerinin yerine kullanılmasalar da ileriki dönemlerde bu isimlerdeki eserler muhteva olarak birle�mi�lerdir. �öyle ki ilk devirlerde me�âzî ve siyer, birbirinden farklı telakki edilmi�; siyer daha genel, me�âzî ise daha dar bir anlam ifade etmi�tir. (Yardım, 1989: 216) Siyer, Hz. Peygamber’in hayatının Mekke ve Medine devirlerini bir bütün olarak ele alırken, me�âzî, onun son on senelik Medine hayatının sadece gazve ve sava�larını konu edinmi�tir. Ancak daha sonraları me�âzî ve siyer kavramları, birbirini ifade edecek tarzda kullanılır olmu�; bazı me�âzi türü eserler, siyer türü eserler gibi Hz. Peygamber’in hayatından bütünüyle bahsetmi�tir. (Hızlı, 1985: 3623) Netice itibariyle me�âzî ve siyer kavramları hem Hz. Peygamber’in hayatından hem de gazalarından söz eden ilimlere isim olmu�tur. (Hizmetli, 2006: 61)

Siyer-Hadis Ve Siyer-�slam Tarihi �li�kisi

Siyer ilmi, bir yönüyle hadis ilmine, bir yönüyle de �slâm tarihine dâhildir. Konusu, Hz. Peygamber’in sözleri, davranı�ları ve hayatının çe�itli yönleri ile sınırlandırılmı�tır. Bu yönüyle siyer, Hz. Peygamber’in sözleri ve fiillerini konu edinen hadis ilminin bilinmesini gerekli kılmı�tır. Öte yandan siyer ilmi, en geni� �ekliyle Hz. Peygamber’in terceme-i hâlidir. Zaman bakımından Hz. Peygamber’in do�umuna tekaddüm eden Câhiliye döneminden ba�lar, vefatını takip eden senede sona erer. Bu yönüyle de �slâm tarihinin bir bölümünü olu�turur. (Yardım, 1989: 215)

Siyer Yazıcılı�ının Do�u�u ve Geli�imi

Do�u�unu Hazırlayan Sebepler:

Siyer yazıcılı�ının do�u�una etki eden birçok unsur vardır. Bunların ba�ında da Müslümanların, Resulullah’ın örnek ve model insan olma vasıflarını sonraki nesillere bir bütün olarak aktarma iste�i gelmektedir. Müslümanlar arasında Hz. Peygamber’in hadislerini ve do�umundan vefatına kadar hayatını tespit etmek ihtiyacı �slâm’ın çok erken dönemlerinde ortaya çıkmı�tır. Kur’an’da, Hz. Peygamber’in Müslümanlar için her konuda örnek olarak takdim edilmesi (Kur’an-ı Kerim, 33/21), kısacası Hz. Muhammed’i bilmek ve tanımak, en mükemmel �ekliyle �slâm’ı ve kullu�un en güzel örne�ini bilmek ve tanımak anlamına geldi�inden, Müslümanların Hz. Peygamber’e ve �slâm’a ba�lılıkları, me�âzî ve siyer bilgilerinin tespit edilmesini gerekli kılmı�tır. (el-Shaman, 1982: VII)

Kur’ân üzerinde çalı�ma yapan Müslümanlar, Kur’ân’ın Hz. Muhammed’in hayatından ba�ımsız olarak ele alınamayaca�ını çok erken dönemlerde fark etmi�lerdi. Kur’an’ın tefsir edilmeye ba�lanması, bir ayetin hangi �art ve olaya ba�lı olarak nâzil oldu�unun tespiti

�

- 223 -

çalı�maları, Müslümanları, Hz. Peygamber’in hayatını her yönüyle ara�tırmaya ve tanımaya yöneltmi�tir. (Günaltay, 1991: 17; el-Shaman, 1982: VII, Hizmetli, 2006: 45)

Müslümanların dikkatini siyer ara�tırmalarına yönlendiren bir ba�ka sebep de hukukî ihtiyaçlar ve siyasî çeki�melerdir. Zira �slâm’ın iki ana kayna�ı olan Kur’ân’ın yorumu ve sünnet/hadisin konumunu belirlemede, Hz. Muhammed’in sîretini bilmenin hayati önemi vardır. Hukukî birtakım sorunlara çözüm bulma ihtiyacı, âlimleri, ferdî veya kamu hukukuna misâl te�kil edebilecek vâkıaların tespiti için, siyer ara�tırmalarına yöneltmi�tir. Özellikle vergi sisteminde, arazilerin hukukî konumları en çok kar�ıla�ılan problemdi ve sorunun temelinde Hz. Muhammed ve Râ�id halifeler dönemindeki uygulamalar yatıyordu. Bu uygulamaların tespiti için de Siyer ilmi önemli bir ba�vuru alanı idi.

Siyasî ve mezhebî çeki�meler, �slâm kültür tarihinde derin izler bırakmı�tır. Ba�langıçta siyasî olan ihtilafların dinî bir veçheye büründürülmesi, itikadî birtakım problemlerin temelinde tarihî hâdiselerin yatması, söz konusu hâdiselerin iyi bilinmesi gereklili�ini do�urmu�tur. Ayrıca, her mezhebin kendi argumanlarını Resulullah’ın sözlerinde ve hareketlerinde aramaya kalkı�ması, her kesimden Müslüman’ı Hz. Muhammed’in hayatını ara�tırmaya yöneltmi�tir. Her ne kadar kötü niyetli bazı hareketlerin temelinde de siyâsî ve mezhebî çeki�meler yatmakta ise de bu çeki�melerin siyer yazıcılı�ı üzerinde, gerek metodolojisinin geli�tirilmesi, gerekse de yeni ara�tırmalara vesile olması açısından olumlu tesirleri olmu�tur. (Öz, 2006: 30)

Müslümanların, ehli kitap ve öteki dinlere mensup ki�ilerle birlikte ya�amaları, Fars ve Bizans medeniyetlerine mensup milletlerle bir araya gelmeleri, Kur’an’ın öteki peygamberlerden ve geçmi� kavimlerden söz etmesi, Müslümanları, �slâm Peygamberinin sîretini tüm yönleriyle zaptetmeye sevketmi�tir. (Günaltay, 1991: 17; Hizmetli, 2006: 64.)

