Obnoviteljski duh CNP i izazovi savremenog pozorišta (1993-2013)

Turbulentne okolnosti devedesetih godina XX vijekausporile su očekivanu obnovu Crnogorskog narodnogpozorišta, koja se desila tek 1997. godine. U periodu do1997. godine, pozorište djeluje u uslovima bez sopstvenezgrade, i sa nizom drugih nepovoljnih okolnosti što semože sagledati kroz broj pozorišnih premijera usopstvenoj produkciji, svega devet premijernih naslova začetiri pozorišne sezone (1993/94 – 1996/97): “AzMakarije” Čeda Vukovića u dramatizaciji i režiji BlagoteErakovića, “Balkanski špijun” Duška Kovačeviča u režijiBožidara Đurovića, Aristofanove “Žene u Narodnojskupštini” u režiji Slobodana Milatovića, “monodrama“Poslanice” Petra I Petrovića Njegoša u režiji BlagoteErakovića, “Izvanjac” Igora Bojovića u režiji JovicePavića, “Laku noć majko” Aleksnadre Jovićević u režijiSlobodana Milatovića, “Kralj umire” Ežena Joneska urežiji Blagote Erakovića, “Tigar” Mjureja Šizgela urežiji Draška Đurovića i “Heppy End” Igora Bojovića urežiji Ivane Vujić.

Navedeni period najbolje odslikavaju naslovi u tadašnjojštampi poput naslova “Premijera uprkos svemu”1, kojisvjedoče, s jedne strane o namjeri tadašnjeg upravnikaBlagote Erakovića da održi pozorište (direktor pozorištaod 1990-1994. godine), a sa druge strane govori onemogućim uslovima u kojima se odvijao proces pozorišneprodukcije. Na te godine svoja sjećanja zapisuje DragicaTomas: “Postali smo nomadi predvođeni tadašnjimdirektorom naše kuće, rediteljem Blagotom Erakvićem, kojije to zgarište u punom smislu doživio i kao veliku ličnudramu. Njemu je pripala vrela krtola, da se peče i bori,često i sa onima kojima ta umjetnost nije bila potreba, ani obaveza. Dugo je trajala njegova muka praćena željomda doživimo novi prostor i da teatri iz čitavog regionazaigraju svoje predstave na našoj sceni, kao što su svioni nama širom otvarali vrata svojih kuća i ustupali

1 Povodom premijere “Balkanski špijun” Dušana Kovačevića, u režiji Božidara Đurovića u Velikoj sali Doma omladine, Pobjeda 1. 02.1994.

scenske prostore, kako bi se održao kontinuitet našegtrajanja u vremenu.”2

Teški uslovi u kojima je pozorište djelovalo devedesetihgodina karakteriše stalna finansijska kriza, neizvjesnostobnove pozorišne zgrade, neadekvatnost scenskih prostorau Podgorici na kojima je realizovan redukovani repertoar,kao i odsustvo ambicije na relaciji osnivač – upravapozorišta, a bilježi arhiva novinskih natpisa u kojima semože pročitati i potvrditi odsustvo odgovorne kulturne ipozorišne politike, naročito u periodu od 1994. do 1997.godine. 3

Uprkos navedenim oklonostima predstava “Izvanjac” potekstu Igora Bojovića u režiji Jovice Pavića na 41.Sterjinom pozorju osvaja dvije Sterjine nagrade, Nagraduza tekst savremene drame koju je dobio dramski pisac IgorBojović, a Nagradu za glumačko ostvarenje, BranimirPopović za ulogu Đovanija u istoimenoj drami. IgorBojović je od 1996. do 1997. godine bio i umjetničkidirektor i direktor Drame Crnogorskog narodnog pozorišta.

Djelovanje u uslovima koje se zbog odsustva redovnostirepertoara, dinamike premijernih naslova, kao i gubitkapublike može označiti i kao sedmogodišnja pauza udjelovanju CNP, prekinuto je pozorišnom sezonom 1997/98.tj. nakon ulaska u novu zgradu pozorišta, koja je svečanootvorena 25. maja 1997. godine, premijerom “Gorskogvijenca” u režiji i adaptaciji Branislava Mićunovića.

Obnova CNP 1997. godine, označila je i njegov uspon, komeje doprinio izuzetan uspjeh upravo predstave “Gorskivijenac” Petra II Petrovića Njegoša, koja je na 43.Festivalu Sterijino pozorje u Novom Sadu, sa dobijenih

2 OBNOVA USPON DECENIJA (ur. Milovan Radojević, Goran Bulajić), CNP, Podgorica, 2007, str. 3443 “Aktuelni direktor CNP Stevan Kordić, kao izabranik ministrakulture u Vladi Crne Gore, od početka je nastupao iskreno: rekao jeda nije čovjek “od pozorišta”, da na tom planu nema velikih ambicija,da ne vjeruje u crnogorsku naciju i crnogorsku kulturu, jer ih nepriznaje, te da će ipak, zadržati ime Crnogorskog narodnog pozorišta,iako je u nebaveznom razgovoru najavio promjenu njegovog imena.”Monitor, 27.10.1995.

šest Sterijinih nagrada4, uključujući Nagradu za najboljupredstavu, Crnogorsko narodno pozorište postavila napozorišnu mapu tadašnje Jugoslavije, ali i regiona bivšeSFRJ što je bila jedna od glavnih tenedencija novepozorišne politike i izvedbene prakse nacionalnog teatrakoje od 1997. godine postaje relevantna pozorišna adresa,otvorena za nove umjetničke i produkcijske modele, i kojaje postala važan označitelj savremene umjetnosti u CrnojGori.

Prva replika koja se čula sa Velike scene Crnogorskognarodnog pozorišta bile su riječi Ljube Tadića, u ulozikneza Bajka: “Vidite li čudo Crnogorci!”. Za istoriju crnogorskogpozorišta važno je istaći i činjenicu da su u “Gorskomvijencu” prvi put igrali i studenati prve generacijeGlume sa Cetinja,. Kritičar Aleksandar Milosavljevićističe “…predstavom je, kao svojevrsan zalog za budućnostcrnogorskog teatra, strujala energija desetoro studenataglume cetinjske Akademije: Vanja Milačić (u čudesnoj,snažno odigranoj ulozi sestre Batrićeve). DubravkeVukotić, Srđana Grahovca, Andrije Miloševića, DanilaČelebića, Slaviše Čurovića, Dejana Ivanića, Pavla Ilića,Sima Trebješanina i Stevana Radusinovića.”5 Svoje uspješnekarijere i mnogobrojne uloge kao članovi Ansamblanastavili su prije svega Srđan Grahovac, Dejan Ivanić,Stevan Radusinović, Danilo Čelebić kao i DubravkaVukotić, Simo Trebješanin i Vanja Milačić.

Obnova CNP-a bila je označitelj i nove društvenestvarnosti, koja je značila otklon od ranih devedesetihgodina, bez koje ne bi bila ni moguća nova misijapozorišta koju počev od pozorišne sezone 1997/98 sprovodi

4 Sterijina nagrada za najbolju režiju Branislavu Mićunoviću;Sterijina nagrada za najbolju predstavu u cjelini; Sterijina nagradaza najbolje glumačko ostvarenje i Nagrada publike Vojislavu Brajoviću;Sterijina nagrada za najbolju scenografiju, Nagrada primijenjenihumjetnika Srbije i - Nagrada primijenjenih umjetnika VojvodineMiodragu Tabačkom; Sterijina nagrada za najbolje kostime AngeliniAtlagić; Sterijina nagrada za scenski pokret Sonji Vukićević; Nagrada“Večernjih novosti” Vanji Milačić.5 Aleksandra Milosavljević: Talija na staroj adresi, Vreme, 31. maj 1997.

