Ken & Verstaan Lewensvaardighede Graad 4 Onderwysersgids

Elizabeth Ryke • Joanne Bloch • Victoria McKechnie • Patricia Notcutt Tanya Surtees • Khanieta Anwar • Maylani Louw

Lewensvaardighede

Graad 4Onderwysersgids

Ken & Verstaan

University Printing House, Cambridge CB2 8BS, United Kingdom

One Liberty Plaza, 20th Floor, New York, NY 10006, USA

477 Williamstown Road, Port Melbourne, VIC 3207, Australia

314–321, 3rd Floor, Plot 3, Splendor Forum, Jasola District Centre, New Delhi – 110025, India

79 Anson Road, #06–04/06, Singapore 079906

The Water Club, Beach Road, Granger Bay, Cape Town 8005, South Africa

Cambridge University Press is part of the University of Cambridge. It furthers the University’s mission by disseminating knowledge in the pursuit of education, learning and research at the highest international levels of excellence.

www.cambridge.org Information on this title: www.cambridge.org/9781107381650

© Cambridge University Press 2012, 2020

This publication is in copyright. Subject to statutory exception and to the provisions of relevant collective licensing agreements, no reproduction of any part may take place without the written permission of Cambridge University Press.

First published 2012 Updated 2020

ISBN 978-1-107-38165-0

Editor: Magda van der WaltTranslator: Sentrum vir Besigheids- en TaaldiensTypesetter: Brink Publishing & DesignCover photographer: Robyn Minter.................................................................................................................................................

acknowledgements Photographs: Gallo Images/Getty Images: pp. 136 (top left) [JasonDoiy], (top right) [Digital Vision], (bottom right) [Corbis/VCG], 211 (top left) [kali9], (top right) [Richard T. Nowitz], (bottom left) [Gabriel Perez], (bottom right) [FatCamera], 287 (top left) [Peter Cade], (top right) [FatCamera], (bottom left) [Darya Fedorova/EyeEm], (bottom right) [Alistair Berg]; iStock: pp. 44 (top left) [JenniferPhotographyImaging]; Picturenet: pp. 44 (bottom right) [Karl-Josef Hildenbrand]; Shutterstock 136 (bottom left) [Oswald Kunstmann] CD: The Carnaval of the Animals: Hens and Cockerels, Kangaroos, The Swan and The Elephant: Licensed courtesy of Naxos Rights US Inc (Tracks 8, 9, 22, 23); Song Time: MacMillan/McGraw-Hill, Share the Music, Grade 2 © 1993, The McGraw-Hill Companies, Inc (Track 10); Give It Up (Gypsy Second Line) by Dr. Michael White, published by MGW Jazz Publishing and Patti Rae Publishing (ASCAP) from the CD Dancing In The Sky on Basin Street Records (Track 20); Zoom: © The Nomadic Orchestra (Tracks 8, 9, 22, 23); Doe-re-mi: Song composed by Oscar Hammerstein II/Richard Rodgers, International Publishers: Imagem Music CV, Local Publisher: David Gresham Music Publishing (Tracks 24, 28); We are the World: SonyATV Music Publishing (Track 29); African Road, Drag it Out, Full Flavour: © Gabriel du Toit (Track 11, 15, 16); Attack Wob: © Joseph Bolto (Track 12).................................................................................................................................................If you want to know more about this book or any other Cambridge University Press publication, phone us at +27 21 412 7800, fax us at +27 21 419 8418 or send an e-mail to [email protected]

Inhoud

Afdeling 1: Inleiding 1

Afdeling 2: Les vir les 43

KWARTAAL 1 Persoonlike en sosiale welsyn 45

Onderwerp 1: Ontwikkeling van die self

Eenheid 1: Ontdek ons sterk punte 45

Leeswerk vir Week 1 en Week 2 50

Eenheid 2: Persoonlike sukses 52


Eenheid 3: Respekteer ons liggame 60

Leeswerk vir Week 5, Week 6 en Week 7 69

Eenheid 4: Hanteer konflik 73


Formele Formele assessering – Projek: Ontwerp en maak 81

Hersiening: Kwartaal 1 83

Liggaamsopvoeding 85

Module 1: Beweeg jou liggaam

Eenheid 1: Opwarming en veiligheidsreëls 85Eenheid 2: Beweeg 87Eenheid 3: Balanseer 89Eenheid 4: Beweeg jou liggaam 92Eenheid 5: Draai en balanseer 93Eenheid 6: Beweeg en balanseer 95Eenheid 7: Lig op en beweeg 97Eenheid 8: Lig op 99Eenheid 9: Beplan ’n bewegingsaanbieding 101Eenheid 10: Bewegingsaanbieding 103

Skeppende kunste: Uitvoerende kunste 104

Module 1: Verken my wêreld

Eenheid 1: Jou liggaam as ’n instrument 104Eenheid 2: Verken dansbewegings 106Eenheid 3: Verken musieksimbole 107Eenheid 4: Aksieliedjies 109

Eenheid 5: Verken name 110Eenheid 6: Musiekinstrumente en verskillende toonhoogtes 112Eenheid 7: Slaginstrumente 114Eenheid 8: Werk met rekwisiete 115Eenheid 9: Die taal van die teater 118Eenheid 10: Bewegingsinne 121

Skeppende kunste: Visuele kunste 123

Module 1: Ek en ander

Eenheid 1: Kom ons kyk 123Eenheid 2: Kom ons skep 128Eenheid 3: Prente van mense 129Eenheid 4: Leer van kleur 131Eenheid 5: ’n Model van my 133

KWARTAAL 2Persoonlike en sosiale welsyn 137

Onderwerp 1: Ontwikkeling van die self

Eenheid 5: Emosies 137

Leeswerk vir Week 1, Week 2 en Week 3 144

Eenheid 6: Werk in ’n groep 147


Eenheid 7: Afknouery 153


Onderwerp 2: Sosiale verantwoordelikheid

Eenheid 1: Kinderregte en verantwoordelikhede 159


Formele Assesseringstaak 2: Toets 167



Module 2: Sportaktiwiteite

Eenheid 1: Veiligheid tydens sportaktiwiteite 169Eenheid 2: Sokkeroefeninge 171Eenheid 3: Speel sokker 174Eenheid 4: Skep ’n sokkervertoning 176Eenheid 5: Speel in ’n sokkertoernooi 177

Eenheid 6: Speel handbal 1 179Eenheid 7: Speel rounders 180Eenheid 8: Speel krieket 1 182Eenheid 9: Speel krieket 2 183Eenheid 10: Speel handbal 2 184


Module 2: Klank en beweging

Eenheid 1: Maak ’n instrument 186Eenheid 2: Ritme en toonhoogte 187Eenheid 3: Asemhaling 191Eenheid 4: Luister en beweeg 193Eenheid 5: Prente deur klank 195


Module 2: Letters en patrone

Eenheid 1: Patrone rondom ons 199Eenheid 2: Maak patrone 201Eenheid 3: Baie letters 204Eenheid 4: Maak bewertjies 206Eenheid 5: Kom ons kyk 208


Onderwerp 2: Sosiale verantwoordelikheid

Eenheid 2: Kulture en morele lesse 212Leeswerk vir Week 1, Week 2 en Week 3 216Eenheid 3: Suid-Afrika se belangrikste godsdienste 220Leeswerk vir Week 4, Week 5, Week 6 en Week 7 224

Onderwerp 3: Gesondheid- en omgewingsverantwoordelikheid

Eenheid 1: Gevare in en naby water 229Leeswerk vir Week 8 en Week 9 233

Formele Assesseringstaak 3: Projek 235



Module 3: Beweeg op die ritme

Eenheid 1: Beweeg op die maat van musiek 239Eenheid 2: Liggaamshouding, balans en tydsberekening 241

Eenheid 3: Touspring en aërobiese oefening 243Eenheid 4: Skep ’n bewegingsaanbieding 245Eenheid 5: Bewegingsaanbieding 247Eenheid 6: Ritmiese gimnastiek 248Eenheid 7: Gevegskuns 249Eenheid 8: Wawiele en kopstande 251Eenheid 9: Skep ’n ritmiese gimnastiekroetine 252Eenheid 10: Bied jou roetine aan 254


Module 3: Ek en ander

Eenheid 1: In die gees 255Eenheid 2: ’n Spel met woorde 258Eenheid 3: Luister met jou liggaam 261Eenheid 4: Lei en volg 264Eenheid 5: Mimiek en musiek 266Eenheid 6: Skep ’n uitvoering 269Eenheid 7: Maak gereed om op te tree 273Eenheid 8: Op die planke! 274


Module 3: Diere

Eenheid 1: Leer meer oor tekstuur 276Eenheid 2: Kom ons kyk 277Eenheid 3: Diere in kuns 281Eenheid 4: Kleidiere 283


Onderwerp 3: Gesondheid- en omgewingsverantwoordelikheid

Eenheid 2: Bly veilig in verkeer 288Leeswerk vir Week 1 291Eenheid 3: Bly skoon 292Leeswerk vir Week 2 295Eenheid 4: Jy is wat jy eet 297Leeswerk vir Week 3 300Eenheid 5: ’n Gesonde omgewing, ’n gesonde liggaam 301Leeswerk vir Week 4, Week 5 en Week 6 305

Eenheid 6: MIV en Vigs 309Leeswerk vir Week 7 en Week 8 312



Module 4: Atletiek

Eenheid 1: Baan- en veldnommers 317Eenheid 2: Naellope en aflosse 319Eenheid 3: Hekkies 322Eenheid 4: Naellope en spiesgooi 323Eenheid 5: Hekkies en aflosse 325Eenheid 6: Hardloop die 4oo m 326Eenheid 7: Hoogspringtegniek 328Eenheid 8: Gewigstoottegniek 330Eenheid 9: Hoogspring 331Eenheid 10: Gewigstoot 332


Module 4: Ervaar plekke

Eenheid 1: Skep vorms 334

Eenheid 2: Skep musiek 336

Eenheid 3: Tyd vir mimiek 337

Eenheid 4: Maak prente 340

Eenheid 5: Maak prentestories 343

Eenheid 6: Bou ’n drama 346

Eenheid 7: Kleedrepetisies 351

Eenheid 8: Weer op die planke! 354


Module 4: Die natuur

Eenheid 1: Kom ons kyk 357Eenheid 2: Tekeninge van die natuur 360Eenheid 3: Maak ’n vlieër 363Eenheid 4: Vang ’n droom 364

Afdeling 3: Formele Assessering 367

Afdeling 4: Hulpbronne 421

Afdeling 5: Dokumente 445

Riglyne om die KABV te versterk 446

Liggaamsopvoedingtake en Take vir Skeppende kunsteLiggaamsopvoedingtake (LOT’s)

Kwartaal Bladsy in Leerdersboek

Bladsy in Onderwysersgids

1 50 92

51 (Twee aktiwiteite) 93, 94

60 102

62 103

2 149 176

151 177

160 184

162 185

163 185

3 253 246

255 247

266 253

268 254

4 352 324

353 324

354 325

363 332

364 332

Take vir Skeppende kunste (SKT)

Kwartaal Bladsy in Leerdersboek

Bladsy in Onderwysersgids

1 96 (Visueel) 134

97 (Visueel) 134

98 (Visueel) 135

2 179 (Uitvoerend) 196

181 (Uitvoerend) 197

183 (Uitvoerend) 198

3 301 (Visueel) 276

4 389 (Uitvoerend) 351

1

1. DieKurrikulum-en

Assesseringsbeleidsverklaring(KABV) 2

2.Lewensvaardighedeas’nvak 2

3. HoeKen&VerstaanLewensvaardighede

Graad4werk 4

4.Graad4-jaarplan 7

Afdeling 1: Inleiding

2 INLEIDING

1. Die Kurrikulum- en

Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)

Daar bestaan ’n enkele Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV) vir elke skoolvak. Wat elke vak betref, beskryf die KABV in besonderhede die minimum uitkomste en standaarde van die leerproses asook assesseringsprosesse en -prosedures.

Gaan na Afdeling 1 van die KABV-dokument vir Lewensvaardighede indien jy meer inligting oor die KABV verlang.

2. Lewensvaardighede as ’n vakLewensvaardighede handel oor die holistiese ontwikkeling van die leerders gedurende hulle kinderjare. Dit moedig hulle aan om vaardighede te verkry en te ontwikkel sodat hulle onafhanklik en doeltreffend kan reageer op die uitdagings van die lewe en dat hulle ’n aktiewe en verantwoordelik rol in die samelewing speel.

DoelwitteLewensvaardighede het ten doel om:• leerders te lei om hulle volle liggaamlike, verstandelike,

persoonlike, emosionele en sosiale potensiaal te bereik; • leerders te leer hoe om hulle grondwetlike regte en verantwoorde-

likhede uit te oefen, en om die regte van ander te respekteer; • leerders te lei om ingeligte en verantwoordelike besluite oor hulle

gesondheid en omgewing te neem; • skeppende, uitdrukkingsvolle en vernuwende individue te ontwikkel; • vaardighede soos selfbewustheid, probleemoplossing,

interpersoonlike verhoudings, leierskap, besluitneming en doeltreffende kommunikasie te ontwikkel;

• leerders bloot te stel aan ervarings en basiese vaardighede in dans, drama, musiek en beeldende kunste, insluitend kunsgeletterdheid en -waardering, en

• leerders toe te laat om die gesondheidsvoordele van oefening te geniet en om sosiale vaardighede deur deelname aan Liggaamsopvoeding te ontwikkel.

StudieveldeLewensvaardighede bestaan uit drie verskillende, maar onderling verwante studievelde: Persoonlike en sosiale welsyn, Liggaamsopvoeding en Skeppende kunste.

Persoonlike en sosiale welsynPersoonlike en sosiale welsyn is die studie van die self in verhouding tot die samelewing en die omgewing. Dit moedig leerders aan om:• die vaardighede te ontwikkel om ingeligte keuses oor hulle

lewenstyl, gesondheid en welsyn te maak• die vaardighede te ontwikkel om uitdagende situasies positief

te hanteer

3INLEIDING

• hulle vermoëns, belangstelling en vaardighede met vertroue te herken, te ontwikkel en oor te dra

• waardes te leer, soos respek vir die regte van ander en verdraagsaamheid wat noodsaaklik is sodat demokrasie kan floreer.

Die studieveld bestaan uit drie onderling verwante onderwerpe wat van ewe groot belang is: Ontwikkeling van die self; Gesondheid en omgewingsverantwoordelikheid; Sosiale verantwoordelikheid. Hierdie studieveld tesame met Liggaamsopvoeding berei leerders voor vir Lewensoriëntering in die Senior Fase.

LiggaamsopvoedingLiggaamsopvoeding het te doen met die ontwikkeling van leerders se liggaamlike welsyn, en kennis van beweging en veiligheid. Met behulp van hierdie studieveld:• ontwikkel leerders hulle motoriese vaardighede• word leerders aangemoedig om liggaamlik fiks, verstandelik

wakker, emosioneel gebalanseerd en sosiaal goed aangepas te wees• ontwikkel en verstaan leerders die belangrikheid van ’n liggaamlik

aktiewe lewenstyl• ontwikkel leerders hulle verhoudingsvaardighede en

probleemoplossingsvermoëns, en bevorder hulle selfvertroue deur deelname aan ’n verskeidenheid liggaamlike aktiwiteite.

Skeppende kunsteIn hierdie studieveld word leerders blootgestel aan die skeppende vorms van dans, drama, musiek en beeldende kunste. Die doel is om leerders te ontwikkel as skeppende, verbeeldingryke individue met ’n waardering vir die kunste. Leerders verwerf die basiese vaardighede en kennis wat nodig is om deel te neem aan skeppende aktiwiteite en om ’n ingeligte besluit te neem oor die twee kunsvorms waarop hulle hulle in die Skeppende kunste in die Senior Fase wil toelê.

Skeppende kunste word in twee parallelle en komplementêre gebiede bestudeer: Beeldende kunste en Uitvoerende kunste.

Beeldende kunste (dans, drama en musiek) moedig die volgende aan:• ’n bewustheid van kunselemente en ontwerpbeginsels wat in die

natuurlike en beboude omgewing aangetref word• nieverbale uitdrukking deurdat leerders geleenthede kry om kuns

te skep• die ontwikkeling van ’n begrip van simboliese taal.

Dit bestaan uit drie onderwerpe: Skep in 2D; Skep in 3D; Visuele geletterdheid.

Die Uitvoerende kunste-studiegebied fokus op die inklusiewe aard van kuns. Hierdie studiegebied erken dat daar talle komplementêre en oorvleuelende oefenvelde bestaan op die vakgebiede dans, drama

4 INLEIDING

en musiek, terwyl daar ook besef word dat dit noodsaaklik is om afsonderlike vaardighede in dans, drama en musiek aan te leer. Leerders word aangemoedig om hulle vaardighede te ontwikkel deur deel te neem aan aangename ervaringsprosesse. Daar word vier onderwerpe in die Uitvoerende kunste onderskei: Warm op en speel; Improviseer en skep; Lees, vertolk en tree op; Waardeer en oordink.

TydtoekenningAan Lewensvaardighede word vier uur onderrigtyd per week in Graad 4 tot 6 toegeken. Hersiening, konsolidering en assessering (formeel en informeel) word by hierdie toekenning ingesluit. Die tydtoekenning van die studievelde word verskillend geweeg, naamlik:

Studieveld en -gebied Tydtoekenning per week

Tydtoekenning per jaar

Persoonlike en sosiale welsyn 1 1 __ 2 uur 60 uur

Liggaamsopvoeding 1 uur 40 uur

Skeppende kunste: Uitvoerende kunste 1 uur 40 uur

Skeppende kunste: Visuele kunste 1 __ 2 uur 20 uur

Gaan asseblief na Afdeling 2 van die KABV-dokument indien jy meer inligting oor Lewensvaardighede as vak verlang.

3. Hoe Ken & Verstaan Lewensvaardighede

Graad 4 werk

KursuskomponenteKen & Verstaan Lewensvaardighede Graad 4 bestaan uit ’n:• Leerdersboek• Onderwysersgids• CD.

LeerdersboekDie Leerdersboek word verdeel in vier afdelings wat die Onderrigplan in die KABV-dokument weerspieël. Hulle is:• Persoonlike en sosiale welsyn• Liggaamsopvoeding• Skeppende kunste: Uitvoerende kunste• Skeppende kunste: Visuele kunste.

Elke afdeling word in vier kwartale ingedeel en dan aangepas by die vereistes van die studieveld en/of -gebied soos wat dit in die KABV-dokument verskyn:• Persoonlike en sosiale welsyn word verder ingedeel onder

die onderwerpe: Ontwikkeling van die self, Gesondheid en omgewingsverantwoordelikheid, en Sosiale verantwoordelikheid. In elk van hierdie onderwerpe is daar eenhede en weeklikse leesstukke. Daar is ’n Hersieningsafdeling aan die einde van elke kwartaal, wat leerders kan gebruik om die kwartaal se werk te hersien.

5INLEIDING

• Liggaamsopvoeding word verder ingedeel in modules wat elke kwartaal ’n bepaalde soort liggaamsaktiwiteit dek, soos in die KABV-dokument uiteengesit. Elke module word in 10 eenhede ingedeel – een eenheid per week van elke kwartaal.

• Skeppende kunste: Uitvoerende kunste word verder in modules ingedeel. Elke module gebruik ’n saambindende tema om samehang tussen die dans-, drama- en musiekelement te skep. Elke module bestaan uit ’n aantal eenhede.

• Skeppende kunste: Visuele kunste word verder in modules ingedeel. Elke module gebruik ’n saambindende tema om samehang tussen die onderwerpe, naamlik Visuele geletterdheid en Skep in 2D en Skep in 3D te bewerkstellig. Hierdie temas weerspieël dit wat in die KABV-dokument oor Visuele kunste aangebied word. Elke module bestaan uit ’n aantal eenhede.

Die tabel hieronder toon hoe formele assessering volledig tussen die Leerdersboek en Onderwysersgids gedek word:

Studieveld (en -gebied)

Soort formele voorsiening vir assessering in die Leerdersboek

Soort formele voorsiening vir assessering in die Onderwysersgids

Persoonlike en sosiale welsyn

• Formele Assesseringstaak Kwartaal 1 (Ontwerp en maak)

• Formele Assesseringstaak Kwartaal 3 (Projek)

• ’n Toets (formele assessering vir Kwartaal 2)

• Jaareindeksamen (formele assessering vir Kwartaal 4)

• Merk memorandums en rubrieke vir alle Formele Assesseringstake

Liggaamsopvoeding Liggaamsopvoedingtake of LOT’s word in die Leerdersboek aangedui deur ’n ikoon wat verskyn langs die aktiwiteit wat vir formele assesseringsdoeleindes gebruik moet word. Liggaamsopvoeding word twee keer per kwartaal formeel geassesseer. Waar daar meer as twee LOT’s in ‘n kwartaal aangedui is, kan jy enige twee kies vir formele assessering.

• Rubrieke vir alle LOT’s • Deelnamerekord-profielvorm

Skeppende kunste: Uitvoerende kunste

Take vir Skeppende kunste of SKT’s word in die Leerdersboek aangedui deur ’n ikoon wat verskyn langs die aktiwiteit wat vir formele assesseringsdoeleindes gebruik moet word. In Graad 4 word die Uitvoerende kunste formeel in Kwartaal 2 en 3 geassesseer. Vir formele assessering moet jy SKT’s kies wat minstens twee van die drie kunsvorme dek.

Rubrieke vir alle SKT’s.

Skeppende kunste: Visuele kunste

Take vir Skeppende kunste of SKT’s word in die Leerdersboek aangedui deur ’n ikoon wat verskyn langs die aktiwiteit wat vir formele assesseringsdoeleindes gebruik moet word. In Graad 4 word Beeldende kunste formeel in Kwartaal 1 en 4 geassesseer. Waar daar meer as twee SKT’s in ‘n kwartaal aangedui is, kan jy enige twee kies vir formele assessering.

Rubrieke vir alle SKT’s.

6 INLEIDING

OnderwysersgidsDie Onderwysersgids verskaf inligting en leiding oor die volgende:• Lewensvaardighede as ’n vak (Afdeling 1)• Beplanning vir die Graad 4-jaar en -lesse (Afdeling 1 en 2)• Gebruik van die eenhede in die Leerdersboek om lesse te skep

(Afdeling 2)• Voorgestelde antwoorde vir alle aktiwiteite in die Leerdersboek

(Afdeling 2)• Voorstelle vir remediërende en uitbreidingsaktiwiteite (Afdeling 2)• Voorstelle vir informele assessering (Afdeling 2)• ’n Assesseringsprogram (Afdeling 3)• ’n Halfjaartoets en ’n jaareindeksamenvraestel (Afdeling 3)• Leiding oor die assessering van alle Formele Assesseringstake plus

memorandums (Afdeling 3)• Aanteken en verslagdoen van formele assessering (Afdeling 3)• ’n Lys van die items op die bygaande CD (Afdeling 4)• Bykomende werkblaaie en aktiwiteite (Afdeling 4)

Afdeling 2 weerspieël die Leerdersboek en het vier afdelings: • Persoonlike en sosiale welsyn• Liggaamsopvoeding• Skeppende kunste: Uitvoerende kunste• Skeppende kunste: Visuele kunste.Alle afdelings dui aan hoe die eenhede in die Leerdersboek gebruik kan word om lesse te skep.

Afdeling 5 word verskaf sodat jy ’n afskrif kan maak van die Lewensvaardighede KABV-dokument en van enige ander dokumentasie wat betrekking het op Lewensvaardighede wat jy van die Departement van Basiese Onderwys ontvang.

Inklusiwiteit Dit is ’n belangrike deel van onderrig om al die leerders by te staan, insluitend die wat leerhindernisse ervaar. Ken & Verstaan Lewensvaardighede neem dit in ag dat leerders se agtergronde verskil en dat hulle verskillende vermoëns het. Dit bied dus onderrigmateriaal waarmee leerders hulle kan vereenselwig terwyl hulle hulle leer en ervarings uitbrei. Daar is ’n verskeidenheid aktiwiteitsoorte – aktiwiteite waarvan kinders op alle vlakke en agtergronde hou, en wat geleenthede bied om individueel, in pare, in groepe of as die hele klas te werk. Hierdie Onderwysersgids verskaf ook vir elke eenheid remediërende en uitbreidingsaktiwiteite wat jou sal help om ’n klas met ’n verskeidenheid leerders te beheer. Afdeling 4 (Hulpbronne) verskaf verdere werkblaaie vir leerders, asook aktiwiteitsidees.

7INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

ve

ld e

n g

ebie

d

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

11—

2P

erso

on

-lik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

1. O

ntd

ek o

ns

ster

k p

un

te2

uu

rP

erso

on

like

ster

k p

un

te:

• Id

enti

fise

er, v

erke

n e

n w

aard

eer

eie

ster

k p

un

te

• S

terk

pu

nte

van

an

der

Lee

rder

sbo

ek

bl.

4—7

; O

nd

erw

yser

s-g

ids

bl.

45

—5

0

11—

2P

erso

on

-lik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

Lee

swer

k vi

r W

eek

1 en

W

eek

2

1 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s o

or

rolm

od

elle

, su

kses

volle

men

se o

f m

ense

vo

l se

lfve

rtro

ue

Lee

rder

sbo

ek

bl.

7—9

; O

nd

erw

yser

s-g

ids

bl.

50

—5

2

11

Lig

gaa

m-

sopv

oed

-in

g

Mo

du

le 1

: B

ewee

g, d

raai

, lig

op

en

ba

lan

seer

1. O

pwar

min

g

en v

eilig

-h

eid

sreë

ls

1 u

ur

• D

eeln

ame

aan

akt

iwit

eite

wat

ver

skill

end

e m

anie

re b

evo

rder

o

m t

e b

ewee

g, t

e d

raai

, op

te

lig e

n t

e ba

lan

seer

deu

r ve

rske

ie

ligg

aam

sdel

e m

et b

ehee

r te

geb

ruik

•

Vei

ligh

eid

smaa

treë

ls b

etre

ffen

de

bew

eeg

-, d

raai

-, o

plig

- en

ba

lan

seer

akti

wit

eite

Lee

rder

sbo

ek

bl.

39—

46

; O

nd

erw

yser

s-g

ids

bl.

85

—8

7;

keël

s/b

eker

s/m

erke

rs;

spri

ng

tou

e (o

psio

nee

l)

4.

Gra

ad 4

-jaa

rpla

nD

ie ta

bel h

iero

nder

dui

aan

hoe

Ken

& V

ersta

an L

ewen

svaa

rdig

hede

Gra

ad 4

al d

ie v

erei

stes

van

die

KAB

V v

ir Le

wen

svaa

rdig

hede

dek

en

hoe

dit g

edur

ende

elk

van

die

40

wek

e va

n di

e sk

oolja

ar g

ebru

ik b

ehoo

rt te

wor

d.

8 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Een

heid

nom

mer

en

tit

el

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

11

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: V

erke

n m

y w

êrel

d

1. J

ou

lig

gaa

m a

s ’n

in

stru

men

t

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• A

ktie

we

on

tspa

nn

ing

in s

tilt

e en

bew

egin

g (

soo

s sp

an-e

n-

on

tspa

n-o

efen

ing

e; g

ebru

ik v

an b

eeld

e o

m h

and

e, v

ing

ers,

sk

ou

ers,

nek

, ges

ig, r

ug

gra

at, h

eup

gew

rig

te, b

ene,

vo

ete

los

te m

aak)

•

Bew

egin

g (

met

inag

nem

ing

van

rig

tin

g, g

ewig

, vla

kke)

en

vr

ies

in:

—

per

soo

nlik

e (e

ie)

en a

lgem

ene

(ged

eeld

e) r

uim

te

—

in b

eweg

ing

en

in s

pel

etjie

s

—

in t

wee

slag

- of

vie

rsla

gm

etru

m (

2/4

of

4/4

), o

f vr

y

On

de

rwe

rp 2

: Im

pro

vise

er

en

ske

p

Lo

kom

oto

ries

e en

nie

-lo

kom

oto

ries

e b

eweg

ing

s, in

div

idu

eel e

n

ges

amen

tlik

, op

’n m

aats

lag

(o

nd

er a

nd

ere

spri

ng

, dra

ai, b

uig

, st

rek,

hu

pp

el, g

alo

p, k

ruip

, ro

l, g

ly, s

waa

i, re

k, s

too

t, t

rek)

Lee

rder

sbo

ek

bl.

64

—6

5;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

104

—10

5; C

D

en C

D-s

pel

er o

f tr

om

11—

2S

kep

pen

de

kun

ste:

V

isu

ele

kun

ste

Mo

du

le 1

: Ek

en a

nd

er1.

Ko

m o

ns

kyk

1 u

ur

On

de

rwe

rp 3

: Vis

ue

le g

ele

tte

rdh

eid

•

Nee

m w

aar

en b

esp

reek

vis

uel

e st

imu

li in

fo

to’s

en

wer

klik

e vo

orw

erp

e o

m a

lle k

un

sele

men

te in

bee

lde

van

die

men

slik

e lig

gaa

m in

aks

ie t

e id

enti

fise

er e

n t

e b

eno

em

• N

eem

waa

r en

bes

pre

ek v

isu

ele

stim

uli

in f

oto

’s e

n w

erkl

ike

voo

rwer

pe

om

ko

ntr

as in

bee

lde

van

die

men

slik

e lig

gaa

m in

ak

sie

te id

enti

fise

er e

n t

e b

eno

em•

Pas

leer

op

eie

wer

k to

e

Lee

rder

sbo

ek

bl.

89

—9

1; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 12

3—1

28; o

u

koer

ante

en

ty

dsk

rift

e; s

kêre

12

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 1

: B

ewee

g,

dra

ai, l

ig o

p

en b

alan

seer

2. B

ewee

g1

uu

r•

Dee

lnam

e aa

n a

ktiw

itei

te w

at v

ersk

illen

de

man

iere

bev

ord

er

om

te

bew

eeg

, te

dra

ai, o

p t

e lig

en

te

bala

nse

er d

eur

vers

keie

lig

gaa

msd

ele

met

beh

eer

te g

ebru

ik

• V

eilig

hei

dsm

aatr

eëls

bet

reff

end

e b

ewee

g-,

dra

ai-,

op

lig-

en

bala

nse

erak

tiw

itei

te

Lee

rder

sbo

ek

bl.

47—

48

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 8

7—8

9

9INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Een

heid

nom

mer

en

tit

el

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

12

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: V

erke

n m

y w

êrel

d

2. V

erke

n

dan

sbew

eg-

ing

s

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• A

ktie

we

on

tspa

nn

ing

in s

tilt

e en

bew

egin

g (

soo

s sp

an-

en-o

nts

pan

-oef

enin

ge;

geb

ruik

van

bee

lde

om

han

de,

vi

ng

ers,

sko

uer

s, n

ek, g

esig

, ru

gg

raat

, heu

pg

ewri

gte

, b

ene,

vo

ete

los

te m

aak)

•

Bew

egin

g (

met

inag

nem

ing

van

rig

tin

g, g

ewig

, vla

kke)

en

vri

es in

:

—p

erso

on

like

(eie

) en

alg

emen

e (g

edee

lde)

ru

imte

—in

bew

egin

g e

n in

sp

elet

jies

—in

tw

eesl

ag-

of v

iers

lag

met

rum

(2

/4 o

f 4

/4),

of

vry

O

nd

erw

erp

2: I

mp

rovi

see

r e

n s

kep

L

oko

mo

tori

ese

en n

ie-l

oko

mo

tori

ese

bew

egin

gs,

in

div

idu

eel e

n g

esam

entl

ik, o

p ’n

maa

tsla

g (

on

der

an

der

e sp

rin

g, d

raai

, bu

ig, s

trek

, hu

pp

el, g

alo

p, k

ruip

, ro

l, g

ly,

swaa

i, re

k, s

too

t, t

rek)

Lee

rder

sbo

ek

bl.

66

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 10

6—1

07;

CD

en

C

D-s

pel

er o

f tr

om

13

—4

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

2.

