Namba 2078 Julai 3 - Wantok Niuspepa

22
Namba 2078 Julai 3 - 9, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Insait: Stanley Nondol i raitim PRAIM Minista Peter O’Neill i tok opis bi- long praim minista em i bikpela opis na politiks i no ken givim nem nogut long dispela opis long ai bilong ol investa na ol arapela kantri. Mista O’Neill i tok em i no gutpela pasin long kisim ares waren long praim minista taim politiks i go insait long wok bilong polis na Tas Fos Swip. long wok bilong ol. Praim Minista i mekim dispela toktok bi- hain long nesenel kot long i rausim eplike- sen bilong em long stopim ares waren bilong polis long arestim em. Mista O’Neill i tok opis biling praim min- sta em bilong kantri na i no bilong em olsem Peter O’Neill. Em i tok pasin bilong pilai poli- tiks na bagarapim opis bilong praim minista bai putim nem nogut na dispela nem nogut bai stap yet long bihain taim. Praim Minista i tok ol sampela politisen i hangre long pawa na wok hat long givim nem nogut long kantri. Em i tok ol dispela politisen i no inap long ranim gavman bikos ol i hat tru long kisim inap memba. Em i tok ol dispela lain i wok long pilai politiks bilong ol i go insait long polis dipat- men, wok bilong Tas Fos na i wok long mekim planti giaman toktok long bagarapim opis bilong praim minista, em opis bilong kantri. Mista O’Neill i tok kain politiks bilong ol sampela politisen i wok long bagarapim bilip bilong ol investa. Em i tok nem bilong PNG long ai bilong wol tu em bikpela samting. Em i tok dispela hevi i kamap long taim bilong bikpela kibung bilong Melanesia, we PNG i holim bikpela bung bilong Melanesia Festivol bilong Ats na Kalsa. Na moa long en, Praim Minista bi- long Japan bai kam long kantri neks wik. Mista O’Neill i tok ol dispela lain i mas sem long ol yet. Ol i hangre long pawa tasol ol i mas wet inap rait taim bilong ol i kamap long lidim kantri. Mista O’Neill i tok em i wok bilong em olsem praim minista long banisim dispela opis long no ken larim siting praim minista i bungim arest long wansait ripot na evidens. “Na wanem mi mekim long kisim ares waren i go long kot em long setim gutpela rekot bilong kantri na opis bilong praim min- ista.” Praim Minista O’Neill i tok maski ol dis- pela hevi i kamap em bai lukluk het long wok bilong em we ol pipel i makim em long wok. Em i tok em bai gohet wantaim ol wok bi- long helt, edukesen na bai wok hat long ikonomik sekta long givim sevis long ol grasrut bilong kantri. O’Neill tok politiks i no ken bagarapim PNG long ai bilong wol Catholic Reporter bilong mun Julai i stap insait... Polis i ken sasim Praim Minista nau - P2 Melanisen Festival ov Ats na Kalsa long poto - P6 Wes Papua soim kala... PM lus long kot Stanley Nondol i raitim NESENEL kot long Waigani i rausim eplikesen bilong Praim Minista O’Neill long stopim wok bilong polis long go het wantaim arest warent. Natioal Kot Jas, Jastis Ere Kariko i tok, kot bai no inap long stopim polis long mekim wok bi- long en aninit long konstitusen bihain long dispela kot i bin stat na stop tripela taim bikos polis Komisina i senisim loya tripela taim. Praim Minista Peter O’Neill na Minista bilong Fainens James Marape i bin putim sabmisen na askim kot long givim wanpela oda long stopim polis long ares- tim tupela long dispela K71.8 milien i go long lo kampani Paul Paraka Loyas. Loya bilong Marape na O’Neill i askim kot long stopim arest warent long larim kot i go het long harim kot bilong Paraka ligel bil we Mista Marape i askim long stretim ligel bilong bilong Paraka wantaim gavman. Dis- pela keis i stap yet long kot. Jastis Davani bai harim long Julai 9. Long taim em i givim disisen bilong em, Jastis Kariko i tok kot bai no inap givim interim oda long stopim wok bilong ol polis. Dispela kot disisen i givim bek pawa long ol polis long gohet long wok painim bilong ol long arest warent ol i gat pinis. Jastis Kariko i tok Polis Komisian i gat kontrol long wok bilong Polis Fos aninit long Sek- sen 198 bilong konstitusen. Bihain long Nesenel Kot i mekim disisen, Praim Minista O’Neill i toktok long wanpela nius konprens na i tok em I rispektim disisen bilong kot. O’Neill I tok ol wok i stap long han bilong Komisina Vaki long lukluk long ol fail na sapos em askim em (O’Neill) long go long intaviu bai em i kamap long ai bilong polis. Jastis Kariko tu i tok Polis Komisina Geoffrey Vaki tu long afidevit i sapotim Marape na O’Neill na laikm kot long gviim temporeri oda long stopim arest warent. Em i tok dispela em bin posisen bilong Mista Vaki taim gavman i makim em Ekting Komisina long 16 Jun. I go moa long pes 3 Polis bai arestim O’Neill o no gat – pawa i stap long Vaki Kot no inap stopim wok bilong polis – Jas i tok PM tok em i rispektim disisen bilong kot Toli Kara Provins long Wes Papua, Indonesia i soim kala bi- long ol long stail danis ol i wokim long Namba 5 Melanisen Ats Festival i kamap nau long Mosbi. Festival bai stap tupela na pinis long Julai 11 2014. Antap: PIK BAI SUP NAU: Sikspela pik i go long ol Melanisen brata bilong yumi, olsem Solomon Ailan, Fiji, Vanu- atu, Nu Kaledonia, Timor Leste na Wes Papua long Indonesia olsem pasin kastom na kalsa bi- long yumi olgeta. Poto: Nicky Bernard

Transcript of Namba 2078 Julai 3 - Wantok Niuspepa

Namba 2078 Julai 3 - 9, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

Insait:

Stanley Nondol i raitim

PRAIM Minista Peter O’Neill i tok opis bi-long praim minista em i bikpela opis napolitiks i no ken givim nem nogut longdispela opis long ai bilong ol investa naol arapela kantri.

Mista O’Neill i tok em i no gutpela pasinlong kisim ares waren long praim ministataim politiks i go insait long wok bilong polisna Tas Fos Swip. long wok bilong ol.

Praim Minista i mekim dispela toktok bi-hain long nesenel kot long i rausim eplike-sen bilong em long stopim ares warenbilong polis long arestim em.

Mista O’Neill i tok opis biling praim min-sta em bilong kantri na i no bilong em olsemPeter O’Neill. Em i tok pasin bilong pilai poli-tiks na bagarapim opis bilong praim ministabai putim nem nogut na dispela nem nogutbai stap yet long bihain taim.

Praim Minista i tok ol sampela politisen ihangre long pawa na wok hat long givimnem nogut long kantri. Em i tok ol dispelapolitisen i no inap long ranim gavman bikosol i hat tru long kisim inap memba.

Em i tok ol dispela lain i wok long pilaipolitiks bilong ol i go insait long polis dipat-men, wok bilong Tas Fos na i wok longmekim planti giaman toktok long bagarapimopis bilong praim minista, em opis bilongkantri.

Mista O’Neill i tok kain politiks bilong olsampela politisen i wok long bagarapim bilipbilong ol investa.

Em i tok nem bilong PNG long ai bilongwol tu em bikpela samting. Em i tok dispelahevi i kamap long taim bilong bikpela kibungbilong Melanesia, we PNG i holim bikpelabung bilong Melanesia Festivol bilong Atsna Kalsa. Na moa long en, Praim Minista bi-long Japan bai kam long kantri neks wik.

Mista O’Neill i tok ol dispela lain i massem long ol yet. Ol i hangre long pawa tasolol i mas wet inap rait taim bilong ol i kamaplong lidim kantri.

Mista O’Neill i tok em i wok bilong emolsem praim minista long banisim dispelaopis long no ken larim siting praim minista ibungim arest long wansait ripot na evidens.“Na wanem mi mekim long kisim areswaren i go long kot em long setim gutpelarekot bilong kantri na opis bilong praim min-ista.”

Praim Minista O’Neill i tok maski ol dis-pela hevi i kamap em bai lukluk het longwok bilong em we ol pipel i makim em longwok.

Em i tok em bai gohet wantaim ol wok bi-long helt, edukesen na bai wok hat longikonomik sekta long givim sevis long olgrasrut bilong kantri.

O’Neill tok politiks i no ken bagarapim PNG

long ai bilong wol

Catholic Reporterbilong mun Julai i stap insait...Polis i ken sasim Praim Minista nau - P2

MelanisenFestivalov Ats naKalsa longpoto - P6

Wes Papua soimkala...

PM lus long kotStanley Nondol i raitim

NESENEL kot long Waigani irausim eplikesen bilongPraim Minista O’Neill longstopim wok bilong polis longgo het wantaim arest warent.

Natioal Kot Jas, Jastis EreKariko i tok, kot bai no inap longstopim polis long mekim wok bi-long en aninit long konstitusenbihain long dispela kot i bin statna stop tripela taim bikos polisKomisina i senisim loya tripelataim.

Praim Minista Peter O’Neill na

Minista bilong Fainens JamesMarape i bin putim sabmisen naaskim kot long givim wanpelaoda long stopim polis long ares-tim tupela long dispela K71.8milien i go long lo kampani PaulParaka Loyas.

Loya bilong Marape na O’Neilli askim kot long stopim arestwarent long larim kot i go hetlong harim kot bilong Parakaligel bil we Mista Marape i askimlong stretim ligel bilong bilongParaka wantaim gavman. Dis-pela keis i stap yet long kot.Jastis Davani bai harim longJulai 9.

Long taim em i givim disisenbilong em, Jastis Kariko i tok kotbai no inap givim interim odalong stopim wok bilong ol polis.

Dispela kot disisen i givim bekpawa long ol polis long gohetlong wok painim bilong ol longarest warent ol i gat pinis.

Jastis Kariko i tok PolisKomisian i gat kontrol long wokbilong Polis Fos aninit long Sek-sen 198 bilong konstitusen.

Bihain long Nesenel Kot imekim disisen, Praim MinistaO’Neill i toktok long wanpelanius konprens na i tok em I

rispektim disisen bilong kot.O’Neill I tok ol wok i stap long

han bilong Komisina Vaki longlukluk long ol fail na sapos emaskim em (O’Neill) long go longintaviu bai em i kamap long aibilong polis.

Jastis Kariko tu i tok PolisKomisina Geoffrey Vaki tu longafidevit i sapotim Marape naO’Neill na laikm kot long gviimtemporeri oda long stopim arestwarent. Em i tok dispela em binposisen bilong Mista Vaki taimgavman i makim em EktingKomisina long 16 Jun.

I go moa long pes 3

Polis bai arestim O’Neill o no gat – pawa i stap long VakiKot no inap stopim wok bilong polis – Jas i tokPM tok em i rispektim disisen bilong kot

Toli Kara Provins long WesPapua, Indonesia i soim kala bi-long ol long stail danis ol iwokim long Namba 5 MelanisenAts Festival i kamap nau longMosbi. Festival bai stap tupelana pinis long Julai 11 2014.

Antap: PIK BAI SUP NAU: Sikspela pik i go long olMelanisen brata bilong yumi,olsem Solomon Ailan, Fiji, Vanu-atu, Nu Kaledonia, Timor Lestena Wes Papua long Indonesiaolsem pasin kastom na kalsa bi-long yumi olgeta.Poto: Nicky Bernard

P2 Wantok Julai 3 - 9 2014 nius

Polis ken sasim Praim Minista nauYakam Kelo i raitim

POLIS ken holim Praim MinistaPeter O’Neill bihainim oda pepaol kolim warent ov ares bihainlong Nesenel Kot bin rausimpepa bilong Mista O’Neill longskruim dispela ares pepa gosampela taim bihain, wanpelaloya i tok.Nesenel Kot bin tokaut long

Tunde olsem ol polisman i gatpawa long karimaut wok bilong olaninit long Lo bilong kantri. Dispela i kliaim wok ol polis bin

mekim long go givim warent ovares pepa long holim na sasismMista O’Neill long las mun.

Long Tunde dispela wik Kot itokaut olsem Mista O’Neill i no inaplong stopim wanem samting polisbin kamapim pinis long sasim embikos i no gat wanpela evidensolsem ol polis i mekim hait pasin okrangi pasin long holim na sasimPraim Minista.Loya man ya i tok nau em wok i

go bek long han bilong Ekting PolisKomisina Geoffery Vaki long kari-maut dispela waren ov ares pepawe ol polis ken holim na sasimPraim Minista nau.Loya husat no laik autim nem bi-

long em i tok narapela hevi tu i stappinis we ol polisman bai karimautdispela waren pepa long holim

Praim Minista o nogat. Bikos ol polisman bin karimaut

dispela wok em ol tu no stap moalong wok. Nupela Ekting PolisKomisina i lusim ol long wok(saspen) we ol stap ausait. Ol gat kot bilong kliaim ol long

kam bek long wok. Ol dispela polis-man em Asisten Komisina ThomasEluh na Deputi Komisina SimonKauba.Loya man i tok narapela samting

nau em Ekting Polis Komisina Ge-offery Vaki i gat wanpela kot pepa istap pinis long Distrik Kot longtraim rausim dispela pepa bilongpolis long holim na sasim PraimMinista bilong Papua Niugini.

Olsem na yumi wet na lukim pas-taim. Tasol long nau i go em Ne-senel Kot i mekim klia olsem polisken holim na sasim Praim Ministanau bikos Kot i no gat wanpelapawa insait long stopim dispelawok bilong polis.Em tok ol plisman i karimaut wok

bilong ol bihainim Mama Lo bilongPapua Niugini inap husat i tingpolis i brukim Lo orait ol ken karimgo long Kot long skelim eksen napasin bihainim Lo bilong kantri.Mista Vaki i tokaut olsem ol pipel

bilong Papua Niugini mas stap isina larim em wantaim ol polismanbai skelim gut ol pepa na olgetarekot we olpela Polis Komisina Tom

Kulunga bin kamapim na sainimlong polis i holim na sasim PraimMinista Peter O’Neill.Mista Vaki i tok ol bai mekim wok

bilong ol stret bihainim Lo na saposi gat evidens o rekot i soim sam-pela krangi o abrus pasin, orait olbai traim long mekim klia na larimKot i skelim na tokaut long en.Ol dispela Kot na olgeta toktok

bilong holim na sasim Praim Min-ista O’Neill i kamap bihainim K71.8milien Fainens Dipatmen bin baim igo long wanpela bikpela loya kam-pani ol kolim Paul Paraka Loya. Toktok i sut go kam olsem Gav-

man bilong Praim Minista PeterO’Neill bin givim tok orait long baimParaka Loyas.

Polis bai glasim gut arestwarent bilong PMWok i stap long han bilong Vaki

Stanley Nondol i raitim

POLIS bai go het wantaim arestwarent na arestim Praim Min-ista Peter O’Neill o nogat –pawa bilong mekim dispela woki stap long han bilong ektingPolis Komisina Geoffrey Vaki.Dispela i kamap klia bihain

long Nesenel Kot Jas Jastis EreKariko i mekim disisen longrausim eplikesen bilong PraimMinista long kisim oda longstopim wok bilong ol polis longarestim em.Jastis Kariko i tok klia olsem

kot no inap long stopim wok bi-long polis. Tasol em i tok klia tuolsem olgeta edministresenwok bilong polis i stap long hanbilong ekting polis komisinaaninit long konstisusen.Em tok moa olsem kot bai no

inap endosim o givim tok oraitlong wanem kain wok ol polisbai mekim.Biahin long Kot i mekim di-

sisen, Praim Minista Peter

O’Neill i tok em i rispektim di-sisen bilong kot. Em i tok embai salensim disisen bilong kot.Mista O’Neill i tok em i gat

bilip long ekting polis komisinawe em I bin makim long June16 taim polis i laik arestim em.Mista O’Neill i tok kot i mekim

disisen pinis so nau em wok bi-long polis komisina husait i gatmoa long 40 yia eksperienslong lukluk long keis bilong emna “sapos em laikim mi long gointaviu bai mi go.”Ekting Komisina Vaki bihain

long disisen bilong kot i tokaninit long seksen 197 bilongkonstitusen polis i gat pawalong prosekutim, o rausim olsas bilong ol ofens na i tok olmemba bilong polis fos i no kenharim tok bilong ol ausait lainhusat i no memba bilong polis.Mista Vaki i tok kot i tok klia

olsem aninit long Seksen 198em i gat pawa long edministre-sen wok bilong polis Mista Vaki i tokaut tu olsem

em i makim wanpela tim i gat oleksperiens polisman long luklukgut long dispela keis.Mista Vaki i tok em i nupela

long opis na em bai lukluk gutlong ol fail na painimaut saposwok painim i kamap long gut-pela rot we i no gat korapsen bi-long ausait.Mista Vaki i tok em i bin toktok

pinis wantaim ol polis opisahusat bin go pas long dispelainvestigesen olsem, Dairekta bi-long Frod Skwad MathewDamaru, inspekta TimothyGitua na Dairekta bilong ligelsevis, Nicholas Miviri olsem emi laik lukluk gut long wok paini-maut bin kamap pinis long en.Mista Vaki i singaut long ol

pipel long kantri long no kenkamapim wanpela hevi longdispela taim. Em i tok ol polis bai go het na

glasim gut ol wok painim na toksave sapos i gat asua binkamap o nogat.

