Nghi§n ci3u Gia d inh va Gi6i

sg 2 - 2019

Mgt so van fle ve su tham gia cua tre em trong gia flinii qua cac nghien cuu nudic ngoai

Nguyin Thj Quynh Hoa Vi#n Nghien ciiu Thanh nien

Tom ti t : Dya tren cac tai U?u nghien ciiu quic tl, bai vilt phan tich khai niem sy tham gia cila tre em, miic do va cac van tre em dugc tham gia trong gia dinh. Nhin chung, cac nghien ciru quoc te da dua ra cac khai m^m va nhilu each hilu vl sy tham gia ciia trfi em; mirc d6 tham gia va van dS trd em dugc tham gia trong gia dinh cung co sy khac nhau. Cac yeu to anh huong den sy tham gia cua tre em trong gia dinh bao gim ca cac yiu t6 thuc diy va cac yeu to can trd nhu yeu to gioi, nang luc cua ca nhan tre, thai dg ciia cha me, khu vyc song, loai hinh gia dinh... Nghien ciru nay cho ring tre em dugc the hi?n y kien, quan diem va dirge tham gia vao viec ra quyet dinh ve c c van de hen quan cua bSn thSn a cac cap dO la rat quan trpng, vi thong qua sy tham gia ciia tre em s2 dam bao tinh dan chii, cong bang trong gia dinh.

Tir khoa: Tre em; Gia ifinh; Sy tham gia; Sy tham gia ciia tre em; Van de tham gia.

Ngay nhan bai: 11/9/2017; ngay chinh sua: 3/1/2019; ngay duyet dang: 1/4/2019.

1. Mo-dSu

Tre em va su phat triln ciia tre em luon la van de quan trgng trong chiln luge phat trien con ngudi ciia mdi qudc gia. De cd nhihig cdng dan tdt, dap ling yeu cau ngay cang cao cua su phat trien^ ngay tir nhd tre em phai dugc dam bao phat trien toan dien va trong dieu kien tot nhat. Ndi mgt each day

Nguyen Thj Quynh Hoa 73

du, su phat trien toan dien cua tre em khdng chi bao gdm viec tre dugc dam bao quan tam cham sdc, nuoi dudng va bao ve ma cdn ca viec tre dugc khang djnh ban than, khing dinh vai trd chii ddng, tich cue tham gia vao cac van de cua chinh minh.

Den nay, cac tai lieu nghien ciiu qudc te ve su tham gia cua tre em, dac biet la cac cdng trinh nghien ciiu, cac bai tap chi khoa hgc qudc t l da dl cap din su tham gia ciia tre em trong gia dinh tren nhilu khia canh khac nhau va d cac bdi canh khu vuc khac nhau. Dua tren cac tai lieu nghien ciiu ve su tham gia cua tre em d mgt sd nude tren the gidi nhu nude Ao, Anh, Diic..., bai vilt trinh bay mgt sd vin dl vl su tham gia cua tre em trong gia dinh vdi mong mudn co the dem lai each hilu ca ban vl khai niem su tham gia cua tre em cung nhu mgt sd net vl tinh hinh tham gia cua tre em trong gia dinh.

Ve hudng tiep can nghien ciiu, nhin chung, cac nghien cim da dua tren hudng tiep can coi tre em la trung tam, tre em la chu thi ban la dii tugng nghien ciiu va la nhung ngudi cd nang l rc trong cac ITnh vuc ciia ddi s6ng ca nhan. Xuat phat tit hudng tiep can nay, viec mdi tre em tham gia vao trong nghien ciru (Fitzerald, 2009; Richter, Zartler, 2011) dugc sir dung kha pho biln.

Ve phuang phap nghien ciiu cu the, cac phuang phap thu thap thdng tin tim hi6u su tham gia cua tre em trong gia dinh dugc sir dung chil yeu la phuang phap nghien ciiu dinh tinh, bao gdm: (i) phong van sau; (ii) thao luan nhom tap trung; (iii) thu thap thdng tin qua cac bai luan dua tren cac chil de da dugc dinh hudng trudc (Richter, Zartler, 2011) vdi cac khach the la tre em va cha me cua tre; (iv) phan tich dii lieu thir cap (Fitzerald, 2009). Mau nghien ciiu dugc thiet ke theo hudng so sanh, doi chieu dua tren su khac biet dang ke d mgt so khia canh (nhu dieu kien kinh te-xa hdi, loai hinh gia dinh...) (Richter, Zartler, 2011). Chang ban mau nghien ciiu tinh den cac yiu td: khach the nghien cuu (tre em va cha me); dia ban nghien ciru (khu vuc thanh thi va ndng thdn); loai hinh gia dinh (gia dinh day du cha me; gia dinh khuylt nhu gia dinh dan than, gia dinh ly hdn/Iy than; gia dinhcd cha/metai hdn...).