Tefsir, hadis, fıkıh vb. ilimlerin yava� yava� te�ekkül etmesi, Hz. Peygamber’in siyerinin ve devrindeki hadiselerin bilinmesini gerekli kıldı�ı gibi, dört halife dönemindeki hadiselerin ve icraatların da bilinmesini gerektirmi�tir. (Günaltay, 1991: 18; Hizmetli, 2006: 66-67)

Hz. Peygamber ve sahabelerinin haberlerini ve ilk Müslümanların ya�adı�ı hadiseleri kaybolmaktan koruma dü�üncesi, Hz. Peygamber’in siyerinin toplanmasına katkıda bulunmu�tur. (el-Shaman, 1982: VII)

Sava�larda gayrimüslimlere, kadınlara, çocuklara nasıl davranılması gerekti�i gibi hususlar me�âzi ve siyer ilminin do�u�una katkıda bulunmu�tur. Nitekim hadis kitaplarında “siyer”, “me�âzî”, “cihad” ba�lıklarıyla bölümler bulunurken, fıkıh kitaplarında Hz. Peygamber’in gayri Müslimlerle ve ba�ka devletlerle münasebetlerini düzenleyen müstakil kitap veya kitaplardaki bölümler siyer adını almı�tır. Hz. Peygamber’in gaza ve sava�ları Müslümanlara moral bakımından kuvvet kayna�ı te�kil etmi�; gazalarla ilgili rivayetler, kendi cihat ve fetih hareketlerinde ı�ık tutucu oldu�u için tespit edilmi�tir. (Bilmen, 1968: 350)

Sonuç olarak, Hz. Peygamber’in hayatının de�i�ik yönleriyle alakalı bilgiler, sahabe döneminde de örnekleri görülmekle birlikte, özellikle tâbiûn döneminde yo�un bir �ekilde toplanmaya ba�lanmı�tır. Bunda bir taraftan Kur’an’ın, Hz. Peygamber’i Müslümanlara örnek göstermesi ve ona uymaya ça�ırması; di�er taraftan onu görememi� olan tâbiûn neslindeki Hz. Peygamber’i tanıma �evk ve arzusu etkili olmu�tur. (Özdemir, 2003: 2)

Ortaya Çıkı�ı ve Geli�mesi

Yukarıda sayılan bütün bu nedenler Müslümanları Hz. Muhammed’in hayatını kayıt altına almaya itmi�tir. Esasında Müslümanlarda ilk tarih yazıcılı�ı, daha Hz. Peygamber hayatta iken ba�lamı�tır. Hz. Peygamber’i ya�amlarının her alanında örnek almaya çalı�an sahabe, onun sözlerini ve fiillerini kaydetmeye özen göstermi�lerdir. Mekke döneminde ba�layan hadis

�

- 224 -

toplama hareketi, kayıt altına alınan hadislerin Kur’an-ı Kerim ayetleriyle karı�ması ihtimali göz önünde bulundurularak, Hz. Peygamber tarafından yasaklanmı�tı.1

Medine dönemine geçilip, Kur’an üslubu ile Hz. Peygamber’in kendi üslubunun ayırt edilmeye ba�lanmasıyla, hadislerin Kur’an ayetleri ile karı�ması ihtimali ortadan kalkmı�tır. Böyle bir tehlikenin ortadan kalkmasıyla Hz. Peygamber hadislerin kaydedilmesine tekrar izin verdi. 2 ��te sahabe tarafından toplanıp kaydedilen bu hadisler, Müslümanlarda ilk tarih yazıcılı�ının da ba�langıcını olu�turmaktadır.

Müslüman tarih yazıcılı�ının ilk ürünleri olan megâzilerin (Lewis, 1973: 183) menbaı da yine tedvin edilen bu ilk hadisler olmu�tur. Bu nedenle ba�larda �slam tarihçili�i, hadis ilminin alt dalı olarak telakki edilmi�tir. Ancak ileriki dönemlerde her ikisi de ayrı bir ilim dalı olarak geli�melerini sürdürmü�lerdir.

Me�âzî ve siyer sahasındaki ilk telif çalı�malar, bazı sahabîler ve onların muhaddis olan çocukları tarafından gerçekle�tirilmi�tir. Öyle ki, bizzat kendilerinin birer kitap yazdı�ı bilinen sahabe sayısı elliden az de�ildir. Onlardan her biri bu bilgileri sahife adı verilen bir kitapçıkta toplayıp Tâbiûn nesline aktarmı�lardır. (el-Shaman, 1982: VII; Er�ahin, 2000: 50) Meselâ el-Vâkidî’nin (ö.207/823) kaynaklarından biri olarak sahabî Sehl b. Ebî Hamse el-Ensârî’nin (ö.41/881) tasnif etti�i bir kitap zikredilmektedir. Yine Vâkidî’nin kaynakları arasında yer alan böyle bir eser, müellifi olan sahabînin torunu Ebû Amr b. Hureys el-Uzrî’nin elinde bulunmaktadır. Abdullah b. Abbas’ın (68/688) kendisine atfedilen pek çok kitabı arasında Hz. Peygamber’in nesebine ve me�âzîsine ait bilgilerin de yer aldı�ı, ayrıca ders halkasında gününün bir kısmını me�âzî ö�retmeye tahsis etti�i rivayet edilmi�tir. (Er�ahin, 2000: 50) Sahabeden Sa’d b. Ubade el-Hazrecî’nin (ö.123/740) me�âzî ilmine katkısı olmu�tur. (el-Shaman, 1982: IX)

Medine’de ba�layan me�âzî ve siyer çalı�maları, tâbiûn neslinde semeresini vermi�tir. Ebû Muhammed Said b. el-Müseyyeb el-Mahzûmî (ö.94/713), Ebu Fadâla Ubeydullah b. Kab b. Malik el-Ensârî (ö.97/715), Amr b. �arahil e�-�a’bî (ö.103/722), me�âzî ve siyer hakkında eser veren tâbiûn neslindendir. (el-Shaman, 1982: X) Me�âzî yazarlarının ba�ında Medine fukahasından ve muhaddislerinden sayılan Hz. Osman’ın o�lu Eban b. Osman b. Affan (ö.96/714 veya 105/723-24)3 gelmektedir. (Hizmetli, 2006: 114) Eban b. Osman’dan sonra sahabîler dönemine en yakın me�âzî müelliflerinden Urve b. ez-Zübeyr el-Avvam el-Esedî (ö.94/712) me�âzî ilminin kurucularından sayılmaktadır. Urve b. Zübeyr’den gelen rivayetler, mevcut siyer malzemesinin ve Hz. Peygamber’in hayatı ile ilgili hadislerin önemli bir bölümünü olu�turmaktadır. (Hizmetli, 2006: 112)