Polis bai sekim gut ol pepa

Yakam Kelo i raitim

Ekting Polis Komisina Geoffery Vaki iaskim ol manmeri bilong Papua Niuginilong mekim samting stret na no kenstraik nabaut o nois nabaut long dispelakot bilong Praim Minista Peter O’Neilllong Tunde dispela wik.Mista Vaki i tok Nesenel Kot Jas Ere

Kariko i mekim klia olsem olgeta wok igo bek long han bilong polis long kari-maut aninit long Lo we Kot i no gatpawa long kam insait. Olsem na MistaVaki i tok em bai sekim na lukluk insaitgen long olgeta pepa na rekot we i binkamap long taim bilong olpela PolisKomisina Toami Kulunga long holim nasasim Praim Minista Peter O’Neill.Mista Vaki i tok ol manmeri mas stap

isi na larim ol polis mekim wok bilong olpastaim bikos ol bai mekim olgetasamting bihainim lo inap ol lukim stretsapos i gat inap evidens na ripot olsemPraim Minista mas go long kot o ol ara-pela tu i gat asua na mas sanap longkot.Mista Vaki i tok yumi mas bihainim

dispela oda bilong kot na larim polis ikarimaut wok bilong em olsem na olbosman bilong polis husat bin traimlong karimaut kot pepa long holim nasasim Praim Minista mas stap isi nasoim klia ol fail pepa we ol ken luklukgut long en. Ol dispela bosman bilongpolis we Ekting Komisina rausim ol(saspen) na tu stopim ol long go hetlong dispela wok em Thomas Elluh,Matthew Damaru, Timothy Gitua naloya Nicholas Miviri.Asisten Polis Komisina Thomas Elluh

husat i stap aut pinis long dispela wok itokaut olsem em laikim olgeta samtingmas bihainim rul bilong lo olsem na dis-pela waren ov ares pepa em wantaimol bosman bilong polis ya bin karimautlong Praim Minista em i bihainim lo o rotstret bilong opisel korapsen sas. Nalong kisim waren ov ares mipela masmekim kot i bilip long givimaut dispelawaren pepa.Mipela i save tu olsem dispela i no

wanpela liklik kot bilong ol liklik man-meri. Em i bikman tumas husat holimbikpela sia bilong Papua Niugini we ol-geta samting mipela mekim mas bi-hainim stret lo na rot bilong karimautwaren ov ares, Mista Elluh i tok.Mista Elluh tok wanpela samting

Mista Vaki bin mekim em long helpimloya bilong O’Neill long stopim polislong no ken holim na sasim O’Neill bi-hainim dispela waren ov ares. Dispela

bin kamap pastaim long Gavman imakim em kamap Ekting PolisKomisina olsem na em ting wanemsamting Mista Vaki mekim nau bai gogutpela long sait bilong O’Neill. Nauyet, mipela redi long givim em wanemsamting em i no klia long en, em tok.Em i tok pasin Mista Vaki mekim long

rausim polis loya Sief SuprintendenNicholas Miviri na makim Paul Mawaloya i no stret olgeta bikos Mawa loyabin makim Praim Minista long arapelakot pinis olsem na dispela i soim olsemMista Vaki i bagarapim pinis nem bilongPolis Fos insait long kantri.Pablik bai no inap bilip tu long wok bi-

long Komisina bikos long eksen bilongem long traim stopim ol polis long noken holim na sasim Praim Minista aninitlong dispela kot pepa bilong waren ovares, Mista Elluh i tok.Em i tok Ekting Polis Komisina Geof-

fery Vaki yet i gat kot bilong em i stapyet tasol Gavman i no glasim gut nakirap makim em kamap Polis Komisina.Em i askim olgeta manmeri long soim

rispek long Rul bilong Lo na disisen bi-long kot. Wanem kain bilip yumi gat,wanem kain as tingting yumi gat, yumimas oltaim soim rispek na bihainim Rulbilong Lo.

I gat kwesten long makim bilong VakiPM tok makim bilong Vaki i stretStanley Nondol i raitim

PRAIM Minista PeterO’Neill i tokaut olsemapoinmen bilong GeoffreyVaki olsem ekting PolisKomisina i stret. Tasolwanpela Opis bilong Dipat-men bilong Pablik Sevis itok gavman i no bihainimstret rot bilong mekim dis-pela apoinmen.Praim Minista Peter

O’Neill bihain long kot imekim disisen long rausimaplikesen bilong em i kon-femim apoinmen bilongMista Vaki ol PlisKomisina.Dispela senia opisa i tok

NEC i abrusim planti rot bi-long makim het bilong gav-man dipatmen. Em i tok

pasin gavman i mekimlong makim Mista Vaki i no

bihainim rot aninit long lo.Dispela opisa i tok taim

bilong makim gavman hetbai inap long 2-pela munlong pinism olgeta wok bi-long apoinmen. Em i tok Mista Vaki em i

no bin wanpela sevingopsia bilong polis na bai imas gat longpela taim lik-lik long stretim ol rot bilongem i kisim dispela bikpelawok.Dispela man i tok planti

asua i kamap long makimbilong Mista Vaki na sam-pela bilong ol em;- Dipatmen bilong Pe-

senel Menesemen (DPM) ino gat eplikesen long failbilong ol long siom olsemMista Vaki i bin aplai longkisim wok.- Gavman i no bin putim

apoinmen bilong Mista

Vaki long Gavman Gaset.- Opis bilong Gavana

Jenerel i no swerim inMista Vaki. - Em i no sainim rit long

mekim wok bilong gavmanMaski ol dispela samting

i no kamap, Mista Vakikwik taim i mekim wok nalong dispela de yet em irausim tupela senia polisopisa husat i bin go paslong wok painim bilongParaka keis.Dispela opisa i les long

mipela tokaut long nem bi-long em i tok ol bos bilongem long DPM na PablikSevis i bin wok hat tru longTunde apinin i go nait longstretim pepa wok longapoinmen bilong MistaVaki.

PM O’Neill: Makim bilong Vaki i stret.

Julai 3 - 9, 2014 Wantok P3nius

GG luksavelong 7-pelamoa Jas PAPUA Niugini nau i gat 7-pela moa jas taim GavanaJeneral, Gren Sif SirMichael Ogio i givm luk-save long ol nupela jas bi-long Nesenel na SuprimKot long Gavman Haus.Ol dispela jas em: Ne-

senel na Suprim Kot Jasinap long 10-pela yia em;Iova Geita, Peter Toliken,Lawrence Kangwia, MartinIpang, olsem Ekting Jas bi-long Nesenel Kot inap long

12-pela mun, em StephenOli, Kewei Kawi-iu, naRegget Marum.Judisel na Ligal Sevis

Komisen i bin makim ol dis-pela nupela jas na ektingjas. Ol nupela jas i stat longnupela posisen long las wiktaim ol i mekim tok promislong ai bilong Sir MichaelOgio, Sif Jastis Sir SalamoInjia na Jastis DerekHartshorn long Gavmanhaus.

Iova Geita i mekimtok promis long wokolsem Nesenel naSuprim Kot Jas long10-pela yia.

Nupela Komisinov Inkwairi i redi

Stanley Nondol i raitim

PRAIM Minista Peter O’Neill i tokaut olsem tupela jas bi-long Australia na PNG bipo i stap nau long Mosbi longmekim wok painimaut long ol ripot we gavman i baimbikpela mani i go long lo kampani ya Paul Paraka Loyas.Dispela em Komisin ov Inkwairi (COI) Mista O’Neill i

makim long Jun 17 long taim em i rausim Tas Fos Swip wesiaman Sam Koim i pas long en.Bihain tasol long kot i rausim eplikesen bilong em, Mista

O’Neill i tok Jas Warwick Andrews bilong Australia na Gra-ham Ellis i stap pinis long Mosbi long mekim wok painimaut. Ol polis i bin askim O’Neill long go long polis intaviu bi-

hain long siaman bilong Tas Fos Swip Sam Koim i bin raitimwanpela pas i go long olpela polis komisina Taomi Kulungana givim ripot olsem wok painim bilong Tas Fos i painimautolsem O’Neill i sainim leta bilong Paraka i kisim K71.8 mi-lien.Praim Minista O’Neill wantaim ol memba bilong kebinet

bilong em taim ol i tokaut long nupela COI, i bin tokautolsem ripot bilong wok painim bilong Sam Koim na Tas Fosi no stret bikos sampela politiks i kamap insait long wokpainimaut bilong ol.O’Neill i bin tok ol polis insait long Anti Korapsen na Fraud

Skwad tu i pilai politiks na kisim arest oda.Em i tok ripot bilong Sam Koim i no stret bikos ol i lukim

em i raun wantaim ol memba bilong oposisen na sampelapolitisen taim em i mekim wok painimaut.Mista O’Neill i tok nupela COI bai kamapim independen

ripot bilong Paraka keis na ol pipel i ken klia na dispela hevibai kam arere na pinis.Praim Minista O’Neill i tok dispela tupela olpela jas i redi

long kamapim COI na pablik bai i gat sans long givim tok-tok. Em i tok em tu i redi long givim toktok long nupela COIsapos inkwairi i askim em.

Jastis Kariko i tok Marape,O’Neill na Vaki long afidevit iaskim kot long yusim pawana laik bilong en long givimristrening o stop oda longarest bilong PM na Marapebikos ol i tok sampela asua istap wantaim ol polis. Jastis Kariko i tok kot bai

no inap yusim pawa na laikbilong en long givim oda,bikos ol dispela em ol toktoknating ol i mekim na no gatevidens long sapotim sab-misen bilong ol.Mista Vaki i bin rausim

ACP Simon Kauba na ACPbilong Kraim Thomas Elluhlong de O’Neill i makim emekting Komisina long Jun 16.

Kauba na Elluh i bin go paslong wok painimaut bilongParaka keis.“Edministresen na kontrol

bilong bilong Polis Fos i stapwantaim Polis Komisinaanint long konstitusen. Ed-ministresen wok i stap longkomisina long stretim na i nool kot. Disisen bilong ares-tim ol i stap long han bilongMista Vaki. Mista Vaki i nonidim tok orait bilong kotlong mekim wok bilong em.”Jastis Kariko i tok.Bihain long kot i mekim di-

sisen planti manmeri insaitlong kot rum i no mekimwanpela nois na ol i kamautisi tasol.

O’Neill i lus long kotI kam long pes 1

P4 Wantok Julai 3 - 9, 2014 nius

Paiela-Hewa givim 2013 LLGSIP fainensel ripot PAIELA-HEWA LLG long La-gaip/Porgera districk, EngaProvins em i namba wan LLG longdistrik na long provins long givim2013 LLGSIP akuital ripot bilong ollong dispela mun. Presiden bilong Paiela-Hewa

LLG, Pera Mopa, i givim dispelaripot bilong akuital long Dipatmenbilong implementesen na Rurel Di-velopmen (DIRD) long dispelamun.Em i tok, olgeta sekta projek bi-

long 2013 i bin yusim mani bilongwok inap long K336,597.88. Paiela-Hewa LLG i bin kisim

K500, 000.00 aninit long LLGSIPfan we Nesenel Gavman gren bi-long K92, 400.00 wantaim K5,000.00 bilong guds na sevis gren ibungim olgeta i kamap long K597,400.00 gren bilong 2013 fiksal yia.Rol ova fan bilong 2013 nau emK175, 000.00. Tasol i gat ol hevi i save bagara-

pim Paiela-Hewa LLG olsem; olrot i no gutpela long bungimPaiela, Hewa na Maun Kare na isave mekim ol manmeri i wok-abaut long bus long kamap long

Porgera, Skul na Medikal Saplai ino save go kamap long ol pleshariap bikos long rot i no gut, heltbilong ol pipel i no gutpela, lo naoda em i bikpela hevi we i savestopim sevis long go insait.Paiela-Hewa LLG i bin kisim

K500, 000.00 aninit long LLGSIPfan we Nesenel Gavman gren bi-long K92, 400.00 wantaim K5,000.00 bilong guds na sevis gren ibungim olgeta i kamap long K597,400.00 gren bilong 2013 fiskal yia. Tasol i gat ol hevi i save bagara-

pim Paiela-Hewa LLG. Dispelaem ol rot i no gutpela long bungimPaiela, Hewa na Maun Kare na isave mekim ol manmeri i wok-abaut long bus long kamap longPorgera, Skul na Medikal Saplai ino save go kamap long ol ples

hariap bikos long rot i no gut, heltbilong ol pipel i no gutpela, lo naoda em i bikpela hevi save stopimsevis long go insait.“Paiela-Hewa LLG em i go pas

long LLGSIP polisi long 2013, olnupela LLG ileksen i kamap namipela i no pinisim olgeta wok pro-gram long plen. Em i namba wanyia bilong traim dispela polisi pro-gram olsem na mipela bai pun-daun na kirap tasol em i bikpelasamting ol projek bilong 2013 ikamap,” em i tok.DIRD Fes Asisten Seketeri bi-

long Hailan na Sauten Rijon, AihiVaki i tok tenkyu long presidenlong em i bringim ol dispela ripot ikam long Dipatmen.Em i tok dispela i soim gutpela

piksa long ol lida bilong ol komyu-niti long givim ripot bilong ol pablikmani ol i yusim long bringim olsevis bilong gavman i go long olpipel. “Lo i tok long mekim dispela

aninit long Pablik Fainens Menes-ment Ekt na Fainensel instraksenlong bringim ripot i go long gav-man,” Mista Vaki i tok.

President Pera Mora wantaim ol opisa bilong DIRD long taim bilong givim LLGSIP ripot.

DOW na PNGDF i wok bung wantaim Isaac Liri i raitim

DIPATMEN ov Woks (DOW) naPapua Niugini Difens Fos(PNGDF) i bin sainim wanpelapepa long las wik long makimwok bung namel long tupela di-patmen long mekim ol rot na di-velopim infrastraksa insait longkantri. Dispela agrimen namel long tu-

pela dipatmen em i no nupela. Dis-pela agrimen i bin kamap longsampela yia i go pinis taim wanpelabikpela graun i bruk long plesKomo long Hela provins na kilim 25manmeri. Taim dispela asua i bin kamap,

gavman i bin salim ol PNGDF longgo insait long dispela eria nahelpim ol pipel husat i bin kisimbagarap long dispela graun bruk.Long dispela taim, ensinia yunit

bilong PNGDF i bin sanapim tupelabris long ples Komo, na dispela ibin mekim ol pipel i amamas longol PNGDF. Bihain taim gavman i lukim

olsem ol pipel i save laikim helpim ikam long PNGDF, agrimen namellong DOW na PNGDF i bin kamap. O’Neill- Dion gavman i bin go pas

long kamapim dispela agrimen longyusim ensinia yunit bilong PNGDF

long helpim long kamapim infra-straksa divelopmen. Minista bilong Woks, Francis

Awesa, i tok ol i laikim dispela agri-men long go het, long wanem, ol ilukim olsem ol pipel i no saveaskim tumas long kompensesentaim ol i lukim ol PNGDF i wok longples graun bilong ol. Minista Awesa i tok ol PNGDF

ensinia i lukluk raun pinis long ol-geta rot insait long kantri, na ol iwok bung wantaim DOW longsanapim ol bris na mekim ol rotlong konektim ol taun.

Ol rot we ol i lukluk long en longnau em1. Saunten Hailans i kam long

Galp Provins. 2. Madang i go long Westen

Hailans na i go long Enga.3. Morobe i go long Galp na i go

long Sentral Provins. Minista Awesa i tok i gat 7-pela

rot insait long kantri we ol i woklong lukluk long en, na wanpela bi-long ol dispela rot em pinis. Dispelaem rot long Is Nu Briten i go longWes Nu Briten.

Em i tok nau tupela dipatmen iwok long lukluk long stretimMadang-Hailens Haiwei. Na gav-man i putim 10 milien long baset bi-long stretim dispela rot. Em i tok ol i wok long painim

sampela moa mani long pinisimdispela rot , long wanem, ol ensiniayunit bilong PNGDF i tok 10 milienbai no inap, long wanem, dispelahap i gat tupela bikpela wara.Dispela tupela bikpela wara em

Ramu na Jimi, na ol samting bilongsanapim bris em i bikpela mani tru.

Minista Awesa i tok dispela rotbai givim sevis long ol pipel bilongMadang na Hailans, na em i sot-pela distens olsem 200 kilomita. Rot we ol manmeri long Westen

Hailen i save bihainim i kam longMadang em 700 kilomita, na Min-ista Awesa i tok dispela nupela hai-wei bai sotim distens, bringimgutpela sevis, na mekim wok bisnisi kamap gut. Ensinia yunit bilong PNGDF i

yusim ol masin bilong ol yet longmekim ol dispela wok.

Minista bilong Woks, Francis Awesa i sekan wantaim Minista bilong Difens Fabian Pok.

Saut Bogenvil bai kisim haidro pawa

Eleanor Mainekei raitim

LONG las mun, Ga-vana bilongAtonomos Rijon ovBogenvil (AROB),Joe Lera, i kisimsampela ensinia bi-long Saina i go longLule Konstituensilong Buin distriklong sekim wara

Siribai. Gavana Lera i tok

ol dispela ensiniabai mekim disain bi-long wanpela nu-pela haidro waraprojek. Bihain long ol en-

sinia i mekim disainbilong dispela pro-jek, ol bai givim dis-ain long Gavana naem bai givim mani

long pinisim dispelaprojek. Dispela haidro

wara projek baigivim sevis long ol-geta hap insait longSaut Bogenvil. Dispela projek em

wanpela bilong olbikpela projek weGavana Lera i woklong kamapim longhelpim ol pipel bi-

long em long SautBogenvil. Long lukluk bilong

ol asples, ol i ama-mas tru long harimolsem dispela kainprojek bai kamaplong ples bilong ol. Ol i tok dispela

kain projek baihelpim ol, na ol i tokol bai lukautim gutdispela projek. Ol asples na ol ensinia i sanap wantaim Gavana bilong Saut Bogenvil, Joe Lera.

Julai 3 - 9, 2014 Wantok P5nius

GG i bungim ol lida bilong ol ScoutSIAMAN long wok bi-long ol Scout long EsiaPasifik Rijonal ScoutKomiti, Dokta ChaoShou-Po las wik i binbung wantaim GavanaJeneral bilong Papua Ni-ugini, Gren Sif SirMichael Ogio, long Gav-man Haus.Dokta Shou-Po wantaim

ol lain bilong em i bin soimrispek long go na bungimGren Sif Sir Michael bilongwanem em tu i holim po-sisen olsem Sif Scout naPetron bilong ScoutAsosiesen long Papua Ni-ugini.Dokta Shou-Po i tok-

save long Gavana Jeneralolsem em i kam long PNGlong toktok long lidasip bi-long Scout Asosiesen longPNG na long strongimwok bilong ol Scout longdispela kantri na long rijontu. Em i amamas long wok-

abaut bilong em i karimgutpela kaikai long toktokbilong em wantaim Ministabilong Komyuniti Divelop-ment, Loujaya Kouzahusat i tok em bai givimgutpela sapot long ScoutAsosiesen long kantri.“Mipela i kam long givim

luksave long yu olsem SifScout bilong wanem

mipela i luksave longsapot yu save givim longScout Asosiesen longPNG. Mipela i laik toktenkyu long helpim bilongyu. Mipela i bin kibungwantiam Minista bilongKomyuniti Divelopmen nami gat bikpela amamaslong save olsem em igivim sapot long ol Scout,”Dokta Shou-Po i tok.Gren Sif Sir Michael i

tok, komyuniti komitmentbilong Dipatmen bilongKomyuniti Divelopmen emi gutpela nius na em i tokamamas long PNG ScoutsAsosiesen long strongimwok bilong Scout long

kantri. “Mi yet i bin stap olsem

wanpela scout taim mistap long skul. Na taim milukluk bek, mi ken tokolsem Scout i bin givim migutpela skul long laip bi-long mi. Ol lida bilong yumii mas lukluk long dispelawok bilong Scout na sapo-tim. Em i wanpela mu-vmen we i save lainim olyangpela lain long kamapol gutpela sitisen bilongdispela nesen. Mi luksaveolsem i gat sampela hevibai i stap, tasol mi laiklukim dispela wok i mas gobikpela moa,” Gren Sif SirMichael i tok.

