Great Quality - Wantok Niuspepa

27
Wan Wik, Jenuari 13 - 19, 2005 Hanm Iaiv thu biloug kalarrng kompeflseu ua ol wrna long Yum FM wautaim flame Carol Kidu long Jenuan 18, 2004 Tunde mornng 10 kifok øa lukim nern sapos vu win long Wautok butte 20 iieks wak’ PLANTI bodi bilong 01 manmeri husat I indai long sunami o bikpela soiwara i bin bagarapim 01 kantri long Saut Is Esia nau i wok long lus na planti manmeri bai i no map long pamnim 01 famili bilong 01. Dispela hevi nau i wok long kamap bikpela long Thailand we ol manmeri i no bin stretim na lukautim gut ol bodi bilong 01 manmeri i bin indai long dispela suna mi. 01 saveman bilong yusim blut na tit bilong painim ol manmeri nau i painim hat tru bilong wanem planti bodi bilong ol indai man ol manmeri i kukim pinis bihain long sunami i kamap. Kotaro Hara, man i go pas long ol saveman bilong Japan husat i wok long helpim long painim ol bodi bilong ol man men i dai i tok ol i wok long glasim 01 bodi i stap, tasol i luk olsem bai ol lain man men husat i painim ol wanfamili bilong ol bai i mas wet map long wanpela yia bipo ol i ken painim 01. "01 atoriti long Thailand i no mekim gut wok bilong ol, na infomesen ol i kisim bihain long sunami i kamap i no gutpela tumas. Na sapos mipela i nogat gutpela rekod, mipela bai no map long makim ol bodi wantaim ol nem bilong ol manmeri I lus i stap," Hara I tok. Grup bilong Hara i wok bung wantaim ol savemanmeri bilong ol arapela kantri long traim makim ol indai manmeri wan taim ol manmêri I lus yet. Sampela handet bodi bilong ol indai manmeri i bin stap long ol matmat ol i kukim pinis bihain long matmat i pulap. Wanwan long ol dispela bodi i wok long go bek long mok o haus bilong ol indai man long glasim klos, tatu o mak long skin na ol kainkain bilas olsem iaur ing samting. 190 moa long pes 2 Great Quality Affordable prICe Niuspepa bilong yumi ol PNG stret! NAMBA 1591 Ki tasol Neville Choi i raitim

Transcript of Great Quality - Wantok Niuspepa

Wan Wik, Jenuari 13 - 19, 2005

Hanm Iaiv thu biloug kalarrngkompeflseuua ol wrna long Yum FMwautaimflame CarolKidu long Jenuan18, 2004 Tunde mornng10kifok øa lukim nern saposvu win long Wautokbutte20 iieks wak’

PLANTI bodi bilong 01 manmerihusat I indai long sunami o bikpelasoiwara i bin bagarapim 01 kantri longSaut Is Esia nau i wok long lus naplanti manmeri bai i no map longpamnim 01 famili bilong 01.

Dispela hevi nau i wok long kamapbikpela long Thailand we ol manmeri i nobin stretim na lukautim gut ol bodi bilong01 manmeri i bin indai long dispela sunami.

01 saveman bilong yusim blut na titbilong painim ol manmeri nau i painimhat tru bilong wanem planti bodi bilong olindai man ol manmeri i kukim pinis bihainlong sunami i kamap.

Kotaro Hara, man i go pas long olsaveman bilong Japan husat i wok longhelpim long painim ol bodi bilong ol manmen i dai i tok ol i wok long glasim 01 bodii stap, tasol i luk olsem bai ol lain manmen husat i painim ol wanfamili bilong olbai i mas wet map long wanpela yia bipool i ken painim 01.

"01 atoriti long Thailand i no mekim gutwok bilong ol, na infomesen ol i kisimbihain long sunami i kamap i no gutpelatumas. Na sapos mipela i nogat gutpelarekod, mipela bai no map long makim olbodi wantaim ol nem bilong ol manmeri Ilus i stap," Hara I tok.

Grup bilong Hara i wok bung wantaimol savemanmeri bilong ol arapela kantrilong traim makim ol indai manmeri wantaim ol manmêri I lus yet.

Sampela handet bodi bilong ol indaimanmeri i bin stap long ol matmat ol ikukim pinis bihain long matmat i pulap.

Wanwan long ol dispela bodi i woklong go bek long mok o haus bilong olindai man long glasim klos, tatu o maklong skin na ol kainkain bilas olsem iauring samting. 190 moa long pes 2

Great QualityAffordableprICe

Niuspepa bilong yumi ol PNG stret!NAMBA 1591 Ki tasol

Neville Choi i raitim

Pes2

Kavieng:POLlS I mekim wok painimaut long tupela manbilong ol ovasis kantri husat I bin dai insait longwanpela paia long Kavieng, Nu Ailan provins longNu Via.Provinsel Polls Komanda Inspekta BenedictBensir i tok wanpela long ol daiman i bilong Fiji nanarapeola I bilong Saut Afrika. Tupela man i binwok wantaim MAP Tuna kampani long Kavieng.lnspekta Bensir i tok tupela i bin dai bihain longhaus ol I stap long en I paia long Nu Yia nait.Ripot I tok pala I bin stat long haus kuk na kilimtupela man.Em i tok nau ol I kisim pinis tupela polisman longkam helpim ol Kavieng polls long wok bilong painimaut rot we paia I bin kamap long en.

01 bodi i lus...l kam long pes I

01 patolojis I kisim 01 pinga mak, hap blut bilong0 bun, na ol eksrei piksa bilong maus bai 01 ken

makim wantaim ol tit. Olgeta dispela samting 01 Iputim insait long wanpela liklik maikrosip na i gobek insait long maus bilong wanwan bodi.

Dispela wok wanwan man I mas mekim insaitlong 30 minit tasol. Hevi nau I stap bilong wanem01 I mas mekim long sampela tausen bodi.

01 savemanmeri bilong Thailand, Bniten, Japan,Portugal, Canada, Italy na Switzerland i wok longwok bung long traim mekim dispela wok.

Mista Hara, husat i save wok olsem wanpelapolls man long Tokyo, I tok gavman bilongThailand I tok olsem 01 bai inappainim olgeta bodina ol lain I lus yet insait long 2-pela mun tasol.

Em I tok olsem dispela i no stret bilong wanemol bal i mas wok map long wanpela yia bilongwanem 01 i wok long painim yet 01 manmeni I lus nabat 0! I no map long painim olgeta manmen i datbilong wanem sampela long 01 I nogat famili.

Lukim moa stori long helpim PNG I givimlong Pes 3 na olarapela stori na piksa long Pes16.

NiUS WANTOK

Wok red long Bogenvilileksen I wok long go gut

.Nesenel na Bogenvil Gavman mas givim sapot mäniVeronica Hatutasi i raitim

OL WOK redi I go het nau long sanapimnupela otonomi gavman bilong Bogenvil.

Tasol singaut I go long 01 Bogenvil lidana 01 pipel long pinisim kwik 01 wok bilongrausim 01 gan na tu, long Nesenel naBogenvil Gavman I givim hap mani i golong Bogenvil llektorel opis bilong kanimaut 01 wok redi bilong ileksen.

lleksen Menesa wantaim llektorelKomisin long Buka Mathias Pihei I tok ol Imas gat K5 milien long karimaut 01 wokredi bilong otonomi gavman bilongBogenvil.

Em 01 wok olsem redim 01 gaidlainbilong ranim ileksen bilong otonomesgavman, redim 01 trening progrem bilongol opisa bal kanimaut ileksen, apdetimkômon rol long wel bai inapim Seksen 10bilong Bogenvil Konstitusen. 01 bal karlmaut wok apdet long tripela rijen longBogenvil we i karamapim Not, Sentral naSaut.

Mista Pihel I tok opis bilong em I wokim

plen pinis na olgeta wok redi we I gat longem wok bilong apdetim Komon rol na 01ilektorel baunderi bal pinis long mun Epnilsapos gutpela sapot I kam long sait bilongfanding na wok bilong rausimna bagarapim 01 gan long allan i pinis.

Long sait bilong fanding bilong karimaut01 wok redi,Mista Pihei I tok 01 I makim K5milien we bal kam long AusAlD, Nesenelgavman na Bogenvil Interim ProvinselGavman.

AusAlD I givim pinis hap mani bilongem map long K501 ,000.

Mista Pihel I tok opis bilong em I wetimNesenel na Bogenvil gavman long givimhap mani bilong 01 na em I askim 01 longgMm hap mani bilong 01 long helpim opisI karimaut gut 01 wok redi.

"Long salt bilong karimaut wok, mipela Iorait na sapos mipela I kisim ol fandinglong sapotim 01 wok na tu, wok bilongrausim ol gan I go gut, bai mipela inapimtaget long pmnisimol wok long Epril.

"Mipela I mas pinisim ol wok longwanem bal mipelal givim aUt ol nt o notis

bilong karimaut ileksen long mun Epnilbilong dispela yla," Mista Pihel I tok.

Mista Pihei I wan long wok bilongrausim ol gan I no wok long go haniapbikos dispela em ml bikpela samting we Imas kamap pastaim bipo long ileksenbilong sanapim otonomi gavman I kenkamap.

Mista Pihel I luksave long sapot nahelpim we PNG llektorel Komisin na wok-lain i givim long 01 na tu llektorel Komisinbilong Australia long helpim ol I kamapimol polisi na 01 woksop long helpim 01 Iredim 01 wok I sut long ileksen bilongotonomi gavman.

Em I tok Bogenvil Interim ProvinselGavman bai makim wanpela lleksenMenesa long go pas long ol ileksen wokbiolong otonomi gavman.

Dispela em long mnapim hap lo Ikaramapim dispela insait long nupelaKonstitusen bilong Bogenvil, em I tok.

Mista Pihel I bilip strong olsem saposolgeta samting i go gut, ileksen bai kamaplong mun Jun long dispela yla.

Singaut i kamap long harim krai bilong pipelAPIL I go long ol Bogenvil ‘Wok bilong bagarapim 01 bilong Bogenvil long lukluk Em I askim 01 lida long

pipel na 01 lida I lusim 01 I no gan I no pmnis hariap bikos Igat strong long laik na krai bilong pusim wok bilong bagarapimwanbel pasin namel long 01 na sampela likIlk pasin bilong Ino ol pipel na wok wantaim long ol gan bikos sapos dispela Ihanim krai na laik bilong 01 Iuksave mistrust namel long sanapim nupela otonomi gay- pinis, em i gat strongpela bilippipel na putim han wantaim p1 Bogenvil pipel Tu sampela man Mi askim gen ol lida long olsem 01 bai givim nt o toksavena 01 I ken hanmap na sanapim ausait pilam politiks i kam insait lusim tingting long 01 pepa long ileksen bilongnupela otonomi gavman na dispela mkamapim sampela wan bilong ol na tingim laik otonomi gavman long munlleksen Menesa long Bogenvil hevi long sloim 01 wok Olsem na krait tru bilong 01 pipel Epril Na ileksen i ken stat longMathias Pihei i tok na mi laik apil i go long ol pipe! Mista Pihei i tok mun Jun

Bogenvil i kisim fainel ripot bilong Konstitusen tudeVeronicaHatutasi I raitim

BOGENVIL bai kisim fainel ripot bilongKonstitusen o Mama 10 bilong nupelaotonomi gavman insait long wanpela seremoni long Arawa.

Ekting Praim Minista Sam Akoitai I golong Bogenvil tude wantaim Inta GavmanRilesens na Bogenvil Afeas Minista SirPeter Barter long prisenim Konstitusen igo long Gavaha John Momisna Presidenbilong Bogenvil Pipel’s Kongres naSiaman bilong Bogenvil KonstitusenelKomisin Joseph Kabui bihain longKebinet 1tok oraitim, Gavana Jenerel Igivim blesing bilong em na ol I putim I golong Nesenel Geset.

Bikpela samting I stap nau long hanbilong ol Bogenvil pipel na lida long pinisim wok bilong rausim na bagarapim olgan na ol I ken sanapim nupela gavmanbikos Nesenel Gavman I wokim olgeta

samting long inapim askim na laik bilong01 Bogenvil pipel.

"I nogat samting moa long wokim bikossamting I stap nau long han bilong 01Bogenvil pipel na ol lida we i karapim tu oleks pait lida. Nesenel Gavman I givimolgeta samting we ol Bogenvd pipel ilaikim na askim lông en. Nau mipela I tokoraitim Konstitusen na givim long ol Tasolbikpela samting nau em Bogenvil I masrausim na bagarapim ol gan na pinisimdispela wok bipo 01 narapela bikpelasamting olsem holim ileksen na kirapimnupela otonomi gavman. Tu, ol pipelbilong Bogenvil I mas strongim wok ikonoml long sapotim otonomi gavman," SirPeter I tokim Wantok olsem.

Tupela enia tasol em i no bagarapimolgeta gan em ol lain bilong Thomas Tanlong Bum, Saut Bogenvil, ol likllk lain longSiwai husat nau I holim gan long lukautim

U-Vistnak papa Noah Musingku na No GoZon enia long Sentral Bogenvil.

I bin gat ol nipot olsem Tan na lain bilongem I holim pas yet ol gan bikos NesenelGavman I no inapim sampela tok promisem bin mekim long 1 996 taim ol I negosietlong ol BRA I lusim 01 ami we 01 bin kalabusim long Lagual long Bum.

Tasol ol toktok we Wantok Niuspepa Ikisim I tokaut olsem Nesenel Gavman eminapim askim bilong 01 bikos em I givimpinis mani long karimaut ol projek longLagual. Dispela mani, nipôt I tok, nesenelgavman 1 bin givim long BogenvilEdministresen pinis na ol I bilong ol pnojeklong Bum na Laguia.

Ripot I autim toktok gen olsem Bogenvilna 01 lida na pipel I mas putim han wan-taim na toktok long 01 pipel bilong ol nawokim samting kwiktaim long rausim olgeta gan na ol arapela wok I ken go het.

Jenuari13 - 19. 2005

Helpirn EsiaSAPOS yu laik givim IlkIlk mani long hailvim oIturangu I kisim bagarap, yu ken putim manibilongyui go long ol dispela pies:

PNG RED CROSS SOCIETYAkaun Nem: PNG Red Cross SocietyAsiaTsunamiBenk/Akaun #/Brens:6000 947 066, WESTPACWaigani1001 035 135, BSR Port MoresbyTeleponnamba: 325 8577 I 325 0617Kontak Manmeri Jacqueline Boga SecretaryGeneral PNGRCS, Vini Talai o Hilda Wayne

CARITAS PNGAkaun Nem: Southeast Asia Tsunami AppealBenk/Akaun #/Brens: 71 7856801 , WESTPAC,WaiganiTelepon namba: 325 6255 I 325 6485Fax namba: 325 9626Kontak Manmeri: Raymond Ton Deputy NationalDirector, CPNG

WANTcK riUs

DameCarot Kidu na WantokNiuspepastrongim pikininiMINISTA bilong Komyuniti Divelopmen Dame Carol Kidy na tupela skul bek I pulap wantaim ol samting bilong skul. Dispela kempen bilong WantokNiuspepa bai Iron long dispela

WantokNiuspepabai go pas long wok bilong strongim 01 PNG Dame Carol bal tokautlong dispela 5-pela wina long wanpela yia.Astingting bilong em bal skulim pabliklong dispela hevi I wokpikmnini. redio so we bal I kamap long nedlo stesen YUMI FM long 10 kilok long bagarapim olyangpela pikinini tete natraim long daunim na

Namba wan wok ol bai mekim em long tokaut long ol wina bi- moning long neks wik Tunde Januari 18. Yu ken hanm ol nem rausim dispela kain pasmn insait long komyuniti.long bikpela Kalaning Kompetisen I bin kamap insait long Wantok bilong ol wina bilong dispela resis tu long Katolik Redlo long Bihain long lonsing bilong dispela kempen, Wantok NiuspepaNiuspepa stat long las yla yet na bali pinis long tete. 01 pikinini Fonde moning Wantok So. bilong Fonde, Jenuan 20, bal soim nem bilong ol wina bilonglong olgeta hap bilong kantni I bin tnaim dispela kalaring resis. Long wankaintaim Dame Carol bai opimwanpela nupela nius- kalaning kompetisen na statim niuspepa kempen bilong rausimTnipela pikmnini itnaim dispela resis bail gat sans long winim K500 pepa kempen bilong WantokNiuspepa yet long daunim pasin bi- pasin bilong bagarapim ol pikinini.bilong helpim ol wantaim skul fi, na tupela I gat sans long winim long bagarapim ol pikinini. Helpim strongim ol pikinini.

Gavmanlaikim pipel long opim hanNeville Choi i raitim

NESENELGavman Isingautlong wanwanmanmen insait long kantn long opim han nagivim mani bilong salim Igo long Saut Is Esialong helpim ol turangu I kisim baganap longhap.

Praim Minista Sir Michael Somare I bin toktok long Tok Bek Redlo progrem bilongFMIOO redlo stesen long Mande laim em imakim maus bilong gavman na opim Ne-senelApil bilong bungim mani bilong go longol lain i klsim bagarap long Said Is Esia.

"Mi singaut long olgeta manmeri bilongPapua Niugmni long givim liklik wan toea bilong yu, likIlk l0toea 0 50 toea. Nau em itaimbilong gMm helpim, na yumi mas soim trutrulewa bilong yu na givim.

"Tingim, sapos yu givim Iiklik mani bilongyu, em bal I ken helpim ollain I kisim bagarap.Maski likIlk mani tasol, em bai bikpela halivimyugMm.

"Long olgeta wok manmeni, mipela I kengivim. Long ol bikpela bisnis, mipela I askimyupetalong halivim. Na sapos ol bisnis I givimlong mak bilong K100,000, gavman bal luksave na givim takis malolo long ol," SirMichael itok.

Em itoktoklong redlo naaskim olgeta man-men insait long kantni long tingim olsemmipela ol manmeni long wol, mipela ol bratssusa tasol bilong wanem mipela olgeta Istapaninit long wanpela bikman tasol.

Sin Michael i bin opim dispela Neseneltelepon apil wantaim Oposisen Lida, PeterO’Neill, Minista bilong Komyuniti DivelopmenDame Carol Kidu, Tsunami Apil Komiti Siaman Dokta Puka Temu, na bisnisman Sir Brian Bell.

Oposisen Lida O’Neill i tok em I amamaslong wok bung wantaim Sir Michael na gay-man long kamapim dispels bikpela wok bilong helpim ol brats susa long Saut Is Esia.

"PNG I save long hevi dispela kain baganapI ken kamapim taim wankain hevi I painim

* 1takis malolobiong ol bisnisAitape. Mipela I mas wanbelwantaim 01 pipellong Saut Is Esia. Mipela olgeta I mas lustingtlng long kros na wok bung wantaim longhalMm," em I tok.

Dame Carol Kidu Itoktok strong long givimbek helpim ol arapela manmeni long wol i bingivim mipela taim solwara I bin bagarapAitape long 1998.

Em i singaut long ol komyuniti, yut grup na

hauslain insait long kantri long givim han nahelpim mani.

Dokta Temu Ibin tokaut long olgeta helpimwanwan grup insait long kantri iwok long karlmaut long bungim mani.

Long wankain taim Siaman bilong Telikom,Dokta Flonan Gubon Igivim K90,000 i go longNesenel Tsunami Apil bilong Gavman,K10,000 i go long fanresing bilong Acehprovins long Indonesia na K50,000 bilongManam.

Sir Brian Bell Igivim K10,000 i go long Nesenel Tsunami Apil na lntanesenel ChildrensDe Komiti Igivim 1<2,000.

WANPELAwanw0k ibm bungim Sir Brian Belllongdispelawik. Taim em I sikan na stori wantaimSir Brian I stap, musik bilong stua bilong em Ikamap long redlo.

Man, wanwok ya I no bilip. Em I tok, "ml no tingml bal gat sans long bungim wanpela kain manolsem gen taim musik bilong bisnis bilong em Iwok long pairap long redlo tu." Win bilong yu,brats.

SAPOS yu stap long Mosbi SW, soim wanbel bilongyu na bungwantaim ol Kristen naolarapelalotutulongSir John Guise indo kompleks long nau nait. Bikpelamiss bai kamap wantaim olgeta dispela sios. Em balstat long 6 kilok. Yusim dispels wanpela sus longaskim bikman long luksave long hevi bilong 01 man-men long Sautls Esia.

PASIN bilong olman I gutpela na nogutwantaim.I gat planti manmen long kantri I pilim son longhevi ol manmeri long Saut Esia i karim. Tasol toklukaut i mas I stap long 01 dispela gutpelalain longlukluk gut pastaim na givim mani. I gat sampela giaman lain husat bai traim na mekim mani long dispela hevi. Bai I gutpela sapos yu givim mani i golong ol bikpela bank akaun bilong ol lain olsemRed Cross, Caritas PNG na ol lain Indonesia.

GODENS Maket na bas stop I bin gutpela taim I bingat 01 dispela manki I save raun na stopim long salimbuai ausaitlong maket, o tromol pipia, o smokna kaikaibual na kalap long bas. Maket I bin kIln tru na ol man-men I save raun long hap I save pilaim self liklik.

Tru olsem Ibin i gat sampela 01 giaman man husat Isave laik kisim mani nating tasol, tasol planti bilong 01I bin mekim wok gut. Hevi em bin olsem I bin nogatwanpela gutpela yunifom o pepa wel ken soim olsemol trutru wokman husat I wok long lukautim dispelshap. Sapos dispels senis I kamap, na oil nipotstret I golong polls stesen na Ino karim ol manmerl igo long salttasol na laik kisim mani bilong ol, I bal gutpela longlukim ol dispels manki I kam bek gen.

Jenuari 13 - 19, 2005 Pes3

Sir Michael long Tok Bek Redio progrem. Poto: NEVILLE CHO!

Pes4 Jenuari 13 - 19, 2005 NGI NIUS

Namatanai laikim win

MaisanPahun iraitim

GAVMAN sevis insait long Namatanal distriklong Nu Ailan proyins I stat long bagarap naPresiden bilong Namatanal Lokel Level GavmanLLG, Alfred Elisha, I tok dispels i no gutpela.

Em I tok tu olsem provinsel gavman i kisim olgeta royelti 0 win mani bilong Lihir Gol Main na I nosave skelim gut I go long 01 distnik i stap klostu longLihir Allan.

"Namatanai Distnik Baset Plening Komiti i oraitpinis olsem Lihir maining royelti i go olsemNamatanai bai kisim 50pesen %, Kavieng 40%na pnovinsel gavman 10%," Mists Elisha i tok.

Na long dispels 50% royelti i go long Namatanaidistnik 33% bal I bilong Namatanal Distnik LLG

NBC Kimbe wokdivelopmen

PaulusTall i raitim

WES Nu Bniten provinsbai kisim midium fnikwenSi MF siknel bihain longwok i kamap las yia longwanpela 80 mita trensmita insait long provins.

Dispels projek I gatmanimak map long 5.8milien Kina na i kamaninit long Wes Nu Bnitenprovinsel gavman naJapanese IntanesenelKoporesen Ejensi JICA.

Nau yet dispels projek Istap long namba tu hapbilong em we wok I gohet long pulim 01 rediotrensmisen siknel I golong ol pIes bus insaitlong provins.

Namba wan hap longdispels projek I binkamap long klinim samting olsem 6 hekta longsanapim dispels projek.

Dairekta bilongNesenel BrodkastingKoporesen NBC longKimbe, Valuka Lowa i tokem i gat bikpela laik longmekim moa wok divelopmen long dispela redlo

igohetstesen;

Em i tok redio stesennau I wok long ron tasollong sot wev ben wesiknel bilong redio I no golong olgeta liklik happies.

Tasol dispels midiumfnikwensi siknel bai I goklostu moa lang makbilong 01 bikpela rediostesen trensmita bilong01 stesen olsem 93 FM,NAU FM we 01 I kenbrodkas long san na longnait tu.

Mists Lowa I tok sikneibilong MF bai pairap longka tu long klostu olsemsot wev ben.

Em i singaut longprovinsel gavman long 01I mas lukluk na sapotimgutpela ron bilong redlostesen bal wok divelopmen I ken go het.

Em I tok olsem bikpelasamting tru em 01 man-men long pIes I 151k hanimnius na 01 stoni long ofsamting I kamap, long olarapela hap bilong kantrina wol tu.

husat Igat 89 wod memba. Narapela 33% Igo longDistrik Infrastraksa progrem na las 33% bai I golong Namatanal Open Memba Distnik progrem.

"Dispela baset bilong provinsel gavmsn Ino savelukautim laik bilong ol pipel. Em I kamap wanpelasamting bilong politiks na gavman sevis i no savego insait long 01 pIes," Mists Elisha I tok.

Tasol Gavana bilong Nu Allan provins, Ian LingStuckey, I no amamas long dispela askim i kamlong Mists Elisha.

Em i tok olsem dispels provinsel baset bilongnau I gutpela na ol Namatanai distnik LLG plenbilong royelti I no map wok gut bihain. Olsem nanaU 01 dispels tingting na toktok bilong royelti I staplong han bilong Minista bilong Maining, Sam

Akoitai.01 Namantanai LLG presiden nsu I askim Mists

Akoitai long haniap long stretim dispels bel hevibilong royelti.

Opis bilong membs bilong Nsmatanai, ByronChan, I bin tokim Wantok Niuspepa olsem olgetatoktok bilong Namatanal LLG long kisim hap manibilong royelti i strettasol I no kamap wanpela 10 yet.

"Dispels em I toktok nating bikos nau yet emprovinsel gavmsn i save kisim olgeta royelti bilongLihir Gol Main na nogat wanpela distnik o LLGklostu long maining ens i kisim kain royelti 01Namatanal LLG I tokaut long kisim," GuiseTosliguire bilong opis bilong Memba bilongNamatansi I tok.

Is Nu Briten bai kisirn mobailtelepon sevislong 2006

IS NU BRITEN provins bai maplong kisim mobsil telepon sevisolsem 01 arspela bikpela taun insaitlong kantni long pinis bilong dispelsyia

Dispels toksave I kam longbosman bilong Pacific. MobileCommunications PMC, NoelMobiha, husat I bin go naun lukimprovins long wiken Igo pinis.

Mists Mobiha I toksut olsemRabsul na 01 arspels hap inssit longIs Nu Bniten provins bal I ken yusim 01mobail telepon sevis long pinis bilongdispels yla.

Em I tok PMC bal ssnapim tnipelamobail sel pies long Kensbot estetlong Kokopo, Tsmavatur longTomaNunsdidir na Malmalusn longsentrel Gazelle.

Provinsel gsvman bal givim manibilong ssnapim bilong tupela mospies we bal i karsmspim Not Kos,Wstom Allan, TomaNunsdidir, Vudslns Baining.

Mists Mobiha I tok Gavans bilongIs Nu Bniten, Leo Dion, I gst bikpelawan olsem planti manméni insait longprovins I nogat sans long yusim telepon bilong wsnem pe bilong ssnapimtelepon wantaim Telikom i dia tumas.

Mista Mobiha I bin wokabsut raunlong sekim ol pies we PMC balsanspim 01 sel salt o pies bilong kisimsiknel bilong mobsil telepon sevis.

Em i singaut tu long 01 bikpela bisnis long stat long aplal wantsim PMClong sampels agnimen na tok orsitlong salim 01 mobail telepon.

Long wsnkain taim, Mists Mobihs ibin tokaut olsem Lihir Allan long NuAllan bsi nambawan hap inssit longkantni long kisim siknel bilong mobailtelepon I ksm long setelsit.

Em I tok olgeta wok rere i kamappinis na 01 I wet tasol long pulim dispela siknel I go long Lihir.

Mobsil telepon sevis isi isi I woklong kamap bikpels long planti hapbilong kantri.

