ÖRGÜT VE YÖNETİM

KURAMLARI

Örgüt

Örgütsel amaçları gerçekleştirmek için

yönetimin kullandığı bir araçtır (Başaran,

2000, 28).

Örgüt

Toplumsal gereksinmelerin bir kesimini karşılamak üzere, önceden belirlenmiş amaçları gerçekleştirecek düzenli işleri yapmak için güçlerini gönüllü eşgüdümleyen insanlardan oluşan toplumsal açık bir sistemdir (Balcı ve Aydın, 2003, 10).

Yönetim Bir örgütün amaçlarına ulaştıracak işleri yapmak için bir araya gelen insanları örgütleyip eşgüdümleyerek eyleme geçirme sürecidir (Balcı ve Aydın, 2003, 10).

Örgütün 2 yanı (Bursalıoğlu, 2002, 23):

Formal: Örgtün yapısını yansıtır, formal iletişim yoluyla işler, kesinlik ve verim gösterir. Amaçlardan çok araçlara önem verilir.

İnformal: Örgütteki kişiler arası ilişkilerden

meydana gelir, informal iletişim yoluyla işler. Bu yön araştırma değişme ve bireyin doyumunu yansıtır.

Örgüt ve Yönetim Kuramları

Kuram

Yönetim alanında denenmiş bilimsel bilgilerin düzenli olarak bir araya getirilmesiyle oluşturulurlar (Başaran ve Çınkır, 2012, 266).

Örgüt ve Yönetim Kuramları 1) Klasik Kuram 2) Neoklasik Kuram 3) Modern Kuram

Klasik Yaklaşım

Bilimsel Yönetim

Frederic Taylor

Yönetim İlkeleri

Henry Fayol

Bürokrasi

Max Weber

Klasik Örgüt Teorisine Genel Bakış

1) KLASİK KURAM

Yönetim alanında sistemli bilgi kümesini oluşturan ilk yazarların

eserleri ve görüşleri.

Bilimsel Yönetimin

İlkeleri (Principles of

Scientific

Managemen-1911)

İşletme Yönetiminin

babası olarak kabul

edilmektedir.

Bilimsel Yönetim Akımı Frederick Taylor (1856-1915)

“Bilimsel Yönetimin İlkeleri” (1911)

Amacı: Tek tek her işgörenin performansını yükselterek örgütün verimliliğini yükseltmektir.

TAYLOR….

a- Verimsizlik.

b- Tembellik ve kaytarma

c- Çalışma kural ve prosedürlerinin

standartlardan yoksun oluşu.

d- İşe almada ehliyet, yetenek ve kapasite

kıstaslarının kullanılmayışı.

e- Yapılan işler için standart sürelerin

belirlenmeyişi.

Bilimsel Yönetimin Felsefesi Şu dört ilkeyle özetlenebilir (Can, 2005, 46):

1) Yönetimin uygulanmasında, bilimsel yöntemlerin kullanılması ve geliştirilmesi,

2) İşçileri işe alırken, belirtilen ie en uygun kişiye seçmeye yarayacak bilimsel yaklaşımları kullanma,

3) İşçiye bilimsel, öğretim, eğitim ve kendini geliştirme olanağı sağlama ve böylece işçilerle içten gelen bir işbirliği geliştirme,

Yönetim ile işçilerin görevlerini ayırmak ve bu ayırmayla birlikte bu iki grup arasında arkadaşça ilişki ve işbirliğini teşvik etmektir.

TAYLORİZM…MAKİNA KURAMI

Standartlaşma

Hareket ve zaman

etüdleri

Sistematik seçim ve

eğitim

Parça başına ücret

sistemi

Fonksiyonel usta başılık

Alman sosyolog

Antipozitivist

Sosyolojinin babası

Almanya’nın Erfurt şehrinde doğmuş, 7 kardeşin en büyüğü

Entelektüel bir ortamda büyüdü, hukuk, ekonomi ve tarihe merak

saldı. Üniversitede hukuk okudu.

Mezun olduktan sonra stajyer avukatlık yaptı.

Berlin Üniversitesinde doçent oldu.

Max Weber

(1864-1920)

Siyasetle ilgilendi, sol siyasi oluşumlara girdi.