Branislav Mićunović, direktor pozorišta od 1997. do 2008( od 2003 do 2007 i kao umjetnički direktor) : “U vremenuistorijskog državotvornog iskušenja, svjesni važnostimisije Crnogorskog narodnog pozorišta, stvarali smikreativni ambijent, posvećeno držali do umjetničkesamodiscipline i solidarnosti i, u takvom ambijentu,zastupajući visoke umjetničke kriterijume dostizalivisoke umjetničke rezultate. Ova drama teatra zahtijevalaje od nas stalno novu i novu energiju za delikatnepozorišno-političke izazove svakidašnjice i mi smo je,pokazuje se očiglednim, uprkos svim paradoksimastvarnosti i oporom tranzicijskom miljeu, uspješnonalazili.”6

Obnova pozorišta nije označila samo novu zgradupozorišta, kao reprezentativan objekat i po drugi put uistoriji Crne Gore građen namjenski kao pozorište, već jeobnova označila uspjeh Crnogorskog narodnog pozorištakoji je uslijedio.

Uspjeh se može iskazati kroz tri osnovna aspekta, prvi seodnosi na produkciju (od 1997 godine, tj. useljenja unovu zgradu pa do kraja pedesete sezone 2003 izvedeno je27 premijera) i prezentaciju predstava Crnogorskognarodnog pozorišta u drugim zemljama (projekti CNPnagrađeni su sa 32 nagrade i priznanja na raznimfestivalima), dakle razvijanje intenzivne međunarodnesaradnje, a drugi aspekt pripada društvenom kontekstu ukome je pozorište dalo snažan doprinos dekontaminacijinasljeđa bolnih devedesetih godina. Konačno treći aspektse može definisati i čitati kroz model koprodukcija kojesu pokrenute u narednim sezonama. Navedeni aspektiemaniraju osnovni cilj obnove i novog početka 1997 godine- da se ostvari koncept otvorenosti krozinternacionalizaciju pozorišne produkcije.

U monografiji Crnogorsko narodno pozorište 1953-2003, već jezapisano, a vrijedno je još jednom ponoviti sljedeće«Aktivnosti CNP u ovom periodu dio su procesa novogotvaranja Crne Gore prema svijetu, poslije višegodišnjeg

6 OBNOVA USPON DECENIJA (ur. Milovan Radojević, Goran Bulajić), CNP, Podgorica, 2007.

tavorenja u ratnom okruženju i izolaciji. Crnogorskonarodno pozorište afirmisalo se kao kulturni animator iambasador, kao središte umjetničkih zbivanja i promoteraktuelnih kretanja u svjetskom teatru. U spomenutomperiodu, projekte CNP vidjelo je pola miliona gledalaca,u Crnoj Gori, okolnim zemljama i širom svijeta, nafestivalima i gostovanjima, od Slovenije, Hrvatske, BiH,Srbije, Makedonije, preko Italije, Albanije, NjemačkeBugarske, do Kolumbije. Treba naglasiti da je Crnogorskonarodno pozorište potpisalo protokole o saradnji sa svimnacionalnim teatrima sa prostora bivše Jugoslavije.»7

Pozorišna sezona 1997/98. nakon uspjeha predstave «Gorskivijenac» označila je uspostavljanje redovnog repertoara,a dio repertoara predstavljala je i obnova dvijepredstave u saradnji sa Grad teatrom Budva, «Lažni carŠćepan Mali» Petra II Petrovića Njegoša u režiji DejanaMijača, i «Konte Zanović» Vladimira Sekulića u režijiRadmile Vojvodić. Na repertoar je stavljena i, tada većkultna predstava «Princeza Ksenija od Crne Gore»,autorski projekat Radmile Vojvodić. Predstava «PrincezaKsenija od Crne Gore» autora i reditelja Radmile Vojvodićoznačila je devedesetih godina godina XX vijeka rađanjenovog pozorišta u Crnoj Gori, a predstava je prirodnonašla svoje mjesto na repertoaru CNP. Drama egzilakorespodirala je sa dramom devedesetih, a u tom vremenuumjetnost je pokazala onu snagu koja se od nje i možeočekivati. Riječi Radmile Vojvodič nabolje opisujukontekst u kome je nastala predstava: «Čitavu sedeceniju, kaže, govori i priča o reformama u umjetnostikoja ide u novi milenijum. Odavno je u pitanju sveopštademistifikacija, koje god sfere umjetnosti – istorije idruštvenih odnosa, ideologije i metafizike, vizija kolikoi kradljivaca vizija, ljudske prirode, nadasve,instrumentarijuma koje umjetnost koristi. U tom kontekstuiz ličnog, rekla bih, introspektivnog stava pisala samdramu «Princeza Ksenija od Crne Gore», latila seprošlosti i istorije koja je neznano zašto stavljena podembargo pamćenja...Očekivala sam da će, kako sam večrekla, tema pod embargom pamćenja izazvati pozornost

7 Crnogorsko narodno pozorište 1953-2003 (ur. Milovan Radojević), CNP, Podgorica, 2003, str. XXXVI-XXXVII

pozorišne, ali i one druge javnosti. Kopkao je dokumentnazočan u njenoj osnovi.»8

U istoj sezoni započeta je realizacija Božićnihkoncerata, koja je postala tradicija u Crnogorskomnarodnom pozorištu do danas.

Iste godine u organizaciji i na sceni CNP, održan jefestival “Evropski pozorišni pokreti ‘98”, na kome jeizvedeno jedanaest predstava plesnih teatara izNjemačke, Italije, Slovenije, Rusije, Srbije, Makedonijei Crne Gore i održane pozorišne radionice i predavanja.

Navedenim projektima CNP, koje je na svoj repertoarstavilo značajne predstave koje pripadaju crnogorskojdramaturgiji započeo je i novi talas razvoja crnogorskedramaturgije. Od 1997. do 2003. u CNP desilo se petprazivedbi, predstava «Montenegrini» Radmile Vojvodić(31.07.1998. Budva i 14.10.1998. Podgorica)u koprodukcijisa Grad teatrom Budva, «Kako se ko rodi» Nikole IPetrovića Njegoša u adaptaciji i režiji Blagote Erakovića(1.11.1998.), «Marko Miljanov»9 Novaka Kilibarde uadaptaciji i režiji Blagote Erakovića (17.03.2000.),«Kuća lutaka – Tobelija» Ljubomira Đurkovića u režijiNika Goršiča (28.05.2000.) i «Otpad» Ljubomira Đurkovića( 7.03.2002.) takođe u režiji Nika Goršiča i u

8 Pobjeda, 6.7.1997.9 Demonstracije povodom premijere predstave “Marko Miljanov”predstavljaju zanimljiv sociološki diskurs za istoriju pozorišta uCrnoj Gori, oličen u demonstracijama protiv pripreme navedenepredstave koja je danima trajala (zvanično organizovane od straneUdruženja plemena Kuči I njihove Sekcije za kulturu (sic!). Kaoneposredni svjedok tih izvanpozorišnih scena na ulicama Podgorice,napisao sam esej Pozorište razlike – mogućnost izbora između Marka Miljanova i MarkaKraljevića super stara. Okolnosti u kojima situiramo savremenu istoriju CNPinspirativne su za citat iz pomenutog eseja: “Tokom niza godinaalternativnog djelovanja pozorišta u Crnoj Gori, izostanakdemonstracija protiv njegovih radikalnih predstavljanja nacionalneistorije, junaka i mitova, kao i savremenih pojava, otvara dilemu orazlici između pozorišta kao stausnih simbola u društvu. Sa jednim(zvaničnim i narodnim) izgleda nema igre. Igra je dozvoljena akoigramo Molijera, Šekspira, Ibzena, Čehova, ali kada su u pitanju npr.Montenegrini ili Marko Miljanov, igra budi posebnu pažnju.” (JankoLjumović: KULTURA PAGE, Nova knjiga, Podgorica, 2007, str. 77)

koprodukciji sa Međunarodnim festivalom Ex PontoLjubljana.