Urve b. Zübeyr’den sonra �urahbil b. Sa’d (ö.123/731) me�âzî hakkında eser vermi�tir. �urahbil b. Sa’d, muhâcirlerin, Bedir ve Uhud gazalarına i�tirak edenlerinin isim listelerini hazırlamı� ve �bn Sa’d’a kaynaklık etmi�tir. Daha sonra Vehb b. Münebbih (ö.110/728) me�âzî konusunda eser vermi� ve siyer kitaplarına �srâiliyyât ve Kitab-ı Mukaddes’in rivayetlerini sokmu�tur. Vehb b. Münebbih dikkatsiz bir tarihçi sayılmı�tır. Bununla birlikte eseri, �bn �shak üzerinde büyük tesir icra etmi�tir. (el-Shaman, 1982: XI)

Bu ilk çalı�malardan sonra siyer kitapları Arapçanın dı�ında Farsçaya da ta�ınmı� ve gittikçe artan bir oranda menkıbevî unsurları içine almı�tır. �lk metinlerde �iir, ancak bir unsur

��1 Müslim, Zühd: 78; Ahmed b. Hanbel, Müsned-i Ahmed b. Hanbel, C. III., Beyrut, Dâru Sadr, t.y. s. 12, Anlamı: “Benden(Kur’ân dı�ında) bir �ey yazmayın. Kim benden, Kur’ân’dan ba�ka bir �ey yazdı ise onu imha etsin. Benden (�ifâhî) rivâyette bulunun, bunda bir mahzur yok. Ancak, kim bilerek bana yalan nisbet eder (ve söylemedi�im �eyi söyletirse) ate�teki yerini hazırlasın.”�2 Hadislerin yazımına izin verilen hadis için bkz. Ebu Davud, �lm: 3.�3 Eban b. Osman’ın vefat tarihi konusunda ihtilaf vardır. Buhâri, Tarih’inde onun Velid döneminde (H. 86-96), �bn Sa’d ise II. Yezid döneminde (H. 101-105) öldü�ünü söylemektedirler.�

�

- 225 -

olarak yer alırken daha sonrakilerde �iirin yeri geni�lemi�, bazı siyer kitapları manzum olarak kaleme alınmaya ba�lamı�tır.

Siyer alanında �slâm tarihinde büyük �öhrete kavu�mu�, dört eser vardır: “Siyer-i Erbaa” diye adlandırılan bu eserler, �bn Hi�am’ın “es-Sîretü’n-Nebeviyye” si, �bn Seyyidinnâs’ın “Uyûnu’l-Eser fî Fünûni’l-Me�âzî ve’�-�emâili ve’s-Siyer”i, Muhammed b. Yusuf ed-Dıme�kî’nin “Sebîlü’r-Re�ad” ı ve Ali b. Burhaneddin el-Halebî’nin “�nsânu’l-Uyûn” udur. (Algül, 1997: 18)

Siyer alanındaki çalı�malar �u dönemlere ayrılabilir: (Öz, 2006: 464-465)

Ba�langıç Dönemi: Müslüman ilim çevrelerince, Hz. Peygamber’in hayatını ara�tırmaya duyulan ihtiyaçların hasıl oldu�u, bunun teknik ve üslubunun �ekillenmeye ba�ladı�ı dönemdir.

Risâleler Dönemi: Hz. Peygamber’in hayatından de�i�ik kesitleri konu alan veya belirli bir râviye ait rivâyetlerin risalelerde ve sahifelerde toplanması dönemidir.

Cem’ Dönemi: Risaleler veya sahifelerde da�ınık hâlde bulunan siyer malzemesinin bir araya getirildi�i dönemdir.

Tasnif-Telif Dönemi: �lk özgün siyer eserlerinin telif dönemidir. Müellifler, cem’ olunan veya henüz risalelerde bulunan malzemelerin, konularına göre tasnifini yaparak, belli bir kronoloji dâhilinde ilk eserlerini telif etmi�lerdir. Bu dönemin en bariz vasıflarından biri, siyer malzemesinin geni�lemeye ba�lamasıdır.

Klasik Nakil Dönemi: Bir önceki dönemde telif edilen eserlerin, nakledilmesi dönemidir. Ancak bu dönemin müellifleri sadece üstadlarının eserlerini nakletmekle yetinmemi�ler, kendi buldukları rivâyetleri de eklemi�ler, gerekli gördükleri yerlerde tenkit, yorum ve �erhlerini zikretmi�lerdir.

Kar�ıla�tırmalı Nakil Dönemi: �slâm siyer yazıcılı�ının en uzun dönemidir ve �bn Sa’d’la ba�lamı�tır. Bu dönemde müellifler, kendilerinden önceki eserleri kar�ıla�tırmalı olarak nakletmi�lerdir. Vâkıdî’nin eserlerini nakletmesi ile klasik nakil dönemi içerisinde yer alan �bn Sa’d, haberleri kar�ıla�tırmalı olarak nakletmesi ile de yeni bir çı�ır açmı�, kendisinden sonraki tarihçileri etkilemi�tir.

Son olarak siyer yazıcılı�ının kaynaklarına �öyle bir göz attı�ımızda ba�ta Kur’ân-ı Kerim ve Hadis kitapları olmak üzere çe�itli sahifeler/risâleleri, vesikalarla birlikte dönemin özelliklerini en iyi bir �ekilde yansıtan �iirleri ve sözlü (�ifâhî) kaynakları görürüz.

�slâm dünyasında, siyer yazıcılı�ı alanındaki çalı�malar, hem �slâm dinine ve tarihine hem de �slâm medeniyetine daha fazla ilgi duyulmasını sa�lamı�; �slâm tarihi ara�tırmalarını �ekil ve içerik itibariyle yönlendirmi�tir.

Türklerin Siyer �lmine Katkıları ve Türkçe Siyer Kitapları

1) Türklerde Siyer Yazıcılı�ı

Türkler Müslüman olduktan sonra di�er toplumlar gibi Hz Muhammed’i tanıma gayreti içine girmi�lerdir. Dolayısıyla Hz. Peygamber’in hayatı, �emâili, ahlakî özellikleri, methi, gazve ve seriyyeleri gibi daha birçok alanla ile ilgili sayısız eser yazmı�lardır. Bu eserlerin birço�u Arapça ve Farsçadan tercüme olup telif eserler ilerleyen dönemlerde verilmeye ba�lanmı�tır. Bu eserler arasında en önemli yer, onun hayatına dair yazılmı� olan siyer kitaplarının olmu�tur.