2. Khai niem sir tham gia cua tre em

Phin Idn cac nghien cim qudc te thuoc ITnh vuc khoa hgc xa hdi va luat hgc deu khing dinh: su tham gia cua tre em la mgt khai niem gay tranh cai (Lister, 1997: 14) va khai niem nay gin liln vdi tinh dac thii ciia khu vuc, theo dd su tham gia ciia tre em tren thuc t l la khac nhau giua cac viing, va

74 Nghign c(i>u Gia dinh vi Gidi. QuyIn 29, s6 2, tr. 72-83

do vay y nghTa cung nhu each hilu vl su tham gia ciia tre em la khac nhau tiiy theo b6i canh khac nhau (Lister, 2008). Nhin chung, khai niem su tham gia mang tinh da chilu va khi ap dung vdi tre em, y nghTa ciia su tham gia nhit thiet phai gin liln vdi y nghTa ve mat van hda, xa hgi ciia dat nude hoac bdi canh qudc t l thdi ky tha iu ciia tre em (Morrow, 1999 dan theo Fitzgerald, 2009).

Beers (2002) dinh nghTa: Su tham gia cua tre em la mgt qua trinh ma d do tre till hi6n tot nhit kha nang cua minh qua each the hien y kien, quan diem va giai quyet van de phii hgp vdi do tuoi va miic do phat trien tam sinh ly ciia tre em. Mgt so tac gia khac cung dua ra each hieu tucmg tu khi cho rang su tham gia ciia tre em la mgt qua trinh ma tre bgc Id va tham gia tich cue vao viec ra quyet djnh d cac cap do khac nhau ve cac van de tre quan tam (Hill va cdng su, 2004; Latisdown, 2006, 2011). Nhu Lansdown (2006) djnh nghTa sir tham gia ciia tr; em: "Cach hieu su tham gia la gi la kha rgng Idn va da dang nhung neu hieu mgt each y nghTa nhat thi can phai de cap den qua trinh bgc Ig va tham gia tich cue vao viec ra quylt djnh d cac miic do khac nhau ciia tre vao cac van de cd lien quan den tre" (Lansdown, 2006:139).

Ci khia canh khac, sir tham gia dugc hieu la viec tao anh hudng din nhiing ngudi cd quyIn ra quyet dinh va dat dugc su thay ddi (Theis, 2006; Richter, Zartler, 2011). Tir dd cac tac gia theo quan diem nay cho ring su tham gia ciia tre em la viec mgi tre em tu nguyen tham gia tren ca sd nhirng thdng tin cd dugc vao tat ca cac van de lien quan den cac em, cho dii mgt each true tiep hay gian tiep. NghTa la dl cd dugc su tham gia co y nghTa thi tre em phai dugc cung cap thong tin day dii, dugc tham gia ciing nhung ngudi cd quyen quySt dinh de thay doi nhung van de co lien quan den ban than.

Lansdown (2011) cho rang su tham gia doi hoi phai co su chia se thdng tin va trao ddi giiia tre em va ngudi Idn dua tren su ton trgng lln nhau, cung nhu doi hdi phai xem xet day dii cac quan diem ciia tre tinh den do tudi va sir trudng thanh ciia tre. Tac gia nay cho rang tre em cd the hinh thanh va bay to quan diem tir tuoi sdm nhat, tuy nhien su tham gia cua tre em vao cac quyet djnh co lien quan se tang len theo tudi tac va kha nang phat trien ciia tre. Su tham gia cua tre nho se bj gidi ban kha nhilu bdi mdi trudng cd lien quan true tiep den tre la gia dinh, ca sd cham sdc va cgng ddng dia phuang nai tre sinh s6ng. Khi tre Idn len, nang lire va su hilu bilt cua cac em dugc md rgng va phat trien, tre cd quyen dugc tham gia vao cac vin dl CO anh hudng den ban than tir cap do gia dinh cho den cap do qudc