1894’te ekonomi profesörü oldu.

1903’te profesörlükten istifa etti.

Bir dergide editörlük yaptı.

1904’te “Kapitalizmin Ruhu ve Protestan Ahlak” isimli

en önemli eserlerinden birini yayınladı. (Hayattayken

yayınlanan tek eseri)

Max Weber

(1864-1920)

Bürokrasi Kuramı (Weber, 1864-1930)

Max Weber’e göre

bürokratik bir yapı, günlük

dilde kullandığımız, işlerin

geciktirilmesi, yokuşa

sürülmesi, ‘’bugün git yarın

gel’’ anlamının tersine

etkinlik açısında ideal bir

örgüt yapısıdır.

Bürokrasi Kuramı (Weber, 1864-1930) Weber’e göre salt yasa ve kurallarla çalıştırılan bürokrasi, en saf ve ülküsel yönetim biçimidir.

Weber’in önerdiği ideal tip bürokrasi beş unsurdan

meydana gelmektedir (Bursalıoğlu, 2002, 20):

1. Hiyerarşik yapı

2. Görevsel uzmanlaşma

3. Tanımlanmış yetki ve sorumluluklar

4. Kestirilebilirliği sağlayan kayıtlar

5. Davranış Kuralları

Bürokrasi…Rasyonellik

* Görevler, hiyerarşik bir şekilde düzenlenmeli,

* İşler, bölümlere ayrılarak kurallara uygun olarak uzman kişiler tarafından yürütülmeli-ileri derecede uzmanlaşma,

* Güç, yazılı kurallarda olmalıdır. Bu nedenle çalışanlar emirlere uymak zorunda kalmalıdır.

* Çalışanlar işe uygun seçilmeli ve onlara iş güvencesi sağlanmalı – teknik yeterliklere uygun seçilmeli.

* Çalışanlar, iş ilişkilerine kişisel duygularını karıştırmamalıdır.

* Yükselmeleri performanslarına göre olmalı,

* Personel işin gerektirdiği teknik bilgi ve yeteneği ölçen sınav sonuçlarına göre seçilecek ve terfi ettirilecektir.

Bürokrasinin Üstünlükleri ve Zayıflıkları

Uzmanlaşma

Örgüt Yapısı Tahmin Edilebilirlik Rasyonellik

Demokrasi

Katılık ve Değişmezlik

Gayri Şahsilik

Amaçlar Hiyerarşisinin Bozulması

Kırtasiyecilik ve Kontrolün Zorluğu

Düzeni Koruma Eğilimi

3 Tip Meşru Yetki: Yönetim bilimine en büyük

katkısı (Bursalıoğlu, 2002, 19):

1) Geleneksel Yetki: Mutlak itaat bekleyen davranışları

öngörür. Kişisel- doğuştan getirilir.

2) Rasyonel Yetki: Mantığa dönüktür, demokratik ilkeleri

izler.

3) Karizmatik Yetki: Büyük liderlere özgü kişisel ve hatta

manyetik denilebilecek kuvvetleri kapsar. Kişisel-

sonradan kazanılır.

Yönetsel Kuram/ Genel Yönetim Akımı/Yönetim Süreçleri (Henry Fayol, 1841-1925)

Taylor’un iş ve işçilerden beklediğini, Fayol yönetim ve

yöneticilerden beklemiştir. Yönetim süreçlerini ilk kez

sıralayan Fayol, yönetilenden çok yöneticiye güvenmiştir

(Bursalıoğlu, 2002, 19).

Fayol, işletmecilik etkinliklerini teknik, ticari, mali,

güvenlik, muhasebe ve yönetim olmak üzere altı grupta

toplamıştır. Ona göre bir işletmenin başarısı, bu altı tür

etkinliğin başarılı bir uygulamasına bağlıdır (Balcı, 2010).

Fayol yönetimin tanımını, yönetim fonksiyonlarına

dayandırarak realist bir şekilde yapmıştır.

“... yönetimde hiçbir şey mutlak değildir. Yönetim

bir ölçü ve kıyas meselesidir..., benzer şartlarda

bile olsa aynı ilke nadiren aynı şekilde uygulanır.

Bu nedenle ilkeler esnek olmalı ve ihtiyaca adapte

edilmelidir” diyerek yönetimin özelliklerini

belirtmiştir.