Prazivedbe bazirane na crnogorskoj dramskoj baštini, kaoi novim savremenim dramskim tekstovima značajno suučvrstile ulogu i značaj CNP kao nacionalnog teatra čijaje bitna uloga upravo u promociji i očuvanju crnogorskedramske baštine i razvoju crnogorske savremene drame.

Od novih dramskih tekstova posebno se izdvajaju drame«Montenegrini» i «Otpad». Teatrološkinja Nataša Nelević uknjizi «Dramski tranzit – antologija dramskih tekstova uCrnoj Gori 1994-2005» o drami «Otpad» govori sljedeće:«Ovaj antiratni komad s kraja 20. vijeka nastao je iz balkanskog rukavca pričeo smrti ideologije i propasti političkih teorija koje su ciljem opravdavalesredstvo»10, dok za dramski tekst «Montenegrini» ističe da«dok konstruiše svoju «istorijsku istinu», autorka je istovremeno idekonstruiše: svaki istorijski dokument je samo tekst. Poput ovoga koji onasama sada ispisuje. Nostalgija, od koje podrhtava ova drama, koja se veže zametaforički znakovni niz: koferi-grobovi-zavičaj, okrenuta je ka epohi koja jedopuštala povjerenje u istorijsku istinu.»11

Nakon navedenog aspekta početne decenije obnove CNPuslijedle su i nove pozorišne sezone koje su donijele niznovih predstava, i projekata koji su označiliuspostavljanje CNP kao glavnog pozorišta u Crnoj Gori,koje je uticalo i utiče na ukupan socio-kulturni lanacpozorišne umjetnosti. Projekti «Novi susreti, stareadrese», «Pozorišni krug», «Pozorište nije daleko»usmjereni su bili na integraciju kulturnog prostora uCrnoj Gori i afirmaciju kulturnog života u crnogorskimgradovima u funkciji stvaranja i obnavljanja pozorišnogživota. CNP je kontunirano razvijalo mobilnost i difuzijupozorišne umjetnosti unutar Crne Gore, što mu je dodatnodalo ulogu matičnog pozorišta.

Pozorišna sezona 1998/99. Bila je potupuna aformacijasvih postavljenih ciljeva obnove CNP. Izvedeno je pet

10 Nataša Nelević: Dramski tranzit – antologija dramskih tekstova uCrnoj Gori 1994-2005, Nova Knjiga, Kraljevsko pozorište Zetski dom,Podgorica, Cetinje, 2008, str. 2611 isto, str. 9.

premijera: «Zločin i kazna» F. M. Dostojevskog u režijiEgona Savina, «Škola za žene» Molijera u režiji MilanaKaradžića, «Montenegrini» Radmile Vojvodić, «Kako se korodi» Nikole I Petrovića u režiji Blagote Erakovića i«Exit» Anre Jolesa.

CNP je počev od 1. novembra 1998. godine promovisao iDan Crnogorskog narodnog pozorišta i ustanovio dvijenagrade: Veliku nagradu CNP, koja se dodjeljuje pojedincu,ansamblu ili instituciji, za najznačajniji umjetničkirezultat u godini, ostvaren na seni CNP ili u njegovojorganizaciji, za visok umjetnički domet i podizanjeugleda Pozorišta, i Godišnju nagradu CNP, kojom se ukazujena značajne rezultate rada i doprinos razvitku CNP, adodjeljuje se članovima CNP i saradnicima, kako uumjetničkoj sferi, tako i u tehničkoj, organizacionoj iliadministrativnoj praksi, odnosno u svim segmentimaprodukcije CNP. Prvu Veliku nagradu CNP dobila je glumicaMira Stupica (1999. godine, kada su Nagrade CNP prvi putdodijeljene). CNP je ustanovio i statuse počasnog članaCNP, noosiocima najviših esnafskih i društvenihpriznanja, koji su svojim vanrednim rezultatimadoprinijeli usponu CNP, kao i status doživotnog članaCNP, penzionisanim umjetnicima, čime se slijedi dobrapozorišna tradicija po kojoj se pozorište ne lišavanjihove saradnje. Iste godine pokrenuta je i stipendija«Velibor Bucko Radonjić», koja se dodeljuje mladimumjetnicima koji postižu izuzetne rezultate iz oblastipozorišne scenografije.

Pokrenuta je i scena STUDIO, kao druga scena CNP,namijenjana mladim profesionalcima i manjim scenskihformama.

U CNP je u navedenoj sezoni osnovan i dokumentacionicentar. Stvarajući osnovu za rad dokumentacionog centara,prirodno je pokrenuta i izdavačka djelatnost. Pokrenutesu tri edicije Premijera, Zetski dom i Dramska baština u kojimasu objavljeni mnogi naslovi bez kojih bi pozorišna pričaCrne Gore bila siromašnija. Urednici izdanja su MilovanRadojević i Goran Bulajić. Kada je izdavačka djelatnostpokrenuta izdanja je uređivao i Ljubomir Đurković.U

ediciji "Premijera" objavljivane su, po izboru, drame,dramatizacije i adaptacije koje su premijerno izvođene nasceni CNP. Ove knjige sadrže i podatke o predstavama,rediteljske eksplikacije, fotografije, biografijestvaralaca i druga objašnjenja, kao i prijevode pojedinihdrama. Edicija "Zetski dom" obuhvata publikacijemonografskog, dokumentarnog, hrestomatskog ibibliografskog karaktera, koje na akribičan način, svakaiz svog tematskog i metodološkog ugla, osvjetljavaju dioistorije pozorišta u Crnoj Gori.U ediciji "Dramskabaština" ulaze starija dramska djela koja pripadajucrnogorskoj književnoj baštini (po autoru ili tematski).Ediciju je otvorila renesansno-barokna komedija s krajaXVII vijeka, "Lukrecija iliti Ždero", nepoznatogKotoranina. Kritička javnost zapazila je vrijednostobjavljenih knjiga koje su rezultat dubljeg istraživačkognapora, kao i njihov značaj za crnogorsku kulturu ipozitivno ocijenila angažovanje Crnogorskog narodnogpozorišta da razvija i ovaj oblik aktivnosti.