Hap HapNius

WANTOK

mani bilong mainingAskim long olSaina i holim

ol ganPlanti manmeni inssitlong Is Nu Bnitenprovins I wok longaskim long wanem astru na 01 msnmenibilong Saina I wok bisnis insait long provins Iholim 01 bikpels paitgan. 01 dispels askim Ikamap bihsin longwanpels bikpela kros ibin kamap namel long01 sampela msnmeribilong Saina na 01manmeni bilong taun.Sampels manmeni itok taim dispels kros Ibin kamap, ssmpelsmsnmeni bilong dispels Saina stua I binsut long gan bilong 01.Wanpela long tsim bisnis man I stap longRabaul I bin tokautolsem dispels samtingI bin kamap tupelataim pinis.

Hargy kamapejensi bilong

RDBBikpela wel pam ksmpani long Kimbe, WesNu Bniten pnovins,Hargy Oil PalmLimited HOPL nsubai I ken givim kredit odinsu I go long 01 welpam fama bihsin longem i sanim wanpelasgnimen wantsimRurel DivelopmenBenk RDB. Aninitlong dispels agnimen,Hsrgy I kamap olsemwsnpels ejensi bilongRDB. Em I ken givimknedit mani I go long 01wel pam fama na kisimbek 01 msni 01 I bekim.Minista bilongAgnikalsa, MathewSiune i givim tokoraitbilong em pinis longdispels agrimen namellong 01.

.wMr’ ii ,4AE$IA I*tM SA4AAPtON4

Arawa Maket...pastaim 01 manmeri bilong Arawa taun i save salim ol maketkaikai bilong ol long Indipendens Oval long Arawa taun olsem long dispela poto.Tasol nau ol I gat nupela pies bilong salim kaikai long Arawa Maket we ol I bin opimlong pinis bilong las yla. Poto: VERONICA HATUTASI

MOMASE NIUS

Kot bilong Gavanabat kamap

KOT bilong Gavana bilong Madang, James Ysli Isunk i go moa long Jenusni 17, 2005, bihain longkot bilong em I bin kamap long Madang Distnik Kotlong Mande dispels wik.

Distnik Kot Haus long Madang I tokim WantokNiuspepa olsem dispels kot bilong Mists Yali i binkamap wantaim tu kot bilong men bilong em yetHelen Daniels long dispels Msnde.

Tasol kot i surikim taim bilong kot I go mos longkisim mos nipot na moa toktok long kamapim dispels tupela kot.

Kot haus I tok em i samting bilong polls long

Drekikir kisim

Jenuari 13 - 19, 2005 Pes 5

Yalilong neks wik

kamap wsntaim ol eyidens ns nipot long ksmspimdispels kot long neks wik.

Mista Ysli I sansp long kot long asus bilongbsgsrspim reip ysngpela tambu men bilong emyet long Oktoba las yls.

Polls i sssim em long 4-pela asus olgeta insaitlong dispels bikpela asua bilong baganapim yangpela skul men we krismas bilong em 117.

Tasol susa bilong dispels men na men bilongMists Ysli, Elizabeth Daniels, tu I bin kisim sas longtraim stopim polls long wok bilong ol long luklukinssit long dispels asua bilong man bilong em na

Gavana Luther Wenge laiknupelahauslotukamap Oposisenlida

TOKTOK bilong Yumi yet I sois I ksmsp tru longtaim bilong blesing bilong nupels haus lotu Ikamap long Drekikir long Is Sepik provins longTninde, Jenusni 2005.

Dispels hsus lotu I kamap tsim Pster Alois Tapiwsnpeles daisesen Paten bilong Wewak dsioses Istsp paris pnis. Tingting i skmpa tsim Bisop RayKslisz SVD i stspyet long Wewsk na em i psinimsmpelamani long Ameniks tasol bikpels helpim Iksm tu logn 01 pipel bilong Drekikin paris namemba bilong ol Tony Aimo.

Planti pipel long kainkain hap I ksmps Ing dispels de. 20 Psten bilong Dsioses na ol SVD husstol istatim wok long dipels hap bipo tu I bin kamap.

Bisop Tony Bunges I go pas long dispels bikpelsselebnesen ns Bisop Austin bilong Aitspe tu I stapwantaim. 01 pipel i smsmss long lukim msk bilongbill bilong ol ns wok bung wantsim wantaim paterbilong 01. 01 misinani tu i smsmss bikos em ol Iakm long PNG long kirapim Kstolik sios long dispela ksntni ns nsu 01 i ken lukim sios I strong pinis.Hsu slout I kisim nem Holi Yuksnis long tingimJisss I stsp long Ssntu Oiksnistia.

PNG Waterboad i sainimagrimen wantaim RD Tuna

save yusim 1.5 I gomap long 2 litss longwanpela do. Dispels3.8km ns 200mm pipebsi givim tu saplal long01 pipel husat I 151kkisim wars ssplai. Em Itok Skul olsem Sagalsukomyuniti skul na stinglong 01 nsnspels wokksmsp bilong 01 hsusbilong Ramu NikelProjek tu bsi kisim warssaplsi long dispels pro-jek behsin.

Mists Gismss I tokolsem kost bilong dispels projek K1.8m. EmRD-Tuna bai lukluklong dispels kain manina PNG Wars Bod bsilukluk long bslsnce.

Em i tok 01 PNGWars Teknikel sevis balI go pas long dispelsprojek.

Sip Enginia I tok,ol Ibin odaim 01 wok samting long Disemba 2004na ol i ting dispelssamting bsi I ksmkamap long nsmel longFebuani 2005 na wokbsi I stat long sem taimna wok bal pinis longApril 2005. Em I ting oldispels projek bai pinisbihain long 4-pela mun.

PNG Watenboandwantsim RD Tuna piskampsni I bin sainimwanpels agnimen longststim 2005 wantaimtok onait olsem tupelabal wokbung wantaimlong kamapim wsnpelabikpels projek longMadsng provins.Tupels bsi kamapimwanpels bikpels warsssplai we bai I stat longMadang TeachersCollege I go daun longtuna keneni bihsinimnot kos rot. 01 I binpasim dispels wanbellong Jenusni 3, 2005.

General menessbilong PNG Wars Bodmists Patnic K. Amini nsGeneral meness bilongSauten Knos Pamps naWars Ssplsi, MistsAndrew O’Brien i bin igo pas long dispelssgnimen sam his longMosbi.

Projek Sief Enjinia,Mists Giamsa Yagas Ibin tok moa long dispels wok ksnimautolsern em i bilong RDTuna Keneni husat i

GAVANA bilong Morobe provins Luther Wenge Itok em I redi long kamap lids bilong Oposisen longholim strong bung bilong palsmen.

Mists Wenge I mekim dispels toktok bihsin longol toktok ns senis I ksmsp we ol membs bilongOposisen I wok long go joinim Gsvman salt longlas mun I kam. Ssmpela Oposisen memba Igo bekjoinim 01 pati membs bilong 01 husat i stsp longGsvman salt. Kain olsem Pipels Eksen Psti PAP,PNG Nesenel Psti na Pipels Progres Pati PPP. Igat toktok olsem Pipels Nesenel Kongres PNCbal map joinim Gsvmsn bilong Somsre nakamspim wanpels bikpela Gsvman tssol.

Mists Wenge I tok insait long stail bilong politiks01 I kolim Wesminists sistem we Pspus Niugini Isave bihainim, I mss I gat Oposisen. Tsim I gstGavman I mss I gat Oposisen long mekim nonbilong pslsmen I non stret.

ysngpels suss bilong em.Polls I sasirn Misis Dsniels long dispels pssin em

I mekim.Yangpels dispels men I bin mekim toktok bihsin

olsem Mists Ysli I no bagsnapim em. Tupela I binslip wantaim we Istret bikos Gavans Ino pusim em0 holim em. Em yet I bin bin wanbel wantaim MistsYsli na tupels Imekim dispels pasin pamuk.

Kot bilong 01 bsi kamap long neks wik 17 Jenusni1005 ns plsnti msnmeni long Madang na 01 nanapela hsp bilong kantni bsi lukluk gut long lukimwanem bsi I kamap.

Mists Wenge I tok Oposisen em I bikpels samting tnu wsnksin olsem Gsvman. Gsvmsn naOposisen em wanksin tasol. I nogat wsnpels manI kam daun long heven o olsem ensel ns mekimsalt bilong Gsvman Ibikpela moa winim Oposisen.Tupela salt wantaim Iwsnksin, Mists Wenge I tok.

Em ibikpels samting em disisen bilong palamenlong kamapim 10 na polisi tasol em I bikpels ssmting tru. Bikos dispels bsi kamapim senis long Isipns sindsun bilong 01 pipel bilong kantni. Na saposdispels disisen na p01151 i gutpels bsi pipel I sin-daun gut ns sspos em Ino gutpela bal sindaun naIsip I bagsnsp. Olsem na long skelim gut ns glasimgut dispels hevi long noken ksmsp insait long 10 nap01151 bilong Gsvmsn, I mas gat Oposisen longstretim dispels ssmting I non gut. Sspos nogst,ksntni bal bsgarap ns pipel bai kisim tsim, MistsWenge I tok.

Hap HapNius

01 tisa longMadang i krosMos long 300 tisa longMadang I brukimprovinsal edukesenopis long las Fraide.Dispels hevi I kamapbikos 01 tiss I knos long01 I no kisim balus tiketns poket mani bilongholide bilong 01 long2004. Dispels bel heviI ksmsp namel long oltiss bilong nanapelspnovins husst savewok ns stap longMadang ns I 151k golong knismas holidelong ssples bilong oltssol 01 I nogst balustiket na pe bilong 01.Ripot I kamap olsemTisss Sevis Komisin Ino kamapim wanpelarot yet namel long 01ns Madang edukesenopis ns dispels Ikamapim dispels hevinamel long ol tiss.Madsng edministrets Itoksut olsem 01 bsitnaim long painim sam-pela not long lukluk nstrsim stnetim dispelshevi tu. Dispels hevibilong tiket I no bilongMsdsng tasol. Plantisnapela provins I komplen long dispels hevi.Planti singsut I bin golong Dipstmen bilongEdukesen tu longtrsim long stretim 01dispels hevi.

Amamas longgutpela baset

Olpels membs bilongFinssfen Alfred Pogo Imekim bikpela toksmamas I go longMorobe ProvinselGsvmsn long ksmspwantaim gutpels maniplen bilong provinslong dispels yla 2005.Mists Pogo I tok long-pels tsim provins Inogat kain plen bilong01 rot ns bnis projekinssit long pnovins. Nadispela I mekim plantipipel I save kisim taimlong not ns sip long golong maket o 01 sevisbilong gavman long gogut long ol pIes. MistsPogo I tok smsmsslong fainens sismsnbilong provins TimBsfenu wantaim olpresiden long wanbelwsntsim ns kamapimdispels gutpels bssetbilong provins. Dispelskain baset bsikamapim tnupelakaiksi bilong pnovins Ilukim 01 divelopmen nssevis I non gut napnovins I senis gut,Mists Pogo I tok. 01dispels kain 01 bsset Iken helpim gut sin-daun bilong 01 pipel,we ol I bal kisim 01sevis ns lukim 01 divelopmen Iksmap long 01pIes bilong 01. Em I 151klukim 01 dispels kainbaset I ksmsp yet longbihsin taim.

WANTOK

Steven DamaI raitim

Senis...Komanda Lutenen Kenel William Janguan rait i sikan wantaim nupelaKomanda Lutenen Kenel Mark Goina lephan long Moem Bareks long WeWak longmakim nupela senis bilong kisim posisen na wok long 2005 i go. Lutenen Goina isenisim Lutenen Janguan olsem Komanda bilong Moem Bareks.

Launa laikkirapimKaramui

Kundiawa rotGavsns bilong Simbuprovins Peter Launa Itokim 01 pipel bilongKanamul long las wikolsem bsi em I stronglong wokim not longKsnsmaui nsKundisws pastaimlong 2007 ileksen Ikamsp. Mists Lauma Igivim ol pipel sampelsssmting bilong yusimlong bnukim graun nakIlnim pies long ststimwok bilong mekim rot.Dispels not bsi statlong Kanamul stesen Igo long Kilsu Mogiagipsstaim na bihsinimbungim wantaimGumini Kundiswa not.Mists Launa I tok dispels not bal kos ssmting olsem 1<2 milienwe em I stnetim pinistssol dispels mani bsi Igo antap mos saposNesenel Gsvmsn Igivim em sampelamsni bilong provinslong em. Taim olgetsbus ns diwsi I kIls longnot bal wsnpela ksmpani I ksm na brukimgnsun na wokim rotlong dispels hap Igo.01 dispels tuls o 01ssmting Gsvsna Igivim long 01 pipel Iyusim long brukim oldiwsi ns bus i kosssmting olsemK10,000.

K135,000paullong IstenHailans

Provinsel Edministnetabilong Isten Hailsans,Munane Uysssi Itokaut olsem edminstresin bilong em longprovins bal go hot yetlong traim strongimgutpels wok bilonglukautim mani nabningim ksmap gutpela wok long 2005.Mists Uysssi I tokautolsem taim 01 I stnetimolgeta mani nipot insaitlong ol buks bilongpnovinsel gsvman ol Ipsinimsut olsemK135,000 I bin paullong han bilong olofisels bilong Tresenidipatmen. Mists UyasiI tok tu olsem olpnovinssl menesmennipot we I go bek longyla 2003 em ol I givimpinis I go long hanbilong Dipstmen ovProvinsel Afes.Dispels em bihsinim lobilong Ogenik Lobilong Provinsel naLokel Level Gsvman.Insait long las tupelsyia I go pinis provinselgavman i bin lukluk Igo insait long stretimwok bilong edministresen.

jenuari 13 - 19, 2005 HAILANS NIUS

Toktok bilong Hela longkamap

OL PIPEL bilong Sauten Hsilsns provins I nosansp bung wantsim yet long wanpela bikpelstingting bilong kamapim narspela provins.

Bikpels toktok I bin kamap long kamapim Helspnovins na Minists bilong Ints Gsvmsn Rilesens SinPeter Barter I bin tokaut olsem 01 I mss mekim nastretim olgeta ssmting gut nau I go pastsim long2007 nesenel ileksen I kamsp.

Dispels toktok bilong Sir Peter Bsrter I kinspimtru bel bilong planti Hela pipel na ol mausmanhusat I kam aut long nius na toksut long ol plen natingting bilong ol.

Tssol Gavana bilong Ssuten Hailans provins,Hami Yawsni, I toksut olsem dispels toktok o plenbilong kamap Hels provins inssit long Sauten

provins i kamapHsilsns I no stret olgeta.

Mists Yawsni I tok dispels plen bsi bsganapim trugutpela sindsun ns bung wantaim bilong ol pipelbilong Sauten Hailsns.

Mists Yswani I tok nau yet ol pipel I sindaun gutna wok bung wsntsim gut na wsnem kain tingtingbilong bnukim provins bsi ksmspim bikpels bnuknamel long 01 pipel na provins olgets we dispelainapim kamapim bikpela hevi long gsvmsn naksntni tu wsntaim.

Mists Yswsni I toksut tu olsem kain toktok nstingting olsem bilong kamapim nsnspela provinsem ol lain I toktok long susait long not tasol na ol Ino kam bung wantaim em na gsvman bilongprovins long tokaut long kain tingting na plen

olsem.Olsem na em I tok ‘dispels kain toktok bilong

kamspim nsnapela provins em I no tru toktok na 01lain i toktok ys I no mskim tru maus bilong olgetspipel bilong Sauten Hailans provins. Olsem naolgeta dispels toktcik I no tok tnu.

Dispels toktok bilong kamapim narspela provinslong Sauten Hailans I no nupels toktok.

Dispela toktok Ibin kamap bipo na I bin ksmap tulong palsmen long taim bilong olpela GavanaAnderson Agiru.

Palamen I bin kamspim tu 01 llektonel BaundniKomisin long lukluk insait long kain wok olsem longglasim na makim ol baundi o bods bilong ol provinsgen.

Uyassi tokaut long "Wok-Mak" sistemlong ol Isten Hailans provins rot projek

James Kila i raitim

ISTEN Hailans provins bsi lukimwanpela nanaksin progrem bilong"Wok-Msk" long lukautim na stnetimrot insait long 01 distnik bilong en statlong dispels yls 2005.

Provinsel Edministrets bilong IstenHailans, Munsne Uyassi I tokautolsem edministresen bilong em ballukluk long kamapim wanpela kainprogram we i lukluk long "Wok-Msk"sistem long stretim ns lukautim gut 01rot insait long provins.

Isten Hsilans Provinsel Gsvmsn Iluksave olsem rot em wanpelabikpela ssmting insait long ol divelopmen plen bilong en.

Olem ns bikpels wok nsu em longstretim ol not ns givim gutpela sevis Igo long 01 pipel husst I stsplong 01nurel ens long bningim 01 gaden kaikalbilong 01 na tu kopi bilong ol I go sutlong msket long salim na kisim manilong helpim sindsun bilong 01 longviles na hsus-lain komyuniti.

Mists Uyassi I toksut olsem tupelsnot we nsmbswsn "Wok-Msk" progem bal stat long en em SeiguMegabo not na Rsipinks-Okaps rot.Dispels program bsi stat long dispelsyla 2005.

Edministrets Uyassi I tok tu olsemdistnik rot impnuvmen program DRPprogram em nesenèl gavmsn Ikamapim I tok long kamsp gut insaitlong Isten Hailans pnovins. I gat bilipolsem mos rot projek inssit longprovins bal lukim wok ksmap insaitlong dispels prognem.

Mists Uyassi I tokaut tu olsem

K100, 000 bai I go long wan wan distnik insait long dispels DRIP program.01 lokel MP bilong provins tu baigivim mani mak olsem K50, 000.Aninit long DRIP progrem tu bai lukim

provinsel gavman I putim K50,000 nanesenel gavman bal putim K200,000.

Em i tokaut tu olsem moa long K3-milien bsi ol I putim long 01 rot projekinsait long Isten Hsilans provins.

Mists Uysssi I tok olsem long lasyls 3-pels runel not projek I bin kamspwe msni I kam long provinsel gsvmsnna Esien Divelopmen Benk ADBlong helpim 01 pipel.

Apa laik AVDA yusim K5.5 milienlong gutpela wok divelopmenJames Kila i raitim

BIKPELA singsut nau Igo long ol bod ov dairekta bilong Anons VeIl Divelopmen KoponesenAVDA long yusim gut dispels K5.5 milien ol Ikisim long PNG Paws mo long taim Igo pinis longmekim gutpels wok divelopmen long ens bilong ol.

Dispels singsut I kam long Siaman bilong IstenHailans Blokholda Kopi Gross Asosiesen, KollenUps long Ksinantu las wik.

AVDA em wsnpela kampani bilong ol lain papa-graun bilong Yonki ens we bikpela paws ssplai nsdem wars I stap long en long Isten Hsilsns provins.Dispels paws saplsi em bikpels tru we Isave givimilektnisiti sevis long Morobe, Madang na 01 Hailansprovins. AVDA em wsnksin olsem 01 papagrsunkampsni bilong 01 lain Koisni long Sentral provinshusst I save kisim moni bilong graun na 01 narspela

ssmting long stet na PNG Paws.Mists Ups i tok olsem 01 lain lids o ol dainekts

inssit long AVDA Imas yusim gut dispels mani ol Ikisim long PNG Paws long helpim 01 likIlk manmenilong pies na tu bningim 01 gutpela sevis long helpimsindaun insait long hauslsin ns viles komyuniti. 01bikpela sevis 01 I mas tnaim long strongim em longsalt bilong helt, edukesen na tu stnetim ol rot I raunim Yonki Dem na 01 ens klostu long en. Nsu yetnot we I rsunim Yonki Dem stat long Sassuns I goolsem long Aiyurs stesen ino bsgsrsp truolsem naAVDA I mas tnaim long lukluk long helpim ol pipelna stretim rot long dispels ens.

Mists Ups i tok ol lain ADVA I noken tnaim longp1151 politiks long dispels moni long 01 nanapels rotnogut. Dispels msni ol I mas tilim na yusim gut longgutpels wok long givim sevis long ol mànmeni insaitlong Yonki ns Arons Veil komyuniti.

Em I tok tu olsem wanpela bikpels samting ol lainAVDA I mas lukluk long en em long traim helpim 01kopi blok inssit long Yonki na Arona veil we nsu Ilukim wok i pundsun go dsun likIlk.

Dispels ol ens long Yonki na Anona veIl em plan-ti lain i wok long go insait long wok kopi divelopmenolsem na sspos ADVA I gst gutpels tingting em Iken traim helpim 01 na strongim wok bilong kopibikos kopi em sssteinsbel nisos o samting we I kenstap Iongpels taim long helpim 01 likIlk manmenilong pIes long kisim mani long helpim sindaunbilong ol, em i tok.

Mists Ups I tok olsem nsu yet planti 01 kopi blokna plentesen insait long Yonki ens I nsn-daunolsem na AVDA I mas traim kinspim wsnpels kainkreditfasiliti o not bilong putim msni long dinau longhelpim 01 5P5 bilong ol dispels bloks o plentesenlong kirapim gen long projek bilong 01.

Hap HapNius

WANTOK

. Mista Uyassi rait i sanap kiostu long Yanepa Provinsel Gavman bilding long Goroka.Poto: JAMES KILA

WANTOK SAUTEN NIUS Jenuari 13 - 19, 2005

Moroi opim rot i go longol

LONG 15 yla olgeta 01 lain Maipiko ns Gomsvo Isave yusim wars Oman na bus rot long kanim olsiklain, kaikai na ol ksgo I kam daun long haus sik0 Kwikila gavman stesen. Tasol nsu klostu long400 pipel bilong Gomsvo na Maipiko ens long Rigoinsait long Sentral provins bal I gat not.

Wanpela rot projek we World Bank I kamapimaninit long District Road Improvement ProjectsDRIP bsi I kamap long helpim dispels tupelabikpela ens na ol pipel I stsp klostu long em.

Gavana bilong Sentral pnovins, Alphonse Monoi,I bin opim dispelà rot projek wantaim PnovinselEdministreta bilong provins, Raphael Yibmsnsmbs,las Fraide.

Wanpela ksmpsni bilong Chins Jixin Industry iwinim dispels kontrak long ksmspim wanpela5Okm-7Okm not We bal I kostim klostu long1<100,000 long ststim.

"Long yusim bensin na ksnirn 01 doss o mssinbilon brukim not I ksm long dispels pIes I kostimksmpani klostu long 1<15, 000," Deputi JenenelMeness bilong Jixin Industry, Johnson Yso, I tok.

Jixin Industry em wsnpels timbs ksmpsni we Istat wokim bisnis long Wewak long 1997 na bihainI kam olsem long Sentral provins na kamapim rotprojek long Waimoni inssit long Mekeo salt.

Mists Morol tsim em I opim dispels rot i tokautolsem dispels rot bail helpim ol lain long bus ksnimkaikal samting kam salim long taun.

Tupela lids bilong Maipiko pIes, lssac Gsns naDaniel Jack, I amamas long Mists Morol long hanimknai bilong ol lain long bus na stnetim rot bilong 01.

Oresi strongim ol projek long ol plesOLAGRIKALSA pnojek long ol

pIes o viles long Sohe distnklong Noten pnovmns bsi kisim gut-pela Iuksave long membs bilongPalamen bilong en Peter Oresi.

Mists Oresi I laik kirspim bek 01olpela plentesen ns planim olnupela sid long ilektoret bilongem.

I no long taim i go pinis, em ibin tilim 1<200,000 long olkainkain agrikalsa projek na oltrening woksop long helpim longmekim dispels I kamap.

Bikpela hap bilong dispelsmani mak, 1<50,000, I bin go longbalm 01 vanila ksting hap nopbilong planim we ol I bin tilimnamel long 3,500 fama husat Ibin gat graun oIl nedim pinis long

plsnim ol kaikai, ns husat I binplsnim ol diwsi save hsitim sanns mekim ol nsrspels wok we olI mas wokim long kisim ol dispela kating.

Dispela 01 vanhla kating I bin golong ol fsma bihain long wok lukluk nsun I bin ksmap long fsm ogaden bilong ol long lukim saposol I bin kanimsut olgets ol dispelswok. Dispels i bilong lukim olsem01 fsms I planim ol ksting gutlong gnsun we I nedi gut.

K40,000 i bin go long balm 01tnipels nais mil masin bilong olpies bilong Sul, Hunats na Sengi,husat I wok long groim nais longmos long 5-pels yla pinis nau.

01 sekta bilong kopra, kakaona nabs, olgets I bin kisim

Land Cruiser7$Serlel SWD loop Carrier

Powørtut42L Die.*0! enIneProvn Over 0y.ars1$ Bra.. rch.. Nat1.or de £.sck..uGanutna Parl* & OuUty ServicaPNG’s Only Qult1y Assured*

Dealer

1<300,000.Dispels mani I bin go long

balm 01 kain samting olsem 01ssmting bilong wok wsntaim, 01haus we wok I save kamsp longredim 01 dispels ksiksi o knop.

Dispela kain helpim bsistnongim gut tru sgnikslsa long oldispels pies ns strongim tuikonomi bilong kantri.

Mists Oresi I tok olsem em balgivim bikpela lukssve longsgnikslsa bikos em I wok we olpipel bilong em I ken wok gUtlong helpim long kamapim napainim gutpela sindaun long en.

Bikpels Iukssvé I bin go longagnikalsa yls I go pinis long traimlong kinapim bek strong long olprovins na kantnl tu.

Rigo

kam bek wok na 01 pipel tu I ken strongim ikonomibilong ol.

"Tasol wanpela samting em open membs bilongol I stap we, kain wok bilong stretim 01 likIlk rot emwok bilong open membs long wokim," Mists MonolI tok.

Dispels Maipiko-Gomavo not bal I bung wantaimMagi Haiwe kiostu long wars Oman inssit long busRigo.

Polis lukiuk i go insaitlong dai bilong menPOLlS I wok long mekim wok painimaut I go

inssit long dsi bilong wanpela men.Man bilong dispels men i bin psinim em I

hangamap long wanpels diwsi ausait long hsusbilong of long Kenems, I no long tsim I go pinis.

Sauten Rijon Divisenel Komands na AsistenKomisins John Msnnu, I tok sste olsem wanpelsde psstsim long dal bilong dispels men, manbilong em I bin sutim tok long em olsem em Iwoklong pnenim narspels man ns polls i bin mekimwok long traim long stretim dispels hevi namellong tupels.

Man husat I bin prenim dispels men I bin givimssmpels mani olsem kompensesen long manbilong men, na olgets I bin wanbel na I go longhaus, Mists Mannu I tok.

Long moning man I bin painim men hangamaplong diwsi.

*OUM1TY A5BURU 5O t

‘I r ‘L’ L S ..

‘- ‘ r ; i " r’ u ‘ ‘,‘ ‘ R * ‘i j’ r ‘ i ‘‘. i

Pes7

Hap HapNius

Manreipim men

Polls I wok painim yetman saspek husatol I bilip reipim o holimpasim na bagarapimwsnpela men longGaIp provins. Dispelsmen, husat I gat 20knismss, na bilongGsIp pnovinsyet, I binbungim dispels biruataim em i bin go longwanpela danis longMalslaus stesen longDisemba 24 las yla, olpolls I tok. 01 I tok dispels binus I bin kamapnamel long 7 na 8kilok long nait longhaus bilong saspekwe danis I bin kamaplong en tu. SautenRijon DivisenelKomanda na AsistenKomisins John Marru,I tok olsem dispelsbinus I bin ksmsp longdispels danis taimnogst man i wok longlukluk Em I tok olsemssspek I bin pretimdispels men wantaimwanpels likIlk naip nspulim em I go insaitlong 01 bus i stapklostu long haus nsreipim em.