Türkler, Peygamber hakkındaki bilgilerini önceleri sözlü kaynaklardan almı�lar, daha sonraları ise hadis kitapları, siyerler, genel �slam tarihleri, kısas-ı enbiyalar gibi yazılı kaynaklara da ula�mı�lardır. (Er�ahin, 2000: 197)

�

- 226 -

Türkler, Arapça ve Farsça eserleri kendi dillerine çevirerek dinî alandaki bilgi eksikliklerini tamamlama gayreti içerisinde olmu�lardır. Ku�kusuz bu tercüme çalı�masını ikinci bir a�ama yani telif a�aması izlemi�tir. Türklerin kendi dillerinde yazdıkları ilk siyer kitabının adı ve yazılı� tarihi henüz kesin olarak tespit edilememekle birlikte, ço�u dinî konuda oldu�u gibi siyer alanında da, kom�uları olan Farsların olu�turdu�u edebiyattan etkilendikleri ve bu dilden yapılan çevirilerin etkisinde kaldıkları tahmin edilebilir. (Er�ahin, 2005: 335)

Her Müslüman toplum gibi Türkler de, Hz. Peygamber’le ilgili bilgileri önce sözlü kaynaklardan, bir süre sonra da yazılı kaynaklardan almı�lardır. Yazılı kaynakların ba�lıcaları, ilk dönemler için hadis kitapları, siyerler, genel �slâm tarihleri, kısas-ı enbiyalar ve �iir gibi edebî eserler olarak sıralanabilir. Meselâ XI. Asırda ya�amı� olan Ahmet Yesevî’ye ait Hikmetler içinde yer alan manzûmelerin bir kısmında Hz. Peygamber ve hayatı ile ilgili geni� bilgilerin bulunması, Türklerin Hz. Peygamber hakkında çok önceden beri bilgi sahibi olduklarını göstermektedir.4 Türkler, siyer konusunda Fars edebiyatından etkilenmi�ler ve Farsça’dan çeviri yapmı�lardır. (Er�ahin, 2000: 197)

Türkçe siyer kitaplarını �ekil ve muhteva(içerik) olmak üzere iki ba�lık altında gruplandırabiliriz:

a) �ekil Bakımından Siyer Kitapları

�ekil bakımından ele aldı�ımızda siyer kitaplarını mensur, manzum ve nazım-nesir karı�ık olmak üzere üç ba�lık altında ele alabiliriz:

Mensur Siyer Kitapları: Siyer kitapları genellikle nesir �eklinde yazılmı�tır. Üzerinde çalı�ma yaptı�ımız Bâkî’nin Meâlimü’l-Yakîn fî Sîreti Seyyidi’l-Mürselîn adlı eseri ve Manisalı Mahmud’un el-Mevâhibü’l-Ledünniye bi’l-Minahi’l-Muhammediye Tercümesi mensur �ekilde kaleme alınan eserlere iyi birer örnektir.

Manzum Siyer Kitapları: Halk arasında daha hızlı yayılması amacıyla ve akıllarda tutulması kolay oldu�u için nazm hâlinde yazılan siyer kitapları da vardır. Manzum siyerlerin büyük bir kısmı kısa ve altmı� üç beyit ile doksan dokuz beyit arasında yazılmı�tır. Bununla birlikte binlerce beyitten ibaret olan eserler de vardır. Buna örnek olarak da Türk Edebiyatı’nın bilinen en hacimli manzum siyeri olan Münîrî’nin Siyer-i Nebî’sini gösterebiliriz.

Nazm-Nesir Karı�ık Olan Siyer Kitapları: Bazı siyer kitapları, hem nazm hem de nesir olarak karı�ık bir �ekilde yazılmı�tır. Ancak, bu tür eserlerde nesir yönü daha a�ır basmaktadır. Bu türe örnek olarak da Türk Edebiyatı’nda müstakil siyerlerden ilki, XIV.yy yazarlarından Erzurumlu Mustafa Darîr’in Siretü’n-Nebî isimli eserini verebiliriz. Eser, mensur olarak yazılmı� olmasına ra�men içinde çok sayıda manzum parça vardır.

b) Muhteva Bakımından Siyer Kitapları

Siyer kitaplarını muhteva bakımından �u �ekilde tasnif edebiliriz: (el-Shaman, 1982:. XX-XXV)

Mevlid Manzûmeleri: Hz. Peygamber’in do�um gününü, dünyaya geli�ini anlatan eserlerdir.

Mirâciye veya Miraçnâmeler: Hz. Peygamber’in miracını anlatan eserlerdir.

Hicretnâmeler: Hz. Peygamber’in hicretini anlatan eserlerdir.

��4 Bkz., Ahmet Yesevî (1983). Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, (Hzl.: Kemal Eraslan), Kültür ve Turizm Bakanlı�ı Yayınları, Ankara, s. 262, 263-273, 284, 285-291, 292, 293, 294, 295.�

�

- 227 -

Hilye-i �erifeler: Hz. Peygamber’in, boyu, yüzü, gözleri, ka�ları, yürüyü�ü gibi cismî sıfatlarını anlatan eserlerdir.

Esmâ-i �erife: Hz. Peygamber’in isimlerinden bahseden eserlerdir.

Neseb-i �erif: Hz. Peygamber’in, Hz. Âdem’den ba�layarak, nesebinin silsilesini konu edinen eserlerdir.

Gazavât-ı Nebî: Hz. Peygamber’in askerî faaliyetlerini anlatan eserlerdir.

Delâil-i Nübüvve: Hz. Peygamber’in, vahyin inmeden önceki ve sonraki zamanlarda zuhur eden peygamberlik alâmetlerini anlatan eserlerdir.

�emâil-i �erife: Hz. Peygamber’in huylarını, sözlerini, sohbetlerini, ibadet etmesini, elbiselerini, yemek yemesini ve sair davranı� ve hareketlerinin tümünü anlatan eserlerdir.

Hukuk ve Hasâis: Hz. Peygamber’in dünya ve ahiretteki hakları, müminlerin üzerindeki hakları ve Müslümanların onun kar�ısındaki tutum ve davranı�larından bahseden eserlerdir.