Dokta Shou-Po I givim presen long GG, Gren Sif Sir Michael Ogio.Poto: Gavman haus

SOCAY Trening institut helpim yut SOCAY Trening institut long Hohola, NesenelKepital Distrik i save kisim ol pikinini na ol yuthusat i lusim skul long gret 8, 10 na 12 tasol olskul mak bilong ol i no kamap long mak bilongol i ken kisim wok o go long narapela bikpelainstitusen. Long Jun 13, wanpela gutpela Katolik famili

i bin blesim dispela skul wantaim wanpela lik-lik kala printa. Henry na Maryanne Konakawantaim ol pikinini bilong ol i bin donetim wan-pela HP Kala printa long helpim dispelapraivet skul long mekim wok bilong ol.“Mipela i kisim ol pikinini bilong mipela i kam

long givim dispela printa bikos mipela i laiksoim ol pasin bilong givim na mekim wok mari-mari long komyuniti,” Mista Konaka i tok.Socay Trening institut em i stap aninit long

lukaut bilong ol Sekret Hat Bratas tasol em igat bikpela nid long helpim bikos ol i gat nara-pela bikpela skul tu wankain olsem i stap longWewak we ol i wok long lukautim.Brat Ben, Supiria bilong Sekret Hat Brata

long Wewak i tok, “I gat pipel i stap i givimsamting long bel long helpim skul.” “Em i bikpela helpim tru, bikos taim printa i

daun em olgeta wok i daun bilong wanemmipela i gat ol integret program na em i nidimpepa long ranim skul,” Prinsipel, Mis Ludwinai tok. Mis Ludwina i tok em i save amamas tru

long lukim laip bilong ol yangpela i senis taimol i kam insait long dispela sku. Socay Trening institut i save kisim ol Eduke-

sen Trening sumatin bilong Don BoscoTeknikal Institut long wokim prektikal bilong ol.Na long dispela taim 6-pela trening tisa i binpinisim taim bilong ol wantaim ol sumatin na oltisa long Socay na ol tu i kisim tok gutbai longskul.Ol dispela sumatin tisa tu i tok olsem ol i

lukim dispela skul i gat bikpela nid long printana nau wantaim dispela donesen ol i gatbikpela bel isi long lusim dispela taim bilongpraktikal na i go bek long DBTI. Long dispela taim, tupela sumatin husat i

wok long stadi long gret 10 level tasol wankaintaim i mekim Bisnis Stadi long Socay, i kisimwok wantaim Trukai Nesnel Rais Distribusenolsem Sels man na meri. Ol i skul yet tasol,wokman bilong Trukai i kam long skul namekim intaviu.

Konaka pikinini givim HP Deskjet Printa long Prinsipel Brata Socay Trening institute,Ludwina na Brata Ben, Supiria bilong ol Sekret Hat.

Ol lida mas tokaut long rong bilong PMWANPELA komyuniti lidalong Nesenel Kepital Dis-trik i autim bel wari bilongem long olgeta toktok i sutlong Praim Minista, PeterO’Neill long, lusim siabikos long wanpela pas itoktok long baim ParakaLoya.Kayape Lawa bilongPangia Distrik long SautenHailans tasol nau em i staplong Morata long NesenelKepital Distrik na em i wan-pela viles kot mejistret nakomyuniti siaman i wokimdispela toktok. Mista Kayape Lawa iaskim wanem as na ol lidana ol pipel bilong PNG isingaut long Praim Minista

O’Neill long lusim sia bi-long praim minista. Ol lidai mas mekim klia na olgetapipel bai harim na save gutlong wanem ask bilong dis-pela hevi pastaim long ol iken singaut long praimminista long lusim sia. “Mi laik askim ol lida bi-long dispela kantri na olpipel olsem dispela mani,K71.8 milien bilong baimPaul Paraka Loya, i mekimwanem kain bagarap longkantri? Na tu, sapos PeterO’Neill i bin stap praim min-ista long taim ol i sainim olpepa bilong dispela wok naol i baim dispela K71.8 mil-lion? Namba tri askim bilong

mi, em dispela K71.8 mi-lien em Peter O’Neill i baimwanpela praivet kampani ofamili bisnis bilong em naol lida bilong dispela kantrina ol pipel i askim PeterO’Neill long lusim sia bi-long em? Ol lida na ol pipel bilong22 provins insait long kantrii mas ritim gut ol pepa, luk-save na klia long het pas-taim long ol i ken sasimman. Mi ting olsem, Praim

Minista O’Neill i wok longklinim ol pipia bilong SirMichael Somare. Ol i baim dispela kam-pani o nogat? Ol lain imekim wok painimaut imas mekim gut wok bilong

ol na givim ripot na soimPraim Minista O’Neill imekim wanem kain rongna sapos em i tru orait nauol pipel i gat rait long protesna askim em long pinisolsem praim minista.Mi laikim ol pipel bilongPapua Niugini long saveolsem, yumi no ken harimol toktok bilong ol man longtingting bilong ol yet na bi-hainim ol. Mi ting olsem 40 yia yumibin stap bagarap tru, naGod i harim ol prea bilongyumi na em i givim yumiwanpela gutpela lida.Olsem na yumi mas pre nadaunim wok bilong satanem i man bilong jeles napre moa long gutpela sin-daun.Kayape Lawa. Poto: Frieda Sila Kana

P6 Wantok Julai 3 - 9, 2014

Melanisen Festival ov Ats na Kalsa long poto

Yakam Kelo i raitim

NAMBA 5 MelanesianFestivol ov Ats na Kalsa istat long las wik Sarerewe i lukim ol wansolwarakantri bin kamap longMosbi siti na soim pinis oldanis na ol kain kain pasinna samting bilong tum-buna bilong ol.Gavana Jenerel bilong

Papua Niugini Gren SiefSir Michael Ogio i binopim dispela festivol longSarere apinun bihain longem i mekim bikpela tokamamas na welkam longol wansolwara kantri husatbin kamap. Ol kantri bin kamap em

Solomon Ailans, Vanuatu,Fiji, Nu Kaledonia, ToresStret bilong Australia naWes Papua na TimorLeste bilong Indonesia.Long Papua Niugini yetem olgeta provins i kamaplong soim wan wan pasintumbuna na ol samting bi-long ol.Long Mande dispela wik

ol tumbuna pasin i kamautstret taim olgeta lain i statlong soim ol kain kainbilas na danis bilong ol nasoim pasin tumbuna nakalsa bilong ol longWaigani Festivol graun oIndependens Pak.Ol tumbuna danis we i

kamap long gren sten emSolomon Ailans, Fiji, TimorLeste na ol Papua Niuginiyet olsem Morobe danisSia na konsel, Kaviengdanis, Hagen na Huli Wig-man bilong Hela provins. Igat ol tumbuna musik tuwe Solomon Ailan Kalsagrup i singim wantaim olpawa gita na musik.Olgeta haus lain i pulap

pinis wantaim ol provinsalgrup bilong ol insait longPapua Niugini na olMelanesian kantri we olsoim ol bilas na ol samtingol i save mekim olsemkaving, basket, laplap naklos bilong werim na plantiarapela moa.Ol haus kaikai tu i lait

long ol manmeri ken gostretim bel we ol manmeri

husat go lukim festivol noinap painim wanpelasamting i hat. Wara paip tui stap long wasim pes odring na toilet tu i stapsambai long helpim olmanmeri husat i pilim hevilong dispela sait.Spika bilong Festivol i

pairap gut tru wantaim nekbilong bosmeri FranciscaSemoso husat i go paslong singaut na kontrolimgrensten long ol lain gosoim kalsa bilong ol na tumekim ol arapela bikpelatok save long ol manmeriken kisim gut tok save nasave long wanem samtingi kamap long Festivol.Wan wan rijon tu emwankain festivol i kamapolsem long Hagen,Wewak, Kokopo naAlotau. Long Mosbi em olarapela kona tu i holimfestivol so tu olsemGerehu, Ela Bis, KilaKilaHaiskul, Jack Pidik Paklong 5 Mail na Laloki HausSik.Festivol bai pinis long 11

Julai.

Festivol soim kain kainkala bilong Melanesia

Ol poto Nicky Bernard

Fiji ats Ol Enga

Tinputs soim kalaOl Wes Papua kam gut tru

Indonesia wantaim kala bilong ol

Bikpela haus bilong Westen Provins

heltnius Julai 3 - 9, 2014 Wantok P7

Deputi PM opim 22 Helt Konpres long NCDFrieda Sila Kana i raitim

LEO Dion, Deputi Praim Min-ista na Minista bilong Provin-sel Afeas , Lokal LevelGavman na Intenal Afeas, itok Minista bilong Helt naHIV/AIDS na memba bilongPot Mosbi Not Wes Ilektoretlong em i mas hariap longstretim Gerehu Haus Siklong kamap Provinsel Riferelhaus sik bilong NesenelKepital Distrik, long taim emi bin opim namba 22 NesenelHelt Konprens.Mista Dion i bin mekim dis-

pela toktok long taim em i binopim namba 22 Nesenel HeltKonprens aste long GetweHotel insait long Nesenel Kepi-tal Distrik. Bikpela tingting bilong dis-

pela konprens em , “Lukluk bi-long wok bilong yumi longhariap long mekim wok bilongNesenel Helt Plen bilong 2011-2020”.Deputi Praim Minista Dion i

bin makim maus bilong PraimMinista O’Neill long givimopisel opim bilong dispela kon-prens na em i mekim plantibikpela na gutpela toktok we imekim ol dokta, nes, helt dipat-men opisa wantaim ol dona nadivelopmen patna i amamastru long sapot bilong gavman. Em i bin tokim Minista Mal-

abag olsem tingting bilongkamapim ol Provinsel HeltAtoriti em i gutpela samtinglong dispela taim. Mista Dion i tok tu olsem,

gavman i laik mekim Pot MosbiJeneral Haus Sik long kamap

olsem wanpela bikpela ne-senel riferel haus sik na tisinghaus sik bilong lainim ol doktana ol narapela helt woka longkantri. Long dispela taim, Mista

Dion i tokim Minista Malabaglong em i mas tingting longstretim Gerehu haus sik longkamap olsem provinsel haussik hariap. Seketeri bilong Dipatmen bi-

long Helt, Pascoe Kase wan-taim Gavana bilong NCD,Powes Parkop na Minista bi-long Helt na HIV/AIDS i binstap long opim dispela kibungbilong ol helt lain we samtingolsem 500 helt woka na ol di-velopmen patna i bin kamaplong dispela kibung. Nesenel Helt Konprens i stat

long aste na bai pinis longtumora.

Tripela wok meri bilong Nesenel Risets institut i stap long baksait na givim auto l toksave pepana ol CD bilong ol bikpela wok painimaut bilong ol sik NRI i bin mekim pinis. L-R Doris Manong– Senia Risets Nes, Lydia Kue – Greduet Saientis Opisa, Glennis Rai – Greduet Saientis Opisa.

Ol yangpela long Raikos sindaun long Gaubin CHW entri tesJAMES G. KILA i raitim

MOA long 60 yangpela manmeri bi-long Raikos , long Madang Provinshusat i lusim skul na stap natinglong ples nau i gat sans long gokisim Helt Woka trening (CHW)long Gaubin Komyuniti Helt Woka(CHW) trening skul long neks yia.Ol dispela yangpela manmeri i

bin sindaun long wanpela entri teslong go insait long seleksen bilongkisim spes long go skul longKomyuniti Helt Woka Trening skul. Em i namba wan taim tru long

Raikos distrik long givim sans longol lain i lusim skul insait long dis-pela distrik long kisim trening longwok olsem ol komyuniti helt wokana sevim ol pipel bilong ol.Paul Konare, husat em medical

opisa wantaim Ramu NiCo (MCC)long Basamuk Rifaineri Klinik i gopas long redim dispela olgeta samt-ing long CHW entri tes, wantaimBod Siaman na Prinsipal blongGaubin CWH Trening Skul.Mista Konare i tokaut olsem

planti etpos long Raikos distrik ipas bikos no gat wokman meri long

wok long hap. Narapela samting tuem ol olpela wokman i lapun pinisna no gat lain long kisim ples blongol. Olgeta dispela ol lain komyuniti

helt woka o pastaim ol i save kolimol etpos odeli (APO) em ol bilongkolonial taim pastaim long PNGkisim indipendens long 1975, na nogat nupela lain i go wok wantaim ol.Em i tok narapela samting tu em

planti ol lain sumatin bilong Raikoshusat em ol i drop aut long skul i notingting long kisim wok longmedikal wok.Mista Konare i tok tupela lain bi-

long Gaubin CHW trening skul longKarkar i bin go long Basamuk longlas wik long givim entri tes long olsumatin bilong Raikos eria.Em i tokaut olsem 60 sumatin bi-

long Raikos na Saidor LLG i binkamap long entri tes na dispelagutpela stret.Ol lain bilong Gaubin CHW skul i

bin miting wantaim ol komyuniti lidabilong Ganglau viles long taim ol ibin go long Basamuk, we nau yetol i wok long wokim nupela heltsenta. Mineral Risoses Atoriti(MRA) i givim K1.2 milen longwokim dispela helt senta. Mista Konare i tok ol komyuniti

lida long Ganglau i gat tingting longredim ples long hap we ol sumatinbilong Gaubin CHW trening baiwokim praktikal wok bilong ol bi-hain. Olgeta lain long Ganglau na tu

ol yangpela manmeri bilong Raikosi amamas long Gaubin CHW tren-ing skul long go long Basamuk longgivim entri tes kibung long olsumatin.Mista Konare i givim bikpela tok

tenkyu i go long Ramu NiComenesmen bilong Basamuk na tuol komyuniti lida long Ganglau, longredim ples na program bilongbungim ol lain bilong Gaubin CHWtrening skul.

Dispela nesing opisa PaulKonare i hatwok stret long redimrot bilong Gaubin CHW treninglong kamap long Raikos distrik.Poto: James Kila

Jenereta bilong PNG Pawa i kamap pinisStanley Nondol i raitim

TUPELA jenereta PNG gavman ibaim long K94 milien i kamappinis long kantri long las wiken nabai apim mak bilong Pawa saplailong Lae na Pot Mosbi siti.Dispela tupela bikpela jenereta

i kam long Amerika. Wan wan igat 262 megawat pawa. Wanpelabilong dispela tupela jenereta ikamap pinis long bris long Mosbilas wik Sande 29 Jun na narapelai go long Lae bris.Gavman i baim dispela tupela

jenereta long K94 milien bihainlong bikpela toktok i kamap olsemkantri i save bungim bikpela hevibilong pawa.Taim gavman i tokaut long em i

laik baim tupela jenereta, opo-sisen i bin go egensim na i tokgavman i no bihainim stret rot bi-long baim.Sif Eksektiv Opisa bilong PNG

Pawa John Tangit i tok tupelapawa jenereta bai helpim Lae naPot Mosbi siti we i save bungimplanti hevi bilong pawa.Jenereta bilong Pot Mosbi bai

ol i putim long Kanudi wantaimtupela i stap pinis long en na bi-long Lae bai ol i putim klostu longnupela bris.Jenereta bilong Pot Mosbi bai

ol i stat yusim namel long Sep-temba na Oktoba na Lae namellong Novemba na Desemba longdispela yia. Pawa saplai longMosbi bai go anatap long mak bi-long 20 pesen na Lae bai goantap long mak bilong 50 pesen.Mista Tangit i tok bai ol i stat

yusim tupela jenereta wantaimdisil, tasol em i tok PNG Pawa naNesenel Petrolium Kampani i tok-tok yet long senisim long disil i golong neterel gas long givim pawasaplai.

P8 Wantok Julai 3 - 9, 2014

Yut, Meri na Famili

Pastor Barbara Lunge

meriniusRuth amamas long Ramu NiCogivim wok long lokal meriJAMES G. KILA i raitim

SAPOS yu wanpela nupelaman o meri long go longBasamuk Rifaineri bilongRamu NiCo (MCC) bai yulukim olsem edministresenopis blong kampani i saveklin oltaim na luk nais tru.Planti ol naispla plaua i gro

arere long bilding em ol wok-meri i planim na ples i luk naistru wantaim gutpela kala stret.Long edministresen opis

eria wanpela long ol meri we isave hatwok long brumim naklinim eria em Ruth Kasan.Ruth em wanpela meri bi-

long ples arere long Basamuknau i wok long bikpela kam-pani Ramu NiCO. Ol i savehelpim famili bilong ol longples long baim skul fi, klos natu ol stua kaikai.Ruth em i bilong ples Lam-

tub, na em i tok taim dispelabikpela kampani i kam longBasamuk em i givim gutpelasans tru long ol meri long pleslong wok long kampani na olarapela kontrakta bilongRamu NiCo.Man bilong Ruth i dai pinis

na em i gat foapela pikinini, nadispela wok bilong em wan-

taim Ramu NiCo edministre-sen dipatmen olsem klina isave helpim em long sapotimpikinini bilong em na tu olfamili long ples. Olsem na emi givim bikpela tok tenkyu i golong kampani.“Planti bilong mipela i save

painim hat tru long baim skulfi long bipo, bikos no gat divel-opmen i stap klostu long eriabilong mipela,“Tasol nau Ramu NiCo i

kam long Basamuk, plantilong mipela ol meri blong plesnau i kisim ol liklik wok longkampani opis na hauskukwantaim ketering kampani,NCS Raibus, na mipela i lukimmani,” Ruth i tok.

Em i tok planti ol meri husati no gat sans long wok longtaun nau i wok long hauskuklong kukim kaikai na tu woklong ol eria long taun longklinim eria long ples-slip bi-long ol wokman, na tu long ri-faineri. Dispela em wanpela gut-

pela divelopmen we i bringimmani i go long ples na haus-lain bilong Raikos distrik, webipo i no bin stap. Ruth Kasan i klinim edministresen opis long Basamuk.