Nguyen Thj Quynh Hoa 75

te (Lansdown, 2011:3). Ciing quan dilm nay, cac nha khoa hgc khac cung cho rang su tham gia co nghTa ring can dam bao tilng ndi cua tre em phai dugc lang nghe. Su tham gia ciia tre em tren thuc tien cin tap trung vao viec tao ra cac ca hgi trao ddi giiia tre em va ngudi ra quylt dinh (ESRC, 2004: 103). Cd the ndi, cac dinh nghTa vl su tham gia cua tre em nhu tren cho thay tre em la nhOng thanh vien co gia tri trong ddi sdng xa hdi (Fitzgerald, 2009). Ljch sii phat triln khai niem nay phan anh qua trinh thay doi nhan thiic, each nhin nhan vl vai trd, nang luc cua tre em trong ddi song chinh tri, xa hdi tir dd dan tdi each hieu va dat ra nhung yeu cSu doi vdi su tham gia cua tre em.

Tir cac khai niem tren, each hieu ve su tham gia cua tre em trong bai viet dugc the hien d mgt sd khia canh can dugc ke thiia nhu: su tham gia la qua trinh tre em dugc the hien y kien, quan diem va tham gia tich cue vao viec ra quyet dinh d cac cap do khac nhau ve cac van de tre quan tam. Sir tham gia nghTa la dam bao tieng noi ciia tre em phai dugc lang nghe, ndi each khac tinh dan chu, c6ng bang dugc xay dung thong qua su tham gia ciia tre em. De tre em cd the tham gia mgt each diy dii va co y nghTa thi doi hoi phai co su chia se thong tin va trao ddi giira tre em va ngudi Idn.

3. Sir tham gia cua tre em trong gia dinh

Cac hudng nghien ciiu ve su tham gia cua tre em

Den nay, cac hgc gia, cac nha nghien ciiu, cac nha boat dgng vl quyIn tham gia cua tre em tren the gidi da quan tam nghien ciiu, tim hieu su tham gia ciia tre em tren mgt sd khia canh va trong mOt s6 ITnh vuc cu the nhu: su tham gia cua tre em vao viec ra cac quyet dmh cdng (lAWGCP, 2007; Lansdown, 2001); su tham gia ciia tre em vao viec xay dung, thuc thi, danh gia chien luge, chinh sach d mgt so qu6c gia (Council of Europe, 2013); su tham gia ciia tre em vao cac quyet dinh trong gia dinh (Richter, Zartler, 2011; Jaun, 2001; Hurrelmann, Andresen, 2010; UNICEF, 2002; Knauer, Sturzenhecker, 2005: Jaun. 2001; BMSGK, 2004; va tir cac tac gia khac din theo Richter, / i iriki. 2011 nhu Schneekloth, 2007; Kromer, Hatwagner, 2005; Alt, Icubner, Winkelhofer, 2005; Fatke, Schneider, 2005); su tham gia ciia tre em trong mdi trudng kit hgp gia dinh va nha trudng (Males, Dubravka va cgng su, 2014, dan theo Fitzgerald, 2009); su tham gia cua tre em vao cac quyet dinh lien quan den luat gia dlrih (Fitzgerald, 2009).

Vl hudng nghien cuu su tham gia cua tre em vao cac quylt dinh trong gia dinh, nhin chung, cac kit qua nghien cina dIu cho thiy, su tham gia ciia

76 Nghign cii'u Gia dinh vi Gidi. Quy^n 29, sd 2, tr. 72-83

tre em dugc bit diu tir mdi trudng diu tiSn la gia dinh. Nd diin ra trong sudt thdi ky dau va giira ciia tuoi tha khi tre em cd nhung trai nghiem lan dau tien minh ve sir tham gia va su tuang tac giira cac thanh vien trong gia dinh. Giai doan nay phan anh mdi quan he chat che giiia tre em vdi ngudi Idn va cac dia vi xa hgi khac nhau (dua tren tudi tac, gidi tinh, kinh nghi6m, quyIn luc...). Mac dii khia canh nay ciia su tham gia thudng kho danh gia nhung nd lai la yiu td quan trgng de tre em dugc trai nghiem su tham gia trong gia dinh dl tir dd cd thi biln nhimg trai nghiem nay sang cac ITnh vuc khac ciia cugc song (Richter, Zartler, 2011).