Planim oldaiman

St John AmbulanceVolunteer Services ibin planim bodi bilongtnipela dai man husat Ibin stap long mog ohaus we haus siksave putim 01 dal manbilong Pot Mosbi long1983 i kam map nau.01 I bin plsnim 01 long9 Mail mstmat longPot Mosbi las Fraide.Wanpela mausmanbilong St JohnAmbulance VolunteerServices, FredBuyoks, I tok nambabilong ol bodi bilongol dal man 01 I planimpinis em map long 20olgets na moa yet istap long mog.

pipel long busMaisanPahun Iraitim

. Mista Moroi lephan, Mista Yibmaramba namel na Mista Yao raitwanpela dosa long opim bilong rot. Poto: MA/SAN PAHUN

"Mipela I amamas long Gsvena Moroi bikosinsait long pies em mipels planim kopi, kokonas navanila we nsu I nedi tasol hat long mipela kanim Iksm long stesen," Mists Gsna I tok.

Na tu I gat wanpels skul na kllnik I stsp inssitlong Maipiko tasol nogat tiss na nes long wok bikosnogat not i go inssit na ol gsvman wokmsn I loslong woksbaut I go insait, em I tok.

"Taim not i kamap bal ol tiss na hsus sik woklain

I sanap antap long

Pes8 Jenuari 13 - 19, 2005

TalaseaLLG bbibong lukautim olsamting long solwara

Veronica Hatutasi I raitim

TALASEA Lokel Level Gavman LLGinsait long Wes Nu Briton provins I kamapolsem namba wan LLG insait long kantnilong gat lo nau long lukautim ol mannnisos 0 ol samting I stap long solwanabilong em.

Dispela I kamap bihain long tupela ylawok long nedim 01 na kamapim 01 plen natoktok wantaim ol pipel, ol provinsel gay-man atoniti na ol nanapela lain we dispelalo bai kanamapim ol. 01 I kolini lo longTalasea Marine EnvironmentManagement Law.

Taim Inta Gavman na Rilesens MinistaSin Peter Banter i kisim dispela lo long hanbilong Alphonse Ngava husat I Siamanbilong Plening na Infomesen Komiti wantaim Talasea LLG, em bin tok em I gatbilip olsem ol arapela LLG na ol nambisprovins bal bihainim Talasea LLG nakamapim lo long lukautim 01 samting longsolwara na ol pikinini na bubu I kam longbihain taim I ken lukim, amamas long olna yusim.

"Mi tok amamas tru long Talasea LLG Ikamapim lo long lukautim ol samtingbilong solwara. Long save bilong ml, dis

pela em I namba wan taim we wanpelaLLG long PNG I kamapim long lukautim olsamting bilong solwana bilong bihain taim,na wanpela we ol asples pipel yet nakomyuniti I sponsaim. Yumi lukim kaikalbilong hatwok nau we Talasea LLG igopas long en nagavman long PNG naNature Conservancy i sapotim.

"Yumi mas putim moa wok long lukautim envaironmen na ml bilip 01 anapelaLLG long provins na ol nambis provins Iwokim wankain na kamapim lo bilonglukautim ol samting long solwara naenvainonmen long 01 lain bail kam bihain,"Sir Peter i tok.

Kimbe Be we dispela lo bilong lukautimsolwara I karamapim I gat bikpela makbilong ol korol rip long wol. Em I gat 60 olkain kain konol insait long em. Na pnovinsna enia 1gat ol bikpela wel pam kampaniwe i ken bagarapim ol samting long rip nasolwara.

Olsem na Talasea LLG I bin wok wantaim gavman, 01 NGO na ol asples pipellong daunim hevi na dispela MannEnvaironmen Menesmen Lo bai helpimlong daunim ol hevi. Na dispela to em inamba wan we wanpela LLG long PNG Ikamapim long en.

Mista Ngava I tok 01 I wokim dispela lobihain long wan olsem 01 pipel I wok longpinisim 01 samting bilong soiwara longKimbe Bay eria.

"I gat plariti divelopmen I kamap longwerlpam bisnis. Olsem na mipela i binlukim olsem I mas gat lo bilong kontrolimol nisos long Kimbé Be enia.

"Bikpela hevi long bagarap long Be I binstap long ol pis, 01 nifs na ol arapela samting insait long solwarä na NatureConservancy i bin salim wanpe,al konsalten o save man i kam long TalaseaLLG long helpim wantaim wok bilongkamapim 10.

"Mipela bin kamapim b bihain longplanti toktok na wok plen we i kisim I kaminsait konsevesen o pasin bilong lukautimgut 01 samting na gutpela wok kamap longens.

Dispels em I bikpela samting milestone long konsevesen na divelopmenlong LLG level.

"Mipela Iamamas tru long dispela projek na bai mipela i wok bung wantaimgavman, ol NGO na ol arapela lain I gatlaik long dispels enia long kamapim gutpela samting we bal helpim olgeta lain,"Mista Ngava I bin tok.

long HoniaraPOLlS long Honiara I holim pasim

pinis wanpela man we 01 I bilip I kilimI dai narapela polisman bilongRAMSI long kapitel siti SolomonAllan long las yia.

Dispela man, husat I gat 29 knismas, I kamap long wanpela kot longTunde apinun na bihain I go bek longbanis kalabus long wetim taim bilongen long kamap long kot. Kot bilongem bal kamap long Jenuani 25.

Polls i sasim em long I dal bilongpolisman na narapela sas long klostukilim I dal wànwok bilong Dunning.Narapela tupela sas em long klostulaik kilim I dal narapela tupela PPFmemba Oktoba 21, we 01 I sutim oflong gan we ol I kisim liklik bagarap.

Polls I gat strongpela bilip olsemJames

Tatau bilong pies Ofaalomae

long Malaita Provins, I bin kilim I dalpolisman Adam Dunning, bilongAustralian Federal Polls, tasol I wokwantaim Participating Police ForcePPF aninit long lukaut bilongRegional Assistance MissionSolomon Allan RAMSI.

Namba tu Polls Komisina bilongRSIP na Komanda bilong PPF SandiPeisley I tok: "Bihain long mipela Ikisim trupela nipot long Tatau I staplong pies, 01 polisman bilong RAMSI Ibin igo long likIlk Malaita na luksavelong em.

"Dispela em i wanpela gutpela sainbilong wok bung bilong ol RSIP naPPF we kaikal I kamap. 01 RSIP I binwokim bikpela wok tru longholimpasim Tatau. Mi tok ämamas Igo long 01," em itok.

WANTOKLo bilong tambuimplastik begi no giitpela

DISPELA 10 bilong stopim na yusim plastik beginsait long kantni i no gutpela na bal I baganapimplanti bisnis na manmeni insait long kantri.

Wanpela ripot 1 kam long National ResearchInstitute i tok olsem dispela lo bilong stopim wokimna usim bilong plastik beg I no gutpela na GavmanI mas sindaun gut na lukluk I go long sosol,ikonomik na envaromen bilong salt bilongdispela10 pastaim longol I putim stop.

Minista bilong Envainomen na Konsevesen,William Duma, I bin kamapim dispels lo bilongstopim platik beg insait long kantni stat long Epnil 1long kisim ovasis plastik beg na Jun 1 long yusimlokel plastik beg.

2005 ino map kamapwanpela gutpela yia

Maisan PahunI raitim

MEMBA bilongWewak Open, KimsonKane, i tok olsem dispela yia I no mapkamap gutpela saposGavman I wokim nogutdisisen long stretim sin-daun bilong ol man-men.

Em I tok olsem kantniPapua Niugini bai 30yia independens nanogat wanpela gutpelasenis I kamap yet.

Em i tok PNG I olsemwanpela bol wok longgno yet i go kamap bigman. Lo na Oda pasmn I

kamap bikpela tnu nawanem taim bai olmanmeni I lainim longstapisi na tu ol lids longwokim strongpela lolong stretim kain pasmnbilong kilim man naneip.

Kain pasmn bilongkilim man i dai na romp iwok long kamap longolgeta del na lo bilongdispels kantni I isi longol lain i wokim kain tnabel.

Mists Kane I tok kainpasmn nogut I mas gatpenalty bilong dai i staplong baganapim ol lainhusat I wokim kainpasmn nogut.

Dispela binua I bin kamap longDisemba 22 las yla, we Dunningwantaim narapela wanwok bilong enI patrol long wanpela plesol I savekolim long Bodalain taim 01 binua Isutim em long gan.

Wanwok bilong em I no kisimbaganap long dispela hevi.

Bihain long dispels binua, wanpelatnabel man John Ome, i kam long p115stesin long laik bilong em yet naTatau mo soim pes map nau 01 RoyalSolomon Allan Plis RSIP I holimpasim em long wanpela pIes Ro’onebilong liklik Malaita long Tundenamba 11 de bilong mun Jenuani.

Dispela wok painimaut I kamapbihain tasol long idal bilong Tatàulong painim olgeta man husait Iwokim dispels trabel. Nau yet emtupela man plis I holim passim longidal bilong Tatau.

Nanapela man, John Ome I kamaplong p115 stesin tupela del bihain longI dal bilong Dunning.

Em tu I kisim wankain sas olsemTatau na nau Istap long wetim kot.

Komanda Peisley I tok tenkyu longol lain pipel bilong Solomon Allanlong kam paslain na givim 01 storibilong Tatau istap long wanem haptru.

Em I tok tu olsem dispels wok painimaut bilong Dunning bal I go het yetmap ol I painim olgeta man husait Ikilim Dunning I kamap long kot.

Polls Komisina bilong RSIP tu Iskruim maus na tok bikpla tenkyu naamamas long ol polismanmeni bilongem long wokim gutpela wok painimaut na holim pasim dispels manTatau.

NIUS NABAUT

Polls holim pasimpinis trabelman

Bustin Anzu I raitim

Men Rigo...wanpelamen bilong pies Matairupu long Rigo distrik I salim pislong rot i stap taim Wantok Niuspepa u go kamap long Rugo long Iukim Gavana bulongSentral provins Alphonse Morou u opim nupela rot projek long Mampoko

Poto MA/SON PAHUNZ

WANTOK Jenuari 13 - 19, 2005

Ledi Kidu I kisim nambaVeronicaHatutasi Iraitim

SEMPION bilong 01 tarangu, 01famili, yut na komyuniti namemba bilong Mosbi Saut Ledi

Carol Kidu i bin kisim bikpela Iuksavelong onas lista bilong Kwin longnupela yia wantaim klostu 50 narapelamanmeri insait long PNG.

Kidu.

11Hatwok na gutpela sevisbilctng em I karim kaikai

Nau nupels taitel bilong Ledi Kidu balem I Deim Carol na yumi tu I mas lainimlong kolim em long dispels nupels nembilong em. Em bin kisim top swod tru wan-taim memba bilong Nesenel KspitelDistnik NCD Bill Skate husat I kisim luksave olsem Sir.

Deim Carol i kisim lukssve long gutpelawok bilong em long komyuniti na politikstaim nau Sin Willism Skate I bin kisim luksave long sevis bilong em I go longkomyuniti na politiks. Na lukssve we DeimCarol i kisim em Ibliong gutpeis wok wmIwokim long komyuniti ns politiks.

Deim Carol I bin kinsp nogut long hsnimnius long awod bikos em bin stap malololong Australis wsntsim Ispun mamabilong em.

Tssol em I tok iuksave I kamap wantaimhelpim bilong pianti lain na em I tok tenkyulong olgets lain long dispels lukssve, em Itok em bal skruim wok long sapotim 01famili, yut, ol tanangu lain we nogst man I

save bisi long 01 na 01 I sot long samtinglong kisim save ns strong ns helpim 01 yetlong ksmspim gutpels sindsun nalsip.

Kiostu 50 pipel long PNG Ibin kisim luksave ns nsmbs long Kwin long Nu Yls na9-pela em 01 men.

Long dispels 9-pels men, 6-pela emnes ns helt woks na 01 I bin kisim luksavetong wok na kontnibusen long helt nsnesing.

Planti msnmeni long PNG I save ama-mas long wok Deim Carol i save mekimna bilip olsem em I wanpels gutpela lidshusat I save wok hat long kanim gutpelssevis na divelopmen Igo long 01 pipel longitektoret bilong em, na tu long provins nakantni.

Dispels luksave I ksikai bilong dispelshat wok bilong em na bilip bilong 01 man-men bilong kantni long em, na bal helpimkirspim skin bilong em tu long wok moslong helpim 01 manmeni bilong dispelsksntni.

Men bosim projek long HeriganofiMaisan Pahun I raitim

INSAIT long kantni tude,planti man ns men i save sin-gaut long Gavman na biknemogenaisesen long helpim 01long kamapim likIlk pnojek nasampela I save singaut longkisim helpim mani I Iong-wokim01 kempen na aweanes insaitlong 01 pIes.

Tasol long Henganofi distniklong lsten Hailans provinswanpela men Kompri I helpimgut ol pipel insait long KompriveIl I go antap long Kafetinalong wei bilong lukautim 01 heltna laip stall pasin bilong 01.

Esther Sailas em wanpelanes men long Kompri heltsenta. Dispela helt senta emsios Evangelical BrotherhoodChurch i ronim na I save sevim01 pipel bilong Kainantu disfrikI go antap long Henganofi stesen.

Long wok bilong Esther em Ilukim olsem taim 01 manmenina pikinini long dispela tupeladistnik i save kisim bikpela oliklik sik, ol I save kam tssollong helt kIlnik long kisimmanasin. 01 sik manmeri na olpikinini I no save tingim olsem01 wokmanmeri bilong hausik Iwankain olsem 01 na I nomasin. "Kain likIlk sik olsemkus, olpela sua, het pen napekpek wars I no map kamapsapos ol manmeri I lukautim olna klinim haus na pies bllongol," Esther i tok.

Dispela i kirapim tingtingbilong em long go insait long 01pies na skulim 01 manmeri nsol pikinini long wel bilonglukautim 01 yet na laif stallbilong ol.

"Planti 01 haus lain i no kIlnlong helt sait na tu planti olyangpela manki I stap insaitlong pasin bilong groim smokmariwana na kamapim raskolpasin. Polls i save kilim sam-pela I dal tasol yet ol I subimhet yet long raskol longHailans Haiwe," Esther i tok.

Olsem na long yla 2003Esther i ststim wanpelakomyuniti prognern we 01 I binkolim Mi Asplés I Statim MAI.Insait long MAI prognemEsther wantaim 01 sios lidalong wanwan pIes insait longBrebnenka na Saviza komunitii wokim promosen naawesnes long 3-pela samtinglong Laip. 01 dispels 3-pefasamting 01 I lainim ol manmenilong pies em long lotu pasin,spiritual livingwel long luksutim bodi physical na gutpelatingting mental.

Taim ol manmeri long ol piesI kam kisim save long awenesprognem ol I lainim long yusimrisos bilong ol yet long pieslong kamapim gutpela sin-daun. Dispels I opim al bilongplanti lain long pies long kIlnimpies bilong 01 na tu kamapimlikilk bisnis long helpim hauslain bilong ol.

Bihain long yls 2004 Esther ikamapim tupela pnojek long‘Lsinim’ komyuniti ns‘Ksmspim’ program insait long01 pIes; Long lainim komyunitiol manmeni I lainim longkamapim gutpeis Isip humanDivelopmen long lotu, heit naikonomi salt. Na long kamapimprogrem tnening ol manmeni Ilainim long kamapim ssmtinglong save bilong ol yet.

Long sem taim yet long dispela yia tupela manit Voluntiabilong Canada I save wokinsait long komyuniti long IstenHailens Provins I luksave longwok Esther i wokim na tupela Igivim sampela save longhelpim I go long Esther. Nembilong tupela wait manmeni emBill na Sharon Biebes. Billieem I wanpela Dokta na Sharonem wanpela lisa. Tupela I stapaninit long wanpela ogenaisesen ol I kolim MedicalAmbassador InternationalMAI

Long dispels tupela treningprogram long yia 2004Bnebnenka hauslsin I kamapimwanpela konstitusen bilong

sen.pIes we i olsem lo biiong hauslain I mas bihainim.

Na tu ol lids na komiti bilongpies I kamapim wanpela dinsupnognem we of msnmeni I kendinau long komyuniti akaunlong kamapim bisnis na bihainI ken bekim wantaim profit owin moni.

Na long Saviza hauslsin Igst nau komyuniti fam we 01 Iplanim ol kumu long salim I golong Lse, Mosbi na ol tauninsait long kantri.

Nau yet long planti piesinsait long Kompni veIl plantimanmeri I wokim gaden naplanim 01 kumu long salim I gosut long nanapela provins. 01

yangpela tu i stop liklik longnaskol long Hailans Haiwe nastiI nabaut.

Olgets hatwok ol I kamapimem nogat wanpela I go pas ogavman sevis I go soim ol longkamapim tasol 01 yet i lainim.

Na nau Esther i lukim hat-wok bilong em I kamap. Longdispels yia 2005 Bill na SharonBiebes i tok long kamapimsampela viles pnojek insaitlong kompni veil na Esther iamamas pinis olsem nau belbilong ol manmeni I welwelpinis long senis na bai ol Iamamas long kamapim gut-pela sindsun bilong ol yet.

Yu mas i gat:4 kap slais siken o

kakaruk mit we yukatim I go likIlk wan-taim nogat bun

3-pola kap lip taro1-pela kap kokonas

milk3-pela siken stok

kiubgnis bilong praim

wantaimsol na pepa2-pela tebolspun

swit soy sos

Wei longKukim:

1-Wasim 01 lip tarona putim I go insaitlong sospen I gat 2-pola kap wana. Putim

Pesli

tu 2-peta siken stokkiub I go insait..

2-Kukim 01 lip taronamel long 45 minitna 1-pela awa.

3-Rausim wana nakapsaitim kokonasmilk o knim long en

4-Rausim longsospen na putim longsalt we i ken kol.

5-Praim 01 kakarukmit wantaim oil na sosmap em I tanim I gobraun

6-Putim wanpelakap wara I gat sol nastok kiub long en nakukim map kakaruk Imatumalum.

7-Dreinim stok natano na kokonas milkmiks

8-Boilim na sevimwantaim hotpela rais.

Men Wantoki laik savesaposyupela i savelaikim of stori mipela i saveprrntim Rait i kamlongMen Wantok Word PublishingCompany,P0Box1982, Boroko,NCD o ring i kain longtelipon 32b 2500 natoktok long VeronicaHatutasi Yu kensalimol stori fit long email word@g!obalnet pg

MERI NIUS

. Nau yurni

10 bilonglukautim olmama na

pikinini men01 Lo bilong Rape, Incest, Child Abuse

reip, inses, bagarapim pikinini long PNGI senis pinis.

Sexual AssaultYu brukim lo sapos:

Yu holim ol sem na tambu hap long bodibilong narapela

Yu mekim narapela I holim sem o tambuhap long bodi bilong narapela

Bal yu kisim mekim save map long 5-pela yla kalabus. Sapos trabel I bikpelatumas, yu ken kalabus long lO-pela yla.

Procuring a sexual offence o givim odalong arapela lain i wokim pasin nogut longnarapels.

Em i nong long long odaim 01 arapelalain i wokim seksuel atek o baganapimnarapela man o men. Man o men husat Istretim peibek pasin bilong reipim obagarapim narapela I nong long dispelaasua, maski em yet i no karimaut dispelsem yet. Dispels pasin bal kisim man I golong kalabus long 20 yla.

Moa long neks wik.kolim em Deirn Carol

Sotpelatoklukaut

Namba tn rot bilong Famili Pleningem Depo Provera. Long Tok Pisin,yumi kolim long sut, Helt woka isavegivim sut long mama long as olong han bihain long olgeta tripelamun 0 long 12-pelawik.

Sut i wok olsemwanem?Sut i savestopim bodi bilong men long rilisim0 karim kiau i go long hapwe i kenbung wantaim kiau bilong man nawokim bebi. Nogat kiau na men i nomap long gatbel.

Sut bai wok olsen wanpelarot longfamili plening saposol mama na meni kisim long taim ol i makim long en.

. EstherSaiias em wanpela nes men long KompriHelt Senta. Dispela helt senta em sios EvangelicalBrotherhood Sios I ronim na I save sevim 01 pipelbilong Kainantu distrik I go antap Iong Henganofi ste

ChickenTaro Bake

Pes12 Jenuani13 - 19, 2005

Nius BilongflY AIDS

wantaimDavid Ephraim

Tude long nius bilong HIV AIDS bal ml no maptoktok tasol ml bin askim wanpela stronpels menhusat I gat HIV AIDS long givim yupela rids bilongml 01 gutpels stia toktok.

Nem bilong em Helen Benem na em I wok wan-taim Nesenel AIDS Ksunsil na tu em I presidenbilong I GAT HOPE netwok bilong 01 lain husat Igat HIVAIDS. Stspwantaim HIVAIDS. Ki bilongstap HIV AIDS I stap insait long positiv tingting nagutpela pasin. Menesim laip bilong ml, stsp Isipwantaim HIV AIDS I gst gutpela na nogut bilongem. Long tingting na lukluk bilong yu na long 01narapela I lukim yu. Olsem yu husat? Olgeta doyu stap laip wanem kain piksa bilong isip yu we yusoim long 01 nanapela. Dispels em 01 kwesten natingting long luksave long stap positive wantaimHIV AIDS.

Self estim strong bilong miem Isoim strong nabilip long ol save na tingting bilong yu.

Laikim we nsnspels I soim yu.Mi gat bilip olsem ml ken mekim.Mi gat map paws long bosim laip bilong ml yet.Self estim I save gro wantaim knismas bilong yu

na save senis long 01 ekspiniens bilong yu longlaip. Taim yu kisim HIV AIDS yu no senis yu stspyet olsem yu yet yu stap bipo. Long dispels as yumas tingim 01 manmeni husat I givim gutpela stia

HELT na EDUKESENtoktok long yu. Holim strong dispels ol toktok na 01ekspiniens bilong yu na rausim ol dispels noguttingting long hot bilong yu we Iken bagsrapim laipbilong yu. Dispels em 01 ssmpela not long mekimyu bilip strong long yu yet long mekim gutpeladisisen long laip. Sapos yu lukim olsem yu nogststrong ns olgeta save ns tingting bilong yu sot,tnaim pulspim tingting bilong yu wantaim 01 gutpelsstia toktok bilong ol nanspels manmeni. Dispels Isave helpim long nausim 01 tingting nogut longbagsnapim strong bilong bodi bilong yu.

Moa long dispels yu mss go lukim ol sios lidsedvaisas, kaunselas na 01 sapot manmeni longhelpim yu wantaim gutpels stia toktok long helpimyu. AIDS i no minim dal, tasol planti manmeni I dalhsnisp bikos long ponet. Mi 151k tok olsem AIDS Ipinisim bodi bilong ml tssol em I nogst strong longdaunim ns senisim spirit bilong ml. Mi stap strongwantsim HIV AIDS.

- HelenBeremTude long tok lukaut bal toktok long lidssip

bilong 01 men. Long 01 wik I go pinis planti IukssveI bin ksmap insait long wol iong lukssve long wokbilong ol lids men. Long Afniks yet bikpela lukssveI bin ksmsp olsem long kantni Zimbabwe we I lukimMis Joyce Mujuru I kamsp Vais Presiden ns longKenya Ms Wangani Musthal I bin nambs wan menlong Afniks long winim Nobel P15 Prais. Dispels isoim stnet knai na hat wok bilong 01 men Afniks longpait long nait bilong ol.

Em long Afnika long bringim tingting bilong yu Ikam bek long PNG. Mi 151k tok olsem yu gat plan-ti 01 save lids men tasol 01 man i no save givim gutsans long 01 long soim save bilong 01 long wok.

Mi laik kisim dispels taim tasol long tok amamaslong 01 sampela bilong ol dispels lids men insaitlong kantni bilong yumi. Wanpels men wok stronglong daunim dispels konapsen pasin long ksntni emPatricia Kassman. Na I gat ol planti lids menolsem president bilong YWCA long Mosbi PriscillaKane, midis opiss bilong NAG Margaret Munjin nawanpela stnongpela yut lids men bilong HoholsBurns Peak yut, Margaret Peter.

Planti taim yumi lukim pinis 01 save ns tingtingbilong 01 lids man, mosbeta yumi nsu givim sanslong 01 lids men.

Tingim

Desney Koimoi raitim

NESENELEksekyutiv KaunselNEC givim tok onaitpinis long NesenelEdukesen Plen bilongdispels yls long mekimwok bilong en longnanapela lO-pela ylansmel long 2005 map2014.

Minista bilongEdukesen MichaelLaimo I givim bikpelatok amamas I go longNEC long givim dispelstok orsit long wanemem i makim bihain taimbilong ksntni long

DesneyKoimo I raitimKAMPANI Novartis husat I save

mekim dispels malaria marasin 01 1kolim Artemethen lumefsntnine Itokaut pinis long wanpels nipot bilongem I go long Wol Helt OgenaisesenWHO olsem malaria manasin bal Isot yet bihsin long mun Mas na I go.

Dispels marasin I kam sninit longwanpels Artemisinin-based combination therapy o ACT we i save onaitimsik malaria. ACT nau yet i wanpelsstnongpela marasin bilong kilimbinatang bilong malaria.

Pspua Niugini Iwanpela bilong dispela 01 kantni we i save kisimantemether lumefsntnine olsemnamba tu malaria manssin bihainlong klorokwin na fensids.

Malaria Ssientis bilong WHOinsait long ksntni Dokta Luo Dapang Itokaut long dispels ns Iaskim 01 pipe1long noken pret nsting.

kamapim ol gutpelasaveman.

Olgeta lain husat I gstwok insait long edukeson olsem 01 SIOS na 01anapels ejensi bal karl-msut dispels plen longstat bilong 2005 skulyla. Dispels plen balmekim wok bilongputim nifom long 01 skulolsem plen bilong 1995map 2004 I bin mekim.Planti bilong dispels 01ejensi I wsnbei long dispels plen long wanemem bsi surukim hapwok we I no pinis aninitlong 1999-2004 plen.

Nupela plen bsistnong long helpim 01

oltokples tm

Maisan Pahun I raitimPLANTI 01 likIlk pikinini I stap long

01 tsun na stesen long Papua Niugmnibai I no map long save long tokplesbilong 01 bikos 01 I no gro insait longpIes we wsnpels tokples tasol I stap.

Profess Kenneth Sumbuk long TokInglis bsi yumi kolim em ‘Linguist" emwsnpela save man bilong 01 tokplesinsait long Yunivesiti blong PapuaNiugini UPNG.

Em I bin tokaut long dispels hevibilong tokples bikos nau nupelaedukesen nifom bilong elementeniskul I gutpels tasol I no helpim pikinini long save gut long tru tru tokplesbilong em. Dispels i mekim pikinini Ilainim Inglis na wokim gut long skulbilong waitman tasol emi lusim kalsana kastom bilong em.

"Planti tokpies long PNG I wok longdai 151 isi na i no Iongtaim bal ol man-men I no save long kalsa ns ksstombilong 01," Profess Sumbuk I tok.

Nsnapela bikpeis samting tu taim olmanmeni I lus tingting long tokples

WANTOK

bilong 01, ikonomi na divelopmenbilong kantni bai I go daun nabaganap bikos 01 manmeni bal I save151k long bihainim wanpela kalsa napasin tasol.

"Yumi mas klla olsem ol tokples Ino save kamap nating, nogat, tokplesI kamap taim I gst manmeni stap longem. Olsem na taim ol manmeni i lustingting long tokples bilong 01 bsi 01 igo bihainim ol nsnapela lain na pIeswe I gst tokples na kalsa we ol I gatsave long em,"Pnofesa Sumbuk I tok.

Kain pasin I kIls long kantni tote websi yu Iukim planti ssvemsn na men Ilusim pIes na kam stsp long taunbikos 01 lain long pIes I nogat savebilong kain tokples 01 taun na savemanmeni I gst, em I tok.

"Trsim tingim sspos olgeta pikinininau i lainim Inglis long elementeni Iksm kamap long gret 12.

"Bal ol I no map go bek long asplesbilong 01 bikos 01 I no save long tokpIes bilong lain long pies na bal 151kstap long tsun tssol," Profess SimbukI tok.

"Malaria manasin bal I no map sotlong kantni bikos mipels I kisimklorokwin na fensida olsem nambawan malaria manssin na dispels I nosot" Dokta Dapang I tok.