Poto: James Kila

Man i mas wanbelwantaim spirit

PASIN wanbel em i kam long Greek tok ples as tokallasso. Bikpela mining bilong dispela tok em “senis”o “ senisim na kisim narapela”. Dispela em i tok bilong kamapim wanbel namel

long God na man o namel long ol man wantaimnarapela. Pasin wanbel i save kamap bihain longtaim tupela lain i gat kros na ol i stap olsem biruana i no gat wanbel na pasin poroman i stap.Long Rom 5:6-11, Aposel Paul i tok olsem pas-

taim long pasin bilong wanbel i kamap,yumi staplong sin pasin. Yumi no gat pawa long winim sin,na yumi bin stap aninit long belhat bilong God. (v.9). Taim senis i kamap na yumi gat wanbel wan-taim God, yumi kamap nupela man. “Olsem na sapos wanpela man i pas wantaim

Krais, orait God i mekim em i kamap nupela mantru. Harim gut. Nau olpela pasin i pinis olgeta, nanupela pasin i kamap pinis.” ( 2 Korin 5:17 ).God i save mekim graun i kamap wanbel wantaim

em ( 2 Korin 5:18 ). Pasin bilong kamap wanbel ikamap long rot bilong Kruse bilong Krais na dai bi-long em. Na long 2 Korin 5:18 em i tok, “God imekim yumi kamap wanbel wantaim em insait longKrais.” ( Rom 5:1 ). Olsem na yumi no moa stapbirua, sinman na i no gat strong. Nogat, Laikim bi-long God i kam insait long lewa bilong yumi wan-taim pawa bilong Holi Spirit (Rom 5:5). Em kamapimbikpela senis long laip bilong yumi. Em i laik bilong God long bringim wanbel long

yumi insait long Krais ( 2 Korin 5:19 ). Tasol em isingautim yumi tu long kamapim wanbel wantaimem. "Moabeta yupela lusim pasin birua na kamapwanbel wantaim God.” ( 2 korin 5:20 ). Olsem naKrais yet, long diwai kruse i mekim pasin bilongwanbel i kamap. Em i mekim yumi kamap stretpela gen. God i no

bin wari long sin bilong ol man na em i mekim grauni kamap wanbel wantaim em gen. Long Rom 5:1“yumi kamap wanbel wantaim God,” Yumi kamapstretpela insait long bilip tasol na long blut bilongem. (Rom 5:1, 9) Pasin bilong stap wanbel em i save kamap namel

long tupela marit na tu namel long ol Juda lain na olhaiden. Sapos wanpela man i stap long haus lotuna i laiki givim ofa long God na em i tingim olsemem i gat bel hevi long brata bilong em, em i maslusim dispela ofa na i go pastaim long em na mekimwanbel wantaim em pastaim na bihain em i ken gobek na givim ofa long God. Kruse bilong Krais i bungim ol Juda na ol Haiden.

Blut bilong Krais i bringim ol i kam klostu long Godna ol Juda na ol Haiden i ken go long Papa God in-sait long wanpela spirit tasol. Ol i no moa stapolsem ol lain bilong narapela kantri tasol ol i stapolsem ol sitisen bilong wanpela kantri tasol na bi-long wanpela famili. As bilong olgeta toktok bilong stap wanbel em i

stap long pasin bilong laikim God na long dai bilongKrais. Paul i tok moa long yumi olsem "Tasol yumistap yet olsem ol manmeri bilong mekim sin, naKrais i dai bilong helpim yumi.” ( Rom 5:8 ). Dispela i opim rot bilong yumi i go long God insait

long Krais. “Long taim bilong hevi, Bikpela i kapsaitim laikim

bilong em insait long laip bilong yumi wantaim wokbilong Holi Spirit. Em i mekim yumi amamas” ( Rom5:1-5 ). PNG i mas kam long Jisas na askim em longlusim rong. kamap wanbel wantaim God em inamba wan step, na bihain kamapim wanbelwantaim ol man. Em bai yumi kamap fri na ama-mas long yumi bai gat pasin bilong laikim, belisi na gutpela sindaun i kamap.

Pawa Meri Muvi i kamap long Paradais Sinema“Pawa Meri” em i nem bilongwanpela muvi piksa we i soimstori bilong ol meri i mekimwok olsem lida insait longkomyuniti, namel long ol manna tu sanap strong long olpasin bilong daunim meri.“Pasin bilong meri i stap

wankain olsem ol man longwok i no inap kamap saposplanti meri i no kisim wok bi-long lidasip long olgeta sektabilong komyuniti,” Hai Komin-isa bilong Australia long PNG,Debroah Stokes i tok.“I mas gat luksave long ol

Pawa meri long olgeta hap nayumi mas amamas long ol nasapotim ol. Em i gutpela longkisim stori bilong ol meri bilongPapua Niugini long nau naputim long rekot,” em i tok.Bilong wanem ol bai givim

strongpela tingting long olmeri long bihain taim long ol ino ken pret long wok stronglong wanem samting ol i gat

bilip long en. Em i bin mekim ol dispela

toktok long taim em i bin opimdispela nupela muvi bilong“Pawa Meri” long las wik insaitlong Paradais Haus Piksa.Long dispela taim tu sam-

pela ol strongpela meri lida igat nem i stap olsem SusilNelson, Gina Baidam, SistaLorraine Garasu, Rita Kare,Miriam Potopi na JenniferBaing Waiko. “Ol dispela meri i gat nem

long mekim strongpela wok in-sait long ol komyuniti bilong olna long narapela hap tu. Dis-pela muvi piksa i soim wanemkain strongpela tingting ol i gatlong senisim ples na ol i nopret long mekim dispelasenis,” Mis Stokes i tok.Wankain long Australia na

long wol tu, yumi nidim yet olmeri husat i ken givim gutpelatingting na husat i ken mekimwok i go moa na winim

wanem wok ol mama bilong oli save mekim long bipo.Long wankain taim, yumi

nidim ol man tu long kamapmaus man bilong mekim olgutpela senis long wok bilongol meri long PNG sosaiti. Olman i mekim bikpela wok in-sait long stori bilong ol pawameri.Sampela i kamap olsem

gutpela piksa long ol meri i bi-hainim na sampela i sapotimol meri tasol long wok bilong li-dasip.Papua Niugini i mekim

bikpela wok pinis long lukimtripela meri nau i stap insaitlong Haus Palamen, tasol dis-pela em i no inap yet.Hai Komisina Stokes i tok

Australia i gat strongpela tingt-ing long helpim yet ol meri naol yangpela gel long PNG longkamap long wankain makolsem ol man.“Foren Minista bilong Aus-

tralia, Julie Bishop, na Em-beseda bilong ol Meri na olyangpela gel, Natasha StottDespoja, i gat strongpela laiklong ol meri i mas kisim wok li-dasip. Mi laikim yupela i mas traim

long toktok wantaim tupelagen taim ol i kam bek gen. Tu-pela i gat plen long kam luklukraun gen long PNG. “Mi amamas long ol meri

muvi dairekta husat i kamapimdispela gutpela muvi stret.Taim planti lain i kam longlukim dispela muvi i soimolsem ol Papua Niugini i ama-mas long lukim stori bilong laipbilong ol yet we ol Papua Ni-ugini manmeri yet i kamapim,”Mis Stokes i tok.Australia Hai Komisen i wok

wantaim, Victoria Yunivesiti,Krietiv na Sosel Midia Sentana Yunivesiti bilong Gorokalong kamapim dispela muvi bi-long Pawa Meri.

NCDC stopim buai pemitKONTROLA bilong Buai Tambu longNCD, Honk Kiap i stopim pinis ol pemito tok orait bilong ol buai i kam ainsaitlong NCD.Em i mekim dispela bikos dispela

pemit o tok orait em bilong ol lain longples long Sentral na Nesenel Kepital iyusim bilong ol pasin kastom ol i savemekim insait long siti na ol arapela hapbilong Sentral Provins. Tasol ol lain i maket long buai i

yusim dispela pemit na i wok long kisimbuai i kam insait long siti na salim nabagarapim tru siti gen.

Em i tok ol sekiuriti i bin kisim 130bek buai long Laloki Sek poin we ol laini soim ol pemit wantaim sken siknesabilong Mista Kiap we ol i bin givim longol pipel bilong Mekeo pastaim. Ol pemit bilong kisim buai i kam in-

sait long siti sek poin I bin kamap taimSentral Provins Gavana i askim long oli mas larim ol pipel bilong em longmekim ol kastom wok bilong ol wan-taim buai insait long siti na long nara-pela hap bilong Sentral Provins. Mista Kiap i tok, NCDC i harim dis-

pela singaut na i mekim gut long givim

ol pemit na ol i ting bai ol pipel i kensapotim, tasol sampela liklik lain ibikhet na i bagarapim.“Long dispela as, mi stopim nau ol-

geta transit pemit inap long taim mipelabai toksave gen,” Mista Kiap i tok. NCDC bai i no i tru long harim tok bi-

long wanpela man moa long kisim tokorait bilong kisim buai i kam insait longsiti. Dispela tok tambu i bihainim NCD

Buai Kontrol Lo 2013, long tambu longsalim na kaikai buai insait long siti.

siosnius Julai 3 - 9, 2014 Wantok P11

Funeral sevisKlostu olgeta wik, mi save wokim lotu bilongdaiman o funeral sevis. Long Tunde 24 June2014, mi wokim funeral lotu bilong Nelly Sa-riman, wanpela lapun meri krismas bilongem 89. Asde, Mande, 30 Jun 2014, narapelafuneral sevis mi selebretim i bilong AshleyJoseph, wanpela boi i gat 7-pela krismas bi-long em.Stat long yia 2010 inap long Jun 2014, mi

bin selebretim klostu 200 funeral sevis longHanuabada. I gat kain kain rot bilong sevis.Bikpela manmeri long haus lotu. Bebi na lik-lik pikinini, mi save wokim Baibel Sevis longhaus wantaim famili, blesim na planim ol.Sampela bikpela manmeri, sapos famili i laiko sapos mi bisi tumas, i gat narapela komit-men, mi save givim advais long famili longwokim Baibel Sevis na blesim bodi bilongdaiman long haus tasol.Sampela taim mi tokim famili long wokim

Santu Misa bilong funeral long haus bilongdaiman. I gat tupela as mi laik introdusimdispela; namba wan: Sampela famili i noinap long provaidim transport i go kam longhaus lotu. Na ol i no laik karim kasket na wokabaut i

go long haus lotu. Long ples bilong mi,maski planti ka i stap, famili bai karim kasketi go long haus lotu.Namba tu; planti manmeri i pulap tru long

haus bilong daiman tasol liklik lain i kam longhaus lotu. Long haus famili i redim kaikai nawokim pati bilong daiman, olsem na man-meri i pulap tru. Long haus lotu i no gatkaikai, manmeri i no planti. Sampela i kamlong haus bilong daiman i no bilong painimkaikai na dring?Wanpela hevi mi save bungim. Manmeri i

save tokim mi long las minit. Sapos mi nogat wok, em i orait. Tasol planti taim savebampim wantaim narapela program bilongmi. Dispela i mekim ol i kros. Bikos ol i tok mi no soim rispek long famili

na daiman. Olsem wanpela taim mi staplong ritrit long Bomana. Ol i askim mi maswokim misa. Mi tokim ol long painim nara-pela pater. Ol i kros bikos mi no helpim ollong wokim lotu. Yu tingim wanem?Planti taim hevi i kamap sapos manmeri i

Katolik tasol ol i no go lotu o prea. Taim ol idai ol i askim pater long wokim funeral sevislong las minit. Sapos pater i gat narapelakomitmen pinis, ol i kros. Dispela grup isave kamapim hevi long wok bilong mi.Sampela manmeri ol i baptais Katolik na

bihain ol i joinim narapela lotu. Taim ol i dai,ol i askim mi long wokim funeral sevis. Miadvaisim ol long askim pastor bilong ol longkondaktim funeral sevis. Bikos taim em i stap laip em i kontribut na

sapotim lotu bilong ol. Larim pastor bilong oli wokim funeral sevis bilong ol. Tasol ol i tok:“Em i baptais long Katolik yumi mas wokimfuneral bilong Katolik.”Wanpela impresen bilong mi olsem, taim

manmeri i stap laip yet, famili na pren i nowari long helpim em i go lotu. Tasol taim ol idai, famili i wari long sol bilong em. Olsem na sampela taim mi yusim tok bi-

long leit Pater Bernard Akeko MSC; “Em iorait. Sapos yupela i laik mi wokim misa, yu-pela bringim dai man i kam long haus lotu,bai mi rausim lang wantaim han bilong mi(blesim) na God bai wokim disisen.”Funeral sevis i gutpela na stret sapos

daiman o meri, taim ol i stap laip, ol i tingimGod tu. Nogut ol i kamap Katolik long taimbilong Baptais na i no soim bilip bilong ollong taim ol i stap laip. Tasol long taim ol i dai, ol i kamap Katolik

gen. Yumi kamap Katolik long taim yumi dai,em i no stret tumas.

“LONG nem bilong God mipelaaskim ol palamen lida bilongPapua Niugini long givimbikpela rispek long Lo, gutpelasindaun bilong ol pipel na bihaintaim bilong kantri”. Dispela emsingaut i kam long Presiden bi-long Katolik Bisops KonprensBisop Arnold Orowae longTunde dispela wik.“Tok tru bai mekim yu fri (Jon

8: 32) olsem na mipela ol sioslida i askim long gutpela na tru-pela rot i mas kamap long stre-tim ol hevi bilong politiks insaitlong kantri tude”, Bisop Orowaei tok.Bisop Orowae i tok pasin bi-

long tok tru na wok bilong

painim gutpela sindaun em astru bilong gutpela politiks wepawa bilong politiks em bilongmekim samting bihainim laik bi-long pipel. Long luksave bilongmipela nau em olsem dispelagutpela na trupela politiks i nostap moa bikos long ol kainpasin na eksen ol lida i wok longmekim tude.Nogat wanpela man o husat

memba bilong palamen i antaplong Lo. I gat wanpela Lo tasolbilong olgeta manmeri longPapua Niugini. Tasol ol pasin wei wok long kamap nau longsutim tok long arapela, rausim ollain long wok bilong ol na ol ara-pela politiks pasin i soim olsem i

nogat rispek long Mama Lo naRul bilong Lo long Papua Niug-ini, Bisop i tok.Ol pipel i wok long bungim

hevi na traim long painim gut-pela sindaun na amamas wepolitiks i go pas long olgetasamting tasol nau ol pipel i paulna i no klia gut long pasin poli-tiks i wok long mekim na go paslong ol samting tude.Pasin bilong mekim senis o

salensim wok bilong Lo i helpimtasol liklik lain pipel na ikamapim pen na hevi long plantimanmeri bilong kantri. Dispelainap kamapim bikpela hevi moalong gutpela sindaun na strongbilong kantri, inap pretim ol au-

sait bisnis husat laik kam mekimbisnis hia long PNG o i gat bis-nis pinis long hia na tu baibagarapim gutpela nem na pesbilong kantri bilong yumi, BisopOrowae i tok.

Bisop askim ol lida long soim rispek

Bisop Orowae

SIOS STRONGIM KALSA: Alta long nupela sios long Sen Peter Sanel Peris, Erima long Nesenel Kapi-tel Provins i gat piksa bilong Jisas wantaim ol aposel ol i wokim long stail bilong asples kaving. Dispelai gutpela na i soim olsem ol sios i sapotim kalsa.Poto: Veronica Hatutasi

Sassoya Peris bai selebretim daimon jubili… Laikim helpim mani long ol projekNEKS mun Ogas bai lukim SenPatrick’s Peris, Sassoya longWewak Daiosis long Is Sepik iselebretim 75 krismas bilongem.Ol Divain Wod Misinari (SVD)

misinari i bin kirapim SassoyaPeris long long bikples Sepiklong 1933, sampela yia bihainol bin kam sua long namba wantaim long PNG long TumleoAilan long Aitape long yia 1896.Peris i kamapim sampela

wok manmeri bilong God olsem22 Holi Spirit (SSpS) Sisterhusat i wok long kisim eduke-sen na helt sevis i go aut longhelpim ol pipel long taun na ol

longwe bus ples, na tu, longmekim ol pastorel na evanjelais-esen wok.Peris i kamapim wanpela bisop

na wanpela pater.Bishop Otto Separy nau i bisop

bilong Aitape Daiosis long San-daun.Wanpela wik selebresen bilong

luksave long wokabaut bilong biliplong bipo i kam i nap nau bai statlong Ogas 14, 2014 na pinis longOgas 21, 2014. Het tok bilong se-lebresen em “Let your light shine”.Bilong holim dispela 75 yia dai-

mon jubili selebresen, peris i sotlong mani na i askim ol perisinana ol lain bilong Wewak Daiosis iholim wok na stap long wanemhap bilong PNG, na pablik longgivim helpim mani long karimautol wok redi na ol narapela woklong peris plen bilong em.Peris i laik bildim wanpela malti

pepos Senta ov Hop bilding na oli mas kamapim manimak inaplong K1.5 milien.Dispela mani tu bai helpim ol

long mekim ol sosel isu, rivyuwimol sosel polisi i karamapim ol helt,edukesen na integral humen di-velopmen fremwok bilong sios.Ol bai stretim na mekim ol wok

mentenens bilong sios i lapunpinis nau na tu, ol narapela siosbilding long ol sab peris bilongem.Sapos yu laik givim helpim mani

long karimaut ol wok bilongBikpela, salim mani i go long dis-pela akaun: Sassoya Parish 75years Anniversary Account, Ac-count Number 1013793623, BSPWewak, East Sepik Province.Sapos yu laik kisim moa save,

yu ken ringim Siaman bilong PerisFainens komiti, Joe Haua na VaisSiaman, Alphonse Saiho longmobai namba: 72832858 na73092842.

L-R: OL PIKININI SASSOYA: Ol sios wok manmeri we Sassoya Peris ikamapim em long Pater Otto Separy nau i bisop bilong Aitape wantaim olSSpS Sister na leit Pater Andrew Huafillong.

P12 Wantok Julai 3 - 9, 2014 abcpasifiknius

Gavman i mas lukluk longminimum wagesPNG Trade Union Congress i tokaut long nupela

“average minimum wage” o pe gavman i mas luk-luk long en.Jenerel Seketeri bilong Trade Union Congress

long Papua New Guinea, John Paska, i tok outlong nupela minimum wage o pe mak ol i putim igo long palamen bai tok oraitim na gasetim longpeim ol wokman bilong kantri. Mista Paska i tok ol minimum wage diteminesen

bot i tok orait pinis long skruim dispela long makbilong minimum wage long K2.29 i go antap longK3.43.Em i tok dispela senis bai mekim ikonomi bilong

kantri ol i pasim mani mak olsem K150 - 200 milieninsait long wanpela yia.Mista Paska i tok tu olsem ol save lain o lain i

gat gutpela skul na trening o wok manmeri i wan-pela bikpela hap we gavman bilong Papua NewGuinea i mas lukluk long kamapim long sapotimikonomi bilong kantri i go yet long nau na longbihain taim tu. Em i tok LNG projek i pulim 90 pe sen bilong ol

wokman i kam long ovasis kantri na dispela i wan-pela bikpela wari na hevi.

Ol Australia dokta i skulimol helt woka long Nu Ailan OL AUSTRALIAN Doctors International (ADI) na

ol helt woka long Nu Ailan Provins i stap insaitlong wanpela klinikel trening program bilong olrurel helt woka long Nu Ailan Provins na dispela iwok long lukim planti gutpela senis i kamap. Nu Ailan Provinsal Gavman (NIPG) na ADI i go

pas long ol woksop na i helpim pinis 114 woka, statlong 2013. Gedjolly Aaron em i Helt Edukesen Program

Menesa, wantaim NIPG i go pas long givim trein-ing wantaim ol arapela dokta na ol wok lain bilongADI.Mis Aaron i tok treining i bikpela samting ol i

nidim long provins.Na dispela wokbung namel long lain ADI o

Australian Doctors International na NIPG ikamapim planti senis long wok ples na tu, ol wok-man meri bilong provinsel helt.Helt ministri i luksave olsem trening i wanpela

bikpela banis we ol helt wok manmeri yet i lukimolsem ol i sot tru long en.Olsem na ol kain trening olsem we ol dokta na

nes bilong Australia i givim i helpim gut tru I golong ol nes, ol etpos opisa na komyuniti helt sektalong planti hap bilong Kavieng, Namatanai na longrurel eria long provins.