Gia dinh la mgt trong nhihig mdi trudng hgc tap quan trgng nhit doi vdi tre em, nai ma tre cd thi cd nhimg trai nghiem dau tien va quan trgng nhat lien quan tdi qua trinh tham gia, nai tre cd the hgc dugc cac nguyen tac ca ban ciia su giao thiep, su thda thuan va dua ra quyet dinh cd tinh dan chii. Tre em phat trien dugc cac ky nang khi tham gia vao qua trinh ra quyet dinh trong gia dinh va tiep nhan cac khuon mau ling xir ciia bd me va anh, chi. Do do, sir tham gia cua tre em trong gia dinh ddng vai trd cue ky quan trgng trong viec hinh thanh kha nang va sir san sang tham gia vao cac ITnh vuc xa hgi ciia tre em (Hurrelmannva Andresen, 2010; Schneekloth, Leven, 2007 din theo Richter, Zartler, 2011). Neu su tham gia diin ra trong gia dinh ciia tre, tre em (va bd me ciia chung) cd the phat triln ky nang va biln nhung kiln thirc ve su tham gia sang cac ITnh vuc khac. Bing each nay, su tham gia cd thS dan dugc thiet lap nhu mgt khuon mlu cd hieu qua trong xa hgi (Richter, Zartler, 2011).

Theo Jaun (2001), su tham gia cua tre em trong gia dinh nghTa la tre em phai CO kha nang anh hudng den cac qua trinh ra quyet djnh trong gia dinh. Miic do tham gia dugc xem xet bit diu tir viec hoi y kien cho tdi viec tich cue dua ra quyet dinh. Su tham gia ciia tre em vao cac quyet dinh trong gia dinh doi hdi kha nang dac biet tir cha me (Knauer va Sturzenhecker, 2005): diu tien, cha me phai quan tam tdi viec khong dat nang yeu ciu tham gia d tre; tilp den qua trinh tre tham gia vao cac quyet dinh cd thi dan tdi viec tre cd nhiing quan diem khac vdi cha me. Khi do, nhiem vu ciia cha me la phai giai quyet dugc mau thuan nay.

Richter va Zartler (2011) cho ring thao lu^n ve su tham gia ciia tre em trong gia dinh cin dugc xem xet d 2 cip do: Dau tien dd la van dl dan chii hoa va ca nhan hda. Gia dinh dugc coi la nai ma d dd cac quylt dinh dugc trao dii, thoa hiep giu-a cac thanh vien trong gia dinh. Tre em ngay cang dugc coi nhu nhung chii the co su tu tin, nhimg ca nhan cd mong udc, muc tieu, nhan thiic rieng ciia minh va cd quyIn co tieng ndi rieng ciia minh vl

Nguyin Thi Quynh Hoa 77

cac van de ciia gia dinh. 0 cap dd thii hai, nang luc ve the chat va tinh than khi tham gia ciia tre em cung dugc tinh den. Do vay, thao luan ve su tham gia ciia tre em trong gia dinh dugc xay dung tr6n hai van de try cdt: su td chirc ciia gia dinh va su phat trien ca nhan ciia tre. Cac hinh thai gia dinh va nhan thirc ve nang luc ciia tre la nhiing van de trung tam trong su tham gia ciia tre vao cac van de ciia gia dinh.

Tinh hinh tham gia va cac van de tre em dugc tham gia trong gia dinh

Mgt nghien ciiu dugc chinh phii Ao tiln hanh nam 2004 (BMSGK, 2004) cho thay tre em cho rang minh chi dugc tham gia d miic do rat it trong qua trinh tham gia. Ngugc lai, mgt nghien ciru khac nam 2005 (Kromer va Hatwagner, 2005 dSn theo Richter, Zartler, 2011) lai cho thiy 3/4 tre em d Ao trong do tudi 10-16 cam thiy dugc tham gia thuc su, va 56% tre em trong nhdm tuoi 10-11 cam nhan ring cac em co the quyet dinh cugc sdng ciia minh. 2/3 trong sd cac em cam thay co the tu do quyet dinh nhiing gi minh mudn lam, tuy vay 1/2 trong so tre em tham gia khao sat cho ring cac em se vui hon neu cd ngudi noi nhimg dieu tdt nhat cho cac em.

