Kum 2014: What’s On My Mind?

57
Kum 2014: What’s On My Mind? By Salai Van Lian Thang Biahmaitthi: Capar ka tialmi zeimaw cu Chinmi cazual nih an chuah pah lengah groupmail le Chinmi website zeimazat zong tar an si. Cun a cheu cu “academia.edu” zongah ka fim fawn. Asinain, capar ngai siloin chelcan ah chikkhat lungchuak le hmuhning catawi tete kha “what’s on your mind?” timi Facebook cahmai ah ka tialmi tete an um. Phun dang cun ka “update status” pawl kan ti ko lai. Cucu chikkhat lungchuak bia sihmanhsehlaw ttha tein fim ka duh lengah a rel lomi hna zong hromh ve ka duh fawn. Cucaah ka khomh i ka hun chuah. Careltu le thapetu dihlak cungah kai lawm zungzal. Laimi le Riantuan (Dec 19, 2014) Tutan The Hakha Post ”editorial” hi rel ttha ngai asi. Chin miphun chungah tulio zawtnak pathum a hmuhmi kong a tial. Ramleng in chungkhar zohkhenh tikah nu le pa tarleisang an si cang ti lo ahcun “rian rak tuan hlah uh” ti ding hrim asi lo. Riantuannak phaisa

Transcript of Kum 2014: What’s On My Mind?

Kum 2014: What’s On MyMind?

By Salai Van Lian ThangBiahmaitthi: Capar ka tialmi zeimaw cu Chinmicazual nih an chuah pah lengah groupmail leChinmi website zeimazat zong tar an si. Cuna cheu cu “academia.edu” zongah ka fim fawn.Asinain, capar ngai siloin chelcan ahchikkhat lungchuak le hmuhning catawi tetekha “what’s on your mind?” timi Facebookcahmai ah ka tialmi tete an um. Phun dangcun ka “update status” pawl kan ti ko lai.Cucu chikkhat lungchuak bia sihmanhsehlawttha tein fim ka duh lengah a rel lomi hnazong hromh ve ka duh fawn. Cucaah ka khomh ika hun chuah. Careltu le thapetu dihlakcungah kai lawm zungzal. Laimi le Riantuan (Dec 19, 2014)Tutan The Hakha Post ”editorial” hi rel tthangai asi. Chin miphun chungah tulio zawtnakpathum a hmuhmi kong a tial. Ramleng inchungkhar zohkhenh tikah nu le pa tarleisangan si cang ti lo ahcun “rian rak tuan hlahuh” ti ding hrim asi lo. Riantuannak phaisa

hramtu dappiak in riantuan dingin forh dingtu kan si.Kan hngakchiat lioah zanlei chiarte sianginnchuahin an tamti toihah buhva ah kan kalpeng‒mah kutchuak tisik anhnah in kumkhatchung kan i cawm‒zuarhmanh kan zuarchel aum. Innhnu leiah biskut, bailep, khachuan,an thur, thakbare, khazanchinti tbt. kancin. Ti har tuk kaw heh kan hngah i cuvialte cu ti kan toih. Zarhdongh ah Tlangparah dumhau kulhnak thing kan pu. Meithing tihding thinghreu kan khom. Facang mu kan thim.Inn tuang mil tein sianginn kai hlanahzingtin kan teih. Tanghnih thum hngakchiatekan siin manh ti kan ngei theng hna lo.Tulio hngakchia cu zei an lawh, ka thei tilo. Cheukhat cu nuamh le hlasak le lam tiphun rumro zong an si men lai. Nikum biapakhat ka theihmi cu “khuate khua cheukhatcu innhnu leiah thakbare hmanh cin huam loinHakha ah a cawkin an cawk e” an ti. Fawiteiin innhnu leiah cin khawhmi hna ramlenglei phaisa kuatmi in a cawk longte in ancawk cang. Laimi ramleng kan chuah hnuah mahle kutke in dir duhnak a tlau ziahmah.Lotuah kan zuam ti lo. Dum tuah kan zuam tilo. Thingput kan huam ti lo. Lakphakti

dawrah chunnitlak thutin zeituah a huamlomikan tam cang. Hihi ramleng leiin “rian raktuan hlah uh” kan ti hna ruangah tampi cu ansiin a lang. Hihi a tha hrim lo. Kan dawthna siloin kan hrawh hna tu asi deuh. Cucututan Hakha Post nih kan zawtnak tiah a huntial‒ a hman tiah ka ruah. Rak rel cio hramu.“Six-Party Talk” Kongah (Dec 17; 2014)1980s in tukum tiang kum 30 chung UN nihvawleicung sifakbik LDC cazin ah achiahmi ram; vawlei Corruption Index ah156 nakah hnawhthuh tambiknak ram; Asianram 37 chungah a tawbik 36nk ah a um i;GDP (PPP) Per Capita a niambiknak ram.Inn a kaang cuahmi innchung ah minungchuah zokzok locun tih a nungmi dirhmun.Khel dangin zohah sizung ah mizawzualkhun chiahnak "Intensive Care UnitRoom" ah thlopbul zok a haumi mizaw zualbantuk. Mizaw dirhmun a that lo tuk cangcaah "sibawi pawl nih zeitindah kanthlopbul lai" timi a rannak in zankhat

hmanh liamter loin iceih zokzok a haumidirhmun.Mizaw zawnruat sibawi pakhat nih bikbik4 in iceih zok uhsih tiah a nawl hna; anduh lo. Sicun bikbik 6 talin i chon zokhram uh, tiah sizung riantuantu vialtenih an nawl rih hna; an duh hoi lo. Lamphunphun in an kawl i bikbik 14 in an tithulh; 12 in an ti thulh; cuticun mizawcu ICU khan chungah nganfah tuarin thloploin an zoh sawh peng ko.Hitin mizaw thlop kho lo dingin aphunphun in lam a kawlmi sibawi pawl hizeitinhme kan tuah ne hna lai? Minungsinak in theithiam an va har ko! Lamdangkan ngei hlei rua lo. 2015 ahcun sibawian sinak in thlak hrim a haumi dirhmunah an um ko in ka thei.

December 9; 2014Pyidaungsu Hluttaw nih “6-party talks” ahrihmi cu President le Army Chief nih an

duh lo. “Mi pakhat nih Tlangmi mahvialte ai a awh kho lai lo “ ti khaPresident nih a duhlonak a ruang achimmi cu asi__a chungin “Shwe Manninitiative “ kha cohlanpi ai harh deuhca zong asi kho ko. Hitin chunglei “alinsami le ai erhmi politik “ lenglei achuah kho lo tikah, mipi tu lam an hunchuak sual lai, timi phan a hun um. Hiruang maw asi theih lo. Tuni ah YangonRegion Hluttaw nih “12-party talks” tuahdingin biatung a hun dirh tthan.President biaphuangtu Ye Htut hoiherzohah Cozah leiin hihi an cohlan khawhmen. President nih a cohlan cun ArmyChief cu a lulu__a chungin an mah titermi zong hei sisehlaw theih lo. Tutanbiatung a hun i dangmi cu “Tlangcungmiphun pasarih chungah pakhat cio iteldih hna seh “ ti kha asi. Buaiterchinchin an kan duh bia maw asi cu theihlah. Thaizing in ceih an thok colh lai.Fehter asi cun President sinah anlanhter lai i, President nih a cohlan

cun a hmuhning catlap he Parliament ah ahei kuat chin lai. Cu hnucun el a harngai cang. Hi thawngca ka rel cangka kalung a chuak colhmi cu “12-party talks”cu va um tak sualsehlaw Chin miphunaiawh in hocudah a va thu lai, timi khaasi. Hluttaw pakhat ah biatung a luhhnucun zeitin asi zongah kan miphun caah“challenge“nganpi asi colh ko! Biahalnaka ra thluahmah i a dong ti lo__a phizeitindik asi lai. Ruahmi nan ngei ciotheo ko lai.