2) Türkçe Siyer Kitapları

Türkçe siyerler telif ve tercüme eserler olmak üzere iki kısımda incelenebilir. Tercüme eserlerin birço�u, mütercimin ça�da�ı bir müellifin eserini tamamen veya kısmen Türkçeye aktarması �eklinde ortaya çıkmı�tır. Dolayısıyla parça olarak de�il de bütün olarak tercüme edilmi� eserlerin neredeyse tamamı muahhar dönem tarihçilere ait eserlerdir, ilk dönemlere ait tercüme eserlere pek rastlanmamı�tır. Bilinen Türkçe ilk tercüme eser XIV. yüzyılın ikinci yarısına, ilk telif eser ise XVII. yüzyılın ilk çeyre�ine aittir. �lk tercüme eser Erzurumlu Kadı Mustafa Darîr’in (ö.736/1393) “Sîretü’n-Nebî” adlı eserdir. Darîr eserini Ebu’l Hasan el-Bekrî’nin “el-Envâr ve Miftâhü’s-Sürûr ve’l-Efkâr fî Mevlidi’n-Nebiyyi’l-Muhtâr” adlı eseri ile �bn Hisam’ın “es-Sîretü’n-Nebeviyye”sini tercüme ederek tamamlamı�tır. �lk telif eser ise Ala�ehirli Kadı Veysî’nin “Siyer-i Nebî”sidir. Osmanlı’da XIX. yüzyılın ba�larına kadar yazılan Türkçe telif siyer sayısı, manzum ve mensur olmak üzere on altı kadardır. Bu sayı XIX. yüzyıldan XX. yüzyılın ilk çeyre�ine kadar yirmi eser olarak tespit edilmi�tir. (Er�ahin, 2005: 335)

a) Tercüme Eserler

Kitâb-ı Siyer-i Nebî 5: Erzurumlu Kadı Mustafa Darîr tarafından Türkçeye tercüme edilmi�tir. “Tercümetü’d-Darîr”, “Takdîmetü’z-Zâhir” isimleriyle de anılmaktadır. Mütercim, bu’l Hasan el-Bekrî ile �bn Hisam’dan faydalanarak eseri tercüme etmi�tir. Kadı Darîr, Ebu’l Hasan el-Bekrî’nin, Arapça “el-Envâr ve Miftâhü’s-Sürûr ve’l-Efkâr fî Mevlidi’n-Nebiyyi’l-Muhtâr” adlı eserini esas almı� ve kimi yerlerde de �bn Hisam’ın “es-Sîre”sine ba�vurmu�tur. (Er�ahin, 2005: 339)

Meâlimu’l-Yakîn fî Sîret-i Seyyidi’l-Mürselîn: �mam Kastallânî’nin (ö.923/1517) Mevâhibü’l-Ledüniyye adlı eserinin �air Bâkî (ö.1008/1599) tarafından yapılan tercümesidir. Sadrazam Sokullu Mehmed Pa�a’nın iste�i do�rultusunda tercüme edilmi�tir. Üzerinde çalı�ma yaptı�ımız eserdir.

Siyer-i Kazerûnî Tercümesi: Fars edebiyatında “Siyer-i Afif” veya “Siyer-i Kazerûnî” adıyla tanınan siyer kitabınının Türkçe ilk tercümesidir. 1595 tarihinde �znikli Vahyizâde Mehmed b. Ahmed (ö.1018/1609) tarafından Üsküdar Dâru’l-Hadis’te müderris iken tamamlanmı�tır. (el-Shaman, 1982: LXVI-LXVII)

��5 Bkz. Mustafa Darîr (1977). Kitâb-ı Siyer-i Nebî: Peygamber Efendimiz’in Hayatı, C. I-III, Hzl..: Faruk Gürtunca, �stanbul.�

�

- 228 -

�evâhidü’n-Nübüvve Tercümesi: Abdurrahman Molla Câmî (ö.898/1492) tarafından Farsça olarak kaleme alınan �evâhidü’n-Nübüvve adlı eserinin, Mütercim Lâmiî Çelebi (ö.938/1532) tarafından yapılan tercümesidir. (Er�ahin, 2005: 340)

Ravzatü’l-Ahbâb fî Sîreti’n-Nebî ve’l Ashâb Tercümesi: Ataullah b. Fazlullah Hüseynî es-�irâzî (ö.926/1520)’ye ait olan Ravzatü’l-Ahbâb adlı Farsça eser, Magnisâvi Benlizâde Mahmud (ö.1138/1725) tarafından Türkçeye aktarılmı�tır.6

Siyer-i Hâlebî Tercümesi: Ragıp Pa�a’nın hocası denmekle me�hur olan �brahim b. Mustafa el-Halebî el-Mudarî’nin “Nazmu’s-Sîreti’n-Nebeviyye” adlı eserinin ilk Türkçe tercümesidir. XIX. Asır Osmanlı yazarlarından Ayntablı Mütercim Asım Efendi (ö.1235/1820) tarafından III. Sultan Selim zamanında tercüme edilmi�tir.

Delâil-i Nübüvvet-i Muhammedî ve �emâil-i Fütüvvet-i Ahmedî veya Meâricü’n-Nübüvve Tercümesi: Molla Muin Miskin’in “Meâricü’n-Nübüvve”adlı eserinin ikinci tercümesi olan bu siyer kitabı, Altıparmak adıyla me�hur Üsküplü Çıkrıkçızâde Mehmed (ö.1033/1623) tarafından kaleme alınmı�tır. Halk tarafından çok ra�bet gören bu eser, “Altıparmak Tarihi” adıyla tanınmı�tır.

Altıparmak’ın tercümesi, sade dil kullanmasından dolayı halk arasında daha önce yapılan Koca Ni�ancı Celâlzâde Mustafa Çelebi’nin tercümesinden daha fazla yaygınla�mı�tır.

Tercümetü’l-Müntehâb min Siyeri’r-Rasûl: Ebu’l-Hasen el-Bekrî siyerinden, �brahim Ganim Efendi (ö.1230/1815 yılından sonra) tarafından yapılmı� tercümedir. Telif tarihi 1815, istinsah tarihi 1817’dir. (el-Shaman, 1982: XCV-XCVI)

El-Vefâ-i �bnü’l Cevzî Tercümesi: Ba�datlı Abdurrahman �bnü’l-Cevzî (ö.579/1200)’nin el-Vefâ fî Fazâili’l-Mustafa adlı eserinin, Ahmed Neylî Mirzazâde (ö.1161/1748) tarafından yapılan Türkçe tercümesidir.(Er�ahin 2005: 347) Eserde Hz. Peygamber’in do�umu, nesebi, hayatı, mucizeleri ve ashabın fazileti gibi konular yer almaktadır.