Na taj način pozorište je preuzelo ulogu i poslove radakoje u drugim zemljama obavljaju pozorišni instituti imuzeji, što jeste dodatni kvalitet i takođe važan segmentkulturne produkcije Crnogorskog narodnog pozorišta. Dokraja 60-e sezone objavljen je impresivan broj naslova. Uediciji “Premijera” objavljivani su dramski tekstovi(dramatizacije i adaptacije) koji su postavljani nascenu CNP: Zločin i kazna F. M Dostojevskog, u dramatizacijiA. Vajde i adaptaciji E. Savina; Škola za žene Molijera;Montenegrini R. Vojvodić; Kako se ko rodi N. I Petrovića Njegoša;Princeza Ksenija od Crne Gore R. Vojvodić; Paun i jorgovan V. Mandića;Izvanjac Igora Bojovića; Oblomov I. A. Gončarova, udramatizaciji E. Savina; Emigranti S. Mrožeka; Marko Miljanov N.Kilibarde; Tobelija - Kuća lutaka Lj. Đurkovića, Otpad Lj.Đurkovića, Montenegro blues R. Vojvodić, Lažni car M. Kovača,Udadba Đ. Špadijera, B. Erakovića, Jakov grli trnje V.Radovića, Danilo M. Kovača.. U ediciji “Zetski dom”, poredjubilarne publikacije o CNP povodom 50 godina pozorišta idruge jubilarne monografije Obnova Uspon Decenija,štampano je petnaest naslova (M. Radojević: Crnogorsko narodnopozorište 1953-1998; D. Antović: Kotorsko pozorište u XIX vijeku; U.Bećović: Prvi vijek pozorišta u Pljevljima; R. Rotković: Oblici i dometi

bokokotorskih prikazanja; L. Milunović: Pozorište u Knjaževini Crnoj Gori1884-1888; M. Radojević: Kritika i Crnogorsko narodno pozorište - tom I;O. Brajičić: Zapis o Crnogorskom narodnom pozorištu 1943-1946; Lj.Milunović: Pozorište u periodici Knjaževine Crne Gore 1884-1908; Lj.Milunović: Pozorište u crnogorskoj periodici 1916-1944) M. RadojevićKritika i Crnogorsko narodno pozorište 1978-2003 – tom II, Lj.Milunović Pozorište u crnogorskoj periodici 1909-1915 / Od “Grlice” doGodine pozorišta 1834-1883, Lj. Milunović Pozorište u crnogorskojperiodici 1944-1953, R. Đurović Teatrološki spisi, fototipskoizdanje Prva crnogorska pozorišna periodika – “Pozorište” –informativni list Narodnog pozorišta NR Crne Gore; “Pozorište” – listsindikalne podružnice Narodnog pozorišta u Nikšiću, M. RadojevićPozorišna kritika u crnogorskoj periodici 1917-1941. U ediciji“Dramska baština” pojavili su se naslovi Paun i jorgovan V.Mandića, Lukrecija iliti ždero Nepoznati Kotoranin, Tri komedije M.Kavaja, Ubojstvo Danila Petrović Njeguša knjaza černogorskoga –prikazanje u pet diela V. Jelić, Dramski spisi P. Vujović usuizdavačkom projektu sa Kraljevskim pozorištem Zetskidom i Komedija uoči Gospe D. J. Sekulović .

Tokom pozorišne sezone 1999/2000. izvedeno je šestpremijera: «Sudnji dan” Ž. Mirčevske u režiji BojanaMilosavljevića , “Oblomov” I. Gončarova u režiji EgonaSavina , “Emigranti” S. Mrožeka u režiji SlobodanaMilatovića, “Komedija zabune” Šekspira u režiji JagošaMarkovića, “Marko Miljanov” N. Kilibarde u režijiBlagote Erakovića, i “Kuća lutaka – Tobelija” Lj.Đurkovića u režiji Nika Goršiča.

Narednu pozorišnu sezonu obilježio je veliki pozorišniprojekat “Requiem 20. vijek”. Slovenački teatrolog BlažLukan govori o tom projektu sljedeće, a taj njegov tekstje važno svjedočanstvo iz koga se može čitati savremenaistorija ne samo pomenutog projekta, već i jednoguzbudljivog pozorišnog vremena: “Trodjelna predstavaodvija se na jedinstvenoj, dobro raščlanjenoj sceni,djelu Marine Hellman, koja pod “isti krov” smještatragičnu “Elektru” Danila Kiša, u režiji Egona Savina,(melo)dramu “Don Juan se vraća iz rata” Odona vonHorvatha u režiji Radmile Vojvodić i montažu četirijednočinke Harolda Pintera (“Novi svjetski poredak”,

“Jedan za put”, “Gorski jezik” i “Party time”, podzajedničkim naslovom “Party Time” u režiji EduardaMilera. Vrijeme koje ova trilogija pokušava da definišeje kraj dvadesetog vijeka, koji se u Milerovoj režijipreliva u novi milenijum. Kvalitet montaže je dvostruk:kao prvo, pronalazi dramaturški i pozorišni izraz zarekapitulaciju decenije koju je Crna Gora dijelomproživjela kao akter, a dijelom kao posmatrač događaja naprostoru nekadašnje Jugoslavije, a sa druge strane,smisleno pozorišno uzastono raspoređuje tri dramskapredloga, koji povezani daju novi, neočekivani smisao.”12

Premijerni naslove pozorišne sezone 2000/01. bile su ipredstave: «Nora” H. Ibzena u režiji BranislavaMićunovića, “Pad na betl” M. Piletić u režiji MajeMilatović i “Malograđani” M. Gorkog u režji PaolaMađelija.

Zanimljivo je na ovom mjestu citirati Jovana Čirilovakoji za predstavu «Nora», kao značajno novom pristupuIbzenu, kaže da «ovaj ekstremni eksperiment zaista jedokazan». Na primjeru predstave «Malograđani» ogleda seotvorenost CNP koji je godinama okupljao glumce saprostora bivše Jugoslavije. Samo u pomenutoj predstaviCNP i Mađeli okupili su glumce iz Podgorice, Ljubljane,Zagreba, Beograda i Skoplja. U predstavi su igrali: MetoJovanovski, Tanja Bošković, Srđan Grahovac, VanjaMilačić, Branimir Popović, Žarko Radić, Jelena Đokić,Ksenija Minić, Vojislav Brajović, Mirko Vlahović, GoranaMarković, Ljubica Barać Vujović i Branislav Vuković.

Pored brojnih festivala na kojima su odigrane predstave«Nora» i «Malograđani» značajno je istaći da su objepredstave po prvi put iz Crne Gore gostovale naprestižnom Latinoameričkom pozorišnom festivalu u Bogoti,Kolumbija (Festival Iberoamerikano de Tetaro de Bogota).

Pomenute sezone, ako i one koje predstoje, svjedoče ostvaranju kako ga karakteriše pozorišni kritičarAleksandar Milosavljević “ekstravagantni repertoarski

12 OBNOVA USPON DECENIJA (ur. Milovan Radojević, Goran Bulajić), CNP,Podgorica, 2007, str. 185-186

koncept”, koji je svoj potpuni smisao imao u “bazičnomprocesu formiranja nove pozorišne publike, u stvaranjuelitnog teatarskog gledaoca Crne Gore.”13

Elitizam u slučaju CNP bio je zapravo estetizam.

Pozorišna sezona 2001/02. ponudila je publici novenaslove: “Joneskomanija” E. Joneska u režiji EduardaMilera i “Otpad” Lj. Đurkovića u režiji Nika Goršiča.

U sjećanju podgoričke publike, i za koje se tražilakarta više ostale su predstave “Joneskomanija” i “Otpad”.Sve napisane kritike o tim predstavama su isticale ulogekoje se pamte (Varje Đukić, Mirka Vlahovića, KsenijeMišič, Srđana Grahovca, Gorane Marković i DejanaIvanića). Za pozorišnu kritiku predstave “Otpad” NatašaNelević je dobila Sterijinu nagradu za pozorišnu kritiku,koja se završava pitanjem: “Što se “poštenog političkogpozorišta” tiče, “Otpad” se više nego što se možeočekivati, približava ideji da smo svi zajedno u svemu.Treba li ikome dokazivati da je i to mnogo?”