Bu Tlawmte Dirh; Rian Tampi Tuan (Nov30, 2014)Global Chin Christian Fellowship (GCCF)timi bu a dir. Rev. Dr. Hlah Aung tbt.le Pastor tampi hruaimi asi. Bu tampichungtel an lut. Cu tlawmpal ah ZomiGlobal Alliance timi a dir colh ve. Rev.Dr. Pau Khan En tbt. le Pastor tampi nihan hruai. Tutan Lawngtlai khuaahInternational Chin Christian Fellowship(ICCF) a hun dir tthan. Rev. Dr. Duh Kam

tbt. lengah CACC le CBCUSA hruaitu zongan itel.Hi buthum hi “vawleipumpi huap min anphor “ dih i, miphun pakhat chungin ansi hna, bochanmi Khrihfa hruaitu longtean si. Ka lung a hun ummi cu “ikomhnakkan ti nain kan ithen chin lengmangmi alanghtertu le a fehtertu“ an si ko lohme maw, timi hi asi. Palh zong ka palhkho ko—nain cucu tulio ka hmuhning asi.Miphun tampi cu ramkhelrian nakinbiaknak leiah riantuanti an ifawih deuh.Zeicatiah, biaknak cu dawtnak lengaihthiamnak ah hram a bunh caah.Asinain, Chinmi cu ramkhelbu ah ikomhkan fawi deuh in a lang i, biaknakbu ahriantuanti kan har deuh__a letling inkan um. Hihi Chin Khrihfa hruaitu leinih fakpiin kan ruah deuh a hau ko rualai.Bu dang veve dirhin program dang kansuai cio i, tthanchonak tampi kanchuahpi cio ahcun a thatnak a um ve khoko. Asinain, mi tlawmte kan si caah kan

bukomh pawl hi ai nonnawk i ai cawhkalhtuk deuh cang. Tck. LIKBK cu GCCF ahchungtel asi ve i, tutan ICCF a dirhtulila asi tthan. Cu bantukin GCCF ummikha ZGA ah an va um i, ICCF zong GCCF anum tthan tbt. longte khi kan si. CACChna cu an sawmnak poah a kal dih ko tiawkin a um. Kan dirnak le kanriantuannak hram kan va zawt tikah hramkan bunh cio nak cu Laimi Khrihfabu ahkhan an va si dih tthan ko.Bukomhnak phun a tam tuk tikah meetingphun a tam tuk ve i, kan i pha zo ti hnalo. Phaisa zong kan dih tuk__pastorpakhat a kal le kir T.A kha mipakhat i athlaruk cheuhra cheukhat hrong zong asikho. Cun kan project le program zongtampi an isu fawn. Tck. ICCF nih 2015 adih hrongah Laifa vialte “YouthConference“ a hrih, GCCF nih 2016 ah“Global Youth Conference“ a hrihve__cucu miphun pakhat caah khuaruah harawk asi—a chunglei thil kan fiang lonain an isu ticu a fiang! Hi umtu nih

hmailei kalnak hmanthlak khi tampi afianter. Ramleng bawmtu donor le INGOszong zeibu deuh kan ipehtlai lai timibawmhning ah laklawh in chiah kanfawite. Ka umnak ramah hmaikum summerahhin Europe-level Conference pahnih leCCF Civuipi pakhat a um lai__ thlakhatchungah. Pakhat zawhcun pakhat zawh riha har tuk cang__a pathum in zawh cunthih a fawite! Cucu biaknak lei programlongte an si. Pakhat lei tlawmte, cunpakhat lei tlawmte, ti phunin minung kantlawm chinchap ah ithek dih awkkhin kanum. Hihi tulio kan vawleipi ChinKhrihfabu tiluanning hmanthlak asi.Milu tlawmte le miphun hmete kan si i,hruaitu hna riantuanti khawh kan harahcun thazaang kan ngei kho lai lo.Riantuantinak (teamwork) kan thiam loahcun rian nganpi kan ihmaithlak kho lailo—teamwork ngeih khawh tung loinvawleipi huap project nganpipi kan suaiahcun mualpho kan fawite__sifakbik ramsi chinchap ah phaisa zong a paam tuk.

Vawleipi a hnin dihtu WikiLeaks khariantuantu cu minung 5 long an si. Rianchungah “fully committed“ le“workaholic“ minung kan um tu khi,tlawmte si zongah hmual a um biktawn__minung tampi le bu tampi kha a“effective“bik a rak si theng lo.Chinmi hruaitu zong nih “minung tlawmtein rian nganpi tuan” timi le “bu tlawmtedirhin rian tampi tuan” timi kha biapideuhin kan chiah ve a hau ngaingai.Bukomh tampi dirh hi thancho mawthanchuk timi zong zohtthan deuh haudirhmun ah kan um cang in a lang. Cucukan miphun zohin tulio GCCF, ZGL le ICCFdirhmun nih ruahawk a umter cang ko rua,ka ti. Have a blessed Sunday!Myint Aung Hlaing VOA Interview Comment(Nov 24, 2015) Tutan Snr. Gen. Myint Aung Hlaing le VOAtonbiaruahnak cu ka ngai kho ve. Ca intialmi zong ka rel. Voi hnih kai nolh.Zeicatiah, Kawl ralbawizik nih hmaitonhinterview timi hi tuanbia ah theih a um

tuk bal lo. Cun tulio uknak a chungin asurlu a tlaimi Tatmadaw nih ram dirhmuna linsa mi thil a tam lioah an policy ahun chim cu kan caah a biapi ngai.Thil tamnawn cu a chim hlanin an dirhmuntheihcia khawh cu an si pah ko. Asinain,biafang pakhat voi tamnawn a hmanmi nihkhua tampi khi ruahding a hun um ter.(Thuk deuhin a bia dihlak zohfiannaktial ka lung a um nain caan ka ngei kholo, ka tialcia tu ka hun tar!).Kawlram sining hi a chunglei thuk deuhinngiat set ahcun a lenglei a lang thenglomi Tlangcung miphun caah tih a nungmipakhat a um tawn. Cucu 2008 PhunghramBasic Principle (Article 6.F) ah ralkapnih “National political leadership role”kan lak lai, an timi biatlang hi asi.State le Union Hluttaw kipah ralkap nih25% an lak, Home, Border le DefenseMinistry an lak, Vice President post anlak. Democracy activists ca ahcun ralkapnih “leadership role” kan lak, an timihi hnahnokbik le a buaibik thil ah a

cang. Asinain, hi catlang zawnah Tlangmicaah tih a nung deuhmi biafang a um.Cucu “national politics” a

timi__Kawlholh cun “ အအအအအအအအအအအအအအအအအအအ (amyotha naing-nganzi” timihi asi. Hi biafang hi thukpiin sullam angei.Tutan Snr. Gen. Myint Aung Hlainginterview ah “Amyothazi” timi biafangkha voihnih a chim; cun “Amyotha Naing-Nganzi” timi biafang kha voili achim___Tatmadaw bawizik pakhat nihvoikhat interview ah “national politics”timi biafang voiruk hrong a chim cumiphun sinak mitin cuanh ahcun ruah lenawk khi a tam. ( Cu a chimmi tete cu atanglei ah khin ka thil).Piang koin hitin a chim. “Tlangcunghriamtlai phu he remdaih biaruahnak ahralkap nih an biatung dirhmi zeimawzatcu kan cohlanpi ko nain cheukhat cuAmyothazi mitin cohlanpi dingah asi kho

lo” tiah a chim. Biahalnak a ummi cu“zeibantuk Amyothazi” mitin dah cucu anzoh, timi kha asi.CNF cu Chin miphun caah a dir ti cuhopoah kan theih ko. Cucaah CNF nih“party politics” kan khel lo; “national

politics (အအအအအအအအအအအအအအအအအအအအ)” kan khel, an ticun a fiang tukcolh__Chin miphun dirhkamh an duh, Chinmiphun humhim an duh, Chin miphunliannganhter le tthawnter an duh, Chinmiphun luatter le chanchuah anduh____timi a fiang tuk colh.Asicun, Snr. Gen. Myint Aung Hlaing nih“national politics” a timi hi tehzeibantuk dah asi ve, timi kha ruahawkngai khi a hung um. Fiang tein chimahcun ralkap thazaang in zei miphun cudah dirkamh a duh, zei miphun cu dahhumhak a duh, zei miphun cu dahliannganhter le tthawnter a duh__tampihal thluahmah ding khi a um. A phi cu