Per

soo

nlik

e su

kses

2 u

ur

Per

soon

like

ster

k pu

nte:

•

Iden

tifi

seer

, ver

ken

en

waa

rdee

r ei

e st

erk

pu

nte

•

Su

kses

volle

erv

arin

gs

as g

evo

lg v

an e

ie s

terk

pu

nte

: p

rest

asie

s en

opw

ind

end

e er

vari

ng

s by

die

sko

ol e

n b

y d

ie h

uis

•

Min

der

su

kses

volle

erv

arin

gs

• M

anie

re o

m m

ind

er s

uks

esvo

lle e

rvar

ing

s n

a p

osi

tiew

e le

erer

vari

ng

s te

ver

and

er: g

ebru

ik s

terk

pu

nte

om

sw

ak

pu

nte

te

verb

eter

Leer

ders

boek

bl

. 10

—13;

O

nder

wys

ersg

ids

bl

. 52—

58

13

—4

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

Lee

swer

k vi

r W

eek

3 e

n

Wee

k 4

1 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk d

eur

leer

ders

: •

Lees

vir

gen

ot

• Le

es o

or r

olm

odel

le, s

ukse

svol

le m

ense

of

men

se v

ol

self

vert

roue

Leer

ders

boek

bl

. 14

—16

; O

nder

wys

ersg

ids

bl

. 58

—6

0

10 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Een

heid

nom

mer

en

tit

el

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

13

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 1

: B

ewee

g,

dra

ai, l

ig o

p

en b

alan

seer

3. B

alan

seer

1 u

ur

• D

eeln

ame

aan

akt

iwit

eite

wat

ver

skill

end

e m

anie

re b

evo

rder

o

m t

e b

ewee

g, t

e d

raai

, op

te

lig e

n t

e ba

lan

seer

deu

r ve

rske

ie

ligg

aam

sdel

e m

et b

ehee

r te

geb

ruik

•

Vei

ligh

eid

smaa

treë

ls b

etre

ffen

de

bew

eeg

-, d

raai

-, o

plig

- en

ba

lan

seer

akti

wit

eite

Lee

rder

sbo

ek

bl.

49

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 8

9—

91

13

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: V

erke

n m

y w

êrel

d

3. V

erke

n

mu

siek

- si

mb

ole

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

Aks

ielie

djie

s as

beg

elei

din

g v

ir o

pwar

min

g

On

de

rwe

rp 2

: Im

pro

vise

er

en

ske

p

• K

ort

rit

mep

atro

ne

(kw

artn

ote

, kw

artn

oo

tru

ste,

hal

fno

te e

n

hal

fno

otr

ust

e) d

eur

ligg

aam

sper

kuss

ie e

n/o

f sl

agin

stru

men

te

te g

ebru

ik

• R

itm

epat

ron

e, k

om

bin

eer

loko

mo

tori

ese

bew

egin

gs

met

kl

ank

(ste

m/l

igg

aam

sper

kuss

ie),

op

loo

p-,

har

dlo

op

-, e

n

hu

pp

eln

oo

twaa

rdes

Lee

rder

sbo

ek

bl.

67—

69

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 10

7—10

9;

CD

-sn

it 8

; CD

-sp

eler

; tro

mm

e,

tam

bo

eryn

e en

/of

en

ige

and

er

slag

inst

rum

ente

13

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: Ek

en a

nd

er2

. Ko

m o

ns

skep

30 m

inu

teO

nd

erw

erp

1: S

kep

in 2

D, f

amili

e e

n m

aats

•

On

twer

pb

egin

sels

: ko

ntr

as g

ebru

ik in

eie

bee

lde

van

sel

f en

an

der

Lee

rder

sbo

ek

bl.

92

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 12

8; p

ren

te

uit

Een

hei

d 1

; g

om

; skê

re; A

3-

pap

ier

14

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 1

: B

ewee

g,

dra

ai, l

ig o

p

en b

alan

seer

4. B

ewee

g

jou

lig

gaa

m

(slu

it L

OT

in)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in a

ktiw

itei

te w

at v

ersk

illen

de

man

iere

b

evo

rder

om

te

bew

eeg

, te

dra

ai, o

p t

e lig

en

te

bala

nse

er d

eur

vers

keie

lig

gaa

msd

ele

met

beh

eer

te g

ebru

ik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

50

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 9

2—9

3;

bake

ns

11INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Een

heid

nom

mer

en

tit

el

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

14

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: V

erke

n m

y w

êrel

d

4.

Aks

ielie

djie

s1

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l A

ksie

lied

jies

as b

egel

eid

ing

vir

opw

arm

ing

O

nd

erw

erp

2: I

mp

rovi

see

r e

n s

kep

•

Ko

rt r

itm

epat

ron

e (k

war

tno

te, k

war

tno

otr

ust

e, h

alfn

ote

en

h

alfn

oo

tru

ste)

deu

r lig

gaa

msp

erku

ssie

en

/of

slag

inst

rum

ente

te

geb

ruik

•

Rit

mep

atro

ne,

ko

mb

inee

r lo

kom

oto

ries

e b

eweg

ing

s m

et

klan

k (s

tem

/lig

gaa

msp

erku

ssie

), o

p lo

op

-, h

ard

loo

p-,

en

h

up

pel

no

otw

aard

es

Lee

rder

sbo

ek

bl.

70—7

1; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 10

9—1

10; C

D-

snit

8; C

D-s

pel

er;

slag

inst

rum

ente

14

—5

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: Ek

en a

nd

er3.

Pre

nte

van

m

ense

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: Ske

p in

2D

, fam

ilie

en

maa

ts

• Te

ken

- en

/of

kleu

rmed

ia: v

erke

n ’n

ver

skei

den

hei

d m

edia

en

te

gn

ieke

•

Ku

nse

lem

ente

: geb

ruik

van

sek

on

dêr

e kl

eure

in e

ie b

eeld

e va

n s

elf

en a

nd

er

• O

ntw

erp

beg

inse

ls: k

on

tras

geb

ruik

in e

ie b

eeld

e va

n s

elf

en

an

der

Lee

rder

sbo

ek

bl.

93

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 12

9—1

31; A

3-

of A

2-pa

pie

r; H

B-

of B

-po

tlo

de

15

—7P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

3.

Res

pek

teer

o

ns

ligg

ame

3 u

ur

Res

pek

vir

eie

en

an

der

se

ligg

ame:

•

Pri

vaat

hei

d, i

nte

gri

teit

van

die

lig

gaa

m e

n w

eerh

ou

din

g v

an

dw

elm

mis

bru

ik

• H

oe

om

on

s ei

e lig

gaa

m t

e re

spek

teer

en

op

te

pas

•

Ho

e o

m a

nd

er s

e lig

gam

e te

res

pek

teer

•

Red

es o

m o

ns

eie

en a

nd

er s

e lig

gam

e te

res

pek

teer

Lee

rder

sbo

ek

bl.

17—2

1; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 6

0—

69

15

—7P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

Lee

swer

k vi

r W

eek

5,

Wee

k 6

en

W

eek

7

1 1 __

2 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

lees

vir

gen

ot

• L

ees

oo

r ve

rso

rgin

g v

an e

n r

esp

ek v

ir d

ie li

gg

aam

L

eerd

ersb

oek

b

l. 22

—26

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 6

9—7

2

15

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 1

: B

ewee

g,

dra

ai, l

ig o

p

en b

alan

seer

5. D

raai

en

ba

lan

seer

(s

luit

LO

T in

)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in a

ktiw

itei

te w

at v

ersk

illen

de

man

iere

b

evo

rder

om

te

bew

eeg

, te

dra

ai, o

p t

e lig

en

te

bala

nse

er d

eur

vers

keie

lig

gaa

msd

ele

met

beh

eer

te g

ebru

ik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

51—

52

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 9

3—

95

; m

erke

rs

12 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Een

heid

nom

mer

en

tit

el

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

15

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: V

erke

n m

y w

êrel

d

5. V

erke

n

nam

e1

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l B

enoe

m s

pele

tjie

s (s

oos

om g

ekla

pte

ritm

es e

n lig

gaam

sper

kuss

ie

te g

ebru

ik o

m d

ie m

etru

m/k

lem

van

die

nam

e te

ver

ken)

O

nd

erw

erp

3: L

ees

, ve

rto

lk e

n v

oe

r u

itR

itm

es (

kwar

tno

te, h

alfn

ote

, kw

artn

oo

tru

ste,

hal

fno

otr

ust

e)

deu

r lig

gaa

msp

erku

ssie

en

/of

slag

inst

rum

ente

te

geb

ruik

O

nd

erw

erp

4: W

aard

ee

r e

n o

ord

ink

Eie

en

an

der

se

opv

oer

ing

s/u

itvo

erin

gs

en p

rose

sse

deu

r ee

nvo

ud

ige

term

ino

log

ie v

ir s

kep

pen

de

kun

ste

te g

ebru

ik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

72—7

3;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

110

—112

16

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 1

: B

ewee

g,

dra

ai, l

ig o

p

en b

alan

seer

6. B

ewee

g

en b

alan

seer

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n a

ktiw

itei

te w

at v

ersk

illen

de

man

iere

bev

ord

er

om

te

bew

eeg

, te

dra

ai, o

p t

e lig

en

te

bala

nse

er d

eur

vers

keie

lig

gaa

msd

ele

met

beh

eer

te g

ebru

ik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

53

—5

4;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

95

—9

7; v

elle

ko

eran

tpap

ier;

’n

ho

uer

met

kl

ein

item

s

16

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: V

erke

n m

y w

êrel

d

6. M

usi

ekin

-st

rum

ente

en

ver

skil-

len

de

too

n-

ho

og

tes

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

Ste

mo

pwar

min

g d

eur

te n

euri

e

On

de

rwe

rp 3

: Le

es, v

ert

olk

en

vo

er

uit

L

ied

jies,

ges

amen

tlik

, no

otv

as e

n in

tyd

met

beg

elei

din

g o

f d

ie

gro

ep

On

de

rwe

rp 4

: Waa

rde

er

en

oo

rdin

k D

ie e

ksp

ress

iew

e ei

ensk

app

e va

n s

lag

inst

rum

ente

in ’n

Afr

ika-

mu

siek

stu

k. K

lass

ifise

er v

ersk

eie

inst

rum

ente

as

dee

l van

’n

fam

ilie

of g

roep

in t

erm

e va

n v

oo

rko

ms,

naa

m, h

oe

die

kla

nk

voo

rtg

ebri

ng

wo

rd e

n t

oo

nh

oo

gte

klas

sifi

kasi

e (h

oo

g-l

aag

)

Lee

rder

sbo

ek

bl.

74—7

6;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

112—

114

; CD

-sn

itte

9 e

n 1

0;

CD

-sp

eler

; kaa

rt

van

Afr

ika

16

—7S

kep

pen

de

kun

ste:

V

isu

ele

kun

ste

Mo

du

le 1

: Ek

en a

nd

er4

. Lee

r o

or

kleu

r1

uu

rO

nd

erw

erp

1: S

kep

in 2

D, f

amili

e e

n m

aats

K

un

sele

men

te: g

ebru

ik v

an s

eko

nd

êre

kleu

re in

eie

bee

lde

van

se

lf e

n a

nd

er

Lee

rder

sbo

ek

bl.

94

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 13

1—13

2

13INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Een

heid

nom

mer

en

tit

el

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

17

Lig

gaa

ms-

opv

oed

ing

Mo

du

le 1

: B

ewee

g,

dra

ai, l

ig o

p

en b

alan

seer

7. L

ig o

p e

n

bew

eeg

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n a

ktiw

itei

te w

at v

ersk

illen

de

man

iere

b

evo

rder

om

te

bew

eeg

, te

dra

ai, o

p t

e lig

en

te

bala

nse

er

deu

r ve

rske

ie li

gg

aam

sdel

e m

et b

ehee

r te

geb

ruik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

55

—5

7;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 9

7—9

9; fl

uit

jie

17

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: V

erke

n m

y w

êrel

d

7. S

lag

inst

ru-

men

te1

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l S

tem

opw

arm

ing

deu

r te

neu

rie

O

nd

erw

erp

3: L

ees

, ve

rto

lk e

n v

oe

r u

it

Lie

djie

s, g

esam

entl

ik, n

oo

tvas

en

in t

yd m

et b

egel

eid

ing

of

die

gro

ep

On

de

rwe

rp 4

: Waa

rde

er

en

oo

rdin

k D

ie e

ksp

ress

iew

e ei

ensk

app

e va

n s

lag

inst

rum

ente

in ’n

A

frik

a-m

usi

ekst

uk.

Kla

ssifi

seer

ver

skei

e in

stru

men

te a

s d

eel v

an ’n

fam

ilie

of g

roep

in t

erm

e va

n v

oo

rko

ms,

naa

m,

ho

e d

ie k

lan

k vo

ort

geb

rin

g w

ord

en

to

on

ho

og

tekl

assi

fika

sie

(ho

og

-laa

g)

Lee

rder

sbo

ek

bl.

77—7

8;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 11

4—1

15; d

jem

be-

tro

mm

e

18

—9

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

4. H

ante

er

konfl

ik2

uu

rH

ante

er k

onfl

ik: v

oo

rbee

lde

van

ko

nflik

situ

asie

s by

die

hu

is

en d

ie s

koo

l

• S

trat

egie

ë o

m k

onfl

ik t

e ve

rmy

• N

utt

ige

reak

sies

op

ko

nflik

situ

asie

s

Lee

rder

sbo

ek

bl.

27—2

9;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 73

—78

18

—9

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

Lee

swer

k vi

r W

eek

8 e

n

Wee

k 9

1 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s o

or

veili

ge

om

gew

ing

s en

ho

e o

m k

onfl

iksi

tuas

ies

te

verm

y

Lee

rder

sbo

ek

bl.

30—3

3;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 79

—8

1

18

Lig

gaa

ms-

opv

oed

ing

Mo

du

le 1

: B

ewee

g,

dra

ai, l

ig o

p

en b

alan

seer

8. L

ig o

p1

uu

rD

eeln

ame

aan

akt

iwit

eite

wat

ver

skill

end

e m

anie

re

bev

ord

er o

m t

e b

ewee

g, t

e d

raai

, op

te

lig e

n t

e ba

lan

seer

d

eur

vers

keie

lig

gaa

msd

ele

met

beh

eer

te g

ebru

ik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

58

—5

9;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 9

9—1

01

14 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Een

heid

nom

mer

en

tit

el

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

18

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: V

erke

n m

y w

êrel

d

8. W

erk

met

re

kwis

iete

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• A

ktie

we

onts

pann

ing

in s

tilte

en

bew

egin

g (s

oos

span

-en-

onts

pan-

oef

enin

ge;

geb

ruik

van

bee

lde

om

han

de,

vin

ger

s, s

kou

ers,

n

ek, g

esig

, ru

gg

raat

, heu

pg

ewri

gte

, ben

e, v

oet

e lo

s te

maa

k)

• K

on

sen

tras

ie-

en lu

iste

rsp

elet

jies

O

nd

erw

erp

3: L

ees

, ve

rto

lk e

n v

oe

r u

it

Bew

egin

gsi

nn

e, d

eur

rekw

isie

te t

e g

ebru

ik, i

nsl

uit

end

blik

kies

, kl

ipp

ies,

ko

eran

te, l

ap, s

toel

e, b

alle

en

’n g

roo

t ve

rske

iden

hei

d

voo

rwer

pe

Lee

rder

sbo

ek

bl.

79—

81;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

115

—118

; ’n

ve

rske

iden

hei

d

alle

daa

gse

vo

orw

erp

e

18

—10

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: Ek

en a

nd

er5

. ’n

Mo

del

va

n m

y (s

luit

S

KT

in)

1 1 __

2 u

ur

On

de

rwe

rp 3

: Ske

p in

3D

, se

lf e

n a

nd

er

• V

aard

igh

ede

en t

egn

ieke

: kle

i vir

erd

ewer

k

• K

un

sele

men

te: t

ekst

uu

r, g

ebru

ik v

an v

orm

/fat

soen

in e

ie

mo

del

le v

an m

ensl

ike

fig

ure

•

On

twer

pb

egin

sels

: geb

ruik

en

iden

tifi

kasi

e va

n k

on

tras

, bv.

in

vorm

s en

gro

ott

es v

an k

om

po

nen

te v

an e

ie m

od

el

• R

uim

telik

e b

ewu

sth

eid

: bew

ust

elik

e g

ebru

ik v

an r

uim

te,

bv. v

oork

ant,

agte

rkan

t en

syka

nte

van

mod

el w

at v

olto

oi m

oet w

ord

•

Gep

aste

geb

ruik

van

ger

eed

skap

Lee

rder

sbo

ek

bl.

95

—9

8;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

133

—135

; kl

ei, h

ou

ers,

p

last

iekv

urk

e en

mes

se, v

erf,

kwas

te e

n o

u

lap

pe

19

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 1

: B

ewee

g,

dra

ai, l

ig o

p

en b

alan

seer

9. B

epla

n ‘n

b

eweg

ins-

aan

bie

din

g

(slu

it L

OT

in)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in a

ktiw

itei

te w

at v

ersk

illen

de

man

iere

b

evo

rder

om

te

bew

eeg

, te

dra

ai, o

p t

e lig

en

te

bala

nse

er

deu

r ve

rske

ie li

gg

aam

sdel

e m

et b

ehee

r te

geb

ruik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

60

—6

1; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 10

1—10

2; v

elle

ko

eran

tpap

ier

19

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: V

erke

n m

y w

êrel

d

9. D

ie t

aal

van

die

te

ater

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• K

on

sen

tras

ie-

en lu

iste

rsp

elet

jies

•

Kre

atiw

itei

tsp

elet

jies

(so

os

deu

r re

kwis

iete

te

geb

ruik

vir

en

igie

ts b

ehal

we

wat

dit

wer

klik

is)

O

nd

erw

erp

3: L

ees

, ve

rto

lk e

n v

oe

r u

it•

Bew

egin

gsi

nn

e, d

eur

rekw

isie

te t

e g

ebru

ik, i

nsl

uit

end

b

likki

es, k

lipp

ies,

ko

eran

te, l

ap, s

toel

e, b

alle

en

’n g

roo

t ve

rske

iden

hei

d v

oo

rwer

pe

•

An

imas

ie (

lew

end

maa

k) v

an v

oo

rwer

pe

(rek

wis

iete

, po

pp

e)

om

’n k

arak

ter

uit

te

bee

ld o

f ’n

een

vou

dig

e st

ori

e te

ver

tel

On

de

rwe

rp 4

: Waa

rde

er

en

oo

rdin

k E

ie e

n a

nd

er s

e o

pvo

erin

gs/

uit

voer

ing

s en

pro

sess

e d

eur

eenv

ou

dig

e te

rmin

olo

gie

vir

ske

pp

end

e ku

nst

e te

geb

ruik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

82—

85

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 11

8—1

21;

kle

in

rekw

isie

te

15INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Eenh

eidn

omm

er

en

titel

Tydt

oe

kenn

ing

Lew

ensv

aard

ighe

de K

ABV

ver

wys

ing

Hul

pbro

nne

110

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

Form

ele

asse

s-se

rin

g —

Pro

jek:

O

ntw

erp

en m

aak

30 m

inu

te

plu

s h

uis

wer

k

Form

ele

asse

sser

ing

staa

k vi

r K

war

taal

1: T

aak/

on

twer

p e

n m

aak

Lee

rder

sbo

ek

bl.

34

—35

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 8

1—8

2;

afva

lpap

ier;

p

otl

od

eU

itve

ërs;

A3

-p

lakk

aatp

apie

r;

skêr

e; o

u

tyd

skri

fte;

kl

eurv

etkr

yte

en/

of k

oki

-pen

ne,

g

om

110

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

Her

sien

ing

: Kw

arta

al 1

1 u

ur

Vas

leg

gin

g v

an w

erk

wat

ged

ure

nd

e d

ie k

war

taal

ged

oen

isL

eerd

ersb

oek

b

l. 36

—37;

O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 8

3—

84

110

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 1

: B

ewee

g,

dra

ai, l

ig o

p

en b

alan

seer

9. B

epla

n ‘n

bew

e-g

ing

saan

bie

din

g

jou

lig

gaa

m (

slu

it

LOT

in)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in a

ktiw

itei

te w

at v

ersk

illen

de

man

iere

b

evo

rder

om

te

bew

eeg

, te

dra

ai, o

p t

e lig

en

te

bala

nse

er d

eur

vers

keie

lig

gaa

msd

ele

met

beh

eer

te g

ebru

ik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

60

—6

1; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 10

1—10

2

110

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 1

: V

erke

n m

y w

êrel

d

10. B

eweg

ing

sin

ne

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

Kre

atiw

itei

tsp

elet

jies

(so

os

deu

r re

kwis

iete

te

geb

ruik

vir

en

igie

ts b

ehal

we

wat

dit

wer

klik

is)

O

nd

erw

erp

3: L

ees

, ve

rto

lk e

n v

oe

r u

it

Bew

egin

gsi

nn

e, d

eur

rekw

isie

te t

e g

ebru

ik, i

nsl

uit

end

blik

kies

, kl

ipp

ies,

ko

eran

te, l

ap, s

toel

e, b

alle

en

’n g

roo

t ve

rske

iden

hei

d

voo

rwer

pe

O

nd

erw

erp

4: W

aard

ee

r e

n o

ord

ink

Eie

en

an

der

se

opv

oer

ing

s/u

itvo

erin

gs

en p

rose

sse

deu

r ee

nvo

ud

ige

term

ino

log

ie v

ir s

kep

pen

de

kun

ste

te g

ebru

ik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

86

—8

7;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

121—

122

; ve

rske

iden

hei

d

alle

daa

gse

vo

orw

erp

e

16 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nni

ngLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

21—

3P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

5. E

mo

sies

3 u

ur

Em

osi

es

• V

erst

aan

’n v

ersk

eid

enh

eid

em

osi

es: l

iefd

e, g

elu

k, h

arts

eer,

vree

s en

jalo

esie

•

Ver

staa

n e

ie e

mo

sies

: gep

aste

man

iere

om

eie

em

osi

es u

it t

e d

ruk

• H

oe

om

an

der

se

emo

sies

te

vers

taan

en

in a

g t

e n

eem

Lee

rder

sbo

ek

bl.

102—

106

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 13

7—14

3;

pap

ier;

go

m;

skêr

e; o

u

koer

antp

apie

r en

tyd

skri

fte;

kl

eurv

etkr

yte;

g

ekle

urd

e p

otl

od

e en

/of

koki

-pen

ne

21—

3P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

Lee

swer

k vi

r W

eek

1,

Wee

k 2

en

W

eek

3

1 1 __

2

uu

rW

eekl

ikse

lees

stu

k d

eur

leer

der

s:

• L

ees

vir

gen

ot

• L

ees

oo

r h

oe

men

se v

ersk

illen

de

emo

sies

uit

dru

k

Lee

rder

sbo

ek

bl.

107—

112

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 14

5—1

46

21

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 2

: Sp

ort

-ak

tiw

ieit

e1.

Vei

ligh

eid

ty

den

s sp

ort

-ak

tiw

itei

te

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n ’n

ver

skei

den

hei

d a

ang

epas

te in

vals

pel

etjie

s

Vei

ligh

eid

skw

essi

es g

edu

ren

de

spel

etjie

s

Leer

ders

boek

bl

. 14

0—1

44

; O

nde

rwys

ersg

ids

bl. 1

69

-171

; keë

ls;

sokk

erba

lle

21

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 2

: Kla

nk

en b

eweg

ing

1. M

aak

’n

inst

rum

ent

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

Rit

mes

pel

etjie

s (s

oo

s o

nth

ou

ko

ntr

aste

ren

de

ritm

epat

ron

e,

ho

u ’n

vas

te m

aats

lag

en

geb

ruik

ver

skill

end

e to

on

kleu

re)

O

nd

erw

erp

2: I

mp

rovi

see

r e

n s

kep

M

aak

inst

rum

ente

deu

r g

evo

nd

e vo

orw

erp

e te

geb

ruik

(k

lipp

ies,

blik

kies

, sad

e, p

ype,

bo

ttel

s, e

ns.

)

Leer

ders

boek

bl

. 16

5—1

66

; O

nde

rwys

ersg

ids

bl. 1

86

—18

7; le

ë h

ou

ers

met

de

ksel

s so

os le

ë ko

ffieb

likke

en

bo

ttel

s; r

ys, s

and,

bo

ont

jies

en/

of k

lein

klip

pies

; st

roo

itjie

s; s

kêre

17INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nni

ngLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

21

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 2

: L

ette

rs e

n

patr

on

e

1. P

atro

ne

ron

do

m o

ns

30 m

inu

teO

nd

erw

erp

3: V

isu

ele

ge

lett

erd

he

id

• N

eem

waa

r en

bes

pre

ek v

isu

ele

stim

uli

soo

s fo

to’s

en

w

erkl

ike

voo

rwer

pe

om

alle

ku

nse

lem

ente

in d

ie le

tter

wer

k en

/of

patr

on

e te

iden

tifi

seer

en

te

ben

oem

•

Nee

m w

aar

en b

esp

reek

vis

uel

e st

imu

li so

os

foto

’s e

n

wer

klik

e vo

orw

erp

e o

m k

on

tras

en

pro

po

rsie

in d

ie

lett

erw

erk

en/o

f pa

tro

ne

te id

enti

fise

er e

n t

e b

eno

em•

Vra

e o

m w

aarn

emin

g v

an e

lem

ente

en

on

twer

pb

egin

sels

in

die

lett

erw

erk

en/o

f pa

tro

ne

te v

erd

iep

en

uit

te

bre

i•

Pas

leer

op

eie

wer

k to

e

Lee

rder

sbo

ek

bl.

185

—18

6;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 19

9—2

01

22

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 2

: Sp

ort

-ak

tiw

itei

te2

. So

kker

-o

efen

ing

e1

uu

r•

Dee

lnam

e aa

n ’n

ver

skei

den

hei

d a

ang

epas

te in

vals

pel

etjie

s •

Vei

ligh

eid

skw

essi

es g

edu

ren

de

spel

etjie

s L

eerd

ersb

oek

b

l. 14

5—1

46

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

171—

174

; afs

krif

te

van

die

kla

slys

; p

enn

e; k

eëls

; so

kker

balle

22—

4S

kep

pen

de

kun

ste:

U

itvo

eren

de

kun

ste

Mo

du

le 2

: Kla

nk

en b

eweg

ing

2. R

itm

e en

to

on

ho

og

te3

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l •

Rit

mes

pel

etjie

s (s

oo

s o

nth

ou

ko

ntr

aste

ren

de

ritm

epat

ron

e,

ho

u ’n

vas

te m

aats

lag

en

geb

ruik

ver

skill

end

e to

on

kleu

re)

• V

raag

-en

-an

two

ord

-sp

elet

jies

(so

os

vraa

g-e

n-a

ntw

oo

rd-

lied

jies

met

bew

egin

gs)

O

nd

erw

erp

3: L

ees

, ve

rto

lk e

n v

oe

r u

it

• R

itm

iese

pat

ron

e (k

war

tno

te, a

gst

eno

te, h

alfn

ote

, kw

artn

oo

tru

ste,

hal

fno

otr

ust

e) in

met

rum

(2

/4, 3

/4, 4

/4)

deu

r lig

gaa

msp

erku

ssie

of

slag

inst

rum

ente

te

geb

ruik

• M

elo

die

ë o

m d

ie v

ersk

il in

to

on

ho

og

te e

n n

oo

twaa

rdes

te

dem

on

stre

er d

eur

stem

en

gev

on

de

en n

atu

url

ike

inst

rum

ente

te

geb

ruik

, in

om

van

g v

an 5

e (d

o t

ot

so)

On

de

rwe

rp 4

: Waa

rde

er

en

oo

rdin

k•

Die

eks

pre

ssie

we

eien

skap

pe

van

mel

od

iese

sl

agin

stru

men

te in

’n A

frik

a-m

usi

ekst

uk.

Kla

ssifi

seer

ve

rske

ie in

stru

men

te a

s d

eel v

an ’n

fam

ilie

of g

roep

in

term

e va

n v

oo

rko

ms,

naa

m, h

oe

die

kla

nk

voo

rtg

ebri

ng

w

ord

en

to

on

ho

og

tekl

assi

fika

sie

(ho

og

-laa

g)

• E

ie e

n a

nd

er s

e o

pvo

erin

gs/

uit

voer

ing

s en

pro

sess

e d

eur

eenv

ou

dig

e te

rmin

olo

gie

vir

ske

pp

end

e ku

nst

e te

geb

ruik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

167—

172

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 18

7—19

0; D

jem

be-

tro

mm

e; t

rom

me

en/o

f an

der

sl

agin

stru

men

te;

CD

-sn

it 1

1 en

12

; C

D-s

pel

er

18 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nni

ngLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

22—

3S

kep

pen

de

kun

ste:

V

isu

ele

kun

ste

Mo

du

le 2

: L

ette

rs e

n

patr

on

e

2. M

aak

patr

on

e1

uu

rO

nd

erw

erp

1: S

kep

in 2

D, s

kep

pe

nd

e le

tte

rwe

rk e

n/o

f m

aak

van

pat

ron

e

• Te

ken

- en

/of

kleu

rmed

ia: v

erke

n ’n

ver

skei

den

hei

d m

edia

en

teg

nie

ke•

Ku

nse

lem

ente

: lyn

, vo

rm, k

leu

r g

ebru

ik in

eie

lett

erw

erk

en/o

f pa

tro

ne;

tek

en, k

nip

en

pla

k vo

rms

in r

eeks

e•

On

twer

pb

egin

sels

: ko

ntr

as g

ebru

ik in

eie

vo

rms

en

gro

ott

es v

an le

tter

wer

k en

/of

patr

oo

n

Lee

rder

sbo

ek

bl.

187—

188

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 20

1—20

3; g

roo

t ve

lle p

apie

r, ve

rf,

aart

app

els,

mes

se

23

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 2

: Sp

ort

-ak

tiw

itei

te3.

Sp

eel

sokk

er1

uu

r•

Dee

lnam

e aa

n ’n

ver

skei

den

hei

d a

ang

epas

te in

vals

pel

etjie

s •

Vei

ligh

eid

skw

essi

es g

edu

ren

de

spel

etjie

s Le

erde

rsbo

ek

bl. 1

47—

148

; O

nder

wys

ersg

ids

bl.

174

—177

; sok

kerb

alle

; ge

kleu

rde

hem

pies

/ly

fban

de; b

aken

s en

/of

doe

le; fl

uitj

ie

24

—5

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

6. W

erk

in ’n

g

roep

2 u

ur

Per

soo

nlik

e er

vari

ng

van

wer

k in

’n g

roep

: by

die

sko

ol

en h

uis

•

Sko

ol:

as li

d v

an ’n

kla

s, in

’n s

koo

l of

klas

of

klei

n

gro

epp

roje

k of

-ak

tiw

itei

t

• H

uis

: as

lid v

an ’n

ges

in/f

amili

e, w

erk

en k

om

kla

ar m

et

bro

ers

en s

ust

ers

• V

oo

rdel

e va

n w

erk

in ’n

gro

ep

• U

itd

agin

gs

van

wer

k in

’n g

roep

•

Nu

ttig

e re

aksi

es o

p u

itd

agin

gs

van

wer

k in

’n g

roep

Lee

rder

sbo

ek

bl.

113

—116

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 14

7—15

1; A

4-,

A

3-

of A

2-pa

pie

r;

verf

, kle

urv

etkr

yte,

g

ekle

urd

e p

otl

od

e en

/of

koki

-pen

ne,

o

u t

ydsk

rift

e (o

psio

nee

l),

skêr

e, g

om

24

—5

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

Lee

swer

k vi

r W

eek

4 e

n

Wee

k 5

1 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s o

or

man

iere

om

su

kses

vol i

n ’n

gro

ep t

e w

erk

Lee

rder

sbo

ek

bl.

117—

120

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

151—

153

19INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Eenh

eidn

om

mer

en

tite

lTy

dtoe

ken

ning

Lew

ensv

aard

ighe

de K

ABV

ver

wys

ing

Hul

pbro

nne

24

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 2

: S

po

rtak

tiw

i-te

ite

4. S

kep

‘n

sokk

erve

rto

nin

g

(slu

it L

OT

in)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in ’n

ver

skei

den

hei

d a

ang

epas

te

inva

lsp

elet

jies

L

eerd

ersb

oek

b

l. 14

9—1

50

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 17

6—1

77;

sokk

erba

lle; k

eëls

24

—5

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 2

: L

ette

rs e

n

patr

on

e

3. B

aie

lett

ers

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: Ske

p in

2D

, ske

pp

en

de

lett

erw

erk

en

/of

maa

k va

n p

atro

ne

•

Teke

n-

en/o

f kl

eurm

edia

: ver

ken

’n v

ersk

eid

enh

eid

med

ia

en t

egn

ieke

• K

un

sele

men

te: l

yn, v

orm

, kle

ur

geb

ruik

in e

ie le

tter

wer

k en

/of

patr

on

e; t

eken

, kn

ip e

n p

lak

vorm

s in

ree

kse

• O

ntw

erp

beg

inse

ls: k

on

tras

geb

ruik

in e

ie v

orm

s en

g

roo

ttes

van

lett

erw

erk

en/o

f pa

tro

on

Lee

rder

sbo

ek

bl.