Nghien ciru cua UNICEF (2002) vl tilng noi ciia tre em tai Ao cho biet 66% tre em nhan thay y kiln ciia minh dugc quan tam trong gia dinh, 4 1 % van thudng nghe theo Idi ciia cha me do khdng mudn cd su thay ddi trong each thiic td chiic gia dinh theo hudng vang Idi cha me. Cha me d Ao dudng nhu it khuyen khich va dong tinh vdi su tham gia ciia con cai hg: chi 45% tre em d Ao so vdi 6 1 % tre em thi gidi cho rang cac em nhan dugc su khuyin khich va ding tinh day dii tir phia cha me (Kranzl-Nagl va cgng su, 2006 dan theo Richter, Zartler, 2011). Nghien cuu khac vl tre em ngheo cua UNICEF (2007) ciing chi ra vin de cd lien quan den su giao tiep giu-a cac thi he d Ao. Han 1/2 tre em dudi 15 tu6i tra Idi ring cha me cd thdi gian dl ndi chuyen vdi minh trong tuan. Van de nay xuat hien chii yiu d do tu6i 11-15, dac biet cac em gai cam thay noi chuyen vdi me thoai mai hern la vdi bo.

Mgt s6 nghien ciiu d Diic cung cho thay, trong vai thap ki trd lai day, cha me thudng xuyen cho tre em tham gia vao cac van de ciia gia dinh. Dilu nay dSn tdi moi quan he giiia cha me va tre em dugc gan bd chat che ban (Alt, Teubner, Winkelhofer, 2005 din theo Richter, Zartler, 2011). Tre em dugc tham gia chii yeu d cac vin dl ma cha me khdng quan tam true tilp (Fatke, Schneider, 2005 din the Richter, Zartler, 2011).

78 Nghi&n cii'u Gia dinh vi Gidi. Quyfin 29, sd 2, tr. 72-83

Ve cac vin de tre em dugc tham gia trong gia dinh, trong sd cac nghien ciiu qudc te thi nghien ciru cua Richter va Zartler (2011) vl su tham gia cua tre em d Ao vao cac quyet dinh trong gia dinh cho thay, tre em dugc tham gia va CO kha nang tham gia vao cac vin d l rieng tu, lien quan den ban than nhu vin de an mac; kieu tdc; sip xep dd dac trong phdng ngii; van de vui choi giai tri va cac hogt dgng cudi tuin; cac kbda hgc ma cdc em mudn tham gia; viec lira chgn trudng lap; cac hoat ddng giGa cha m? - con cai. Ngay ca nhihig vin dk dugc coi la van de chung cua gia dinh thi tre em cung dugc hdi y kien, chang ban nhu lich tham nom ciia cac gia dinh cd cha me ly hdn. Tre em tham gia khao sat cho rang cac em it dugc tham gia hoac it quan tam ban tdi mgt sd van de nhu viec ly than cua cha me (day la vin de tre thudng coi la ciia cha me); viec mua ban cac vat dung Idn nhu xe dto.

Cac yeu to anh hudng den su tham gia cua tre em trong gia dinh

Cac nghien ciiu quoc te cho thay, cd nhilu yiu to anh hudng den su tham gia cua tre em trong gia dinh, trong dd cd cac yeu td sau:

Nang luc ca nhan tre: Nang luc ca nhSn cua tre em la yeu to dugc tinh den trong qua trinh tham gia, yeu to nay dien ra ddng thdi vdi miic do phat tri8n ciia tre em. Lansdown (2011) cho rang su tham gia ciia tre em vao cac quyet djnh cd lien quan sS tang len theo tudi tac va kha nang phat trien ciia tre. Khi tre Idn len, nang luc va su hieu bilt ciia cac em dugc md rgng va phat trien, tre cd quyen dugc tham gia vao cac van de cd anh hudng den ban than tir cap do gia dinh cho den cip do qudc te. Mgt sd tac gia cho rang tre em khdng nen cam thay bj dat ganh nang hoac chiu ap luc phai tham gia (Krappmann, 2003; Sturzbecher, Hess, 2005 din theo Richter, Zartler, 2011), ma tdt nhat la nen tham gia thudng xuyen vao cac van dl ciia gia dinh trong qua trinh tre Idn dan. Su ket hgp ciia viec cha me ddng tinh, khuyen khich va hd trg cd the dan tdi hieu qua tdt nhat cho su tham gia cua tre em trong ddi sdng gia dinh (Hurrelmann and Briindel, 2003, din theo Richter, Zartler, 2011).