“Bamar Amyotha” caah ti locun a phi dangkhi a um lo__ cucu “Amyotha Naing-Ngan-zi” tiah, Bamar nationalists le Tatmadawnih an chung muru thukbik ah an chiah i,kum 65 leng an dirpimi pengmi cu a raksi.Cutin Bamar miphun caah a biapit caah cubiafang cu Phunghrampi “Basic Principle”paruk chungah a biapibik pakhatin

Article 6 (F) ah အ“Tatmadaw hi AmyothaNaing-Nganzi hruainak ah aa tel lai”tiah, an tial. Cucaah tutan anralbawizik pa nih voikhat interviewtuahah voiruk tiang aa nolh.Cu an “national politics” cu 2008Phunghram in an humzual i an tuam. Cu antuamnak Phunghram cu Bamar Tatmataw nihmeithal thazaang in a humhak lai, tiahfiang tein an tial. Tulio caan hi cuhumhak caante cu asi caah Hluttawchungah ralkap MP pawl nih Phunghrampiremh lo dingin biatak tein an dirpicuahmah.

Khel dangin chim ahcun Tlangcung miphunmitin tulio kan ram hi cuanh tikah kancaah tihnungmi le hriamtlai phu nihthisen thletin dohmi a muru cu a tutanSnr. Gen. Myint Aung Hlaing nih atu leatu aa nolh lengmangmi biafang “nationalpolitics” an timi te hi arak si ko. Hibiafang chungah thil tampi khi aakhumhmi le aa phummi a rak um.

R. I. P CNA ralbawi Biak Tin Lian le RamHngak (Nov 20, 2014)Tlaih le domh zong tong lo tein ngaktahfa bang ramca tiin miram dangah--nankaltaak miphun caah tuar a hun fawi loe! Nain ka nau le pahnih, ramca a tlemithisen cu a lak asi bal lo da kaw__nanpekmi nunnak hi kan miphun a kan autthantu ah a rak cang theo ko lai.''Ngai hmanh! Nangmah nih na chuahmi nanau thisen nih khan vawleiin a ka auhlengmang ko!."

"What have you done? Listen! The voiceof your brother's blood is crying out tome from the ground! (Gen 4: 10)”. Kanmiphun zong a kan auh lai. Lung siaherhlo tein vung liam ko kun uh!Tukum long asi lo, nikum zong asi. NikumKawl Cozah nih KIO fakpiin a rak kahlioah Cozah ralkap chung ummi Chinralkap cu Kachin kan unau kah awkahhmaikal in phaw bang a rak hman hna__atuKachin vawlei thiam ahhin Chin ralkap 37an nunnak a rak liam. Kachin pastor tenih an ruak an fimhlawm hna. Tutan ahkan Chin ralbawi pahnih an nunnak a kanlak piak tthan. Kachin ralbawi 22 zongan itel.Hi long si rih hlah e! 1990s ah Kachinramah raltuk a cawngmi Chin ralkapchungin nunnak a rak hlanmi kan pasalrual hna__Maw Sui Kung! Maw Li Lian! MawSang Za Hmung__tuzing cu kan miphunmitthlam ah a tharin nan hun cuang tthane! Nan miphun nih zeitikhmanh ah kan inphilh bal hna lo. Nan nau le pahnih nih

atu an hun in zulh hna; rak tangti uhlaw nan rauthla in nan miphun hi vungkan hramh rih sawh uh.Maw Li Lian hi Rangoon University ah 3rdyr. B.Sc (Physics); Sang Za Hmung hiRangoon Institute of Technology (R.I.T)ah First Year a rak kaimi asi. Tutan aliammi kan pasalttha zong cathiam lemifel an si. Chin minote asimi cathiamhna nih keimah locun tiin ramca ah anpawk__cangvut le fikfa lakah harnakphunphun tuar an ithim__hnemtu lehraamtu um loin ram tangah nicaan anrel__donghnak ah an nunnak sungbik anpek!Zeica ko ah hme asi? Pipu hna nihfungzum, cantiang le feinam in chantampi an rak humhakmi Chinram le Chinvawlei__milembia miphun dang hna kuttoichungin chanhchuah tthan awkah hme teh!Nunnak thap a phu maw? Aw...! a phu koteinak kan ti ve caan a phan te lai.Zeiruangdah KIO le Cozah hitlukin ral ani thawh hnawh? Thlachiat ruat loin

nunnak tampi an i lak tawn? Zeidah andirpi veve mi political position an si?Kachin vawlei ah lu a phummi kan Chinpasalttha an tlawm ti lo hi ta! Nikum ahzohfiannak ka tial. Hung rel ve ttthante uh.Cozah nih Laiza Bomh Thlak kongah (Nov21, 2014)Bu tamnawn Statement a chuak cang. Cozahlei cu voihnih hnih in an i phisin manhcang__kei cu an bia ka pom kho lo. ZiahCNF Statement hi tutiang a chuah lo__huni hnawh deuh ve uh law a tha men lai. Milung fahnak le ngaihchiatnak a dam deuhlai da kaw! Strong words deuh rak hmangfawn te uh law a tha lai.Dawhnak le Duhnunnak Timi hi (Nov 9,2014)

Dawhnak le duhnunnak timi taktak hi''muisam'' ah asi lo; ''nun'' ah asideuh, timi khi tlawmte hun upatdeuhdeuh; fiang deuhin hmuh chinlengmang asi. Tulio ka lungchung tein ka

upat ziarmi hna le ka uar ngaimi hna cumino te an si nain Pathian biakinnthiangah caan hman tein cheuhra cheukhata chuahpi mi khi an si. Ka zoh lengmangtikah cu hna cu an nun a dai, hnangamnakan hmu, an lam a tluang duh i, khuaawngan pem deuh zungzal koin ka thei.

Tulio Myanmar MP le Education Level (Oct29, 2014)

Tulio Kawlram MP pawl an Education Levelka hun tar. Tanghra long phan MP 60 lengan um i, tanghra tang MP 20 hrong an um.Asinain, MP an dihlak 658 chungah 83% hiuniversity degree hmu an si. FrenchParliament ah 82% long degree hmu an sii, Myanmar tlomte a sang deuh. Tulio ahPh.D hmu 12 le Master hmu 84 an um.Asinain, MP tam deuh hi botany, zoologyle chemistry in a dihmi an tam i an

cawnnak hi upadi tuah he ai pehtlaih tuklo caah thil sining tein a kal deuh rihlo, tiah mifim pawl nih an chim. Cun MPtambik 141(21.4%) hi chawdawr, chawhlet,thilzuar, company ngei tbt. in an hungkai. A changtu MP 83 (12.6 %) hisianginn cachim, sianginn sayagyi,lecturers, tutors tbt. in an hung kai.Sianghleiruun kan luhka CLCC, Yangon nihFresher's Welcome an kan tuahpiak liobiachimtu Rector of Yangon University,Dr. Soe Yin zong atu cu MP asi ve cang.A dottu MP 81 ( 12.3 %) hi cozahriantuan, politician hlun, catialtu tbt.in an ra. Cun MP 41 (6.2 %) hi sibawi lengandamnak leiin an ra. MP 40 (6.1% ) hicithlak leiin an ra, tiah dohhlatnak atuahmi nih an tial. Tulio MyanmarPalimen ah Law degree a dihmi hi MP 27long an si. Indonesia zong ralkap uknakin Palimen thar an i thlen ka hrong kha