Mis Aaron i tok dispela wokbung i wanpelabikpela wok tru.

"Upskilling treining o trening long givim moasave i wanpela samting ol nes i nidim tru," MistaAaron i bin tok.Ol trening long helpim ol bel mama na tu, kisim

blut i sampela long ol trening ADI i wok long givim. Mis Aaron i bin stori long wanpela nes long

Namatanai i stap longwe long Nu Ailan Provins ibin kamap long dispela trening na i bin 'tok tenkyu'long dispela luksave na trening bikos, taim em i gobek long klinik bilong en, em i bin go pas longhelpim wanpela mama i karim bebi.

WWF i helpim solwara longSolomon AilanPLANTI komyuniti long Solomon Ailan i luksave

long nid long lukautim solwara bilong ol olsem olMarine Protected Area.WWF Solomon Ailan Kantri Manesa, Shannon

Seeto i tok i gat samting olsem 200 komyuniti longolgeta hap bilong Solomon Ailan husat i statimpinis o i gat laik long kamapim ol Marine ProtectedArea long solwara bilong ol.Mista Seeto i tok ol dispela komyuniti i luksave

long nid long lukautim gut solwara bilong ol na baiol pikinini na tumbuna bilong ol i ken yusim tu longtaim bihain.Mista Seeto i tok ol komyuniti bai inap lukautim

ol dispela Marine Protected Area bilong ol aninitlong wanpela lo we gavman i bin tok oraitim pinislong palamen.Em i tok long nau, WWF Solomon Ailan i wok

long helpim 4-pela komyuniti raun long Gizo longWesten Provins long manesmen plan bilong ol dis-pela MPA bilong ol.

WWF i helpim sampelakomyuniti WORLD Wildlife Fund o WWF i wok long helpim

ol meri long sampela komyuniti long SolomonAilan long ol liklik bisnis bilong solwara.Sastenabel Laivlihud Opisa bilong WWF

Solomon Ailan, Salome Topo i tokim ABC olsem oldispela Maikro Fainens projek ol i wokim long 6-pela komyuniti long Gizo em ailan we kapitalbilong Westen Provins i stap long en, na wanpelamoa long Kolombangara ailan klostu long Gizo.Salome Topo i tok ol dispela projek i stap raun

long ol komyuniti we ol i putim ol samting ol i kolim'Inshore Fish Aggragation Devices' o IFAD.Ms Topo i tok dispela IFAD bilong pulim ol pis

long i stap insait long ol 'Marine Protected Area' weol komyuniti i makim bilong lukautim solwarabilong ol.Em i tok ol dispela IFAD we ol i save kolim Rafta

long Solomon Ailan, planti long ol kain kain pisbilong bikpela solwara i save go painim kaikai longol.

0l poto nius

PLANTI komyuniti long Solomon Ailan i luksave long nid long lukautim solwara bilong ol olsem olMarine Protected Area.

KLINATON: Tripela yanpela i hap bilong ol Dineri 2 Katolik yut i bin mekim woka-ton na klinaton long Mosbi las wik Sarere. Tripela i klinap long Cheshire DisabilitiHom Senta long Hohola. Poto: Sandra Amuru

NAISPELA BILAS: Dispela man i soim trupela tumbuna bilas na kala bilong olMekeo pipel long Kairuku Hiri eria bilong Sental Provins. Em bin stap insait longdanis grup bilong ol Sentrel Provins grup taim ol i selebretim opim bilong nupelahaus lotu bilong Sen Charles Lwanga Peris long Gerehu, Nesenel Kapitel Distrik.Poto: Isaac Liri

LUKSAVE: Dispela mama, Maria Eriko, i givim laip bilong em long mekim sios woklong Sen Peter Sanel Peris, Erima long Mosbi. Em i wok moa long 40 krismasolsem katekis, Lijen bilong Maria, wok long haus pater, stretim ol samting long siosna ol arapela wok moa insait long peris. Long opim nupela Sen Peter Sanel perishaus lotu tupela wik i go pinis, ol bikman i bin luksave long kontribusen bilongMaria long peris na sios na tok tenkyu long en. Long poto, Maria i holim poto frembilong em taim em bin kisim Logohu luksave awod long kontribusen bilong em i golong sios na komyuniti. Poto: Veronica Hatutasi

Julai 3 - 9, 2014 Wantok P13komentri

Published at Able Building

Complex, Sec 58 Lot 02,

Waigani Drive.

Websait: www.wantokniuspepa.comPe bilong wanpela yia, 52 niuspepa

KOMENTRI

EditorVeronica Hatutasi

Strongim gutpela kalsana pasin bilong yumi

Ol kantri bilong Mealanesia ibung wantaim ol pipel bilongPapua Niugini long dispela wiklong soim sampela pasin tum-buna, ol singsing na pilai nakaving na at na kraf wantaimsampela nupela stail danis tu bi-long ol yangpela jeneresen. Ol pipel i stap long Mosbi,

Hagen, Wewak, Alotau na Kokopoi soim sampela pasin tumbuna nakastam bilong yumi long ol visitahusat i kam long Fiji, SolomonAilan, Vanuatu, Nu Kaledonia, naol lain Tores Stret Ailan long Aus-tralia wantaim Timor Leste na WesPapua long Indonesia.Ol pipel bilong ples na ol skul

pikinini na ol yangpela pipel husati no gat sans long raun i go long oldispela kantri i bin kamap na lukimol kain kain stail danis na singsingna pilai bilong ol dispela ovasisvisita bilong yumi. Oltaim yumi harim stori tasol o

lukim piksa bilong ol dispela pipelna kastam bilong ol long televisen,nau em i sans bilong lukim tu longai na harim long yau. Em i gutpelatu long harim kain kain tokples bi-long ol.Planti pipel bilong yumi i ama-

mas long lukim kain kain kastam,ol singsing na bilas na arapelastail bilong ol dispela lain bilongMelanesia. Ol lain husat i bin go pas long

dispela bikpela bung, NesenelKalsa Komisin i bin mekim bikpelawok tru long stretim program,painim ples slip na transport na olarapela wok bilong lukautim olvisita bilong yumi. Dispela kainwok em i bikpela hatwok tru nayumi luksave na tok tenkyu i golong ol long kamapim dispela

bikpela bung bilong soim kalsa bi-long Melanesia.I bin gat planti gutpela toktok i

kamap long apim nem bilongMelanesia na ol kalsa na tumbunapasin bilong ol pipel. I gat sampela

toktok tu i kamap longbikpela senis na olsemwanem ol yangpelapipel bilong tude i woklong lusim pasin tum-buna bilong yumi nau.Em i tru olsem bikpelasenis i kamap. Ol bilas bilong tude i

no wankain olsem bilasbilong ol tumbuna bilongbipo. Ol samting bilongstua i kisim ples bilongbilas, ol bilas bilongnarapela kantri o provinsi miks wantaim tumbunabilas. Ol dispela hapkas

bilas i kamap strong naulong ol taun na siti bikosol pipel i no inap go longples na kisim ol samtingtru, olsem na ol i yusimwanem samting ol i kenpainim long bilas. Nawankain samting tu ikamap long ol singsing. I luk olsem long planti

hap bilong PNG na olarapela Melanesiakantri, ol lapun husat iholim ol dispela pasintumbuna i wok long dainau na ol nupela lain i nogat wankain save longstrongim ol dispela gut-pela kastam na kalsa bi-long yumi.Tude planti ol yang-

pela bilong yumi i no kliatumas long ol singsingtumbuna na arapelakastam bilong ol tum-

buna. Taim i senis nau na planti bilong

ol i kamap na i bikpela long taun

na ol i no klia long ples bilong pa-pamama. Planti bilong ol i no bi-long wanpela provins. Papa ibilong wanpela provins na mama ibilong narapela olsem na sapospapamama i no strong na lainim olpikinini long pasin tumbuna, bai olpikinini i paul. Yumi lukim dispela pasin i

kamap ples klia long ol taun na sitibilong yumi tude.Ol skul i save kamapim kalsa de

na dispela i wanpela rot bilongstrongim ol singsing tumbuna nakalsa bilong yumi.

Ol pikinini i save amamas longbilas na singsing na ol papamamatu i amamas long bilasim ol pikininina lukim ol i singsing. Ol tisa tu isave mekim bikpela wok longhelpim ol pikinini i redi long ama-mas long kalsa bilong yumi. Tasol yumi olgeta i luksave pinis

olsem long narapela 30 yia bihainbai planti ol dispela gutpela kalsabilong yumi i lus olgeta o bai isenis moa yet. I no gat planti lain igo pas long stadi na kisim ol storina singsing na danis bilong olpipel bilong yumi. Kalsa i no stap antap long lista

bilong ol samting gavman i laikkamapim long kantri. NesenelKalsa Komisin em wanpela han bi-long gavman tasol i mekim dispelawok.

Wan wan povins i gat haus tum-buna o opis bilong kalsa olsem naplanti ol samting bilong tumbuna iwok long lus hariap.

Dispela i wanpela bikpela samt-ing gavman i mas luksave long ennau na traim strongim. Nogut bai50 yia bihain, bai yumi lukim olhapkas kalsa tasol long taim samt-ing tru i dai na lus olgeta.

Wanpela tok ples bilong yumi Melanesia bai gutpelaI gat toktok i kamap pinis

long bikpela bung bilong olMelanesian kantri longMosbi long dispela wikolsem yumi mas gat wanpelatok pisin tasol namel long ol-geta wansolwara kantri bi-long yumi. Ol i no mekim kliayet wankain tok ples stret baiyumi olgeta mas kamapimtasol ol inap long tokaut longdispela long neks wik.Long dispela wik yet em

olgeta Melanesian kantri binkamap pinis long Mosbi naputim kamap olgeta pasintumbuna na danis, bilas naol kain kain kalsa bilong ol.Wanpela saveman bin tokautolsem yumi ol Melanesiankantri em las lain bilongholim yet ol pasin tumbunana kalsa. Ol arapela kantrilong wol em ol lusim pinis naol i ran tasol antap long pasinbilong waitman na ol nupelastail bilong tude.Dispela em gutpela na

naispela samting tru longyumi holim yet na soim pasintumbuna bilong yumi bikosdispela i mekim yumi sanapolsem narakain lain olgetainsait long wol. Yumi gat

pasin na wei bilong yumilong stretim hevi, kamapimamamas, rispek, mekimsamting i kamap na plantikain kain samting yumi kenmekim.Long Melanesia kantri i gat

wanpela bikpela samting trulong laip bilong yumi emgraun. Graun em bilong yumiwe ol tumbuna bilong yumistap long en na givim kamlong yumi ol pikinini tude. Bai yumi givim long ol

pikinini bilong yumi long bi-hain taim tu. Yumi kamapolsem bos long graun bilongyumi. Wanem samting i stapantap long dispela graunolsem ol abus, diwai na bus,em bilong yumi tu bikos yumisave kisim ol long dispelagraun bilong yumi.Long arapela kantri long

wol, no gat man nating bi-long ples i papa long graun.

Graun em bilong gavmanlong mekim wok na mekimmani na kamapim sevis nadivelopmen long en. Olsemna long dispela as, yumitasol insait long wol em yumigat graun we yumi yet i papalong en. Em samting bilongyumi ol Melanesian kantri.Antap long dispela graun,

yumi save mekim kain kainsamting we ol tumbuna bi-long yumi save mekim longen. Wokim gaden, painimabus, katim diwai bilongwokim haus o kanu, kisim lipbilong wokim haus, marasin,kain kain bilas bilong werimna planti samting moa. Yumi gat wara i ran long

dispela graun bilong yumi nayumi gat pis bilong kaikai,yumi waswas na laip em isilong yumi we i no gat tok.Tru tumas yumi save

olsem tude graun em bikpelasamting tru long mekim bis-nis, kamapim wok divelop-men long en na plantibikpela samting ol bikpelakampani na gavman tu ilaikim. Tasol ol maskamapim toktok wantaimyumi ol papagraun pastaim.

Bikos yumi holim dispelapawa olsem papagraun.Sapos gavman bilong

yumi ol Melanesian kantri ikamapim wanpela tok plesbilong yumi, ating bai plantisamting bai kamap gut longpasin bilong bisnis insait longkantri bilong yumi. Ol bisnis bai no gat takis o

liklik takis tasol, ol pikininiken skul long ol yunivesti bi-long yumi long kisim gutpelasave, mekim ol pasin kalsabilong yumi kamap bikpelabisnis we ol musik lain, atislain na olgeta lain bilongyumi ken mekim mani longsave na wok bilong ol.Tok Pisin yumi long PNG

save yusim em ol lain bilongSolomon Ailans, Vanuatu naWes Papua i save yusim tu.Olsem na ating Tok Pisin kenkamap olsem tok ples bilongyumi olgeta dispela Melane-sian kantri. Yumi ol Melensian kantri

em Solomon Ailans, Fiji,Vanuatu, Nu Kaledonia, olwantok bilong yumi longWes Papua na liklik hap bi-long Australia ol kolim ToresStret.

Jada 014

Mi hapkas Asarona Manus...mipaul long kalsabilong mi...

FONDE JULAI 3, 2014

4:30 AM G AUSTRALIAN NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY9:00 AM MALOLO CLUB3:30 PM G KIDS KONA

HI 5 S11 EP#11/43MAGICAL TALES S3 EP#27/47PYRAMID S3 EP# 7/68 THE SHAK S4 – EP#29/66

5:30 PM G LOVE PATROL SEASON 6 – 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G RAIT MUSIK EP#2188:00 PM G RESOURCE PNG Ep#248:30 PM G SOKA XTRA EP#218:40 PM G HOT SPOT9:30 PM PG ELITE MUSIC ZONE EP#2014/22

10:00 PM PG NRL FOOTY SHOW 11:30 PM G NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

FRAIDE JULAI 4, 2014

4:00 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY9:00 AM MALOLO CLUB3:30PM G KIDS KONA

HI 5 S11 EP#12/43MAGICAL TALES S3 EP#28/47PYRAMID S3 EP#08/68 THE SHAK S4 – EP#30/66

5:30 PM G SKIPPY – FOLLOW MY LEADER

5:55 PM G CRIME STOPPERS6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G IN MORESBY TONIGHT – 7:30 PM G 2014 NRL – ROUND 17

BULLDOGS vs. SEA EAGLES 9:30 PM G S.O. ORIGIN – GAME 2 REPLAY11:30 PM G EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

SARARE JULAI 5, 2014

4:30 AM G AUSTRALIA NETWORK6:00 AM G EMTV NEWS REPLAY7:00 AM G IN HIS STEPS EP#267:30 AM G AUSTRALIA NETWORK8:30 AM G AMAZING SPIES– EP#26/269:00 AM G TBA

9:30 AM G ULTIMATE GUINNESS WORLD10:00 AM G LOVE PATROL S6 – EP#6 Rpt.10:30 AM G SKIPPY- F11:00 AM G AUSTRALIA NETWORK5:30 PM G OLSEM WANEM EP#256:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS6:30 PM G 2014 NRL – ROUND 17

DRAGONS vs. COWBOYS8:30 PM G 2014 NRL – ROUND 17

ROOSTERS vs. SHARKS10:30 PM G EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

SANDE JULAI 6, 2014

3:30 AM G AUSTRALIA NETWORK

6:30 AM G EMTV NEWS REPLAY

7:00 AM G HILLSONG

7:30 AM G AUSTRALIA NETWORK

8:30 AM G BUSINESS PNG YR.3 EP#22 rpt.

9:00 AM G TOTALLY SPIES EP#17 – RE-RUN

9:30 AM G OLSEM WANEM EP#25– RPT

10:00 AM G RESOURCE PNG EP#24 – Rpt

10:30 AM G LOVE BITES WITH JOEY 19/26

11:00 AM G THE CHEF & HIS BETTER HALF –11:30 PM G AUSTRALIA NETWORK

2:00 PM G 2014 NRL – ROUND 16WARRIORS vs. PANTHERS

4:00 PM G 2014 NRL – ROUND 16EELS vs. KNIGHTS

6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS

6:30 PM G DOCUMENTARY

7:00 PM G TOK PIKSA - EP#2014/25

De - Mande – Fraide6am – 10am – Sankamap show – Host: Kas.T6:00am – Major Nius Bulletin6:15am – Komiuniti Notis Bod6:25am – Taim Bifo – wanpela singsing b’long bifo. 6:30am – Nius Hetlains 6:45am – Bonde gritins7:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta7:05am – YU TOK – komiuniti awenes program7:15am – WAN 4 DA ROAD – Hit Prediction

– niupela singsing 7:30am – Tok Pilai – stori b’long putim smail long nus pes.8:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta8:05am – YU TOK – komiuniti awenes program8:15am – “Papa Heni Fuka Show”.9:00am – Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta9:15am – Luksave long Komiuniti (Redio Pilai) Fraidei

Tasol9:30am – Final aua cruz10am – 3pm – Monin Trek na Belo Pack

– Host: Mummy DASH10:00am - Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta10:05am – YU TOK – komiuniti awenes program10:15am – Kona b’long yu. 10:45am – YUMI PAINIM WOK Segment11:00am – Nius – YUMIFM Nius Senta11:05am – YU TOK – komiuniti awenes program11:10am – Lukautim yu yet - Helt toktok 11:30am – Nius Hetlains b’long Belo Taim

- Laik b’long yu – Niupela singsing previu12:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta12:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program12:10pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 12:15pm – Komiuniti Notis Bod 12:20pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 1:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta1:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program1:10pm – BELO Pack - Belo taim rekwes na dedikasen

2:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius 2:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program2:45pm – YUMI PAINIM WOK Segment3pm – 7pm – Avinun Draiv Taim – Host: Vaviessie3:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta3:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program3:10pm – Avinun cruz4:00pm – NIUS - YUMIFM Senta4:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program4:10pm – FOAPELA KAM GUD LONG 4 – foapelasingsing4:30pm – Nius Hetlains4:45pm – YUMI PANIM WOK Segment5:00pm – Major Nius Hetlains – YUMIFM Nius Senta5:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program5:10pm – 6:00pm – KULCHA Musik (1 hr) skelim lokalmusik 6pm – 7pm – NAIT BEAT – Host: Vaviessie6:00pm – MAJOR NIUS BULLETIN

– YUMIFM NIUS Senta6:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program

6:10pm – 7:00pm Mon kamap sho6:45pm – Komiuniti Notis Bod7:00pm – 9:00pm – COCA COLA GARAMUT

– Host: Angra Kennedy7:00pm - Nius – YUMIFM NIUS SENTA7:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program9:00pm – 00am - Nait Beat – Isi Cruz long nait00am – 6am – BRUKIM TULAIT SHOW – Host: TuluvanVitz/Talaigu Sopi/Bata Rat00:00 – Early Monin Taim Cruz ( ol lain brukim tulait shift)- Miusik / Request / Tok pilai- Kipim Kampani long ol nait shift.Wikens – Sarere6am – 10:00am – Wiken Sanrais Host: Talaigu Sopie7am – 9am – Sarere Monin Cruz9am – 11am - Monin Treks11am – 1pm - National Weekly Hit Parade – Host:Kasty - 1st aua NWHP12:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta12pm – 1pm - 2nd aua NWHP

Sarere belo cruz – Host: Tuluvan Vitz1pm – 2pm – Sarere Belo Taim Dedikesen2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta2pm – 6pm - Sarere Avinun Cruz6:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta6pm – 00:00am - Nait beat7pm – 9pm - Coca Cola Garamut9pm – 00:00am - Nait cruz00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowWiken - Sandei6am – 10am – Wiken Sanrais / Sandei Monin

wokabaut Muisik 10am – 12noon – Monin Treks12noon NIUS – YUMIFM Nius Senta12 – 2pm – Sandei Belo Taim Music2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta2pm – 6pm – Sandei Avinun Draiv Music6pm - Nius – YUMIFM Nius Senta6pm – 8pm – GOSPEL REKWES AUA8pm – 00:00am - Late Nait Cruz – Poroman Aua00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowProgram Director – YUMIFM – Kasty

EMTV Television Guide

6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Spots7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Helt8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Spots Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

TUNDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Mama Graun8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Helt Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

TRINDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Focus8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Mama Graun Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FONDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Youth8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Focus Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FRAIDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Wantok8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Youth Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

SARERE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu 7.05PM Musik na Chit Chat 7.30PM Nius 7.40PM Wantok 8PM Lokal Ben 8.30PM Nius 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas

SANDE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu 7.05PM Musik na Chit Chat 7.30PM Nius 7.40PM Femili Blong Serah (Redio Plei) 8PM Lukluk Bek Long Wik 8.30PM Nius 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas

RADIO AUSTRALIA TOK PISIN PROGRAMHARIM LONG: 101.9 FM

P16 Wantok Julai 3 - 9, 2014 entatenmenProgram bilong Wanwan De

Raun wantaim Wantok kru ...