Yeu td gidi: Kit qua nghien ciiu thuc te tai mgt sd nude cho thiy, cd su khac biet vl gidi kha ro net trong viec ra quyet dinh trong gia dinh. Nhu trong nghien cuu ciia Richter va Zartler (2011), d hau het cac gia dinh, cac dng bd thudng chiu trach nhiem ve cac van de lien quan den thilt bi may mdc, ky thuat, cac ba me thudng chiu trach nhiem vl vtec hgc hanh ciia con cai va viec ngi trg gia dinh. Dieu nay dan tdi su khac bi?t giu-a ngudi bo va ngudi me trong vi^c khuyen khich con cai tham gia vao cac ITnh vuc khac nhau trong gia dinh, theo dd ngudi bo thudng cd vai trd quan trgng

Nguyen Thj Quynh Hoa 79

ban trong viec khuyen khich con cai tham gia siia chiia, lap dat... may mdc, thiet bi gia dinh, trong khi ngudi me lai the hien ro vai trd khuyen khich con tham gia trong hgc tap hoac cac cdng viec ndi trg. Ddng thdi vdi dd, sir khac biet gidi tinh ciia tre cung anh hudng den viec lua chgn cac van de rieng tu ciia ca nhan chang ban nhu viec lua chgn trang phuc. Cac em gai thudng tu lua chgn trang phuc ciia ban than nhieu hon trong khi cac em trai san sang chap nhan su lua chgn ciia me ve trang phuc danh cho minh nhieu ban.

Thai do cua cha me: Cac du- lieu khao sat cho thay, mirc do tham gia ciia tre em trong gia dinh phu thuoc nhieu vao thai do ciia cha me tre (Richter, Zartler, 2011). Cac bac cha me cdi md, de dai (thudng d khu vuc thanh thi) coi su tham gia ciia tre em vao cac quyet djnh trong gia dinh la nhiing gia tri trung tam va gianh quyen tu quylt cho con cai cua hg. Hg coi tre em la nhiing chii thi tu tin, cd the ra quylt dinh. Tuy vay, kha nang tham gia ciia tre em trong cac gia dinh nay cung bi gidi ban d mgt sd van de, chang ban nhu doi vdi vin de nghi 16 thi cac bac cha me nay thudng khong de con tu quyet ma co gang trao doi, thao luan va tim each de con cai cd the hieu dugc dieu nay, bdi le hg chua cd trai nghiem ve van de nay khi cdn nhd ma thudng phai chap nhan nhihig quylt djnh dgc doan ciia bo me minh thdi tha au.

Ddi vdi nhihig bac cha me nghiem khac (thong thudng la nhung bac cha me d khu vuc ndng thon) thi tre em cung dugc tham gia vao cac quylt dinh hong gia dinh nhung su tham gia chi d mgt sd van de va trong mgt pham vi nhit dinh. Cac bac cha me nay da tach biet cac van de rieng tu ciia tre em ma cha me khSng can thiep vao, va nhung van de co pham vi anh hudng rgng lien quan din trach nhiem ciia cha me (vi du nhu viec dan xip sau khi hg ly hon hoac viec lua chgn trudng Idp). Hg chi rd ngi dung ciing nhu cac each thiic ma tre em cd thi tham gia. Ching ban, cac bac cha me nay chip nhan su tham gia hoan toan ciia tre em vao viec sap xep cac do dac trong phong rieng ciia tre, hg chap nh^n m6t phin su tham gia ciia tre em vao cac vin dl lien quan den cac ky nghi ll va khdng chap nhan su tham gia cua tre vao cac van de lien quan den viec thay doi trong gia dinh. Thinh thoang hg cd hdi y kiln con cai nhung con cai hg khdng the tham gia theo hudng dugc chii ddng quylt dinh. Cac bac cha me nay cho rang tre em tham gia nhilu cd thS la hi qua sire, do vay hg dat ra cac ranh gidi, gidi han va de con cai lua chgn trong nhiing gidi ban nay.

Khu vuc sinh sdng: Su tham gia cila tre em trong gia dinh cd su khac biet giiia khu vuc thanh thi va khu vuc ndng thdn. Trong nghien ciiu cua

80 Nghien cii-u Gia dinh vi Gidi. Quy4n 29, s6 2, tr. 72-83

Richter va Zartler (2011), su tham gia ciia tre em d khu vuc ndng thdn vao cac quyet dinh trong gia dinh thip ban so vdi tre em khu vuc thanh thj. O khu vuc thanh thi, tre em chii yiu tham gia y kiln vao cac boat ddng nghi cudi tuin va cac boat ddng nghi le. Tre em khdng tham gia vao van de tai chinh trong cac boat dgng ranh rdi cua gia dinh.