Lawyers hi 3.6% long an rak si ve.Myanmar Scholar Renaud Egreteau nih atialning ah “a puitling cangmi nitlakramle India, Philipine tbt. Parliamentahcun Law in degree a dihmi hiParliament ah an tam bik. Kawlram ahcunLawyers hi Palimen ah an tlawm tuk rih.Hihi a si awk asi ko. Indonesia zong aithlen ka cu a rak si ve ko. Hmailei ahdemocracy a puitlin deuhdeuh tik ahcunLawyers le Legal specialists pawl hiParliment ah an tam bik te ko lai“ tiahatial. Tulio Kawlram Parliament ahcawdawr le chawhlet (businessman andtraders) pawl an tambik rihnak nih alanghtermi cu kan sifahnak kha ahmuhsak. Politics zong phaisa nih tampilai a rel rih ti kha a langhter. Kanmawh rih lo. 2015 election zongah a sirih men ko lai. Asinain, hmailei ahcunduhsah in kan i thleng ve te ko lai.

Thilttha Tuah Dingah Ser Kan Si (Oct 28,2014)

Tuzan cu biadang deuh ka tial hnik lai.Hi vanrangtoi um minungfa nih atu vawleinun a va dih tikah a voi 2nk nunnak a umkan ti i cucu kan i ruahchanh cio ko. Cukong a ruat huaha ballomi cu "mitlamtling lo" ah kan cang. White Housechung zongah cucu an ruat i, ngaidiinntang le thlapa cung zongah an tuakcio. Sentari cawng zong nih an ruat,Tamadah zong nih an tuak i, politicianle piata zong nih an ruat. Hi vawleiahcun kum 70 or 80 hronghrang tihiminungfa nih kan ithei. Cu a voi 2nknunnak ahcun harnak, fahnak,ngaihchiatnak tbt. a um ti lo, tiah kanzumh. Daihnak, hnangamnak, lomhnak in akhahnak hmun a si caah cu hmun va phakcu kan duh tuk dih cio. Muslim nih cuhmun cu "Jannah" an ti i, phak an itinh

dih. Buddhist nih "Nirvana" an ti. Hindunih "Moksha" an ti; phak an duh tukhringhran. Khrihfa mi nih "Pradise orHeaven" kan ti i hopoah phak kan duh tukve. Hlan Lai pipu zong nih vancungkhuacu dotthum in a um an ti ve i, Khuazingcu a sangbik ah, Lulpi cu a dothnih ah,mithikhua cu a dotthum ah a um, an rakti i phak an rak duh tuk. Cu ruangahsalthikhua a kal tiah an ruahmi khamithikhua an lanh khawhnak hnga an phuheh tiah an rak hlam. Asinain, hi vawleiminungfa nih zeibantuk lamin dah cuhmunnuam kan va phak khawh lai, timi kanzumhdan ai dang cio. Cheukhat zumhnakahcun nupaw chungin voi thong zakhatleng hrinnolh hnuah va phak hna a hau. Afawi lomi lam har tuk a rak si. Cucaah"impermanent nature of life" hna kha anpom. Asinain, Khrihfami kan van tthatnakcu a tu bak zumh ahcun a tu bak cu hmun

(zungzal nunnak cu) phak khawh a raksimi, hi asi. Asinain, cu hmun phakkhawhnak caah biaknak kip kan zumhdan aakhatmi pakhat te a um: cucu kan nunchungah "thiltha tuah" hi a rak si. Cucumi tampi nih kan tuah kho lo. Kei zongka si ve. Minungfa hi "Pathian kutchuakkan si i, Pathian nih thil tha tuahdingah a rak kan tinh (Eph. 2:10)" timihi hopoah ruat than hnik hna u sih. Nanza tein mangtha uh.

David Steinberg le Myanmar (Oct 15,2014)

1956 hrongah hotel bar pakhat ah thu in,Asia ram vialte lakah zeiramdah “percapita income le population” leiin atthangchobik tiah—Burma, Thailand, SouthKorea— kha kan cuaichunhter hna sehlawfiangtein Burma kan ithim dih lai.World's largest rice exporter an si.

Oil, timber, lungvar, minerals le a dangnatural resources tampi an ngei.Mifimthiam riantuankho “well-educatedworkforce” an ngei ttha i, parliamentarysystem an hmang. South Korea cu khalioah Kawlram he tahchunh zong khi a raktlak tuk rih lo. Asinain, tulio SouthKorea “per capita income” cu Kawlramnakin let kul hrongah aum cang——DavidSteinberg, Distinguished Professor atGeorgetown University, USA. (Interviewby Keith W. Rabin, 2014).

Rian le Minung (Oct 10, 2014)

Rian timi poah hmaizah (dignity) a um.Lahkhah a tlawm, reng a niam, tuanmirian a hmet, kha a biapi lo. Riantuantimi hrim kha hmaizah a um. Rian ngeihlo cun hmaizah a um lo. Zeibantuk rianasi zongah hmaizah awk le dawt awk an

si, zeicatiah a kan cawmtu cu rian asicaah asi.

ACF Conference le Laimi Sinak (Oct 8,2014)

Australia Chin Federation ‘’Conference’’cu ka zoh dih kho lo nain ka zoh chunhah ka lung asi ngaimi tete an um.Pakhatnak cu: hun zoh cangka in ‘’KanMiphun Kan Kilven Lai’’ timi an tlangtarnih a zohtu thinlung phundang in acawlter tuk colh. Fianh hau loin anprawkrem kalpi laimi nih bia tampi khi ahun chim cang. Pahnihnak cu: anConference chung prawkrem vialte ah Lairim a nam kho tuk__caholh, miphun lenunphung kong longte, an hlasakmi pawlhrim cu. Laimi hi biaknak lei: Civui,gospel, camping le crusade tbt. nih akan ciah ngai. Cun ramkhel lei kong zongnih a kan ciah ngai ve. Asinain, tutan

ACF Conference cu a rim phun dangte khia hun si. Pathumnak cu: Australia Cozahnih Laica cawnnak nawl a pekmi kongahMirang Cozah upa le bawmtu hna sawminupatnak an pekmi hna le lunglomh bia anchimhmi hna kha milung asi ngaite. Hilengah Laimi bawi nganpipi, bu hotupipi,doctorate degree sangsang, hlasamithangpipi, an sawm lem lo__CACC ahcaholh tlaitu Secretary, Laiholhphawhhlautu Muko Edita, nunphung leikanpa Pu Ni Kio tbt. kha an sawmhna__hihi an riantuannak upat an pek asilengah an mah sunlawih zong khi a sicaah ai dawh tuk, ka ti.