189

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 20

4—2

05

; pap

ier;

ve

rf e

n v

erfk

was

te/

olie

past

elle

; skê

re;

go

m

25

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 2

: S

po

rtak

tiw

i-te

ite

5. S

pee

l in

‘n

sokk

erto

ern

oo

i (s

luit

LO

T in

)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in ’n

ver

skei

den

hei

d a

ang

epas

te

inva

lsp

elet

jies

L

eerd

ersb

oek

b

l. 15

1—15

2;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 17

7—17

8; fl

uit

jies;

ke

ëls;

so

kker

balle

; g

ekle

urd

e h

emp

ies/

lyfb

and

e

25

—6

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 2

: K

lan

k en

b

eweg

ing

3. A

sem

hal

ing

2 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• B

ewu

sth

eid

van

ase

mh

alin

g in

on

tspa

nn

ing

en

bew

egin

g

(so

os

eenv

ou

dig

e re

ekse

waa

r el

ke b

eweg

ing

op

’n in

- of

u

itas

em is

, op

mu

siek

of

tro

msl

ag)

• K

reat

iew

e as

emh

alin

gso

efen

ing

e (s

oo

s o

m g

eïn

spir

eer

deu

r m

usi

ek d

enkb

eeld

ige

pre

nte

met

die

ase

m t

e ve

rf)

On

de

rwe

rp 3

: Le

es, v

ert

olk

en

vo

er

uit

B

eweg

ing

sin

ne

in 4

/4, d

eur

een

hed

e va

n a

ksie

te

geb

ruik

: b

eweg

ing

, sti

lte

en g

ebar

e (m

et in

agn

emin

g v

an v

lakk

e,

rig

tin

gs

en g

ewig

van

bew

egin

g)

in p

are,

deu

r ro

ep e

n e

gg

o,

of o

ntm

oet

en

ske

i te

geb

ruik

O

nd

erw

erp

4: W

aard

ee

r e

n o

ord

ink

• E

ie e

n a

nd

er s

e o

pvo

erin

gs/

uit

voer

ing

s en

pro

sess

e d

eur

eenv

ou

dig

e te

rmin

olo

gie

vir

ske

pp

end

e ku

nst

e te

geb

ruik

.

Lee

rder

sbo

ek

bl.

173

—175

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

191—

193

; tro

m;

CD

-sn

it 1

3; C

D-

spel

er

20 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Een

heid

nom

mer

en

tit

el

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

26

—7P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

7. A

fkn

ou

ery

2 u

ur

Afk

no

uer

y:

• H

oe

om

jou

self

tee

n a

fkn

ou

ery

te b

eske

rm

• V

oo

rbee

lde

van

afk

no

uer

y

• G

epas

te r

eaks

ies

op

afk

no

uer

y: w

aar

om

hu

lp t

e kr

y

Lee

rder

sbo

ek

bl.

121—

123

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 15

3—1

56

; A4

-,

A3

- of

A2-

pap

ier,

koki

-pen

ne

en/o

f kl

eurv

etkr

yte;

ou

ty

dsk

rift

e; s

kêre

; g

om

; ver

f en

ve

rfkw

aste

26

—7P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p 1

: O

ntw

ikke

ling

va

n d

ie s

elf

Lee

swer

k vi

r W

eek

6 e

n

Wee

k 7

1 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s o

or

gep

aste

rea

ksie

s o

p a

fkn

ou

ery

Lee

rder

sbo

ek

bl.

124

—127

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 15

7—15

9

26

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 2

: S

po

rtak

tiw

i-te

ite

6. S

pee

l h

and

bal 1

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n ’n

ver

skei

den

hei

d a

ang

epas

te in

vals

pel

etjie

s L

eerd

ersb

oek

b

l. 15

3—1

54

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 17

9—1

80

; ba

sket

- of

te

nn

isba

lle;

gek

leu

rde

hem

pie

s of

ly

fban

de;

do

ele

of k

eëls

26

—9

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 2

: L

ette

rs e

n

patr

on

e

4. M

aak

bew

ertj

ies

2 u

ur

On

de

rwe

rp 2

: Ske

p in

3D

, bew

ert

jies

of

vast

e s

we

efw

erk

e•

Vaa

rdig

hed

e en

teg

nie

ke s

oo

s p

lak,

kn

ip, t

oed

raai

, bin

d, h

eg

van

ver

skei

e h

erw

inba

re m

ater

iale

• K

un

sele

men

te: t

ekst

uu

r, vo

rm/f

atso

en w

ord

geb

ruik

in b

ou

va

n e

ie b

ewer

• O

ntw

erp

beg

inse

ls: s

tel p

rop

ors

ie b

eken

d, b

v. d

ie g

roo

tte

van

ee

n v

orm

met

bet

rekk

ing

to

t ’n

an

der

in d

ie b

ou

van

eie

bew

er•

Ru

imte

like

bew

ust

hei

d: b

ewu

stel

ike

geb

ruik

van

ru

imte

, bv.

vo

ork

ant,

ag

terk

ant

en s

ykan

te v

an v

oo

rwer

pe

vir

bew

er w

at

volt

oo

i mo

et w

ord

• G

epas

te g

ebru

ik v

an g

eree

dsk

ap

Lee

rder

sbo

ek

bl.

190

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 20

6—2

07;

st

erk

pap

ier

of k

arto

n; v

erf

of k

oki

-pen

ne;

sk

êre;

ste

rk g

ar-

ing

; sku

ifsp

eld

e;

stro

oit

jies;

kra

le

en k

no

pe;

dra

ad-

kler

ehan

ger

s

21INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Eenh

eidn

om

mer

en

tite

lTy

dtoe

kenn

ing

Lew

ensv

aard

ighe

de K

ABV

ver

wys

ing

Hul

pbro

nne

27

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 2

: S

po

rtak

tiw

i-te

ite

7. S

pee

l ro

un

der

s1

uu

rD

eeln

ame

aan

’n v

ersk

eid

enh

eid

aan

gep

aste

in

vals

pel

etjie

s

Lee

rder

sbo

ek

bl.

155

—15

7;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

180

—18

2;

krie

ketk

olw

e/te

nn

isra

kett

e va

n h

ou

t (i

nd

ien

m

oo

ntl

ik);

h

on

kbal

kolw

e;

ten

nis

- of

ba

sket

balle

; keë

ls

27

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 2

: K

lan

k en

b

eweg

ing

4. L

uis

ter

en

bew

eeg

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

Ske

pp

end

e sp

elet

jies

wat

mu

siek

en

bew

egin

g k

om

bin

eer

(so

os

bew

egin

gs

om

ho

ë/la

e n

ote

te

bes

kryf

) O

nd

erw

erp

4: W

aard

ee

r e

n o

ord

ink

• D

ie e

ksp

ress

iew

e ei

ensk

app

e va

n m

elo

die

se

slag

inst

rum

ente

in ’n

Afr

ika-

mu

siek

stu

k. K

lass

ifise

er

vers

keie

inst

rum

ente

as

dee

l van

’n f

amili

e of

gro

ep in

te

rme

van

vo

ork

om

s, n

aam

, ho

e d

ie k

lan

k vo

ort

geb

rin

g

wo

rd e

n t

oo

nh

oo

gte

klas

sifi

kasi

e (h

oo

g-l

aag

)•

Eie

en

an

der

se

opv

oer

ing

s en

pro

sess

e d

eur

eenv

ou

dig

e te

rmin

olo

gie

vir

ske

pp

end

e ku

nst

e te

geb

ruik

On

de

rwe

rp 3

: Le

es, v

ert

olk

en

vo

er

uit

B

eweg

ing

sin

ne

in 4

/4, d

eur

een

hed

e va

n a

ksie

te

geb

ruik

: b

eweg

ing

, sti

lte

en g

ebar

e (m

et in

agn

emin

g v

an v

lakk

e,

rig

tin

gs

en g

ewig

van

bew

egin

g)

in p

are,

deu

r ro

ep e

n

egg

o, o

f o

ntm

oet

en

ske

i te

geb

ruik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

176

—177

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 19

3—1

95

; m

elo

die

se

slag

inst

rum

ente

; C

D-s

nit

17;

CD

-sp

eler

28

—9

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p

2: S

osi

ale

ve-

ran

two

ord

e-lik

hei

d

1. K

ind

erre

gte

en

ver

ant-

wo

ord

elik

hed

e

2 u

ur

Kin

der

s se

reg

te e

n v

eran

two

ord

elik

hed

e: n

aam

, g

eso

nd

hei

d, v

eilig

hei

d, o

pvo

edin

g, o

nd

erd

ak, k

os

en

om

gew

ing

•

Kin

der

s se

reg

te s

oo

s ve

rvat

in d

ie S

uid

-Afr

ikaa

nse

G

ron

dw

et

• K

ind

ers

se v

eran

two

ord

elik

hed

e m

et b

etre

kkin

g t

ot

hu

lle

reg

te

Lee

rder

sbo

ek

bl.

129

—132

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 15

9—1

65

; pap

ier

(A4

, A3

of

A2

);

kleu

rvet

kryt

e, k

oki

-p

enn

e en

/of

verf

en

kw

aste

; tyd

skri

fte

of

koer

ante

; gom

; skê

re

22 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Een

heid

nom

mer

en

tit

el

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

28

—9

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p

2: S

osi

ale

ve-

ran

two

ord

e-lik

hei

d

Lee

swer

k vi

r W

eek

8 e

n

Wee

k 9

1 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s o

or

kin

der

s se

reg

te e

n v

eran

two

ord

elik

hed

e

Lee

rder

sbo

ek

bl.

133

—136

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 16

5—1

67

28

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 2

: S

po

rtak

tiw

i-te

ite

8. S

pee

l kr

ieke

t 1

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n ’n

ver

skei

den

hei

d a

ang

epas

te in

vals

pel

etjie

s L

eerd

ersb

oek

b

l. 15

8—1

59

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 18

2—18

3;

krie

ketk

olw

e;

paal

tjie

s;

ten

nis

balle

28

—10

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 2

: K

lan

k en

b

eweg

ing

5. P

ren

te

deu

r kl

ank

(slu

it S

KT

in)

3 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

Ske

pp

end

e sp

elet

jies

wat

mu

siek

en

bew

egin

g k

om

bin

eer

(so

os

bew

egin

gs

om

ho

ë/la

e n

ote

te

bes

kryf

) O

p-

en a

fro

l van

die

ru

gg

raat

Is

ole

rin

g v

an li

gg

aam

sdel

e in

opw

arm

ing

as

dee

l van

’n

den

kbee

ldig

e er

vari

ng

(so

os

om

wak

ker

te w

ord

; op

’n s

eilja

g t

e w

ees;

by

die

mar

k te

wee

s, e

ns.

)

Rig

tin

gsp

elet

jies

in a

lgem

ene

ruim

te

On

de

rwe

rp 2

: Im

pro

vise

er

en

ske

p

• K

lan

kpre

nte

geb

asee

r o

p t

emas

(so

os

’n d

on

der

sto

rm, ’

n

trei

nri

t) d

eur

die

ste

m, l

igg

aam

en

gev

on

de

of g

emaa

kte

inst

rum

ente

te

geb

ruik

(m

et in

agn

emin

g v

an t

oo

nh

oo

gte

, d

inam

ika,

tem

po

en

rit

mes

)

• B

eweg

ing

reak

sies

op

kla

nkp

ren

te (

met

inag

nem

ing

van

vl

akke

, rig

tin

gs,

rit

mes

en

gew

ig v

an b

eweg

ing

)

Lee

rder

sbo

ek

bl.

178

—18

3;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

195

—19

8; C

D-

snit

16

, 18

en

19

; C

D-s

pel

er

29

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 2

: S

po

rtak

tiw

i-te

ite

9. S

pee

l kr

ieke

t 2

(s

luit

LO

T in

)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in ’n

ver

skei

den

hei

d a

ang

epas

te

inva

lsp

elet

jies

L

eerd

ersb

oek

b

l. 16

0—1

61;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

183

—18

4;

krie

ketk

olw

e;

paal

tjie

s;

ten

nis

balle

23INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Eenh

eidn

om

mer

en

tite

lTy

dtoe

kenn

ing

Lew

ensv

aard

ighe

de K

ABV

ver

wys

ing

Hul

pbro

nne

210

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p

2: S

osi

ale

ve-

ran

two

ord

e-lik

hei

d

Form

ele

asse

sser

ing

s-ta

ak 3

: Pro

jek

Hu

isw

erk

Form

ele

asse

sser

ing

staa

k vi

r K

war

taal

3: P

roje

k (T

aak

aan

leer

der

s in

Kw

arta

al 2

geg

ee. I

ng

elew

er v

ir

asse

sser

ing

vir

Kw

arta

al 3

.)

Lee

rder

sbo

ek

bl.

237—

238

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 23

5—2

36

210

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

Her

sien

ing

: Kw

arta

al 2

1 u

ur

Vas

leg

gin

g v

an w

erk

wat

ged

ure

nd

e d

ie k

war

taal

ged

oen

isL

eerd

ersb

oek

b

l. 13

7—13

8;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

167—

168

210

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

Form

ele

asse

sser

ing

staa

k 2

: To

ets

1 u

ur

Form

ele

asse

sser

ing

staa

k 2

: To

ets

On

der

wys

ersg

ids

bl.

40

5—

40

9

210

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 2

: S

po

rtak

tiw

i-te

ite

10. S

pee

l h

and

bal 2

(s

luit

LO

T in

)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in ’n

ver

skei

den

hei

d a

ang

epas

te

inva

lsp

elet

jies

L

eerd

ersb

oek

b

l. 16

2—16

3;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

184

—18

5;

ten

nis

balle

; ke

ëls;

gek

leu

rde

hem

pie

s of

ly

fban

de

210

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 2

: L

ette

rs e

n

patr

on

e

5. K

om

on

s ky

k30

min

ute

On

de

rwe

rp 3

: Vis

ue

le g

ele

tte

rdh

eid

•

Nee

m w

aar

en b

esp

reek

vis

uel

e st

imu

li so

os

foto

’s e

n

wer

klik

e vo

orw

erp

e en

ben

oem

alle

ku

nse

lem

ente

in d

ie

lett

erw

erk

en/o

f pa

tro

ne

•

Nee

m w

aar

en b

esp

reek

vis

uel

e st

imu

li so

os

foto

’s e

n

wer

klik

e vo

orw

erp

e o

m k

on

tras

en

pro

po

rsie

in d

ie le

tter

wer

k en

/of

patr

on

e te

iden

tifi

seer

en

te

ben

oem

• V

rae

om

waa

rnem

ing

van

ele

men

te e

n o

ntw

erp

beg

inse

ls in

d

ie le

tter

wer

k en

/of

patr

on

e te

ver

die

p e

n u

it t

e b

rei

• P

as le

er o

p e

ie w

erk

toe

Lee

rder

sbo

ek

bl.

191—

192

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 20

8—2

10

24 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

31—

3P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p

2: S

osi

ale

vera

ntw

oo

rde-

likh

eid

2. K

ult

ure

en

m

ore

le le

sse

3 u

ur

Ku

ltu

re e

n s

edel

esse

: •

Ku

ltu

urg

roep

e in

Su

id-A

frik

a

• S

pysk

aart

e u

it v

ersk

illen

de

kult

ure

in S

uid

-Afr

ika

•

Sed

eles

se in

sto

ries

uit

ku

ltu

urg

roep

e in

Su

id-A

frik

a

Lee

rder

sbo

ek

bl.

196

—20

2;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

212

—216

31—

3P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p

2: S

osi

ale

vera

ntw

oo

rde-

likh

eid

Lee

swer

k vi

r W

eek

1,

Wee

k 2

en

W

eek

3

1 1 __

2

uu

rW

eekl

ikse

lees

stu

k d

eur

leer

der

s:

• L

ees

vir

gen

ot

• L

ees

oo

r se

del

esse

in s

tori

es u

it v

ersk

illen

de

kult

ure

Lee

rder

sbo

ek

bl.

203

—20

7;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

216

—219

31

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 3

: B

ewee

g o

p d

ie

ritm

e

1. B

ewee

g o

p

die

maa

t va

n

mu

siek

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n r

itm

iese

bew

egin

gs

met

die

fo

kus

op

lig

gaa

msh

ou

din

g

Vei

ligh

eid

smaa

treë

ls g

edu

ren

de

ritm

iese

bew

egin

gs

Lee

rder

sbo

ek

bl.

242—

247;

O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 23

9—2

41;

CD

-sn

it 1

—5

; CD

-sp

eler

31—

2S

kep

pen

de

kun

ste:

U

itvo

eren

de

kun

ste

Mo

du

le 3

: Ek

en a

nd

er1.

In d

ie g

ees

2 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• O

p-

en a

fro

l van

die

ru

gg

raat

en

sy-

stre

kke

•

Vlo

erw

erk,

insl

uit

end

str

eko

efen

ing

e

• V

raag

-en

-an

two

ord

-sp

elet

jies

(deu

r te

pra

at, t

e si

ng

en

te

bew

eeg

)O

nd

erw

erp

2: I

mp

rovi

see

r e

n s

kep

B

eweg

ing

reak

sies

op

ver

skill

end

e so

ort

e m

usi

ek, v

erke

n

ho

e d

ie s

tem

min

g v

an m

usi

ek d

ie s

tem

min

g v

an b

eweg

ing

b

eïnv

loed

, en

an

der

som

O

nd

erw

erp

4: W

aard

ee

r e

n o

ord

ink

Die

eks

pre

ssie

we

eien

skap

pe

van

mu

siek

inst

rum

ente

in

mu

siek

wat

in O

nd

erw

erp

2 g

ebru

ik is

. K

lass

ifise

er v

ersk

eie

inst

rum

ente

as

dee

l van

’n f

amili

e of

gro

ep in

ter

me

van

vo

ork

om

s, n

aam

, ho

e d

ie k

lan

k vo

ort

geb

rin

g w

ord

en

to

on

ho

og

tekl

assi

fika

sie

(ho

og

-laa

g)

Lee

rder

sbo

ek

bl.

271—

274

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 25

5—2

57;

C

D-s

nit

21—

25;

CD

-sp

eler

25INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhei

dnom

m

er e

n t

itel

Tydt

oeke

nni

ngLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

31

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 3

: D

iere

1. L

eer

mee

r o

or

teks

tuu

r30

min

ute

On

de

rwe

rp 1

: Ske

p in

2D

, wild

e o

f m

ak d

iere

en

hu

lle

om

gew

ing

•

Teke

n-

en/o

f kl

eurm

edia

: ver

ken

’n v

ersk

eid

enh

eid

med

ia

en t

egn

ieke

Lee

rder

sbo

ek

bl.

295

—29

6;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 27

6—2

77;

pap

ier;

po

tlo

de

32

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 3

: B

ewee

g o

p d

ie

ritm

e

2. L

igg

aam

s-h

ou

din

g, b

alan

s en

tyd

sber

ek-

enin

g

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n r

itm

iese

bew

egin

gs

met

die

fo

kus

op

lig

gaa

msh

ou

din

g

Vei

ligh

eid

smaa

treë

ls g

edu

ren

de

ritm

iese

bew

egin

gs

Lee

rder

sbo

ek

bl.

248

—24

9;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

241—

243

; CD

-sn

it 1

; CD

-sp

eler

; kl

ein

hek

kies

of

sko

ols

akke

, kla

slys

32—

3S

kep

pen

de

kun

ste:

V

isu

ele

kun

ste

Mo

du

le 3

: D

iere

2. K

om

on

s ky

k1

uu

rO

nd

erw

erp

3: V

isu

ele

ge

lett

erd

he

id

• O

nd

erw

erp

3: V

isu

ele

gel

ette

rdh

eid

•

Nee

m w

aar

en b

esp

reek

vis

uel

e st

imu

li in

fo

to’s

en

w

erkl

ike

voo

rwer

pe

om

alle

ku

nse

lem

ente

in b

eeld

e va

n

wild

e en

mak

die

re t

e id

enti

fise

er e

n t

e b

eno

em

• N

eem

waa

r en

bes

pre

ek v

isu

ele

stim

uli

in f

oto

’s e

n

wer

klik

e vo

orw

erp

e o

m k

on

tras

en

pro

po

rsie

in b

eeld

e va

n w

ilde

en m

ak d

iere

te

iden

tifi

seer

en

te

ben

oem

• V

rae

om

waa

rnem

ing

van

ele

men

te e

n o

ntw

erp

beg

inse

ls

in b

eeld

e va

n w

ilde

of m

ak d

iere

te

verd

iep

en

uit

te

bre

i•

Pas

leer

op

eie

wer

k to

e

Lee

rder

sbo

ek

bl.

297—

299

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

277—

281

33

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 3

: B

ewee

g o

p d

ie

ritm

e

3. T

ou

spri

ng

en

aër

ob

iese

o

efen

ing

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n r

itm

iese

bew

egin

gs

met

die

fo

kus

op

lig

gaa

msh

ou

din

g

Vei

ligh

eid

smaa

treë

ls g

edu

ren

de

ritm

iese

bew

egin

gs

Lee

rder

sbo

ek

bl.

250

—25

2;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

243

—24

5;

spri

ng

tou

e; k

eëls

; C

D-s

nit

6; C

D-s

pele

r

26 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhei

dnom

m

er e

n t

itel

Tydt

oeke

nni

ngLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

33

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 3

: Ek

en a

nd

er2

. ’n

Sp

el m

et

wo

ord

e1

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l Is

ole

rin

g v

an ’n

lig

gaa

msd

eel i

n o

pwar

min

g a

s d

eel v

an

den

kbee

ldig

e er

vari

ng

(so

os

pu

nt/

on

tspa

n v

oet

e en

han

de,

lig

/laa

t sa

k ko

p)

On

de

rwe

rp 2

: Im

pro

vise

er

en

ske

p

Bew

egin

gsr

eeks

e w

at v

erba

le d

inam

ika

in w

oo

rde

verk

en,

soo

s ak

siew

oo

rde,

rig

tin

gw

oo

rde

(wo

ord

e w

at ’n

reg

uit

, d

raai

- of

geb

roke

bew

egin

g o

ord

ra),

ko

ntr

aste

ren

de

wo

ord

e (g

roo

t/kl

ein

, bre

ed/s

mal

, ver

gro

ot/

verk

lein

, rek

/kr

imp)

, en

wo

ord

reek

se

Lee

rder

sbo

ek

bl.

275

—276

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

258

—26

0

34

—7P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p

2: S

osi

ale

vera

ntw

oo

rde-

likh

eid

3. S

uid

-Afr

ika

se b

elan

gri

kste

g

od

sdie

nst

e

4 u

ur

Ken

nis

van

die

bel

ang

riks

te g

od

sdie

nst

e in

Su

id-A

frik

a:•

Ju

daï

sme,

Ch

rist

elik

e g

elo

of, I

slam

, Hin

do

eïsm

e,

Bo

edd

his

me,

Bah

á’í-

gel

oof

en

Tra

dis

ion

ele

Afr

ika-

go

dsd

ien

s

• B

elan

gri

ke b

egin

sels

, aan

bid

din

gsp

lekk

e en

sim

bo

le v

an

vers

kille

nd

e g

od

sdie

nst

e

Lee

rder

sbo

ek

bl.

208

—217

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 22

0—2

24; p

apie

r (A

4, A

3 o

f A

2);

kl

eurv

etkr

yte,

ko

ki-

pen

ne

en/o

f ve

rf e

n

kwas

te; t

ydsk

rift

e of

ko

eran

te; g

om

; sk

êre

34

—7P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p

2: S

osi

ale

vera

ntw

oo

rde-

likh

eid

Lee

swer

k vi

r W

eek

4, W

eek

5, W

eek

6 e

n

Wee

k 7

2 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s o

or

go

dsd

ien

ste

in S

uid

-Afr

ika

Lee

rder

sbo

ek

bl.

218

—225

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

224

—228

34

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 3

: B

ewee

g o

p d

ie

ritm

e

4. S

kep

‘n

bew

egin

gs-

aa

nb

ied

ing

(s

luit

LO

T in

)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in r

itm

iese

bew

egin

gs

met

die

fo

kus

op

lig

gaa

msh

ou

din

g

Lee

rder

sbo

ek

bl.

253

—25

4;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

245

—24

6; C

D-

snit

7; C

D-s

pel

er;

spri

ng

tou

e

27INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhei

dnom

m

er e

n t

itel

Tydt

oeke

nni

ngLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

34

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 3

: Ek

en a

nd

er3.

Lu

iste

r m

et

jou

lig

gaa

m1

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l •

– K

on

sen

tras

ie-

en f

oku

ssp

elet

jies

•

– S

enso

ries

e b

ewu

sth

eid

spel

etjie

s (i

nsl

uit

end

luis

ter,

sien

, ra

ak a

an, r

uik

, pro

e in

een

vou

dig

e ak

sies

)

On

de

rwe

rp 2

: Im

pro

vise

er

en

ske

p

• K

arak

ters

, deu

r re

kwis

iete

as

stim

ulu

s te

geb

ruik

. (V

ra: “

Wie

sa

l hie

rdie

rek

wis

iet

geb

ruik

? H

oe

sal h

ulle

dit

geb

ruik

?

Waa

rom

sal

hu

lle d

it g

ebru

ik?

”) D

ink

aan

lig

gaa

mst

aal,

ligg

aam

sho

ud

ing

en

geb

are.

•

Bew

egin

gsr

eeks

e w

at v

erba

le d

inam

ika

in w

oo

rde

verk

en,

soo

s ak

siew

oo

rde,

rig

tin

gw

oo

rde

(wo

ord

e w

at ’n

reg

uit

, d

raai

- of

geb

roke

bew

egin

g o

ord

ra),

ko

ntr

aste

ren

de

wo

ord

e (g

roo

t/kl

ein

, bre

ed/s

mal

, ver

gro

ot/

verk

lein

, rek

/kri

mp)

, en

w

oo

rdre

ekse

Lee

rder

sbo

ek

bl.

277—

279

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 26

1—26

4

34

—6

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 3

: D

iere

3. D

iere

in k

un

s1 1 __

2 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: Ske

p in

2D

, wild

e o

f m

ak d

iere

en

hu

lle

om

gew

ing

• Te

ken

- en

/of

kleu

rmed

ia: v

erke

n ’n

ver

skei

den

hei

d m

edia

en

te

gn

ieke

• K

un

sele

men

te: g

ebru

ik o

ore

enko

mst

ige

kleu

r in

eie

bee

lde

van

wild

e of

mak

die

re•

On

twer

pb

egin

sels

: vas

leg

gin

g v

an d

ie g

ebru

ik v

an k

on

tras

en

pro

po

rsie

deu

r ei

e b

eeld

e va

n w

ilde

of m

ak d

iere

Lee

rder

sbo

ek

bl.

300

—30

3;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

281—

283

; p

olis

tire

en-

verp

akki

ng

; pa

pie

r; s

kêre

; p

last

iekm

esse

; ta

nd

esto

kkie

s of

o

u p

otl

od

e; v

erf;

ve

rfkw

aste

; go

m;

kart

on

; po

tlo

de

35

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 3

: B

ewee

g o

p d

ie

ritm

e

5. B

eweg

ing

s-aa

nb

ied

ing

(s

luit

LO

T in

)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in r

itm

iese

bew

egin

gs

met

die

fo

kus

op

lig

gaa

msh

ou

din

g

Lee

rder

sbo

ek

bl.

255

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 24

7; C

D-s

nit

7;

CD

-sp

eler

; sp

rin

gto

ue

28 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

35

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 3

: Ek

en a

nd

er4

. Lei

en

vo

lg1

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l •

Ko

nse

ntr

asie

- en

fo

kuss

pel

etjie

s

• S

enso

ries

e b

ewu

sth

eid

spel

etjie

s (i

nsl

uit

end

luis

ter,

sien

, ra

ak a

an, r

uik

, pro

e in

een

vou

dig

e ak

sies

)

On

de

rwe

rp 2

: Im

pro

vise

er

en

ske

p

Kar

akte

rs, d

eur

rekw

isie

te a

s st

imu

lus

te g

ebru

ik.

(Vra

: “W

ie s

al h

ierd

ie r

ekw

isie

t g

ebru

ik?

Ho

e sa

l hu

lle d

it

geb

ruik

? W

aaro

m s

al h

ulle

dit

geb

ruik

?”)

Din

k aa

n

ligg

aam

staa

l, lig

gaa

msh

ou

din

g e

n g

ebar

e.

On

de

rwe

rp 3

: Le

es, v

ert

olk

en

vo

er

uit

O

pbo

u v

an ’n

dra

ma

ron

dom

’n s

tim

ulu

s: k

arak

ters

(ska

kel

met

On

derw

erp

2).

Ont

wik

kel s

tori

elyn

(be

gin

, mid

del,

ein

de),

kar

akte

rs, r

uim

te e

n t

yd d

eur

aksi

e te

mim

iek.

Lee

rder

sbo

ek

bl.

280

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

264

—26

6

36

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 3

: B

ewee

g o

p d

ie

ritm

e

6. R

itm

iese

g

imn

asti

ek1

uu

rD

eeln

ame

aan

rit

mie

se b

eweg

ing

s m

et d

ie f

oku

s o

p

ligg

aam

sho

ud

ing

Le

erde

rsbo

ek b

l. 25

6—

259

; Ond

erw

yser

sgid

s bl

. 24

8—2

49

36

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 3

: Ek

en a

nd

er5

. Mim

iek

en

mu

siek

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• S

tem

opw

arm

ing

(so

os

neu

rie,

gaa

p e

n s

ug

) •

Vra

ag-e

n-a

ntw

oo

rd-s

pel

etjie

s (d

eur

te p

raat

, te

sin

g e

n

te b

ewee

g)

O

nd

erw

erp

3: L

ees

, ve

rto

lk e

n v

oe

r u

it

• O

pbou

van

’n d

ram

a ro

ndom

’n s

tim

ulus

: kar

akte

rs (s

kake

l m

et O

nder

wer

p 2)

. O

ntw

ikke

l sto

riel

yn (

begi

n, m

idde

l, ei

nde)

, kar

akte

rs, r

uim

te e

n ty

d de

ur a

ksie

te

mim

iek.

•

Lie

djie

s o

m d

ie v

erm

oë

te v

erb

eter

om

no

otv

as t

e si

ng

. P

as k

arak

ter

uit

die

gek

ose

lied

jies

by k

arak

ters

in d

ie

dra

ma.

Her

ken

mel

od

ieë

in o

mva

ng

van

5e

deu

r to

nik

a-so

lfa

(do

to

t so

) te

geb

ruik

. O

nd

erw

erp

4: W

aard

ee

r e

n o

ord

ink

(5 m

in)

Eie

en

an

der

se

opv

oer

ing

s en

pro

sess

e d

eur

eenv

ou

dig

e te

rmin

olo

gie

vir

ske

pp

end

e ku

nst

e te

geb

ruik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

281—

283

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 26

6—2

69

; CD

-sn

it 2

6;

CD

-sp

eler

37

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 3

: B

ewee

g o

p d

ie

ritm

e

7.

Gev

egsk

un

s1

uu

rD

eeln

ame

aan

rit

mie

se b

eweg

ing

s m

et d

ie f

oku

s o

p

ligg

aam

sho

ud

ing

L

eerd

ersb

oek

bl.

260

—26

2; O

nd

erw

ys-

ersg

ids

bl.

249

—25

1; h

oel

aho

epel

s; t

enn

is-

balle

; to

ue;

gh

olf

s-to

kke;

sto

kke;

lin

te

29INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

er

wer

p/

Mod

ulet

itel

Een

heid

nom

mer

en

tit

el

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

37—

8S

kep

pen

de

kun

ste:

U

itvo

eren

de

kun

ste

Mo

du

le 3

: Ek

en a

nd

er6

. Ske

p ’n

u

itvo

erin

g2

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l •

Ste

mo

pwar

min

g (

soo

s n

euri

e, g

aap

en

su

g)

• V

raag

-en

-an

two

ord

-sp

elet

jies

(deu

r te

pra

at, t

e si

ng

en

te

bew

eeg

) •

Aks

ielie

djie

s (v

oer

aks

ies

uit

in v

erba

nd

met

die

sp

esifi

eke

ritm

es v

an d

ie li

edjie

)

On

de

rwe

rp 3

: Le

es, v

ert

olk

en

vo

er

uit

Op

bo

u v

an ’n

dra

ma

ron

do

m ’n

sti

mu

lus:

kar

akte

rs

(ska

kel m

et O

nd

erw

erp

2).

On

twik

kel s

tori

elyn

(b

egin

, m

idd

el, e

ind

e), k

arak

ters

, ru

imte

en

tyd

deu

r ak

sie

te

mim

iek

• L

ied

jies

om

die

ver

mo

ë te

ver

bet

er o

m n

oo

tvas

te

sin

g.

Pas

kar

akte

r u

it d

ie g

eko

se li

edjie

s by

kar

akte

rs

in d

ie d

ram

a. H

erke

n m

elo

die

ë in

om

van

g v

an 5

e d

eur

ton

ika-

solf

a (d

o t

ot

so)

te g

ebru

ik•

Kla

nkp

ren

te d

eur

inst

rum

ente

te

geb

ruik

(l

igg

aam

sper

kuss

ie, s

elfg

emaa

k, g

evo

nd

e,

trad

isio

nee

l) o

m ’n

kla

nkb

aan

vir

die

dra

ma

te s

kep

en

kar

akte

rs b

eken

d t

e st

el (

met

inag

nem

ing

van

d

inam

ika,

to

on

ho

og

te, t

oo

nkl

eur

en t

emp

o)O

nd

erw

erp

4: W

aard

ee

r e

n o

ord

ink

Eie

en

an

der

se o

pvo

erin

gs e

n p

rose

sse

deu

r ee

nvo

udi

ge

term

ino

logi

e vi

r sk

eppe

nde

ku

nst

e te

geb

ruik

Lee

rder

sbo

ek b

l. 28

4—

290

; On

der

wys

ersg

ids

bl.