��raku’t-Tevârih Tercümesi: Kadı Aduddîn b. Abdurrahman’ın (ö. 756/1355) kaleme aldı�ı �sraku’t-Tevârih adlı eser, Gelibolulu Mustafa Ali tarafından �sraku’t-Tevârih Zübdetü’t-Tevârih adı ile Türkçeye çevrilmi�tir. Eser Hz. Peygamber’den önceki peygamberlerden, Hz. Peygamber’e, onun evlatları ve akrabalarından, A�ere-i Mübe��ere’ye ve �mam Gazâli’ye kadar gelmi� büyük imamlar ve âlimlerden bahsetmektedir. 7 (Er�ahin 2005: 347)

b) Telif Eserler

Manzum Siyer-i Nebî: Amasyalı Münirî �brahim Mehmed Çelebi (ö.927/1520) tarafından kaleme alınan bu eser, Türkçe yazılmı� siyer kitaplarının en hacimlilerindendir. Kadı Mustafa Darîr’in “Siyer-i Nebî”sinin manzum hâli olarak kabul edilmektedir. Eserin içerisinde kaynak olarak �bn �shak ve Ebu’l-Hasan el-Bekrî’ye de atıfta bulunulmu�tur.8 (el-Shaman, 1982: LVI-LIX)

Türk Edebiyatı’nın bilinen en hacimli manzum siyeri olan bu eser 7 cilt üzere tertip edilmi� olup tahminen 33.000 beyitten olu�maktadır. (Ay, 2006: XXX)

Dürretü’t-Tâc fi Sîret-i Sâhibi’l-Mîrâc: Halk arasında Ala�ehirli Kadı Veysî olarak tanınan Üveys b. Mehmed (öl. H.1037/M.1628) tarafından kaleme alınmı�tır. Rivayetleri

��6 Bkz. E�-�irâzî Ataullah b. Fazlullah Hüseynî (1268/1851). Ravzatü’l-Ahbâb fî Sîreti’n-Nebî ve’l Ashâb, I-IV, Çev.: Magnisâvi Benlizâde Mahmud, �stanbul, Dâru’t-Tıbbai Âmire; Ataullah b. Fazlullah, Benlizade Mahmut Efendi (2003) Sevgilinin Bahçesi (Ravzatü’l-Ahbab Tercümesi), Haz.: Ramazan Balcı, �stanbul, Gelenek Yayıncılık.�7 Yazma Nüshaları için bkz: �.Ü. Merkez Ktb. no. 11875-11876, Süleymaniye Ktb. �zmir Böl. no. 59665.�8 Eserin yazma nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Ktb. Ko�u�lar Bölümü no.1039’da bulunmaktadır. �

�

- 229 -

güvenilir kaynaklara dayanır. Çe�itli Arapça ve Farsça kaynaklara müracaat edilerek yazılan eserde; tefsir, hadis ve edebiyat kitaplarına da atıflarda bulunulmu�tur. Müellifinin ölümü nedeniyle yarım kalan eser üzerine birçok zeyil yazılmı�tır. (Banarlı, 1983: 681)

A�ır bir üslûpla kaleme alınmasına ra�men Türkler arasında büyük itibar görmü�tür. Yazar eserini Mekkî ve Medenî diye iki bölüme ayırmı� ve Bedir sava�ına kadar getirmi�tir. Birçok yazma nüshası olan eser, H.1245’te 2 cilt hâlinde Bulak’ta, H.1286’da 350 sayfa hâlinde �stanbul’da basılmı�tır. �air Nâbî, Nazmizâde el-Ba�dadî (öl. H.1134), Atâullah Nev’izâde Atayî birer zeyl yazarak eseri tamamlamı�lardır. (Öztürk, 1997: 29-30.)

Siyer-i Nebî: XVIII. asır Osmanlı �airlerinden Abdulbâkî Ârif Efendi (ö.1125/1713) tarafından manzum olarak kaleme alınan siyerdir.9 Arapça ve Farsça siyer kaynaklarından istifade edilerek yazılmı�tır. Tamamlanamayan bu eser, Damat �brahim Pa�a’nın iste�i üzerine Arif Efendi’nin damadı Faiz Efendi tarafından tamamlanmı�tır. Dönemin me�hur bestekârlarından Yusuf Efendi tarafından da bestelenmi�tir. 10 (Er�ahin 2005: 350)

Manzûme-i Siyer-i Nebî ve Fezâil-i Evlâd-ı Rasul: Ba�dâdî Abdulfettâh �efkat Efendi (ö.1242/1826) tarafından III. Selim zamanında kaleme alınmı�tır.11 (Er�ahin 2005: 351)

Manzum Siyer-i Nebî: �stanbullu �brahim Hanif Efendi (ö.1217/1802) tarafından manzum tarzda yazılmı� bir siyer kitabıdır. Veysî’nin siyeriyle bazı benzerlikler arz etmektedir. Eserde Mevlana’nın Mesnevi’sinden beyitler bulunmaktadır. (el-Shaman, 1982: LXXXIX)

Ziyâü’l-Cinân ve �ifâü’l-Cenân: �brahim b. Ahmed Takadî (ö.1255/1839) tarafından yazılmı�tır. (el-Shaman, 1982: XCVIII)

Mevhibe-i Seniye mine’s-Siret-i’z-Zekiyye: Ahmed b. �brahim Tobhanevî (ö.1183/1769’dan önce) tarafından kaleme alınmı�tır. Muhtasar bir siyer olup Kastallâni’nin Mevâhib’inin kısmen tercümesi oldu�u da belirtilmektedir. (el-Shaman, 1982: LXXXVI-LXXXIX; Er�ahin 2005: 350)

Siyer-i Nebi: Kâtip ve aynı zamanda vakanüvis olan Seyyid Mehmed Hakim (ö.1184/1770) tarafından kaleme alınmı�tır. (Babinger, 2000: 327)

Ahsenü’l-Ahbâr: Padi�ah II. Mahmud zamanında Enderûn-i Hümayun Seferli ko�u�u çavu�larından Ahmed Vehbi Efendi (ö.1235/1820‘den sonra) tarafından kaleme alınmı�tır. 1235/1820 yılında yazılan eser, Hz. Peygamber’in hayatından ve Mekke’nin vasıflarından bahsetmektedir. (Tahir, 1975: 9)

Siyer ve Ensâb-ı Nebî ve Menâkıb-ı Ashâb: Mehmed Said b. Pîr Osman (ö.1234/1818 yılından sonra) tarafından yazılmı�tır. (el-Shaman, 1982: XCVI)

Levâmiü’n-Nûr: Mehmed Tevfik Pa�a tarafından yazılmı�tır. 1308 yılında �stanbul’da basılmı�tır.12