Mahbelte, Western Melbourne lei Laimitampi an muihmai a langh ve lo tikah alangpar in ‘’zeidah an cang’’ tiah kanhlam ngaite hna. Ngaingai cun hihi cuAustralia longah asi lo, Rev. Dr. HreKio nih ‘’Laimi kan zawtnak tiin a 2nk achiahmi phun kha le Rev. Dr. Sang Awr

nih kan chunglei ral” a timi phun kha asi i, Laimi umnak ram kakip ah a cangko. Miphun hmete, milu tlomte kan si i,a pawi ngai tawn. A voi 2nk anConference tikah cun rampumpi an itelkho dih lai, ruahchannak kan ngei ko.July 2014 ah khan CCYFDK timi DenmarkChin mino rual nih Conference an ngei vei ‘’Miphun Nun’’ timi cawnpiak dingin‘’mi har ah dar al” tibang an ka sawm vei ka tel ko ve. Cu an Conference ah kalunghmui ngaimi pakhat cu ‘’punctuality”ah asi. Caan an tining tein an prawkremvialte an kan kalpi khawh dih. Laimi nihhihi kan thadernak pakhat asi ve tawntikah ka lawmh ngaingai hna. Hlasakzuamnak an tuah ve i, Khrihfa MinoConference asinain ‘’Lai Nunphung’’ timihlasatu kan farnu Mercy Zing Zing nihpakhatnak a co, thiam zong a thiam, a awzong cu a ttha hrim ko. Asinain, a hlahrim kha, a that tuk caah asi ve. Artihawng chungah a keuh dingmi arfa tete anum bang Lai nunphung chungah Laimi kan

um dih ve, cucu a hla nih a biapit zia akan fianh tthan i, kan lung asi ngai ciohna!Tutan Australia Conference hlasakzuamnak ah kan farnu Sui Ngun Rem nih”Miphun Lianngannak” timi hla hmangin,pakhatnak a hmuh. Hla a sak cuahmahlioah ka rak zoh ve i ’’a mak tuk e!” karak ti len cang, a hla hrim a thatuk. http://www.youtube.com/watch?v=plWJ4CAmGXwLanghter duhmi cu: ’’Miphun leNunphung’’ timi hlasatu kan far lepahnih nih ram pahnih hlasak zuamnak ahpakhat nak veve an co. Hi an sakmi hlahna hi kan ngeih tawnmi ramhla le miphundawtnak hla bantuk sawh an si lo. Hi anhlabia chungah kan miphun nunnak caah aherhmi thilnu le zencing tampi ai cawhmi nih mithinlung a erh hringhran.Miphun nganpi hna karlak le Nunphungpahnih kar lakah a tthangmi kan ca koahan hla hi a nung i, ai tlak khun.Hlaphuahtu le hlasatu upat kan pek hna!

Tukum ah Europe Laimi vialte ikomhnakphu “Chin Community in Europe” a dir vecang_2016 ah Conference an ngei ve telai. USA ah miphun lei a kan funtomtuCYO a dir_Conference a kan tuahpiak theoi, vawleipi in kan zoh tawn hna, kan ilawm tuk. Tutan ah Australia ah ACF ahun dir ve i a voi 1nk Conferencesunglawi ngaiin an tuah_kan i lawmhringhran. Khrihfabu lei ikomhnak phu cutampi kan ngei cang, tu lioah miphunleiin ikomhnak bu nganpipi a dir duahmahhna hi lung a hmui chin lengmang.Hmailei ahcun Vawleipi huap ChinConference zong kan ngei kho te men kolai.Laimi nih kan i conglomh le sunpar kanipek tikah kokek phung tein meikhukhutin hang kan isoh minih kan lung ahmuiter bik ko. Biakamnak, ngaihthiamnakle iremnak kan tuah tikah kokek phungtein sahringthi luanhin in rawl kanbartimi nih thinlung a damterbik,dawtnak hri a fehterbik ko. Kan ithit

vat tikah kokek phung tein inn kaiinarsathah le phunthawh he ihal le ilentheo nih kan lung a tongh bik ko,ningzah mualpho kan ton tikah kan kokekphung tein muikhum le ihnemh theo nihlungdi a riamter bik tawn ko.Cu ve bang Laimi nih Khawmpi leConference ti bantuk kan tuah tikahLaimi kan kokek sinak rim a hmui ve awkhrim asi tawn ko. Culocun kan tlam atlin zongah kan tihal di a riam kho ngaibal lai lo. Tutan ACF Conference ahLaimi kokek sinak rim an hmuiter khawhngai caah a thawtning a phun a hun idang deuh ngai. Ram dang dang zong nihzoh chunh awk ttha ngai an si, ka ti.Chin State Cozah le Nawlngeihnak (Oct 3,2014)Hi a tanglei Cultural Exchange Programtuahnak nawl hmanh Chin State Governmentnih bia khiak kho loin CentralGovernment ah hnatlaknak an va hal hmasaa haumi nih hin tulio kan ram hi zei

dirhmun dah a um, timi tampi chim hauloin a hun fianter. Phundang cunzeitlukdah Panglong sachoh in lam anpialning a luan, timi a hun langhter.Mirang pen lioah Kawl pawl nih Mirangsinin nawlngeihnak tampi 91 Dept uknakan rak hal ve i, an pek dih hna.Asinain, 91 Dept cu a min long a rak sii, nawlngeihnak taktak cu Mirang kutah aummi 7 Dept ah a chungin a um dih. Cu vebang, 2008 Phunghram ah State hi upadisernak nawl 41 an kan pek i, Central nih123 an i lak. Asinain, tutan CulturalProgram hmanh State Cozah nih biachatkho loin Central Cozah ah nawl hal hmasaa haumi nih State kutah an kan pekmi 41zong hi a min longlong asi, timi alanghter.

Cozah nih “Federalism kan cohlan” antimi kongah (Sept 23, 2014)

Nizan UPWC le NCCT ichonhnak ah Cozahaiawh Minister Aung Min nih “Kawlramtuanbia ah Federal a pawm hmasabik Cozahkan si hih” tiah Tlangmi kan pa le sinaha chim. Hihi a hman taktak ko. Cozah aphunphun kan ngei cang hna i, officialtein a pawm hmasabik an si ko.Asinain, zeibantuk ''Federal principle''dah an pawmmi phun cu asi, timi a fiangrih lo. Hi zawnah phanmi ka hun ngei.1947 Uknak Hrampi Upadi ahran suaitu UChan Htoon hmanh nih “kan Phunghram hipractical in hman tikah Unitary systemasi e” tiah a rak phuan cangmi kha KawlPolitician pawl nih “Federal taktak asiko e” tiah Feb 1962 tuahmi “NationalConference on Federal principle” ahTlangmi kan pupa hna an biatung kha faktaktak in an rak el hna. Thakhin ChitMawng le Phasabala Party hruaitu U BaSwe an bia hna cu a fak pah ko. Atawinak cun cu irenghnak ruangah Gen. NeWin nih uknak a rak lak beh i kum 50chung ralkap uknak tangah kan rak tlak

cu asi ko. Cu hnucun Federal timibiafang cu upadi leng bia ah a cang. PiSuu Kyi hmanh nih “Pyiduangsu ti kousih” tiah a biafang kum saupi a chimduh ti lo.Federal ruangah ral kan tho, thong kantla, mi nunnak tamtuk a rawk! Tuni ah“kan pawm cang” tiah Cozah nih an hun titikah thlennak nganpi a tlung kan ti kolai. Amahbelte, caan tlompal ahpolitical dialogue le Panglong bantukConference chung kan hun luh tikah 1962lio i Kawl politician hna bang khan“tulio hmanmi 2008 Phunghram hi Federaltaktak asi ko e” tiah biatak tein an kanel hoi sual te hnga maw, timi ruah awk ahun um than. Kan pawm e an timi "Federalprinciple" hi cucu hrong men hna a raksi sual ahcun, zeipi ai hlei te lai lo.Signature Campaign le Laimi Sining (Aug13, 2014)NLD le 88 chanchuak phu nih 2008Constitution Pohmah 436 remhnak caahminsen an khomhmi cu tuni ah Pyidaungsu