Nupela Paradise Cinemalong Sentral Waigani

Nicky Bernard i raitim

PARADISE Cinema i kamapimnupela ples bilong lukim ol piksao muvi long nupela Stop N Shoplong Sentral Waigani.Stop N Shop Sentral Waigani

em i nupela na bikpela stoa bi-long mama kampani, City Phar-macy, we ol i bildim long manimak inap long 7 milion kina. Paradise Cinema em i wan-

pela long bisnis han bilong CPLol i kamapim long amamasim olmanmeri na pikinini long lukim olmuvi long wiken na tu, namellong wik sapos ol nogat samtinglong mekim.Dispela piksa ples em i namba

2 bilong ol CPL na narapela seholda. Namba wan ples i staplong Vision City.Paradise Cinema i bringim

dispela nupela hap i kam klostulong ol manmeri na pikinini longBoroko, Hohola, Garden Hills nasampela moa ples long wok-about tasol long kam lukim ol nu-pela muvi piksa.Insait long dispela cinema i

gat ples bilong baim pop kon nadrink. Yu gat 3-pela hap longmakim long lukim wanem piksayu laik lukim. Ol sia tu em nupelakain stail sia we yu sindaun baiyu ting olsem yu ron long balusna lukim piksa stap.

Ol piksa yu lukim bai klia stretna ol i pairap na toktok bai yuharim gut tru long wanem em 2Dmuvi cinema.Prais bilong ol bikpela man-

meri em K15 na ol pikinini emK10. Long dispela 2-pela wikskul holide, ol i soim ol piksa bi-long ol pikinini stret.Insait tu long dispela Cinema,

i gat ples bilong ol pikinini longpilai wantaim ol nupela masingem sapos ol les long lukimpiksa.

7:30 PM G TBA

9:00 PM PG MOVIE – RED HILL

10:30 PM G 60 MINUTES

11:30 PM G HILLSONG Rpt.

00:00 AM G EMTV NEWS REPLAY

………followed by the Australia Network

MANDE JUN 30, 2014

4:00 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:00 AM G TODAY

9:00 AM MALOLO CLUB9:00 – Fish Tales10:30- Despicable Me12:00 – Grown Up #213:40 – Looney Tunes3:30PM G KIDS KONA

HI 5 S11 EP#8/43MAGICAL TALES S3 EP#24/47PYRAMID S3 EP#4/68 THE SHAK S4 – EP#26/66

5:30 PM G AMAZING SPIES – Finale5:55 PM G CRIME STOPPERS6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G NRL ROUND 16

DRAGONS vs. STORM “Live”9:00 PM G COCA-COLA SPORTS SCENE EP 9:30 PM PG THE VOICE AUSTRALIA S3 11:00 PM G EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

TUNDE JULAI 1, 2014

5:00 AM JOYCE MEYER 1081-25:30 AM G NATIONAL EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY9:00 AM MALOLO CLUB9:00 – Meet The Browns10:45 – Deep In My Heart12:20 – Bugs Life (rpt)13:40 – Meet The Robinsons3:30 PM G KIDS KONA

HI 5 S11 EP#9/43MAGICAL TALES S3 EP#25/47PYRAMID S3 EP#05/68 THE SHAK S4 – EP#27/66

5:30 PM G TBA6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G HAUS & HOME Ep#208:00 PM G BUSINESS PNG YR.3 –

8:30 PM G THE VOICE KIDS – SEASON 1

10:00 PM PG MERLIN SEASON 3 – EP#10/13 - 11:00 AMG EMTV NEWS REPLAY………followed by the Australia Network

TRINDE JULAI 2, 2014

5:00 AM G JOYCE MEYER 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY9:00 AM MALOLO CLUB9:00 – Something That The Lord Made11:00 – Akeelah and The Bee13:00 – Ben 1014:15 – The Little Mermaid3:30PM G KIDS KONA

HI 5 S11 EP#5/43MAGICAL TALES S3 EP#21/47

PYRAMID S3 EP#6/68THE SHAK S4 – EP#23/66

5:30 PM G ULTIMATE GUINNESS WORLD 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G FACT FILES – 8:00 PM G OUR PORT MORESBY EP#368:30 PM G TOK PIKSA Ep#26– Repeat…..9:00 PM PG DALLAS S2 EP#9 – Ewings 10:00 PM G NEWS REPLAY….………followed by the Australia Network

EMTV Television Guide

Julai 3 - 9, 2014 Wantok P17komik

Ol Progrem na Kilok iken senis oltaim...

BIABIA

KANAGE

TORO SUDOKU

KROSWOD

Antap1 Ol politisen bilong ples7 Binen9 No gat sik12 I no hatwok13 Ol lip bilong buk14 Stongpela diwai16 Bilong em17 Tropi18 I no aut19 Wankain olsem 1220 Mani bilong PNG22 De Jisas i kirap gen23 Bekim bilong kwesten25 Begin26 Liklik samting28 Ol samting bilong ran long sno29 Gol long ragbi31 I ran long rot33 I opim lok34 Testim

37 Sik i kilim planti pipel40 I no stap41 Graun malmalum43 Pasin bilong stapim belhat nabekim

trabel47 Namba wan meri49 Sayor i save mekim man i krai50 Ples bilong kisim save53 Tri55 Ailan long Sandaun Provins57 Ples bilong wok58 Moningtaim59 Et pos odali60 Mani bilong baim hatwok61 Viles62 I harim bikpela kot64 I no yumi na ol65 SP em wanpela66 Tuna68 I gat o no gat

69 Sospen70 Bilong pasim ol timba73 Wara bilong bodi75 Haia long balus76 Mistek77 Banisim na pait78 Pisin bilong wara80 Wok bilong tisa81 Petrol82 Tupela wankainDaunbilo2 Wara i kol na kamap strong3 Ilektoret long Madang4 No gat gol long spot5 Wokman bilong gavman6 Taim bilong tingim pen na indaibilong Jisas8 I no autsait9 Human Risos10 Pis11 I ken

15 Strongpela metal20 Bilong givim teist long abus21 Ples bilong salim ol kaikai24 I lait long nait27 Tenkyu30 Moningtaim32 Televisen33 Wanpela grup bilong WestenProvins35 Bilong rulim lain36 Bilong givim teist long kaikai37 Halo long tok Inglis38 Wewak i stap long dispela hapbilong Sepik39 Wanpela hap bilong ragbi yun-ian40 Mekim yet42 Kandere44 Pulap45 Switpela paura dring46 Mi ____ go

48 Sik nogut51 Tumbuna hat long Bogenvil52 Nem bilong meri54 Putim ai56 Intanesenel Edukesen Ejensi59 Ol soldia60 Wanpela aposel61 Kasang62 Namba seven mun63 God long tokples Yabim64 Pinis long tok Inglis65 Glas kontena bilong ol dring67 Tubekulosis69 Pisin bilong wara71 I no hatwok72 I no inap painim74 Ol dok i paitim long soim ama-mas75 Tupela pilaia i senis long spot78 Provinsal Administreta79 Yu tasol

Ansa bilong las wik Sudoku # 50

Ansa bilong Sudoku # 51 neks isu

Ansa bilong las wik kroswod, isu # 2076

Dia Laiplain

MI WANPELA Kristen manhusat i marit na i gat tupelapikinini. Tasol mi laik mar-

itim namba tu meri. Dispela nara-pela meri i bruk marit na emwantaim meri bilong mi i gat gut-pela luksave na tu, meri bilong mitok orait pinis long tingting na laikbilong mi.Ol lain bilong meri bilong mi na ol

lain tu bilong mi wantaim i wanbel,tasol papamama bilong dispela nara-pela meri i nogat. Meri ya i strongimmi na mi redi long baim em.Olsem Kristen, mi laikim stiatok bi-

long Laiplain sapos bai mi go het nakisim namba tu meri o mi bai lusimem.

UNDECIDED CHRISTIANTenkyu long rait i kam long Laiplain

long serim wari bilong yu wantaimmipela. Yu tokim mipela olsem yu wanpela

Kristen, marit na yu gat tupela pikininitasol nau, yu laik kisim namba tu meri.Yu tok ol lain bilong yu na meri bilongyu i wanbel long tingting olsem yu laikmaritim namba tu meri, tasol ol lainpapamama bilong namba tu meri i nolaik. Tasol yu tok yu wanpela Kristen,na olsem yu rait i kam long Laiplainlong kisim helpim long sait bilongBaibel.Wanpela moa taim gen, mipela i

amamas long yu olsem wanpela Kris-ten, yu kam long mipela long kisimhelpim long sait bilong marit bikosmarit em samting God yet i sanapim.Gutpela pasin i stap long famili namarit em i bikpela samting long God.Taim famili i stap gut wantaim, siosbai stap gut tu.Hevi we yu wok long bungim i

kamap planti tasol em i sori samtinglong lukim olsem sampela Kristen iwok long mekim na dispela em bikosol i no klia gut long ol tok i stap longBaibel. Em i hap long kalsa bilongyumi long wanpela man i maritim moa

long wanpela meri na olsem, longPNG, em i wok long kamap. Tasol emi helti? Em i kamapim ol famili i ama-mas? Em i fea o gutpela long ol merina ol pikinini? Dispela em sampela olkwesten o askim yumi olgeta i masansaim. Tasol pren, antap long olgetasamting, Tok bilong God i tok wanemlong man i maritim moa long wanpelameri na brukim marit o divos?Pastaim mipela i laik soim yu sam-

pela tok tru long buk Baibel i sut longmarit. I gat planti i stap, tasol baimipela i autim sampela tasol long yui ritim. Plen bilong God long marit longJenesis Sapta 2:22 i tok “Olsem tasolna man i mas lusim papa na mamabilong em na go stap wantaim meri bi-long em na ol bai kamap wanpela.”Lukim gut, em i no tok ol meri tasolmeri we i min olsem wanpela meritasol. Wankain toktok i kamap longMark 10:7,8, Matyu 19:5 na Korin 1,6:16.Namba tu, bai yu luksave olsem

taim yu lukim narapela meri, yu woklong mekim sin pasin o adaltri. Maskimeri bilong yu, ol famili bilong em nabilong yu i wanbel long dispela na yu-pela i lukim olsem em i stret, em i sin-pasin yet. Ritim Matyu 5:27,28.1 naPeter 3:1-7.Namba tri, Baibel i tok wanem long

ol meri i bruk marit i stap o marit longol. Em i tok man i maritim meri i brukmarit i wokim sinpasin. Matyu5:31,32.Namba foa em, laik pasin bilong

God. Laik pasin God i gat em longwokim sakrifais long ol selpis laikyumi gat long narapela. Na long maritlaip, man i mas woki olgeta samting

long lukim olsem dispela laik pasin istap strong, wankain tu long sait bi-long meri bilong em. Pren, long olBaibel skriptja, mipela i bilip olsem yuluksave long posisen yu stap long en.Yu wok long bihainim laik bilonghusat? Meri bilong yu, ol pikinini o bi-long yu yet? Pren, tingting long dis-pela.Baibel i tambuim pasin long wan-

pela man i maritim moa long wanpelameri na sinpasin bikos em i no stretlong ai bilong God. Sin pasin i bagara-pim ol famili, komyuniti, sios ns kantri.Amamas long gat planti meri i bilongliklik taim tasol tasol hevi yu bai karimlong laip bilong yu i bikpela moa. Olnarapela i ken lukim olsem em i stret,tasol olsem wanem long ol pikinini bi-long yu? Yu askim ol long tingting bi-long yu long dispela? Yu ting bai ol iamamas long serim wanpela papawantaim ol pikinini bilong narapelameri? Bai em i fea o stret long ol?Mipela i tubel long yu i tok meri bi-

long yu na ol lain bilong em i wanbellong tingting bilong yu. Yu tok tru onogat?I moabeta yu go lukim sios pasto bi-

long yu o, tupela marit i gutpela prenbilong yu long givim yu stiatok longsait bilong marit. God i laikim yu nailaikim yu long stap amamas longmarit yu gat long en na ol pikinini bi-long yu. I moabeta yu no giamanimGod, tasol askim long gutpela stia bi-long em na em bai kamapim gut maritbilong yu. Ritim 1 John 1:9.God i ken givim yu gutpela stia.Pren bilong yuLaiplain

Sapos yu gat wari, rait i kam longLifeline, P O Box 6047, Boroko,NCD. Telipon:3260011. Raitim tru-pela nem na etres bilong yu na baimipela i ken salim bekim long pasbilong yu. Bai mipela i no inapputim trupela nem bilong yu longstori.Laiplain

Raun wantaim Kanageolgeta wik

Tripela poro i go longkalabusNEM bilong ol em Fafti,

Yokomo na Kanage. Ol i no savelong tok Inglis na ol i save staplong ples tasol. Wanpela taim olplen long go long taun long lainimtok Inglis. Fafti go pas long taun,long taun em harim ol man tok, “3of us”, em lokim tasol long het nakam long ples. Neks de Yokomogo long taun na kam wantaim tokInglis, “Because of money”.Laspela man long go long taun emKanage na em i kam bek wantaimtok Inglis bilong em, “Lets go”.Potnait Fraide kam na tripela laiktraim tok Inglis bilong ol na ol igo long taun. Long rot ol raskolkilim wanpela man na kisim manibilong em na ronawe, na tripelabrada go kamap long hap we mani dai stap. I no long taim polis

kam kamap na askim ol, “Whokilled this man?” Fafti tok, “3 ofus”, Polis askim gen, “Why didyou kill him?” Yokomo bekim,“Because of money”, Polis bel hatna tok, “You want me to take youto jail?” Kanage ansarim, “Letsgo, na polis kisim tripela go longkalabus.

Sims 4Mile, Popondetta Awara Tasol

‘Earthquake Man’KANAGE em bilong ples Mo-

tonau long Not Kos Rot longMadang. Em i raunraun na em i

hangre nogut tru na em go longhaus na nogat kaikai. Isi tasolKanage i stilim pis bilong meri bi-long em na laik stat long kaikai istap na wanpela poro kam nakolim nem bilong em, em gurianogut tru na laik tok yu mekim nami guria na em abrus na tok, “Yumake me and i earthquake ya.”Poro harim na tok stil man wan-taim rong tok pisin.

Freda MelchiorMotonau, Madang

Ol skwat! Salim ol gutpela Kanage

tok pilai i kam long: Kanage Tok PilaiP.O. Box 1982,

Boroko, NCDPort Moresby.

Email:[email protected]

P18 Wantok Julai 3 - 9, 2013 penprenkanagelaiplain

Mi gat hevi na mi laikim helpim

Ol poto long wiken

SIOS FANRESING: Ol sios lida bilong Mele PNG Baibel Sios i bungopim fan resing projek bilong ol.