269

—273

; CD

-sn

itte

27

—29

; CD

-sp

eler

; kle

in

rekw

isie

te

37—

10S

kep

pen

de

kun

ste:

V

isu

ele

kun

ste

Mo

du

le 3

: D

iere

4. K

leid

iere

2 u

ur

On

de

rwe

rp 2

: Ske

p in

3D

, wild

e o

f m

ak d

iere

• V

aard

igh

ede

en t

egn

ieke

: kle

i vir

erd

ewer

k •

Ku

nse

lem

ente

: tek

stu

ur,

vorm

/fat

soen

vas

gel

ê d

eur

mo

del

leri

ng

van

wild

e of

mak

die

re•

On

twer

pb

egin

sels

: vas

leg

gin

g v

an b

ewu

stel

ike

geb

ruik

en

ben

oem

ing

van

ko

ntr

as e

n p

rop

ors

ie in

eie

mo

del

le

van

wild

e of

mak

die

re•

Ru

imte

like

bew

ust

hei

d: v

asle

gg

ing

van

bew

ust

elik

e b

ewu

sth

eid

van

wer

k in

ru

imte

, bv.

bes

igti

gin

g v

an

mo

del

van

vo

ork

ant,

ag

terk

ant

en s

ykan

te

• G

epas

te g

ebru

ik v

an g

eree

dsk

ap

Leer

ders

boek

bl.

304

—30

6;

Ond

erw

yser

sgid

s bl

. 28

3—28

6;

klei

; ver

f; v

erfk

was

te;

blar

e; g

eree

dska

p vi

r be

eldh

ouw

erk

soos

sto

mp

potl

ode,

ou

kom

buis

mes

se,

plas

tiek

mes

se,

plas

tiek

vurk

e of

ta

ndes

tokk

ies;

ko

eran

te o

f pl

asti

ek o

m

less

enaa

rs m

ee t

e be

dek;

pl

asti

ekho

uers

vir

wat

er;

ou la

ppe,

pla

stie

ksak

ke,

klee

fban

d (o

m k

lei k

lam

te

hou

tuss

en le

sse)

30 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

38

—9

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en o

mg

e-w

ing

sver

ant-

wo

ord

elik

hei

d

1. G

evar

e in

en

nab

y w

ater

2 u

ur

Gev

are

in e

n n

aby

wat

er:

• B

y d

ie h

uis

en

op

enba

re s

wem

bad

den

s en

in r

ivie

re e

n

dam

me

•

Ver

antw

oo

rdel

ike

veili

gh

eid

smaa

treë

ls in

en

nab

y w

ater

Lee

rder

sbo

ek

bl.

227—

232

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 22

9—2

32; p

apie

r (A

4, A

3 o

f A

2);

kl

eurv

etkr

yte,

ko

ki-

pen

ne

en/o

f ve

rf e

n

kwas

te; t

ydsk

rift

e of

ko

eran

te; g

om

; sk

êre

38

—9

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en o

mg

e-w

ing

sver

ant-

wo

ord

elik

hei

d

Lee

swer

k vi

r W

eek

8 e

n

Wee

k 9

1 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s o

or

gev

are

in e

n n

aby

wat

er

Lee

rder

sbo

ek

bl.

233

—236

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

233

—235

38

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 3

: B

ewee

g o

p d

ie

ritm

e

8. W

awie

le

en k

op

-st

and

e

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n r

itm

iese

bew

egin

gs

met

die

fo

kus

op

lig

gaa

msh

ou

din

g

Lee

rder

sbo

ek

bl.

263

—26

5;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 25

1—25

2

39

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 3

: B

ewee

g o

p d

ie

ritm

e

9. S

kep

‘n

ritm

iese

g

imn

asti

ek-

roet

ine

(slu

it

LOT

in)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in r

itm

iese

bew

egin

gs

met

die

fo

kus

op

lig

gaa

msh

ou

din

g

Lee

rder

sbo

ek

bl.

266

—26

7;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

252—

253

; h

oel

aho

epel

s;

ten

nis

balle

; to

ue;

g

ho

lfst

okk

e; s

tokk

e;

linte

31INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhei

dnom

m

er e

n t

itel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

39

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 3

: Ek

en a

nd

er7.

Maa

k g

eree

d o

m o

p

te t

ree

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• S

tem

opw

arm

ing

(so

os

neu

rie,

gaa

p e

n s

ug

) •

Iso

leri

ng

van

’n li

gg

aam

sdee

l in

opw

arm

ing

as

dee

l van

d

enkb

eeld

ige

erva

rin

g (

soo

s p

un

t/o

nts

pan

vo

ete

en h

and

e,

lig/l

aat

sak

kop)

O

nd

erw

erp

3: L

ees

, ve

rto

lk e

n v

oe

r u

it•

Op

bo

u v

an ’n

dra

ma

ron

do

m ’n

sti

mu

lus:

kar

akte

rs (

skak

el

met

On

der

wer

p 2

). O

ntw

ikke

l sto

riel

yn (

beg

in, m

idd

el,

ein

de)

, kar

akte

rs, r

uim

te e

n t

yd d

eur

aksi

e te

mim

iek

•

Lie

djie

s o

m d

ie v

erm

oë

te v

erb

eter

om

no

otv

as t

e si

ng

P

as k

arak

ter

uit

die

gek

ose

lied

jies

by k

arak

ters

in d

ie

dra

ma.

Her

ken

mel

od

ieë

in o

mva

ng

van

5e

deu

r to

nik

a-so

lfa

(do

to

t so

) te

geb

ruik

• K

lan

kpre

nte

deu

r in

stru

men

te t

e g

ebru

ik

(lig

gaa

msp

erku

ssie

, sel

fgem

aak,

gev

on

de,

tra

dis

ion

eel)

om

’n

kla

nkb

aan

vir

die

dra

ma

te s

kep

en

kar

akte

rs b

eken

d t

e st

el (

met

inag

nem

ing

van

din

amik

a, t

oo

nh

oo

gte

, to

on

kleu

r en

tem

po)

Lee

rder

sbo

ek

bl.

291—

292

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 27

3—2

74

310

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p

2: S

osi

ale

vera

ntw

oo

rde-

likh

eid

Form

ele

asse

sser

ing

s-ta

ak 3

: Pro

jek

(aan

teke

nin

g

van

pu

nte

)

30 m

inu

teFo

rmel

e as

sess

erin

gst

aak

3: P

roje

k (A

ante

ken

ing

van

pu

nte

)L

eerd

ersb

oek

b

l. 23

7—23

8;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

235

—236

310

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

Her

sien

ing

: Kw

arta

al 3

1 u

ur

Vas

leg

gin

g v

an w

erk

wat

ged

ure

nd

e d

ie k

war

taal

ged

oen

isL

eerd

ersb

oek

b

l. 23

9—2

40

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 23

6—2

38

310

L

igg

aam

sop

-vo

edin

gM

od

ule

3:

Bew

eeg

op

die

ri

tme

10. B

ied

jou

ro

etin

e aa

n

(slu

it L

OT

in)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in r

itm

iese

bew

egin

gs

met

die

fo

kus

op

lig

gaa

msh

ou

din

g

Lee

rder

sbo

ek

bl.

268

—26

9;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

254

; h

oel

aho

epel

s;

ten

nis

balle

; to

ue;

g

ho

lfst

okk

e;

sto

kke;

lin

te

32 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

310

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 3

: Ek

en

and

er8

. Op

die

p

lan

ke!

(slu

it S

KT

in)

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• S

tem

opw

arm

ing

(so

os

neu

rie,

gaa

p e

n s

ug

) •

Iso

leri

ng

van

’n li

gg

aam

sdee

l in

opw

arm

ing

as

dee

l va

n d

enkb

eeld

ige

erva

rin

g (

soo

s p

un

t/o

nts

pan

vo

ete

en h

and

e, li

g/l

aat

sak

kop)

O

nd

erw

erp

3: L

ees

, ve

rto

lk e

n v

oe

r u

it•

Op

bo

u v

an ’n

dra

ma

ron

do

m ’n

sti

mu

lus:

kar

akte

rs

(ska

kel m

et O

nd

erw

erp

2).

On

twik

kel s

tori

elyn

(b

egin

, m

idd

el, e

ind

e), k

arak

ters

, ru

imte

en

tyd

deu

r ak

sie

te

mim

iek.

•

Lie

djie

s o

m d

ie v

erm

oë

te v

erb

eter

om

no

otv

as t

e si

ng

. P

as k

arak

ter

uit

die

gek

ose

lied

jies

by k

arak

ters

in

die

dra

ma.

Her

ken

mel

od

ieë

in o

mva

ng

van

5e

deu

r to

nik

a-so

lfa

(do

to

t so

) te

geb

ruik

. •

Kla

nkp

rent

e de

ur

inst

rum

ente

te

gebr

uik

(l

igga

amsp

erku

ssie

, sel

fgem

aak,

gev

on

de, t

radi

sio

nee

l)

om

’n k

lan

kbaa

n v

ir d

ie d

ram

a te

ske

p en

kar

akte

rs

beke

nd

te s

tel (

met

inag

nem

ing

van

din

amik

a,

too

nh

oo

gte,

to

on

kleu

r en

tem

po)

On

de

rwe

rp 4

: Waa

rde

er

en

oo

rdin

k E

ie e

n a

nde

r se

opv

oer

ings

en

pro

sess

e de

ur

eenv

ou

dige

te

rmin

olo

gie

vir

skep

pen

de k

un

ste

te g

ebru

ik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

293

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

274

—275

41

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en

om

gew

ing

sver

-an

two

ord

elik

hei

d

2. B

ly v

eilig

in

ver

keer

1 u

ur

Ver

keer

sreë

ls t

ersa

aklik

vir

pad

geb

ruik

ers:

•

Vo

etg

ang

ers

en fi

etsr

yers

•

Pas

sasi

erg

edra

g

• S

po

orv

eilig

hei

d

Lee

rder

sbo

ek

bl.

310

—312

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

288

—29

0

41

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en

om

gew

ing

sver

-an

two

ord

elik

hei

d

Lee

swer

k vi

r W

eek

130

min

ute

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s o

or

verk

eers

reël

s te

rsaa

klik

vir

pad

geb

ruik

ers

Lee

rder

sbo

ek

bl.

313

—314

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

291—

292

41

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 4

: A

tlet

iek

1. B

aan

- en

vel

d-

no

mm

ers

1 u

ur

• D

eeln

ame

aan

bas

iese

vel

d-

en b

aan

akti

wit

eite

in

atle

tiek

of

aan

sw

emak

tiw

itei

te

• V

eilig

hei

dsm

aatr

eëls

ged

ure

nd

e at

leti

ek-

of

swem

akti

wit

eite

Lee

rder

sbo

ek

bl.

34

3—3

47;

O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

317—

319

; w

erps

pie

s vi

r sp

iesg

oo

i; m

aatb

and

; keë

ls

33INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

41

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: E

rvaa

r p

lekk

e1.

Ske

p

vorm

s1

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l •

Lig

gaa

msh

ou

din

gsp

elet

jies,

ver

ken

neu

tral

e lig

gaa

msh

ou

din

g e

n k

arak

ters

se

ligg

aam

sho

ud

ing

s •

Ver

skill

end

e so

ort

e sp

ron

ge

(met

sag

te la

nd

ing

s)

On

de

rwe

rp 2

: Im

pro

vise

er

en

ske

p

Lig

gaa

msv

orm

s d

eur

geb

are

en li

gg

aam

sho

ud

ing

te

geb

ruik

en

te

bala

nse

er (

bala

nse

er o

p v

ersk

illen

de

ligg

aam

sdel

e)

Lee

rder

sbo

ek

bl.

366

—36

9;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

334

—335

; eie

m

usi

ek o

f tr

om

41—

2S

kep

pen

de

kun

ste:

V

isu

ele

kun

ste

Mo

du

le 4

: Die

n

atu

ur

1. K

om

on

s ky

k1

uu

rO

nd

erw

erp

3: V

isu

ele

ge

lett

erd

he

id

• N

eem

waa

r en

bes

pre

ek v

isu

ele

stim

uli

in f

oto

’s,

kun

swer

ke e

n w

erkl

ike

voo

rwer

pe

om

ku

nse

lem

ente

in

die

nat

uu

r te

iden

tifi

seer

en

te

ben

oem

•

Nee

m w

aar

en b

esp

reek

vis

uel

e st

imu

li in

fo

to’s

, ku

nsw

erke

en

wer

klik

e vo

orw

erp

e o

m v

oo

rbee

lde

van

ko

ntr

as e

n p

rop

ors

ie in

die

nat

uu

r te

iden

tifi

seer

en

te

ben

oem

• V

rae

om

waa

rnem

ing

van

ele

men

te e

n o

ntw

erp

beg

inse

ls

te v

erd

iep

en

uit

te

bre

i•

Pas

leer

op

eie

wer

k to

e

Lee

rder

sbo

ek

bl.

395

—39

8;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 35

7—36

0

42

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en o

mg

e-w

ing

sver

ant-

wo

ord

elik

hei

d

3. B

ly s

koo

n1

uu

rP

erso

on

like

en h

uis

ho

ud

elik

e h

igië

ne:

•

Per

soo

nlik

e it

ems

wat

nie

ged

eel m

oet

wo

rd n

ie

• P

lekk

e in

die

hu

is w

aar

kiem

e aa

nte

el

Lee

rder

sbo

ek

bl.

315

—317

; O

nde

rwys

ersg

ids

bl

. 292

—29

5;

potlo

odkr

yte

of

kleu

rvet

kryt

e

42

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en o

mg

e-w

ing

sver

ant-

wo

ord

elik

hei

d

Lee

swer

k vi

r W

eek

2

30 m

inu

teW

eekl

ikse

lees

stu

k d

eur

leer

der

s:

• L

ees

vir

gen

ot

• L

ees

oo

r p

erso

on

like

en h

uis

ho

ud

elik

e h

igië

ne

en

eetg

ewo

on

tes

van

kin

der

s

Lee

rder

sbo

ek

bl.

318

—319

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

295

—29

6

42

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 4

: A

tlet

iek

2. N

aello

pe

en a

flo

sse

1 u

ur

• D

eeln

ame

aan

bas

iese

vel

d-

en b

aan

akti

wit

eite

in a

tlet

iek

of a

an s

wem

akti

wit

eite

•

Vei

ligh

eid

smaa

treë

ls g

edu

ren

de

atle

tiek

- of

sw

emak

tiw

itei

te

Lee

rder

sbo

ek

bl.

34

8—3

49

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

319

—32

1

34 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

42

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: E

rvaa

r p

lekk

e2

. Ske

p

mu

siek

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• “L

ied

jies”

met

lig

gaa

msp

erku

ssie

ges

amen

tlik

en

in

beu

rtsa

ng

•

Mu

sika

le s

pel

etjie

s w

at o

p s

yfer

kun

de

en g

elet

terd

hei

d

foku

s (s

oo

s lie

djie

s en

rym

pie

s m

et g

etal

le)

On

de

rwe

rp 2

: Im

pro

vise

er

en

ske

p

Mel

od

ieë

en r

itm

es o

p s

elfg

emaa

kte,

gev

on

de

of

trad

isio

nel

e in

stru

men

te o

m d

ie s

tem

min

g v

an ’n

tab

lo t

e ve

rho

og

Lee

rder

sbo

ek

bl.

370

—372

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 33

6—3

37;

self

gem

aakt

e of

gev

on

de

inst

rum

ente

43

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en o

mg

e-w

ing

sver

ant-

wo

ord

elik

hei

d

4. J

y is

wat

jy

eet

1 u

ur

Eet

gew

oo

nte

s va

n k

ind

ers:

Impa

k o

p t

and

- en

mo

nd

hig

iën

eL

eerd

ersb

oek

b

l. 32

0—3

21;

On

der

wys

ersg

ids

b

l. 29

8—3

00

43

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en o

mg

e-w

ing

sver

ant-

wo

ord

elik

hei

d

Lee

swer

k vi

r W

eek

330

min

ute

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s o

or

per

soo

nlik

e en

hu

ish

ou

del

ike

hig

iën

e en

ee

tgew

oo

nte

s va

n k

ind

ers

Lee

rder

sbo

ek

bl.

322—

323

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

300

—30

1

43

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 4

: A

tlet

iek

3. H

ekki

es1

uu

r•

Dee

lnam

e aa

n b

asie

se v

eld

- en

baa

nak

tiw

itei

te in

atl

etie

k of

aan

sw

emak

tiw

itei

te

• V

eilig

hei

dsm

aatr

eëls

ged

ure

nd

e at

leti

ek-

of

swem

akti

wit

eite

Lee

rder

sbo

ek

bl.

350

—35

1; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 32

2—32

3;

keël

s; h

ekki

es o

f sk

oo

lsak

ke w

at

60

cm

in h

oo

gte

is

43

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: E

rvaa

r p

lekk

e3.

Tyd

vir

m

imie

k1

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l Is

ole

rin

g e

n s

trek

van

’n li

gg

aam

sdee

l as

dee

l van

d

enkb

eeld

ige

erva

rin

gs

O

nd

erw

erp

2: I

mp

rovi

see

r e

n s

kep

Mim

iek

deu

r d

enkb

eeld

ige

voo

rwer

pe

te g

ebru

ik

en g

evo

elen

s en

idee

s d

eur

bew

egin

g, g

ebar

e en

g

esig

suit

dru

kkin

gs

oo

r te

dra

Lee

rder

sbo

ek

bl.

373

—374

; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

337—

339

35INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

43

—6

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: Die

n

atu

ur

2. T

eken

ing

e va

n d

ie

nat

uu

r

2 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: Ske

p in

2D

, die

sig

bar

e w

êre

ld

• Te

ken

- en

/of

kleu

rmed

ia: v

erke

n ’n

ver

skei

den

hei

d m

edia

en

te

gn

ieke

• K

unse

lem

ente

: vas

legg

ing

van

seko

ndêr

e en

oor

eenk

omst

ige

kleu

r in

eie

bee

lde

van

die

natu

ur, i

nslu

iten

d ti

nte

en s

kake

ring

s•

On

twer

pb

egin

sels

: vas

leg

gin

g v

an d

ie g

ebru

ik v

an k

on

tras

en

pro

po

rsie

in e

ie b

eeld

e va

n d

ie s

igba

re w

êrel

d

Lee

rder

sbo

ek

bl.

399

—4

00

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 36

0—3

63

44

—6

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en o

mg

e-w

ing

sver

ant-

wo

ord

elik

hei

d

5. ’

n G

eso

nde

o

mg

ewin

g,

’n g

eso

nd

e lig

gaa

m

3 u

ur

Ges

on

de

om

gew

ing

en

per

soo

nlik

e g

eso

nd

hei

d: h

uis

, sko

ol e

n

gem

een

skap

•

Vo

orb

eeld

e va

n o

ng

eso

nd

e o

mg

ewin

gs:

bes

oed

elin

g (

lug

, w

ater

en

lan

d)

insl

uit

end

onw

etti

ge

sto

rtin

gst

erre

ine

•

Gev

are

van

’n o

nges

onde

om

gew

ing

vir

pers

oonl

ike

geso

ndhe

id

• S

trat

egie

ë o

m d

ie o

mg

ewin

g g

eso

nd

te

ho

u: b

ewar

ing

van

d

ie o

mg

ewin

g

• V

ieri

ng

van

bo

om

pla

ntd

ag

Lee

rder

sbo

ek

bl.

324

—326

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 30

1—30

5;

pap

ier;

po

tlo

de;

ve

rf; v

erfk

was

te

44

—6

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en o

mg

e-w

ing

sver

ant-

wo

ord

elik

hei

d

Lee

swer

k vi

r W

eek

4,

Wee

k 5

en

W

eek

6

1 1 __

2 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s o

or

ges

on

de

om

gew

ing

s en

per

soo

nlik

e g

eso

nd

hei

d

Lee

rder

sbo

ek

bl.

327—

332

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 30

5—3

09

44

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 4

: A

tlet

iek

4. N

aello

pe

en s

pie

sgo

oi

(slu

it L

OT

in)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in b

asie

se v

eld

- en

baa

nak

tiw

itei

te in

at

leti

ek o

f in

sw

emak

tiw

itei

teL

eerd

ersb

oek

b

l. 35

2—35

3;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

323

—325

; w

erps

pie

s vi

r sp

iesg

oo

i; ke

ëls;

ho

rlo

sie/

sto

ph

orl

osi

e

44

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: E

rvaa

r p

lekk

e4

. Maa

k p

ren

te1

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l V

ertr

ou

e- e

n lu

iste

rsp

elet

jies

(so

os

blin

dd

oek

en

lei ’

n m

aat)

O

nd

erw

erp

2: I

mp

rovi

see

r e

n s

kep

G

roep

tab

lo’s

(vr

iesb

eeld

e) in

rea

ksie

op

ru

imte

en

/of

tem

as

(met

inag

nem

ing

van

fo

kus

en v

lakk

e)

Lee

rder

sbo

ek

bl.

375

—377

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 3

40

—34

1; b

lind

do

eke

36 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

45

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 4

: A

tlet

iek

5. H

ekki

es

en a

flo

sse

(slu

it L

OT

in)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in b

asie

se v

eld

- en

baa

nak

tiw

itei

te in

at

leti

ek o

f in

sw

emak

tiw

itei

teL

eerd

ersb

oek

b

l. 35

4;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

325

—326

; ke

ëls;

ho

rlo

sie/

sto

ph

orl

osi

e;

dir

igee

rsto

kke;

h

ekki

es o

f sk

oo

lsak

ke

45

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: E

rvaa

r p

lekk

e5

. Maa

k

pre

nte

- st

ori

es

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• L

igg

aam

sho

ud

ing

spel

etjie

s, v

erke

n n

eutr

ale

ligg

aam

sho

ud

ing

en

kar

akte

rs s

e lig

gaa

msh

ou

din

gs

• Is

ole

rin

g e

n s

trek

van

’n li

gg

aam

sdee

l as

dee

l van

d

enkb

eeld

ige

erva

rin

gs

•

Ver

skill

end

e so

ort

e sp

ron

ge

(met

sag

te la

nd

ing

s)

• V

ertr

ou

e- e

n lu

iste

rsp

elet

jies

(so

os

blin

dd

oek

en

lei ’

n m

aat)

O

nd

erw

erp

3: L

ees

, ve

rto

lk e

n v

oe

r u

itO

pb

ou

van

’n d

ram

a ro

nd

om

’n s

tim

ulu

s: t

ablo

’s in

rea

ksie

op

ru

imte

of

tem

a

Din

k aa

n:

• vo

er k

onfl

ik in

en

los

dit

op

•

sto

riel

yn, k

arak

ters

, ru

imte

en

tyd

•

tab

lo o

m d

ie d

ram

a te

beg

in e

n t

e ei

nd

ig

• b

eper

kte

dia

loo

g w

at b

y d

ie d

ram

a pa

s.

Lee

rder

sbo

ek

bl.

378

—379

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 3

43

—34

5

46

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 4

: A

tlet

iek

6. H

ard

loo

p

die

40

0 m

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n b

asie

se v

eld

- en

baa

nak

tiw

itei

te in

atl

etie

k of

aa

n s

wem

akti

wit

eite

Lee

rder

sbo

ek

bl.

355

—35

6;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

326

—328

; so

kker

balle

; ke

ëls

37INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

46

—8

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: E

rvaa

r p

lekk

e6

. Bo

u ’n

d

ram

a3

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l •

“Lie

djie

s” m

et li

gg

aam

sper

kuss

ie g

esam

entl

ik e

n in

b

eurt

san

g

• M

usi

kale

sp

elet

jies

wat

op

syf

erku

nd

e en

gel

ette

rdh

eid

fo

kus

(so

os

lied

jies

en r

ymp

ies

met

get

alle

)•

Lig

gaa

msh

ou

din

gsp

elet

jies,

ver

ken

neu

tral

e lig

gaa

msh

ou

din

g e

n k

arak

ters

se

ligg

aam

sho

ud

ing

s •

Iso

leri

ng

van

’n li

gg

aam

sdee

l as

dee

l van

den

kbee

ldig

e er

vari

ng

s V

ersk

illen

de

soo

rte

spro

ng

e (m

et s

agte

lan

din

g)

•

Ver

tro

ue-

en

luis

ters

pel

etjie

s (s

oo

s b

lind

do

ek e

n le

i ’n

maa

t)

On

de

rwe

rp 3

: Le

es, v

ert

olk

en

vo

er

uit

• L

ied

jies

om

die

ver

mo

ë te

ver

bet

er o

m n

oo

tvas

te

sin

g w

at

met

die

tem

as v

an d

ie d

ram

a o

ore

enst

em e

n m

elo

die

ë in

o

mva

ng

van

5e

(do

to

t so

) te

her

ken

• M

usi

eksi

mb

ole

van

no

teba

lk, h

alfn

ote

, kw

artn

ote

, ag

sten

ote

en

on

der

skei

del

ike

rust

e in

ko

rt m

usi

ekfr

ases

• K

lan

kpre

nte

deu

r in

stru

men

te t

e g

ebru

ik

(lig

gaa

msp

erku

ssie

, sel

fgem

aak,

gev

on

de,

tra

dis

ion

eel)

om

’n

kla

nkb

aan

vir

die

dra

ma

te s

kep,

insl

uit

end

po

use

s (t

uss

en

aksi

es)

en b

ekle

mto

nin

g (

ged

ure

nd

e ak

sie)

• O

pb

ou

van

’n d

ram

a ro

nd

om

’n s

tim

ulu

s: t

ablo

’s in

rea

ksie

op

ru

imte

of

tem

a

Din

k aa

n:

• vo

er k

onfl

ik in

en

los

dit

op

•

sto

riel

yn, k

arak

ters

, ru

imte

en

tyd

•

tab

lo o

m d

ie d

ram

a te

beg

in e

n t

e ei

nd

ig

• b

eper

kte

dia

loo

g w

at b

y d

ie d

ram

a pa

s

Lee

rder

sbo

ek

bl.

380

—38

8;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

34

6—3

50

; C

D-s

nit

30

en

31

; CD

-sp

eler

; se

lfg

emaa

kte

of g

evo

nd

e in

stru

men

te

47—

8P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en o

mg

e-w

ing

sver

ant-

wo

ord

elik

hei

d

6. M

IV e

n

Vig

s2

uu

rM

IV-

en V

igs-

opv

oed

ing

: •

Bas

iese

fei

te in

slu

iten

d h

ante

rin

g v

an b

loed

•

Bas

iese

ver

du

idel

ikin

g v

an M

IV e

n V

igs

•

Oo

rdra

g v

an M

IV d

eur

blo

ed

• H

oe

MIV

nie

oo

rged

ra w

ord

nie

•

Ho

e o

m jo

use

lf t

een

infe

ksie

deu

r b

loed

te

bes

kerm

Lee

rder

sbo

ek

bl.

333

—336

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 30

9—3

12;

A4

-pap

ier;

g

ekle

urd

e p

otl

od

e

38 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

47—

8P

erso

on

like

en s

osi

ale

wel

syn

On

der

wer

p 3

: G

eso

nd

hei

d-

en o

mg

e-w

ing

sver

ant-

wo

ord

elik

hei

d

Lee

swer

k vi

r W

eek

7 e

n

Wee

k 8

1 u

ur

Wee

klik

se le

esst

uk

deu

r le

erd

ers:

•

Lee

s vi

r g

eno

t •

Lee

s ba

sies

e fe

ite

oo

r M

IV e

n V

igs

Lee

rder

sbo

ek

bl.

337—

339

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 31

2—31

4

47

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 4

: A

tlet

iek

7.

Ho

og

spri

ng

-te

gn

iek

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n b

asie

se v

eld

- en

baa

nak

tiw

itei

te in

atl

etie

k of

aa

n s

wem

akti

wit

eite

Lee

rder

sbo

ek

bl.

357—

359

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 32

8—3

29;

ho

og

spri

ng

-la

nd

ing

smat

47

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: Die

n

atu

ur

3. M

aak

’n

vlie

ër30

min

ute

On

de

rwe

rp 2

: Ske

p in

3D

, ’n

vlie

ër/

dro

om

van

ge

r/vo

ëlv

oe

rde

r •

Vaa

rdig

hed

e en

teg

nie

ke s

oo

s p

lak,

kn

ip, t

oed

raai

, bin

d, h

eg

van

ver

skei

e h

erw

inba

re m

ater

iale

.•

Ku

nse

lem

ente

: tek

stu

ur,

vorm

/fat

soen

, kle

ur

vasg

elê

deu

r g

ebru

ik in

eie

ko

nst

ruks

ie•

On

twer

pb

egin

sels

: vas

leg

gin

g v

an b

ewu

stel

ike

geb

ruik

en

b

eno

emin

g v

an k

on

tras

en

pro

po

rsie

in k

on

stru

ksie

•

Ru

imte

like

bew

ust

hei

d: v

asle

ggin

g va

n b

ewu

stel

ike

bew

ust

hei

d da

arva

n o

m d

ele

van

mo

delle

in r

uim

te u

it t

e br

ei

• G

epas

te g

ebru

ik v

an g

eree

dsk

ap

Lee

rder

sbo

ek

bl.

40

1; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 36

3—3

64

; pa

pie

r; s

tokk

e;

verf

en

ve

rfkw

aste

of

olie

past

elle

; sk

êre

48

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 4

: A

tlet

iek

8.

Gew

igst

oo

t-te

gn

iek

1 u

ur

Dee

lnam

e aa

n b

asie

se v

eld

- en

baa

nak

tiw

itei

te in

atl

etie

k of

aa

n s

wem

akti

wit

eite

Lee

rder

sbo

ek

bl.

360

—36

2;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

330

—331

; te

nn

isba

lle;

ho

elah

oep

els;

1

of 1

,5 k

g g

ewig

vi

r g

ewig

sto

ot

39INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

48

—10

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Vis

uel

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: Die

n

atu

ur

4. V

ang

’n

dro

om

(sl

uit

S

KT

in)

1 1 __

2 u

ur

On

de

rwe

rp 2

: Ske

p in

3D

, ’n

vlie

ër/

dro

om

van

ge

r/vo

ëlv

oe

rde

r

• V

aard

igh

ede

en t

egn

ieke

so

os

pla

k, k

nip

, to

edra

ai, b

ind

, h

eg v

an v

ersk

eie

her

win

bare

mat

eria

le.

• K

un

sele

men

te: t

ekst

uu

r, vo

rm/f

atso

en, k

leu

r va

sgel

ê d

eur

geb

ruik

in e

ie k

on

stru

ksie

• O

ntw

erp

beg

inse

ls: v

asle

gg

ing

van

bew

ust

elik

e g

ebru

ik e

n

ben

oem

ing

van

ko

ntr

as e

n p

rop

ors

ie in

ko

nst

ruks

ie

• R

uim

telik

e b

ewu

sth

eid

: vas

leg

gin

g v

an b

ewu

stel

ike

bew

ust

hei

d d

aarv

an o

m d

ele

van

mo

del

le in

ru

imte

uit

te

bre

i •

Gep

aste

geb

ruik

van

ger

eed

skap

Lee

rder

sbo

ek

bl.

40

2;

On

der

wys

ersg

ids

bl.

364

—36

5; n

atu

url

ike

mat

eria

al s

oo

s ve

re, k

rale

, sku

lpe

of s

aad

peu

le; l

ang

, d

roë

gra

s of

du

n

takk

ies;

to

u o

f w

ol;

stro

kies

gek

leu

rde

pap

ier

of f

oel

ie; v

erf

and

ver

fkw

aste

49

—10

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

Her

sien

ing

: Kw

arta

al 4

2 u

ur

Vas

leg

gin

g v

an w

erk

wat

ged

ure

nd

e d

ie k

war

taal

ged

oen

isL

eerd

ersb

oek

b

l. 3

40

—34

1; O

nd

erw

yser

sgid

s

bl.

314

—316

49

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 4

: A

tlet

iek

9.

Ho

og

spri

ng

(s

luit

LO

T in

)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in b

asie

se v

eld

- en

baa

nak

tiw

itei

te

in a

tlet

iek

of in

sw

emak

tiw

itei

te.

Lee

rder

sbo

ek

bl.

363

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 33

1—33

2;

ho

og

spri

ng

-la

nd

ing

smat

40 INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

49

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: E

rvaa

r p

lekk

e7.