Hluttaw ah an pek cang. Milu 4953093 (5million deng!) nih “remh kan duh” tiahmin an thut. Ramkulh le ramtthen 14chungin Peng 301 chung um ram hrinfa hnanih min an pekmi asi, tiah an thanh.Tlawm cu a tlawm lo. Asinain, May 2008Referendum lioah “2008 Constitution kaduh ko” tiah mee a thlami kha million 24hrong an si. (Result kha fraud cu a umlai nain!). Zohchunh tikah tutan NLD le88 chanchuak khomh khawhmi minsen zat hika beisei a pha hrim lo, an thawng athan tluk le mizapi nih 2008 phunghramkan soi tlukin! Hi nih Kawlram ah“constitutional awareness le empowermentprograms” tampi tuah a herh, ti alanghter. Cucu phu tampi nih an kantuahpi cuahmah i lawmh a um hringhran.Cazin ka hun kau deuh i Chinram inminthu zat 31,399 an si, tiah an tial.Tulio Chinmi milu hi Ting 5 cu kan silai, tiah kan ti nain mithumi thong 40hmanh kan tlinlo nih hei ruah awk khi atamter ko in ka thei. NLD campaign tham

cu tiah telve duhlo hna asi sualcun apalhmi lungput tet bia a si deuh kohnga, ka ti. Hi phunghram remh kongahNLD le NLD lo a um lo_ kan zapi rian dihasi. Kan hnu Religious Conversion Billduhlonak campaign lioah khan minthudihlak 1569 kan si. 3rd Country ahChinmi thong 60 hrong kan um kan tinain, Rev. Dr. Hre Kio te Khrihfabu zathmanh nih min an thu lo. Minit pahnih ahfawi tein minthu kho Laimi pakha “naminthu ve tuah ca” ka hei ti tikah “phudangah ka cawl ve ko si” tiah tel ve awkkhin ai hmu lo, kha bantuk ah a min vathut ve kha ai nautat deuh zong khi a lonawn! Cu bantuk cu kan tam tuk lommamtawn i awklokchong khi asi tawn.Asinain, Satan Bill duhlonak caahminthumi dihlak, Statement in duhlonak alanghtermi dihlak ramchung ramleng nanaw a hme hrim lo. Tunitiang Palimen ahpass ngam loin daidup a dir hi nan aw antheih caah an pah ngam lo zong a si khomen! A chungthil kan thei lo nain. Nan

zapi cungah pumpak in lawmhbia chim veka hun duh.Nai hrong cu Muko Mekazin hlun ka kauhna i “Laimi kan men lo” tiah Pu RichardZatu capar ka rel tikah ka lung a ka sukngai. Kan men lonak a chim tikah a tamve hrim ko! UNDP nih Kawlram sifakbikmiphun an kan ti zongah ningzah awk cuasi lo. “Chinmi cu cathiam nan um locaah Pyidaungsu Vuanci pek nan tlak lo”an kan ti zong le mihmai khah lo awk aum lem lo. Asinain, a rampum le amiphunpi huapin kan langh venak zonahkan hmetnak le hoi kan tluklonak kan mahlila in kan i pholangh tawn cu miphundang hmai khah awk kan si lo. Ning zonga zak; zoh zong a chia deuh ve tawn.Minung kan ithlen lio caan hi lung avaivuanh lio caan asi, tiah Psychiatristnih an chim. Hngakchia in mino, mino inupa, upa in tar ah kan ithlen lio caankhi lung a vaivuan kho ngai, an ti.Miphun pakhat zong tthancho aa timh liocaan le sining thlen aa timh liocaan

“transitional period” hi lung a vaivuanhlio bik caan asi. Tulio hi kan ram aithlen salingpi asi i, Chinmi zong kanithlen cuahmah liopi asi ve. Hi liocaanah vaivuan lo tein chuaklak kanmiphun a dir khawh ve nakhnga a miphunin tuantinak le tantinak zonah i biatakdeuh kan herh deuh ko rua ti kha NLDStatement ka rel tikah ka lung a hunchuak ngaingai.

Satan Bill kongah Update Cheukhat:

Myanmar ram thawngca lian The Irrawaddynih phu 81 komh nih “Biaknak IthlennakPhung” an duhlo, tiah thawng a zamhcang. Laimi phu 10 leng kan i tel. Cunphu 10 aiawh palai hna nih Pi Suu Kyi anton i, an duhlonak an chim, timi zong athanh chih. (June 22, 2014)

___________

United States Commission onInternational Religious Freedom nih“Kawl Cozah sermi Biaknak IthlenningPhung bantuk hi cu 21st century ahhmantlak asi ti lo, zuk tthan u ” tiahStatement an hun chuah ve cang. USCIRtimi hi US Congress nih upadi in adirhmi US Cozah Commission Federal Bodypakhat asi. Hi Commission nih May 2013ah report pakhat an rak chuah i, biaknakzalonnak a buarbikmi vawleicung ram 15lakah Kawlram hi ai tel, tiah an rakthanh bal cang. Hi Satan Bill le ‘969’halmi pawl hi upadi ah nan pass piakcitcet hna ahcun tulio US Cozah nihKawlram a pehtlaihning a hnursuan laihih, tiah an Statement ah an tial chih.(June 12, 2014)

_____________

CHRO le phu 80 ikomh nih BiaknakIthlenning Phung “Satan Bil” duhlonakJoint Statement an chuah cang! Tu zanleicun Cozah hnakhaw ah a va ring len canglai. Hi cachuah nih minung le biaknakzalonnak caah halmi phun 8 a tuah.Chinmi phu 10 hrong kan itel--bu kan tamthlakthlak he kan tlawm deuh. Chinbukomh - Australia in CCCA, Denmark inCCFDK le CCDK, USA in CBCUSA, Canada inCCFC, Delhi in DBCF an min a lang, GCCFzong ai tel. Lawmh a um tuk. Asinain,Norway in NCCF, Sweden in CCFS, Malaysiain MCCU tbt. phukomh tamtuk kan bau. Hinih teamwork kan herh rih zia alanghter. Asinain, miphun dang phu hivialte an itel ve tikah lawmh a um tuk.Thaizing ah America um Chinmi nihEmbassy hmaiah duhlonak an langhter lai.Kan umnak cio in thlacam kan bomh hnalai. Tuni ah Myanmar Baptist Convention

meeting an thu lai i, Chinram Khrihfabupawl an cawlning a fiang ve lai. Tlai cuan tlai pah cang nain an aw-aan nihhmual a umter khun lai caah kan cuanhpeng ko hna. Hi lioah Online Petitionminthutu 1070 kan phan cang. Kan karhziahmah nain kan tlawm tuk rih ko.Phungki rual khomhmi minsen 1.3 millionhmai ahcun chuahpi ngam kan si rih lo.Cucaah a ramram in a Khrihfabu aKhrihfabu in tan kan lak cio kha a herhhringhran ko. Nan umnak kipin rak tangcio hram ko u. (June 12, 2014)

______________

Chinmi Khrihfa phu 82 ikomhnak Chin Baptist Churches USA zong nih Biaknak ithlening phung “Satan Bill” cu an duhloning an thanh ve cang.1. Biaknak zalawnnak a hrawh dih lai caah kan duhlonak fakpiin kan langhter, tiah an chim.

2. CHRO nih duhlonak Statement an tialmiah fak piin kan lungtlin pi hna, tiah anchim3. Online Petition ah duhlonak langhter dingin min tial cio dingin sawmnak an tuahfawn 4. 13 June ah Washington, DC, Myanmar Embassy hmaiah USA um Khrihfabu hna le Chin mipi hna nih duhlonak kan langhter lai, tiah an thanh.Hi bantuk caan lioah ram dangdang umChinmi zong daite in um awk a tha hrimlo. Online Petition minthut le CHROStatement ah “endorse” tuah tal cu i timcio hram ko u. (June 9, 2014)Pi Aung San Suu Kyi kongah (June 1,2014):Kan Pi Aung San Suu Kyi hi ka uarnaktampi a um nain a dohtu hna he dairekhmaiton in hngakchia bang bia-al pi ahman hi cu ka sia a rem lo ngai tawn.Tutan Pinmana campaign ah siseh,Letpattawng crisis ah siseh, voihnihcutin a um ka hmuh tikah ka siang lo.