U pozorišnoj sezoni 2002/03. premijerno su izvedenepredstave: “Galeb” A. P. Čehova u režiji PaolaMađelija, “Smrt” V. Alena u režiji Petra Pejakovića i“Hanđo” J. Mišime u režiji Željka Sošića (u saradnji saFDU Cetinje).

Predstava “Galeb” rađena je u koprodukciji sa Dramskimkazalištem Gavella iz Zagreba, što je u tadašnjem vremenu bioveliki rezultat kuturne saradnje u okolnostima koje subile kontaminirane nasljeđem devedestih godina, i kaopotvrda da je CNP svih godina radilo na uspostavljanjuprekinutih veza na prostoru bivše Jugoslavije.

U drugoj polovini 50. pozorišne sezone rediteljBranislav Mićunović postaje umjetnički direktorpozorišta, a glumac Branimir Popović direktor, shodnoZakonu o pozorišnoj djelatnosti iz 2001. godine.14

13 Isto, str. 33614 25.03.2003. Vlada Republike Crne Gore donisi rješenje o pomenutim imenovanjima.

Osim pozorišnog programa CNP, obnovljeni nacioalni teatarje bio producent i podržavalac muzičke, filmske i likovneumjetnosti. Uloga u razvoju prevenstveno muzičkeumjetnosti je bila od velikog značaja, realizovano je oko200 muzičkih programa, a 2001. godine pokrenut je 1.Međunarodni muzički festival “A tempo”.

U 50. sezoni pokrenut je i projekat “Art cinema”.

Kao što su pozorišne produkcije CNP bile medijkomunikacije crnogorske kulture izvan njenih granica, naisti nači je scena CNP-a bila prostor upoznavanja drugihkultura i vrsta pozorišnog izraza. U tim čitanjima ipoređenjima bili smo u prilici da sagledamo dometeprodukcija CNP-a u odnosu na slična pozorišta u regionu,slična po modelu i misiji koju ostvaruju kao nacionalnapozorišta.

Jedana od refleksija tog poređenja „je da crnogorskopozorište pri ovakvom poređenju trijumfuje, ne zato štoproizvodi vještije, bogatije, preciznije, dorađenijepredstave, već zato što hrabro koristi mogućnostipozorišnog izraza sa osjećanjem za trenutak i aktuelnost,istražuje nove pristupe starim temama.“15

Novo desetljeće CNP počelo je jubilarnom pozorišnomsezonom 2003/04. u kojoj je proslavljen jubilej 50 godinapozorišta. Za pet decenija CNP, pet premijera u oktobru2003. godine: “Nigdje nikog nemam” Edvarda Bonda u režijiEgona Savina, “Mauzer” Hajnera Milera u režiji KlaudijeBoze, “Poludijela lokomotiva” Viktijeviča u režijiEduarda Milera, “Udadba” - komedija po motivima drameNevjerna žena Đura Špadijera u adaptaciji i režijiBlagote Erakovića i “Lažni car” Mirka Kovača u adaptacijii režiji Branislava Mićunovića.

Nakon pet premijernih naslova u čast jubileja, u novembru2003. godine održan je Festival nacionalnih teatara,15 Mirjana Drljević, Mobil art, br. 18

kojim je CNP afirmisao politiku otvorenosti i svoje dobrekomunikacije u evropskom kontekstu. Festival je otvorioŽan Klod Galota, jedan od najznačajnijih svjetskihkoreografa, a tokom trajanja festival (od 12. do 30.novembra) na sceni CNP, predstavljena je najnovijaprodukcija evropskih nacionalnih teatara iz Francuske,Crne Gore, Slovenije, Makedonije, Rumunije,, Hrvatske,Srbije i Grčke.

Rezultat međunarodne saradnje CNP jeste i njegova vodećauloga u osnivanju pozorišne asocijacije Nova evropskateatarska akcija (NETA), koja je ustanovljena 16. juna 2005.godine u Podgorici, usvajanjem i potpisivanjemdeklaracije o stvaranju pomenute asocijacije.NETA je u tom trenutku predstavljala zajedničku platformu31. pozorište i pozorišnih festival iz 14 zemalja Srednjei Jugoistočne Evrope. Jedan od prvih projekata NETAasocijacije bio je Prvi NETA pozorišni festival koji jeodržan u Podgorici (održan od 5. do 14. maja 2006. godineu Crnogorskom narodnom pozorištu), sa idejom zaprodubljivanjem međuteatrske komunikacije, obnavljanjepokidanih teatarskih veza u regionu, kao i pokušajprobijanja nevidljivog zida između zemalja Istoka iZapada.

U NETA asocijaciji CNP je nastavio svoju proaktivnu ulogudo današnjeg dana, učešćem na nizu zpozorišnih festival uokviru NETA Programa (Slovenija, Italija, Makedonija,Rusija, BiH, Bugarska,Srbija), kao i koprodukcijama kojesu nastajale u okviru asocijacije.

Novi pozorišni izazov CNP na planu međunarodne saradnje,njegove vidljivosti i prepoznatljivosti rada u širemevropskom kontekstu ostvaren je punopravnim članstvom uprestižnoj evroskoj pzoorišnoj mreži Evropska teatarskakonvencija (ETC). Na Generalnoj skupštini ETC u Istanbulu2008. godine CNP je primljeno kao punopravni član.

Crnogorsko narodno pozorište od 2007. godine pokrećevažana projekat, Festival crnogorskog teatra, kojinakon drugog izdanja naredne godine prerasta u Bijenalecrnogorskog teatra, koje se po prvi put bijenalno

održava 2010. godine. CNP je od početka tog projektaizvršni producent festival. Njima je prethodila smotra"Ka mogućem festivalu crnogorskog teatra" održana umaju 2005. godine u Crnogorskom narodnom pozorištu kaopilot projekat koji je najavio mogućnost organizovanjafestivala crnogorskih pozorišta.

Za razliku od susjednih zemalja Crna Gora tada jošuvijek nije imala festival sopstvene produkcije što jeiniciralo pokretanje ove manifestacije.

Festival crnogorskog teatra, odnosno Bijenalecrnogorskog teatra kao nacionalni pozorišni festivaljeste mjesto okupljanja i vrjednovanja ukupnogpozorišnog sistema u Crnoj Gori. Odraz je ukupnogistorijskog nastojanja CNP da utiče na razvoj pozorišneumjetnosti u Crnoj Gori.

Festival kao što je rečeno ima nacionalni karakter, aznačajan  je i za uspostavljanje pozorišnog i kulturnogidentiteta u savremenom crnogorskom društvu. Važno jeistaći i činjenicu da je u pitanju prva zvaničnanacionalna manifestacija profesionalnog pozorišta, kojaprezentuje crnogorsku pozorišnu produkciju ufestivalskoj takmičarskoj formi.

Bijenale crnogorskog teatra predstavlja presjekdvogodišnje produkcije pozorišnih institucija inezavisnih projekata i populariše najbolja dostignućaostvarena u pozorišnoj umjetnosti.