Kle

ed-

rep

etis

ies

1 u

ur

On

de

rwe

rp 1

: War

m o

p e

n s

pe

el

• L

igg

aam

sho

ud

ing

spel

etjie

s, v

erke

n n

eutr

ale

ligg

aam

sho

ud

ing

en

kar

akte

rs s

e lig

gaa

msh

ou

din

gs

• Is

ole

rin

g e

n s

trek

van

’n li

gg

aam

sdee

l as

dee

l van

d

enkb

eeld

ige

erva

rin

gs

•

“Lie

djie

s” m

et li

gg

aam

sper

kuss

ie g

esam

entl

ik e

n in

b

eurt

san

g

On

de

rwe

rp 3

: Le

es, v

ert

olk

en

vo

er

uit

O

pb

ou

van

’n d

ram

a ro

nd

om

’n s

tim

ulu

s: t

ablo

’s in

rea

ksie

op

ru

imte

of

tem

a

Din

k aa

n:

• vo

er k

onfl

ik in

en

los

dit

op

•

sto

riel

yn, k

arak

ters

, ru

imte

en

tyd

•

tab

lo o

m d

ie d

ram

a te

beg

in e

n t

e ei

nd

ig

• b

eper

kte

dia

loo

g w

at b

y d

ie d

ram

a pa

s:

—

Kla

nkp

ren

te d

eur

inst

rum

ente

te

geb

ruik

(l

igg

aam

sper

kuss

ie, s

elfg

emaa

k, g

evo

nd

e, t

rad

isio

nee

l)

om

’n k

lan

kbaa

n v

ir d

ie d

ram

a te

ske

p, in

slu

iten

d p

ou

ses

(tu

ssen

aks

ies)

en

bek

lem

ton

ing

(g

edu

ren

de

aksi

e)

—

Lie

djie

s o

m d

ie v

erm

oë

te v

erb

eter

om

no

otv

as t

e si

ng

wat

m

et d

ie t

emas

van

die

dra

ma

oo

reen

stem

en

mel

od

ieë

in

om

van

g v

an 5

e (d

o t

ot

so)

te h

erke

nO

nd

erw

erp

4: W

aard

ee

r e

n o

ord

ink

Eie

en

an

der

se

opv

oer

ing

s en

pro

sess

e d

eur

eenv

ou

dig

e te

rmin

olo

gie

vir

ske

pp

end

e ku

nst

e te

geb

ruik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

389

—39

1; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 35

1—35

4

49

—10

Per

soo

nlik

e en

so

sial

e w

elsy

n

Form

ele

asse

sser

ing

staa

k 4

: J

aare

ind

eksa

men

1 u

ur

Form

ele

asse

sser

ing

staa

k vi

r K

war

taal

4: J

aare

ind

eksa

men

On

der

wys

ersg

ids

bl.

411

—4

12

410

Lig

gaa

mso

p-

voed

ing

Mo

du

le 4

: A

tlet

iek

10. G

ewig

-st

oo

t (s

luit

LO

T in

)

1 u

ur

Uit

voer

van

bew

egin

gs

in b

asie

se v

eld

- en

baa

nak

tiw

itei

te in

at

leti

ek o

f in

sw

emak

tiw

itei

te.

Lee

rder

sbo

ek

bl.

364

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 33

2—33

3;

gew

ig v

ir

gew

igst

oo

t;

keël

s; m

aatb

and

41INLEIDING

Kwar

ta

alW

eek/

wek

eSt

udie

veld

en

ge

bied

Ond

erw

erp

/M

odul

etit

elEe

nhe

idno

mm

er

en

titel

Tydt

oeke

nnin

gLe

wen

svaa

rdig

hede

KA

BVv

erw

ysin

gH

ulpb

ronn

e

410

Ske

pp

end

e ku

nst

e:

Uit

voer

end

e ku

nst

e

Mo

du

le 4

: E

rvaa

r p

lekk

e8

. Wee

r o

p

die

pla

nke

!1

uu

rO

nd

erw

erp

1: W

arm

op

en

sp

ee

l L

igg

aam

sho

ud

ing

spel

etjie

s, v

erke

n n

eutr

ale

ligg

aam

sho

ud

ing

en

kar

akte

rs s

e lig

gaa

msh

ou

din

gs

Iso

leri

ng

en

str

ek v

an ’n

lig

gaa

msd

eel a

s d

eel v

an

den

kbee

ldig

e er

vari

ng

s

“Lie

djie

s” m

et li

gg

aam

sper

kuss

ie g

esam

entl

ik e

n in

b

eurt

san

g

On

de

rwe

rp 3

: Le

es, v

ert

olk

en

vo

er

uit

O

pb

ou

van

’n d

ram

a ro

nd

om

’n s

tim

ulu

s: t

ablo

’s in

rea

ksie

op

ru

imte

of

tem

a

Din

k aa

n:

• vo

er k

onfl

ik in

en

los

dit

op

•

sto

riel

yn, k

arak

ters

, ru

imte

en

tyd

•

tab

lo o

m d

ie d

ram

a te

beg

in e

n t

e ei

nd

ig

• b

eper

kte

dia

loo

g w

at b

y d

ie d

ram

a pa

s:

—

Kla

nkp

ren

te d

eur

inst

rum

ente

te

geb

ruik

(l

igg

aam

sper

kuss

ie, s

elfg

emaa

k, g

evo

nd

e, t

rad

isio

nee

l)

om

’n k

lan

kbaa

n v

ir d

ie d

ram

a te

ske

p, in

slu

iten

d p

ou

ses

(tu

ssen

aks

ies)

en

bek

lem

ton

ing

(g

edu

ren

de

aksi

e)

—L

ied

jies

om

die

ver

mo

ë te

ver

bet

er o

m n

oo

tvas

te

sin

g w

at

met

die

tem

as v

an d

ie d

ram

a o

ore

enst

em e

n m

elo

die

ë in

o

mva

ng

van

5e

(do

to

t so

) te

her

ken

On

de

rwe

rp 4

: Waa

rde

er

en

oo

rdin

k E

ie e

n a

nd

er s

e o

pvo

erin

gs

en p

rose

sse

deu

r ee

nvo

ud

ige

term

ino

log

ie v

ir s

kep

pen

de

kun

ste

te g

ebru

ik

Lee

rder

sbo

ek

bl.

392—

393

; O

nd

erw

yser

sgid

s b

l. 35

4—3

56

43

Hierdie afdeling bevat onderrignotas vir die eenhede in die Leerdersboek

en antwoorde op al die aktiwiteite. Dit verskaf ook voorstelle vir informele

assessering en vir remediërende en uitbreidingsaktiwiteite.

KWARTAAL 1

Persoonlike en sosiale welsyn 45



Visuele kunste 123

KWARTAAL 2




Visuele kunste 199

KWARTAAL 3




Visuele kunste 276

KWARTAAL 4




Visuele kunste 357

Afdeling 2: Les vir les

Kwartaal 1

45PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN KWARTAAL 1

Persoonlike en sosiale welsynONDERWERP 1: Ontwikkeling van die self

Unit 11

Eenheid Ontdek ons sterk punteLeerdersboek bladsy 4—6 Tydsduur: 2 uur

Inhoud van die Kurrikulum- en


• Persoonlike sterk punte: identifiseer, verken en waardeer eie sterk punte

• Sterk punte van ander

Voorbereiding• Raak vertroud met die materiaal in hierdie eenheid deur die

inligting en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.

• Dink oor jou eie sterk punte en hoe hulle jou gehelp het om jou doelwitte in die lewe te bereik. Wanneer jy sterk punte met die leerders bespreek, kan jy jou eie gepaste voorbeelde met hulle deel.

• Dink aan voorbeelde van mense wat jou geïnspireer het en die sterk punte waarmee hulle hul doelwitte kon bereik. Jy kan hierdie voorbeelde in jou besprekings met die leerders gebruik.

Onderrig die eenheidDeel die eenheid soos volg in twee eenuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 1 4—5 1—2

2 2 5—6 3—5

Les 1 (Week 1)Dit sou goed wees om hierdie eenheid bekend te stel deur ’n voorval te beskryf toe een van jou sterk punte jou gehelp het om ’n uitdaging in jou lewe die hoof te bied.• Maak seker dat die leerders die definisies van sterk punte en

uitdagings goed verstaan.• Sodra die leerders verstaan wat sterk punte en uitdagings beteken,

kan jy vrywilligers vra om voorbeelde te gee van persoonlike sterk punte wat hulle gehelp het om uitdagings die hoof te bied.

• Lees en bespreek die afdeling getitel ‘Waarom gepla wees met sterk punte?’ op bladsy 4 van die Leerdersboek. Sodra jy gepraat het oor die belangrikheid van sterk punte, kan die leerders Aktiwiteit 1 doen.

Kwartaal en week/wekeKwartaal 1, Weke 1–2

OnderwerpOntwikkeling van die self

HulpbronneLeerdersboek bladsy 4–6; foto’s van inspirerende mense (vir die remediëring- aktiwiteit)

46 LES VIR LES KWARTAAL 1

Aktiwiteit 1Vra die leerders om dit wat hulle in Aktiwiteit 1 gedoen het, te gebruik om Aktiwiteit 2 te voltooi.

Aktiwiteit 2Verduidelik die aktiwiteit aan die leerders. Dit is dalk ’n goeie idee om vir hulle ’n boom te teken, of ’n voorbeeld te wys voordat hulle begin. Wanneer die leerders hulle boom teken, moet hulle individueel werk.

Les 2 (Week 2)

• ’n Goeie manier om hierdie les bekend te stel, sou wees om die leerders te vra of hulle aan enigiemand kan dink wat merkwaardige sterk punte getoon het terwyl hy/sy ’n uitdaging moes hanteer.

• Jy kan dan deur die inhoud op bladsy 5 van die Leerdersboek onder ‘Sterk punte van ander’ lees voordat jy die vrae in hierdie afdeling in besonderhede met die leerders bespreek.

Aktiwiteit 3

• Vra leerders om Aktiwiteit 3 te voltooi. Hulle kan individueel en dan in pare werk, of deurgaans in pare. Sodra hulle die aktiwiteit voltooi het, kan jy die antwoorde van ’n paar vrywilligers met die res van die klas bespreek. Anders kan vraag 2 van hierdie aktiwiteit as ’n bespreking deur die hele klas voltooi word.

• Verwys na die leesstuk oor ‘Wonderlike vroue van Afrika’ (bladsy 8 van die Leerdersboek) as die leerders reeds hierdie materiaal gedurende hulle leestyd gedek het. Indien nie, kan enige inspirerende persoon as voorbeeld gebruik word om Aktiwiteit 4 aan die klas te verduidelik. As besluit word om ’n vrou te bespreek, is dit dalk ’n goeie beginpunt vir ’n bespreking van die spesifieke uitdagings wat vrouens moet oorkom om sosiale verandering teweeg te bring, asook die spesifieke sterk punte van vrouens. Jy kan ook bespreek of daar sekere sterk punte is wat eie aan mans of vrouens is. Hierdie onderwerp moet op ’n sensitiewe manier bespreek word, want dit is belangrik om stereotipering of vooroordeeling deur leerders te ontmoedig, terwyl hulle beskouings en ervarings terselfdertyd gerespekteer word.

Aktiwiteit 4Verduidelik Aktiwiteit 4 aan die klas voordat hulle begin. Sodra hierdie geheuekaarte voltooi is, kan hulle teen die klaskamermuur opgeplak word vir verdere bespreking.

Aktiwiteit 5Verduidelik Aktiwiteit 5 voordat hulle begin.

AntwoordeAktiwiteit 1

• Die leerders moet ’n duidelik opskrif bo-aan die bladsy hê: ‘My sterk punte’.

Blaai nou na OG bladsy

50 vir die leeswerk vir

Week 1



Week 2


• Dit moet gevolg word deur minstens twee van die woorde uit die lys.• Die leerders moet dan vier van hulle eie woorde byvoeg. Hulle kan

byvoorbeeld sê: ‘lojaal’, ‘vriendelik’, ‘meelewend’ en ‘vasberade’.

Aktiwiteit 2

• Die leerders moet individueel werk om hierdie aktiwiteit te voltooi. • Die wortels, stam en blare van die leerder se tekening moet

duidelik onderskei kan word. • Elkeen van die woorde op die leerder se lys van Aktiwiteit 1 moet

op die wortels, stam of blare van die boom aangedui word. Daar moet minstens een woord op elkeen van hierdie dele wees.

• So byvoorbeeld, skryf die leerder ‘dapper’ op die wortels, ‘meelewend’ op die stam en ‘vriendelik’ en ‘vasberade’ op die blare.

Aktiwiteit 3

• Die leerders moet gepaste sterk punte vir Shaheen, Tammy en Sipho identifiseer.

• So byvoorbeeld, kan hulle sê dat Shaheen vriendelik, sorgsaam, medelydend of vrygewig is; dat Tammy verstandig, geduldig, volwasse of vriendelik is; dat Sipho dapper of moedig is, hoë sedes het, of ’n goeie leier is. Aanvaar enige gepaste beskrywings.

Aktiwiteit 4

• Leerders moet hulle geheuekaart teken volgens die opdragte op bladsy 6 van die Leerdersboek. Elke woord moet drie takke hê.

• So byvoorbeeld, het ‘voorkeure’ dalk die woorde ‘vriende’, ‘Orlando Pirates’, ‘Vars gemaal’ en ‘pienk’ wat takkies vorm; ‘afkeure’ se lys bevat dalk ‘eksamens’, ‘aggressiewe mense’, ‘wag vir die bus’ en ‘spinnekoppe’; ‘wat hulle graag doen’ bevat dalk die woorde ‘fliek’, ‘eet sjokolade’, ‘ry fiets’ en ‘kyk sokker’, terwyl ‘belangrike goed’ se lys ‘haar geloof in God’, ‘haar verhouding met haar ouma’, ‘haar hond’ en ‘lei ’n normale lewe’ bevat.

Aktiwiteit 5Die leerders teken hulle prente volgens die opdragte op bladsy 6 van die Leerdersboek.

Informele assessering

Aktiwiteit 1: Hule kan dan individueel

geassesseer word, of gevra word om hulle

werk voor ’n klein groepie of die hele klas

aan te bied vir portuurgroepassessering.

Maak seker dat die leerders die opdragte in

die Leerdersboek gevolg het.

Evalueer die woorde wat die leerders

gekies het noukeurig en bevraagteken

enige woorde wat skynbaar nie sterk punte

beskryf nie, byvoorbeeld ‘ongeduldig’.

Woorde wat lyk asof hulle nie gepas is nie,

kan ’n uitstekende beginpunt wees vir ’n

interessante bespreking (om bv. ongeduldig

te wag op sukses of geregtigheid is eintlik ’n

sterk punt, terwyl ongeduld teenoor maats ’n

swak punt is).

Let noukeurig op enige leerder wat

blykbaar nie kan identifiseer met enige

persoonlike sterk punte nie, omdat dit kan


dui op min selfvertroue of ’n onwilligheid

om aan die les deel te neem.

Wanneer die leerders Aktiwiteit 1 uitvoer,

vra hulle om aanvanklik individueel te werk.

Sodra hulle hulle lyste opgestel het, kan jy

hulle vra om dit wat hulle geskryf het met hulle

maats te bespreek om te sien of die maats dit

ook soos hulle beskou. Dit is ’n nuttige manier

van portuurgroepassessering. As dit wat

bespreek word te persoonlik is, is dit beter om

nie punte vir hierdie werk te gee nie.

Aktiwiteit 2: Gaan na of die leerders die

opdragte wat in die Leerdersboek gegee

word, reg gevolg het of vra hulle om mekaar

se werk na te gaan.

Vra leerders om in pare of klein

groepies te werk om hulle informele

portuurgroepassessering te doen. Elke leerder

moet verduidelik waarom hy/sy die woorde op

dié manier aan die boom versprei het. Hulle

moet dan die ander leerders se terugvoer

vra oor die manier waarop hulle hulle woorde

aan die boom versprei het. Hoe die leerders

hulleself sien teenoor hoe hulle maats hulle

sien, is ’n goeie beginpunt vir ’n bespreking.

Voordat die leerders met pare-/

groepsterugvoer begin, herinner hulle

daaraan dat hulle altyd beleefd en opbouend

moet wees. As dit wat bespreek word te

persoonlik is, is dit beter om nie punte vir

hierdie werk te gee nie.

Aktiwiteit 3: Evalueer die woorde

wat die leerders gekies het noukeurig en

bevraagteken enige woorde wat nie gepas

lyk nie (hulle sê dalk dat Sipho ‘hom met

sy eie sake moet bemoei’). Ongepaste

beskrywings kan lei tot interessante

besprekings (bv. ’n bespreking oor afknouery

wat Sipho se optrede betref).

As die leerders in pare werk, vra

hulle om hulle beskouings met mekaar te

bespreek. Jy moet egter rondloop in die klas

en luister na hulle gesprekke om seker te

maak dat hulle die tekenprente reg verstaan

en dat hulle die redes vir hulle menings kan

verduidelik. Jy kan ook kortliks deelneem

aan die gesprek tussen pare om dit wat gesê

word aan te moedig of daarop kommentaar

te lewer.

Aktiwiteit 4: Gaan na of die leerders

gepaste beskrywings gegee het van die

persoon wat hulle waargeneem het, en dat

hulle niks kwetsend of onvanpas gesê het nie.

Leerders kan daarna in groepe of pare

werk om informele portuurgroepassessering

te doen. Die ander parelid/groepslede moet

nagaan of die ander lid/lede die geheuekaart

reg geteken het (vergelyk hulle geheuekaart

met die opdragte in die Leerdersboek), of

anders kan jy dit self nagaan.

Vra die leerders om te bespreek hoe

akkuraat elke geheuekaart is wat betref die

leerder wat beskryf word.

As jy ’n pretelement wil byvoeg, sê dat die

leerders die naam van die leerder wat beskryf

word, op die geheuekaart toehou of uitlaat,

om te sien of die ander lede van die groep

kan raai wie beskryf word. Jy kan die leerders

ook vra om al die geheuekaarte teen die muur

op te plak en dat die hele klas ‘raai die regte

leerder’ speel.


gepaste beskrywings gegee het van die

persoon wat hulle waargeneem het, en dat

hulle niks kwetsends of onvanpas gesê het nie.

Leerders werk dan in groepe of pare om te

verduidelik wie hulle geteken het en waarom

hulle die persoon juis so geteken het.

Remediëring

• Voordat die leerders begin, kan jy Aktiwiteit 1 voorstel op die bord of op ’n groot stuk papier. Een manier om hierdie aktiwiteit voor te stel, is om te vra dat die leerders woorde uit die lys kies wat jou die beste beskryf, en vier ander woorde wat volgens hulle jou sterk punte beskryf. Jy is dalk verras met wat hulle sê! Anders kan jy die aktiwiteit voorstel deur ’n vrywilliger uit die klas te gebruik.


• Om Aktiwiteit 1 voor te stel, is ook die ideale geleentheid om die beginsels van beleefde en opbouende terugvoer te bespreek en om hulle te herinner om op sterk punte te fokus. (Dit is byvoorbeeld goed om te sê ‘jy werk baie vinnig’, maar onaanvaarbaar om te sê ‘jy’s ’n vreeslike mens’.)

• Jy kan ook Aktiwiteit 2 op die bord of op ’n groot stuk papier voorstel, voordat jy die leerders vra om self die aktiwiteite te probeer. Terwyl jy die boom teken, kan jy weer die leerders vra om terugvoer te gee oor jou of oor ’n vrywilliger uit die klas.

• As die leerders sukkel om Aktiwiteit 3 op hulle eie te voltooi, kan dit in klein groepies of as ’n klasoefening voltooi word.

• Gee as voorbeeld ’n denkbeeldige geskrewe antwoord of ’n ontleding van iemand buite die klas wat die leerders goed ken (bv. ’n ander onderwyser) op Aktiwiteit 4, vraag 4a–d, voordat jy die leerders toelaat om met hierdie deel van die aktiwiteit te begin. Jy kan as voorbeeld ’n antwoord op die bord of op ’n groot stuk papier gee. Jy kan natuurlik nie ’n vrywilliger vir hierdie aktiwiteit gebruik nie, want dan sal daar een leerder te min in die klas wees wanneer hulle hulle waarnemings maak.

• Gee as voorbeeld ’n geheuekaart gebaseer op jou antwoord op Aktiwiteit 4, vraag 4a–d. Gebruik weer die bord of ’n groot stuk papier daarvoor.

• Vra ’n vrywilliger om Aktiwiteit 5 as voorbeeld te gee voordat die res van die leerders dit uitvoer, of gebruik ’n foto van ’n bekende persoon, wat talle van die leerders dalk al gesien het, as inspirerende rolmodel. Kies tydens ’n klasbespreking die geskikste twee woorde om hierdie persoon mee te beskryf voor julle begin.

Uitbreiding

• Leerders kan Aktiwiteit 2 uitvoer, maar in plaas daarvan dat hulle net op hulleself fokus kan hulle ’n boom teken wat hulle familie, klas of gemeenskap voorstel. Moedig hulle aan om skeppend te wees en hulle boom te versier. So byvoorbeeld, kan verskillende lede van hulle groep gesimboliseer word deur verskillende vrugte, soorte blare of diere in die boom. Leerders kan dan verduidelik waarom hulle hulle gekose groep op dié manier voorgestel het. Leerders kan op hulle eie of in groepe aan hierdie aktiwiteit werk. Jy kan die prente wat tydens Aktiwiteit 5 gemaak is by die muurgroep voeg, of anders neem die hele klas deel om ’n groot muurpaneel te skep. Dit is ’n besonder goeie manier om ’n gevoel van klasidentiteit aan die begin van die kwartaal te skep.

• Leerders kan ’n boomdiagram teken om iemand wat hulle inspireer (bv. oudpresident Nelson Mandela), voor te stel. Hulle kan ook hulle tekening baseer op een van die mense wat in hulle Weeklikse Leesstuk beskryf word, soos Nkosi Johnson. Moedig hulle aan om bykomende navorsing te doen as hulle hierdie taak moet voltooi.


• ’n Uitbreiding van Aktiwiteit 3 sou wees as die leerders ander situasies waar mense sterk punte toon in reaksie op ’n uitdaging, kon vertolk. Leerders maak dan hulle eie tekenprente met die situasies wat hulle vertolk het.

Week 1 Leeswerk: ’n Baie dapper seunLeerdersboek bladsy 7 Tydsduur: 30 minute



Lees oor rolmodelle, of suksesvolle mense of mense met selfvertroue

VoorbereidingLees deur die teks en die vrae in die Leerdersboek en raak vertroud daarmee. Dink hoe hierdie teks verband hou met die inhoud wat in Eenheid 1 gedek is.

Onderrig die les• Stel die teks bekend deur die leerders te herinner aan wat hulle in

Eenheid 1 geleer het. Wys ook daarop dat daar talle rolmodelle onder kinders bestaan. Die leerders moet uitvind watter ander Suid-Afrikaanse kinders baie moed aan die dag gelê het.

• Laat die leerders die teks op hulle eie of in pare lees. As sommige leerders sukkel om Afrikaans te lees, laat hulle ’n paar vorm saam met ’n meer bevoegde leser.

• Nadat die leerders kans gehad het om die teks een of twee keer te lees, lees jy die vrae in die raam op bladsy 7 van die Leerdersboek saam met hulle.

• Laat hulle die vrae as ’n klas beantwoord. Moedig ’n paar ander leerders aan om op elkeen van die vrae te antwoord.

Antwoorde 1. Ja/Nee. Die leerders moet sê waarom hulle van die teks gehou het

of nie daarvan gehou het nie.2. Leerders moet sê van watter deel van die teks hulle die meeste

gehou het.

Informele assesseringMonitor en assesseer die leerders se bydraes tot die klasbespreking

om te bepaal of hulle:

• die teks verstaan het

• kan sê waarom hulle daarvan gehou het/nie daarvan gehou het nie.

Kwartaal en week/wekeKwartaal 1, Week 1


HulpbronneLeerdersboek bladsy 7


RemediëringWys vir die leerders wat sukkel hoe om die betekenis van ’n woord uit die konteks af te lei. Leer ook vir hulle vaardighede soos die volgende:• herken die woordsoorte• breek woorde op• identifiseer voorvoegsels• identifiseer agtervoegsels.

UitbreidingVerbeel jou jy is Nkosi Johnson. Maak ’n dagboekinskrywing oor hoe jy gevoel het toe jy 10 000 mense by die Vigs Konferensie in Durban toegespreek het. Begin jou inskrywing soos volg: ‘Ek staan vanaand ...’.

Week 2 Leeswerk: Wonderlike vroue van AfrikaLeerdersboek bladsy 8—9 Tydsduur: 30 minute






Eenheid 1 geleer het. Maak ook seker dat die leerders die konsepte parlement en Nobelvredesprys verstaan. Noem Suid-Afrikaners soos Albert Luthuli, Nelson Mandela en aartsbiskop Desmond Tutu, asook ander bekende mense op ander plekke in die wêreld wat hierdie prys gewen het.



• Laat hulle die vrae in groepe van vier of vyf beantwoord. Terwyl die leerders die vrae beantwoord, loop jy rond in die klas, luister na hulle antwoorde en help waar nodig.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 8–9




gehou het.





RemediëringMoedig teensinnige lesers aan om ten minste te probeer om die weeklikse leeswerk te doen. Vra hulle om te fokus op wat hulle kan lees en verstaan, eerder as om hulle te bekommer oor die woorde wat hulle nie verstaan nie. Prys hul pogings.

UitbreidingLaat die leerders in groepe werk om navorsing te doen oor ’n Suid-Afrikaanse wenner van die Nobelvredesprys, of ’n wenner van hierdie prys afkomstig van ’n ander land. Hulle kan vrae voorberei vir ’n onderhoud met daardie persoon en dit vir die klas dramatiseer.

Unit 12

Eenheid Persoonlike suksesLeerdersboek bladsy 10—13 Tydsduur: 2 uur


Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Persoonlike sterk punte: identifiseer, verken en waardeer eie sterk punte • Suksesvolle ervarings as gevolg van eie sterk punte: prestasies en

opwindende ervarings by die skool en by die huis • Minder suksesvolle ervarings • Maniere om minder suksesvolle ervarings na positiewe leerervarings

te verander: gebruik sterk punte om swak punte te verbeter

Voorbereiding• Raak vertroud met die materiaal in hierdie eenheid deur die inligting

en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink aan jou eie suksesse en mislukkings, en wat jy daaruit geleer

het. Wanneer jy suksesse, mislukkings en leerervarings met die leerders bespreek, kan jy jou eie gepaste voorbeelde met hulle deel.

• Dink aan mense wat sukses behaal het ten spyte van terugslae.






1 3 10—11 1—2

2 4 12—13 3—4

Les 1 (Week 3)

• ’n Goeie manier om hierdie eenheid bekend te stel, is om ’n klasbespreking oor die drie vrae aan die begin van die eenheid te lei. Vra vrywilligers om die vrae te beantwoord en moedig enige antwoorde aan, selfs al is sommige van hulle onakkuraat.

• Jy kan die idee bespreek dat sukses op verskillende maniere gemeet kan word – byvoorbeeld akademiese sukses, morele sukses, finansiële en materiële sukses, en atletieksukses. Op hierdie manier kan dit ’n interessante bespreking word oor waardes en om die verskillende beskouings van ander mense te respekteer.

• Lees deur die definisie van sukses op bladsy 10 van die Leerdersboek voordat jy dit in besonderhede met die leerders bespreek. Maak seker dat die leerders die definisie van sukses goed verstaan.

Aktiwiteit 1

• Sodra die leerders verstaan wat sukses beteken, bespreek die vereistes van Aktiwiteit 1 voordat hulle dit voltooi. Maak seker dat hulle al die terme wat in die aktiwiteit gebruik word, verstaan (bv. ‘doelwitte’).

• Wanneer die leerders Aktiwiteit 1 doen, vra hulle om aan die begin individueel te werk.

• Sodra die leerders Aktiwiteit 1 voltooi het, kan jy ’n klasbespreking hou oor die stellings oor suksesvolle mense bo aan bladsy 11. Dan kan jy met Aktiwiteit 2 begin.

Aktiwiteit 2

• Lees elke voorbeeld van suksesvolle leerders hardop, of vra vrywilligers uit die klas om te lees. Jy kan vraag 2 na elke voorbeeld met die hele klas bespreek, of vra dat elkeen eers die voorbeelde lees en dan die vrae deurwerk.

• Verduidelik die aktiwiteit aan die leerders. Jy kan hulle vra om vraag 2 individueel, in pare of klein groepies te beantwoord. Leerders moet vraag 3 en vir hulle eie antwoord.

Les 2 (Week 4)

• ’n Goeie manier om hierdie les bekend te stel, sou wees om die leerders te vra of hulle aan enigiemand kan dink wat merkwaardige moed getoon het wanneer hy/sy misluk het en wat die persoon gedoen het om sukses te bereik. As jy gemaklik daarmee voel, kan jy ook sommige van die hindernisse wat jyself moet oorkom om suksesvol te wees met iets wat vir jou belangrik was, vir hulle beskryf. Anders kan jy ’n vrywillige leerder vra om ’n eie voorbeeld te gee.

• Lees en bespreek die paragraaf bo-aan bladsy 12 voordat jy die leerders vra om in pare te werk om Aktiwiteit 3 te voltooi.



Week 3


Aktiwiteit 3

• Dit is gewoonlik beter dat leerders hulle eie maats vir hierdie soort oefening kies, omdat hulle eerder iemand sal kies met wie hulle gemaklik saamwerk. Sodra hulle die aktiwiteit voltooi het, kan jy die antwoorde van ’n paar vrywilligers met die res van die klas bespreek. Anders kan jy die motto’s in die klaskamer opplak en dat die hele klas dit bespreek.

• Bespreek die waarde van mislukking en die belangrikheid om te leer uit foute, binne die konteks van die paragraaf onderaan bladsy 12.

• Lees self die gevallestudie op bladsy 13, of vra vrywilligers om dit te lees. Maak seker dat die leerders die gevallestudie en die taalgebruik verstaan voordat hulle Aktiwiteit 4 voltooi.

Aktiwiteit 4

• Hierdie aktiwiteit kan individueel, in pare of klein groepies voltooi word. Moedig leerders aan om die vrae skriftelik en met soveel besonderhede moontlik, te beantwoord.

• Die les kan afgesluit word deur vrywilligers te vra vir voorbeelde van kere toe hulle iets waardevols uit ’n minder suksesvolle ervaring geleer het.


• Die leerder moet die tabel reg uitgelê het en minstens een antwoord in elke blok ingevul het.

• Antwoorde moet gepas wees. So byvoorbeeld, sê die leerder vir ‘Doelwitte wat ek bereik het’ dan eerder ‘Ek is gekies vir die eerste voetbalspan’ of ‘Ek het my Graad 3-klaviereksamen geslaag’. Vir ‘Goed wat ek gemaak het’, sê hulle dalk ‘Ek het my ma gehelp om my verjaarsdagkoek te bak’ of ‘Ek het ’n verjaarsdagkaartjie vir my sussie gemaak’. Vir ‘Goed wat ek geleer doen het’, sê hulle dalk ‘Ek het geleer hoe om ’n vuur te maak’ of ‘Ek het geleer brei’. Vir ‘Skoolvakke waarin ek goed vaar’ skryf die leerder dalk vakke soos ‘Wiskunde’ of ‘Afrikaans’. Vir ‘Sportsoorte waarin ek goed vaar’ lys hulle dalk ‘tennis’ en ‘swem’. Vir ‘Toekennings wat ek ontvang het’, sê hulle dalk ‘Beste junior baldanser’ of ‘Die spangeestoekenning vir hokkie’. Vir ‘Ander dinge waarin ek goed vaar’ lys hulle dalk waardegebaseerde gedrag, soos ‘om ’n gawe maat te wees’ of vaardighede soos ‘om te skilder’.

Aktiwiteit 2

• Aangesien die sterk punte wat in hierdie aktiwiteit gelys word so algemeen is, sal leerders waarskynlik ’n groot verskeidenheid voorstelle in reaksie op vraag 2 gee. So byvoorbeeld, a) lys hulle kenmerke soos vertroue, glo in jouself, optimisme, deursettingsvermoë, vasberadenheid, moed of selfs hardkoppigheid. So byvoorbeeld, b) lys hulle kenmerke soortgelyk aan a) en noem ook iets soos entoesiasme, wees metodies en pligsgetrou. So byvoorbeeld, c) kan leerders kenmerke voorstel,



Week 4


soos onbevange wees, ambisie, visie, nuuskierigheid en begeerte om te leer. So byvoorbeeld, d) lys hulle dalk verbintenis, belangstelling, geniet ’n uitdaging en deursettingsvermoë.

• Wat vraag 3 betref, lys leerders dalk ’n wye verskeidenheid sake, insluitend akademiese, sport-, morele of persoonlike suksesse. So byvoorbeeld, sê hulle dalk dat hulle Wiskunde geslaag het, geleer het om skaak te speel, hulp verleen het aan ’n maat wat afgeknou is, of hoogtevrees oorkom het. Hulle doelwitte kan ’n soortgelyke wye reeks moontlikhede dek.