Tasol 01 ksntni we i save kisim dispels artemethen lumefantninemanasin bai I sot stret long wanem Inogat 01 samting bilong mekim.Saina I wanpela kantni tasol husst Isave givim saplal bilong 01 ssmtinglong mekim dispels manasin tasolnsu yet em I sot.

Kampani Novantis bal kisim olsaplal bilong em long namel bilongdispels yla 2005 we 01 bal lukluk longmekim 30 milien bilong 01 dispelsartemethen +lumefsntnine.

Hap bilong dispels nsmba em bal 01I mekim long las kwots bilong 2005.WHO bal map long givim teknikelhelpim Igo long 01 ksntni husat I nogatmanasin long nau yet.

pikinini I go long skullong 9-pela yia longkisim besik edukesenwe 01 I ken yusim likIlkbilong lukautim olyet.

Mists Laimo I tokGavmsn p01151 I tokolsem edukesen em i

, wsnpela besik yumannait na I wanpela nottasol long go hot wan-taim divelopmen na olarapela gutpela senisinsait long kantni.

"lO-pela yia em Ilongpeia taim namipela I lukluk na longwanem not dispels plenbal kisim na mekimssmpels senis" MistsLaimo I tok.

lokaut AIDS Theatre TEa.inersvs

NEC tok orait long 2005-2014NesenelEdukesen Plen

Supported by

DERY

Fouryearcontractfor three theatretrainersbasedin eitherRaikos,jimi Valley orAmbuntitDreikikir :

TokautAIDS is a4yj Big Lottery Fund poimoredBR’ & AIDS awarenessprojectaimedat improving thequality of lives andreducingpoverty in rural Comniuruliesbylesseningthe impactof HIV & AIDS.

The project will be administeredthrough Voluntary ServiceOverseasVSO. aninternationalnon-governmentaldcvelopmcntorganisationthatworkc through‘oIunteers10 fight globalpoverty andinjustice.The project will work in closecoordinationwithFoundation for Peopleund Community DevelopmentFPCD to implement AwarenessCornmunitTheatreACT in the threetarget districts.A TheatreTrainer you will need experienceand skills working as u theatredirectorand trainerat thecommunity level.You will understandhow to work in a participatorymannerwith communitynembersto createreal awarenessand change.You will be anexcellentteamleaderwith StrnZverbalandwritten communicationsidils andnumericskills. This is a demandingposition and requiresa capacityto work effectively in arernotedistrictandtrave’ extensivelywithin PNG. You are ableto work without directsupervisionto set and work to deadline.You arc motivated and able toCommunicateeffectively in Mclanesianbk PisinandEn1ishandposSeSs minimumGrade 10 mathematicsand Englishcredit.,soa1uesa diverseworktorceand welcomesapphcattonfrom all sec1o1sof thecommunity. The positionsot’kr a salar approximatein public servantGrade 10.Applications closeMonday, January 17th, 2005.

Forward LettersofApplicationwith yourCV detailing:relevantexperienceof bothpaidandunpaid work. copiesof qualificationsand contactdetailsof at least2 professioiialreferees.Pleaseincludereliable telephoneorfax ixntactdetails for applkant.Submitapplication lo:TokautAid.ProgramManager.VoluntaryServiceOverseasP0Box 1O6l.Madang.Fax: 852 I26 Email: vsopnzvsont.or

Malaria marasin baisotbihain long Mas

NIUS NABAUTNupela Yuniforn bilong PNG Power

Steven Dama I raitim

BIHAIN long 12-pela yls PNGPower insait long Ksntri I kisimnupela yunifom bilong wok. PNGPaws I lukluk I go insait long2005 wantaim gutpela tingtingns luksave long wok manmenibilong en na 01 sevis 01 I givim.Corporate Image opisa, LeonieBellem I tok.

Mis Bellem i tok, ol yunifom 01I bin yusim em ol I bin kisim taimogenaisesen I stap sninit longPNG Electricity Commission.

Tssol piksa bilong ogensisesen I senis tsim em I kamspPNG Paws, na tu nupela samting I 151k kamap.

Mis Bellem I tok olsem longbikpela opis long Mosbi taim emIgivim tok orsit long yusim 01 dispela koperet klos.

Em I tok, piksa bilongol klosPNG Paws save putim I oltaim Isave kamap nupela.

Em i tok dispels pssin I bilongmekim 01 wok manmeni long luksave long 01 wok bilong Iuksavolong 01 ksstoma bilong 01 wan-taim nupels na gutpela we.

Mis Beilem I tok,dispela yunifom I bilong givim amamas nagutpela tingting long 01 wokmanmen bilong PNG Power ns tulong ogensisesen em yet.

Dispels 01 yunifom emMeccano Kampani I mokim hislong Mosbi, Mis Beilem I tok.

Kala bilong yunifom I lait blueantap na dak nevi blue sket natrsusis. 01 man I kisim tupelatrsusis, tupels baten set wan-tsim wanpela nektai. 01 men tu Ikisim tupels sket, wanpels 3kuata slip na wanpela sot slipblaus wantaim wanpela sksf.

Mis Bellem I tok, sapos 01wokmanmeni laik kisim mos 01ken balm long sapisia. 01 I mssputim dispels 01 klos long MandeI go daun long Fonde.

Em I tok stat long Jenuari 5,2005 ns I go yet, olgets wokmanmeni bilong PNG Power balputim ol dispels kopenet yunifom.

Jenuari13 - 19, 2005 es13

Wanbel I stap6-PELA WIK I go

pinis I bin i gat rot bloklong Esiu, wanpola piesnamel long Mosbi naBeneina. Ripot I kamlong Dos polls stesen Itok olsem, dispels hevi Ibin kamap long sam-p015 mama na papabilong Simbu tsim 01 Istat long ksm bek longMosbi bihain long balmbusi na daka.

Dispels ol yangpelaman i bin sutim 01 wan-taim gan na ston na 01msnmeni long ks I binkisim bikpels baganap.Ripot I tok olsem nogatwanpels bilong dispelsmaket lain I bin dsi.Wankain taim, 01Simbu I bin putimK3000 long dispelsbagsnap tssol msni 01 Igivim I K1000.

Las Fonde, Jenuani6, 2005, I bin I gat kotlong Dos polls stesen.Namel long Pspua nsHailans, 01 polls man-men I bin wok stronglong kamapim bel 151.Wanpels polisman,Konstsbol MichaelAubo, I tok strongolsem dispels ksinpasin bilong 01 yang-pels I knanki tru.

Em i tok dispels kainpasin I bin ksmsp p!anti

taim ns 01 pipel I no wokbung wantaim pollslong kisim ol kain man igo long sel.

Mists Aubo I tok, ol Itnaim hat long bningim10 na ods long komyunitI na em I 151k bal 01pipel ns polls I mas wokbung wsntaim longkinapim gutpels sin-daun.

Mists Aubo I tok,yumi olgets I bilong dispels kantni na dispelsnot em i bilong Gavmanna 01 kainkain manmenibilong nanspela hap igat nait long rsun namekim bisnis olsem oldispels 01 pipel husst Ikam bilong balm busina daks.

Em I tok strong long01 Gsbsdi olsem 01manmeni i kam long sitilong bas em yumi massmsmss na mekimpnon wsntaim 01 bilongwsnem 01 I bningimmani I kam kiostu longasples, na tu yumi msslukssve long 01 balwsnpela taim ol I lukimyumi long Mosbi bal 01map long kisim yumi Igo long hsus bilong 01.

Mists Aubo I tokIsikim pasin mas stapnsmel long yumi na tuyu yumi I gat wok long

luksutim na skulim 01pikinini long pasin I stretha pssin I no stnet.

Mists Aubo I sskim 01Simbu long noken belhevi long wsnem likIlkmani 01 papamamsbilong ol ysngpeia Igivim. Pspamams I tok,01 no map long kamaplông K3000 bilongwanem ol I bin mekimplanti kompensesenpinis long dispels kainbikhet pssmn. Na tu ol Itok, pIes i dnai ns maketkaikal I no kamap gut.

Lids bilong Gabadi,Mists Kine Kuema Iautim son bilong emlong dispels baganap.

Em I son bilongwanem sampels papa-mama I no map longkamap wantaim ksinmsni olsem 01 Hsilsns Isave mekim.

Em I tok dispelshelpim I no stap wan-taim 01, na 01 Igst pasinbilong wanwsn yet.Mists Kine I tok, pssinbilong helpim 01 nanspels I no stap longkomyuniti em I stsplong en.

Olsem na nau mlksmap wsntaim K300na wsnpela likIlk p1klong soim gutpoispssin, em I tok.

V PNGPOWER LIII

KOMYUNITI SEVIS TOKSAVEI go long olgeta kastorna bilong PNG Power long Mendi, Hagen,

Wabag, Kundiawa, Goroka, KainantU, Madang, Lae naoI pies I skipklostu.

Pasim bilong Ramu Sistem las wik I no kamap bilong wanem i gatbikpela taft wara. Dispela pasim bilong Ramu Sistem nau bal i kamap

long Fraide namba 14 map namba 16 de bilong mun Jenuari, 2005.

01 plen i makimtaim bilong katim pawa bHong dispela wiken I stapinsait long Post Courier na National niuspepa bilong toksave long

yupela.

Toksave i kam long PNG Power Pablik Rilesens

WANTOK

S wokmanmeri biiongPNG POWER I kism nupela yunifom las wik. Hia yu ken lukimolsem ol sanap smat tru na soim gutpela kala bilong 01. Poto: NICKY BERNARD

Date: 10 Januari, 2005

es14 Jenuari 13 - 19, 2005

Bas sevis mas ronstret na kism 80 toeaDIa Edlta,

Mi laik askim 01 pabIlk long Mosbi longPMV bas sevis insaitlong siti. Sampela bas Itokaut pinis olsem otbai sasim 80 toea longbas fea long dispelamun Jenuari 2005.Tasol bikpela askim embai ol i ron stret longolgeta bas stop of I masgo long en o nogat?

Bas 9 I mas pinisimron bilong em longGerehu I go olgeta longIs Boroko, Manu nahaus sik na kam beklong Boroko na goolgeta long Gerehu.Wankain tu bas 11 Imas ron long Morauta igo long Boroko na gopinisim longHanuabada na kambek.

Bas 4 mas ron longErima na kam go olgetalong Hanuabada nakam bek pinisim longErima. Bas 7 longGerehu i go long

Gordons na go olgetalong 7 mail tong otpetapIes batus.

01 arapela basnamba mi no kolimtasol yumi save pinislong wanem hap rot ol Isave ron long en na ol Imas pinisim gut na I noken kisim ol pasindiana tromoi ol long haphap rot.

Sapos ol I krai longbas i go antap orait olI mas ron stret long rotbilong ol na sevim gutol pasindia long go kamlong wok na haus na tulong maket na stuanabaut.

Mi askim ot TrenspotDipatmen tu longstrongim dispela sevisbilong bas bai ol i kenkisim 80 toea bas feana tu pinisim ron bilong01 long olgeta bas stopstret.

MASTA WAIMOSBI

Traimkisim

Dia Edita,

OL PAS

bekMi wanpela man bilong ritim Wantok Nuispepa I rait liklik long

sik HIV AIDS na sin long dispela graun tude.01 brata na susa tong nem bitong God I gat olgeta strong yumi

mas save wanem sin lv na Adam mekim pastaim tru long gadenEden. Tupeta kaikai frut I tamu, emi tok tru o halt tasol? Tuyumi mas save long wanem rot dispela HIV AIDS I kam tong olmanmeri bilong dispela wol o graun. Ating men lv i mas sindaunlong wanpeta tebol na kaikal dispela tambu frut i go insait longbodi bilong em. Bihain lv i grisim Adam I kaikai hap frut antaplong wankain tebol na sin na dai kisim tupeta na I kam long yuminau. Long Afrika wanpela man i mas sindaun wantaim animolmongi long wanpela tebol long bus na kaikal dispela wankain frutbilong dal na sotim taip bilong yumi wantaim dispeta HIV AIDS.

Yumi mas tingting gut na prektis na spesim bodi bilong yumi.God wokim yumi man slip wantaim men bilong yumi stret, na

laip

Dia Edita,Mi laik raitim dispela pas long

autim bet wan bilong ml long ol pasinpamuk I save kamap long 01 liklik skulmen na ol men krismas bilong 01 Istap aninit long 16, 17 na 18 knismaslong wanern ot I laikim mani, kago nabilas long amamasim of bodi bllong01.

Long Wewak taun ol hotel, motelna ges haus I save kisim ol dispelayangpela men taim ol I kam wantaim01 bisnisman na ol gavman opisalong wokim pamuk pasin insait longol rum na givim ol K100 o moa nabihain promis tong givim ol gutpeta 01samting we papamama i no mapgivim of dispeta pikinini men.

WANTOK

natru

kamapim presen em pikinini, tasol yumi save paol long laikbilong God na painim pamuk men bikos yumi I no save long laikna spes bilong bodi bilong yumi. Vumi pret tong God na spesimbodi bilong yumi. Nogut yumi popala kaikal hap frut bilong mongina yumi kisim HIV AIDS. Yumi noken wan long HIV AIDS o SIN,God I no halt long wanpela samting long graun na heven. Yumigo bek long kaikai na pasin God I laikim. Lukim Jon 3:16, Rom6: 23, IKorin 6: 2, 3 Jon 2, Deniel 1: 8 na God i mekim yumiotsem propet Deniel long bipo. Rot I go long heven I liklik truolsem al bilong nil bilong samap. Rot bilong painim marasin opinisim HIV AIDS I wankain olsem.

:Dai long dring...Dispela manki Holan I laikim tru wara bilong kulau. Nem bilong em Remco van derZwan. Em i wanpela votuntia wantaim Voluntary Service Overseas VSO na em I wok olsem physiotherapylecturer long Divine Word University long Madang. Poto: N/ENKE VAN DER ZWAN

Wenge lus tingting Pam U k pasinlong ol MareDia Edita,

Mi grasrut bilongMakam wan 1 insaitlong Wampar, Lae,Monobe pnovins. Mi talkautim bethevi bilong mlI go long WantokNiuspepa na ol pablik Iken lukim. Dispela belhevi bilong ml I kamlong Gavman bilongmipela yet long Lae,Monobe pnovins.

Luthen Wenge, mlbilip long yu na mlmakim yu. Tasol nau mlbilip olsem yu wanpetagiaman man o manbilong mekim noistasot.

Long 1997 yu woklong giamanim 01 Manepipet na mipela ol Mane

i bin pasim wanpelabet. Na mipela kanimyu Wenge na bnukimwana Wampit, saltbitong Wau Bulolo. Nayu tokim mipela olsemnoken wani planti bal mlsanapim bnis bilongyupela 01 Mane.

Tasot nau mipeta olMane i wet yet long yuWenge. 1997 map long2004, Wenge i no tuksave long mipela.Mipeta I knal long bnisna not. Wanem taim balGavman I givim bnis nanot?

EFANG JONAHLAEMOROBE PROVINS

I

Em skul hotide nau na planti olyangpela skul men tong hai skul, sekendeni skul bal raun tong Wewak taunlong painim mani long satim skinbitongl long 10 minit parnuk pasin nabihain em gat mani tong poket bilongem long taim skul I stat.

Dispela toktok em i tnu bikos oltnaipela bikman I save gnisim 01 likIlkskul men olsem, 01 bai hetpim ol wantaim mani bilong bairn skut fi o balmbilas na of sarnting bilong kisim I gobek long skul.

JOHN KRIOSAKIWEWAKIS SEPIK PROVINS

Bi kpéla

PETER TILINILAEMOROBE PROVINS

Bugati nogatsevis tru

painim hat tnu longsevis.

Sampela taim 01 tisana dokta I no save kamwokim wok bilong olbikos nogat not bitongka Igo.

Otsem na mipelapipel bilong pIes Ilaikim not bilong ka Imas kamap long 2005o 2006.

Baset bitong yla2005 I mas kanimkaikai.

Pawa Istap long hanbilong pIes bikosmipeta tok na yukamap memba na rontong dak glas ka na lustingting long mipela namipela i stap olsemtaim bilong turnbunayet.

Mipeta votim yu dispeta memba tongbningim divelopmen Ikam long pIes.

Em tasot wani bilongminahusatilaikgivimtingting bitong em Iwelkam tasol longmekim.

ANTON NINAIKULEL VILLAGEBUGATI MADANGPROVINS

gavmanDia Edita,

Mi wanpeta mankiMadang long likIlk piesKutel, Austnolabibeinsait tong Bugati enialong Madang pnovmns.

Wani bilong ml emolsem bitong wanemnainogathanmaktlkIlk long Bugati enia.

Olgeta hap konabilong Madang emsenis pinis na otsemwanem long Bugatieria.

Mipeta pipel bilongBugati I stap otsemtaim bitong tumbunayet na mo lukijm wanpela han mak bilonggavman liklik karn mapnau.

Mipela pipel bilongpies mipela I save wanturnas long not bilongka I mas go bihainolgeta samting I kamaninit long not.

Mipela save wokabaut otsem 3 na 4aua na mekim mipelasave hàtwok tongkanim ol samtingolsem maket na olkaikal na kago samting.

Na tu ol samtinggavman sevis olsemhaus sik na skul longbus ol tisa na dokta 01 Isave les long wokabaut.

Na skul pikinini nasik manmeni I save

bikpela long is Sepik.1.Giaman gris pasin pulap

WANTOK

KKOMENTRI

Tsunamibungim

olgeta pipelLONG gutpeta taim, nem bilong kantni, pies,

na lotu tu I save bikpela tumas. Tasol long taimbilong bikpela bagarap, olgeta manmeni, maskiof bilong 01 arapela kantni o lotu. Olgeta I savebung wantaim olsem brata susa.

Dispela bikpela baganap I kamap long SautIs Esia nau I wok long bungim mipeia hia insaitlong Papua Niugini tu.

Long nau nait long Pot Mosbi, olgeta kainlotu i stap insait long kantni bal bung long wan-pela bikpela misa bilong tingim 01 lain tunangu Ikisim baganap, lusim famili na nogat gutpelasindaun.

Dispela bikpela misa I no bilong ol Kristenmanmeni tasol, nogat. Em bilong ol Bahais, 01Buddist, ol Muslim, na oI anapela lotu tu.Dispela kain bung namel long 01 lotu I no savekamap bipo long PNG.

Dispela taim bal namba wan taim bilong dispela kain samting long kamap.

Kain bikpeta baganap olsem tsunami I nosave luksave long pies, em I no save lukluktong wanem kain lotu yu bihainim. Nogat.Dispela kain bikpela baganap I ken kamap longol manmeni long kainkain pies na taim.

Yumi yet hia long PNG I Iuksave pinis longbikpeia hevi ot wantok bilong yumi antap longAitape long Sandaun provmns I bin kanim.

Taim tsunami I baganapim Aitape, 01 manmenibilong of arapeta kantni I no bin abnus tonggivim halivim.

01 kantni I go map Japan i bin givim halivim.Nau em I taim bilong yumi wanwan insait

long kantni long opim han na givim halivim longol bnata na susa bilong yumi long Saut Is Esia.

Olsem Pnaim Minista Sin Michael Somane Ibin tok taim em I lonsim Nesenel Tsunami Apillong Mande long dispela wik, "Yumi olgetamanmeri long wol, maski yumi bilong oI anapela kantni, yumi olgeta bnata susa aninit longlukaut bilong wanpela bikpela tasot."

Opim han na givim long halivim ol lain tunangu I kisim bagarap long Saut Is Esia.

*WANTOIPublished Weekly, Wednesday, for Word

Publishing Company, Ltd.P.O. Box 1982, Bonoko, NCD

Papua New GuineaTelephone: 325 2500

Fax: 325 2579Email: wordglobaI.net.pg

Pe bilong wan pela yla52 niuspepa

PIes: Air:PNG K140.00AUSTRALIA US$100.00ASIA PACIFIC na JAPAN US$80.00AMERICAna EUROPE US$150.00

General ManagerJustin Hansu Kili

EditorYakam Kelo

Published by JeremyBurgess and printed byPacific Star-RO. Box 6817Boroko NCD at allotment13 section 38 Waiganidrive, Port Moresby

Word Publishing Company Limitedis owned by lii lout major churches atPapua New Guinea- Catholics 50%,Lutheran 25% Anglican 10%, UnitedChurch 10%. The company reservesthe right to acceptor reject any advertisement or other material submittedlot publication which it deemscontrary to the publics interest at itsabsolute discretion. The publishersgeneral term acceptanceare availableat Word Publishing Company Ltd andare set out lull on the display aduertising torm.

LONG dispela taim planti toktok I kamap long nius olsemsampela moa memba bilongpalamen bal I go joinim gavman.

Wanpela bilong 01 dispelagrup husat Igatlaik long go stapwantaim gavman, em of membabilong Pipels Nesenel KongresPati PNC bilong OposisenLida, Peter O’Neill na praim mm-ista bilong bipo, Sir WilliamSkate.

Sir William i bin helpim longkirapim dispela gavman bilongPrime Minista, Sir MichaelSomare bihain long 2002Jenenel lleksen. Tasol SirMichael i rausim lain bilong SirWilliam na pati bilong em, nanau oil stap long oposisen.

Bihain long Sin William I kisimona long Kwin bilong Inglan,Elisabeth 11 long niu yla, SinWilliam i tok, pati bilong em I nedilong jomnim gavman, sapos SirMichael I laikim.

Lasbilongbilong

wik, bihain long MembaAngoram na pikmniniPraim Mmnista, Arthur

TOKPISINwantaim

PETERMAIME

Somane, I kisim blesing bilongGavana Jenerel, Sir PauliasMatane, olsem nupela Ministabilong Nesenel Plening tonggavman haus, Sir Michael i bintok olsem Sir William, MistaO’Neill na pati bilong tupela emhap bilong gavman.

Mipela I no kinap nogut longdispela toktok bilong SinMichael. Tupela, Sin Williamwantaim Mista O’Neill i bin tokpinis olsem ol I no lus tingtinglong gavman bilong Sin Michael.

Sapos I tru olsem PipelsNesenel Kongres na pati bilongSir Michael, Nesenel Alaiens Istap wantaim, onait mipela nau Iken ting olsem Inogat oposisenlong floa bilong NesenelPalamen.

Gavana bilong MorobeProvins, Luther Wenge, I bin tok

pinis olsem sapos Mista O’Neillwantaim lain bilong em I laikjoinim gavman, em I tok em iredi long kisim lidasip bilongôposisen. Tasol Mista O’Neill ibekim long neks de na i tok, emI laikim tingting bilong GavanaWenge tasol opis bilong oposisen lida I no fri long em I gokisim sia bilong lidasip.

Olsem mi save tok bipo longdispela seksen bilong ml. SirSomare I lapun tasol, em i nonupela long politiks. Politiks ikilim em na em i no save wanlong ol politisen I laik pilal mabelwantaim em.

Sir William wantaim MistaO’Neill I bin toktok planti longblokim 2005 baset na putim votmnogat bilip long gavman bilongSin Michael. Dispela tupela semman I laik gnisim bel bilong SirMichael o tupela nanapela man?

Long dispela taim, I nogatwanpela pati I soim strong longnausim Sir Michael long gayman. Sapos wanpela bikpeiaasua long gavman i kamap,

ating bai dispela gavman I senis.Sapos nogat bal nogat.

Planti 01 memba nau I no wanlong husat I stap long gavman ooposisen. Wanpela bikpelasamting I sutim bet bilong 01 nauem, 2007 Nesenel Ileksen. 01man tu ya! Of I mas mekim sam-pela samting long ilektoret longtoktok tong taim bilong kempen,na pulim vot bilong of votas. Na01 I save, ol risoses bilongmekim wok bal isi long kamsapos 01 I stap wantaim gay-man.

Na tu, sia bilong Deputi PraimMinista I stap nating. Pastaimmipela I no kIla husat bal kisimdispela wok. Nau Sir Michael ilukim pinis strong bilong ol patina 01 memba pinis. Dispelanamba tu sia bitong kantri balnau stap long .haus bol bilongNesenel Alalens yet

I gutpela long Pipels NesenelKongres long stap long oposisen na was tong gavman, balgavman I ken mekim gut wokbilong em long ronim kantri.

Papua Niugini i laikim gutpela lida long 2005.Kristen lida em i wokman bilong God

Jisas I tok long 01 longJonl2: 42- 43, saposlida I kanim planti heyllong wok bilong ol, onaitbal 01 I kanim bilonggivim bikman long Godbikpela tasol.

Lida I wokman bilongGod olsem na bal ol Istap olsem lida.

Sapos sampela arapela lida I mekim pasmnnogut onait ol arapelalida I noken pret longtokaut na knosim ol manbilong stnetim pasinbilong 01.

lida I noken pret long 01 Tu, 01 lida I nokenman, 01 I mas pnet long senisim pasin bilong olGod tasol. long gnisitn ol man

01 I noken bihainim nogut. Lida I maspasin bilong dispela lida autim kila 01 tok bilonghusat I save sakim tok. God long 01 manmeni.

WOK bilong bosimmanmeri em wok bilongGod. Wok bilong Godem I nambawan wok 01lida I mas mekim.

Na bosman tnu bilongol Ilda em God bikpela.Knais em I king tru nabosim olgeta anapelaida na manmeni napikinini.

Olsem na yumi kensave 01 lida I no wokboinating bilong wanpelakampani o wanpelaGavman.

Nogat, God I stapantap olgeta na em Ibos bilong yumi olgetawokboi bilong em.

Dispela wok emsamting tru olsem na ol

KOMENTRI Jenuari 13 - 19, 2005 es15

Somarenogat moa rot blok tasol I mas gatoposisen

OL. PRINSIPOLBILONG

GUTPELA LIDAwctntaim

Pastorna EvangelistOHARE JABERE

"Long Krais God I givim yumi olgetagutpela samtingbiIong Heven"

Yumi litimapim nem bilong God, em I God naPapa bilong Bikpela bilong yumi Jisas Knais.Long Krais em i bin givim yumi olgeta gutpelasamting bilong Heven, bilong helpim Spiritbilong yumi. Taim God i no mekim graun Ikamap yet; na em I makim yumi pinis long paswantaim Knais, bal yumi I ken stap holi. Balyumi ken i stap stretpela manmeni na I nogatasua long al bilong em. Bipo yet em I laikimyumi tumas, cia em I makim yumi bilongkamap pikinini bilong em yet long wok JisasKnais bal i mekim bilong kisim bek yumi. Longlaik bitong em yet God i mekim olsem. Longnem bilong dispela Pikinini em I taikim tumas,God I manimani moa yet long yumi. Olsem nayumi mas tingting long dispela bikpela marl-marl bilong em na yumi mas litimapim nembitong God. Manimani bilctng God I pulap tru.Krais I dal pinis bliong balm bek yumi, na GodI lusim sin bilong yumi. Efesus 1: 3 - 9

Jenuari 13 - 19, 2005 HELPIM ESIA WANTOK

Sunami 01 sapotnahelpim i go long EsiaPop John Paul 2 1 givimhelpim kwiktaim long olsunami birua

HETMAN bilong Katolik sios longwol, Pop Paul 2 I putim bikpela sapotbilong em long prea long ol pipelbilong Saut Is Esia kwiktaim tasollong sunami bagarap I kamap.

01 nipot I tok taim Pop i harim niusya, em i kwiktaim tokim sios longgivim olsem ol samting na prea longol lain i kisim bagarap long sunami obikpela birua bilong solwara.

Papa Santu Iwok long go lapun naem I no strong tumas. Tasol bihainlong em I harim nius long sunamibagarap long Saut Is Esia, em bintokim moa long 7,000 pipel I bin bunglong prea wantaim em olsem,"wanpela taim gen, ml askim olgeta longbung wantaim long pnea long ol dispela I dal na ol dispela we I kisimbaganap na ol I lusim olgeta samtingna stap long hevi."