Festival je koncipiran kroz tri programa, tj. triselekcije: SELEKCIJA predstavlja izbor najboljihpredstava profesionalnih crnogorskih pozorišta,festivalskih produkcija i koprodukcija premijernoizvedenih u Crnoj Gori. Izbor se odnosi i na sve ostalescenske oblike koje se tradicionalno ne svrstavaju udramsko pozorište. SELEKCIJA PLUS predstavlja autorskopozorišno djelovanje stvaralaca iz Crne Gore u drugimsredinama. SELEKCIJA OFF predstavlja nove i smjelepredstave koje zrače tragalačkom energijom i teže novim

formama.16

Nagrade «Bijenala crnogorskog teatra» dodjeljuje žirikoga čine pored članova iz Crne Gore i pozorišniteoretičari i stvaraoci iz regiona17: Nagrada zanajbolju predstavu, Nagrada za najbolji domaći tekst,Nagrada za najbolju režiju, Nagrada za najbolju ženskuulogu, Nagrada za najbolju mušku ulogu, Nagrada zanajbolju epizodnu ulogu, Nagrada za najboljeg autora-saradnika, kao i po jedna nagrada za autorskoostvarenje u «Selekciji Plus» i « Selekciji Off »

Pozorišna sezona 2004/05. protekla je u znaku novepraizvedbe, dramskog teksta “Montenegro Blues” RadmileVojvodić, koja potpisuje i režiju nove drame, kao i dvijediplomske predstave u saradnji sa FDU, kojima su svojeprofesionalne karijere započele rediteljke Ana Vukotić(“The Beauty Queen”18 Martina Mekdone) i Lidija Dedović(“Bliže” Patrika Marbera).

Narednu pozorišnu sezonu obilježile su predstave nastalepo crnogorskim i južnoslovenskim dramskim djelima: “Jakovgrli trnje” Veljka Radovića u adaptaciji i režiji BlagoteErakovića, “Tre sorelle” Stevana Koprivice u režijiKolektiv, “Prevrtač” Nenada Vujadinovića u režiji BožidaraĐurovića, “Smija” Zorana Hočevara u režiji Nika Goršiča,diptih “Nova Zemlja” ( “Kristofor Kolumbo” MiroslavaKrleže i “Europa” Ivane Sajko) u režiji Ivice Buljana i

16 Nagrade «Festivala crnogorskog teatra»: Nagrada za najboljupredstavu, Nagrada za najbolji domaći tekst, Nagrada za najboljurežiju, Nagrada za najbolju žensku ulogu, Nagrada za najbolju muškuulogu, Nagrada za najbolju epizodnu ulogu, Nagrada za najboljegautora-saradnika, kao i po jedna nagrada za autorsko ostvarenje u«Selekciji Plus» i « Selekciji Off »

17 Dosadašnji članovi Žirija prvo Festivala crngorskog teatra, zatimi Bijenala bili su: Bojan Munjin (Hrvatska), prof. Marko Kovačević(BiH), Damir Domitorovič (Slovenija), Marija Perović, BlagotaEraković, Ana Vukotić i Siniša Jelušić (Crna Gora) – 2007 i 2008,kao i za 2010 i 2012. Godinu Blagoj Stefanovski (Makedonija), prof drDragana Čolić Biljanovski (Srbija), Barbara Orel (Slovenija),Slobodan Danko Selinkić (Italija) i Petar Pejaković (Crna Gora).18 Predstava “The Beauty Queen” nalazi se na repertoaru CNP i danas

“San o Svetom Petru Cetinjskom” Mirjane Drljević uadaptaciji i režiji Branislava Mićunovića.

U pozorišnoj sezoni 2006/07. premijerni naslovi su bili uznaku evropske savremene dramaturgije: “Čekajući Godoa”Semjuela Beketa u režiji Slobodana Milatovića, “Ajmo nasex” Valentina Krasnogorova i “Smrtni grijesi” FeliksaMiterera u režiji Ane Vukotić. Na kraju pomenute sezoneCNP je bio koproducent, sa teatrom Kampangel iz Hamburgai The Tempe Independent Theatr Company iz Egipta,predstave “Tito i Naser ili kako sam naučio da volimsocijalizam”, koncept i režija Ahmed El Attar, koj jepremijerno izvedena u junu 2007. na Kampnagel festivalu uHamburgu.

Vođenje pozorišta od 2007. godine opet preuzima BranislavMićunović, sve do 2008. godine, kada Vlada Crne Goreimenuje Janka Ljumovića na mjesto direktora CNP-a. Naosnovu Zakona o kulturi Crne Gore iz 2010. godine novimodel upravljanja institucijama kulture predstavlja dvijemogućnosti, direktor ili u tandemu umjetnički i poslovnidirektor. U periodu od 2010. do 2011. umjetnički direktorCNP bio je slovenački reditelj Eduard Miler.

2007. godine CNP je proslavio jubilej svoje obnove,deceniju rada u novoj zgradi, koja je osim obnove dovelado uspona pozorišta. Tim povodom je objavljenamonografija “Obnova Uspon Decenija”. Predsjednik savjetaCNP akademik Sreten Perović u uvodnom tekstu monografijeistakao je: “ U protekloj deceniji na sceni CNP ostvarenisu pozorišni projekti koji su se svojim kvalitetimanametnuli kao kriterij vrijednosti, scenskemultidisciplinarne kreativnosti, repertoarske svježine istila – ne samo u oživljavanju domaće i svjetske dramskeklasike, već i podsticanjem i prezentacijom savremenedomaće dramaturgije. Uz to, CNP je postalo znak zaraspoznavanje puta u reanimaciju nekadašnjeg (uslovno)zajedničkog jugoslovenskog ili južnoslovenskog, dijelom ijužnoevropskog kulturnog prostora.”19

19 OBNOVA USPON DECENIJA (ur. Milovan Radojević, Goran Bulajić), CNP,Podgorica, 2007, str. 8

Ključne riječi jubileja 10 godina obnovljenog radaCrnogorskog narodnog pozorišta, kao i sam moto jubilejabile su: obnova, uspon i decenija. Najvažnija je riječ uspon,jer je obnova Crnogorskog naprodnog pozorišta bilaobavezujuća za jednu državu i kulturu. Uspon je zbog togašto, bez obzira na obavezujući uslov za postojanjenacionalnog tetara u jednom društvu, ne znači da takavteatar predstavlja mjesto uspona. U slučaju Crnogorskognarodnog pozorišta uspon je bio očigledan. Na mapinacionalnih pozorišta u regionu, CNP je bio referenca zasavremeno pozorište. Takav njegov status omogućio jepromociju crnogorske kulture kroz nove ključne riječi okojima možemo razmišljati: hrabrost, otvorenost, eksperiment, inaravno sve druge riječi koje kao pojedinci možemoprepoznati u produkcijama CNP-a, kao njegova publika.

Pozorišna sezona 2007/08. donijela je pet novih naslova:praizvedbu “Danilo” Mirka Kovača u režiji RadmileVojvodić, “Odumiranje” Dušana Spasojevića u režiji NikaGoršiča, “Malograđansku svadbu” Bertolda Brehta u režijiEduarda Milera, “Art export” Žanine Mirčevske” u režijiLidije Dedović i “San ljetnje noći” Šekspira u režijiPaola Mađelija.