• Leerders kan ’n wye verskeidenheid sterk punte lys. So byvoorbeeld, lys hulle moed, eerlikheid, vriendelikheid, ens. Wees onbevange en aanvaar ’n wye verskeidenheid antwoorde – so byvoorbeeld, kan hulle sê dat hulle kultuur, familie of geloof ’n bron van krag is.

Aktiwiteit 3

• Leerders moet Desmond Tutu, Nelson Mandela en Siya Kolisi akkuraat beskryf wanneer hulle vraag 2 beantwoord. So byvoorbeeld, kan hulle sê dat Tutu ons aanmoedig om goed te doen wanneer ons ook al die geleentheid kry. ’n Klein goeie daad lyk dalk nie die moeite werk nie omdat dit ’n beperkte uitwerking het, maar wanneer baie mense goed doen, is die gekombineerde uitwerking baie kragtig. Hulle moet verduidelik dat Mandela se beskouing is dat geen uitdaging ooit die laaste een is nie – wanneer ’n mens eers ’n baie groot uitdaging kon hanteer, bevind jy jou in ’n situasie waar jy ook ander belangrike uitdagings moet hanteer.

• Dit is vanselfsprekend dat die leerders ’n wye verskeidenheid antwoorde op vraag 3 sal verskaf. Hulle behoort te antwoord met ’n voorbeeld van iets waaraan hulle baie hard gewerk het (soos die ure wat hulle geoefen het voordat hulle die eerste keer vir ’n swemgala ingeskryf het) en met ’n verduideliking waarom dit nie volgens plan verloop het nie (soos toe hulle gediskwalifiseer is omdat hulle ingespring het voor die pistool afgevuur is).

• Die leerders se antwoord op vraag 4 moet verband hou met hulle antwoord op vraag 3. So byvoorbeeld, kan hulle sê dat hulle volgende keer tydens ’n swemgala nie sal inspring voordat die pistool afgevuur is nie.

• Leerders kan ook enige motto voorstel, op voorwaarde dat gedrag wat sal lei tot sukses, deur hulle motto aanmoedig word. Wees onbevange wat hulle motto’s betref – onthou dat sukses nie net geldelik of akademies is nie. Leerders kan aanhalings gebruik, byvoorbeeld ’n bekende idioom (soos ‘werk op tyd maak wel bereid’), iets wysgerigs (soos die ubuntu-filosofie van ‘Ek is ’n mens as gevolg van ander mense’), wat ’n bekende persoon gesê het (soos Gandhi se woorde: ‘Daar is genoeg vir almal se behoefte, maar nie vir almal se inhaligheid nie’), of hulle kan hulle eie motto opmaak (byvoorbeeld ‘Hoe harder ek val, hoe harder probeer ek.’)


Aktiwiteit 4Moedig leerders aan om vrae in hulle eie woorde te beantwoord, want om die teks net so te herhaal, sal nie bewys dat hulle enigiets verstaan van wat hulle gelees het nie. Die voorgestelde antwoorde is die volgende: • Vraag 2a: Siya het begin belangstel in die Wetenskap toe hy

as vyfjarige (1) die eerste keer gesien het hoe ’n ligte vliegtuig verkiesingspamflette (1) naby sy woonplek buite Mthatha op die platteland uitgestrooi het [2 punte].

Vraag 2b: Siya het vuurpylbrandstof verkeerd gemeng (1) en het ’n klein ontploffinkie veroorsaak (1); die vuurpyl wat hy gebou het toe hy twaalf was (1), het op die lanseerblad ontplof (1) [4 punte].

Vraag 2c: Antwoorde op hierdie vraag kan aansienlik verskil, maar moet logies wees. So byvoorbeeld, kan die leerders sê dat Siya nie moed opgegee het nie (1), maar geleer het uit sy foute en weer probeer het (1), of Siya het gaan soek na wat verkeerd geloop het (1), dit reggemaak en seker gemaak dat sy volgende poging suksesvoller was (1) [2 punte].

Vraag 2d: Antwoorde sal grootliks verskil. Hulle moet egter besliste bewys lewer van ’n terugslag (1) en dat daar uit die terugslag geleer is (1) [2 punte]. So byvoorbeeld, sê die leerder dat toe hy die eerste keer fiets gery het, hy geval en sy been gebreek het (1), maar hy het uit sy fout geleer en die volgende keer toe hy probeer fietsry, het hy seker gemaak dat hy nie weer teen ’n steil afdraand op die pad gery het nie, maar eerder op die plat grasperk voor hulle huis (1).

• As jy punte toeken, word hierdie oefening uit 10 gemerk.




word, reg gevolg het. Jy kan hulle ook vra

om mekaar se werk na te gaan.

Die leerders kan dan individueel deur jou

geassesseer word, of gevra word om hulle

werk voor ’n klein groepie of die hele klas

aan te bied vir portuurgroepassessering.

Portuurgroepassessering deur pare

of klein groepies is ’n waardevolle

assesseringsmetode, omdat dit leerders sal

aanmoedig om mekaar se sterk punte en

suksesse te bespreek, wat sal lei tot beter

selfkennis en selfvertroue. As jy hierdie

assesseringsmetode kies, moet jy seker

maak dat die leerders verstaan dat alle

terugvoer opbouend en eerbiedig moet

wees. Met sulke persoonlike antwoorde is

dit beter om geen punte vir die werk te

gee nie.

Evalueer die antwoorde noukeurig en

bevraagteken enigiets wat nie gepas lyk nie.

Byvoorbeeld ‘ek is uit my vorige skool geskors’

in reaksie op doelwitte wat ek bereik het. Sulke

antwoorde kan jou waardevolle insig in die

leerders gee en kan as interessante beginpunt

vir ’n bespreking dien.

Let noukeurig op enige leerder wat

skynbaar geeneen van die vrae positief

kan antwoord nie, omdat dit kan dui op min

selfvertroue of ’n onwilligheid om aan die les

deel te neem.


opdragte wat deur jou en in die Leerdersboek

gegee word, reg gevolg het, of vra hulle om

mekaar se werk na te gaan.




portuurgroepassessering te doen. Al die

leerders moet verduidelik waarom hulle

so geantwoord het, waarna jy dan vra dat

die ander leerders terugvoering oor hulle

antwoorde moet gee. Wat vraag 3 en 4

betref, is die verskil hoe die leerders hulleself

sien teenoor hoe hulle maats hulle sien, ’n

goeie beginpunt vir ’n bespreking.








die opdragte wat deur jou en in die

Leerdersboek gegee word, reg gevolg het, of

vra hulle om mekaar se werk na te gaan.

Vra leerders om in pare te werk om hulle

informele portuurgroepassessering te doen.

Al die leerders moet verduidelik waarom

hulle so geantwoord het, waarna jy dan vra

dat die ander leerders terugvoering oor hulle

antwoorde moet gee. Wat vraag 3 en 4 betref,

is die verskil hoe die leerders hulleself sien

teenoor hoe hulle maats (hulle werk in pare)

hulle sien, ’n goeie beginpunt vir ’n bespreking.

Wanneer jy die motto’s assesseer

(vraag 5), is dit goed om die leerders te vra

dat hulle die motto’s skryfkant na onder in

’n boks moet sit. Jy kan dan die motto’s een

op ’n slag in die lug hou en vra dat die klas

kommentaar daarop lewer (herinner hulle

aan die beginsels van opbouende, eerbiedige

terugvoer voordat jy dit doen).

Voeg ’n pretelement by deur hulle te vra om

te raai wie se motto jy in die lug hou.

Aktiwiteit 4: Hierdie oefening kan

informeel, individueel, in pare of in klein

groepies gedoen word.

Jy kan leerders vra om hulle werk in te

dien en dit self na te sien. Anders kan jy vra

dat hulle hul eie werk nasien, of dit uitruil en

iemand anders se werk nasien.

As jy besluit om hierdie aktiwiteit

informeel te assesseer, is dit waarskynlik die

beste om leerders te vra om te antwoord en

te verduidelik waarom hulle so geantwoord

het. Die ander leerders in die paar/klein

groepie of die hele klas (afhangende hoe jy

dit struktureer), kan dan terugvoer gee op

wat hulle hoor.

Of as jy besluit dat jy punte wil toeken,

sal dit die beste wees as jy die antwoorde

self nasien, of die leerders vra om dit te

doen terwyl jy ’n klasbespreking hou oor

die antwoord op elke vraag. Hoewel hierdie

metode tydrowend is, bied dit die leerders

’n waardevolle geleentheid om alternatiewe

oogpunte te oorweeg, veral as hulle nie hulle

eie werk nasien nie.

Remediëring

• Jy kan ook Aktiwiteit 1, vraag 3 en 4 van Aktiwiteit 2, vraag 3, 4 en 5 van Aktiwiteit 3 en vraag 2d) van Aktiwiteit 4 op die bord of op ’n groot stuk papier voorstel, voordat die leerders begin.

• As leerders sukkel om enige van hierdie aktiwiteite te voltooi, kan jy hulle vra om in pare of in klein groepies te werk. Maak seker dat elke paar of groep bestaan uit lede met verskillende vermoënsvlakke.

• Leerders kan sukkel met ‘doelwit’ as konsep (Aktiwiteit 1). As dit die geval is, kan jy hulle vra om die oorgangsvlak-prestasie wat ’n persoon moet hê voordat hy/sy uiteindelik iets heel indrukwekkends bereik, te beplan. Elke oorgangsprestasie word ’n doelwit op die pad na sukses. As iemand byvoorbeeld lid van Bafana Bafana wil wees, sal hy waarskynlik eers gekies moet word vir ’n skoolspan, dan ’n klubspan, dan die Junior Springbokspan


en uiteindelik vir die Bafana Bafana-span self. Elke verkiesing is ’n doelwit wat bereik word.

• Leerders kan sukkel met ‘motto’ as konsep (Aktiwiteit 3, vraag 5). In hierdie geval kan jy die konsep in ’n betekenisvoller konteks plaas deur die skoolmotto te bespreek, asook hoe dit die manier waarop almal hulle by die skool gedra, beïnvloed/nie beïnvloed nie.

Uitbreiding

• Leerders kan Aktiwiteit 1 uitvoer, maar in plaas dat hulle net op hulleself fokus, kan hulle ’n onderhoud voer met en antwoorde kry van iemand wat deur hulle bewonder word.

• Deur gebruik te maak van die inligting uit hierdie onderhoude, kan leerders dit wat hulle uitgevind het, kombineer om ’n groep- of klasweergawe van die tabel in Aktiwiteit 2 te lewer. Hulle gebruik ’n groot stuk papier vir hierdie aktiwiteit en maak ’n plakkaat.

• ’n Uitbreiding van Aktiwiteit 3 kan wees dat leerders aanhalings kry van ander welbekende Suid-Afrikaners of internasionale figure wat hulle inspirerend vind.

• Nog ’n uitbreiding van Aktiwiteit 3 sou wees as die klas ’n klasmotto skep na ’n klasbespreking, van wat hulle as die belangrikste waardes beskou. Dit kan ’n besonder waardevolle aktiwiteit wees om groepskoördinasie aan die begin van die skooljaar te skep.

• ’n Uitbreiding vir beide Aktiwiteite 3 en 4 sou wees as die leerders klasbesprekings lei of kort aanbiedings gee oor mense wat hulle inspirerend vind. Hierdie aanbiedings kan individueel, in pare of klein groepies voorberei word.

• Jy kan die klas lei tydens ’n bespreking van Nelson Mandela se gunstelinggedig (Invictus deur William Ernest Henley) en wat dit impliseer van Mandela se sterk punte en benadering.

Week 3 Leeswerk: TieneruitvindersLeerdersboek bladsy 14 Tydsduur: 30 minute




VoorbereidingLees deur die teks en die vrae in die Leerdersboek en raak bekend daarmee. Dink hoe hierdie teks verband hou met die inhoud wat in Eenheid 2 gedek is.

Onderrig die les• Stel die teks bekend deur die leerders te herinner aan wat hulle

in Eenheid 2 geleer het. Maak ook seker dat die leerders verstaan





hoe uitvindings ons lewe verander het. Noem uitvindings soos die wiel, stoomenjin, televisie, telefone, papier, plastiek en vliegtuie.




Antwoorde 1. Ja/Nee. Die leerders moet sê waarom hulle van die teks gehou of

nie daarvan gehou het nie.2. Leerders moet sê van watter deel van die teks hulle die meeste

gehou het.

Informele assesseringMonitor en assesseer die leerders se bydraes

tot die groepbespreking om te bepaal of hulle:


• kan sê waarom hulle daarvan gehou het/

nie daarvan gehou het nie.

RemediëringWys die leerders dat wanneer hulle leer hoe om inhoudstekste te lees, en nie net stories nie, dit hulle die vaardighede gee om meer uit te vind oor interessante dinge in ons wêreld.

UitbreidingLaat die leerders in groepe werk om een van hierdie uitvindings na te vors en hulle bevindings vir die klas aan te bied. Hulle moet sê hoe hierdie uitvinding ons manier van lewe verander het.

Week 4 Leeswerk: Ons wonderlike vroueLeerdersboek bladsy 15—16 Tydsduur: 30 minute










Eenheid 2 geleer het. Maak ook seker dat hulle verstaan wat die woorde ‘geamputeerde’ en ‘Paralimpiese Spele’ beteken en wys vir die leerders op ’n kaart waar Liberië geleë is.


• Nadat die leerders die teks een of twee keer gelees, lees jy die vrae in die raam op bladsy 16 van die Leerdersboek saam met hulle.


Antwoorde 1. Ja/Nee. Die leerders moet sê waarom hulle van die teks gehou of

nie daarvan gehou het nie.2. Leerders moet sê van watter deel van die teks hulle die meeste

gehou het.






RemediëringTerwyl die ander leerders lees, kan jy met ’n paar leerders werk wat remediërende hulp nodig het. Andersins kan jy sterker leerders en leerders wat sukkel in pare laat lees.

UitbreidingSkryf ’n brief aan een van ons wonderlike vrouens om te sê waarom jy haar prestasie bewonder en watter spesiale iets jy hoop om ook eendag te doen.

Unit 13

Eenheid Respekteer ons liggameLeerdersboek bladsy 17—21 Tydsduur: 3 uur



Respek vir eie en ander se liggame: privaatheid, integriteit van die liggaam en weerhouding van dwelmmisbruik • Hoe om jou eie liggaam te respekteer en op te pas • Hoe om ander se liggame te respekteer • Redes om jou eie en ander se liggame te respekteer

Kwartaal en week/wekeKwartaal 1, Week 5–7


Voorbereiding• Raak bekend met die materiaal in hierdie eenheid deur die inligting

en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink aan maniere hoe mense ’n gesonde leefstyl kan hê, en hulle

liggame kan beskerm en voed.• Maak seker dat jy navorsing gedoen het oor die algemeenste soorte

onwettige dwelmmiddels (moenie vergeet om sigarette en alkohol in te sluit nie) waaraan jou leerders blootgestel kan word. Maak seker dat jy weet van die gesondheidsgevare as hierdie middels misbruik word, asook hulle negatiewe sosiale uitwerking. Die leerders sal waarskynlik vir jou ook vrae vra, wat jy met vertroue en bevoegdheid moet beantwoord.

• Dink aan voorbeelde van mense wat dwelmmiddels misbruik het van wie jy weet, of doen navorsing om voorbeelde te kry.

• Raak vertroud met kinders se wettige reg op privaatheid en vryheid van verskeie vorms van misbruik. Dit sal nuttig wees om ’n afskrif van die basiese menseregte van elke persoon in Suid-Afrika, soos in die Grondwet gestipuleer, teen die klasmuur op te plak. Jy kan plakkate met hierdie regte by die Departement van Justisie kry, of ’n opsomming op die Internet of by die biblioteek kry.

• Maak seker dat jy die telefoonnommer van Kinderlyn, die plaaslike polisiestasie of soortgelyke geskikte plaaslike agentskappe waar misbruik aangemeld kan word, vir die leerders kan gee. As daar ’n proses is om misbruik in jou skool aan te meld, moet jy in staat wees om aan die leerders te verduidelik hoe dit werk.

Onderrig die eenheidDeel die eenheid soos volg in drie eenuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 5 17—18 1—3

2 6 19—20 4—5

3 7 21 6—7

Les 1 (Week 5)

• Jy kan die leerders reeds van die begin van die les betrokke kry deur vir hulle te vra wat ’n Marsmannetjie as ’n werklik mooi mens sou beskou. Jy kan hulle vra om hulle weergawe van ’n ‘werklik mooi’ Marsmannetjie te teken. Moedig hulle aan om so verbeeldingryk as moontlik te antwoord. Jy kan dan die leerders vra om hulle eie voorkoms volgens Marsstandaarde te evalueer – sou hulle as werklik mooi beskou word?

• Bespreek die twee openingsparagrawe op bladsy 17 en herinner die leerders daaraan dat daar geen enkele ‘resep’ vir skoonheid is nie, omdat dit subjektief is.

• Voordat jy die leerders vra om Aktiwiteit 1 te voltooi, moet jy seker maak dat hulle verstaan dat die taal wat in hulle antwoord gebruik word, gepas moet wees en dat dit onaanvaarbaar is om die privaatdele van hulle eie of hulle maats se liggaam te bespreek.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 17–21; ’n plakkaat van dele van die liggaam; velle A4-, A3- of A2-papier en kleurpenne


Watter dele as ‘privaat’ beskou word, sal sensitiewe verduideliking verg. Gebruik die definisie van privaatdele as ‘die dele van jou liggaam wat deur jou swemklere of onderklere bedek word’.

Aktiwiteit 1

• Wanneer die leerders Aktiwiteit 1 uitvoer, vra hulle om individueel te werk om ’n lys van ten minste drie items vir vraag 1 en 2 op te stel. Maak seker dat die leerders verstaan dat hulle aspekte lys wat hulle maat se liggaam spesiaal maak – hulle raak dalk deurmekaar en praat oor wat hulle maats spesiaal maak wat optrede of persoonlikheid betref. Ten einde assessering in pare te fasiliteer, word leerders toegelaat om ’n ander klasmaat te kies om saam aan vraag 2 te werk. Omdat die antwoorde op vraag 2 nie kwetsend mag wees nie, is dit die beste dat leerders hulle eie maats kies.

• Sodra die leerders Aktiwiteit 1 voltooi het, kan jy ’n klasbespreking hou oor die belangrikheid van selfrespek en om jou liggaam te versorg. Jy kan ook die pligte van ’n maat bespreek, asook die betekenis van die woord ‘vriendskap’ voordat jy die leerders vra om met Aktiwiteit 2 te begin.

Aktiwiteit 2

• Maak seker dat die leerders weet waarom die items op die lys genaamd ‘Hoe om jou liggaam se vriend te wees’, belangrik is vir goeie gesondheid. Bespreek die negatiewe gevolge as dit nie gedoen word nie, of as dit nie genoeg gedoen word nie.

• Die leerders moet in pare werk om hierdie aktiwiteit te voltooi. Dit is waarskynlik die maklikste as hulle aanhou om in dieselfde pare as vir Aktiwiteit 1 te werk.

• Ten einde Aktiwiteit 3 bekend te stel, kan jy ’n kort klasbespreking hou oor die belangrikheid/gesondheidsvoordele om skoon te bly.

Aktiwiteit 3

• Verduidelik die aktiwiteit aan die leerders. Herinner hulle daaraan dat Graad 1-kinders net ongeveer ses jaar oud is en dat hulle eenvoudige verduidelikings nodig het en prente wat duidelik en maklik is om te sien. ’n Buitelyn van die liggaam is voldoende.

• Dit is dalk ’n goeie idee om vir hulle ’n plakkaat te wys wat gebruik word om kinders te leer van die dele van die liggaam, aangesien al die liggaamsdele daarop gewys word, hoewel dit nie onbehoorlik gedetailleerd is nie.

• Herinner die leerders daaraan dat hulle plakkate eenvoudige opdragte moet insluit oor hoe om die liggaam skoon te hou. Die opdragte moet duidelik verband hou met die tekeninge – so byvoorbeeld, kan hulle strepe of pyle gebruik om na die tersaaklike dele van die liggaam te wys.

• Jy kan die leerders vra om hierdie aktiwiteit alleen, in pare of in klein groepies uit te werk.



Week 5


Les 2 (Week 6)

• ’n Goeie inleiding tot hierdie les sou wees om die idee van ‘Wenners gebruik nie dwelmmiddels nie’ (op bladsy 18) te bespreek.

• Maak seker dat die leerders verstaan wat dwelmmisbruik eintlik is en waarom dit so gevaarlik is. Hierdie onderwerpe word op bladsy 18 behandel. Jy kan dan bespreek hoe kos, sonskyn en oefening almal bydra om ’n natuurlike ‘hoogtepunt’ te laat bereik. Dit is omdat die regte kos en gesonde hoeveelhede sonskyn en oefening die brein aanmoedig om endorfine, natuurlike chemikalieë wat ons goed laat voel, vry te stel. Hierdie bespreking lei uiteraard tot Aktiwiteit 4.

Aktiwiteit 4

• Leerders kan hierdie aktiwiteit individueel, in pare of in klein groepies voltooi. Elke leerder moet egter sy/haar eie antwoord op vraag 3 verskaf.

• Bespreek waarom die sogenaamde ‘wettige middels’ (alkohol, sigarette en sekere soorte medisyne) ook verslawend en baie sleg vir ’n mens se gesondheid is. Dit sal uiteraard lei tot ’n bespreking van die inhoud op bladsy 19. Onthou om sensitief te wees in jou antwoorde op die leerders se opmerkings, omdat baie van hulle se ouers rook! Leerders kan dan met Aktiwiteit 5 begin.

Aktiwiteit 5Die leerders werk saam met ’n maat om vraag 1 en 2 te beantwoord. In reaksie op vraag 1 moet hulle minstens drie redes verstrek waarom dit nie ’n goeie idee is om te eksperimenteer om te rook nie.

Les 3 (Week 7)Dit is ’n goeie idee om hierdie les te begin met ’n duidelike verduideliking van wat privaatheid is, en waarom dit ’n basiese mensereg is. Leerders moet baie duidelik verstaan dat alle mense die reg het om enige liggaamlike kontak/optrede wat hulle ongemaklik maak, te weier. Hierdie inhoud word op bladsy 20 en 21 behandel.

Aktiwiteit 6

• Leerders kan hierdie aktiwiteit op hulle eie of in pare voltooi. Voordat die leerders begin, moet jy seker maak dat hulle verstaan dat die woorde ‘respekteer’ en ‘beskerm’, soos dit in hierdie aktiwiteit gebruik word, na liggaamlike, sielkundige en emosionele beskerming/respek verwys.

• Voordat die leerders met Aktiwiteit 7 begin, moet jy hulle wettige regte op privaatheid en beskerming teen verskeie vorms van misbruik met hulle bespreek. Jy kan verduidelik hoe hierdie regte kragtens die Grondwet beskerm word. Leerders moet bewus wees van die verskil tussen welkome en onwelkome liggaamlike kontak en hoe dit van persoon tot persoon verskil. Hulle moet ook bewus gemaak word dat aanvaarbare liggaamlike aanraking dikwels deur die omstandigheid bepaal word. So byvoorbeeld, hou mense



Week 6


hande wanneer hulle uitgaan, maar doen dit nie wanneer hulle by die werk is nie.

Aktiwiteit 7

• Leerders kan Aktiwiteit 7 alleen, in pare of as deel van ’n bespreking deur die hele klas uitvoer.

• Jy kan ook die les afsluit deur te vra dat die leerders definieer wat misbruik (veral liggaamlike en seksuele misbruik) beteken en dat hulle sê wat om in die geval van sodanige misbruik te doen.


• Die leerders moet ’n lys maak van minstens drie goed wat hulle liggame spesiaal maak.

• Antwoorde moet gepas wees. Op vraag 1 sê hulle byvoorbeeld: ‘Ek het groot blou oë’, ‘My koördinasie is goed’ of ‘Ek het lang, dik hare’. Die antwoord op vraag 2 moet ook gepas wees. Leerders sê byvoorbeeld: ‘my maat het ’n mooi glimlag’, ‘sy arms is sterk’ of ‘sy het pragtige bene’. Antwoorde moet nie op persoonlikheid gerig wees nie. Die vraag word nie beantwoord as jy byvoorbeeld sê ‘sy is vriendelik’ nie. Antwoorde moet ook nie gerig wees om die privaatdele van die liggaam nie, want dit sal onvanpas wees.

Aktiwiteit 21. Die antwoord moet ’n item/items op die lys wees.2. Antwoorde sal grootliks verskil, maar leerders moet minstens vier

items wat tot beter gesondheid sal lei, op die lys skryf. Die leerders sê byvoorbeeld die volgende: ‘spandeer ten minste ’n halfuur op ’n dag om net te ontspan’, ‘moenie rook nie’, ‘moenie dwelms gebruik nie’ en ‘gaan dokter toe as jy siek is en nie vanself gesond word nie’.

3. Leerders moet een item op die lys kies, dit onder die opskrif ‘My gesondheidsdoelwit’ skryf en probeer om hulle gesondheid te verbeter deur elke dag vir twee weke lank hierdie aktiwiteit uit te voer.

Aktiwiteit 3

• Die leerders se prente moet groot genoeg wees om duidelik sigbaar te wees, en die proporsies en dele van die liggaam moet ook duidelik sigbaar wees. Daar is egter geen nodigheid om die geslagsdele spesifiek aan te toon nie.

• Hulle moet duidelike opdragte gegee word hoe om die liggaam skoon te hou in taal wat Graad 1-leerders kan verstaan. Die opdragte moet duidelik met die diagram verband hou. So byvoorbeeld, is daar ’n pyltjie na die mond en ’n byskrif wat lui: ‘borsel jou tande elke oggend en aand’.

• Maak seker dat die leerders as ’n minimum vereiste die volgende skoon hou: hare, ore, gesig, tande, nek, liggaam, hande en voete.



Week 7


Aktiwiteit 41. Antwoorde sal grootliks verskil. As nie een van die leerders iemand

ken wat dwelms gebruik nie, moet jy ’n voorbeeld bespreek waarvan jy persoonlik weet, of iemand wat jy in jou navorsing teëgekom het. In antwoord op die vraag of hierdie persoon sy/haar liggaam respekteer (indien die leerders die gesondheidsgevaar van dwelmmisbruik bespreek), is dit duidelik dat die dwelmmisbruiker dit nie doen nie. Jy moet die leerders inlig oor die gesondheidsgevare van die dwelm wat hulle noem.

2. Daar is talle moontlike antwoorde, maar die leerders behoort onder andere die volgende te sê: lae selfbeeld, ’n ongelukkige huislike lewe, portuurgroepsdruk, die idee dat dwelms dit regkry om partytjies nog joliger te maak/jou gewig laat verloor/jou selfvertroue verbeter/jou meer energie gee.

3. Antwoorde sal grootliks verskil, maar kan die volgende insluit: ‘begin met ’n nuwe stokperdjie’, ‘gaan fliek’, ‘gaan hardloop ’n ver ent’ of ‘bring tyd deur saam met my beste maat’

4. Die plakkaat moet die gesondheidsvoordele van oefeninge aanprys, die oog vang en maklik wees om te lees

Aktiwiteit 51. Daar is baie redes waarom dit sleg is om te rook, maar leerders kan

noem (en moet bewus gemaak word daarvan) dat rook een van die hoofoorsake van etlike soorte kanker is, soos kanker van die mond, tong en longe; dit vergroot die gevaar van dood as gevolg van longontsteking, emfiseem, asma, beroerte en hartaanvalle; dit is ’n duur gewoonte; dit is hoogs verslawend en moeilik om die gewoonte te verbreek; dit is onwettig dat kinders jonger as 16 sigarette mag koop, selfs al rook hulle nie self nie (sekondêre rokers); dit ruik aaklig; dit beskadig die fetus van ’n swanger vrou wat rook (babas is gewoonlik ondergewig en meer geneig tot borsinfeksies en longverwante siekte), en beskadig die roker se tande en maak dit geel.

2. a. vel; b. asem/liggaam/klere; c. omgewing; d. vel en tande; e. proe; f. longe; g. siek; h. geld.

Aktiwiteit 61. Leerders moet aan twee maniere dink om hulle liggame in

die kombuis te beskerm. Hulle kan byvoorbeeld sê: ‘deur ’n voorskoot te dra’ of ‘deur oondhandskoene te dra wanneer ’n mens warm skottels optel’. As hulle twee maniere wil noem om hulle liggame op straat te beskerm, kan hulle sê: ‘moenie alleen in die nag in donker strate loop nie’ of ‘kyk links en regs voor jy oor die pad stap’.

2. Wees bedag dat leerders hier ’n wye verskeidenheid antwoorde kan verstrek. Die antwoorde moet egter gepas wees. Hulle kan sê: ‘ons liggame word deur God gemaak’, ‘ons het net een liggaam en as ons dit beskadig, is ons lewensgehalte laer’ of ‘ons moet dankbaar wees vir ons gesondheid en dit goed oppas’.


3. Weer eens is ’n wye verskeidenheid antwoorde moontlik, maar hulle moet gepas wees. So byvoorbeeld, kan die leerders sê: ‘ons moet ander behandel soos ons self behandel wil word’, ‘dit is verkeerd om nie ander mense te respekteer nie’ of ‘as ons nie ander mense respekteer nie, word hulle kwaad vir ons en maak ons seer’.

Aktiwiteit 71. Antwoorde sal waarskynlik verskil, maar hulle moet selfgeldend en

spesifiek wees. Leerders moet verstaan dat hulle altyd die reg het om enige aanraking wat hulle ongemaklik laat voel, te weier. Hulle antwoorde moet die boodskap van ‘moet dit nie doen nie, ek wil hê jy moet stop’ baie duidelik stel.

2. Antwoorde sal waarskynlik verskil, maar hulle moet eerder selfgeldend en spesifiek in plaas van kwetsend of vaag wees. Leerders kan byvoorbeeld sê: ‘Ek voel ongemaklik om grootmense wat ek nie goed ken nie, te soen’ of (aan die afrigter) ‘moet my asseblief nie so stoot nie. Jy stoot my te hard, en eintlik maak jy my seer’. As die afrigter voortgaan, moet die leerder hom beslis aan sy/haar ouers, die skoolhoof of die polisie verkla. Hulle kan voorstel dat die seun wat beswaar maak teen sy oom se drukkies, die volgende sê: ‘moet my nie so hard druk nie – dit maak seer.’

3. Leerders sal moontlik ’n verskeidenheid voorstelle maak hoe misbruik aangemeld moet word. Aanvaar alle gepaste antwoorde, maar maak seker dat hulle bewus is van die vanselfsprekendste oorsake van optrede: om ’n volwassene wat hulle vertrou, te vertel (bv. ’n onderwyser of maatskaplike werker), om dit by Kinderlyn aan te meld (dit is ’n goeie idee om die telefoonnommer by die skool te vertoon), of om dit by ’n geskikte plaaslike agentskap aan te meld. As die skool ’n spesifieke prosedure het om misbruik aan te meld en te hanteer, moet jy seker maak dat die leerders bewus daarvan is en weet hoe die prosedure werk. Ongelukkig wil familielede dikwels nie hê dat misbruik aangemeld word nie. Leerders moet weet dat niemand die reg het om aan hulle te sê dat misbruik geheim gehou moet word nie, of dat misbruik hulle fout is nie.


Aktiwiteit 1: Vra die leerders om saam te

werk met die persoon wat hulle in antwoord

op vraag 2 bespreek het. Leerders moet hulle

antwoorde op albei vrae bespreek as ’n vorm

van portuurassessering.

Dit sal goed wees as jy in die klas

rondbeweeg en let op leerders se antwoorde.

Let veral op enige leerders uit wie se

antwoorde blyk dat hulle ongelukkig met

hulle liggame is (veral hulle gewig), of wat

onbehoorlik op privaatdele van die liggaam

gefokus het. Sulke antwoorde kan dui op

trauma of ’n sielkundige probleem; hierdie

leerders moet noukeurig gemonitor word.

Aktiwiteit 2: Loop rond in die klas terwyl

die leerders die aktiwiteit voltooi, om seker te

maak dat hulle die opdragte reg volg.

Gedurende die volgende twee weke kan

jy enkele minute aan die begin van elke les

afstaan sodat die leerders hulle vordering om

hulle gesondheidsdoelwit te bereik, met die

maat bespreek.


Aan die einde van die twee weke kan jy

’n klasbespreking hou oor die veranderinge

wat die leerders gemerk het/nie gemerk

het nie, terwyl hulle probeer het om hulle

gesondheidsdoelwit te bereik. Hierdie soort

informele portuurassessering kan dien as

baie goeie motivering sodat leerders ’n

aktiewe rol kan speel in die verbetering van

hulle gesondheid.

Aktiwiteit 3: Assessering van hierdie

aktiwiteit kan insluit dat leerders hulle werk

indien, sodat jy dit kan nasien. In sodanige

geval, ken jy ’n indrukspunt toe vir kenmerke

soos duidelikheid, besonderhede, gepaste

taalgebruik en doeltreffendheid as ’n

onderriginstrument.