Mir’at-ı Muhammediye ve Menâkıb-ı Ahmediye: Yusuf Ziya Yozgatî tarafından 1313 yılında yazılmı� ve �stanbul’da basılmı�tır.13

Akvâmu’s-Siyer: Düzceli Yusuf Suad tarafından yazılmı�tır. 1327’de �stanbul’da basılmı�tır.14

��9 Yazma nüshaları: Süleymaniye Ktb. Hamidiye Bölümü. no. 50682, Hüsrev Pa�a Böl. no. 56233, Nuruosmaniye Ktb. no.33, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüp. Hazine Böl.no.1073, T.C. Kültür Bakanlı�ı Atıf Ef. Ktb. no. 619. �10 Bkz. Abdulfettah Sefkat Efendi, Siyeru’n-Nebî: Manzum, �stanbul, Matbaa-i Hürriyet, t.y.�11 Eserin Yazma Nüshası: Yapı Kredi Bankası Ktb. no. 768.�12 Bkz. Mehmed Tevfik, (1308), Levâmiu’n-Nûr, �stanbul, Matbaa-i Ebu’z-Ziya.�13 Bkz. Yusuf Ziya Yozgatî (1313), Mir’at-ı Muhammediye ve Menâkıb-ı Ahmediye, �stanbul, Matbaa-i Amire.�14 Bkz. Yusuf Suad (1327), Akvâmu’s-Siyer, �stanbul, Yeni Osmanlı Matbaası.�

�

- 230 -

Hayat-ı Hazret-i Muhammed: Lütfullah Ahmed tarafından kaleme alınan eser, 1331-1332 yılından �stanbul’da yayımlanmı�tır.15

Siyer-i Celîle-i Nebeviye ve �emâil-i �erîfe-i Mustafaviyye: Konyalı Hüseyin b. Tevfik tarafından yazılmı� ve 1338/1922 yılında basılmı�tır. (el-Shaman, 1982: XCVIII)

Ecmelü’s-Siyer li Ekmeli’l-Be�er: Aksekili Mustafa Hakkı tarafından kaleme alınmı�, 1340/1924’te �zmir’de basılmı�tır.16

Sonuç

Nesebi, do�umu, çocuklu�u, gençlik yılları, peygamberli�i, Mekke ve Medine'de meydana gelen olaylar ve gerçekle�en sava�ları da içine alacak �ekilde, do�umundan ölümüne kadar Hz. Peygamber (s.a.s)'in hayatından söz eden kitaplara "Siyer-i Nebî", "es-Siretü'n-Nebeviyye" veya kısaca "Siyer" adı verilmi�tir. Siyer ilmi, çe�itli ilimlerle etkile�im içindedir. Hz. Muhammed’in söz ve fiillerinin kayıt altına alınması yönüyle hadis ilminin, do�um öncesi cahiliyye döneminden ölümüne kadar kronolojik olarak hayatını incelemesi yönüyle de �slâm tarihinin temellerini olu�turur.

Siyer yazıcılı�ının do�u�una etki eden birçok unsur vardır. Bunların ba�ında da Müslümanların, Resulullah’ın örnek vasıflarını gelecek nesillere bir bütün olarak aktarma iste�i gelmektedir. Müslümanlar arasında Hz. Peygamber’in hadislerini ve do�umundan vefatına kadar hayatını tespit etmek ihtiyacı �slâm’ın çok erken dönemlerinde ortaya çıkmı�tır. Kur’an’da, Hz. Peygamber’in Müslümanlar için her konuda örnek olarak takdim edilmesi, kısacası Hz. Muhammed’i bilmek ve tanımak, en mükemmel �ekliyle �slâm’ı ve kullu�un en güzel örne�ini bilmek ve tanımak anlamına geldi�inden, Müslümanların Hz. Peygamber’e ve �slâm’a ba�lılıkları, me�âzî ve siyer bilgilerinin tespit edilmesini gerekli kılmı�tır. Bununla birlikte hukuki ihtiyaçlar, siyasi çeki�meler, Hz. Peygamber ve sahabelerinin haberlerini ve ilk Müslümanların ya�adı�ı hadiseleri kaybolmaktan koruma dü�üncesi, Hz. Peygamber’in siyerinin toplanmasını mecbur kılmı�tır.

Siyer alanındaki çalı�maları; ba�langıç dönemi, risâleler dönemi, cem’ dönemi, tasnif-telif dönemi, klasik nakil dönemi, kar�ıla�tırmalı nakil dönemi gibi dönemlere ayırabiliriz.

Türkler, Müslüman olduktan sonra di�er toplumlar gibi Hz Muhammed’i tanıma gayreti içine girmi�lerdir. Dolayısıyla Hz. Peygamber’in hayatı, �emâili, ahlakî özellikleri, methi, gazve ve seriyyeleri gibi daha birçok alanla ile ilgili sayısız eser yazmı�lardır. Bu eserlerin birço�u Arapça ve Farsçadan tercüme olup telif eserler ilerleyen dönemlerde verilmeye ba�lanmı�tır. Bu eserler arasında en önemli yer, onun hayatına dair yazılmı� olan siyer kitaplarının olmu�tur.

Türkler, Hz. Peygamber hakkındaki bilgilerini önceleri sözlü kaynaklardan almı�lar, daha sonraları ise hadis kitapları, siyerler, genel �slam tarihleri, kısas-ı enbiyalar gibi yazılı kaynaklara da ula�mı�lardır.

Türkler, Arapça ve Farsça eserleri kendi dillerine çevirerek dinî alandaki bilgi eksikliklerini tamamlama gayreti içerisinde olmu�lardır. Ku�kusuz bu tercüme çalı�masını ikinci bir a�ama yani telif a�aması izlemi�tir. Türklerin kendi dillerinde yazdıkları ilk siyer kitabının adı ve yazılı� tarihi henüz kesin olarak tespit edilememekle birlikte ço�u, dinî konuda oldu�u gibi siyer alanında da, kom�uları olan Farsların olu�turdu�u edebiyattan etkilendikleri ve bu dilden yapılan çevirilerin etkisinde kaldıkları tahmin edilebilir. Bilinen Türkçe ilk tercüme eser XIV. yüzyılın ikinci yarısında, Erzurumlu Kadı Mustafa Darîr’in (ö.736/1393) “Sîretü’n-Nebî” adlı eseridir. ilk telif eser ise XVII. yüzyılın ilk çeyre�inde kaleme alınan Ala�ehirli Kadı Veysî’nin “Siyer-i Nebî”sidir.