KWAIA: Ol meri i bosim kwaia long Sen Charles Lwanga Peris longGerehu, Mosbi na nek bilong ol i bin pairap gut tru long taim bilongopim nupela haus lotu bilong ol long las mun. Sampela man tu i staplong kwaia grup i bin givim gutpela miks long singsing long dispela taim.Poto: Isaac Liri

MAKET: NAISPELA maket ol meri i salim ol gutpela prut, kumu, tarosamting.

bisnis Julai 3 - 9, 2014 Wantok P21

PLANTI taim wanpela bisnisman o meri i laik opim wan-pela nupela bisnis bilongem, bikpela amamas i savekamap na ol manmeri i savedring bia, danis, na mekimkainkain. Dispela kain pasinem i no nupela, na em isave kamap. Long las wiken, ol man-

meri husat i bin stap longlukim opim bilong nupelaGerehu Lodge long PotMosbi, i bin lukim narapelakain seremoni. Menesing Dairekta bilong

Aku Grup ov Kampani,Komeali Ropa, i bin putimbikpela i go pas, na ol man-meri i bin lotu long opim dis-pela nupela ges haus. Mista Ropa i tok em i laik

tok tenkyu long Bikpela longopim nupela ges haus bikosBikpela tasol i bin helpimkampani bilong em longkamap bikpela. Em i bin stori na tok

olsem bipo taim em i binyangpela, em i bin wanpelabikhet mangi, tasol taim emi givim laip bilong em i golong Jisas, em i lukim

bikpela senis i kamap. Em i tok as bilong em

long kamap wantaim kainbisnis olsem em long givimsevis long ol pipel bilongGod. Jenerel Menesa bilong

Aku Grup ov Kampani,Keith Akane, i tok kampanibilong ol i no gat polisi, em itok ol i save ranim bisnis bi-long ol aninit long nem bi-long Bikpela, na ol i savebihainim ol tok i stap insaitlong buk Baibel. “Olgeta gutpela toktok bi-

long ranim gutpela bisnis istap insait long buk Baibelolsem na mipela i save bi-hainim tasol na mipela i nosave kamapim ol kain kainpolisi,” Mista Akane i tok. Aku Grup ov Kampani em

i wanpela ril estet bisnis wei wok long kamap bikpelainsait long Pot Mosbi. Ol i bin stat long 2002,

long dispela taim ol i binsave salim ol propeti long olmanmeri na ol manmeri ibin save rent long ol dispelapropeti.Long 2008, Aku Grup ov

Kampani i bin kamapimnamba wan ges haus bilongol long Boroko long Pot

Mosbi, na ol i kolim AkuLodge. Long wankain yia, long

2008, kampani i bin opimarapela ges haus gen longWaigani, na ol i kolimWaigani Lodge. Bihain long tupela yia,

long 2010, kampani i opimnamba tri ges haus bilongol, ol i kolim Green GardenLodge. Na bihain long foapela yia

olgeta, kampani i opimnamba foa ges haus bilongol long Jun 28, GerehuLodge. Gerehu Lodge i gat 19-

pela rum. Olgeta rum insaitlong dispela ges haus i gatples bilong kuk na TV. Bekup wara saplai na pawasaplai i stap tu. Long slip long Gerehu

Lodge long wanpela nait,prais em stap olsem K250.Spesol prais bilong stapwanpela nait long wiken emK170. Turisim Indastri long

kantri i bin wokim wanpelawok painim aut long olgetages haus bisnis insait longkantri na ol i bin lukim olsemAku Grup ov Kampani em istap insait long top 5 bilong

ol gutpela ges haus husat isave givim gutpela sevislong ol pipel. Long ol ges haus bilong

Aku Grup ov Kampani em itambu long kaikai buai,smuk na dring bia. Mista Akane i tok ol i save

rispektim ol manmeri husat isave mekim ol dispelapasin, tasol ol i no savelaikim ol long mekim taim oli kam stap long ol ges hausbilong ol bikos ol i laikim olkastoma bilong ol long stapgut na malolo gut taim ol islip long nait. “Mipela i save kisim planti

gutpela toktok i kam long olkastoma bilong mipela.Wanpela kastoma bilongmipela long Vanimo i tok ol-geta taim, taim meri bilongmi i go long Mosbi, mi savelaikim em long stap long olges haus bilong Aku Grupov Kampani bikos ol i savelukautim gut ol kastoma,”Mista Akane i tok.Ol kampani husat i helpim

Aku Grup ov Kampani longgivim ol samting longsanapim Gerehu Lodge emBrian Bell, BNBM, CE Hard-ware, Monier, na PNGReady Mix.

Opim nupela Ges Hauslong nem bilong Bikpela

Isaac Liri i raitim

INDEPENDEN Pablik BisnisKopresen (IPBC) i givimK40 milien long Pos PNGlong go het wantaim posopis bisnis bilong en.Minista bilong Pablik En-

taprais Ben Micah i tok bis-nis long Post PNG i no moaran gut olsem bipo bikosplanti pipel i wok long yusimemail na mobail fon longsalim tok pas na toktok i gokam. Em i tok ol i no moayusim envelop na stem.Tasol Mista Micah i tok

Post PNG bai go het longranim wankain bisnis longsalim pas olsem ol bikpela

pasel na ol arapela pas bi-long ol kampani na bisnishaus na ol arapela ogenais-esen.“Post PNG em olpela bis-

nis bilong gavman na olpipel i bin yusim long taimbilong kiap i kam inap nau.”Mista Micah i tok.Siaman bilong Post PNG

Reuben Aila i tok kampanibai yusim K40 milien longstretim straksa bilong kam-pani.Go daun bilong yusim

leta, stem na baim ol posopis bokis i lukim winmanibilong bisnis bilong PostPNG i pundaun. Tasolkamapni bai go het long nu-pela bisnis straksa long

givim sevis yet long kantriwantaim lojistiks olsempasel, muvim ol kontena,kastam kliarens na saplaimol bikpela kago olsem olskul buk.Mista Micah i tok gavman

bai lukluk long rot Post PNGbai go long mekim bisnis nakamapim winmani olsem olarapela bisnis bilong gav-man olsem PNG Pawa, AirNiugini na ol arapela.Mista Michah i tok wan-

pela tok piksa em olsemPost Aiustralia long 2013 imekim winmani long 20pesen moa long 2012. Dis-pela winmani i kam long olpasel na kago bisnis.Em i tok i gat gutpela bis-

nis i stap long dispela yet.IPBC bod siaman Paul

Nerau i tok ol i redi longhelpim Post PNG longkamap wanpela bikpela bis-nis bilong gavman.Mista Nerau i tok wantaim

gutpela plen, tingting namenesmen na sapot bilonggavman na IPBC, Post PNGi ken kamap wanpela kam-pani we bai kamapimbikpela winmani.Mista Micah i tok em i

bikpela salens long kain bis-nis tasol long ol yia i kamPost PNG i ken kamap get-pela bisnis wantaim olgetasapot bilong arapela bisnisbilong gavman, IPBC na olgutpela menesmen.

Gavman helpim Post PNG wantaim K40m

Frieda Sila Kana i raitim

NESENEL DivelopmenBenk(NDB) i opim wanpelaK2 milien maikro-kredit skimlong Enga Provins nau.NDB i putim K1 milien na

narapela K1 milien i kamlong memba bilong Wabag,Robert Sandin Gandin anintilong Distrik Sevis ImpruvmenProgram (DSIP) long helpimol pipel bilong Wabag Distrikna tu long olgeta Enga pipel.I no long taim i go pinis,

memba bilong Wabag i bingivim wanpela K500,000 seki go long menesing dairektabilong NDB long wanpelaseremoni long Wabag taun.Dispela em i hap bilong K1milien em i putim bilong olpipel bilong em long WabagDistrik, olsem sekiuriti bilongol long ol i ken kisim ol liklikdinau mani long wokim ol lik-lik na namel sais bisnis bi-long ol. Las wik, Mista Gandin i bin

sainim ol kontrak pepa bilongdispela mani wantaim Men-esing Dairekta bilong NDB,Moses Liu, long Haus Pala-men. Mista Gandin i tok, NDB i

no mekim wok long plantihap bilong kantri, na Engaprovins em i wanpela bilong

ol dispela ples. Las yia em iaskim NDB bilong wanem naopis long Wabag i no wok?Ol i tok i no gat inap kastomalong Wabag na tu ol kastomai no save bekim dinau bilongol. Olsem na Mista Gandin i

askim NDB long opim genopis bilong ol, na long munOgas ol i opim gen opis longWabag taun. Mista Gandi i tok, K1 milien

em i promis long putim longNDB i kam long distrik basetbilong em na em i putim longhelpim ol pipel bilong Wabag.Ol pipel bilong Wabag inapnau long kisim ol liklik dinaumani bilong wokim bisnis.Bai ol i baim liklik intres tasolna tu ol lo bilong NDB i isilong ol ples lain long kisimdinau. I no olsem ol kome-sel benk we i gat planti rotlong bihainim. Mista Gandi bai putim

narapela K500,000 moa taimnarapela mani bilong distrik ikam insait gen long Treseri. Taim ol i tokaut long dis-

pela maikro-kredit skim,planti aplikesen i wok longkam insait nau, tasol em i sin-gaut long ol pipel bilong emlong kamaut na kisim moadinau sevis nau i stap klostulong ol.

K2 milien NDBMaikro-kredit skimlong Wabag

Stanley Nondol i raitim

Memba bilong Wabag, Robert Sandin Gandin i sanap (namba tulong han kais) wantaim Menesing Dairekta bilong NDB, MosesLiu (namba tu long han sut) wantaim Daniel Wohwiehembe,Menesa Kredit Skim (namba wan long han kais) na opisa bilongNDB kredit skim i sanap kisim poto bihain long sainim ol pepabilong K1 milien). Poto: Frieda Kana

WANPELA lenona kam-pani insait long RamuNiCo Projek long

Madang Provins i kisim wanpelarot kontrak wok long Ramu NiCokampani long namba wan taimtru. Dispela lenona kampani em

Maigari Ltd, mama kampani bilongInlan Paiplain Lenona Asosiesin in-sait Usino-Bundi distrik longMadang, we i stap insait longRamu NiCo Projek eria.Ramu NiCo i givim kontrak mak

long K30,000 long wanwan mun orol bai surukim i go longpela taimsapos Maigari Ltd i wokim gutpelawok na winim tingting bilong RamuNiCo.Rot ya em mak long 6.2 kilomita

na bai stat long Yamagi insait longWod 31, Usino LLG na pinis longRamu Bris or Banu insait long Wod31 tu. Lamok Dagun, Darekta bilong

Maigari LOA, Max Bun, Asistentkomiti Maigari LOA na YauneKasima, Asistent Maigari LOA imakim maus bilong Maigari Ltd na10-pela wok man long wanpela lik-lik bung wantaim Ramu NiCo kam-pani we Mista Timothy Irinaya,Kurumbukari (KBK) Main EktingGenerel Menesa i go pas long en.Ol narapela man makim Ramu

NiCo long dispela bung tu emMenesa bilong KBK Helt, Sefti naEnvairomen (HSE) Mista Bill Mi-name, Jack Song, CA DeputiMenesa, Mista Meng Deyong,Deputi Jenerall Menesa long KBKMain na ol narapela Ramu NiCowok man tu i stap long witnesimdispela launcing seremoni longTrinde dispela wik.Long dispela liklik bung namel

long Ramu NiCo na Maigari Ltd,Mista Irinaya i tok tenkyu longMaigari Ltd long wanbel long dis-pela ofa bilong Ramu NiCo longstretim hap rot na lonsim wokmentenens we i stat long 9 kilokstret long sem dei.Maigari Ltd direkta, Lamok

Dagun i makim maus bilongMaigari LOA, Maigari Ltd na olpipel bilong Inland Paiplen na tokbikpela tenkyu tru long Ramu NiColong givim dispela kontrak nambawan taim tru. Em i tok Ramu NiCoi bin givim ol sampela ol liklik kon-trak tasol menesmen bilong

Maigari Ltd i no bin wanbel tumas,tasol dispela kontrak nau embikpela moa winim ol arapela pas-taim.Taim Mista Irinaya i tokim

Maigari Ltd olsem dispela hap rot isave givim planti hevi long KBKMain, ol wok main kar na wok man,ol asples na ol narapela lain husaiti save yusim rot na askim MaigariLtd long kamapim gutpela woklong rot we bai helpim gut olgetalainEm i tok tu olsem Ramu NiCo i

gat strongpela tingting longkamapim planti gutpela wok insaitlong Usino na Bundi we bai helpimsindaun bilong ol pipol tasol kam-pani i stap yet long 60-pesen pro-daksen mak yet na i no kamaplong 100 pesen yet. Tasol em i tokolgeta samting i orait na taimRamu NiCo i kamap long 100% baii gat kain kontrak wok olsem bai ikamap tasol tude, wanem ol kon-trak Ramu NiCo i givim i maskamap gut.Long wankain taim, KBK Helt,

Sefti na Envairomen (HSE)Menesa, Mista. Bill Miname i tokstrong olsem taim Maigari i woklong rot, sefti bilong ol wok man imas stap namba wan oltaim. Em itok Ramu NiCo bai makim wan-pela HSE opisa long luksaveolsem nogat wanpela wok man ikisim bagarap long taim bilongwok.Em i tok tu long ol i mas lukautim

gut ol masin na ol samting bilongwok long kamapim gutpela wok nahamamasim Ramu NiCo na Kam-pani i ken luksave na givimwankain kontrak long bihain taim.Em i tok tu olsem dispela hap

rot i bin bagarapim planti kar na ollain husait i save ron long en naem i salensim Maigari Ltd longkamapim gutpela na stretpela woklong olgeta lain i ken benefit longen.Em i tok papa bilong Ramu NiCo

Projek, ol wok man na meri bilongRamu NiCo na ol papagraun ol-geta i impoten long Ramu NiCoProjek long kamapim dispela Pro-jek na Maigari i mas luksave olsemol i impoten tu long dispela Projekna mas wok gut long rot.Asisten Komiti wantaim Maigari

LOA, Max Bun na Maigari DarektaLamok Dagun i tok Maigari Ltd i

bai kamapim gutpela wok na ama-masim Ramu NiCo. Asisten YauneKasima na Jacob Polas i helivimtupela long dispela Projek. MistaBun i tok Maigari Ltd i kisim 10-pela man long Usino long wok longdispela hap rot we bai ol i stretimna fixim ol pot hol, klinim baretwara na sait bilong rot, putimgravel na kamapim gutpela rot naol narapela wok tu.Dispela hap rot i bin kamap taim

Ramu NiCo i bin kam insait long2006 long kamapim Ramu NiCoMain antap long KBK. Bipo, nogatrot na bris na ol asples lain i savewokabaut na kamap long UsinoJansen long kisim kar go Madango Lae. Rot ya tete i save helivim olpipol bilong Usino, Bundi na Ramutu

P22 Wantok Julai 3 - 9, 2014 ramunius

‘Wanpela

Ramu NiCo,

Wanpela

Komyuniti’

Insait long moa long tupela yia, Ramu NiCo i sanapim pinis malti bilianKina Ramu Nikel Projek, na nau mipela i redi long komisinim.Bihain long mipela i kisim olgeta tok orait na stretim ol teknikal wok redi,

Ramu NiCo i go het wantaim bikpela wok konstraksen long namba tu hap bi-long 2008. I kam inap nau, olgeta bikpela konstraksen wok long Krumbukarimain sait na Basamuk rifaineri i pinis, na projek i stap redi long kisim komisino tok orait long mekim wok. Long wol tu, dispela kain hariap sanapim em i nokamap bipo long wanpela kain bikpela projek olsem, na i daunim olgeta

salens bilong graun na masin bilong mekim wok.

Ol dispela namba i soim klia mak bilong wok mipela i pinisim:

n Moa long 4.5 milian kubik mita bilong graun wok i pinisn Klostu 195,000 kubik mita simen i silip pinisn Klostu 48,000 tan stil bilding i sanap, hap long ol em ol nupelan Moa long 2,000 yunit masin i sanap redin Moa long 227 kilomita bilong baret na proses paip i silip (antap

long 135 kilomita slari paiplain)

Ramu NiCo redi long givim

Lenona Kampani bilong RamuProjek kisim rot kontrak wok

Maigari Ltd wokman i sanap wantaim yunifom long stretim rot.

Mista Irinaya i toktok long taim bilong lonsin.

Wanpela wok demonstresin i kamap long bihain longlonsin. Lamok long Maigari i sanapim sain long sait bilong sefti.

AUSTRALIA bai givim bisnis wok-sap long Manus long helpim olpipel long kisim gutpela helpim ikam long Rijonal ProsesingSenta.

Hai Komisina bilong Australialong PNG, Deborah Stokes, i tokol bisnis long Manus i wok longkisim helpim long senta na i gatmoa sans long kisim ol kontrak nabisnis vensa. “Long dispela as mipela i statim

wanpela nupela bisnis woksapprogram long givim save long ollokal bisnis lain na ol pipel longkisim sampela helpim long ol sansbilong mekimmani.” Mis Stokes itok.

“Ol woksap em i bilong olgetalain husat i gat laik long statim nakamapim gut ol liklik bisnis bilongol.” Em i tok.

“Ol meri Manus i gat gutpelasave na stail long mekim samting

olsem ol hendikraf na gaden. Milaik strongim ol meri na man longkam long ol dispela woksap nakisim save long wanem kain rot oli ken bihainim long kamapim bis-nis,” em i tok.Rijonal Proseing Senta i save

baim ol samting olsem kaikai na olnarapela samting long moa longK2 milien long wan wan wik.

Wok i stat pinis long mekimLombrum senta i go bikpela, nalong kirapim ol haus bilong sliplong Is Lorengau. Ol smol bisnis woksap bai givim

nupela save na stail bilong maket,na luksave long ol sans bilongmekim bisnis, setim gol, divelopimbisnis plen na fainensel menes-men.

PNG institut bilong Benking naBisnis Menesmen bai statimnamba wan woksap long Julai 15na 16 long Manus Textile Haus.

ruralindastri Julai 3 - 9, 2014 Wantok P23

Frieda Sila Kana i raitim

TELIKOM PNG nau bai kirapimwanpela VSAT sistem bilongranim telepon sevis long Mara-muni Lokal Level Gavman (LLG)insait long Wabag Distrik, wantaimK100,000 i kam long Wabag MP,Robert Sandin Gandin.Memba Sandin Gandin, i bin

lukim hevi bilong ol 15,000 pipelbilong Maramuni long wanem, emi wanpela ples i stap longwe trulong taun, na i no gat gutpela rot.Long taim PNG i kisim indipen-dens kam inap nau ol i no gatkomyunikesen wantaim ol lain au-sait long ples bilong ol. Em i tokwanpela rot tasol em balus i savego long dispela LLG wanpela taimlong wanpela wik. I no gat gav-man sevis na ol pipel i save wok-abaut 4-pela de long kamap longWabag taun. “Las yia mi wok long painim

sampela praivet kampani longputim wanpela satelait long Mara-muni tasol ol prais bilong ol i bin go

antap tru olsem K500,000,” MistaGandin i tok. “Bihain wanpela man i tokim fes

sekreteri bilong mi long TelikomVsat sistem na em i givimK100,000.00 tasol,” em i tok.Dispela Vsat sistem bai gat 12

vois telepon na ol i ken ring long 1toea tasol long wanpela minit. Olbai i ken yusim intanet tu wantaimdispela Vsat we spid bilong em 1megabit pe seken. Em bai givimsevis wantaim ol Telikom nambatasol, na i no long yusim mobail. Mista Gandin i tok tenkyu long

Telikom long ol i wanbel long ki-rapim dispela sevis. Man i makimTelikom, Nu Maket Menesa, KevinMalai i tok, ol Bod na menesingdairekta i amamas tru long givimdispela sevis i go long ol pipel bi-long Wabag. Telikom PNG Menesa bilong Nu

Maket, Mista Malai wantaim ol opisabilong em i bin stap long kisim dis-pela K100,000.00 sek long Memba,Misata Gandin long Fraide las wiklong Haus Palamen.

Telikom baiputim V-satlong Maramuni

Wabag MP, Robert Sandin Gandin i givim K100,000.00 sek bilong DSIP i golong Kevin Malai, Nu Maket Menesa bilong Telikom PNG.