Bikpela samting nau em long olge-ta kantni I bung wantaim na sapotimol lain i bungim hevi long sunami naci wanwan sios long bung wantaimna toktok long rot bilong helpim nastretim bek ol pies na sindaun bilongol pipel we sunami i baganapim.Indonesia, Sri lanka, Tailen na Indiaem ol kantni we i bungim bikpelabaganap tru long sunami we I binkamap long de bihain long Knismasde.

Taim Papa Santu i hanim nius,kwiktaim em i salim ol helpim ejuensibiloong Pontifikol Kaunsil em "ConUnum’ I bin go pas long en.

Saveman bilong Esia long Vatiken

em Pater Bennardo Cervellera namemba bilong Pontifikol Institut longForen Misin i tok dispela birua Imekim olgeta kantri long dispelagraun i kam klostu wantaim na sunaml hevi em i wanpela bikpelabagarap 0 hevi tru long olgeta binua Ibin kamap long dispela graun.

Em I tok tu olsem bikos plantipikinini I baganap long dispela birua,wol I lusim wanpela jenenesen na dispela bal kamapim moa hevi.

Na em i tok long kisim ol pikinini nalukautim 01 long nanapela kantni I nogutpela bikos ci pikinini bai lusim piesna kalsa bilong ol. Tasol em Imoabeta long helpim ol pikinini long kantnibilong ol yet.

Em I tok ol lokol sios, ol dasiosisem ol Katolik Bisop Konferens naKatolik ogenaisesen long wol Istrongim ci long givim helpim na dispela I soim bikpela sapot long givimhelpim.Em I tok planti misinari I woklong fran lain bilong givim helpim natru tnu, dispela bikpela heyi nabagarap I kirapim gutpela toktoknamei long ol sios, moa yet, ol Islam.Na dispela em i gutpela long kinapimbek gen Saut Is Esia.

Katoiik Sios I wok wantaim olMuslim lain, gavman na non gavmangrup long traim heipim ci pipel Ibungim hevi na tu, long kirapim bekpies.

01 Katolik daiosis long kantribal givim helpim

HELPIM mipela I givim Igo long 01pipel we sunami I bagarapim ol emlong soim sapot na wan mipeia I gatlong ol na olsem mipela I stap wan-taim ol long dispela taim bilong hevina son, Deputi Nesenel Dainektabilong Canitas PNG na Kodineta bib-ing Canitas PNG Saut Is Esia SunamiApil em Raymond Ton i tok.

Em i tok bekim long apii o singautbibong Canitas PNG I go long pabbikna ci Katolik dalosis insait long 19provins I wok long kamap 151.

Mista Ton i tok apil o singaut bibongol I bin go long tupela wik na em balpinis long dispela wiken. Tasol long olKatolik Dalosis, ci bal sknuim apil I gomap ci i bungim ol mani na ol bisopbal salim I kam bong Canitas PNGopis.

Mista Ton i tok taim ol I kisim olgeta apil mani, ci bai wokim ripot namani mak ol I kisim na salim ol dispela nipot I go long Neseneb Gavman.Tasol ol bal salim mani I go long net-wok bibong ol long Canitas Oseaniawe bal salim mani I go long mamaogenaisesen bibong ol long Itali emCaritas Intanesenelis husat bal salimmani I go long Canitas Esia long tilimI go bong ol kantni we sunami Ibagarapim 01.

Mista Ton i tok ci biosp I no hariaplong salim ol mani long ol dalosisbikos oIl laikim bal 01 pipel yet I givim

donesen bibong ol."Mipela I no kisim ci donesen han

ap long ol dalosis em bikos ob bisop Igivim taim long ci pipel long wokimdonesen bibongol.

Mipela I wok bong ting olsem 01bisop bal sabim mani I kam tasol 01 Ibaikim ol pipel yet i bungim na dispebaI wok bong pubim taim.

Long wankain taim, 01 bisop I buksave bong ci bikpeba manimak we obbikpeba kantni I givim long helpim oblain I laikim imejensi helpim kwiktaim.

Em itok Caritas bal wetim donesenbilong 01 dalosis.

Em I tok I kam map nau, Alotau naKavieng Dalosis givim donesenbibong ol pinis na Asbisop Sir BrianBarnes i tok em bal givim bilong PotMosbi Asdalosis long Sande.

Mista Ton I tok ogenaisesen I bukbuklong sios na 01 memba bibong emlong givim donesen. Na tu, ol arapelagrup, pipel na ogenaisesen we I balkkamap hap bibong fan nesing apilbilong Canitas PNG bong hebpim ollain i kisim bagarap long sunami.

Long wankain taim, Sen PeterSaneb Pens insait long NesenelKapitel Distnik i wok bong bungimdonesen bong ol Sande koleksenolsem hap bilong sunami apil.

Penis i save wokim tupeba ofakoleksen bong olgeta Sande. Nanamba tu koleksen bal I go longsunami apil. Dispeba bal I go mapbong sampela Sande.

PMIs SepikApil

Is Sepik I statim kempenbibong em long bungimmani na helpim blionggivim I go long ol manmenilong Esia husat I kisimbikpela baganap long biruabibong sobwana long nu yla.

Dispela kempen bibong IsSepik provins em PnaimMinista na nijinol membabibong provins yet SirMichael Somare yet I gopas bong opim we 01 I binkamapim mani mak olsemK65,000 long las wik.

Tasob antap long mani,Sin Michael Somane I askimol pipel bibong Is Sepik tulong bungim 01 kaikal obsemtano, banana, yam nasaksak na salim I go bong olpipeb I kisim baganap bongManam allan bong Madangprovins na tu bong BiemAllan long Is Sepik provinswe 01 I sot bong kaikal bikoslong pies I baganap.

Em Isingaut tu bong olgeta Sepik I stap long olgetahap provins bong kamapimkomiti na bungim mani naob helpim bong sapotim IsSepik Apil.

Dispela fan resin gem IsSepik Pnovinsab Gavmanna Is Sepik Samba cvKomes igo pas long en weot i hobim danis olsem dmadanis kaikal pati, pusimbilbano long not na arapela

moa.Bihain bal ci i givim olge

ta mani ci I bungim I golong han bilong Siamanbliong Nesenel GavmanFannesing Komiti DoktaPuka Temu.

Olgeta memba bilong IsSepik provins I givimK5,000 wanwan na SirMichael Somare yet I givimK10,000 bong opim dispeiafan resing pnogrem.

Praim Minista I tok taimPNG I bin bungim biruabilong sunami, ol kantnilong ovasis I haniap longgivim han.

Planti em 01 lain bongSaut Is Esia.

Olsem na nau em taimbibong yumi long mekimwankain na ml laik askim olpipel bilong PNG long soimbong poket bilong ob, SirMichael i tok.

01 pablik sevens long IsSepik I nausim K10 bongpotnait pe bilong 01 wan-wan we dispela map kamapobsem K13,000 bikos I gat13,000 pablik sevens longIs Sepik pnovins.

Dispela map apim makbibong Is Sepik long K2milien I go antap long K5milien. Sampela bilong dispela mani bai igotu long dtlain I kisim bàgarap longManam allan.

Polls Minista givim sapotlong sunami bagarap

Steven Dama I raitim

EMBESEDA bibong Indonesia JohannesR.G. Djopani I bungim Minista bilong PollsBine Kimisopa long las wik Fraide bong kisimsapot Minista I givim.

Minista Kimisopa I autim son bibong emlong ci manmeni na pikinini husat I dal, nakisim bikpeba bagarap bong bikpela biruawara bong Saut Is Esia. Em tu sunikimbikpeia son bong ol famili bilong ci I dai pinisna sampela husat i stap hap hap wantaim cinanapela famili.

Em i tok dispeba kain hevi I bikpeba tru naI bnukim lewa bibong olgeta manmeni longwol. Em I tok, PNG em kbostu pren wantaimolgeta dispela kantni husat I kisim bagarapna I gat bikpeba tingting obsem PNG balgivim wanem kain helpim em bal givim.

Las wik em tok wantaim Indonesian fannesing opisel olsem, PNG na Indonesia igutpela pren tru, na em tok aninit long PollsDipatmen em givim dispeba K1000 poketmani bibong em yet na tu wantaim K2000pati Yunaited Pati mani long fan resingbilong ob pipeb bibong Banda Aceh husat Ibusim 250,000 pipeb taim binua I bungim ol.

Minista Kimisopa I tok em I buk save bong01 Polls Dipatmen bong Indonesia na em Itok ob Polls Dipatmen long PNG I son longwanem samting I kamap.

Em tokim Mista Johannes Djopani obsemdispela I likIlk toea em map long helpim. Nalong wankaim taim

Embaseda bibong Indonesia i tenkimIntenel Sekyuniti Minista bong givim dispeiasapot. Long makim maus bibong ol pipelbibong Inodnesia, dispeba hevi I kamap bonglaik bilong em yet, em graun Ikamapim dispeba wan tasol ml I gat bikpeba amamaslong bukim ci gutpela manmeni bong wob Inedi long givim helpim bong husat I gat hevi.

Mista Johannes I tok em I gat bikpebaamamas long Gavman bibong PNG bong luksave bong hevi bilong poro bibong enIndonesia. Em I tok dispeba I 5dm tru dispela bikpeia balk bibong pren I stap insaitbong lewa na tingting bibong ob pipeb nakantni ól.ëm PNG na ci nanapela husat I balkhelpim.

es16

Is Sepik long opim kempen bilong sunami long Is Sepik provins.

opim

Veronica Hatutasi I raitim

WANTOK 1/VOL NIUS jenuari 1319, 2005 Pesl7

WOL NWS WOL NIUS WOL NIUS WOL NIUS

SUNAMI

18Pes

blak.Kanage hanim nab ei kaskas

pinis. Long wiken likIlk brata I kamlong stadi bong haus bal ob I sindaun bong nesenel eksem bongneks wik. Em nau Kanage balkgivim tok stia bong likIlk brata.

Yu listen bol, paps ded longtaimago, mams manit new man, Ilukaut yu bike I fada yu, okel.

My spy kids at skul tell me youpren wan miks reis gel ah?. I don’twan misis slek around my smolbro, okei.

Mas wok hat like menMakam eksampol to Atzera

Jenuari 13 - 19, 2005 LAIPSTAIL WANTOK

Tok pilaf wantaftn Kanaqe oiqeta wfki/0! tru tru poro a wantok bilong gutpela raitman Kanage : laikim tru sapos yupela : ken salim sampela tokp:lai bilongyupela i kam na mipela putim long tok pila: kona bilong Kanage Salim : kam long TOK PILA! KANAGE P0 Box 1982,Boroko NCD o kam long opis klostu long BSP Waigani na neksdua long Mondo Sekanhan klos stua.Mipela stap long las apis Sapotim raitman bilong yumi, Kanage!!

and Watanais gels.Em givim tok stia pinis na em I

balk go tokim dispeba gel prenbilong smob bno.

Obsem na em I go long skul nabungim dispela miks reis men yana tokim em, I skul smol bro olnedi.

In Makam we want kik gels, nosiek misis to sindaun as around,okel.

01 lain long skul I hanim na I noisi isi bong na go stoni long pies.Skul siaman I hanim na pinisimkontrak bilong Kanage bong nokenmoa 5dm pes bong skul graun.

Nogut bal sekyuniti I stretim pesbliong em.

James OmperthMakamMorobe provins

Kanage bliong Makam na emsave apim nem olsem em bratabibong memba na em I man bibongkilim p1k. -

Taim em I stoni bal em I tokaut

tM S1ROcI

dIMAL4gI4f1

olsem memba i save kaikal pbanti 01 bai kalkal m ya Kanage savep1k bong han bibong em stret. ting dokta em ob dok bilong kaikal

Wanpela taim em kamap long ci sikman ya olsem na em bikpIes na wanpela bikpeIa wel p1k I maus na singaut kam ausait.bin naun I kam na ol manmer I 01 pIes lain I paul dlgeta naronim. Kanage bukim na soim tokim ol yet, banirn em mekim longstrong bibong em bong hobim na laik bibong em na painim dat bilongkilim Tasol pik i ron i kam stret em Yuml go long piesaninit long lek bilong em na bamimstret het kota bilong em. Kanagepilim olsem pala I lait insait bong cIrum bilong het kota na em pundaun singaut bong wara I kam.

01 lain pret long Kanage bal dalolsem na wantu tasol ob I askimlcng kar bilong memba tasoI dralva I bes long kanim Kanage i golong haus sik.

Olsem na cI I putim em longhaiwe trak na kanim em I go daunlong Angau haus sik.

Taim Kanage kisim tingting na alI op em save olsem em I stap longhaus sik.

Em kmrap bikmaus bong olgetalain na tckim ci, husat tokim

James OmperthMakamMorobe provins

Kanage go long Wewak longsalim vanilla long wanpeba wiken.

Em salim na kisim mani pinis natingting long balm likIlk 6 peks nadning pastaim.

Bol go long lika sep nab aim 12peks na dning i stap na taim pinisna obgeta kan bilong pIes i go pinisna pies I go tudak nau.

Dispeba taim tu em bikpela kefluI kamap na ol polls i raun longholim ol lain I raun bihain long 8kilok nait.

yupeba long kanim ml kam hia a?. Turangu Kanage em man bilongem hap bibong 01 dokta ya. pIes na I no save long dispela keflu

olsem na em sindaun dning I gomap olsem 9 kilok nait na em kirapwokabaut painim haus bilcng 01wantok long slip wan nait pastaimna dning sampela betel mca maptumcro.

Em wokabaut igo nogat polls karI kam na holim em na Icanim emigo

Insalt long kan ol polls askimKanage, yu save long keflu tu oncgat?. Kanage smndaun I go nahet bibong em paul na em tokim 01polls.

Mi no save long dispeta mankefiu, ml kam ml yet na ml yetbalm bus botol bilong ml na dning 151long ml yet. Dispela man em I mlno save long em, nogat tru. 01polls I hanim na lap indal na tokimem, em crait paps, tok pisin bibongyu Iwin olsem na yu ken i go tasolnoken raun moa bong nait. Nogutkeflu bal hobim yu na kilim yu.

J LingeVan I moSandaun provins

AA KM L4 P1A4AK1LLM 9RLM WMt 1AZZAuMMA

w P1’LW /PI1I I4. 6I’WAK MOA,

7ILfrJ

U7-1/.-*

1-taI

Kanage em - . pes manbilong Makam na i save stap bong40 Mail.

Wanpela taim em hanim olsemlikIlk brata bilong em long WawinNesenel Hal Skul I save prenimwanpela hapkas men, wait na

WN MIJ L?14 s11t-t er?RcAv ‘ AOP5Mc1

Raitmori long

10K PILAILMLM

/ V1 Kern no tok pilaiwantciirn mlolgeta wikfl... -.; --

NEt4 t;; t&AA1 2. K,4M4 NA MR ONA M LM P1Lli1f’ M1AI PiA <ANA4

IA14pi ‘1LOk I IP Af. CØOL4 Lee,/tj LARJA UR ..-

AA IuoAi* x t u<u&< , ...

41A KW HAP 8 8tLO P4M 4AMA V 6t,tAc4F

AA Y&SIMUK_U4I P44"

WANTOK

EmLAIK BILONG PIPEL 13 - 19, 2005 Pes19

1 gutpela lo longpasim plastik beg?

Planti toktok I kamap long ol plastik bilong stua I mekim planti pipia long 01 pies na Ino helpim sindaun na kamap bibong pIes graun.Nau yet gavman I tokaut long pasim ol ol stua I no ken yusim gen 01 plastik. 01 fektori tu bal I stop long mekim ol plastik. Lo bilongstopim dispela ol plastik bal kamap long Namba wan de bilong Epnil long ol stua na long 01 fektoni long namba wan de bilong Jun.HIa em sampela tingting bilong 01 manmeri na pikinini we JOE IVAHARIA I raun na kisim.

Mi bilong GaIp provmns na mlwok Millinium Sekuriti Sevislong Gordons. Mi tu ml sapotim dispela tingting bilong gay-man long pesim 01 plastik nakain yus bilong em bikos dispela I save bagarapim pIes na01 nabis na solwara bibongyumi. Yumi save olsem plastikI no map long tanim o lus longgraun 0 wana. Em i wok longkamapim planti hevi long pIes-graun bilong mipela. Longwankain taim ml ting olsemgavman 0 ol atoniti I maskamap wántaim narapelapasin o tingting long lukautimol fektoni husat I save mekim olplastik samting I stap. Dispelabal I ken heipim ol lain longfektoni we planti bilong yumi 01PNG manmeni I wok i stap.Sapos Gavman I pasim ol fektori long mekim ol plastik planti ol wok manmeri bal piniswok na dispela tu bal Ikamapim narapeba hevi longlaip bibong ol.

Mi bilong GaIp provins na mlwok wantaim Steamshipskampani. Mi ting I gutpela longstopim ol plastik bikes I savemekim planti kain pipia nabagarapim envairomen bilongyumi. Taim I nogat plastik bal Iken kamapim sans bilong 01manmeri long karim bilum nasoim tru kalsa bilong yumi olPNG stret. Dispela tu bal Imekim ol mama long samapimof bilum na salim long kisimmani long en. Narapela tingting bilong ml em long yusimpepa bek olsem long bipo wemipela I save yusim. Em ballukautim gut envainonmen tuna pies i ken stap kiln. Longtaim bilong go long stua o longmaket ol pipel I mas kanimbilum tasol long stoa ol sekuriti I mas lanim ol manmeni kanimbilum bilong putim ol kaikal nasopin igo insait.

Yangpela Yopsi I bilongGoroka na em i amamas longskul hotide bibong em I stap.Em I tok tingting bilong emlong gavman long pasim olplastik I gutpela tnu longwanem 01 plastik I savekamapim planti 01 pipianabaut. Em bai Igutpela bibongol manmeni I ken karim bilumna mekim maket o go longstoa na balm ol kaikal longputim I go insait long bilum.Tasol bal I gat nanapela hevi tulong salt bilong sekyuriti bongol stua we ml tupela ting olsemImoabeta sapos ol menesmenbilong ol stua I mas kamapwantaim wanpela gutpelapasmn bilong stretim dispelahevi.

Mi bibong GaIp pncvins na mlwok long Essco Elektnikolkampani bong Gordons. Mi tingI no gutpeba long pasim 01 plastik beg. 01 atoniti, gavman na01 kampani I mas kamapimsampela moa toktok bong dispela hevi na sapos 01 I kenkamap wantaim narapebapasmn 0 ol fektoni I mas mekimnarapela samting long ol pipelwe 01 I ken yusim long kanimsamting bilong 01. Kain obsemol pepa beg I gutpela tasollong taim yumi 01 manmeni Ibalm pbanti kaikal o bikpelasamting bal olgeta I no mapbong putim I go insait long olpepa beg. Yumi yet i saveolsem pepa beg bal I bnuksapos ob hevi samting I stapinsait.

Mi bilong Enga provins naml wok wantaim MilliniumSekyuniti Sevis long Bonoko.Mi ting em i gutpela long gay-

man I pasim ol plastik beg nayus bilong ol. Plastik I savekamapim planti pipia nabautna mekim pIes i luk nogut.Tasol ml ting tu olsem bal I gut-pela sapos gavman na olmenesmen 0 kampani I savemekim ob plastik I mas tokautkila long wanem narapelasamting ob I ken tok orait kisimpIes bilong plastik long yumiken yusim. Dispela bal I kenhelpim 01 pipel long redim olyet taim ob I laik go long ol stua0 maket long balm ol kaikal.Sapos ol atoniti I no tok kIlaplanti 01 pipel I stap paul yet.Wanpela bilong ol samting ofpipel I ken yusim em bliumtasol dispela tu yumi I save gatkain 01 hevi salt bilong em.Bikpelaem long taim yu balk goinsait long 01 stua na balmkaikal. Planti bilong ob men namama bilong yumi I save krospait wantaim ob sekyuniti gadbilong 01 stoa. Bal I gutpelasapos 01 menesmen bilong olstua I kamap wantaim wanpelagutpeia pasin bong lanim olpipel I karim bilum bong putim01 kaikal long ol. Long saltbilong bilum tu em bal Ikamapim gutpela bisnis tulong 01 mama I mekim nasalim. Na long wankain wel Isoim tu kalsa bliong yumi.

Mi bilong GaIp provins na mlskul long Waigani. Nau yet mlmalobo long hobide I stap.Tingting bilong ml tu Iwankainolsem I gutpela long pasim dlpiastik beg. Planti pipia I savekamap long 01 plastik tasol napies i no luk gutpela. Tasol dispela tu em I asua bibong 01manmeni. Sapos 01 I yusim hetna tingting gut long pasinbilcng tromol gut ol pipia baipIes I stap kIln. Bal I gutpelalong kamapim 01 pepa beg weem bal isi long kukim long paiasapos I nogat yus bilong ci.Narapela em yumi 01 PNG Igat planti kain bilum bilongyumi I stap. Em bal gutpelataim nau lcng karim 01 bilum Igo long maket na stua we obkaikal I ken pulap long en

Pokma I bilong Goroka tasolI stap na skul long Pot Mosbi.Em i tok bong salt bilong yusimbilum dispela em i gutpela.Tasob hevi I kamap taim 01sekyuniti I save stopim 01 man-men long kanim ol blium I goinsait long stua. I moa gutpelasapos olgeta manmeni I givimtingting bibong 01 I go long gay-man 0 01 atoniti pastaim nabihain kamap wantaim wan-pela gutpela tingting long stnetim dispeba hevi. Long 01 plastik sapos yumi tingting gut natrcmoi ol I go insait long pipiadram 0 kukim dispela bal I nomap givim hevi nau yumibungim. 01 man I save mekimpipia. Planti 01 pipia I stap longasua bilong man.

Joe Lahari I bilong Hoholana em Iwok wantaim NiuFondkampani olsem mekanik. Em Itok: Mi ting I gutpeba longpasim 01 plastik. Em bal Ihelpim plesgnaun bibongmipela. Tasol bikpela samtingem bal I givim hevi gen long 01wok manmeni husat I save woklong 01 fektoni I save mekim 01plastik. Pianti bilong ol bal Ilusim wok na bal I kamapimmoa hevi bong dispela taimnogut. Na tu sampeba 01 pipeltu I save mekim likilk mani longsabim 01 piastik long 01 maketnabaut na sapos I pas nau bal

. 01 lain tu bal I nogat not longkisim mani na lukautim ol yet.Bal I gutpela sapos gavman Iken kamapim wanpeia kampani bilong bairn oi plastikolsem 01 lain I save balm elhap am na sknep metol nabaut.

Toksavebilong Edita

0! toktok long dispelapes I no makim olgetatingting bilong WantokNiuspepa.

CATHOLiC RADIOschedule

6.O -

6: -

7: -

7:15 -

7:35 -

8: -

-

915 -

40 -

iaoo1O: -

11:51 -

,1 -

125-12-12:40 -

1 -

-

3s -

3 -

4.e -

4:3 -

5s -

6 -

6.05 -

6:10 -

6.30 -

7 -

7.30 -

8: -

815 -

8:30 -

9.00 -

10:30 -

6:05

7.7.157.358:059.059.159.35100010.3012001205122012:401.001.303053:204004:305:056006056.307007.308008.158.309.0510.0010.301100

6006:05

7007:308008:158:359.3010.00110012:0012.051220

12.403003.204004:305006006:05

6.307007:308008:1590010:0010:30

10:50

ANGELUS.EDTATIONIINSP!ATICNALMUSEVATICAN RADLOWORLDWSVATICAN ENGLISH PROGMMNGSTCPGOSPMJC

KGLGCATHOLE JUKEBOXGospaNGS1OPGOSP$iBOANGaUS

-: muR’cnowLbSStJPP WLTHVRSHO1THAkI4

cKPLETOF DM&WRCYNOS05PGOSCCAThOUGJJKEBOX NCONGSTOPGO5PELM35C

ANGELUSMADANG LOCALNEWSVATICAN ENGUSHPROGRAMLASSUPPER TH ORscHGHY ROSARYCA1HOUC lBOHTVATLCMWORLDNEWS...-. LOCALNEWSVATICAN ENGLiSH PROGRAMrCKSTRET LONG HIV!AtDSVATiCAN ENGLiSH PROGRAM

. ANGELUS- NEDtTATION8NSPIRATIONAL

- VATICANWORLD NEWS- VATICAN ENGLISH PROGRAM- NON STOPGOSPEL MJ00C- RAOGST JOSEPH PRESENTS- VATICAN WORLD NEWS- ENGUSHPROGRAM. KIDS SING-ALONG- CATHOtJC JIJKEBOS- NON STOP GOSPEL &StC. MIGELUS- VATICAN YVRLD NEWS- VATICAN ENGUSHPROGRAi- REFLECTION wsic- OURFATHER’SRAN. AFTERNOON GOSPEL MUSIC- CHAPLE OF DIVINE MERCY- NON-STOP GOSPEL MUSIC. CATHOUC JUK000XEWTN- NON-STOPGOSPELMJSIC. WAVE FACTOREWTN

ANGELUS- VATICAN ENGUSHPROGRAM- FA11MA. HOLY ROSARY. STATIONSOFTHECROSS. VATICAN WORLD NEWS. CRNLOCALNEWS. VATICAN ENGUSHPROGRAM. TOKSTRETLONGHMJDS- CAThOLIC JUKEBOX- VATICAN ENGUSHPROGRAM. NON STOPGOSPEL MUSIC

. ANGELUS- MEOffATIONONSPIRATIONAL

MUSIC- OUR FAThER’S PI.M- CROSSROADS EWIN. VATICAN WORLD NEWS- VATICAN PROGRAM-MUSIC. acKsTEEwn- wuidE FPTOR- NOtSTOPGOSPELMUSIC. ANGELUS- VATICAN WORLD NEWS- VATICAN ENGliSH

PROGRAMME. GOSPEL MUSIC- CHAPIITOFDMNENERCY- GOSPELMUSIC- BACKSTAGE- NON-STOPGOSPEL MUSIC- WORLDOVER NEWS- ANGELUS. VATICAN ENGliSH

PROGRAMME- MIRACLES OFTHECROSS- HOLY ROSARY. CROSSROADS- VATICAN WORLD NEWS. VATICAN ENGliSH PROGRAM- WORLD OVER NEWS EWTN. BACKSTAGE. VATICAN ENGliSH

PROGRAMME- NON-STOPGOSPEL MUSIC

600 - ANGELUS6:05 - MEDIIATIO88INSPIRA11ONAL

MUSIC800 - VATICAN WORLD NEWS8:15 - VATICAN ENGliSH PROGRAM8:35 - NON-STOP GOSPEL MUSIC900 - SUNDAY EUCHARIST LIVE10:30 - NON-STOP MUSIC1100 - 4ThELORESNEYARD1200 - ANGELUS1205 - VATICAN WORLD NEWS1220 - VATICAN ENGliSH PROGRAM12:40 - GOSPELMJSIC300 - CHAPLET OF DIViNE MERCY3:20 - GOSPELMUSIC500 - SIGNSOFTHETIMESRTA600 - ANGELUS

605 - SUIYELICHARISTreç700 - HOLYROSAR7:30 - CATHOUCPISIGHT8 .- VATICAN WORLD NEWS8:15 - VATLOAN.ENGLISI+PROGRAM8:40 :*IflEtO7SV*EYARD10:00 - NONTGOSPELtaJSC

-

6

7 -

7:15 -

?: - :MONS1*j8 -

-

915 - vrnaL$KP3G:tiS - KS:SIALONG1OSID - cATHOLtMKEBoXEwTP112 -

12I2SIL12O -

1 - iEMY1Di.1 - GOSL*iBC3 cHApLEl-oFDgEJe’321 - NoNsTGosPa:*Jsc4.51 - CAr#CUCJ:JKOXWTbO4: - 4IoNsToPGO6?a*L5a0 - IES&ôE14:*JBO6:00 - ANGELUS6 - VATICAN 1GUSHGR6.30 - MANYFACESOfMARY700 - HOLYROSARr7:30 BELEDIC11OII800 VATICAN WORLD NEWS8.15 RNLOCALNEWS8:30 - VATICAN ENGliSH PROGRAM900 - BESTOFJOUNEYHOME1000 - CATHOUCJUKEBOXEWfl-1030 - VATICAN ENGliSH PROGRAM1100 - NON-STOP GOSPELMUSIC