��15 Bkz. Lütfullah Ahmed (1331). Hayât-ı Hz. Muhammed, C. I-III, �stanbul, Maarif Kütüphanesi.�16 Aksekili Mustafa Hakkı, (1340/1924). Ecmelü’s-Siyer li Ekmeli’l-Be�er, �zmir, Maarif Kitaphanesi.�

�

- 231 -

Siyer kitaplarını muhteva bakımından mevlid manzûmeleri, mirâciye veya miraçnâmeler, hicretnâmeler, hilye-i �erifeler, esmâ-i �erife, neseb-i �erif, gazavât-ı nebî, delâil-i nübüvve, �emâil-i �erife, hukuk ve hasâis ba�lıklarıyla tasnif edebiliriz. Edebiyat tarihimizdeki �air ve yazarların ço�u bu türlerin en az biriyle bir eser kaleme almı�lardır.

KAYNAKÇA

ABDULFETTAH �efkat Efendi (t.y.). Siyerü’n-Nebî: Manzum, �stanbul: Matbaa-i Hürriyet.

AHMED b. Hanbel (t.y.). Müsned-i Ahmed b. Hanbel, C. III., Beyrut: Dâru Sadr.

AKSEK�L�, Mustafa Hakkı (1340/1924). Ecmelü’s-Siyer li Ekmeli’l-Be�er, �zmir: Maarif Kütüphanesi.

ALGÜL Hüseyin (1997). �slam Tarihi, C. I, �stanbul: Gonca Yay.

AY, Ümran (2006). Münîrî’nin Manzum Siyer-i Nebî’si, Yayınlanmamı� Doktora Tezi, �stanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Ara�tırmaları Enstitüsü.

BAB�NGER, Franz (2000). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çev.: Co�kun Üçok, Ankara: Kültür Bakanlı�ı Yayınları.

ERGUN, Sadettin Nüzhet (1936). Bâkî, Mahmud Abdülbâkî (Ö. 1600), Bâkî, Hayatı ve Eserleri, �stanbul: Bozkurt Matbaası.

ER�AH�N, Seyfettin (2000). “Türklerin Hz. Muhammed Hakkındaki �lk Bilgi Kaynaklarından Kısas-ı Enbiyalar: Kısas-ı Rabguzi Örne�i” Diyanet �lmi Dergi, Hz. Muhammed Özel Sayısı, Ankara.

---------------- (2005). “Osmanlı Toplumunun Hz. Muhammed Hakkındaki Bilgi Kaynakları Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, �slami Ara�tırmalar Dergisi, C. XVIII, S. 3.

E�-�IRÂZÎ Ataullah b. Fazlullah Hüseynî (1268/1851). Ravzatü’l-Ahbâb fî Sîreti’n-Nebî ve’l Ashâb, I-IV, Çev.: Magnisâvi Benlizâde Mahmud, �stanbul: Dâru’t-Tıbbai Âmire.

GÜNALTAY, �emsettin (1991). �slâm Tarihinin Kaynakları-Tarih ve Müverrihler, (Haz.: Yüksel Kanar) �stanbul: Endülüs Yayınları,

HIZLI, Mefail (1992). “Siyer”, �âmil �slâm Ansiklopedisi, C. V, Haz.: Ahmet A�ırakça vd. �stanbul: �âmil Yayınevi.

H�ZMETL�, Sabri (2006). �slâm Tarihi-�lk Dönem, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

HOROV�TZ, Josef (2002). �slâmî Tarihçili�in Do�u�u, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

�PEKTEN, Haluk (1993). Bâkî, Hayatı, Sanatı, Eserleri, 2. bs., Ankara.

�Z, Fahir (1964). Eski Türk Edebiyatında Nesir I, �stanbul.

KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1980). Türk Edebiyatı Tarihi, 2. bs., �stanbul: Ötüken Yayınları.

LAT�F�, Tezkire-i Latifi, British Library, Or. 5444.

LEVEND, Agâh Sırrı (1988). Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: TTK Basımevi.

LÜTFULLAH Ahmed (1331). Hayât-ı Hz. Muhammed, C. I-III, �stanbul: Maarif Kütüphanesi.

TAH�R, Bursalı Mehmed (1975). Osmanlı Müellifleri, C. III, �stanbul: Meral Yayınları.

MASSAD Süveylim Ali el-Shaman (1982). Türk Edebiyatında Siyerler ve �bn Hi�am’ın Siyeri’nin Türkçe Tercümesi, Yayınlanmamı� Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi �lahiyat Fakültesi.

MEHMED Tevfik (1308). Levâmiu’n-Nûr, �stanbul: Matbaa-i Ebu’z-Ziya.

MEN�NSK�, Franciscus a Mesgnien (2000). Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicae, Arabicae, Persicae, �stanbul: Simurg Yayıncılık.

Mevsûatü’l-Hadîsi’�-�erîf (Kütübü’t-Tis‘a Konkordansı) CD’si.

�

- 232 -

MUSTAFA Darîr (1977). Kitâb-ı Siyer-i Nebî: Peygamber Efendimiz’in Hayatı, C. I-III, Haz.: Faruk Gürtunca, �stanbul.

ÖZ, �aban (2006). �lk Siyer Kaynakları ve Müellifleri, Yayınlanmamı� Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ÖZDEM�R, Mehmet (2003). “Siyer Yazıcılı�ındaki De�i�im Üzerine”, Kutlu Do�um Sempozyumu, Yayınlanmamı� Bildiri, Ankara.

ÖZTÜRK, Nuran (1997). Siyer Türü ve Siyer-i Veysî, Yayınlanmamı� Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

UNAT, Faik Re�it (1994). Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu, 7. bs., Ankara: TTK Basımevi.

YARDIM, Ali (1989). “Hz. Peygamber’i Anlatan �lim Dalları ve �emâil Nev’i”, Diyanet Dergisi, Peygamberimiz (SAV) Özel Sayısı, Dinî, �lmî ve Edebî Üç Aylık Dergi, Ankara, s. .213-220.

YESEVÎ, Ahmet (1983). Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, (Haz.: Kemal Eraslan), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlı�ı Yayınları.

YUSUF Suad (1327). Akvâmu’s-Siyer, �stanbul: Yeni Osmanlı Matbaası.

YUSUF Ziya Yozgatî (1313). Mir’at-ı Muhammediye ve Menâkıb-ı Ahmediye, �stanbul: Matbaa-i Amire.

www.isam.org.tr

SIYER WRITING AND CONTRIBUTION OF TURKS IN SIYER DISCIPLINE

Documents

Transcript of SIYER WRITING AND CONTRIBUTION OF TURKS IN SIYER DISCIPLINE