Loai hinh gia dinh: Mgt so ket qua nghien ciiu cung chi rang, cac loai hinh gia dinh khac nhau se tao ra nhiing ca hdi tham gia khac nhau cho tre em (Richter, Zartler, 2011). Tre em trong cac gia dinh chi co bd hoac me it dugc tham gia quyet dinh ban tre em trong cac gia dinh khac. Cha me trong cac gia dinh hat nhan cho ring kha nang tham gia ciia tre em trong cac gia dinh CO cha me dan than hoac gia dinh cd cha me di budc nira la khac nhau. Trong cac gia dinh cha me dan than, tre em dugc tham gia nhieu ban bdi cha/me trong loai hinh gia dinh nay d6ng vai tro ciia ngudi con lai. Neu cha me dan than co mdi quan he vdi ngudi khac thi hg cung kh6ng de ngudi khac do tham gia vao cac quylt djnh lien quan din diia tre ngay ca khi ngudi do dam nhan nghTa vu lam cha me cua diia tre lau dai. 0 chilu ngugc lai, cac cha me dan than cho ring tre em trong cac gia dinh h£it nhan it dugc tham gia ban. Hg cho ring ngudi bd dong vai tro quan trgng nhit trong viec ra quylt djnh d cac gia dinh nay.

Trong cac gia dinh cd cha me di budc nira, cac quyet dinh trong gia dinh thudng khdng cd su tham gia ciia tre em do cau true gia dinh phirc tap hern. Cha/me trong loai gia dinh nay thudng thda hiep quylt dinh vdi ngudi cdn lai neu moi quan he giiia hg la thien chi. Trong cac trudng hgp quan h^ giira hg thieu thien chi thi su tham gia ciia tre em lai cang kho khan hem (Richter, Zartler, 2011).

Tre em song trong cac gia dinh khdng 6n dinh, cd sir thay dii thi su tham gia bi han che ban. Cac gia dinh cd bd hoac me di lam xa nha (thudng la bd) phai ddi mat vdi nhimg thach thiic dac biet. Trong sudt ca tuan, khi ngudi bo khdng d nha, me va con cai dugc quyet dinh, den cuoi tuan, va ngudi bd bat dau tham gia vao cac van de ciia gia dinh. Tinh hudng cd the tao nen mau thuSn giu-a bd me hoac giira bo vdi con cai (Richter, Zartler, 2011).

Sir tham gia ciia tre em trong cac gia dinh ly hdn phu thu^c vao moi quan he giiia cha va me. N I U mdi quan he nay tdt thi tre em se cd kha nang tham gia tot han. Tuy vay, nhiing tre em nay ddi khi se bi ap luc bdi su phan quyet ciia tda an trong viec cha me ly hon cd the cd nhung anh hudng tieu cue va khdng linh dgng cho su tham gia ciia tre em trong cugc sdng hang ngay mgt each day dii. Cdn neu mdi quan he giiia cha me sau ly hdn

Nguyin Thj Qu^nh Hoa 81

cang thang, thdng thudng la do van de gay gat trong giao tilp hay viec giii' khoang each qua chjit chl, se khong cho phep tre em tham gia vao viec ra quylt dinh (Richter, Zartler, 2011).

Tre em trong cac gia dinh di cu thudng it dugc thao luan, trao ddi y kiln ve cac van de lien quan den cac em ban so vdi tre em trong cac gia dinh khac. Cac dng bd trong cac gia dinh di cu thudng quyet dinh tit ca cac van de, trong khi dd tre em bau nhu khdng cd quyIn quylt dinh (Richter, Zartler, 2011).

4. Kdt ludn

Nhin chung, cac nghien ciiu quoc t l da quan tim tim hieu ve khai niem su tham gia ciia tre em va sir tham gia ciia tre em trong gia dinh vdi ndi ham khai niem dugc the hien d mgt sd khia canh nhu: su tham gia la qua trinh tre em dugc the hien y kien, quan diem va tham gia tich cue vao viec ra quyet djnh d cac cap do khac nhau ve cac van de tre quan tam. Su tham gia nghTa la dam bao tilng noi ciia tre em phai dugc ling nghe, ndi each khac tinh dan chii, cdng bing dugc xay dung thdng qua sir tham gia ciia tre em. De tre em cd the tham gia mgt each diy dii va cd y nghTa thi doi hdi phai cd su chia se thdng tin va trao ddi giiia tre em va ngudi Idn. Dac biet, cac nha nghien ciiu deu khing dinh su tham gia luon phai gin lien vdi boi canh chinh tri, van hda, xa hgi nai tre em ton tai. Mac dii each hieu ve su tham gia cua tre em cdn tiep tuc dugc phat trien nhung nhin chung cac khai niem dugc dua ra deu cd mgt diem chung la hudng tdi viec khang dinh gia tri va tilng ndi ciia tre em, khing djnh tre em cd kha nang ddng gdp dang kl vao ddi sdng chinh tri, xa hdi va cd the lam thay ddi cugc sing cua chinh minh. •