- ANGELUS- MEDITATIONONSPIRATIONAL

MUSIC- VATICAN WORLD NEWS. VATICAN ENGliSH PROGRAM. NON STOPMIJSIC- RADIC SIJOSEPH PRESENTS- VATICAN RADIOWORLD NEWS- VATICAN ENGliSH PROGRAM- KIDS SING-ALONG- CATHOliCJUKEBOX- GOSPELMUSIC- ANGELUS- VATICAN WORLD NEWS- VATICAN ENGUSH PROGRAM. REFLECTION MUSIC. SUPERSAINTS- GOSPEL MUSIC- CHAPI.ET OF DMNE MERCY- NON STOPGOSPELMJSIC- CAThOliC JUKEBOX- NON -STOPGOSPEL MUSIC- RADIOST. JOSEPH PRESENTS- ANGEWS- AJTAPE LOCAL NEWS- VATICAN ENGliSH PROGRAM- MOTHER OF REDEEMER- HOLY ROSARY

.. SUPERSAJNTS. VATICANWORLD NEWS- A7APE LOCAL NEWS. VATICAN ENGliSH PROGRAM- TOKSTRETABOUTHMPJDS

wrrHFR JUDE ENGliSH- CAThOliC JUKEBOX- VATICAN ENGliSH

PROGRAMME- NON-S1OPGCSPEL MUSIC

ANGELUSMEDITATIONINSPIRATIONALMUSICVATICANWORLD NEWSVATICAN ENGliSH PROGRAMNON-S1DPGOSPEL MUSICSCRIP1URE tATIERS WITHDR. SCHOT HAHN EWTNVATICANWORLD NEWSVATICAN ENGliSH PROGRAMKIDS SINGALONGCATHOliCJUKEBOXNON-STOPGOSPEL MUSICANGEIUSVATICANWORLD NEWSVATICAN ENGliSH PROGRAMREFLECTION MUSICFIRST COMES LOVE DRSCHOT HAHN EWTNAFTERNOON GOSPEL MUSICCHAPLETOF DIVINE MERCYNON-STOPGOSPEL MUSICCAThOUC JUKEBOXNON-STOPGOSPEL MUSICSCRIPTURE MATTERSANGELUSVANIIWD LOCAL NEWSVATICAN ENGliSH PROGRAMFA11MA HEAVETSPEACEPLANHOLY ROSARYDOCTORS OFTHE CHURCHVATICANWORLD NEWSVANIMO LOCAl. NEWSVATICAN ENGliSH PROGRAMTON STRETASOUT HMAIDSWITH FR.JUDECAThOliC JUKEBOXVATICAN ENGliSH PROGRAMNON-STOP GOSPELMJSIC

600606

7:007:157:358009:009:159:4010:0010:30120012:0512201200tOO1:30

3003:204:004:305:006006:056.106:307007:308008:15820tOO

10201030

0550

600 -

606 -

700 -

7:15 -

7:35 -

800 -

900 -

9:15 -

9:35 -

1000 -

1020 -

1200 -

1206 -

1220 -

13.40 -

100 -

1:30 -

3:00 -

320 -

400 -

4:30 -

5:00 -

600 -

605 -

6.10 -

6:30 -

7007:30 -

800 -

8:15 -

820 . -

9:00

10.00 -

1030 -

10.50 -

Mi bilong pIes Goroka na mlwanpela bual maket lain. Migat wankain tingting na sapottu long Gavman I pasim 01plastik bikes dispela I savekamapim planti 01 pipianabaut. Nau bal I gutpela taimtu bilong ob men long kanimbilum na mekim ol maket nago long stoa. Tasol ml laik gay-man Imas tok kila long 01 stualong larim 01 mama I karimbilum I go insait.Heisi Heaho

John Pokma

Allan Aifarapo

Peter Yopsi Linda Posu

Wasi Pata

Haihe Kere Francisca Patrick

es2O Jenuari 13 - 19, 2005

Cynthia Buckley-igua CHM I raitim

L AITS,kamera... Eksen!" Yu ken harimdispela toktok I

kam long dairekta husat Isave wok long ol muvi set0 pIes we ot i save mekimol muvi piksa. Yu bai mapharim dispela kain toktoktu sapos yu wanpela TVprisenta 0 ol lain manmerihusat I save kamap long 01TV progrem.

Chin H Meen SupensoundStudios i gat tnipela musikprogrem I save kamap longEMTV. Dispela tnipela pro-grem em CHM Video Hits,South Pacific Music naPraise. Olgeta yet em CHM Isave mekim insait long CHMVideo Productions House.

Wok bilong kamap man-men bilong hostim 01 CHMmusik progrem I no isi samting. Yu mas I gat pasinbitong toktok na kirapim skinbilong 01 manmeni I lukiuklong TV. Planti yangpeiaPapua Niugmni manmeri I nosave sanap long al bilongvidlo kamera o toktok namekim kain kain tok pilallong kamera na planti longol yangpela husat i savetraim I save kisim taim nating tnu.

Han i save tuhat nating, titI save gunia, han i savegunia, toktok i save paul napasin bilong sem I savekamap taim ol nupela manmen i stat wok wantaimCHM. Tasol bihain long ol Isanap bong al bilong kamenana kisim strong, ol I savekamap 01 bikpela manmenilong TV.

01 dispela lain i savemekim wanem kain wok.Olsem yu save lukim longTV, 01 dispela lain i savestoni long wanem samtingbal kamap long progrembilong ol, wanem ol toktok Ikamap long musik, stoni long

ol nupela albam, musik atisna 01 arapeba mauswaranabaut.

01 I save gat sans bong tokstori wantaim 01 biknemmusik ben, 01 I save go longolgeta musik konset na ci isave gat sans long kisim 01hanmak 0 siknesa bibong 01namba wan musik atisbilong 01 yet. Tasol I no save151 olgeta taim. Em i wanpelawok tu ya. Na sampela taim,yu ken lusim gras long hetna bikpela wan I ken kilim yutu.

Planti manmeni I save laiklukim ol musik prognembitong CHM I no save lukimbikpeba hat wok 01 manmenibilong CHM I save mekimlong kamapim 01 dispela TVso.

Wanwan man o menhusat I save sanap long franbilong kamena I ken mekimplanti aua hat wok i go insaitlong stretim pnognem bilongem bilong 01 wik antap.

01 I mas makim ol musikklip ci bal soim, 01 I massekim wanem 01 klip 01 man-men i save laikim tumas,kisim stoni bilong ol musikatis na ob albam, promotimol musik ben, makim taimbilong stoni wantaim dlmusik atis.

Na taim olgeta I pinis nastnet, ol I mas redi longsanap na soim progrembilong ol long fran bilongkamena.

Long dispela salt, ol I masredi wantaim ol toktck ol balmekim taim ol I toktok longkarnera. Long tok Inglis,nem bibong dispela toktok dlI save kolim ‘sknipt’.

Bihain long en, em I taimbibong dispela man o menhusat bal sanap long franbibong kamera long soim trustall bibong 01.

MU S1K/MU VI

* Dispela emyupela - LongGeorge Nigani Jr. Video

Bilong wanem ol I maspulim laik bilong ol manmeniI husat I lukim TV I stap. 01 Ilaikim ol long lukim ol olsemwanpela poroman bilong ol.

01 manmeri husat I binsanap long fran bilong kamera bipo na mekim nembilong ol em Vincey Boy,Kevin Maral, Dadi Toka Jnr,dispela pani man Kanage,Leo Morgan Jnr, Varage

8.3OPM - FRAIDE NAITMUVI - FOREVER YOUNG

Wanpeba tes pailot bilongol nupela balus long Amenikalong 1940 samting I stapwantaim bikpeia wan bihainIcIng ka I non antap long lewamen bilong em na em i kisimbaganap na slip long haus-sik.

Wan I kilim em nogut tru naem Igo traim wanpeba nupelawok sains we ol dokta Iputimbodi bibong em Idng blok aisna em i slip moa bong 30 yla.

Taim em I kinap, em I staplong tude. Gutpela muvibilong famili.

.7!

/ , --

I I I I II I 1.1.1 I

WANTOK

Is

CHM TV HOSTS

Hits na Doreen Lavalamat Praise.

ol lain i save mekim bikpeta hat wok long karim of CHM TV musik progrem I kam longlephan i go long rait, Didimeri South Pacific Music, Cynthia tgua Olgeta progrem,

Vagi, Lisa Kanawa, VagiSamuel na Rozalia Daba.

John Faunt, man I savesingsing long Haus Bol tu Ibin stat wok olsem wanpelaTV pnisenta long CHM VideoHits pastaim long em Imekim nem bilong em longvolume I atbam bilong em:

Jnn, Doreen Lavalamat,Cynthia Igua na Didimeni, naJaga Renagi.

Olgeta dispela lain nau Isave mekim bikpeia hat woktru long olgeta wik longkanim 01 dispela TV musikprognem I save kamap longEMTV.

Nau yu save, taim yulukim wanpela long ol dispela pes I kamap long TV

Tete, bal yu ken lukim oflain olsem George Nigani

skrin bilong yu, nokenbagarapim dl nating.

01 I save mekim bikpelawoktruIong kamapim ob dispela musik progrem yu savelukim long TV.

Yu ken sindaun isi nalukim ol dispela progrem,tasol tingtim tu bikpela wokof fain i save mekim longstretim ol dispela prognembilong yu.

9.3OPM - MANDE NAIT -

c.s.I.Dispela prognem em stoni

bilong wanpela CrimeScene Investigation Bunclong Las Vegas, Nevada.

Planti bikpeba samting Isave kamap obsem mankilim anapela man.

01 CSI lain i save yusim olkain kain masin na savebibong dl yet long painim authusat tru I kilim man.

WANTOK

Em. .-1 IPELA I stap pinist I long namba tu wik. bilong 2005, na ol

tingting bilong SP_j Top 100 bllong

-4 Yumi FM longmakim pinis bilong yia I stapyet.

Planti singsing I bin strongimsanap bilong of na soim strongbilong PNG musik indastni.Otsem na ml laik lukiuk bek naglasim of divelopmen I kamapinsait long musik indastnimap nau.

Insait long 30 yia I gopinis, strong bilong intanesenel na rijinol musik Ikamap strong insait longkantri na I hativim longstrongim pairap bilongmusik na wok bibong olmusik atis bilong yumi yet.

01 intanesenel musik atis Ibin bikpela long stat bilong19705 taim Bogenvil Kopa Ibinkanim ol intanesenel musik atisI kam long pilal musik bilongbikpela hap ovasis manmenihusat i bin stap long mainingtaun bifong Arawa.

I bin i gat planti musik atis Ikam long Australia na NewZealand husat I bin kam longpilal long Davara Hotel, Toniva0 Arovo Allan Risot long KietaBe.

Long Pot Mosbi yet BrianAitken bilong bipo IslanderHotel Nau nem bilong emHoliday Inn i wok long sainim01 kain kain atis bilong ovasislong olgeta mun. Wanpelabiknem musik men bilongAustralia long dispela taim emMarcia Hines.

Tasot smok kampaniBenson & Hedges Ibin go pastong karim 01 intanesenelmusik atis I kam aninit longGolden Tones Musik pnogrembilong 01. 01 I kisim 01 intanesenef musik atis I kam long

MUSIK/TV GAID

bipo, nau empital tong sampela -konset hialong 1990s.

Benson & Hedges i binnamba wan bikpela bisnis I gopas long putim mani long 01laip konset bllong 01 PNG benlong olgeta hap bilong kantnilong olgeta yla taim 01 I binsave putim mani long GoldenTones Musik progrem. I bin igat bikpela konset tru longpinis bilong yla taim biknem

..4 O,. GLASIM MUSUK

bilong 1960 yet bilong 01 longyusim insait long ol redlo stesen bilong 01 long Rabaul naWewak. Dispela tupela opis Ibin kamapim Kundu Sevis.

Long dispela taim ABC I binstap long opis nau NBC I staplong en. 01 I bin rekodim musikbibong 01 pawa ben bilong PotMosbi tong dispela taim olsemKontikis, Freebeats, kopykats,Stalemates na 01 arapela benbibong Papua. 01 I bin nilisimmusik bilong 01 dispela lainaninit long Viking Recordsbilong New Zealand bikos longdispela taim planti wait man-men husat I bin lukautim dlhotel, ba na klab insait bongPot Mosbi I bin laikim tru musikbilong dl Papua.

Long 1973 ACB I bung wan-taim DIES long kamapimNesenel Brodkasting Komisinna dl rekoding bilong 01 tokolben i bin pairap long redlo.

Sampela yla pastaim longdispela I bin kamap, wanpela

nupeba studio i bin kamap longRabaul.

Lokol musik wantaim pairapbilong kulele na gita Iwok longgo bikpeba, tasol nogat wan-peba I bin gat wankain strongolsem Blasius ToUna - manhusat I kamapim dispela sings-ing ‘Singapo, Yu bun bilong dlTobal’.

Dispela singsing I kamapnamba wan singsing I kamlong wanpela man PapuaNiugmni yet na I kukim stretlong 01 redlo long NiuginiAilans salt na long Papua salttu. Em I brukim olgeta banislong olgeta hap bilong kantnina I kamap namba wan sings-ing we planti manmeni longkantni I bin laikim tumas.

Em i bin kamapim sampelamoa pani singsing, na NBC Ibin askim Magnetic Tapesbilong Sydney Australia longbungim olgeta dispela sings-ing long wanpela nekod tasol.ToUna I bin namba wan PNGmusik atis long rekodim olgetasingsing bilong em long wan-pela albam.

Long stat bilong 1970s,wanpela yangpela bisnismanlong Pot Mosbi I bin lukiukstrong long kamapim PNGmusik. Raymond Chin I binlukim strong bilong PNGmusik.

Insait long wanpela likilk studio long bikpeba opis bilongCHM lang Tabani Place,Bdnoko, Mista Chin I binMenesing Dairekta bilongCHM na em I sanapim wan-peba 8-trek nekoding studio nahalanim bipo DIES redlo manTom Sinani. Wdk bibong embilong painim 01 PNG musikatis na ben.

Long Rabaul, NBC I bin gohet long nekodim ol lokol musikI go long kaset. Planti redloanaunsa bilong Rabaul I wok

musik atis bilong Australia,James Blundell I bin kam.

Taim I laik go long pinisbitong 19905, NAU FM I binkamap na of i bin kisim 01bikpela ovasis atis olsem

"Long 1970s taim Bogenvil Kopa I bin karim olintanesenel musik atis I kam long pilai musikbilong bikpela hap ovasis manmeri husat i binstap longmaining taun biongArawa.

I bin i gat planti musik atis i kam long Australiana New Zealand husat i bin kam long pilai longDavara Hotel, Toniva o Arovo Allan Risot longKieta Be."

Boney M, Lucky Dube,O’Yaba, na Makoma. Olgetadispeba musik atis na grup I binapim mak bilong PNG musik.

Chin H Meen SupersoundStudios i bin lukluk tong kisim01 biknem musik atis insaitlong Pasifik, otsem Daniel RaeCostello na dl arapela ben naatis bilong Fiji, New Zealandna Australia.

01 I bin go pas tu long salimdi lokol musik atis bilong PNGI go pilal raun long SolomonAilans na Vanuatu aninit longnem, Super Band. Narapelas.tudio bilong bipo, Pacific GoldI bin salim ol namba wanmusik atis bilong 01, Banike Igolong New Caledonia.

Mi mas tokim yupela tuolsem namel long 1980s, PNGmusik I bin pairap pinis longovasis. Dispéla I kamap longstrong na stall bilongSanguma ben, husat I binkamapim intanesenel nem napulim iau bilong 01 arapebakantni. 01 I bin bungim singsingbilong tumbuna wantaimmusik bilcng tude.

01 arapela musik atis bilongPasifik husat I bin kam longPNG em Vanessa Quai bilongVanuatu, Black Rose bibongFiji, Isles De Sound na Sharzy& Barnzie bibong SolomonAibans, na Mataqali Ben bibongFiji.

Tasol olgeta dispela gutpelasamting I bin kamap insait longmusik bilong PNG I no bin mapkamap sapos AustralianBrodkasting Komisin ABC naDipatmen bilong Infomesen naEkstensen Sevises DIES Inobin strongim 01 lokob PNGmusik atis na ben.

Dispela tupela lain I bin gopas long sanapim PNG MusikIndastni. DIES Ibin go pas bongrekodim musik bilong pIes nastningben musik long stat

naulong kolim ‘Tolal Rock’ bibongwanem 01 tok pies Kuanuasingsing I bin pairap na bungwantaim musik bilong gita nanok musik.

Soundstream studios I binkamap long rekodim musikbilong 01 ben na kwaia bilongTolal. 01 biknem musik benbilong tete olsem Banike,Painim Wok, Jnr Molachs naShutdown i bin kamap longdispela studio.

Soundstneam I bin senisimnem Igo long Pacific Gold taimCHM I sanapim rekodingmusik haus bilong 01 longRabaul. Long dispela taim tu,Kuanua Studios i bin kamap.

Taim NBC I lukim obsemlokol PNG musik I bin i gatstrong long mekim mani, 01 Isanapiml6 trak studio bilong01 tong Mosbi.

Taim maunten pala I binpairap long 1994, 01 studiolong Rabaut I bin pas.Sampela mun bihain, PacificGold i bin sanap tong Mosbi.

I kam map tude, pfantinupela studio i bin kamap. I nolong Pot Mosbi täsol, long 01arapela provins tu.

Island Sound Studios i binopim dua bilong em longRabaul aninit long CHM, PalmSlave Studios i bin op longKimbe, Cyclone Studios i statlong Godens, Mosbi na SoundView i bin stat long Waigani. Ino long taim I go pinis,Pawahaus studio.

Tru tumas, mipela wokabautlong longpela rot pinis insaitlong dispela 30 yla, na naumipela I ken tok obsem mipela Igat dl intanesenel atis tu olsemTelék husat I nilisim namba tnintanesenel albam bilong emlong Australia, na BenHakalitz, namba wan dramabibong mipela husat I pilal wan-taim Yothu Yindi I stap.

Insait long 4-peba yla I gopinis, mipela I bin i gat sam-pela bikpela raun long ovasisolsem 01 City Mission naunlong Australia we Patti PottsDol na Hitsy Golou I mekim,raun bilong Tribesmen longEurope, na Teleik longSolomon, Vanuatu na dl arapeia kantni.

Hitsy I bin mekim nem longCook Islands, Buruka Tau I binnaun skulim musik long Saut IsEsia, 01 raun bilong PGS longAustralia, John Wong I mekimnem long Pacific MusicAwards ldng Brisbane na 01arapela gutpela musik naunausait long kantni.

Bikpela hap bibong olgetadispela samting insait longgroa bilong PNG Musiklndastni I kamap long strong nahat wok bilong wanpela man,Raymond Chin, husat I binbilip olsem 01 musik atis bilongPNG map long mekim nemlong wol musik

Mipela hia bong GlasimMusik wantaim JK I givim luksave long dispela man husat Istatim olgeta samting mipela Igattude.

*Yu ken ridim storiblong 01 musikman/men long What’sOn With Raitmaninsait long POSTCOURIER tasol,Trinde, oigeta wik.

Jenuari 13 - 19, 2005 Pes21

EMTVGAID

5.29 STATION OPEN5.30 JOYCE MEYER MINISTRY6.00 TODAY SHOW9.00 MALOLO CLUB11.10 CREFFLO DOLLAR11.30 DR PHIL2.OO EMTV PRIME LINE4.57 EM1VTOKSAVE5.00 THE PRICE IS RIGHT

$100,000 SUPER SHOWCASE6.00 NATIONAL EM1V NEWS6.30 A CURRENT AFFAIR6.59 LOTTO DRAW7.00 20120 match . Australia v

Pakistan8.57 EMTV TOKSAVE9.00 CHM SUPER SOUND10.00 KING OF QUEENS10.30 EMIV NEWS REPLAY11 .00 WALKER TEXAS00.00 NIGHTLINE0.30 STATION CLOSE

5.00 JOYCE MEYER MINISTRY6.00 TODAY SHOW9.00 MALOLO CLUB11.00 CREFFLO DOLLAR11.30 DR PHIL12.30 EMTV PRIME LINEUP4.57 EMTVTOKSAVE6.00 NATIONAL EMTV NEWS6.30 A CURRENT AFFAIR6.58 10K PISIN NEWS UPDATE7.00 LOTTO DRAW7.01 PRAISE8.00 INSAIT8.27 EMT’/ TOKSAVE8.30 APPRENTICE9.30 C.S.I. CRIME SCENE

INVESTIGATION10.30 NEWS REPLAY11.00 CHM SUPER SOUND12.00 NIGHTLINE12.30 CLOSE

5.29 STATION OPEN5.30 JOYCE MEYER MINISTRY600 TODAY SHOW9.00 MALOLO CLUB11.10 CREFFLO DOLLAR11.30 DR PHILL12.30 EMTVPRIME TIME LINE UP1.00 ONE DAYSERIES .AUSTV

PAKIS4.57 EMTV TOKSAVE5.00 THE PRICE IS RIGHT

$100,000 SUPER SHOWCASE5.30 AUSTRALIAV PAKISTAN

CONT...6.00 NATIONAL EMTV NEWS6.30 A CURRENT AFFAIR6.58 NEWS UPDATE TOK PISIN6.59 LOTTO DRAW7.00 AUSTV PAKIS CONT...9.30 FRIDAY FIGHT NIGHT9.27 EM1V TOKSAVE10.00 FRIDAY NIGHT MOVIE:

FOREVER YOUNG00:00 EMTV NEWS REPLAY00.30 NIGHTLINEOO.3OamSTATION CLOSE

I-t,II7:00 IT’S HI.57:30 JAYJAY THE JET PLANE8.00 PLANET FANTA9.30 DOWNLOAD10.00 50 FRESH11.30 X-TEAMl2noonSURF SPORT1 .00 CHURCHILL MAN OF DES

TINY, PART I2.00 CHURCHILL MAN OF DES

TINY PART 25.00 ESCAPE WITH ET5.30 FISHING AUSTRALIA6.00 NATIONAL NEWS EMTV6.30 SPECIAL PRESENTATION

CIRQUE DU SOLEIL"NOUVIELL EXPERIENCE.

CIRCUS SHOW8.00 SOUTH PACIFIC MUSIC8.57 EMIV TOKSAVE9.00 XENA WARRIOR PRINCES10.00 HECULES11.30 THE LEGENDARY HIDDEN

CifYO.OOamKING OF QUEENS00.30 CLOSE

6:59 STATION OPEN7.00 IT 05 WRITTEN7.30 WORLD OF WILDLIFE8.00 AMERICAN CINEMA8.30 GOOD SPORT9.00 ONE DAY SERIES AUST VS

PAKIS12.30 SPEED MACHINE1 .00 AUST V PAKIS....5.00 THE PACIFIC WAY6.00 NATIONAL EMTV NEWS6:30 TOUCH BYAN ANGLE7.30 PREMIER SPECIAL: THE

TRUTH BEHIND THE MOONLANDING

8.27 EMTV TOKSAVE8.30 MOVIE: SECOND CHANCE10.30 EMTV NEW REPLAY11:30 PRAISE00:00 STATION CLOSE

5.29 STATION OPEN53O JOYCE MEYER MINISTRY6.00 TODAY SHOW9.00 MALOLO CLUB11.00 CREFFLO DOLLAR113O DR PHIL12.30 EM1V PRIME UNEUP4.57 EM1V TOKSAVE5.00 THE PRICE IS RIGHT6.00 NATIONAL EM1Y NEWS6.30 A CURRENTAFFAIR6.58 TOK PIN NEWS UPDATE6.59 LOTTO DRAW7.00 BACK YARD BLFrZ7.30 HOLIDAY SHOWDOWN8.27 EMTV TOKSAVE8.30 JAG9.30 THIRD WATCH10.30 EMTV NEWS REPLAY11.00 ER00.00 NIGHTLINE00.30 STATION CLOSE

6.29 STATION OPEN5.30 JOYCE MEYER MINISTRY6.00 TODAY SHOW9.00 TOUR MATCH CRICKET

WEST INDIES V PAKIS12.30 SOME CALL IT SPORT

- 1.00 WEST INDIES V PAKISCONT...

4.57 EMTVTOKSAVE5.00 THE PRICE IS RIGHT

$500,000 SUPER SHOWCASE6.00 NATIONAL EMTV NEWS6.30 A CURRENT AFFAIR6.57 TOK PIN NEWS UPDATE6.59 LOTTO DRAW7.00 WORLD OF WILD LIFE7.30 WIFE SWAP- NEW SERIES8.57 EMTV TOKSAVE9.00 WEDNESDAY NIGHT MOVIE:

CURLY SUE11.00 SOUTH PACIFIC MUSIC11.30 EMTV NEWS REPLAY12.00 NIGHTLINE12.30 STATION CLOSE

Movie:Forever young

I O.OOpmFriday

NATIONAL WEEKLYHIT PARADE

YUMI FM NATIONAL WEEKLYHITPARADE

Sarere Januañ 8, 2005 Twises I sponsaSingsing MusikMs Dispela

WikSweet Karanas O.shenTowescop itambuLIII Itambul BayamaDimigura

ArmstrongBits & Pieces

Sigi Mangi Grumo MasalalLareva Ex Hoilie MaeaLewa HausbolKina.com.pg.au SimbaryJombie Kunex New Painim WokSharon Urabom Kania

23456

91011121314151617

Minica Mabbak 18Julius Moab 19

Pasin TasolHard LifeNaike

Luke BanagX.AnatsHausbol

NaWonde Tom LaK.MaIaKuRup

Men SiwiSugar MenParasiteSikul SepikNellien Uralom Kania ft Moses20 Crime Scene Investigation

9.3Opm Monday

Pes 22 Jenuari 13 - 19, 2005

Nem: George AlitKrismas: 17 manAdres: P.O. Box 1190 Wewak ESPSave laikim: Mekim penpren wantaim 01 anapela Pasifik Ailans lain na 01 penpnen bilcngovasis.

Nem: Anem ChanichAdres: Gabensis Primary SchoolP.O. Box 315 Lae, Morobe ProvinceKrismas: 16 manSave Iaikim: Paitim gita, painim abus, wokgaden, stadi na go botu.

Nem: Semion SenesAdres: Gabensis Primary SchoolP.O. Box 315 Lae Morobe ProvinceKrismas: 16 manSave laikim: Pilal ragbi, paitim gita, tok pilalna raun wantaim ol manki.

Nem: Ebiah LucasAdres: Gabensis Primary SchoolP.O. Box 315 Lae, Monobe ProvinceKrismas: 15 manSave laikim: Piiai volibol, tok pilal, skelimmusik, go lotu na raun wantaim 01 manki.

Nem: Otife Eleanor Lantu’eAdres: Mercy Secondary SchoolRO. Box 580 Wewak ESPKrismas: 17 menSave faikim: Hanim musik, pifai basketbot navolibol, nitim buk na mekim pren.

Nem: Raymond BillyAdres: Gabensis Primary SchoolP.O. Box 315 Lae, Monobe ProvinceKrismas: 14 manSave laikim: Pilal soka, raun wantaim 01 ponona tok pilal.

Adres: Gabensis Primary SchoolRO. Box 315 Lae, Monobe ProvinceKrismas: 15 manSave laikim: Raun long bus, hanim musik napilal soka.

Nem: Evelyn SorsengAdres: Mercy Secondary SchoolP.O. Box 580 Wewak ESPKrismas: I 7 menSave faikim: Pilal soka, danis, dlv, swim, pubkanu, na tok pilal.