Minung le minung ipehtlaihnak ah a herhngaimi pakhat ton cu “try to avoidconflict” timi hi asi. Kanpi hi a hrialkho deuh ve ton rua lo. Cun Tatmadaw achallenge mi hna zong kha a herh lomi,biahlei a peh, ka ti. Ramser itimh lioahkha biafang tenih thil tampi a zawtterkhawh. Asinain, a mah a dam chung teahBurma Pyidaungsu hi a kan dirhpi tthanti lo ahcun Kawlram hi cu fawi le bai ahhohmanh nih ser khawh dawhin a lang lemlo. Cucaah thlacam bom peng ko hna usih.“Trust” Timi le Minung (April 21, 2014)Tlangmi hriamtlai phu le Kawl Cozah“Peace Talk” cu kumthum a kal cang nain“political agreement” zeihmanh an serkhawhmi a um rih lo. Hihi a ruangbik cuan kar lakah “Izumh lonak”, Mirang incun“Lack of Trust” ruangah a si, tiahhopoah nih an puh. World HappinessReport ̵ 2013 nih vawleicung ramnuambikcu Denmark a si, tiah a thanh long siloin international surveys kipah cutin acuan lengmang fawn tikah “zeiruang kodah

a si hnga”, tikha mithiam rual ikomhnakHappiness Research Institute nih andohhlat tthan ciammam i “Happy Danes,Exploring the reasons behind the highlevels of happiness in Denmark” timicahmai 60 chah report kha nizan nai ahan chuah. Ramrum Norway le ramtthawngUSA bantuk an tamtuk nain Denmark nihpakhatnak a laknak a ruang pariat a um icu lakah pakhatnak bik cu “minung pakhatle khat an izumhnak a santuk”, Mirangincun “high level of trust” ah hin asi,tiah an tial. Hi thil pahnih nih “minungizumhnak” timi hi zeitlukdah a biapit i,hmual a rak tthawn i, man a rak ngeih,timi fiang khunin a langhter— “izumhlonak” hmun ahcun remdaihnak ai ser khotaktak lo, “izumhnak” a sannak hmunahcun “nuamhnak le lomhnak” a sang, tikha an langhter. Nu le va kar zong“izumhnak” a tlau ahcun itthen a fawite—ai duh komi nungak tlangval kar zong“izumhnak” a um lo ahcun duhdawtnak“real love” taktak ai ser kho lo.

Hruaitu kar zong “ izumhnak” a um longahbu lungrualnak a tthawng i rian pipa aituan kho.Hihi Siangpahrang David zong nih a pemhtuk caah “zumhawktlak lungthin” hi naduhmi a si, a rak ti kha a si lai. (Salm51:6). Chin miphun zong nih zumhtlak nuncu kan uar phun ngai a si ve caah“Vapual” cu kan miphun hmelchunh ah kanhman. Minung izumhnak timi hi“dinfelnak, bia ingaihnak le thlaamlangriantuannak” hna nih a hrin. Thil danghi cu izuamnak thongin tlinh khawh a silai nain “dinfelnak” timi hi cu “Pathiantihnak” ai tel lo ahcun tlakin sermiminungfa nih izuamnak thong longin tlinhkhawh bak a rak si lo. Kan hnuzarh 10April ah Malaysia UNHCR zung nih capakhat an chuah— “Kawlram ralzamzeimazat an case chungin hlennak lelihnak a um timi kan hmuh caah cu hna curamthum an lanhnak kan phih chung lai”tiah an thanh. Hotepawl an si ticu kanthei deuh rih lo nain a fiangmi cu

Malaysia UNHCR zung nih “Kawlram ralzam”a kan zum ti lo, timi kha vawleipitheihin an hun phuan voikhatnak a sirua, ka ti. Zumh ti lomi ram le miphunsinak nih harnak tampi kan hmai ah ahrin khawh—“zumhtlak si hi” minung kanman asi, miphun kan limhang zong asi.Cucu kan hmelchunh Vapual nun cu a si i,Chin miphun nih kan herh tuk ko in a hunlang.

Milu Relnak: Kei Number Cu “401” (April6, 2014)Milu an rel...an rel cuahmah. Maw kathin! ziah cutin miphun nambar i thim‐awk cu a va tam. Hringtunu Zophei nambar"420" maw kai thim lai— thim nemmamhlah. Hringtupa Mara nambar "437" maw kaluh hnga—lut fawn hlah. Chuahsemnak Lainambar "444" maw ka pek hnga—pe nemmamhlah. Hmmm! a buai tung. Phun ngeilonambar "914" lawlaw maw ka luh ne lai.

Tih a nung tuk—lut naisai..naisai. Aw!khoika hen pupa sak minkir, rualremnakmin, unau rual vung ihngalh tthannakmin, vawleipi kawh‐theihnak min sunglawikha a um? Aw! khoika hen miphun pakhatsinak hmelchunh nambar dawh cu an tar?Maw! pipu hna nih thisen, thlanti lenunnak in an rak humhakmi ram! Hacangrialin fungzum, cantiang le vainam in anrak kilvenmi vawlei! Siasal le milembiamiphun ngan hna lakin Zingnu nihtlangpar ah chan tampi chung adang teina humzual hleimi miphun! Thingkualungkua biami dirhmun in Pathian nungbiakhaukhih miphun ah rili ralin hun kawlmiChinram! Tuluk Chinlung lungkuapi,Kyanshitta lungca, Chindwin tivapi, UNPOroca, 1896 Mirang upadi in 2008 Kawlramphunghram tiang fek tein a minbunhcangmi ‟Chin” timi namber “401" ahhinhmeteh ka min cu ka pek lai, ka um lai

i, ka luh lai. Maw milem bia hna! Zahau,Zotung, Zophei, Khualsim, Zanngiat,Senthang, Mara, Lai timi nambar in kantthen ti hlah u! Hakha‐Chin, Falam‐Chin,Mindat‐Chin tiah kan thisen khuai i timti hlah u! Pakhat long kan duh—kan phuncu “Chin miphun“, kan ram cu “Chinram”,kan nambar cu "401".

Pessimist Vs Optimist Minung Dannak(March 26, 2014)

Zei thil poah a thatnak lei kapin aruatmi le a hmumi kha "optimist" an tihna i; zei thilpoah a harnak le achiatnak lei kapin a hmumi le a ruatmikha "pessimist" an ti hna. A fawinak in"positive le negative minung" tiah kantthen ko hna lai. Hi pahnih kar umtuningdohhlattu nih a phi 83 an hmuhmi kha2010 ah ripawt an chuah tikah "positiveminung" hi an nunkhua a sau deuh; an

takpum a dam deuh i; an lungthin zong adam deuh; timi fiang tein an hmuh.Winston Churchill nih "a pessimist seesthe difficulty in every opportunity; anoptimist sees the opportunity in everydifficulty" a rak ti. Netherland ramah"negative minung le lungthin zawtnak" ani-pehtlaihning kha 1995-2001 karah anrak hlat. Kum 65 le 86 kar Holland tarupa 900 kha kum 6 chung an sining anhlat tik hnaah cu researh an tuahchungah a thimi 56.6% cu "negativeminung" an si i; "positive minung" athimi cu 30.4% long an si, tiah TheArchives of General Psychiatry, ah antial. 26.2 % (mithi 235) in an i-thlau.Hi hlathlainak nih "zeipoah thil atthatnak lei kapin rak ruah le hmuh"khawhnak nih zeitlukdah minung nunnak ahrian a tuan i; a rak biapit tuk; ti alanghter. Cucu a rak fawi ve hoi lo, ti

asi. Curuangah nifatin tuah le hrial aherhmi tete tampi an um, tiah an tial.Cu chungah minung pakhat cio hi"sapesial pahrang" neiin hrin cio a sikha na pom lai i, va zuam phunin nangmahhe i-cuaichun na hmang lai lo; nunnaksullam na zumhning kha "philosophicalmaw religious" timi hngalh le kawl naizuam lai; eksersai tuah, a dammi tirawlei; mitku vuai tein ih kha zia-ah canterkhawh nai zuam lai; thianghlim tein naum zungzal lai; nifatinte na ruahnaklungthin kha thilthar; mah kong;chungkhar kong hngalhcawnnak in teikhawh nai zuam peng lai, tiah HealthEncyclopedia, ah an tial. Hihi rakhneksak ve cio tuah u, tiah siaherhnakhe ka hun tial.