Sapotim liklik bisnis long Manus

James G. Kila i raitim

PLANTI yangpela man bilong plesBom long Astrolabe Be long Raikosdistrik long Madang provins i go hetlong planim rais long gaden bilongol. Ol i no moa westim mani long

baim rais long ol tred stua.Wan wan long ol dispela lain i gat

gaden rais long graun bilong ol longples wantaim ol narapela gadenkaikai na kumu.Sampela long ol dispela man em

ol nupela marit, na sampela i nomarit i wok strong tru long groim raislong graun bilong ol long sapotimsindaun bilong ol long ples.Model fama na man i go pas long

Bom viles long promotim rais,William Wangeng, i tokim WantokNiuspepa olsem moa long 90 lainman nau i wok strong long groimrais, na ol i save karim i go milimlong taun long Namba 2 Didimanlong Jomba.Wangeng i tok ol pipel bilong Bom

na Astrolabe Be i gat gutpela graunlong groim rais bikos eria bilong ol istap arere long bikpela Yowor rivana gris bilong graun em i gutpela.Em i tok wanpela bikpela tingting

we em i save toktok oltaim long olfama em long groim rais bikos rais iken stap longpela taim bihain longyu kisim long gaden. Ol fama i ken putim long haus

long beg na larim i stap inap taim olfamili i laik kaikai, orait ol i ken karimi go milim o klinim long rausim skin..Wangeng i tok nau yet ol fama i

gat hevi long rais-mil masin. Em i tok long pastaim ol i bin

kamapim wanpela miting long Bomviles we ol teknikal opisa bilongJapanis Intanesenel KoporesenEjensi (JICA) i bin go givim toktokna bihain i bin givim rais mil masin.Tasol dispela masin nau i stap wan-taim Madang provinsal DAL long

taun, na ol fama i save karim ol padirais bilong ol i go long taun longmilim.Wangeng i tok tenkyu i go long

main divelopa, Ramu NiCo Menes-men (MCC) Komyuniti Afes Dipat-men, long helpim wantaim trenspotlong bringim rais bilong ol pipel longples long go milim long taun.Em i tok egrikalsa seksen bilong

Ramu NiCo i save wok wantaim emlong givim teknikal edvais long saitlong rais na kakao prodaksen.

Planti man long AstrolabeBe groim lokal rais

Ol fama bilong Bom viles i soim rais beg ol i laik go milim long taun. Poto:James G. Kila

P24 Wantok Julai 3 - 9, 2014 wolnalokalspotnius

WANPELA tim husat imekim histori long sokaWol Kap long dispela yia,em Costa Rica. Costa Rica em wanpela

liklik kantri long SentralAmerika. Soka i wanpelabikpela spot long dispelakantri. Ol i bin winim Greece

long dispela wik long nok

auts, na nau ol i kisim pleslong pilai long kwata fainelslong dispela wiken. Ol bai pilai egensim

Netherlands long kwatafainels. Netherlands em wanpela

strongpela soka kantri in-sait long wol. Long 2010Wol Kap, Netherlands i bingo insait long gren fainel na

ol Spain i bin winim ol. Ol Costa Rica i luksave

olsem dispela gem egen-sim Netherlands em baiwanpela strongpela gem. Netherlands i bin winim

Mexico long kwalifai longpilai long kwata fainel.

Stori i kam long FIFAwebsait

Costa Rica mekimhistori long sokaWol Kap

GERMANY em wanpelakantri we soka em i bikpelatru. Dispela kantri i binkamapim planti gutpelasoka pilaia na wol i luksavelong ol. Long soka Wol Kap bi-

long dispela yia long Brazil,Germany i bin winim plantigem bilong ol wantaim stail. Taim ol i bin pilai egen-

sim sampela ol top sokatim olsem Portugal, ol i winwantaim bikpela skoa, nadispela i mekim ol arapelakantri olsem Netherlands,France na Brazil i pret. Long histori bilong soka

Wol Kap, i no gat wanpelakantri bilong Yurop i winlong Saut Amerika, tasolplanti manmeri long wol iwok long tok olsem Ger-

many i gat sans longkamap namba wan kantribilong Yurop long win longSaut Amerika. Germany bai pilai egen-

sim France long kwatafainels long dispela wiken.Ol i bin winim Algeria longkwalifai long pilai longkwata fainel. Long histori bilong soka

Wol Kap, Germany i winimtripela taitel pinis. Ol i binwinim ol dispela taitel taimkantri bilong ol i bin stapolsem West Germany. Long 2002, ol i bin go in-

sait long gren fainel tasolBrazil i bin winim ol.

Stori i kam long FifaWebsait

Difenda bilong Germany, Shkodran Mustafi i kalap long hetim bal.Germany bai nidim dispela man long stopim ol straika bilong Francelong dispela wiken.

Straika bilong Germany i skoimgol na amamas na ran wantaim.Dispela gol i bin helpim Germanylong kwalifai long kwata fainels.

Germany putim ai long taitel

OGENAISING Komiti bilongnamba 6 PNG Gems itokaut long dispela wikolsem Lae Biscuit Companybai stap olsem wanpelabikpela sponsa bilong dis-pela bikpela pilai we baikamap long Lae long munNovemba long dispela yia. Lae Biscuit em namba

wan sponsa bilong ol Lae

Snax Tigers long DigicelKap na ol i save laik sapo-tim ol spot insait long kantribikos ol i luksave long gut-pela bilong spot.Nesenel Sels na Maket-

ing Menesa bilong Lae Bis-cuit, Larry Ori, i tok ol iamamas tru long givimsapot na ol i laik lukimolsem dispela pilai i kamap

gut. Siaman blong PNG Gems

Ogenaising Komiti, PhilFranklyn i tok sapot bilongLae Biscuit em i gutpelabikos Lae Biscuit em wan-pela kampani insait longMorobe Provins, na dispelabai opim rot bilong ol ara-pela bisnis haus insait longprovins long givim sapot tu.

Lae Biscuit sapotimPNG Gems

Sek mani Lae Biscuit i givim long Ogenaising Komiti bilong namba 6 PNG Gems.

PAPUA Niugini FutbalAsosieisen (PNGFA) i wokstrong yet long givim gut-pela trening long nesenelsoka tim bilong kantri husatbai pilai long 2015 PasifikGems. PNGFA i makim pinis 30

man skwat na i wok longgivim trening long ol. Planti bilong ol pilaia insait

long dispela 30 man skwat ikam long ol Nesenel SokaLig (NSL) klap.

Asisten kosa bilong ne-senel tim, Milan Miric, i tok oli wok long trening strong nastrongim wan wan pilaia naopisal insait long skwat. Ast-ingting bilong ol em longkamapim wanpela strong-pela tim. “Bikos dispela bikpela pilai

bai kamap long asples bi-long yumi ol Papua Niugini,yumi mas amamasim olsapota na ol pipel bilong dis-pela kantri na winim gol

medal,” Mista Miric i tok. Mista Miric i tok ol i gat 12-

pela mun tasol long redi, naPNGFA i lukim olsem ol i gatinap taim long redi bipo longdispela bikpela pilai ikamap. Tim bai pilaim sampela

intenesenel trail gem wan-taim Australia, Nu Silan naol kantri long Saut Is Esia. Mista Miric i tok ol ovasis

gem bai givim gutpela ek-spiriens long ol pilaia.

PNG soka tim i redi

30 man skwat husat bai makim Papua Niugini long soka long 2015 Pasifik Gems.

Julai 3 - 9, 2014 Wantok P25spotnius

- Ol Weekend Spot Dro-

OLGETA netbal asosieiseninsait long Pot Mosbi, na tu,long Papua Niugini, i binamamas tru taim ol i harimolsem nupela netbal fasilitilong Pot Mosbi, Rita Flynnnetbal kot, bai kamap olsemwanpela intenesenel levelfasiliti.

Long graun breking sere-moni bilong Rita Flynn netbalkot, Minista bilong Spot,Justin Tkatchenko i tok dis-pela nupela fasiliti bai pinisbipo long ol gem i stat, na emi gat strongpela tingting olsemol netbal tim bilong ol Pasifikkantri bai amamas long pilai

long dispela netbal fasiliti. Em i tok ol arapela intene-

senel gem i ken kamap tulong dispela fasiliti long taimbihain. Mani mak olsem K54 mi-

lien em gavman i givim longsanapim dispela netbal fasil-iti.

Atifisel piksa bilong Rita Flynn Netbal kot

Nupela netbal fasiliti bai kam gut

“KRIKET spot i no bilong olman tasol, nogat, ol meri tu iken pilaim dispela spot.” Dis-pela em hap tok bilong HaiKomisina bilong Australia,Deborah Stokes, long laswiken taim em i opimWimens Kriket Program longPot Mosbi. Kriket PNG i kamapim

Wimens Kriket Programbikos ol i luksave olsem embai helpim ol meri long pilaidispela spot na stap helti. Nesenel Wimens kriket tim

bilong Papua Niugini, PNGLewas, i bin pilai gut tru longintenesenel levol long dis-pela yia, na dispela i soimKriket PNG na ol pipel bilongPapua Niugini olsem ol meritu i gat namba long pilai dis-pela spot na kisim gutpelamak. Kriket PNG bai yusim ol pi-

laia bilong PNG Lewas longstap olsem ol trena longhelpim ol arapela meri longkisim save long pilai kriket. Aninit long dispela Wimens

Kriket Program, ol PNGLewas bai mekim ol aweneslong ol provins insait longkantri. Young Women’s Christian

Association( YWCA), Angli-care, PNG Education Advo-cacy Network (PEAN), naWorld Vision i givim sapotlong dispela program bikosdispela program i bihainim olpolisi bilong ol wok ol i savewokim. Ol dispela ogenaisesen i

bin stap long taim bilongopim dispela program, na ol iamamas tru olsem dispelakain program em i kamap. Wanpela as bilong

kamapim dispela program tuem long givim wankain sanslong ol meri long pilai spotolsem ol man. Long tok inglisyumi save kolim “GenderEquality”. Dispela Wimens Kriket

Program bai wok bung wan-taim arapela kriket programwe Kriket PNG i bin kamapimtu. Dispela arapela programem “Kriket Bilong Olgeta”. Kriket PNG i bin kamapim

Kriket Bilong Olgeta program

bikos ol i laikim dispela spotlong kamap bikpela insaitlong kantri, na givim sanslong ol disebol manmeri longpilai kriket, na stap helti. Kodineta bilong Kriket Bi-

long Olgeta, Mis Nellie Pab-ulu, i tok Kriket PNG i laikdivelopim dispela spot namekim i kamap wanpelanamba wan spot insait longkantri. Kriket PNG i gat bilip

olsem ol program ol ikamapim bai helpim olkomyuniti long stap gut, nahelpim ol pipel long daunimol hevi ol i save bungim. Ol sampela bilong ol dis-

pela hevi em, pasin bilongkros oltaim, pasin bilongdring bia, smuk mariwana,pasin pamuk, na ol arapelapasin bilong bagarapim bodi. Gavman bilong Australia i

sapotim ol dispela programwe Kriket PNG i kamapimaninit long Pasifik Spot Pat-nasip Program. Opisal maskot bilong 2015

Pasifik Gems, Tura, i bin staptu long amamas wantaim ol-geta.

Wimens Kriket bai kamap strong Isaac Liri i raitim

Ol PNG Lewas bai go paslong mekim awenes aninitlong dispela Wimens KriketProgram.

Tura i soim ol manmeriolsem em tu i ken pilai kriket.

PLANTI top kriket pilaia bi-long Papua Niugini i savekam long Sentral Provins, nasapos yu raun long wan wanples insait long dispelaprovins, bai yu lukim ol man-meri i pilai kriket long kainkain kona. Dispela spot em ikamap olsem kalsa bilong olpipel bilong Sentral provins. Hud Lagun eria long Sen-

tral provins i bin holim wan-pela junia kriket kompetisenlong las wik. Ol yangpelahusat i bin pilai long dispelajunia kompetisen i bin pilailong anda 15 divisen bilongol mangi na meri. Dispela junia kriket kompe-

tisen em ol i kolim BSP SkulKriket Blast. Dispela kompe-tisen em i kam aninit longBSP Skul Kriket Program. Ol skul husat i save pilai

long dispela kompetisen emol memba bilong BSP SkulKriket Program. BSP Skul Kriket Blast em i

wanpela nupela kompetisenwe Kriket PNG na BankSouth Pacific (BSP) ikamapim long helpim olyangpela long divelopimsave na skil bilong ol longdispela spot. Ol skul husat i pilai long

dispela kompetisen em Sivi-tatana Praimeri Skul, KorePraimeri Skul, na Hud LagunPraimeri Skul. LaunakalanaPraimeri Skul i no bin kamaplong dispela kompetisenbikos ol i bin gat sampelahevi long trenspot. Hud Lagun i bin pilai gut

tru na ol i bin winim ol ara-pela skul. Divisen bilong olmangi na meri wantaim i binwin. Rijonal Kriket Menesa bi-

long Sentral Provins, MaruHobart, i tok em i amamaslong BSP long givim bikpelasapot long kamapim dispelaBSP Skul Kriket Blast. Em i tok tenk yu tu long ol

ples long Hud Lagun longgivim tok orait long pilai longples bilong ol. Ol dispela plesem Karawa, Alukune, naKeapara. Mista Hobart i tok ol tisa bi-

long ol skul i bin givim gut-pela sapot long mekimdispela kompetisen i kamapgut. Em i tok em i laikim ol tisa

long givim moa sapot long bi-

hain taim tu. Mista Hobart i tok dispela

kompetisen i bin lukim plantiyangpela wantaim save naskil bilong pilai kriket, na emi tokim ol dispela yangpelapilaia long trening strong,long wanem, ol dispela yang-pela em ol kriket pilaia bilongPapua Niugini long taim bi-hain. BSP i bin givim sampela

nupela samting long ol skullong helpim ol long pilaikriket, na Mista Hobart itokim ol sumatin na tisa longlukautim gut ol dispela samt-ing ol i kisim.

Junia kriket i strong long Sentral Provins

PAITIM BAL: Dispela yangpela mangi Papua i no givim sans longpaitim bal. Em i gat driman long pilai wantaim ol Baramandi taimem bikpela.

SP Pot MosbiRagbi Lig Dro:

Raun 5Brothers Vs Defence

Paga Vs Tarangau

Magani Vs Royals

Hawks Vs D/Warriors

Kone Tigers Vs Souths

Kone Storms Vs West

Maiari Eagles Vs Hohola

Butterflies Bye

Raun 16 Poins Lata

P26 Wantok Julai 3 - 9, 2014 nrlnaintrastsupakapnius

Pos Tim W B L D Pts1. Sea Eagles 10 2 4 242. Panthers 9 2 5 223. Bulldogs 9 2 5 224. Rabbitohs 9 1 6 205. Roosters 9 1 6 206. Tigers 8 1 6 187. Broncos 8 1 7 188. Warriors 8 1 7 189. Storm 8 1 7 1810. Eels 8 1 7 1811. Cowboys 7 1 8 1612. Dragons 7 1 8 1613. Titans 6 2 8 1614. Raiders 4 1 11 1015. Knights 4 1 11 1016. Sharks 3 2 11 10

QRL Intrust Super Cup draw Pos Tim W B L D Pts1. Northern Pride* 14 1 2 0 302. TH Seagulls 11 1 5 1 253. WM Seagulls 11 1 6 0 244. Ipswich Jets 11 1 6 0 245. East Tigers* 9 2 5 1 236. PNG Hunters 9 1 7 1 217. Bears 8 1 8 1 198. Magpies 7 2 9 0 189. Devils 8 1 9 0 1810. Mackay Cutters 7 2 9 0 1811. Dolphins 6 2 9 1 1712. CQ Capras 3 2 12 1 1113. SCoast Falcons 0 1 17 0 2* Northern Pride vs Eastern Tigers postponed to Sunday 6th July

SPOTS DR0RAUN 17

Bai

Fraide: Julai 4, 2014

Mande: Julai 7, 2014

Sarare: Julai 5, 2014

Sande: Julai 6, 2014

Leichhardt OvolW/Tigers Vs Panthers

Jubilee Ovol KogarahDragons Vs Cowboys

Allianz StediumRoosters Vs Sharks

ANZ Stedium

Rabbitohs Vs Titans

Bulldogs Vs S/EaglesANZ Stedium

Eels, Broncos, Warriors, Storm,Knights na Raiders

7.45pm

5.30pm

7.30pm

3.00pm

7.00pm

YANGPELA pilaia bilong ol Sharks, Fa’amanu Brown bai kisim plesbilong sta pilaia bilong ol Sharks Todd Carney. NRL i rausimTodd Carney long kompetisen bihain long ol i lukim wan-pela piksa nogut bilong em long intanet. Fa’amanu baipilai long faiv eit long dispela wiken egensim SydneyRoosters.

Ol poto na stori i kam long NRL websait SHARKS:

Josh Morris, James McManus, na Boyd Cordner bai pilai wantaim ol Blues long laspela Stet ov Orijin gem long neks wik. McManus,husat em winga bilong ol Newcastle Knights, bai kisim ples bilong Will Hopoate husat i kisim bagarap long han bilong em. Morris baikam bek na kisim ples bilong em long senta. Sprinta bilong ol Blues, Michael Jennings, bai no inap long pilai bikos em i kisim bagaraplong baksait bilong em.

Sta pilaia na hapbek bilong ol Melbourne Storms na Queens-land Maroons, Cooper Cronk, i tok em i orait pinis bihain longbagarap em i bin kisim long las mun long namba wan gem bi-long Stet ov Orijin. Ol Maroons i amamas long Cronk i kambek gen insait long skwat bikos em wanpela pilaia husat i kenhelpim ol long win.

NSW BLUES:

CRONK:

Julai 3 - 9, 2014 Wantok P27olspotpoto

Ol spot eksen poto...Ol Poto Nicky Bernard.

PIS MERI ATEK: Gol Atek bilong Mermaid i pasim wanpela strongpela bal.

Mi ran amamas tasol.Dispela liklik mangi iran namel long plantimanmeri na pikininilong Fun Run longMosbi.

Aussie Rul seksen long Ameni paklong Mosbi.

Bikpela forwod bilongHarlequins i traim strongbilong em long ragbi yunienlong Monia pak long Mosbi.

Ol Famili bilongKanekane i amamaslong ran long FunRun long Mosbi.

Isaac Liri i raitim

PASTAIM long ol i bin lusim kantrilong go pilai long Komonwelt RagbiNains Sempionsip long Skotlan, kosabilong dispela Anda 19 tim, DennisMiall, i tok ol bai pilai strong na kisimgutpela risal long amamasim ol pipelbilong Papua Niugini.

Dispela tok bilong Mista Miall i binkarim kaikai taim ol yangpela mangiPNG i taitim bun na winim Australia longgren fainel bilong dispela tonamen 22-8.

Nem bilong PNG Anda 19 tim bai stapinsait long histori buk bilong KomonweltRagbi Nains Sempionsip olsem nambawan kantri long winim dispela tonamen.

Taim ol i pilai egensim Australia longgren fainel, ol PNG pilaia olsem WarrenGlare, Anderson Benford na GahunaSilas i bin pilai gut tru long namba wanhap.

Ol i bin kisim planti poin long nambawan hap, na dispela i bin givim hat taimlong Australia long kam bek na traimlong win.

Stanton Albert bilong PNG i bin kisimawod olsem top pilaia bilong dispelatonamen.

Papua Niugini Ragbi Futbal Lig (PN-GRFL), i tok dispela win bilong ol PNGAnda 19 i soim olsem Kumul programbilong ol i wok long karim kaikai. OL SEMPION: PNG Anda 19 ragbi nains tim i apim nem bilong kantri taim ol i winim Australia 22-8 long gren fainel bilong Komonwelt Ragbi Nains Sempionsip.