Nem: Martina MorosmaAdres: Mercy Secondary SchoolP.O. Box 580 Wewak ESPKrismas: 17 menSave laikim: Pilal soka, danis, dlv, swim, pulkanu, na tok pilal.

Nem: Krishna K. TagoeAdres: #BJ 106, Awutu-Bawjiase, Yn, Ghana,WAKrismas: 18 manSave laikim: Spot, komputa gem, lukim piksa,hanim musik, senis poto na presen, go lukim olpren, na laikim penpren namel long 18 na 40krismas.

Nem: Ennese Awuah BarristerAdres: Achiase Senior Secondary SchoolP.O. Box 33 Achiase, GhanaKrismas: 18 manSave laikim: Kisim poto

Nem: Fred Bonna AgyemangAdres: Achiase Senior Secondary SchoolP.O. Box 33 Achiase, GhanaKnismas: 1 6 man

LAIPSTAIL WANTOK

MaIon

ma kamapg we stret?

TUMBUNABIPO tru tupela bnata I stap long wan-

pela pIes long hap bibong Mendi, insaitlong Sauten Hailans. Wanpeba I manbilong wokim gaden na arapela I manbibong painim abus. Gaden bibong tupela Ibikpela hap tru. lnsäit long gaden bibongtupela man, kain kain kaikal I pulap tnu.Wanpeba de tupela I wok i stap longgaden. Man bibong painim abus i tokimbrata, "Ating nau yumi I nogat abus ya,ating bal ml go painim tumona."

Tupela I nedim ol kaikal. Tupela Ibrukimkumu na kamautim tano, kaukau, brukimpitpit na palawut, na lip ti. Nanapela Isapim kaukau na tano na narapela Iwokimpala na kukim ston. Tupela I mumu pinisna man bilong painim abusi redim 01 Sup-sup, spia, akis, banana, tanget na wanpelarabis malo. Olgeta samting I nedi natupela I stat long nausim mumu bilongtupela. Tupela I rausim pinis na tupela Istat long skelim. Olgeta samting tupela Iskelim long tupela hap tasol.

Nanapeba de man bilong painim abus Iputim tanget na rabis mabo bilong em naem I holim 01 samting bilong sutim abus.Em stat long wokabaut I go long bus. EmI wokabaut I go na kalapim wanpelamaunten na kamap long hap salt longnarapela maunten gen. Long dispela tnepI pulap tru long kapul. Em i kilim plantikapul na em I kanim long bifum. Em Iwok-abaut I go tongwe likIlk na kam kamaplong wanpefa diwal bipo I pundaun. Em itanim na lukim, man graun mabumafum Ipulap tru antap long dispela diwal.

Em I tingting planti. Em I wanem samting? Ating bai ml lukim na I go bek longhaus. Olsem na em I go aninit long dispela diwal. Em i no lanim hap bodi otanget I go ausait likilk. Em I no stap long-taim yet na man diwal I stap long mov, oseksek. Em i tromol nek. Em I wokim treppinis na em I slip long dispela pIes.Narapela de em i sindaun long dispeba

Dia LaiplainMi stap long wanpela kos

long Mosbi na ml wok longwan long famili bibong ml longpIes.

Bel bilong ml I hevi tru nasampefa taim ml laik kisimolgeta kago bilong ml na gobek long pIes. Klostu menbilong ml bal kanim tu nambawan pikinini bilong mitupela.Olsem na mi wan tru long em.

Dia Pren,Yu stap longwe long pies

bong taim men bilong yu Ikanim namba wan pikininibilong yutupeia na olsem yuwok long wan. Dispela I soimolsem yu gat strongpeta balklong men na pikinini bilong yu.

I buk olsem yu no bin lusimmen bilong yu na go staplongwe. Na tu long taim ml Ilaik kisim namba wan pikininipapamama .I save amarnas,tasol ol I save tingting planti tu.Olsern na yu no mas wan

pIes em i save sindaun long en.Of men I singsing I kam gen na of ana

pelà Iwok long kalapim dispela tnep tasol.Man em I fukim al nogut, lek nogut, gut-pela na I no gutpefa man I pufap tru nainapim dispela longpela diwal. Wanpelabifong ol I lukim em pinis na olgeta Iranawe I go. Man ya I kirap fukluk tasolem I no lukim of i go long wanem rot. Manya I tingting planti tru. Ating bai ml mekimwanem samting? Ating moabeta ml putimtrep tasol.

Man i kirap karim bifum kapul bilong emna wokabaut I go bek tong pIes. Em ikamap long pies na bnata I amamas longbrata I kam bek bong pIes. Em I amamaslong of abus tu. Wanpela samting em, emI no tokaut long wanem samting em I bin

LIIlukim. Nanapela de em I go long dispelapIes pastaim em I go long en.

Em i mekim olsem pastaim em I mekim.01 yangpela meni I singsing I kam, na lastru wanpela naispela men tnu I singsing Ikam. 01 I lukim em gen na of I nanawe Igo. Long dispela taim tasol em i stat longwokim trep. Las tnu dispeia naispefa menI kam na I hagamap long trep. Bol ya Ikirap tasol holim pasin em. Men ya I tanimlong ston tasol bol ya I kirap hoiim pas.Em I wok long tanim long kainkain samting.

Tasol bol I kirap holimpas tasol. Olsemna men I tok. "Mitupela. I ken go long pIesbilong yu." Tupefa I kamapimplanti famili.Em yumi olgeta I pikinini biiong dispebatupela manmeni tasol.

Mi wan long Famili bilong ml

tumas long dispela.Planti bilong yumi I save

pilim olsem tong taim man omen bilong yumi I stap long-we, na yumi salim pas I go naI kam bal yumi I no map longwan tumas. Sapos yu saveolsem men bitong yu I staplong pies, em I ken raitim pas Ikam long yu, orait, em I gut-pela long yu tu long salim pasoltaim long em. Na sapos yulaik, orait, yu ken katim toktokbilong yu long keset na salim Igo bong em.

Long taim em I kanim pikinini, wanpela wantok o pren

bifong yu wanpela o prenbilong yutupeta I ken ring osalim feks na.toksave long yu.

Na 01 anapela manit manhusat I stap long kos wantaimyu I pilim olsem wanem? Yutraim toktok wantaim 01 tu onogat Sapos sampela bilongof i gat pikinini, onait, yu kenaskim of ol I save pilim olsemwan em taim ol I stap longwena of i step insait long wankainsituesen bilong yu, moa yettaim meni I talk kanim pikinini.

Yu gat sampela wanpelabitong yu I stap long Mosbi onogat? Sampela taim yumi gatwan long of lain I stap longpIes, ol wantok I ken heipimyumi tong pinisim dispela wan.

Planti manmeri I no laiktusim famili bilong of na goIongwe long wanpeia kos.Tasol planti man I no lakiolsem yu. Na tu I gat plantisamting I save kamap tonglaip bilong yumi na yumi I nomap long senisim.

Mipela I bilip olsem yu yet Istnetim pinis rot bitong menbilong yu long go kanim pikmnini. Olsem na nau yu mas tingting bong stadi bilong yu.Tasolbal yu amamas sapos yu pasbong kos bilong yu na go beklukim men na nupela pikininibilong yu.Laiplain

LaipfainSapos yu gat wan o askim,salim I kam long Lifeline, P0 Box 6074, Boroko, NCD.Mipela I no map autim trupefa nem bilong yu tasol ofsamting we yu toktok longem bai mipefa I bekim.Olsem na satim trupeta nernna adres na mipeta bai satimbekim long wan bilong yu ikam stret long yu.Laiplain

Laikim PenprenSTORI

Nem: Anem Gerry

Pes 22 Jenuari 13 - 19, 2005

Nem: George AlitKrismas: 17 manAdres: P.O. Box 1190 Wewak ESPSave laikim: Mekim penpren wantaim 01 anapela Pasifik Ailans lain na 01 penpnen bilcngovasis.

Nem: Anem ChanichAdres: Gabensis Primary SchoolP.O. Box 315 Lae, Morobe ProvinceKrismas: 16 manSave Iaikim: Paitim gita, painim abus, wokgaden, stadi na go botu.

Nem: Semion SenesAdres: Gabensis Primary SchoolP.O. Box 315 Lae Morobe ProvinceKrismas: 16 manSave laikim: Pilal ragbi, paitim gita, tok pilalna raun wantaim ol manki.

Nem: Ebiah LucasAdres: Gabensis Primary SchoolP.O. Box 315 Lae, Monobe ProvinceKrismas: 15 manSave laikim: Piiai volibol, tok pilal, skelimmusik, go lotu na raun wantaim 01 manki.

Nem: Otife Eleanor Lantu’eAdres: Mercy Secondary SchoolRO. Box 580 Wewak ESPKrismas: 17 menSave faikim: Hanim musik, pifai basketbot navolibol, nitim buk na mekim pren.

Nem: Raymond BillyAdres: Gabensis Primary SchoolP.O. Box 315 Lae, Monobe ProvinceKrismas: 14 manSave laikim: Pilal soka, raun wantaim 01 ponona tok pilal.

Adres: Gabensis Primary SchoolRO. Box 315 Lae, Monobe ProvinceKrismas: 15 manSave laikim: Raun long bus, hanim musik napilal soka.

Nem: Evelyn SorsengAdres: Mercy Secondary SchoolP.O. Box 580 Wewak ESPKrismas: I 7 menSave faikim: Pilal soka, danis, dlv, swim, pubkanu, na tok pilal.

Nem: Martina MorosmaAdres: Mercy Secondary SchoolP.O. Box 580 Wewak ESPKrismas: 17 menSave laikim: Pilal soka, danis, dlv, swim, pulkanu, na tok pilal.

Nem: Krishna K. TagoeAdres: #BJ 106, Awutu-Bawjiase, Yn, Ghana,WAKrismas: 18 manSave laikim: Spot, komputa gem, lukim piksa,hanim musik, senis poto na presen, go lukim olpren, na laikim penpren namel long 18 na 40krismas.

Nem: Ennese Awuah BarristerAdres: Achiase Senior Secondary SchoolP.O. Box 33 Achiase, GhanaKrismas: 18 manSave laikim: Kisim poto

Nem: Fred Bonna AgyemangAdres: Achiase Senior Secondary SchoolP.O. Box 33 Achiase, GhanaKnismas: 1 6 man

LAIPSTAIL WANTOK

MaIon

ma kamapg we stret?

TUMBUNABIPO tru tupela bnata I stap long wan-

pela pIes long hap bibong Mendi, insaitlong Sauten Hailans. Wanpeba I manbilong wokim gaden na arapela I manbibong painim abus. Gaden bibong tupela Ibikpela hap tru. lnsäit long gaden bibongtupela man, kain kain kaikal I pulap tnu.Wanpeba de tupela I wok i stap longgaden. Man bibong painim abus i tokimbrata, "Ating nau yumi I nogat abus ya,ating bal ml go painim tumona."

Tupela I nedim ol kaikal. Tupela Ibrukimkumu na kamautim tano, kaukau, brukimpitpit na palawut, na lip ti. Nanapela Isapim kaukau na tano na narapela Iwokimpala na kukim ston. Tupela I mumu pinisna man bilong painim abusi redim 01 Sup-sup, spia, akis, banana, tanget na wanpelarabis malo. Olgeta samting I nedi natupela I stat long nausim mumu bilongtupela. Tupela I rausim pinis na tupela Istat long skelim. Olgeta samting tupela Iskelim long tupela hap tasol.

Nanapeba de man bilong painim abus Iputim tanget na rabis mabo bilong em naem I holim 01 samting bilong sutim abus.Em stat long wokabaut I go long bus. EmI wokabaut I go na kalapim wanpelamaunten na kamap long hap salt longnarapela maunten gen. Long dispela tnepI pulap tru long kapul. Em i kilim plantikapul na em I kanim long bifum. Em Iwok-abaut I go tongwe likIlk na kam kamaplong wanpefa diwal bipo I pundaun. Em itanim na lukim, man graun mabumafum Ipulap tru antap long dispela diwal.

Em I tingting planti. Em I wanem samting? Ating bai ml lukim na I go bek longhaus. Olsem na em I go aninit long dispela diwal. Em i no lanim hap bodi otanget I go ausait likilk. Em I no stap long-taim yet na man diwal I stap long mov, oseksek. Em i tromol nek. Em I wokim treppinis na em I slip long dispela pIes.Narapela de em i sindaun long dispeba

Dia LaiplainMi stap long wanpela kos

long Mosbi na ml wok longwan long famili bibong ml longpIes.

Bel bilong ml I hevi tru nasampefa taim ml laik kisimolgeta kago bilong ml na gobek long pIes. Klostu menbilong ml bal kanim tu nambawan pikinini bilong mitupela.Olsem na mi wan tru long em.

Dia Pren,Yu stap longwe long pies

bong taim men bilong yu Ikanim namba wan pikininibilong yutupeia na olsem yuwok long wan. Dispela I soimolsem yu gat strongpeta balklong men na pikinini bilong yu.

I buk olsem yu no bin lusimmen bilong yu na go staplongwe. Na tu long taim ml Ilaik kisim namba wan pikininipapamama .I save amarnas,tasol ol I save tingting planti tu.Olsern na yu no mas wan

pIes em i save sindaun long en.Of men I singsing I kam gen na of ana

pelà Iwok long kalapim dispela tnep tasol.Man em I fukim al nogut, lek nogut, gut-pela na I no gutpefa man I pufap tru nainapim dispela longpela diwal. Wanpelabifong ol I lukim em pinis na olgeta Iranawe I go. Man ya I kirap fukluk tasolem I no lukim of i go long wanem rot. Manya I tingting planti tru. Ating bai ml mekimwanem samting? Ating moabeta ml putimtrep tasol.

Man i kirap karim bifum kapul bilong emna wokabaut I go bek tong pIes. Em ikamap long pies na bnata I amamas longbrata I kam bek bong pIes. Em I amamaslong of abus tu. Wanpela samting em, emI no tokaut long wanem samting em I bin

LIIlukim. Nanapela de em I go long dispelapIes pastaim em I go long en.

Em i mekim olsem pastaim em I mekim.01 yangpela meni I singsing I kam, na lastru wanpela naispela men tnu I singsing Ikam. 01 I lukim em gen na of I nanawe Igo. Long dispela taim tasol em i stat longwokim trep. Las tnu dispeia naispefa menI kam na I hagamap long trep. Bol ya Ikirap tasol holim pasin em. Men ya I tanimlong ston tasol bol ya I kirap hoiim pas.Em I wok long tanim long kainkain samting.

Tasol bol I kirap holimpas tasol. Olsemna men I tok. "Mitupela. I ken go long pIesbilong yu." Tupefa I kamapimplanti famili.Em yumi olgeta I pikinini biiong dispebatupela manmeni tasol.

Mi wan long Famili bilong ml

tumas long dispela.Planti bilong yumi I save

pilim olsem tong taim man omen bilong yumi I stap long-we, na yumi salim pas I go naI kam bal yumi I no map longwan tumas. Sapos yu saveolsem men bitong yu I staplong pies, em I ken raitim pas Ikam long yu, orait, em I gut-pela long yu tu long salim pasoltaim long em. Na sapos yulaik, orait, yu ken katim toktokbilong yu long keset na salim Igo bong em.

Long taim em I kanim pikinini, wanpela wantok o pren

bifong yu wanpela o prenbilong yutupeta I ken ring osalim feks na.toksave long yu.

Na 01 anapela manit manhusat I stap long kos wantaimyu I pilim olsem wanem? Yutraim toktok wantaim 01 tu onogat Sapos sampela bilongof i gat pikinini, onait, yu kenaskim of ol I save pilim olsemwan em taim ol I stap longwena of i step insait long wankainsituesen bilong yu, moa yettaim meni I talk kanim pikinini.

Yu gat sampela wanpelabitong yu I stap long Mosbi onogat? Sampela taim yumi gatwan long of lain I stap longpIes, ol wantok I ken heipimyumi tong pinisim dispela wan.

Planti manmeri I no laiktusim famili bilong of na goIongwe long wanpeia kos.Tasol planti man I no lakiolsem yu. Na tu I gat plantisamting I save kamap tonglaip bilong yumi na yumi I nomap long senisim.

Mipela I bilip olsem yu yet Istnetim pinis rot bitong menbilong yu long go kanim pikmnini. Olsem na nau yu mas tingting bong stadi bilong yu.Tasolbal yu amamas sapos yu pasbong kos bilong yu na go beklukim men na nupela pikininibilong yu.Laiplain

LaipfainSapos yu gat wan o askim,salim I kam long Lifeline, P0 Box 6074, Boroko, NCD.Mipela I no map autim trupefa nem bilong yu tasol ofsamting we yu toktok longem bai mipefa I bekim.Olsem na satim trupeta nernna adres na mipeta bai satimbekim long wan bilong yu ikam stret long yu.Laiplain

Laikim PenprenSTORI

Nem: Anem Gerry

MINISTA bilong Agrikalsa naLaipstok, Mathew Siune, i binstopim tupela bung em i bin tokem bai holim wantaim ol niuslainmidia long toktok long ol toktokwe i wok long kamap olsempasin bilong paolim mani i woklong kamap insait long KopraIndastri Koperesen KIK na wokbung wantaim bilong em wan-taim bos bilong dipatmen,Mathew ‘Wela Kanua.

Opis bilong Mista Siune i bintok olsem em i bin stap longwanpela bung wantaim PraimMinista, Sir Michael Somare, naI no map lukim ol niuslain.

Midia Yunit bilong Sir Michaelna opis bilong Mista Siune i tokolsem tru tupela i bin bung longMista Siune long toksave longSir Michael long dispela hevi wei stap nau, na ol bai toksave longol pipel long kaikai bilong toktokbilong 01 long, ating long pinisbilong dispela wik.

Tupela bung we Mista Siune ibin laik holim long Tunde i no binkamap.

Namba wan bung i bin longkamap long 1 0 kilok long moning

na ol i bin surikim i go long 2kilok long apinun. Tasol bihainMista Siune i bin stopim dispelabung long 2 kilok tu.

Wanpela man insait longkopra indastri, husat i no laikautim nem bilong em, i tok olsemMista Siune, husat i bin kam beklong Kimbe, Wes Nu Britenprovins long Mande, i bin tokimMista Kanua long holim dispelabung wantaim ol niuslain, tasolstopim bilong dispela namba tubung i paolim Olgeta manmerilong indastri na opis tu bilongMista Siune.

"Mipela i wok long traim skelimpasin bilong em na traim longsave wanem tru i wok longkamap, tasol mipela i no map,"em i tok.

01 kain hevi bilong indastri ibin stap long taim yet, na sam-pela ol man pastaim i bin tokautlong dispela 01 hevi.

01 groa na TransparencyInternational i bin autim wan

bilong ol long we we opis i binyusim mani bilong ol gnoa longbaim wanpela ka bilong MistaSiune.

PNG Gnoas Asosiesen i binputim 01 edvetisemen long olniuspepa we i toktok long we KIKi wok long yusim ol bikpela manimak, na menesmen i bin mekimol disisen long dispela longkamap

Asosiesen i bin askim MistaSiune long tok klia long ol dm5-pela hevi long ol kopna groabilong kantni.

Pasin bmlong paolim maniinsait long 01 gavman dipatmen iwanpela bikpela hevi we i woklong stapim divelopmen bilongkantni.

Planti sevis i save lus long olpipel taim dmspela kain pasin Isave kamap, na plantitaim,nogat wanpela wok i savekamap long stretim ol dispelakain hevi, na sindaun bilong olpipel i save baganap.

BISNIS NIUS Jenuari 13 - 19, 2005

01 kopra groaPes25

kros long SlimeMXII laikim tok kila

WANTOK- %nS - .

ui1#iAj Bisnis bilong Groimr insait long PNG

/ - Planim samting insait‘Ca!#!3’ long renfores eria

s;ri baksait long bilong PNG wantaim P na

planirn ol diwai spisis rinsaut long renfores Is Nu Briten. Wankain tasol longBrazil, ol i planim planti

Taim ol manmeni i stat long Eucalyptus bilong kisim timbaplanim ol diwai insait long nen- na mekim pepa.fores, ol i mekim bilong Planti long ol dispela diwaisanapim ol lokol diwai spisis we spisis i bin kamap olsem plantemap kisim bikpela mani. Olsem: sen taim nenfones i bin baganap

*Toona austnalis ned cedar taim ol manmeri i painimlong Isten Australia; paiawutBalanocarpus heimii chengal Nau insait long tropiks, ollong Malaysia; Khaya na manmeni i wok long lukim olEntandrophnagma spp. African bikpela hap planim long pinus,mahoganmes long Nigena na eucalyptus, acacia mangiumSwietenia spp true mahoga- long Madang i wok longnies long ol hap long tropikel bikpela long kisim ol rop bilongAmerica na Fiji. diwai, paiawut na mekim haus.

*We ol i planim ol dmwai spisis 01 fonesta I painirnaut olsern Ibilong arapela kantni long stat gat wanwan kamn diwai spisisbilong em stret, ol i planim we map long givim bek gnis longbilong kisim bikpela mani long graun bilong mekim wokpIes ol i kam long en. Olsem agrikalsa. Olsem Pinus spp.teak Tectona grandis na long Hailans bilong PNG i wokmahogany. Swietenia sp. long win long daunim ol pIes we

. bipo i gat planti kunai I sanapDispela pasin i go yet map long en.

tete - taim moa diwai I wok long Long bungim olgeta toktok,kisim luksave long ol timba gal planlI kain kain as longmaket, na moa lukluk i go long ol man i save planim diwalplanim bilong 01 dispela diwai insail long ol renfores eria:spisis. Olsem Flindersia bray-leyana Queensland Maple em Long groim ol tores we iol i planim long Malaysia. * gal planli moa diwai I ken

I gat ol anapela spisis we i kisim mani;save groa nating na long olbikpela namba insait long ol .Kamapim ol fores planlenetsenel renfores, tasol i hat sen wanlalm ol diwai i savelong gnoa ol yet. groa hariap na ol i ken yusim

01 dispela kain diwai i save long planli kain we;groa bikpela insait long ol rentones enia. 01 dispela diwai i .Senisim ol diwai na spisis ikanamapim Anaucania . spp save groa si, ol spisis bilongolsem hoop na klinki pain we ol kanlrl yel we i hal long groai planim long Bulolo long PNG. bek gris long ol planlesen

Olsem mipela I toktok long en wanlaim 01 arapela spisis;pinis, taim ol man i luksave longmanimak bilong ol diwai, I bin I .Sanapim bilong ol planlegat wanwan timba tasol ol man sen long givim bek helpimi painim. long ol manmeri i slap we

Tasol mak bilong ol maket renfores i bin bagarap;long ol anapela diwal spisis weyu ken yusim long ol kain kain Groim bek ol diwai long olwok, na we i save gnoa haniap, i pies we 01 manmeri i bagarawok long go antap. Olsem ten- pim paslaim; na longminalias sop long Atnica naPNG. .Slrongim bek 01 fores we i

Wanpela anapela divelopmen nogal map ikonomik spisis.we i wok long stnongim luksavelong planim ol jenenel pepes owok diwai.

Dispela I wok long go bikpelabilong wanem i gat ol nupela * Neks wik - 0/ hevidiwai we I save gnoa haniap na I bilong planim diwaino save gnoa insait long ol nen- insait long ol renfores eria.tones tasol olsem Pinus spp. naEucalyptus spp.

01 dispela planim i wk long

I kamap insait long Hailans nijon

L McCARTHY & ASSOCIATES FORESTRY PTY. LTD.National & International Forest Consultants

[email protected]

L RIng

PABLIK NOTIS

BANK F PAPUA NEW GUINEA.

Further to the Governor’s announce-ment at the 8th Mining ConferenceInDecember 2004on the liberalisation ofexchangecontrol regulation, proposedfor implementation in January 2005,I wish to advisethe public that theCentral Banking Foreign ExchangeandGold regulationcontinuesin full forceand effect until suchtime asprovisionsof the regulation maybe changedbythe Bank of PapuaNewGuinea.The Bank will publicly announcetheeffectivedate of thesechanges.

Benny B. Popoitai,MBEActing Governor

es28 Jenuari 13 - 19, 2005 WIKEN SPOT EKSEN WANTOK

* Buldosa fowet bilong Warriors i brukim difens bilong West Kange longMorata ov sisen hg. Dispela ol pilai kamap long Kone Tigers pilai i. Kange

* Straik...Stanley Tavul bilong ice Kopex I abrusim bal em kesa bilong Brown * Redi tasol...Stanley Tavul bilong Kopex I redi long ron i gol long las besEagles i hohim long taim bilong Pot Mosbi sofbol pilai long wiken. tasol pilala bilong Brown Eagles tu I putim bikpela was.

* Bai yu aut o nogat? Boula biiong United Kohu Dai I tromoi bal long pilaia r* Wina bilong Pot Mosbi baik resis Gibson Maraga I I amamas wantaimbilongol TSTA Coasters long Pot Mosbi Kriket resis long Colt oval. Lum Gum namel namba tn pies man na namba tu pies Nelson Huarongo.

WOL SPOT

Kriket turangukamapirn K34

WOL kriket pilai long Mande apinunnameh long Wol XI wantaim Esia Xl timlong Melbourne Kriket Graun longAustralia i kamapim K34 mihien long sunami apil.

Long dispela pilai Wol XI i winim Esia Xlwantaim 112 ran.,

Na long dispela pilai ol pilaia bilongAustralia olsem Wol tim kepten RickyPonting na boula Shane Warne i binhelpim gut.

Pastaim long dispela pilai 01 opisel i woklong ting long kamapim K28 milien tasoldispela I abrusim na kisim K34 milien.

Moa yet khostu 70,000 manmeri i baitiket long karnap long dispela pilai.

Long pilaia biiong Esia husat i kamapna stap long dispela pilai em Sri Lankapilaia Sanath Jayasuriya husat i lusimmama bilong em.

Long dispela pilai tu nius I kamap olsemolgeta Australia i givim !ewa bilong 0! longkamapim mani long pilai.

Ausait long pilai graun 01 manmeri husatI sanap long lain long bairn tiket i tromoimani bilong oh i go insait long oh potwe 01manmeri husat I kisim mani long dispelatingting map long tairn bilong 01 long bairntiket i kamap.

Na long insait ol bikpela bisnis man iwok long sainirn oh K1O,000 sek mani natraim resis husat bal winirn husat na sam-im planti rnani.

Melbourne Kriket Graun we ol I holirnOlimpik Gems na ol Wol Kap pilai bai i nomap lusim tingting long dispela wanpelade pilai we i karnap long helpim oh turangu.

Long dispela tairn ol rnanrneri i no tingting long 01 yet tasol i tingting moa longhelpim narapela.

"Mi bin ridim olsem rnipela bai kisirnolsern Aus$5 milien olsern mani em 01 iting bai karnapim na sapos mipela i binkisim $6 mihien mipela i mekirn gut. Miamarnas tru," Wol Vison sif eksekyutivRevren Tim Costelo I tok.

Oh Austrahi i kisirn tripela de long givimmani long kamapim dispela pilai.

Dispela I lukim rnani i go antap long K46mihien olgeta.

Papa bilong Nine Netwok Kerry Packer

pilaiJenuari 13 - 19, 2005

milien

*Mutthiah Muralitharan r Adam Gilchrist na Daniel long Wol Kriketfanresing pilai long Melbourne long Mande nait. WOl Xl tim winim Asia XIlong 112 ran. Poto na stori I kam long SYDNEY MORNING HERALDi givim K7 milien, bia kampani Foster Igivim K2.33rn na kriket pilal yet I kamapirnK21m.

Long dispela pilai oh pilala i no wanwanem wei ol I paitim bat o bout tasolbikpela samting em oh I pilal long kamapirnsampela gutpela wok.

Niu Silan pilaia Chris Cairns Imekim 69ran long 47 bal bilong em.

Na long Esia tim Rahul Dnavid bilong SriLanka I mekirn 75 ran long 71 bat bilongem.