Sia A Rem Lomi Laimi Lungput Pathum(March 21, 2014)

Laimi sining zoh tikah sia a rem deuhlomi pakhat hnih a um tawn. Pakhat cu:"a huho in puai tuah, sathah rawldum,civui le chunhthah ti phunphai kan uartuk nain khat le khat lomhpi awk i-lomhpi, upat awk i-upat, conglomhawktlak i-conglomh kan i-harh tuktungmi" hna hi asi. Pahnihnak cu:"meeting kawh le khuakhan lairelphunphai kan huam tuk nain kan thiamfawn bak lo'' mi hi asi. Mirang nih nazipahnih ah an fun khawh dihmi agenda khachunnitlak hna kan rau! Pathumnak cu:"thil fate zongah a mahnih athok, amahthawngin asi tiah a minput "credit" lakkan duh tuk lommam" mi hi asi. Laimi hikan i chuahpimi kokek thin lungput,nunzia le nunphung cu zahpi awk a um lo;miphun dang hmaiah a za ve ko; asinainthil fatete tuah khawh tuk dingmi kan

tuah kho bak tawn lomi nih a kan niamtertawn!

“Chungkhar” Timi Biapitning (March 18,2014)

Cancer zawtnak in a thi deng cangmiCanada le Australia mizaw 50 kha tulioah zeidah nan nunnak ah a biapibikcemtiah bia an hal hna tikah:-92% nih "inn chungkhar (family as corevalue)" an ti. 36% nih "nuamhnak lelawmhnak (joy and pleasure)" an ti. 32%nih "carefulness, interest and empathy"an ti. 26% nih "good carrier" an ti. 22%nih "hoikom ttha (deep friendship)" anti. 16% nih "thilthar le hmuhton thar(new and experience)", tiah an leh.Hi dohhlatnak (research) nih khua a hunka ruahter mi cu: thih laite zongah "kan innchungkhar" kha kan nunnak ah arak biapibik ko i; kan va dam chungvialte zongah "kan innchungkhar" hi abiapibik ko lai, timi kha asi. Cucaah hi

vawlei kan nunchung te-ah innchungkhar abiapit zia thei-in "chungkhar vanramnuam" ser khawh kha a rak herh ngaimiasi.Malaysia Vanlawng Tlau le Pathian ThilSer Ngai Hi (March 12, 2014)Minung 239 phortu Malaysia vanlawng curam 11 i-bom in; tilawng 42 le vanlawng39 hmangin ni 5 chung an kawl cang. USAtelin vawleipi an fimnak dihlak anchuah; an thiamnak dihlak an hman; anthil thabikbik an thawh. Tuluk thlangleirilipi; Andaman rilipi; Malay Peninsulain Straits of Malacca tiang chunzan dinloin an kawl. Nain, zei an hmuhmi a umrih lo; zeiruangdah chiat a can timi tezong an chimfiang kho rih lo. Vawleipian khuaruah a har ko; awlokchong lelungsivang in an um ko. Fimnak a sang ithlapa tiang kan kai ko; thiamnak a sangi; zeizongte kan ser ko. Nain; hi vawleihmun bite a cangmi thil kha kan fimnakle thiamnak nih a theihngal kho dih lo.Pathian sermi Planet 9 lakah hi vawlei

cu a 5nk planet asi. Nika cu thlapanakin a let 400 in a va ngan i; nika cuhi vawlei nakin a let 100 in a va ngan.Thlapa nakin Orion arfi cu a let 300 ina va ngan rih. Cu tlukin a lian nganmiplanet hna lakah planet fate hi vawleiah kan um hna i; kan umnak vawlei cu tinih cheuthum cheuhnih a khuh. Cu akhuhmi ti chungah Tuluk rili hmun biteah a va cangmi thil kha vawlei pumpi nihkan fimthiamnak le thil ti khawhnakdihlak hmangin ninga chung kan kawl ikan hmu kho ti lo. Hi nih a kan theihterthanmi cu: Khuazing Pathian thilser hizeitlukdah a rak lian-nganh i a sunpar;zeitlukdah a rak kau i; a rak thuh i arak san; minung fimthiamnak zonginhngalh dih khawh cawk le theih dih khawhcawk zong a rak si lo zia kha, asi.Mitthli he a hraam liomi hna nih daihnakhmu hram ko hna seh.Carel (March 2, 2014)

Tuluk phungthluk bia: "Nithum chungcarel loin, na um hnuah bia na chimahcun na biachim mi pawlah lak-awk tlaka um tuk ti lai lo; cu ruangah ca tampiin va rel"

Christmas le 2014 Donnak (Dec 31, 2014)

Ka FB chungkhar hna, Christmas nuam teinnan hmang cio lai, timi ruahchannak kangei. Kei zong Christmas cu ka chungleumnak ah ka va kal i, hmunkhat tein ansinah ka va hmang; kai nuam ngaingai.Kumthar tu cu ka umnak Khrihfabu sinahhman dingin kai timtuah cuahmah; ka lunga tho ngaingai.Hitin kumhlun kan thlah i kumthar kandon tikah thil pakhat hnih ruahawk a umtawn. Vawleicung ramkip cozah nihKumthar Ni hi ''Zungkhar Ni'' ah an ulh.Ni sawhsawh a si lo, a biapi ngaimi ni asi, ti kha an langhter. Kumthar timi himi cheukhat ca ahcun sullam a rak ngeilem lo; phangphang puah, hlasak le lam,

din le ei in caan a liam. Nain, micheukhat ve nihcun an nunnak caah thukpiin sullam an rak ngeihter khawh.Taktak ahcun kumthar kan ulh kan ti liocaan te hi: khua thukpi ruat buinliamcia kumpi kumkhat chung kan nunlamthluanpi fakpi in i-zohtthannak(seriouse life evaluation) kan tuah thancaan a si. Cutin i-zohthannak zohin a ralaimi kumthar chung vialte lamtluanpicaah zeitindah kal kan hlan than lai,timi nun i timhtuahnak (life-planning)kan siarsiam caan zong a hung si than.Cutin ''seriouse evaluation andplanning) tuah hnuah nun biakhiahnak(life resolutions) zong kha kan tuahcaan a hung si. Hihi cheukhat nih ''NewYear's Resolution'' an ti i; Mirang konih an uar khun.''Tukum kumthar cun: ka tin saupi kaizuah ti lai lo, tuan tein ka it lengmangcang lai, social networks ah caan tampika pe ti lai lo, ka pumrih ka zorterlai, chokolate tlawm deuh ka ei cang

lai'' tbt. in a phunphun bia an khiah.Cheukhat nih ''ka caan sullam ngei teinka hman cang lai, ca fakpi in kai zuamcang lai, kuak kai phiat cang lai, zu kading ti lai lo, zarhtin Biakinn ka panhcang lai'' tiah a phunphun in bia ankhiah ve. Hi kumthar biakhiah hna nih micheukhat cu an nun biatak tein a sersiami; kumthar hun luh than hi an nunnakcaah thukpi in sullam a rak ngei ve ko.Hawiikom rual zong nih sullam ngei teinnan rak hman khawh cio nak hnga duhpinaknganpi ka ngei. Bawipa nih thlua inchuah hna seh. Happy New Year!Cabia rel khawhnak:1. www.facebook.com/ salaivan.lianthang

2. https:// independent.academia.edu/VanLianThangCinzah

3. https://twitter.com/vansalai