2008. godine između dvije pozorišne sezone, CNP je ukoprodukciji sa Muzičkim centrom Crne Gore, tj.Crnogorskim simfonijskim orkestrom, i saradnji saKraljevskim pozorištem Zetski dom, Narodnim muzejom CrneGore i Muzičkom akademijom, bio akter praizvedbe opere“Balkanska carica” Dionizija de Sarna San Đorđa uadaptaciji i režiji Radmile Vojvodić, orkestracijiRadovana Papovića i muzičkoj direkciji Žarka Mirkovića ipod dirigentskom palicom Alekseja Šatskog, čija jepremijera održana 14. jula u Atrijumu Narodnog muzeja naCetinju, a u CNP 1. novembra na Dan pozorišta.Operom “Balkanska carica” crnogorska kultura dobila je nasceni svoju prvu nacionalnu operu. Ujedno je to bioznačajan umjetnički i produkcijski podvig u kome jeučestvovalo preko 150 izvođača i saradnika. KritičartaMarija Barbieri istakla je povodom praizvedbe opera“Balkanska carica” da je u pitanju provorazedan događaj ukulturnom životu Crne Gore, a kritika se završava

riječima o liku Danice, koju je izvodila mlada zagrebačkaoperska umjetnica, sopran Vedrana Šimić: “Bila jedostojanstvena i ponosna virtualna balkanska carica, adostojanstvo, ponos i neka uzvišena čistoća, kao isvježina glasova, zanos svih sudjelujućih i visokoprofesionalni pristup, karakteristike su cijelepredstave.”20 Produkcija prve nacionalne opera u CrnojGori, potakla je I bosanskohercegovačkog rediteljaGradimira Gojera, da kaže da istakne “prije svega,kulturologijski značaj ovog projekta, jer ni Crnogorcisami još ne vjeruju da je naprije ljetos, na otvorenomabijentu cetinjskih perivoja, a sad iznimno seriozno, uteatru, nikla prva crnogorska opera.”21

Nastavak pozorišne sezone 2008/09. započete operom“Balkanska carica” donio je nove predstave u produkcijiCNP: diplomsku predstavu u saradnji sa FDU “Prosidba imedjvjed u jednom činu” Čehova u režiji DanijeleRadovanović, “Ko se boji Virdžinije Vulf” Edvarda Olbijau režiji Dina Mustafića, autorski projekat rediteljke ikoreografkinje Dalije Aćin “Ovo nije ono što mislite dajeste” i dvije predstave rađene u sadejstvu sa misijomprojekta Ministarstva kulture Crne Gore Program razvojakulture u opštinama na sjeveru Crne Gore pod sloganom “Crna Gora,jedna kulturna adresa” u kojima je CNP u ciljuosnaživanja kulturnog života na sjeveru zemlje premijernoizveo u Bijelom Polju predstavu “Večera budala” FransisaVebera u režiji Božidara Đurovića i u Pljevljima,predstavu “Imitacija života” Mirjane Bobić Mojsilović urežiji Lidije Dedović.

CNP od ljeta 2009. godine do danas realizuje nizfestivalskih koprodukcija, i daje svoj puni doprinospozorišnom segmentu Međunarodnog festival Kotor art, KotorarTeatar premijere, koji je na nov način organizovan iutemljen kao festival od posebnog značaja za Crnu Goru.

Prva predstava u okviru festivala Kotor art, nastala ukoprodukciji sa CNP bila je predstava “Na ljetovanju”Maksima Gorkog u režiji Radmile Vojvodić, a nakon nje20 http://www.klasika.hr/index.php?p=article&id=15921 Pobjeda, 8.11.2008.

uslijedile su predstave: Molijerov “Don Žuan” u režijiAne Vukotić (2009), “Rasprava” Pjera Marivoa u režijiOlivera Frljića (2010), “Egzistencija” Edvarda Bonda urežiji Radmile Vojvodić (2012) i dvije ovogodišnjepremijere koje kao produkciju osim CNP i Međunarodnogfestival Kotor art, potpisuje i Kraljevsko pozorišteZetski dom sa Cetinja predstava “Njegoš i ja” autorskiprojekat Paola Mađelija i “San na Božić” Lidije Dedović,nastale u godini jubileja 200 godina od rođenja Petra IIPetrovića Njegoša (2013).

Festivalske koprodukcije CNP tokom ljetnjih festivala uCrnoj Gori realizovane su i sa Grad teatrom Budva. Uokviru jubularnog 25. Grad teatra Budva, premijerno jerealizovana predstava ”Konte Zanović” pod motivima drame“Stefan Zanović” Vladimira Sekulića u adaptaciji i režijiRadmile Vojvodić (2011), ujedno i novo čitanjeintrigantnog Budvanina Stefana Zanovića, i predstava“Ribarske svađe” Karla Goldonija u režiji Ane Vukotić(2012).

Nakon festivalskih premijera u Kotoru i Budvi, svepredstave su nakon premijernih izvedbi na Velikoj sceniCNP imale i imaju svoj uspješan repertoarski ifestivalski život. Već pomenuta NETA asocijacija donijela je kao rezultat idvije međunarodne pozorišne koprodukcije nastale u okvirurazvoja projekta NETA premijere, u kojima je CNP biopartner i čiji su glumci bili dio međunarodnog ansambla.Bojana Knežević i Kristina Stevović igrale su u predstavi“Crveno” po motivima romana Orhana Pamuka “Zovem secrveno” u režiji makedonskog reditelja Martina Kočevskog(2010), a Mišo Obradović igrao je u predstavi “LeksikonYU mitologije” u režiji Olivera Frljića (2011).

U pozorišnoj sezoni 2009/10. premijerno je izvedenaSofoklova “Antigona” u režiji Lidije Dedović, kojapotpisuje i režiju predstave “Kveč” Stivena Berkofa(2012).

Tokom dvije naredne sezone 2010/11 i 2011/12, osimpomenutih koprodukcija, CNP je u sopstvenoj produkcijipremjerno izvelo naslove: “Revizor” Gogolja u režijiVeljka Mićunovića, Njegošev “Gorski vijenac” u režijislovenačkog reditelja Diega de Brea, “Vjera, ljubav,nada” Edena fon Horvata u režiji Ane Vukotić, “BB noć” urežiji Johena Cerner Erba, projekat koreografkinje TamareMandić Vujošević “Kad su žene imale krila” i novudiplomsku predstavu u saradnji sa FDU, “Pomorandžinukoru” Maje Pelević u režiji Danijele Radovanović.

Praizvedba dramskog teksta “Lasice” Bojane Mijović i urežiji Stevana Bodrže (2011), prve dramske spisateljicekoja je diplomirala Dramaturgiju na cetinjskom FDU,označila je podršku CNP razvoju savremene crnogorskedramaturgije koja stasava na FDU.

Kao dio razvojne repertoarske politike, CNP je 2010.godine ustanovio Konkurs za nagradu CNP za najboljidomaći savremeni dramski tekst. Dobitnica prve nagradebila je Nataša Nelević, koja je nagradu dobila za dramskitekst “Jaja”22, koji je svoju prazivedbu doživio 2012.godine u režiji Nika Goršiča. Pokrovitelj Nagrade jeMinistarstvo kulture Crne Gore, koje je tim činompodržalo projekat CNP, a na istom konkursu raspisanom2012. Godine, drugi dobitnik nagrade je dramski pisacVasko Raičević sa dramom “Kalina proces”, autor čija jedrama “Dobra smrt” takođe doživjela praizvedbu u CNP, urežiji Filipa Grinvalda (2012).

Dio 60. Pozorišne sezone (2012/13) osim pomenutihpredstava “Ribarske svađe” i “Egzistencija”, bile su ipredstave: “Post scriptum” pod djelima Danila Kiša urežiji Varje Đukić, autorski projekat Borisa Liješevića

22 Tekst je objavljen u okviru nove četvrte edicije nacionalnogteatra "Nagrađene drame", u kojoj se objavljuju i dramski tekstoviautora koji na Bijenalu crnogorskog teatra dobijaju Nagradu zanajbolji savremeni dramski tekst. Objavljena je u istoj ediciji idrama Ljubomira Đurkovića “Kasandra, klišeji”. U okviru pomenuteedicije drame se objavljuju dvojezično, na crnogorskom i engleskomjeziku.

“Očeci su grad(ili)” i “Žene koje čiste” po motivimadrame “Sluškinje” Žan Žanea u režiji Selme Spahić.