Wol Xl i bet pas we ol I mékim 344 ranna Esia i rnas pilal long abrusirn dispela

na kisim 345 tasol nogat. 01 I mekim tasot232 ran.

01 pilaia bilong Wol Xl em Ricky Pontingkepten, Stephen Fleming, Chris Cairns,Chris Gayle, Adam Gilchnist, DanrenGough, Matthew Hayden, Brian Lana,Glen McGrath, Daniel Vettoni, ShaneWarne na Dwayne Bravo.

Esia Xl tim em Sourav Gangulykepten, Rahul Dravid, SanathJayasuniya, Zaheer Khan, Anil Kumble,Yousuf Youhana, Abdul Razzak na AlokKapahi. Bai moa pihai i bihain kain pasintong kamapim turangu mani.

Schild winim wol kap skiMARLIES Schitd bitong Austria i rnekirn

gut tru tong abrusim Amerika men KnistinaKoznick long long winim Wot Kap ski longhas Sande.

Schild i sot long namba wan nan bilongem long Koznick tasol I kam gut moa longbod tong oh narapeta ski bihain.

Em i win long taim I 29.96 seken.Em i kamap pas long Koznick 15

sekenDispela 23 men husat I winim Wot Kap

pastaim long salom iven tong Semmeningtong Austria long Disemba 29 I wok tongtraim strongim ptes top faiv ptes tong wolrenk. 437 poin bilong em I stap bihain longski men bitong Jemeni Hitde Gerg husat Istap long namba faiv ptes wantaim 441poin.

Na tong resis bitong las Sande MonikaBergmann-Schmuderer bitong Jemeni istap kamap namba tn pIes tong taim1;30.20 long tukim namba siks gutpelamak bilong em.

Tanja Poutianen bilong Finlen I kamapnamba siks ptes long surukim mak bilongem I kamap antap wantaim 93 poin.

Em I abrusim Croatia men JanicaKostehic husat i no bin mekim gut gutnamba wan ran bilong em.

Anja Paerson bilong Sweden husat I traipela statom iven long Sarere i mekimkamap namba tn pIes em 01 autim em nogut tru we em I stap tong 26 pIes i gattong namba tu raun. 352 poin. Sapos ais i stap ski I gutpela

Na Tina Maze bilong Stovenia husat I pital tong kamap tu.

gut.

Pes29Sir Alex i no wanbellong M/United pilai

MANCHESTER United bos Sir Alex Ferguson igivim wanpeta apotogi long ol sapota bitong klabbihain long 01 I dro wantaim Exeter 0-0 long FApital bilong tupeta.

Sir Alex i mekim dispela tok taim em I no ama-mas tong kain pital oh I kamapim long wiken na drowantaim daunbilo tim Exeter.

Tasot Exeter i mas kamapim kain mak tongwanem ot I pital gut tong dispeta de.

Na ot map tong win sapos United i no bin was

"Mi tok son tong oh sapota. Ot I no mas tukim dispeta kain mak," em I tok.

"Long las 18-yla bitong ml tong ktab dispeha emIwanpeta rabis pital em mipeta I kamapim.

"Em i hat tong yu traim tong tus tingting. Mipetaotgeta I no amamas. Sapos sampeta tam bipo tongpital I stat I tokim ml otsem skoa bitong pital baikamap otsem 0 - 0 ml ating bal paitim em pinis.

"Mi save mipela I bin pitaim sampeha oh yangpelabilong mipeta tasol dispela i no mas eskus bilongmipeta. Mipeta I luktuk moa long ot i kamap gutpelapital.

"Ating ml mas kisim i kam Paul Schotes na AlanSmith long hap-taim. Sapos oh I sasim long ml longsampela kain samting otsem kitim man i dai dispeta kain asua I wankain tong dispeta asua mlmekim.

‘Wanpeta samting em mipeta i ken kisim tongdispeta pilal em tong mipeta I stap yet tong kompetisen.

"Dispeta em i de bitong Exeter tasot mi balkamapim gutpeta pitai tong narapeta pital bitong ml

longoraitim dispela hevi," SirAtex Itok.

Tszyu redi long bungimHatton long Inglan pait

BIHAIN tong ot toktok bitong Wol junia-wettawetsempion Kostya Tszyu I tokaut otsem em bai givimsampeta taim tong nedim em yet pastaim long emI bungim Ricky Hatton bitong tngtan.

Dispeta 35-yia man husat I kam bek tong ringlong autim tiket bilong wantok Amenika manSharrnba Mitchetl long Phoenix tong las NovembaI set pala na I stap.

Em I kisim matoto tong 22 mun otgeta bihaintong bagarap em I gat tong tasot nau otsem em iwinim Wol junia-wettawet taitol long Novemba emI tukluk tasot tong pinisim win bitong Hatton tongJun 5 bung bitong tupela long Manchester longtngtan.

"em i gutpeta tru otsem dil I kamap long nanapetapait bilong ml,’ Tszyu i tok. "Dispela i givim taimtong redim ml gut.

"Mi laikim tru tong pait wantaim Ricky longwanem mibitip em i gutpela man tong ml pait wan-taim.

Dispela pait I luk olsem bai kos Aus$5 mitienKllm bai kamap tong tngtan.

Na Hatton husat Tszyu bai pait wantaim I gat 38stret win na 28 bitong dispeta 01 pait em insait long

ohraun yet. Hatton em i gat 27 knismas.

Cameron kisim strong genKRISTY Cameron Ipainim gen strong bitong em

taim em I mekim gut tong Sydney surf.Long pastaim em I bin tingting ptanti long

wanem samting tru em bal mekim long bipo surfbitong em we em i kamap long namba 13 pIes.

Tasol iong Sande em i winim olgeta tnipela resisbilong em.

Long dispela resis bitong oh am men tongAustralia namba wan IO-pela men i gat sans tonggo insait long 01 fainol we prais mani bitong win Isanap otsém tong K11O,000.

tong namba tn raun Cameron, 22, 1 kamap paslong men husat i pilai strong egensim em KnistyManroe na Naomi Flood. Na West Australia menEmma Wynne husat I gat 16 krismas tasot I kamaplong foa pIes.

"Taim ml kam daun long moning na lukim warasihip sore mi save mi bal mekim gut," Cameron I

01 top 10 men em Kristy Munroe 38 poin, HayleyBateup, Naomi Flood, Knistyl Smith, GemmaNewbiggin, Knisty Cameron, Emma Wynne,Chelsea MacKenzie, Bnitt Collie na ShereeMerryfult.

tok.

WANTOK

* Janne Ahonen i namba wan men bitong ski long dispeta taim. Tasolem I no mekim gut long dispela taim we Schild i ski gut na winim em.Poto na stori I kam long SYDNEY MORNING HERALD

ipes3O

Joe Ivaharia i lukluk raun na tokautLong wanem samting em soka I mekimLông oh Morobe long9 Mail Morobe Blok.

Jenuari 13 - 19, 2005

9SPOT WANTOK

Mail Soka bu ng im!ol Morobe long NCD

SAPOS yu raun I go antap tong 9 bilong ot yet otsem K2.OO we oh I balmMail na klostu long Morobe Blok yu ot pepa na oh arapela samting tongbai tukim bikpela soka pilal I kamap ronim pitai.long oh Sarere na Sande. Em i tok wanpeta kendidet husat I

Dispeha soka pilal em Evedahana bin sanap tong Mosbi Not Is bal etekSoka Asosiesen I kamapim bilong sen Norman Fernandez i bin helpimbungim 01 Morobe husat I stap long ot long bairn oh sit na tropi olsem praisdispela blok na husat arapeha bilong gren fainol.Morobe I stap insait tong Nesenel "Mipeha yet i wok long mekim ot fanKapitel Distnik NCD. Na dispela em resing I stap long sapotim kompeI gutpeha tingting tru. tisen. Na tu ot klab yet i painim oh

Na long ot tim husat I stap insait sponsa o nogat ol yet i balm 01 yunitong dispela kompetisen olgeta i fom bilong ot.rnakim wanwan 01 distnik long long "Mipeha I pital wanpeta raun tasolprovins - Finshaffen, Kabwum, na nau mipela I stap long pinisimGaraina, Markham, Mumeng, Buang, olgeta pilal we dispeta em i gemWain, Nabak, Sialum na Sahamaua. namba 17," em i tok.

Oh lain Morobe husat I stap long Pitai bitong oh men I pinis na oh idispela Morobe Blok long 9 Mail I wetim oh fainols tasol we bal I kamapsanap otsem 2000 olgeta. Olsem long nupeha yia.yumi tok pinis taim bitong pilal olgeta Oh nem bilong oh klab husat I staparapeha Morobe husat I stap long insait tong kompetisen em: Junction,NCD I save kamap na pitai. Gara United, Not-na, Zee Neps,

Insait long dispela asosiesen nau Capsen Imindos, D-Amba, Finka, BSigat rnoa hong 26 tim bilong oh man na Natives, B2 Bao, Graveside, Names,20 bilong oh men. Long kompetisen Liwale, Nen Konok, Suhu, Junglebilong oh man oh I kamapim tupeha put. Parrots, Dogura Rats, Namagawi,Put A bilong oh pnimia divisen na B Wopa United, San Kamap, Galabilong nisev divisen na long 01 men i Konok, Nahas, Texas na Kitengs.gat wanpela divisen tasot. "Mipela bai no map hong matolo

Pilai graun I stap arere long 9 Mail tong krismas na niu yia wiken longmatmat we I gat tupela soka pilai wanem mipeta I mas pinisim olgetagraun i stap. pitai bilong mipela haniap pastaim

* Kitengs A gret soka tim husat i traim hat long mekim long top5 I stap long namba 6 pIes long kompetisen.

Taim Wantok Niuspepa I raun longkisim dispeta stoni, Presiden bitongESA, Amut Maikepe, I bin tok olsemol I kamapim dispeta asosiesen longtalk bitong ot pipet tong kamapim gutpeta amamas na mekim pasmn bilongstap wantaim otsem brata na susa nawan famiti.

Maikepe I tok soka em I bikpetapilal bilong ol Morobe na otsem em Ino hat tong karnapim kain pllal.

"Mipela ol eksekyutiv bitongasosiesen i voluntia tasol tong ronimasosiesen bikos tong bikpela laikbitong soka," Maikepe I tok.

Em I tok otsem pastaim long statbitong kompetisen ol memba yet I binputim sampeta mani long poket

long oh fainots I ken kamap tongnupela yla," Maikepe I tok.

Em I tok 01 I save pital narapeta otspot otsem basketbol, volibot na net-bol tasol dispeta I save kamap tongwanwan taim.

"Tasol soka em I bikpeta pltal bilongmipeta.

Nau yet oI tim Iwok long pait strongIstap tong lukim husat bail pilal insaittong ol fainols we pnesiden I tok bal 01top 8peta tim tasol bal I stap long en.

Long taim dispela nipot I kamap otpital I go insait long raun 17 bitong otpilal. Na tong dispela taim poins ladabitong 01 top 10 I sanap otsem divisenA - BS Natives 40, Finka 32,Dogura rats 29, Zee Neps 29,

Texas 28, Kilengs 28, Junctions26, Gala Konok 24, Graveside24 na Namagawi 23.

Long divisen B em; BS Natives43, Graveside 32, Siale 32,Natas 30, Zee Neps 29, Kilengs27, Sutu 25, Liwale 25, Names24 na Gara United 24.

Wantok I traim tong kisim poinstada bihong oh men tasol I no map.

Taim bilong fainols I kam klostu weplanti bilong oh tim i stap klostu hikhiklong pomns lada.

Na dispeha bail mekim oh tim i soimtru strong bihong ol long traim na stapinsait tong fainols insait long oh hasgems.

Long lukim ol pilai I pmnis gutMaikepe wantaim eksekyutiv bilongem i mekim singaut I go long olgeta

wanwan klab long toksave na stnetimoh pilaia bihong oh long pilai long gut-pela pasin bilong spot na nokenmekim nabaut long bagarapim ohpilai.

Em i tok dispeta kompetisen embitong 01 Morobe na ot I mas soimamamas na gutpeha spirit long pitalwantaim wanbel pasin wantaim narapeha narapela.

Moa yet em I mekim singaut I golong ol bisnis haus sapos 01 map longhelpim wantaim sampela mani bilongbalm prams bilong ol wina.

Dispeha em i namba wan yia kainkompetisen I kamap we I bin stat tongOgas, 2004.

Nau bai ktostu ol fainols I kamap.Oh opisa I ting narapela sisen bai ibikpela moa.

*Pilaia bilong BS Natives tim I satens tong kisim bat wantaimbirua bilong em bilong Finka.

* 01 manki Gravesaid long B gret divisen. 01 I stap long nambatu pIes long taim ripota i kisim dispela stori.

WANTOK Si--OTNiUS- Jenuari 13 - 19, 2005 - pes3l

Morata Stet ov Orijin bungim heviStorina poto Andrew Mohen

STET ov onijin gem namba tu bitongMorata Lig kompetisen I no bin pinis gutbihain long refri na oh tupela tas jas bilongem i lusim fil na go ausait.

Dispela em bihong wanem refni I noamamas tong wanpeta sapota bihong ohMaroons I paitim em.

Refri I bin go insait long trai lain bitongMaroons long givim wanpeta trai na dispela sapota I paitim em.

Dispela samting I kamap ktostu tongpinis bilong seken hap bitong gem we Ilukim oh Morata 2 Blues i wok long go paswantaim 10-6 skoa na 5 minit tasot I stapyet.

Presiden bilong Morata Lig I no ama-mas long dispeha pasmn I kamap na em yetI hohim wanpeha stik na traim long ronimna stopim oh sapota bihong Maroons tongol I noken mekim moa trabel.

I nogat khia toktok I kamap yet sapos bal01 I pilaim dispeta gem namba tu gen onogat tasol to bilong kompetisen I stapolsem wanem tim I wok long go pas taimgem i bagarap o stop na i no pinis gut embai winim gem.

Olsem na dispeta I mm olsem Morata 2Blues I winim Patron’s kap na K1000 praismani maski sapos ot Maroons I winimnamba tn pilal o nogat.

Gem I bin ron gut tru we I lukim CedricBelo naAaron Muhunga bihong oh MaroonsI kirapim pala long atek bilong ol.

Oh Blues i kisim sans tong skoa pasbihain long refni I painim oh Maroons Iopsait insait long 20 mita eria bilong ol yettasol kik bilong Blues ful-bek, Nixon NagteI pundaun sot long gol pos.

Bihain long dispeta oh Maroons I kisimwanpela penolti taim oh Blues i hotimMutunga na I no lusim em haniap bihainlong ol I takolim em.

Dispela I lukim faiv-eit bitong Maroons,Philip Kuman I kikim gol na kisim tu poinsbihong oh long putim oh i go pas 2-0.

Gem i strong tru na refri I sahirn fut-bekGeua Enosi na Huka Gola John bihong

Maroons i go tong sin bin bihain tong ot Ispia takol long Peter Ramson.

01 Blues i wokim wanpela rong kenklostu long gol bilong ol na Kuman isitasol I kikim wanpela moa gol long kisimoh I go 4-0.

Blues I bekim wantaim planti hal bomkik na wanpeta bilong dispela oh kik I hukimEnosi I pundaunim bal we Joshua Lapa Ikisim na givim long winga Dapsy Burulong putim tral we kik tu I bin i go insaitlong kisim oh I pas 6-4 long hap-taim.

Long stat bilong seken hap i lukim

Kuman i kikim wanpeta moa penolti kiklong putim ol I go 6-6 tasol dispeta I nostap long taim.

Blues i go pas tong gem ken taimJoshua Lapa i wokim wanpeha hikIlk kik wewinga Stanley Waku I kisim na skoa longputim ol i go 12-6.

Faiv minit bilong gem i stap yet naWaku I go putim seken tral bilong em webai i nap kisim oh i go 16-6 tasol taim nefniI go long givim tral, dispeta trabot I kamap.

Long taim dispeta stori I kamap WantokI traim hong kisim moa stoni tasot I no map.

PNGbai no map kamap long U20 sokapilaiBustin Anzu hong Honiara,

SolomonAllan iraitimPAPUA Niugmni Futbol Asosiesen bal I

no map sahim tim bitong em I go pihal,PNG Futbol Asosiesen teknikot opisa JoeTuna i tok.

Dispela long wanem hevi I stap tongtaim.

Tuna itok taim Isot long PNG long pilallong wanem namba wan samting em I noredim tim. Na tu samting em dispela em Iov sisen taim na planti 01 pilaia I no staplong oh pital. Long dispela as PNG bal I nokamap long ol pilai.

Tasol long pital yet I kamap polls longHoniara I tok dispela Oceania FutbotKonfederesin OFC Under 20Sempionship bal I go het yet long narapela wik olsem ol I bin’makim long en.

Na polls bal lukautim dispela sempionsip long kamap gut long SolomonAllan.

Dispela tok I kam bihain long plantikantni husat bal pilal insait long dispelabikpela soka resis I pret long trabel bihainlong dal bihong wanpela polisman bilongRAMSI long yla I go pinis.

01 kantni husat bal kamap em Australia,Niu Silan, Fiji, Vanuatu, Niu Caledonia,American Samoa, Samoa, Tonga naSolomon Allan yet.

Deputi Polls Komisina bilong RoyalSolomon Allan Plis RSIP na Komandabilong Regional Assistance MissionSolomon Allan RAMSI Sandi Peisley Itok ol bai sapotim dispela bikpela pilalinsait tong region wantaim sikuniti. Tasolplening na ogonaisim dispela sikyuniti, emRSIP yet bal i go pas long en.

"Mipela bal givim olgeta sapot bilongmipela long dispela pilal we bal kamaplong narapela wik long Honiara. Mipelabal helpim ol RSIP, we ol bal plenim dispeha sikyuniti operesen bilong pilal,"Komanda Peisley I tok.

Toktok bilong em I sapotim toktokbihong Polls Komisina RSIP William

Morrell long las wik olsem 01 plis bailukautim dispela pilal long salt bilongsikyuniti.

Morrell I tok Solomon Allan polls wantaim RAMSI bal sapotim dispela pilalwantaim na was long olgeta lain pilaiainsait long dispela resis.

Tim bilong Solomon Allan I redi stap.

01 masel at I ken bung na paitJoe hvaharia I raitim

BIHAINIM pait bilong NCD Open taekwondosempionsip long has yla oh oganaisa bilong tonamen I salim open invetesen I go long 01 arapelamasel at skul long pait insait long 01 tonamen longdispela yla.

01 opisel bilong NCD taekwondo yunion I tokdispeha open askim I ken strongim kompetisennamel long 01 wantaim 01 sumatin bilong ol arapeha masel at skul tu.

Mausman bilong NCD na kompetisen dairektaEdward Kassman I bin tok olsem oh pait man osumatin bilong em I trén gut I stap we em yet Ilukim olsem bal ol I ken pait long oh arapela stallteknik tu.

Kassman I tokaut tu long namba wan kompetisen we bal I kamap long Februani 27-28, 2005tong Pot Mosbi.

Kassman wantaim 01 ogainaisa bilong em Iautim tim bilong 01 pmnis we planti memba em olgot medal wina long tim spot long has Saut Pasifikgems olsem Ivan Kassman, Anton Aitsi, KeidyKave na Onne Valu.

Bal I gat ol arapela hntaneseneh paitman tu bal Ipait egensim dispela SP gems tim we bal kukimstret tonamen.

Kassman tu I tok olgeta pait bai I gat wanwandivisen bilong 01 yet na bal Istat wantaim anda 10divisen we bal hukim pikinini bilong Edward yetMaximmilion Salvator Kassman I pait long festaim.

Dispela divisen ulO oh i kohim supa-fin weltdivisen.

Long tonamen bal I gat 8-pela open weltdivisen we wanem kala o kain belt level i ken paitinsait long en na tu I gat fopeha krismas agedivisen stat wantaim anda 10..

Kassman I tok mipela I bin lukluk long tupelayla pinis stat long 2002 hong lainim ol yangpelapait manmeri nupela pasin na stall long pait longIntenesenel Taekwondo ho we I karamapim olgeta masel ats stall na teknik.

"Wantaim dispela tingting em bai I gutpela long0! arapela masel ats skul long kam insait na paitwantaim oh taewkondo sumatin bilong mipeha wemipela I ken glasimna skehim strong bilong ol",NCD Presiden Ciatsee Tito i tok sapot longKassman.

Presiden Tito i tok mipela hukluk long kamapimgutpela tonamen wantaim oh klab long Centralprovmns olsem Bereina Taekwondo khab naManianville Hal Skulk lab wantaim 01 arapela klabtu insait long NCD.

Kassman I tok ol arapela senta o provins tu Iken salim tim bilong 01 I kam tasol 01 I mas

tok khla long laik bihong ot hariap.Long kisim moa toksave long tonamen oh I ken

ningim ml tupela Cratsee Tito long tehepon 3251411, Kassman I tok.

Praivet netbol no kamap gutJoe Ivaharia I raitim

PRAIVET kampani netbol resis I kam bek wan-taim hikhik hevi long wiken we i lukim tupela gemtasol I bin kamap.

Tasol dispeha em bikos hong ren I bin pudaun naol eksekyutiv I bin kensehim oh arapela pilal. Nau Ilukim raun namba tu bilong oh we planti bilong 01tim I mas winim 01 gems bilong oh ssapos 01 I laikpihal insait long fainohs.

Long divisen wan pilal I hukim ANZ tim I kambek wantaim gutpela na namba wan win bilong oltaim oh I nekim Airlines PNG 21-10. Dispela win Imakim fes win bitong ol we long raun wan oh I nobin kamapim wanpela win tru. Tasol long poinslada 01 I stap daunblo yet. Poins I sanap olsem;Fairdeal igo pas long 18 poins wantaim gutpelapesentes na BSP 18 I stap long namba tu pIes.

Namba tn em Brian Bell 17, foa em BAT 15,STC Fainens 9, Pryde Furniture 6, APNG 3na ANZ 2. Long pilal got suta bilong ANZ EdnaEreman wantaim gol atekVavine lamo I bin gopas long dispela win we Ereman I bin skonim moalong 17 poins. Long hap taim ol I bin go pas longAPNG 12-7. -

Long narapela gem I lukim tupela tim Brian Bellna BAT Ipait long lukim husat tru bal kisim nambatn posisen. Pastaim tupeta i bin pas wantaim longpoins. Bihain long pilal Brian Bell I bin strong truna autim ol BAT long 21-15 skoana kalap igoantap long namba tn pies. 01 eksekyutiv nau Iwok long singaut long oh arapeha klab hong makimtaim namel long wik na pilaim 01 was-aut gems.

, Winga bihong Warrior i laik traim abrusim fowet pek bilongWestKange tasot I no map. Warriors win 16-4.

* PNG intaneseneh soka pihaia Reggie Davani i stopim bal em pilaiabilong Fiji I hetim long wanpeha pihal bilong oh. Reggie nau I stap na pilallong Nu Silan. Em i stap long PNG Anda 21 skwat. FAIL POTO

turangu Stet ov OrijinPaulZuvani I raitim

mI! ORATA ov sisen ragbi hg pihal:

. .bal holim namba tn Stet ovOrIJIn pihal long helplm 01 turan

gu lain husat I kisim bagarap long dispeha bikpela soiwara long Esia.

Presiden bilong 1mg Billy Yaki I tok 1mg i laikgivim dispela mani I go long ol lain husat Ikisim bagarap long Indonesia.

"Mipela I son long 01 bratasusa bilongmipeta long Esia na olsem mipela I laikhelpim ol long sampela kain likIlk wel wemipeta map long mekim," Yaki I tok.

"Mipela I raitim pas pinis long IndonesiaEmbasi na askim tu sapos sampela opisabilong 01 I ken kamap na lukim dispela pilal,"em i tok.

"Mani mipela I kisim bal go stret long hanq; bilong Embasi.

Dispeta 1mg maski em I likIlk setetmen 1mgtasol lewa bilong em I bikpela.

"Planti 01 lain I ting olsem mipela I setelmen 1mg na olsem oh i no tingting,tumas longmipela.

"Dispela 1mg I stap 23 yla olgeta na dispelaol taim mipela I stap long strong bilongmipela.

"I nogat wanpela kampani o bisnis lain Ikam helpim mipela, maski amas taimmipela I bin askim tasot nogat helpim.

Yaki I tok mani ol bal givim bal kam longmani ol I kisim long get.

"Mipela I no bin askim sapos sampela olbikman i talk hetpim long putim mani longdispela pilal tasol sapos 01 I laik 01 I kenkamap long dispela taim na lukim ml onamba tu bilong ml John Mauwi.

Namba bilong lain husat I save kamap emolsem 2000 i go map long 3000.

Get fi em Ki na olsem c I lukluk longkamapim kain mani long K2000 I go maplong K3000 o moa sapos sampela lain i gogivim helpim.

Dispela pilal bal kamap long Kone Tigerspilal graun long 3 kilok long dispela Sande.

Long wankain taim Mauwi I tok pastaimtong dispela Stet ov Origin pilal I kamap olnarapela pihai bilong 1mg bilong ol bal kamaptu wantaim votibol pilal bilong ol men.

Long wankain nius Papua Niugmni FutbolAsosiesen presiden David Chung I tokFutbol I tingting tu long kamapim mani longdispela turangu apil.

Em I tok mani oh I kisim long Osenia

win 16-4. Poto: ANDREW MOLENFutbol Konfederesen OFC kwalifaing klabsempionsip pilal namel long sempion klabbllong kantni Sobou na klab bilong ol Samoalong tupela pilal long Mas 4 na 6 long Laebal go long ol turangu long Manam Allan,Madang na Esia sunami apil.-

Chung I tok em I no save amas tru ol balkamapim long dispela tupela pilal tasol em Itok dispela I stap long namba bilong 01 manmen husat I kamap long dispela ol pital.

Narapeha spot husat I tingting longkamapim kain pilal em PNG Kriket Kaunsel.

I bin gat ol toktok olsem PNG Kniket balholim sampeha oh pihal long kamapim manina salim I go long turangu apil.

Tasol jenerol seketeri bilong PNG KriketKaunsel Wayne Satchell I tok dispela ol tok

tok long holim wanpela pilal bihainim dispeta turangau tingting I haniap tumas.

"Opisel toktok bilong Kaunsel bal maskamap pastaim," Satchell I tok.

"Nau yet siaman William Maha I malololong pies na I no save long dispela ol toktok," em I tok.

"Tnu em Igutpela tingting tasot Bod Imassindaun na paitim toktok pastaim.

"Sapos kain samting bal Imas kamap emI mas kamap aninit long gutpela lukaut.

"Mipela I no map hariap long ol samtng.Mipela Imas skelim olgeta samting pastaimbihain mipela I kamap wantaim kan tingtingna pilai olsem.

"Nau yet bikpela tingting bilong kaunselem long lukim PNG Ikwalifai long Wol Kap.

pilai

Sapos mipela I kwalifai mipela bal kisimsampela mani long helpim wantaim kaintingting olsem.

Em i tok Kaunsel I no save kisim manilong get o kisim ol bikpela mani na olsem olI no redi yet.

Narapela man husat I tingting long helpimem PNG Swima Ryan Pini.

Pini I tokim Wantok Spot aste olsem em Ilaik long helpim long dispela turangu apiltasol bal I mas lukim ol swim bilong em pastaim.

"Em i no hat long ml mekim olsem tasolbal gutpeia sapos wanpela gutpela swim Ikamap," Pini husat I winim pinis 200mbataflal nesis long Kwinslan Sempionsip natumono I nedi long 50m flal I tok.

WGEME

SEEDS

Ifl14I<EI:IUII,11lP1EP K LAEBISCUIT

Morata Ragbi Lig bai holim

* Fulbek bilong West Kange Willie Palex I traim bun wantaim difens bilong Warriors long Morata hg pilal. Warriors

WIDE VARIETIOF HYBRID

3an rS’.r

Published by Jeremy Burgess,at Allotment 2, Section 209, Hohola andPrintedby Pacific Star Limited, at Allotment 13, Section 38, WaiganiDrive.