Anders kan jy vra dat leerders verduidelik

(aan ’n maat, klein groepie of die hele

klas) waarom hulle die plakkaat juis so

geteken het. As ’n vorm van informele

portuurgroepassessering word die gehoor

genooi om kommentaar te lewer.

Leerders kan ook hulle plakkate teen

die muur opplak, waarna daar tydens ’n

klasbespreking besluit word watter plakkaat die

doeltreffendste as ’n onderriginstrument vir

Graad 4-leerders is, en waarom.

Aktiwiteit 4: Informele

portuurgroepassessering van hierdie

aktiwiteit is waarskynlik maar die beste.

Leerders kan hulle antwoorde in pare,

klein groepies of as die hele klas bespreek.

Gegewe dat daar leerders is wat dalk nie

veel van dwelmmisbruik af weet nie, of talle

wanbegrippe daaroor het, is dit waarskynlik

die beste as vraag 1 en 2 deur die hele klas

bespreek word. Op hierdie manier kan jy

vrywilligers vra om te antwoord en hulle

antwoorde te verduidelik, waarna jy enige

wanbegrippe kan opklaar.

Vraag 4 kan geassesseer word deur

leerders te vra om die doeltreffendste

plakkaat te kies om oefening te bevorder en

te verduidelik waarom die plakkaat so goed

gewerk het.

Aktiwiteit 5: Vraag 1 kan geassesseer

word deur middel van informele klas-/

kleingroepbespreking van die onderskeie

antwoorde. Anders kan jy die antwoorde in

hierdie Onderwysersgids lys en dan vra of die

leerders enige voorstelle wil byvoeg.

Vraag 2: Lees die moontlike antwoorde

hardop en vra leerders om te tel hoeveel

hulle reg gehad het. Onthou dat daar geldige

antwoorde sal wees wat leerders gee, maar wat

nie in hierdie Onderwysersgids verskyn nie.

Anders kan jy leerders vra om hulle

antwoorde vir nasien in te dien. Jy kan

hierdie oefening nasien deur vier punte per

geldige rede toe te ken (4 x 3 redes = 12)

en 1 punt per korrekte antwoord vir vraag 2

(1 x 8 antwoorde = 8). Die totaal is 20 punte.

Aktiwiteit 6: Aangesien daar talle

moontlike antwoorde op hierdie vrae is, en

respek en beskerming belangrike onderwerpe

is, kan informele assessering deur middel

van bespreking deur die hele klas waardevol

wees. Anders kan jy die klas in twee groepe

verdeel, sodat die pare telkens een in elk

van die groepe het. Vra dan die leerders om

nuwe pare te vorm en hulle antwoorde met

mekaar te bespreek, asook te verduidelik

waarom hulle juis so geantwoord het. Jy kan

met gereelde tussenposes een of ander soort

sein gee (soos om elke twee minute ’n klokkie

te lui), wat dan die teken sal wees vir leerders

om na ’n volgende maat te beweeg vir verdere

bespreking.

Aktiwiteit 7: Jy kan vraag 1 en 3 op

dieselfde manier as Aktiwiteit 6 assesseer.

’n Nuttige manier om die vertolking van

Aktiwiteit 2 te assesseer, is om te vra dat

vrywilligers dit vir die klas aanbied, en

om dan te praat oor hoe en waarom elke

benadering doeltreffend/nie doeltreffend is.

Remediëring

• Een manier om die idee van goedversorg te wees en selfrespek te hê (Aktiwiteit 1), te konsolideer, sou wees om vir die leerders prente te wys van mense wat goedversorg is en diegene wat nie


is nie. Jy kan hulle vra watter verhaal elke persoon se voorkoms oor sy/haar benadering tot hom-/haarself vertel. Vra hulle hoe hierdie mense in verskillende situasies/plekke behandel sal word, byvoorbeeld tydens ’n werksonderhoud, in ’n restaurant, ’n hospitaal se ongevallesaal, ’n winkel.

• ’n Konsolideringsaktiwiteit vir Aktiwiteit 2 en 3 sou wees dat die leerders elkeen ’n ‘Algehele welstand’- of ‘Gesonde leefstyl’-boekie byhou vir hulle gesonde leefstyldoelwitte en hulle vordering om hierdie doelwitte te bereik. Hulle kan ook aanteken hoe hulle voel wanneer hulle nie hulle liggame goed behandel nie. So byvoorbeeld, kan hulle aantekeninge maak van hoe te min slaap die vorige nag of te veel lekkers hulle die volgende dag op skool beïnvloed.

• Dwelmmisbruik is ’n ingewikkelde onderwerp om te verduidelik. ’n Waardevolle manier om Aktiwiteit 4 en 5 te konsolideer, sou wees om ’n medikus, maatskaplike werker, polisieman of gerehabiliteerde verslaafde te kry om met die leerders te gesels oor dwelmmisbruik en die skade wat dit berokken. Hierdie bespreking kan ook die misbruik van alkohol en sigarette insluit. Dit sal veral nuttig wees as die bespreking ’n eenvoudige verduideliking insluit van die spesifieke uitwerking wat die misbruik van hierdie middels op kinders en tieners het (kinders doen makliker breinskade op as volwassenes as hulle alkohol misbruik).

• ’n Goeie konsolideringsaktiwiteit vir Aktiwiteit 6 en 7 sou wees om die leerders te help plakkate maak wat mense bewus maak van misbruik en waar slagoffers van misbruik hulp kan kry. Hulle kan ook plakkate maak om menseregte, wat deur die Grondwet en die Wet op Regte beskerm word, te adverteer. Hulle kan hierdie plakkate oral by die skool opplak om die leerders daarvan bewus te maak.

Uitbreiding

• Voordat die leerders Aktiwiteit 1 uitvoer, moet jy die manier bespreek waarop ons definisie van ‘skoonheid’ volgens kultuur, ons families, vriende en die media gedefinieer word. So byvoorbeeld, word skraal vroue in sommige kulture as pragtig beskou, terwyl wellustigheid die ideale skoonheid in ander kulture is; die Westerse media bevorder die “skraal is pragtig”-ideaal tot ’n groot mate. Dit kan ’n goeie beginpunt wees vir ’n sensitiewe bespreking oor probleme soos vetsug, anoreksie en eetstoornisse, en hoe hulle dalk verband hou met kulturele invloede en stereotipes.

• Leerders kan ook bespreek tot watter mate om ‘pragtig’ te wees ’n voorvereiste is vir sukses op sekere terreine, soos die musiekbedryf, asook ’n paar opvallende uitsonderings (bv. Susan Boyle, ’n middeljarige, plomp vrou wat die ‘Britain’s Got Talent’-kompetisie gewen en toe baie bekend geraak het). Daar is uitstekende videosnitte oor Susan Boyle en ander baie bekende persone vryelik op YouTube en die Internet beskikbaar.

• ’n Uitbreiding van Aktiwiteit 2 sou wees as leerders die sogenaamde ‘lewenstyl’-siektes soos vetsug, suikersiekte, hoë bloeddruk, hoë cholesterol, beroerte en sommige soorte kanker ondersoek en daaroor terugvoer gee aan die klas.


• Leerders kan ’n gesonde oefenprogram saamstel om te verseker dat hulle 30 minute oefening per dag doen, of hulle kan ’n oefenplek bou/skep (bv. ’n buitenshuise oefenplek of ’n hindernisbaan).

• Omdat soveel skoonheidsprodukte baie duur is, kan jy die leerders vra om alternatiewe natuurlike skoonheidsprodukte wat net so doeltreffend kan wees, na te vors. So byvoorbeeld, kan rooibostee gebruik word as uitstekende gesigwasmiddel, en komkommerskyfies kan op die oë gesit word om swelsel te verminder. Dit behoort ’n geskikte uitbreiding vir Aktiwiteit 3 en 4 te wees.

• Vra leerders om teendwelm-plakkate te maak om by die skool te vertoon. Die plakkate moet die negatiewe invloed van dwelmmisbruik baie duidelik stel.

• Vra die leerders om navorsing te doen en prente in die hande te kry van die longe van langtermynrokers, of om uit te vind wat die simptome van siektes is wat deur rook veroorsaak word. Hopelik sal die leerders dan besluit om nie te rook nie!

• Jy kan ook praat daaroor dat sekere soorte liggaamlike kontak (bv. om hande te hou, mekaar op die mond te soen) kultureel aanvaarbaar of onaanvaarbaar is, of verskillende betekenisse in verskillende kulture het.

Week 5 Leeswerk: Ware skoonheidLeerdersboek bladsy 22—23 Tydsduur: 30 minute



Lees oor versorging van en respek vir die liggaam



in Eenheid 3 geleer het. Herinner ook die leerders daaraan om gesond te eet en baie water te drink.









of nie daarvan gehou het nie.2. Leerders moet sê watter deel van die teks hulle die meeste gehou het.






RemediëringStadiger lesers sal aanmoediging verg om die leeswerk met ’n positiewe houding aan te pak. As hulle tydens die leesproses ondersteun word, sal hulle voel dat die ervaring suksesvol was, en sal hulle meer positief wees oor die volgende leesstuk. Moenie dat leerders vir te lank sonder hulp aansukkel nie. Hulle sal gou moed verloor en dan sal dit moeilik wees om hulle in die toekoms entoesiasties te laat voel oor lees. Help self die leerders, of benoem ’n leesmaat vir elkeen.

Uitbreiding Teken klein prentjies (of knip prente uit ou tydskrifte) van gesonde kos. Voorsien jou prente van byskrifte.

Week 6 Leeswerk: Op die hoogste piekLeerdersboek bladsy 24 Tydsduur: 30 minute






in Eenheid 3 geleer het. Wys ook vir die leerders waar die Drakensberge, Everest en Kilimanjaro op ’n kaart geleë is. Verstrek die hoogte van die pieke. Toon Antarktika (Suidpool) aan op ’n kaart en wys foto’s indien moontlik. Beskryf die toestande daar










gehou het.







UitbreidingLaat die leerders in groepe werk om ’n lys op te stel van klere, kos en ander items wat die avonturiers op die Suidpool nodig het. Bespreek dit as ’n klas.

Week 7 Leeswerk: Rook verbodeLeerdersboek bladsy 25—26 Tydsduur: 30 minute










Eenheid 3 geleer het. Wys ook daarop dat rook verslawend is. Dit is baie makliker om eerder nooit te begin rook nie. Verneem by leerders wat die gevare van rook is.






gehou het.

Informele assesseringMonitor en assesseer die leerders se bydraes tot die

groepbespreking om te bepaal of hulle:



RemediëringSommige leerders in die Intermediêre Fase mag steeds hulp nodig hê om die oorgang te maak van leer om te lees na lees om te leer. Maniere om dit te doen:• help leerders om die soort teks uit te ken voordat hulle begin lees• verduidelik aan leerders hoe om verskillende soorte tekste te

benader• leer nuwe of moeilike woordeskat aan voordat leerders begin lees• ontwikkel pre-leesvaardighede, soos om na prente te kyk, en om

opskrifte, onderopskrifte, onderskrifte, byskrifte en inligting in kassies te lees.

UitbreidingLaat die leerders ’n teenrook-teken vir Mark ontwerp sodat hy dit teen sy deur kan opplak, en laat hulle ’n lys maak van wat hy nodig het om ’n reisies te wen.


Unit 14

Eenheid Hanteer konflikLeerdersboek bladsy 27—29 Tydsduur: 2 uur



Hanteer konflik: voorbeelde van konfliksituasies by die huis en die skool • Strategieë om konflik te vermy • Nuttige reaksies op konfliksituasies


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink aan maniere waarop mense geskille opbouend kan oplos.

Dink ook aan optrede wat geneig is om konflik te vergroot. • Dink aan die verskil tussen selfgeldende optrede (om jou regte te

verdedig sonder om die regte van ander te oortree) en aggressiewe optrede (om die regte van ander te ignoreer omdat jy slegs belangstel om te kry wat jy wil of om ’n argument te wen).

• Dink aan ’n paar voorbeelde van die twee soorte optrede, sodat jy die verskil so duidelik moontlik aan die leerders kan verduidelik.

• Dink aan hoe jy konflik hanteer en ’n paar van die tegnieke wat jy nuttig gevind het. Jy kan vir die leerders voorbeelde uit jou eie ervaring gee, op voorwaarde dat jy nie mense wat hulle ken, bespreek of name noem nie.


1 8 27—28 1

2 9 29 2—3

Les 1 (Week 8)

• Jy kan die leerders van die begin van die les betrokke kry deur vir hulle die vrae boaan bladsy 28 te vra, en ’n klasbespreking te lei wat op die antwoorde van vrywilligers gebaseer is. Dit is dalk ’n goeie idee om te sê dat hulle geen name in hulle voorbeelde mag noem nie, want jy kan dalk vind dat jy as skeidregter in ’n bestaande argument moet optree.

• Verduidelik wat konflik is, en vra die leerders of hulle kan dink aan enige geskille wat reeds vir ’n lang ruk duur. Voorbeelde wat jy kan gebruik, word onder die uitbreidingaktiwiteite gelys.

• Bespreek die ‘Maniere om konflik te vermy’ (op bladsy 27–28) en vra leerders om te dink aan ander voorbeelde of hoe ’n konflik vermy kan word. Jy kan tegnieke voorstel, soos om te wag dat





almal gekalmeer het voordat daar probeer word om ’n probleem op te los, om seker te maak dat die oogpunt van almal wat by die geskil betrokke is, duidelik verstaan word, om mense nie uit te skel of te verwyt met sinsnedes soos ‘jy doen dit altyd’ of ‘jy doen dit nooit nie’, en om te fokus op die optrede wat ontstellend is. Verduidelik waarom dit ’n probleem is, in plaas daarvan om die persoon wat so optree, liggaamlik of mondeling aan te val. Dit is dalk ’n nuttige inleiding tot Aktiwiteit 1.

Aktiwiteit 1

• Daar is verskeie maniere waarop die leerders hierdie aktiwiteit kan uitvoer. Hulle kan hulle antwoorde bespreek en dit neerskryf of vertolk. Laat leerders genoeg tyd toe om antwoorde met voldoende besonderhede te formuleer.

• Die les kan afgesluit word met ’n bespreking van die vrae op bladsy 28 (of deur die hele klas, of in pare of klein groepies).

Les 2 (Week 9)

• ’n Goeie inleiding tot hierdie les sou wees om die reëls om ’n geskil op te los, te bespreek (op bladsy 28). Jy kan die leerders vra wat die gevolge volgens hulle sal wees as hierdie reëls nie nagekom word nie.

• Voordat die leerders met Aktiwiteit 2 aangaan, kan jy die optrede van die kinders in die illustrasie onderaan bladsy 28 bespreek, voordat die leerders Aktiwiteit 2 voltooi.

Aktiwiteit 2

• Leerders kan hierdie aktiwiteit individueel, in pare of in klein groepies voltooi. Elke leerder moet egter sy/haar eie antwoord op vraag 2b), 2c) en 2d) verskaf.

• Leerders kan dan Aktiwiteit 2 voltooi.

Aktiwiteit 3

• Hierdie aktiwiteit word ten beste individueel of in pare gedoen. As sommige van jou leerders sukkel om te lees, is dit ’n goeie idee dat hulle saam met sterker lesers pare vorm.

• Jy kan die les voltooi deur te vra dat die leerders dink aan ’n situasie van potensiële konflik in hulle eie lewe en hoe hulle die vaardighede wat hulle verkry het, gaan gebruik om dit te hanteer. Hulle moenie die besluit met enigeen bespreek as hulle dit privaat wil hou nie.

AntwoordeAktiwiteit 1Antwoorde op hierdie vrae sal grootliks verskil, maar die volgende is voorstelle hiervoor: In elke geval is die laaste antwoord (kalm besluit oor die geskil) die ideale roete om te volg. Moedig die leerders egter aan om te bespreek wat hulle sou doen, in vergelyking met wat hulle ideaalgesproke wou doen.



Week 8



Week 9


1. Leerders kan sê dat die persoon wat valslik beskuldig word, seergemaak, kwaad, wrokkig of verward is. Hulle reageer dalk deur te skree, te soek na wie werklik die potlood gevat het, te stap na die persoon wat hulle beskuldig het (as jy beskuldig word van ’n oortreding, waarom dit dan nie doen nie?), weier om met die persoon wat hulle beskuldig het, te praat, in trane uit te bars, of om die misverstand kalm te verduidelik en te sê dat dit verkeerd is om iemand te beskuldig sonder dat jy bewyse daarvoor het.

2. Leerders kan sê dat ’n persoon reageer omdat daar gespot word met sy/haar van, deur seergemaak, kwaad, skaam, aggressief of verward te voel. Hulle reageer dalk met geweld, deur te skel, ignoreer diegene wat hulle terg, verduidelik dat hulle trots op hulle van is en redes daarvoor te gee, om die geterg by die onderwyser aan te gee, of om kalm te verduidelik dat dit verkeerd is om iemand oor sy/haar van te spot.

3. Leerders kan sê dat hulle nie verras is nie, verras is, seergemaak, verraai, kwaad, onveilig of simpatiek voel (ma moes regtig baie gespanne/besig/moeg gewees het as sy vergeet het om ’n belofte na te kom). Hulle kan reageer deur hulle ma aggressief te konfronteer, te huil, haar skuldig laat voel of haar te herinner aan haar belofte, en om dit te vra dat dit op ’n latere stadium bespreek kan word.

4. Leerders sal waarskynlik sê dat hulle geïrriteerd, gefrustreerd, vernederd of geïgnoreerd voel. Hulle kan aggressief of gewelddadig reageer, stilbly maar boos of bang voel, of die seun beleefd vertel dat hy verkeerd was en nie voor hulle moes ingedruk het nie.

5. Leerders sal waarskynlik sê dat hulle geïrriteerd, gefrustreerd, vernederd of geïgnoreerd voel. Hulle kan reageer deur hulle arm los te ruk en weg te stap, hulle suster te slaan, hulle ma te vertel, te begin skreeu of te sê dat hulle suster hulle moet laat staan, of om die probleem later te bespreek wanneer hulle albei kalm is.

Aktiwiteit 21. Jy kan vrywilligers vra om te lees wat in die spraakborrels geskryf

is, of vrywilligers vra om dit te vertolk. 2. Antwoorde sal grootliks verskil, maar leerders se antwoorde moet

dieselfde wees as dié wat volg. Bly onbevange en aanvaar alle tersaaklike en gepaste antwoorde. a. Leerders kan sê dat die eerste seun nie eintlik ’n geskil hanteer

nie, hy ignoreer dit. Niks sal verander nie, uiteindelik sal hy sy vriende verwyt, juis omdat hy nooit konflikte met hulle hanteer nie; gevolglik kan hulle nooit die oorsake van hierdie konflikte bepaal nie. Aan die ander kant word ’n openlike konflik vermy, en as dit nie ’n groot probleem is nie, is dit soms beter om dit te ignoreer en maar net aan te gaan. Hulle sê dalk dat die meisie die konflik baie goed hanteer het, omdat sy kalm gebly het, noukeurig probeer luister het en oor die probleem probeer praat het sodat dit opgelos kon word. Hulle sê dalk dat die tweede seun enigeen kon dwing om na hom te luister en hy kry wat


hy wil hê. Hulle moet egter ook daarop wys dat dit nie altyd werk nie – daar sal altyd mense wees wat harder kan skreeu, ’n geskreeu kan lei tot geweld, die oorsake van die geskil word nie opgelos nie, en die meeste mense wil nie vriende wees met mense wat op hulle skreeu nie.

b. Antwoorde verskil grootliks, maar die leerders moet minstens een van hierdie soorte benaderings (passief, selfgeldend en aggressief ) identifiseer, en kan dan sê dat hulle die elemente van meer as een benadering gebruik.

c. Leerders kan ’n wye verskeidenheid antwoorde voorstel, insluitend om iemand anders te kry om die persoon wat hulle pla, te konfronteer; om te skreeu, wraak te neem, te spot, sarkasties te wees, vriendelik te wees, of om die persoon te ignoreer totdat sy/haar gedrag verbeter.

d. Leerders kan ’n wye verskeidenheid opbouende antwoorde voorstel, maar al die voorstelle moet deel wees van ’n opbouende en selfgeldende antwoord. So byvoorbeeld, kan hulle sê dat hulle iemand sal vra wat ouer is en nie emosioneel betrokke is nie (bv. ’n onderwyser) om die geskil te besleg, hulle skryf dalk neer hoe hulle voel en hoe hulle die probleem wil oplos, of hulle stel voor om met ’n skoolberader te gesels.

Aktiwiteit 31. respek (ry 1); beurte (ry 2); kalm (ry 3); luister (ry 5); saamstem

(ry 7); oplos (ry 9); verstaan (kolom 3); eerlik (kolom 7); praat (kolom 9); kompromis (kolom 11).

2. Aanvaar enige redelike woordeboekdefinisies, op voorwaarde dat die antwoorde van toepassing is op ’n konflikoplossingskonteks (moet byvoorbeeld nie die woord ‘wentel’ in die plek van ‘draai’ gebruik nie, want dit kan nie gebruik word om ’n geskil te besleg nie).

3. Leerders moet minstens vyf wenke neerskryf en minstens vyf van die gegewe woorde gebruik. Hulle kan meer as een woord in ’n wenk gebruik, en dieselfde woord meer as een keer gebruik. Wenke moet geskik wees as konflikoplossing. Hulle skryf byvoorbeeld iets soos ‘Luister noukeurig en met respek, om seker te maak dat jy die probleem verstaan’ (woorde in vetdruk kom uit die blokkiesraaisel).


Aktiwiteit 1: Assessering neem

verskillende vorms aan, afhangende of jy

leerders vra om hulle antwoorde te bespreek,

neer te skryf of

te vertolk.

Jy kan die leerders vra om hulle

antwoorde aan die hele klas of aan die

ander maat in die paar te gee. Sodra hulle

geantwoord het, kan hulle en die gehoor

bespreek hoe doeltreffend hulle antwoord is

en of dit die geskil sal oplos of nie.

Gee besondere aandag aan antwoorde

wat grootliks beangs of aggressief is, omdat

dit daarop kan dui dat die betrokke leerders

emosionele probleme het.

Jou doel is om bespreking en informele

portuurgroepterugvoer te gebruik, sodat die

leerders uiteindelik sal besef dat konflikte

ten beste opgelos kan word deur selfgeldend

in plaas van aggressief te wees.


Hulle moet ook besef dat elkeen in die konflik

redelik gelukkig met die uitkoms moet wees,

en dat almal moet voel dat die beslissing

regverdig is. As mense nie so voel nie, is dit

waarskynlik dat die konflik in ’n latere stadium

weer sal opvlam.

Aktiwiteit 2: Omdat antwoorde so

verskillend is, en die doel van assessering

juis daarop gerig is om leerders te leer om

konflikte opbouend en selfgeldend op te

los, is informele portuurassessering die

beste. Dit kan gedoen word deur middel van

bespreking en terugvoer van individuele

antwoorde deur die hele klas, of anders kan

leerders in pare of klein groepies werk. Loop

rond in die klas terwyl die leerders tydens die

assesseringsfase terugvoer gee, om seker te

maak dat hulle antwoorde tersaaklik en gepas

is. Let op enige leerder wie se antwoorde neig

na ’n buitengewoon passiewe of aggressiewe

benadering, omdat hulle dalk emosionele of

gedragsprobleme ervaar.

Vraag 1: benodig nie assessering nie.

Vraag 2a: Gebruik die bespreking om

leerders te stuur in die rigting waar hulle

besef dat die meisie se antwoord (kalm,

opbouend, selfgeldend) die waarskynlikste

manier is om konflik permanent op te los.

Vraag 2b en 2c: Daar is geen “regte”

antwoorde nie, maar die leerders se

antwoorde kan jou waardevolle insig in hulle

persoonlikheid gee. As hulle meer as een

benadering tot konflikoplossing het, kan dit

interessant wees om uit te vind wanneer

en waar hulle die verskillende benaderings

gebruik het. ’n Kind wat byvoorbeeld afknou,

gebruik dikwels die aggressiewe benadering

teenoor diegene wat te bang is om hom

teen te gaan, maar sal afgeskrik word deur

of heeltemal passief wees teenoor sekere

ander mense. Die rede hiervoor is dat

afknouers dikwels self die slagoffers van

afknouery is.

Vraag 2d: Ondersteun alle antwoorde,

maar gebruik bespreking en terugvoer om

leerders terug te lei tot die besef dat die

beste metodes vir konflikoplossing dié is wat

die regte van alle betrokke partye respekteer,

wat selfgeldend (in plaas van passief of

aggressief) is, wat afhang van duidelike, kalm

en eerbiedige kommunikasie en gewoonlik

neerkom op toegewing deur almal betrokke.

Aktiwiteit 3Vraag 1: Nadat die leerders die aktiwiteit

voltooi het, kan jy die antwoorde uitlees of

vir elkeen ’n fotokopie van die antwoord gee.

Hulle kan hulle eie antwoorde nasien.

Vraag 2: Vra vrywilligers om

woordeboekdefinisies van die gegewe

woorde te verstrek. Moedig leerders aan

om enige bykomende definisies te verstrek

en om die geskiktheid van die definisies in

verband met konflikoplossing te bespreek.

Vraag 3: Dit kan geassesseer word deur

middel van ’n bespreking deur die hele klas,

waar vrywilligers hulle wenke gee en die

klas aangemoedig word om terugvoer te

gee. Anders kan jy die klas in pare of klein

groepies verdeel en toelaat dat hulle elke

lid se wenke binne die groepe as ’n vorm

van informele assessering bespreek. Hulle

moet fokus op die redes waarom die wenke

doeltreffend is of nie, en op die kontekste

waar hulle gebruik word of nie.

Remediëring

• Een manier om die definisie van konflik bekend te stel, is om ’n sensitiewe klasbespreking te hê oor konflikte wat die lewe van Suid-Afrikaners en jou leerders in die besonder beïnvloed het (en dalk steeds beïnvloed). So byvoorbeeld, kan jy die invloed van apartheid, stamkonflikte, politieke konflikte, xenofobie, rassisme, seksisme of bendekonflikte bespreek. Op ’n meer basiese vlak kan jy die oorsake van konflik tussen vriende, broers en susters, of kinders en hulle ouers bespreek. Dit kan ’n goeie inleiding wees tot konflikoplossing (op bladsy 28).


• Vra leerders om konfliksituasies, asook opbouende en afbrekende maniere om sodanige situasies op te los, te vertolk. Wat positiewe konflikoplossing betref, vra hulle om die konflikoplossingstegnieke wat hulle tydens ’n dinkskrum genoem het, te dramatiseer. Dit kan ook ’n goeie konsolideringsaktiwiteit vir Aktiwiteit 3, vraag 3 wees as leerders die wenke vir konflikoplossing wat hulle voorgestel het en wat in verskeie kontekste toegepas word, vertolk.

• Dit sal ook goed wees om ’n plaaslike polisiebeampte of prokureur te kry om die regsimplikasies van afknouery of kuberafknouery (die pos van materiaal wat lasterlik is of ’n mens in die verleentheid bring op die Internet of die selfoonnetwerk) te bespreek, en om te hoor wat kinders kan doen om hulle teen hierdie bedreigings te beskerm. ’n Polisiebeampte sal ook talle interessante stories kan vertel oor konflikoplossing, omdat die polisie dikwels kwaai mense moet hanteer.

Uitbreiding

• Leerders kan individueel, in pare of klein groepies werk aan ’n aanbieding oor ‘internasionale vredemakers’ of mense wat bekend is vir hulle vaardighede om konflikte op te los of te vermy. So byvoorbeeld, kan hulle Mattie Stepanek bespreek (hy het in Washington diens gedoen as ’n vredesadvokaat en ses digbundels oor vrede gepubliseer voor hy op 13-jarige ouderdom aan spierdistrofie oorlede is), of die Dalai Lama, aartsbiskop Desmond Tutu, president Nelson Mandela, moeder Teresa, prinses Diana (veral haar werk om landmyne verban te kry), Mahatma Gandhi of professor Wangari Maathai.

• Afknouery is ’n groot probleem in talle skole. Vra leerders om afknouery as ’n probleem in Suid-Afrikaanse skole oor die algemeen of in hulle eie skool in die besonder, na te vors. Hulle moet die oorsake van afknouery identifiseer en moontlike oplossings voorstel. As hulle fokus op hulle eie skool, kan hulle plakkate maak of ’n aanbieding gee in samekomste oor die gevolge van afknouery en hoe kinders wat afgeknou word, hulp en ondersteuning kan kry.

• ‘Kuberafknouery’ (afknouery deur die misbruik van toepassings, soos Facebook, Mxit, Twitter, e-pos, blogs of foto’s en video’s wat op die Internet gepos word) is ’n grotewordende probleem vir kinders en tieners. Vra leerders om ’n dinkskrum te hou en ’n ‘kuberveiligheid’-veldtog te loods, waar hulle (d.m.v. hulpmiddels soos aanbiedings, plakkate en artikels in die skoolblad) illustreer op watter maniere hulle hulleself kan beskerm teen ‘kuberafknouery’ en die stappe wat hulle kan neem as hulle slagoffers van aanlyn-afknouery is.


Week 8 Leeswerk: VrydagaandeLeerdersboek bladsy 30—31 Tydsduur: 30 minute



Lees oor veilige omgewings en hoe om konfliksituasies te vermy



Eenheid 4 geleer het. Bespreek ook waarom dit gevaarlik is vir ’n kind om fisies te probeer keer dat een kwaai grootmens ’n ander een seermaak.






gehou het.






RemediëringWys leerders wat stadig lees hoe om te vluglees om agter te kom waaroor die teks handel. Wys hulle ook hoe om te soeklees om spesifieke inligting te vind.





UitbreidingVerdeel die leerders in groepe. Laat die helfte van die klas die storie dramatiseer tot die tyd toe Mabel aan mnr. Dlamini se deur geklop het. Die ander helfte van die leerders voer die storie op vanwaar mnr. Dlamini uit die huis kom, tot aan die einde. Die volgende akteurs moet in albei groepe wees: Mabel, kleinsus, ma, Sifiso, mnr. Dlamini.

Week 9 Leeswerk: Liewer bang Jan as dooie JanLeerdersboek bladsy 32—33 Tydsduur: 30 minute



Lees oor veilige omgewings en hoe om konfliksituasies te vermy



Eenheid 4 geleer het. Verduidelik ook wat die titel beteken, asook die uitdrukking kop uittrek (‘chicken’).






gehou het.










RemediëringStel ’n tydsbeperking vir die lees van die teks. Sodoende sal stadiger lesers op die leestaak fokus en hulle leesspoed en -vlotheid begin verbeter.

UitbreidingLaat die leerders ’n kort verslag (vir die koerant) skryf oor wat met twee van Ricardo se maats op pad huis toe gebeur het.

Formele assesseringstaak 1: – Projek: Ontwerp en maakLeerdersboek bladsy 34—35 Tydsduur: 30 minute



Persoonlike sterk punte: identifiseer, verken en waardeer eie sterk punte • Sterk punte van ander • Suksesvolle ervarings as gevolg van eie sterk punte: prestasies en

opwindende ervarings by die skool en by die huis• Minder suksesvolle ervarings • Maniere om minder suksesvolle ervarings na positiewe

leerervarings te verander: gebruik sterk punte om swak punte te verbeter

• Respek vir eie en ander se liggame: privaatheid, integriteit van die liggaam en weerhouding van dwelmmisbruik

• Hoe om eie liggaam te respekteer en op te pas • Hoe om ander se liggame te respekteer • Redes om jou eie en ander se liggame te respekteer • Hanteer konflik: voorbeelde van konfliksituasies by die huis en

die skool • Strategieë om konflik te vermy • Nuttige reaksies op konfliksituasies

AgtergrondIn hierdie taak word van leerders vereis om ’n gemengdemedia-collage te maak, waarin hulle die volgende illustreer: a) hulle sterk punte, b) die suksesse wat hulle tuis en by die skool behaal het, c) hoe hulle oor hulle liggame voel, d) hoe hulle konflik in hulle lewe hanteer. Hulle moet die inhoud wat gedurende die eerste kwartaal gedek is, as basis vir hierdie werk gebruik. Die plakkaat moet in vier dele verdeel word, een om elkeen van hierdie onderwerpe te dek. Elke onderwerpvierkant moet geïllustreer word met prente of ’n collage wat gemaak word van ou tydskrifte of herwinde afval. Die leerder moet ook twee sinne oor elke onderwerp skryf en dit in die tersaaklike vierkant insluit.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 34–35; afvalpapier; potlode; uitveërs; A3-plakkaatpapier; skêre; ou tydskrifte; kleurvetkryt en/of koki’s


Skets die taak in breë trekke vir die leerders• Laat tyd toe in Kwartaal 1, Week 10 ná Eenheid 4, om met die

leerders oor hierdie Formele Assesseringstaak te praat.• Lees saam met hulle deur die taak (verduidelik op bladsy 34 en 35

van die Leerdersboek) en beantwoord enige vrae.• Bespreek die verskillende maniere waarop leerders hulle

plakkate kan illustreer en vertel hulle waar die hulpbronne wat hulle kan nodig kry, gehou word. Dit is dalk nuttig om ’n voorbeeldplakkaat te maak om vir die leerders te wys.