Henry Fayol

Fayol’a göre Yönetim sürecinin 5 öğesi: 1) Planlama 2) Örgütleme 3) Emretme 4) Eşgüdümleme 5) Kontrol

İZLE

BAŞAR

Özet

Klasik kuramların ortak özellikleri şu şekilde özetlenebilir:

Zaman ve hareket çalışmaları,

İş bölümü ve uzmanlaşma,

Görevlerin standartlaştırılması,

Emir birliği,

Kontrol alanı,

İşlev ya da fonksiyonun tekliği ve

Formel örgütlenme.

Örgütlerin iki temel boyutundan kurum boyutunda etkiliği

gerçekleştirmeye odaklanmış, birey boyutunu ise ihmal

etmişlerdir.

Örgütü adeta insansız bir makine gibi görmüşlerdir.

Örgütte insanların güdülenmelerini de sadece ekonomik

gereksinmelerin karşılanması ve yakın denetime

bağlayarak insanları insan yapan sosyal ve psikolojik

gereksinmeleri görememişlerdir.

Özet

Klasik kurama yöneltilen eleştiriler şu şekilde özetlenebilir:

2) NEOKLASİK ÖRGÜT YAKLAŞIMI

Klasik örgüt kuramına tepki olarak doğmuştur.

Neoklasik örgüt kuramının temelinde, insan ilişkileri yaklaşımı yatmaktadır (Aydın, 2007,107).

Bu yaklaşımın temelinde Hawthorne araştırmaları olarak bilinen ve klasikleşen bir dizi araştırmanın bulguları görülmektedir. Bu araştırmaların yürütücüsü Elton Mayo’dur (Aydın,

2007, 107).

NEOKLASİK ÖRGÜT YAKLAŞIMI (devam)

1924’de başlayan ve Electric Şirketinin Hawthorne fabrikalarında Mayo ve arkadaşları tarafından yapılan altı ayrı araştırmadan oluşan deneyler literatürde Hawthorne etkisi olarak bilinmektedir.

Bu araştırmaların sonunda; grup oluşturma, grup arkadaşlığı ve sevgi bağlarının güçlü olmasının, işletme sahip ve yöneticilerin davranışlarında olumlu değişmelerin, onların önemsenmesinin çalışma ortamının havasını değiştirdiği, bunun da sürekli verim artışına yol açtığı bulunmuştur (Balcı, 2010, 84).

Bu yaklaşımın temel özellikleri şöyle özetlenebilir (Aydın, 2007,107):

“Ekonomik insan” kavramına doğrudan karşı çıkılmış, bireysel farklılıklar kabul edilmiştir.

Her birey eşitsiz ve biriciktir. Verimliliğin belirlenmesinde dış gerçekler

kadar, bireyin dış dünyası da önemsenmiştir. Üretimdeki artış ve düşüşler, iş yerinin fiziksel

ve ekonomik koşullarından çok, iş ortamındaki insan ilişkilerinin niteliğine bağlıdır.

Güdüleme yalnızca ekonomik unsurlara değil, ayrıca toplumsal ve bireysel unsurlara da bağlıdır.

NEOKLASİK ÖRGÜT YAKLAŞIMI (devam)

Neoklasik Kurama Eleştiri (Bursalıoğlu, 2002, 18):

Neoklasik yaklaşımın belki de en zayıf

yönü, sistem görüşünü önemsememiş ve

örgüte getirmemiş olmasıdır.

Yararlanılan Kaynaklar

Aydın, M. (2007). Eğitim Yönetimi. Ankara: Hatiboğlu Yayınları

Başaran, İ.E. ve Çınkır, Ş. (2012). Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Ankara: Ekinoks Yayıncılık.

Balcı, A. (2010). Açıklamalı Eğitim Yönetimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Balcı, A., Aydın, İ. (2003). Anadolu Öğretmen Liseleri İçin Eğitim Yönetimi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Başaran, İ. E. (2000). Yönetim. Anara: Umut Yayım Dağıtım.

Bursalıoğlu, Z. (2003). Okul Yönetiminde Yeni yapı ve Davranış. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Can, H. (2005). Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Siyasal Kitabevi.