Tai li^u trich dan

Bundesministerium ftir Soziale Sicherheit, Generationen und Konsumenten- schutz (BMSGK). 2004. Nichts far uns - ohne uns! Ergebnisse einer Kinder- und Jugendbe- fragung im Auftrag des Bundesministeriums ftir Soziale Sicherheit, Generationen und

Konsumentenschutz. BSMGK, Vienna.

Council of Europe. 2013. Child and youth participation in the Republic of Moldova - A Council of Europe policy review. Programme "Building a Europe for and with children".

ESCR. 2004. Setting the agenda: Social inclusion, children and young people. Children and Society, 18(2), p.97-105.

82 Nghien cOu Gia dinh vi Gidi. QuyIn 29, sd 2, tr. 72-83

Fitzgerald, RM. 2009. Children having a say: a study on children's participation in family law decision making. PhD thesis. Southern Cross University, Lismore, NSW, Australia.

Henk van Beer. 2002. Si^r tham gia cua Ire em - Kinh nghi?m xdy dung ndng luc vd tap hudn. (ban dich). Nxb. Chinh tri Quoc gia.

Hill, M., Davis, J., Prout, A. & Tisdall, K. 2004. Moving the participation agenda forward. Children and Society, 18(2), p.77-96.

Hurrelmann, K., Andresen, S. 2010. Kinder in Deutschland 2010: 2. World Vision Kinderstudie. Fischer, Frankfurt.

Inter-Agency Working Group on Children's Participation (lAWGCP). 2007. Children's participation in decision making: Why do it, When to do it. How to do it. ECPAT International, Knowing Children, Plan International, Save the Children Sweden Regional Office for Southeast Asia and the Pacific, Save the Children UK Southeast and East Asia Regional Office, UNICEF EAPRO and World Vision.

Jaun, T. 2001. Angst vor Kindern? Kinderpartizipation und Wege dazu. Schulverlag plus, Luzem.

Knauer, R., Sturzenhecker, B. 2005. "Partizipatlon im Jugendalter". In Hafeneger, B., Jansen, M. M., and Niebling T. (coord.). Kinder- und Jugendpartizipation. Im Spannungsfeld von Interessen und Akteuren. Budrich, Opladen, p. 63-93.

Lansdown, G. 2001. Promoting children's participation in democratic decision-making. United Nations Children's Fund. Innocenti Research Center, Florence, Italy.

Lansdown, G. 2006. "International developments in children's participation: Lessons and challenges". In K. Tisdall, J. Davis, M. Hill & A. Prout (Eds.), Children, young people and social inclusion: Participation for what? Bristol: Policy Press, p. 139-158.

Lansdown, G. 2011. Every child's right to be heard - A resource guide on the un committee on the rights of the child general comment no.12. Published by Save the Children UK on behalf of Save the Children and UNICEF.

Lister, R. 2008. "(Mis)recognition, social inequality and social justice: A critical social policy perspective". In T. Lovell (Ed.), (Mis)recognition, social inequality and social justice: Nancy Fraser and Pierre Bourdieu. London; Routledge. p. 157-176.

Lister, R. 1997. Citizenship: Feminist perspectives. New York: New York University Press.

Nguyen Thj Quynh Hoa 83

Richter. R, Zartler U. 2011. Children participating in family decisions. Review of research and social intervention. Selected by coverage in Social Sciences Citation Index, ISI databases, Lumen Publishing House.

Theis, J. 2006. Promoting Rights-Based Approaches-Experiences and Ideas from Asia and the Pacific. Bangkok, Save the Children Sweden.

UNICEF. 2002. Young Voices. Opinion Survey of Children and Young People in Europe and Central Asia, Geneva: UNICEF.

UNICEF. 2007. Child poverty in perspective: An overview of child well-being in rich countries. A comprehensive assessment of the lives and well-being of children and adolescents in the economically advanced nations. Report Card 7. Florence: Innocenti Research Centre.