Tokom navedenih pozorišnih sezona, tačnije od obnove CNPstasavala je generacija glumaca školovanih na cetinjskomFDU, koja je uz ostale članove Ansambla prezumilaumjetničku odgovornost i koja je snažila repertoarpozorišta, uz uvijek prisutnu otvorenost CNP premagostujućim glumcima, kako iz Crne Gore, tako i izregiona. Takvu ocjenu dao je i reditelj Paolo Mađelitokom rada na predstavi “San ljetnje noći” 2008. godine:“Zaista mislim da je sada vrijeme da jedna mladageneracija radikalno preuzme svoju umjetničku odgovrnosti da nametne prije svega sebi, a onda i prostoru u komedjeluje, onu rigoroznost koja čini umjetnički činneprikosnovenim.”23

Svaku pozorišnu sezonu obilježila su i gostovanja nameđunarodnim pozorišnim scenama, zapravo ne postojipozorišna sezona u CNP koja svoju refleksiju, krozodređene predstave, nije imala na nekom pozorišnomfestivalu izvan granica Crne Gore. Najuspjeliji projektizavrijedili su značajna priznanja na gostovanjima ifestivalima u drugim nacionalnim i kulturnim sredinama,ne samo na južnoslovenskim prostorima. Crnogorsko narodnopozorište danas je prepoznato kao nosilac najznačajnijihumjetničkih događaja u zemlji i teatar koji njegujesavremene međunarodne pozorišne trendove.

Kvalitet ansambla, raznolikost i raznovrsnost repertoaraoličen kroz niz osobenih rediteljskih poetika, autorskiprojekti, razvoj crnogorske dramaturgije uz značajan brojpraizvedbi, koje su umnogome stvarale memorijalne slikesudbinskih epoha Crne Gore, kao i intenzivna međunarodnasaradnja i razmjena glavne su odlike svih godina koje suvodile još jednom jubileju, šestoj deceniji trajanjaCrnogorskog narodnog pozorišta. CNP je u svim timgodinama predstavljao intelektualnu i emotivnu snagu zasvoje umjetnike i svoju publiku.

23 Pobjeda, 24. 05. 2008.

Crnogorsko narodno pozorište ujedno predstavlja iinstituciju kulture sa najobimnijom produkcijom u CrnojGori.

Osim pozorišnog programa, dio redovnog repertoara svihovih godina predstavlja i programiranje mnoštva programaiz oblasti muzičke i filmske umjetnosti.

Međunarodni muzički festival “A tempo” nastao u CNP 2001.godine i koji je 2013. godine imao svoje dvanaestoizdanje, predstavlja najznačajniji muzički festival uglavnom gradu. Ujedno predstavlja krunu muzičke ikoncertne sezone. Osim festivala A tempo, koncertaCrnogorskog simfonijskog orkestra i tradicionalnihBožićnih koncerata, dio programa CNP svih ovih godinapredstavljaju i koncerti u saradnji sa inostranimpartnerima, ambasadama u Crnoj Gori i međunarodniminstitucijama kulture.

Međunarodni muzički festival „A Tempo“ osmišlljen je uCNP-u kao svojevrsni anex redovnoj koncertnoj sezoni uokviru koga se moglo fokusirati na određene muzičkefenomene.

U  početku je bio okrenut prvenstveno domaćemizvođaštvu, promociji mladih umjetnika, posvećivanmuzici za  pojedine instrumente ili filmskoj muzici, dabi  bio „usmjeren“ prema tipu festivala sa širomkoncepcijom koja  obuhvata gotovo sve muzičke žanrove.

Važan segment festivala je njegova vlastita produkcija,što je u godinama nepostojanja profesionalnih muzičkihinstitucija u Crnoj Gori imalo poseban značaj.

Pored crnogorskih, na njemu su do danas nastupili ugledniumjetnici i ansambli iz mnogih evropskih zemalja.

A tempo od 2008. godine realizuje se u saradnji saMuzičkim centrom Crne Gore. Festival je takođe primjeruloge CNP u razvoju ukupne kulturne produkcije usavremenom periodu, rezultat istrajnog rada u poljupripmarno umjetničke muzike rezultirao je formiranjemMuzičkog centra i Crnogorskog simfonijskog orchestra.

Povodom 10 jubilarnog A tempa (2010) u katalogu festivalazapisano je: “Deset godina A TEMPA je vrijeme našepostojanosti u velikim promjenama. Na čvrstim osloncimanaše posvećenosti i pomoći prijatelja koja je raslazajedno sa festivalom, od početka smo htjeli da stvaramo,održimo i razvijemo ono što je nedostajalo u našemmuzičkom životu. Oko nas su se mijenjali ljudi,institucije čak i države, a mi nijesmo promijenili svojkredo: uvijek najbolje što možemo, uvijek najbolji kojeimamo i uvijek sa onima od kojih treba da učimo. Odresitala, filmova, promocija, okupljanja naših umjetnikau dijaspori, do uvažavanja muzičkog nasljeđa iosvješćivanja muzičke sadašnjosti; od skromne domaćeprodukcije i rijetkih gostiju do međunarodnog festival saumjetnicima iz dvanaest zemalja Evrope…Takvim A TEMPOMgovorili smo o potrebi unapređivanja naše kulture,posvećivanju pažnje muzici i ljudima koji se njome bave,i svjedočili želju da tome damo svoj doprinos.” ( ŽarkoMirković, Janko Ljumović)

Takođe i filmski programi CNP realizuju se, osim saCrnogorskom kinotekom sa raznim inostranim partnerima, aCNP daje podršku i nezavisnim filmskim projektima, poputFestivala filma o ljudskim pravima “Ubrzaj me” i Festivala dugometražnogdokumentarnog filma “Underhill Fest”.

***Peta i šesta decenija CNP svjedoče o značajnim političkimi kulturnim, društvenim i istorijskim promjenama koje suse dešavale u Crnoj Gori. Neizostavan dio tih promjenabila je pozornica CNP. Pozorišno vrijeme koje je trajaloi koje traje u CNP podudaralo se sa vremenom traženjadoma, sa vremenom njegovog stvaranja i njegovog trajanja.

Šiler je, kao tvrdi sociolog pozorišta Žan Divinjo, bio upravu kada je rekao da je helenska tragedija vaspitalagrčki narod, jer su, gledajući tragedije, stari Grcinaučili da podnose individulanu svijest i da je uvode unormalni život. Vjerujemo da je i Crnogorsko narodnopozorište doprinijelo individulanoj svijesti iodgovornosti koje smo kao društvo i kao individueprepoznali u ulozi pozorišnih gledalaca/gledateljki i

koje i dalje treba da budu standard i koncept našegpozorišta. Brojne zone tumačanja i arhiv medija svjedočeo tome, građa za pisanje savremene istorije Crne Gore jetu, a dio te istorije je i kulturna istorija, tj. studijekulture koje će nastati kao potreba da učvrstimoosobenost i jedinstvenost crnogorske kulture u kojoj jesavremena istorija CNP njen vodeći označitelj.

Nulta decenija XXI vijeka je za nama, a druga decenija idalje nosi izazove uvijek burnih tranzicijskih vremenakoje su na nov način u kontekstu globalne krize uveleključnu riječ današnjice - recesija. Hrabrost u domenuestetskog i stvaralačkog, predstavlja i hrabrost da se idalje borimo uprkos recesiji. Presudni označitelj jednogteatra jeste njegov umjetnički rezultat. Vjerujemo damožemo zajedno posvjedočiti da ih je bilo dovoljno i daće nove decenije pred nama predstavljati nova uspješnapozorišna djela na scenama na kojima će djelovatiCrnogrosko narodno pozorište.

Janko Ljumović