• Herinner die leerders aan die belangrikheid om te beplan.• Wys daarop dat plakkate die oog moet vang, en gewoonlik op

twee meter afstand gelees en bekyk word. Herinner ook die leerders daaraan dat die belangrikste inligting die duidelikste moet wees (dit word bv. met groter prente geïllustreer, of in ’n groter en duideliker letter tipe verduidelik).

• Vestig die leerders se aandag op die assessering van die taak (sien bladsy 35 van die Leerdersboek). Terwyl hulle die plakkate ontwerp, moet hulle dink hoe hulle geassesseer gaan word.

• Laat die leerders een tot twee weke toe om die plakkate te voltooi.

Die taakHierdie Formele Assesseringstaak verskyn op bladsy 34–35 van die Leerdersboek.

Assesseer die taakVerkry in Afdeling 3 van hierdie Onderwysersgids inligting hoe om die leerders se voltooide take te assesseer. Hier is ’n rubriek.

Kriteria 4–5 punte 2–3 punte 0–1 punt

Gehalte van die inhoud (10 punte)

Die inhoud is uitmuntend

Die inhoud is bevredigend

Die inhoud is nie bevredigend nie

Toepaslikheid van die inhoud (5 punte)

Al die inhoud is heeltemal toepaslik

Die meeste van die inhoud is toepaslik

Die meeste van die inhoud is nie toepaslik nie

Hoeveelheid inhoud (5 punte)

Daar is twee of meer sinne in elke afdeling

Daar is twee sinne in elke afdeling

Daar is minder as twee sinne in elke afdeling

Gebruik van foto’s of illustrasies (3 punte)

Daar is foto’s of illustrasies op die plakkaat en dit is geskik en interessant

Daar is foto’s of illustrasies op die plakkaat, maar dit is nie almal geskik nie OF dit is nie besonder interessant nie

Daar is geen foto’s of illustrasies nie OF die meeste foto’s of illustrasies is nie geskik nie

Gebruik van herwinde afvalvoorwerpe (3 punte)

Daar is ’n reeks interessante herwinde afvalvoorwerpe op die plakkaat

Ander voorwerpe word op die plakkaat gebruik, maar dit is nie alles herwinde afval nie

Daar is geen ander voorwerpe op die plakkaat nie OF die voorwerpe is nie herwinde afval nie

Aanbieding (4 punte) Die plakkaat is baie goed aangebied (netjies en lyk interessant)

Die plakkaat word bevredigend aangebied (redelik netjies en lyk interessant)

Die plakkaat is nie goed aangebied nie (nie netjies nie en lyk nie interessant nie)

Totaal: 30 punte


Hersiening: Kwartaal 1Leerdersboek bladsy 36—37

Hierdie aktiwiteite bied leerders ’n geleentheid om konsepte en vaardigheide wat gedurende Kwartaal 1 geleer is, te konsoliseer. Leerders kan dit in die klas of as huiswerk doen. Daar word voorgestel dat hulle die aktiwiteite individueel voltooi as ’n vorm van selfassessering.

Jy kan die antwoorde vir die leerders op die bord skryf en/of dit hardop sê in gevalle waar dit meer gepas is.

Aktiwiteit 11. Antwoorde sal verskil, maar die leerders kan iets skryf soos: ‘My

sterk punte is dit waarin ek goed is. My sterk punte beskerm my en help my om die lewe se uitdagings te hanteer.’

2. Antwoorde sal verskil, maak sluit sinne in soos: ‘Ek is ’n goeie maat’, ‘Ek hanteer verandering goed’, ‘Ek werk hard’ of anders is dit gebaseer op vaardighede, soos: ‘Ek is ’n briljante sokkerspeler’ of ‘Ek is slim’.

3. Antwoorde sal verskil, maar kan dieselfde wees as die leerders se antwoorde op vraag 2.

4. Beskou ’n verskeidenheid definisies op onbevange manier. Leerders kan iets sê soos: ‘Sukses is om die doelwitte wat jy vir jouself gestel het, te bereik. Sukses kan beteken om iets nuuts te leer, om iets te doen wat jy nog nooit voorheen gedoen het nie, of om ’n taak te voltooi.’

5. Antwoorde sal grootliks verskil, maar leerders kan iets sê soos: ‘Ek het my Graad 5-klaviereksamen geslaag’ of ‘Ek het onderskeiding vir Aardrykskunde gekry’. Hulle lys dan tersaaklike sterk punte wat hulle gehelp het om sukses te behaal. So byvoorbeeld, sê hulle dalk dat hulle dit kan doen omdat hulle ure oefen, of hulle het ekstra klasse gekry, of hulle het geweier om moed op te gee.

Aktiwiteit 2Vraag 1 en 2: Leerders moet ’n gepaste prent van hulleself teken (daar is ’n goeie voorbeeld op bladsy 21 van die Leerdersboek) en voorbeelde gee van hoe hulle hulle liggame respekteer en versorg. Antwoorde sal verskil, maar hulle kan iets sê soos: ‘gebruik nie dwelms nie’, ‘was noukeurig elke dag om skoon te bly’ of ‘kry genoeg slaap’.

Aktiwiteit 31. Leerders teken ’n gepaste prent van hulleself in swemklere.2. Die privaatdele van ’n mens se liggaam is daardie dele wat

gewoonlik deur ’n swembroek of onderklere bedek word.



3. Definisies sal verskil, maar moet iets wees soos: ‘Privaatheid is die reg dat ander mense nie na jou kyk of jou pla nie’. Leerders verstrek verskillende voorbeelde van wanneer hulle privaat wil wees, maar sê dalk die volgende: ‘wanneer ek aantrek’ of ‘wanneer ek badkamer toe gaan’.

4. Antwoorde sal verskil, maar die leerders moet iets sê soos: ‘ons hou van goeie aanraking, want ons voel of iemand ons liefhet en vir ons sorg, maar slegte aanraking voel ongemaklik, verkeerd of maak seer’.

5. Leerders moet heeltemal duidelik daaroor wees dat elke persoon die absolute reg het om te besluit wie mag of mag nie aan sy/haar liggaam raak nie.

Aktiwiteit 4Vraag 1 en 2: leerders verstrek ’n verskeidenheid antwoorde wat op Eenheid 4 gebaseer is. Gepaste antwoorde kan die volgende insluit: ‘hulle moet kalm bly en praat oor wat hulle dink die probleem is en hoe elkeen van hulle dit opgelos wil hê’ of ‘hulle behoort noukeurig en eerbiedig te luister na mekaar voordat elkeen probeer om sy/haar kant van die storie te vertel’.

85LIGGAAMSOPVOEDING KWARTAAL 1

Unit 11

Eenheid Discover your strengthsLeerdersboek bladsye xx-xx Tydsduur: 2 uur

LiggaamsopvoedingMODULE 1: Beweeg, draai, lig op en balanseer

Unit 11

Eenheid Opwarming en veiligheidsreëlsLeerdersboek bladsy 39—46 Tydsduur: 1 uur



Deelname aan aktiwiteite wat verskillende maniere bevorder om te beweeg, te draai, op te lig en te balanseer deur verskeie liggaamsdele met beheer te gebruik Veiligheidsmaatreëls betreffende beweeg-, draai-, oplig- en balanseeraktiwiteite


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Verdeel die keëls in vyf stelle van ses en gee vir elke stel ’n

springtou.

Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: Opwarming

• Opwarming bestaan uit twee minute van stadige draf en agt minute van strek.

• Leerders moet vir twee minute om die veld of saal draf. As onderwyser is dit jou taak om hulle aan te moedig en te keer dat hulle bloot ophou of stap.

• Wanneer jy met die strekke begin, demonstreer en tel 16 sekondes hardop uit. Elke strekoefening moet vir 16 sekondes aan beide die linker- en regterkant gehou word. Staan gesig na die son gekeer, met leerders in ’n perdeskoen wat direk na die onderwyser kyk. Elke leerder moet genoeg ruimte hê om gemaklik op hul eie te beweeg. Elke leerder moet jou kan sien en hoor.

• Gaan die veiligheidsreëls na en kontroleer die area vir gevare. Sorg dat hulle almal water, sonskerm en hoede op het as die les buite is en dit ’n warm dag is.

• Noodhulp: Verduidelik, en gaan deur die teks oor noodhulp, die verskil tussen bloed sien en nie bloed sien nie. Leerders moet verstaan dat albei soorte wonde gevaarlik kan wees.

• Noodhulpfeite: Lees deur hierdie feite en maak seker dat leerders die verskillende stappe om te volg as iemand val en homself beseer of homself sny, verstaan.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 39–46; 30 keëls, bekers of bakens (of leerderskoene); vyf springtoue (opsioneel)


Aktiwiteit 2: Veiligheidsmaatreëls

• Lees eers deur die reëls met die leerders en deel hulle dan in pare op.

• Gee die leerders vyf minute om die reëls te bespreek en hulle eie by te voeg.

• Gee die leerders dan nog drie minute om aan mekaar te verduidelik wat om te doen as iemand sleg val of seerkry.

Aktiwiteit 3: Deelname

• Verdeel die leerders in groepe van vier of vyf. Gee vir elke groep ses keëls en ’n springtou.

• Laat elke groep ’n leier kies wat dan die keëls in die formasie uiteen kan sit waarvan hulle hou. Die keëls moet ’n minimum van tien groot treë uitmekaar wees. Moedig die leerders aan om hulle keëls sowat 4 m uitmekaar te plaas sodat hulle tydens die les kan oefen.

• Die leerder beweeg dan van keël na keël terwyl die res van die groep toekyk. Die leerder moet by elke keël vir 30 sekondes ’n handeling uitvoer voor daar na die volgende keël beweeg word. So byvoorbeeld, huppel die leerder van keël 1 na keël 2, en wanneer hy by keël 2 kom, spring hy op een voet terwyl hy sy hande klap en ‘Veels Geluk’ sing. Van keël 2 af doen hy dan wawiele tot by keël 3. By keël 3 spring hy vir 30 sekondes met ’n tou.

• Die leier se bewegings moet huppel, spring, hardloop, naelloop of spring asook enige soort balansering insluit.

• Nadat die leier ses keëls voltooi het, moet die verskillende lede van die groep self die roetine uit die hoof doen. Die leier kan hulle help as hulle dit nie reg doen nie.

• Sodra al die groeplede die roetine voltooi het en die leier met hulle optredes tevrede is, word ’n ander leier gekies en herhaal die leerders die aktiwiteit deur ’n nuwe roetine te doen.

Aktiwiteit 4: Afkoelroetine

• Laat die leerders help om die toerusting weg te pak.• Laat die leerders dan op die grond gaan lê en die strekoefening

doen, hulle moet dit vir 16 sekondes hou.• Maak seker die leerders staan stadig op en skud hulle liggame uit

terwyl hulle hul ledemate losweg beweeg en net daarop ingestel is om ontspanne en gemaklik te voel.


Formele assesseringHou ’n rekord van elke leerder se deelname

aan die les. Jy kan die Liggaamsopvoeding:

Rekordblad in die Formele

Assesseringsafdeling (Afdeling 3) gebruik vir

die aanteken van leerders se deelname.


Aktiwiteit 1: Leerders moet vir twee minute

om die veld probeer hardloop. Leerders moet

al die strekke reg doen, soos per opdrag. Hulle

moet die strekke vir 16 sekondes hou.

Aktiwiteit 2: Leerders moet met die

onderwyser en hulle maats meedoen aan die

verskillende vrae en reëls. Hulle moet aktief

aan die besprekings deelneem en begrip toon

waarom die veiligheidsreëls so belangrik is

vir hulle welsyn.

Aktiwiteit 3: Leerders moet probeer om

die leier se roetine met entoesiasme te volg

en ’n behoefte toon om dit reg te doen.

Aktiwiteit 4: Leerders moet al vier

stadiums van die afkoeloefening voltooi.

Remediëring

• Sommige leerders mag sukkel om vir twee minute om die veld of saal te hardloop. Dit kan ’n doelwit wees wat hulle kan stel om aan die einde van die kwartaal te bereik. Moenie dat hulle stap of uitsit nie. Moedig hulle aan om die 4 rondtes te voltooi, selfs al wissel hulle stap met draf af. Moenie hierna kyk vanuit ’n volwasse perspektief nie: hulle is nege- of tienjarige leerders wat op hulle ouderdom behoort te kan hardloop.

• Strekke wat vir leerders moeilik mag wees, is die sywaartse en kwadriseps-strekke. Die sywaartse strek kan gedoen word deur die hand net tot by die knie te laat sak en die kwadriseps-strek deur vir ondersteuning aan ’n muur of stoel vas te hou indien die kind met balans sukkel.

Uitbreiding

• Moedig die uiters fikse en rats leerders aan om nog een of twee rondtes om die veld/saal te voltooi vir die opwarmings- en afkoeloefeninge.

• Sommige leerders is dol oor noodhulp. Moedig hierdie leerders aan om by die Rooikruisvereniging of St. John’s aan te sluit en ’n noodhulpwerker te word.

Unit 12

Eenheid BeweegLeerdersboek bladsy 47—48 Tydsduur: 1 uur



• Deelname aan aktiwiteite wat verskillende maniere bevorder om te beweeg, te draai, op te lig en te balanseer deur verskeie liggaamsdele met beheer te gebruik

• Veiligheidsmaatreëls betreffende beweeg-, draai-, oplig- en balanseeraktiwiteite




VoorbereidingRaak vertroud met die materiaal in hierdie eenheid deur die inligting en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.


• Opwarming bestaan uit twee minute van stadige draf en agt minute van strek. Leerders moet vir twee minute om die veld of saal draf. As onderwyser is dit jou taak om hulle aan te moedig en te keer dat hulle bloot ophou of stap.

• Wanneer jy met die strekke begin, demonstreer en tel 16 sekondes hardop uit. Elke strekoefening moet vir 16 sekondes aan beide die linker- en regterkant gehou word. Staan gesig na die son gekeer, met leerders in ’n perdeskoen wat direk na die onderwyser kyk.

Aktiwiteit 2: VeiligheidsmaatreëlsGaan die veiligheidsreëls met die leerders na en kontroleer vir gevare in die gebied wat jy vir die les gebruik.


• Verdeel die klas in twee: die leeus en spoorsnyers. Laat een helfte van die leerders aan een kant van die veld of saal staan. Die ander helfte moet in ’n halfsirkel aan die teenoorgestelde kant sit. Hulle rugkant moet na die eerste helfte van die klas wys.

• Kies ’n leier uit die leeus. Dit is hierdie persoon te taak om te brul. (Besluit hoe die leier werk: dieselfde persoon kan twee keer brul en dan die tweede leier kies, of elke leerder kan ’n beurt as leier kry deur in ’n kloksgewyse rigting om die halfsirkel te beweeg.)

• Knik vir die spoorsnyers sodat hulle stadig na die leeusirkel kan begin beweeg. Nadat die leier van die leeus gebrul het, draai die hele ‘trop’ leeus om en identifiseer die spoorsnyers wat beweeg het en dus in die middel van die halfsirkel moet sit.

• Die speletjie duur voort en kan op twee maniere eindig. Opsie 1: ’n Aantal spoorsnyers bereik die leeusirkel sonder dat hulle gevang word. Opsie 2: Geeneen van die spoorsnyers bereik die leeusirkel nie, maar daar is ’n paar leerders, of ’n enkele een, wat die laaste is om uit te val. Gee in albei gevalle vir elke leerder punte, dus vyf punte as jy die leeusirkel bereik en drie punte as jy die laaste is wat uitval.

• Leerders tel aanmekaar hulle punte bymekaar soos die speletjies tydens die les gespeel word. Sodra al die spoorsnyers uit is of die sirkel bereik het, ruil die spanne om.

• Hou aan speel vir die res van die klas. Almal moet ’n geleentheid kry om minstens een keer tydens die les ’n leier te wees.

Aktiwiteit 4: AfkoelroetineHerinner hulle om stadig op te staan. Moedig hulle aan om hulle ruggraat stadig reguit te maak soos hulle opstaan.








Aktiwiteit 1: Leerders moet vier keer om

die veld probeer hardloop. Hulle moenie stap

en tou opgooi nie.

Leerders moet al die strekke reg doen,

soos per opdrag.

Hulle moet die strekke vir 16 sekondes hou.

Aktiwiteit 2: Leerders moet met die

onderwyser en hulle maat beraadslaag

oor die verskillende vrae en reëls. Hulle

moet aktief aan die besprekings deelneem

en begrip toon waarom die bespreking so

belangrik vir hulle welsyn is.

Aktiwiteit 3: Hou ’n klaslys van leerders se

puntetellings. Tel die punte aan die einde van

die les bymekaar en kyk wie het die hoogste

en die laagste puntetelling in die klas. Moedig

diegene wat eerste uitval aan om in die

volgende speletjie beter te probeer vaar.

Aktiwiteit 4: Leerders moet al drie


RemediëringSekere leerders sukkel met balansering. In hierdie speletjie moet hulle vries in die posisie waarin hulle is, wat op een voet of op albei kan wees. Sê vir daardie leerders wat waggel as hulle probeer vries, dat dit help om laag op die grond te bly sodat hulle hulle bene en rug moet buig wanneer hulle na die leeus toe stap/hardloop. Hulle moet ’n stilstaande voorwerp te vind om op te fokus soos ’n kraak in die muur of ’n rots op die grond.

UitbreidingVir leerders wat baie vinnig beweeg en die leeusirkel in rekordtyd bereik (voor die speletjie vir die res van die klas op dreef kan kom), kan jy al die spoorsnyers van een area na die ander laat beweeg en sodoende hulle roete langer as ’n eenvoudige lyn van A na B maak. So byvoorbeeld, stel jy verskillende keëls in ’n sigsag- of vierkantige formasie op en sê vir die spoorsnyers om van keël 1 na keël 2 na keël 3 na keël 4 te beweeg en eers dan na die leeusirkel te gaan.

Unit 13

Eenheid BalanseerLeerdersboek bladsy 49 Tydsduur: 1 uur



• Deelname aan aktiwiteite wat verskillende maniere bevorder om te beweeg, te draai, op te lig en te balanseer deur verskeie liggaamsdele met beheer te gebruik

• Veiligheidsmaatreëls betreffende beweeg-, draai-, oplig- en balanseeraktiwiteite






• Die opwarming bestaan uit twee minute van stadige draf en 8 minute van strek.


• Wanneer jy met die strekke begin, demonstreer en tel 16 sekondes hardop uit. Elke strekoefening moet vir 16 sekondes aan beide die linker- en regterkant gehou word. Staan gesig na die son gekeer, met leerders in ’n perdeskoen wat direk na die onderwyser kyk. Elke kind moet genoeg ruimte hê om gemaklik op sy/haar eie te beweeg. Elke kind moet jou kan sien en hoor.

Aktiwiteit 2: VeiligheidsmaatreëlsGaan die veiligheidsreëls met die leerders na en kontroleer die area vir gevare in die gebied wat jy vir die les gebruik.


• Die doel van hierdie speletjie is om soveel moontlik ‘slakdoppe’ (mense) op die rug van die slak (persoon) te balanseer sonder om af te val. Dit is eintlik slegs moontlik met twee mense op die slak se rug, maar sommige leerders kan egter drie mense op die slak se rug behartig as hulle klein en goeie balanseerders is.

• Volg die aanwysings in die Leerdersboek.• Wanneer jy ‘Slak’ uitroep, kan die leerders besluit om een van twee

dinge te doen: hulle kan ’n hande-viervoet-‘slak’-posisie inneem of in ’n bal oprol en op iemand se rug klim. Dit word die slakposisie genoem.

• Voordat almal ’n slak kry om op te klim, laat diegene sonder ’n maat weer in die kamer rondstap. Doen dit deur ‘Stap’ of ‘Blaarslaai’ te skree.

• Twee goed sal in hierdie rondte gebeur. Diegene met slakdoppe op hulle rug moet so bly en stadig in die kamer rondbeweeg. Diegene daarsonder moet net wag tot jy weer ‘Slak’ in hierdie rondte skree en dan maak hulle soos ’n slak of sluit by ’n ander slak aan.

• As jy weer ‘Slak’ roep, moet diegene sonder ’n maat probeer om ’n slak met ’n slakdop op sy/haar rug te vorm.

• Hierdie deel van die speletjie sal eindig wanneer almal deel van ’n slak-en-slakdopsamespel is of ideaal gesproke, wanneer twee of drie leerders hulle bo-op een leerder se rug balanseer. Wanneer dit gebeur, begin die volgende stadium van die speletjie.

• Gedurende stadium 2 kan die leerders opstaan en strek of omruil as hulle knieë ’n blaaskansie kort. Hulle doen dit terwyl die onderwyser ’n Beginstreep en ’n Eindstreep oprig.

Hierdie speletjie kan nie op ’n geteerde of gruisoppervlak gespeel word nie. As die oppervlak waarop die leerders LO moet doen enige hiervan is, moet die speletjie aangepas word. Die ‘slak’ (d.w.s. die persoon aan die onderkant) sal nie sy/haar knieë en hande op die grond kan plaas terwyl hy/sy die ander twee mense op die rug ondersteun nie. Die onderste persoon sal sy/haar hande en voete op die grond moet plaas, met die knieë bo die grond gelig. Hierdie metode beteken hulle kan steeds die mense op hulle rug ondersteun.

BELANGRIK


• Roep die volledige slakke na die beginstreep en laat hulle slakreisies hou. Die eerste slak wat met drie mense op sy rug klaarmaak, kry 15 punte. Die eerste slak wat met twee mense op sy rug klaarmaak, kry 10 punte. Die eerste slak wat met een mens op sy rug klaarmaak, kry 5 punte. As iemand afval, word die hele slak uit daardie reisies diskwalifiseer. Hulle kan aan die volgende resies deelneem.

• Die aanbevole afstand vir die resies is tussen 8 m en 12 m.


• Laat die leerders in hulle slakspannetjies bly, en op die grond gaan lê en stervorms skep deur met hulle voete aan mekaar te raak.

• Laat die leerders hulle bene teen ’n hoek van 45 grade oplig. • Leerders trek hulle knieë teen die bors vas en rol hulle rug stadig,

een werwel op ’n maatslag, teen die grond.



Rekordblad in die Formele Assesserings-

afdeling (Afdeling 3) gebruik vir die aanteken

van leerders se deelname.


Aktiwiteit 1: Leerders moet vir twee minute

om die veld probeer hardloop. Leerders moet

al die strekke reg doen, soos per opdrag. Hulle

moet die strekke vir 16 sekondes hou.

Aktiwiteit 2: Leerders moet met

die onderwyser en hulle maat oor die

verskillende vrae en reëls beraadslaag. Hulle

moet aktief aan die besprekings deelneem

en begrip toon waarom die bespreking so

belangrik vir hulle welsyn is.

Aktiwiteit 3: Hou op ’n klaslys rekord van

die punte wat in die resies aangeteken is.

Aktiwiteit 4: Leerders moet al vyf


RemediëringLeerders wat sukkel om op iemand se rug te balanseer, moet tyd saam met ’n maat daaraan bestee om verskillende maniere van doeltreffende balansering te probeer. Laat hulle dit buite die speletjie-area probeer, sodat daar geen tyds- of groepdruk is nie.

UitbreidingProbeer sien hoeveel mense hulle veilig op een persoon se rug kan balanseer. Dit moet ’n statiese aktiwiteit wees, dus sonder beweging en geen resies nie. Hou toesig oor die veiligheid van hierdie uitbreidingsoefening.


Unit 14

Eenheid Beweeg jou liggaamLeerdersboek bladsy 50 Tydsduur: 1 uur


Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Uitvoer van bewegings in aktiwiteite wat verskillende maniere bevorder om te beweeg, te draai, op te lig en te balanseer deur verskeie liggaamsdele met beheer te gebruik


Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: OpwarmingDie leerders het in Week 1 geleer hoe om hierdie opwarming te doen. Volg die stappe in Eenheid 1 vir hierdie aktiwiteit.


• Die leerders het in Week 3 geleer hoe om hierdie opwarming te doen. Volg die stappe in Eenheid 3 vir hierdie aktiwiteit.

• Neem die leerders vir formele assesseringdoeleindes waar. Gebruik die inligting in Afdeling 3 van hierdie Onderwysersgids om jou waarneming te lei.

Aktiwiteit 3: AfkoelroetineDie leerders het in Week 3 geleer hoe om hierdie afkoeloefening te doen. Volg die stappe in Eenheid 3 vir hierdie aktiwiteit.

Formele assesseringHou ’n rekord van elke leerder se deelname aan die les. Jy

kan die Liggaamlike opvoeding: Rekordblad in die Formele

Assesseringsafdeling (Afdeling 3) gebruik vir die aanteken van

leerders se deelname.

Die eerste formeel geassesseerde bewegingsaanbieding

vir Kwartaal 1 kom uit Aktiwiteit 2. Verwys na die Formele

Assesseringafdeling (Afdeling 3) vir assesseringsleiding en die

rubriek vir die aktiwiteit.

RemediëringLaat leerders toe om mekaar te help, indien nodig, om op iemand se rug te klim en hulle te help om in hierdie posisie te balanseer.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 50; bakens om Begin- en Eind-streep aan te dui

LOT


UitbreidingVra leerders om ’n speletjie soortgelyk aan ‘Slak-Slak’ te ontwerp. Hulle moet reëls, aksies en ’n puntestelsel vir elke unieke speletjie hê. Hulle moet hulle speletjie ook ’n naam gee. Hierdie uitbreidingsaktiwiteit kan as individuele taak of in pare/groepe voltooi word.

Unit 15

Eenheid Draai en balanseerLeerdersboek bladsy 51—52 Tydsduur: 1 uur



Uitvoer van bewegings in aktiwiteite wat verskillende maniere bevorder om te beweeg, te draai, op te lig en te balanseer deur verskeie liggaamsdele met beheer te gebruik




• Hierdie speletjie word in pare gespeel. Dit word voltooi om ’n baan van ongeveer 30 m wat tydens die les uitgemerk word.

• Elke paar voltooi die baan vier keer, en wissel ná elke resies van draer na een wat gedra word.

• Ideaal gesproke behoort die kleinste een van die twee die een op die spanmaat se rug te wees.

• Dit neem ’n rukkie om in hierdie speletjie in te kom; moet dus nie die leerders dadelik begin assesseer nie. Laat hulle daaraan gewoond raak om op hulle maat se rug te sit en saam in die ruimte rond te beweeg. Laat hulle aanvanklik stap en sodra hulle daaraan gewoond is, stadigaan (met jou toestemming) begin hardloop. Dit kan enigiets van vyf tot tien minute duur, afhangende van die groep leerders.

• Maak seker al die pare is agter die beginstreep en beweeg eers op die beginfluitjie/bevel.

• Ken punte toe volgens posisies behaal: eerste posisie = 1 punt; tweede posisie = 2 punte; derde posisie = 3 punte, ens.

• Die paar met die laagste punte aan die einde van al die resiese is die suksesvolste.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 51–52; ses merkers vir die perderesiesbaan; twee merkers vir die Begin- en Eindstreep in die kruiwareisies

LOT



• Hierdie speletjie word in pare gespeel. Van die pare word vereis om ses keer van die Begin- tot by die Eindstreep te beweeg.

• Die pare wissel ná elke resies van kruiwa tot bestuurder, en omgekeerd.

• Ideaal gesproke moet die kleinste een van die twee die een wees wat parallel met die grond is en wie se voete vasgehou word.

• Dit neem ’n rukkie om in hierdie speletjie in te kom; moet dus nie die leerders dadelik begin assesseer nie. Laat hulle daaraan gewoond raak om op hulle hande en stadig te loop, sodat hulle suksesvol as spanmaats is. Dit kan enigiets van vyf tot tien minute duur, afhangende van die groep leerders.

• Die onderwyser moet seker maak dat al die pare agter die beginstreep is en eers op die beginfluitjie/bevel begin beweeg.

• Ken punte toe volgens posisies behaal: eerste posisie = 1 punt; tweede posisie = 2 punte; derde posisie = 3 punte, ens.

• Die paar met die laagste punte aan die einde van al die resiese is die suksesvolste.


• Volg die aanwysings in die Leerdersboek.• Maak seker dat al die leerders in ’n ruimte van hulle eie staan.





Die tweede formeel geassesseerde bewegingsaanbieding

vir Kwartaal 1 kom uit Aktiwiteit 2 en 3. Verwys na die Formele


rubriek vir die aktiwiteite.

RemediëringDie waarskynlikste probleemarea vir sommige leerders tydens die voltooiing van Aktiwiteit 2 is swak spiertonus, wat hulle sal laat sukkel om iemand op hulle rug te dra. In hierdie geval kan jy hulle stilweg help deur die kleinste lid van die klas te kies en die leerder aan te moedig om die assessering met die ligste moontlike lading te voltooi. In plaas daarvan dat hulle vier rondtes voltooi, hoef hulle net twee te voltooi: een as die draer en een as die een wat gedra word. Aangesien dit ’n assessering is, moet die leerders hierdie aktiwiteit voltooi om geassesseer te word.

Die ander probleemarea kan die kruiwaresies in Aktiwiteit 3 wees, omdat die leerder wat op die vloer is, swak spiertonus in sy/haar arms kan hê en dus sal sukkel om vinnig genoeg te beweeg sodat die paar kan meeding. Neem in hierdie geval die paar uit die resies en laat hulle toe om die afstand sonder tyds- of groepdruk te voltooi. In plaas daarvan

LOT

• Besluit of die pare van speletjie tot speletjie ruil. As jy besluit om die pare te ruil, moet jy seker maak dat al die spanmaats ruil, sodat dit billik is teenoor al die leerders.

• As jou klas baie groot is, kan jy dit in vier groepe verdeel, met twee wat die Perderesies oefen en die ander twee wat die kruiwa oefen. Ná tien minute van oefentyd kan jy die groep se resies dophou en by die wenstreep punte aanteken, terwyl jy die ver-antwoordeliker leerlinge gebruik om jou te help met die resiese wat jy nie kan sien nie.

BELANGRIK


dat hulle ses resiese voltooi, kan hulle net twee voltooi: een as die draer en een as die een wat gedra word. Aangesien dit ’n assessering is, moet die leerders hierdie aktiwiteit voltooi ten einde geassesseer te word.

UitbreidingDie pare wat enige van die twee aktiwiteite besonder maklik vind, kan oor ’n langer afstand teen mekaar meeding.

Unit 16

Eenheid Beweeg en balanseerLeerdersboek bladsy 53—54 Tydsduur: 1 uur



Deelname aan aktiwiteite wat verskillende maniere bevorder om te beweeg, te draai, op te lig en te balanseer deur verskeie liggaamsdele met beheer te gebruik


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Skep’n eiland met die 4 ekstra velle koerantpapier in die middel

van die veld/saal. Hulle kan oorvleuel. • Plaas die 60 items in die middel van hierdie eiland. • Rondom die eiland, ongeveer 10 – 12 m verder, plaas jy 6 velle

koerantpapier op ses verskillende plekke. Hierdie ses verskillende stasies sal in ’n sirkelvormige formasie om die eiland wees.


Die leerders het in Week 1 geleer hoe om hierdie opwarming te doen. Volg die stappe in Eenheid 1 vir hierdie aktiwiteit.


• Hierdie speletjie word as ’n klas, in groepe leerders, gespeel. Groepgrootte hang af van hoeveel leerders daar in die klas is. Sien hieronder vir voorstelle.

• Dit is nouliks nodig om die aantal items in die middel aan te pas, tensy daar meer as 50 leerders is wat deelneem. Indien dit die geval is, behoort jy 100 items in die middel te hê om die speletjie langer as twee minute te laat aanhou.

• Die leerders gebruik die koerantpapier om by die middeleiland te kom. Hulle kan net op die koerantpapier loop om dit te doen. Daar is geen perk op hoeveel mense op een vel koerantpapier staan nie. Hulle sal die koerantpapier van een groeplid na die ander moet aangee om met sukses na die middel te kan beweeg.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 53–54; ses groot velle koerantpapier (’n dubbelbladruimte) en vier vir die middeleiland (40 in totaal); ’n houer met ongeveer 60 klein, individuele items. Hulle hoef nie almal dieselfde items te wees nie – kan ’n kombinasie wees van tennisballe, bakens, boontjiesakke, skoene of klippe.


• Slegs een item per kind, per beurt, kan uit die middel geneem word. So byvoorbeeld kan die leerders nie maar net ’n ry met velle koerantpapier skep, in ’n ry bo-op die koerant staan en skat-item na skat-item terug na die beginpunt aangee nie. Hulle kan sekerlik as span saamwerk, maar elke lid van die groep moet van die beginpunt tot by die eiland kom (waar hulle ’n skat-item afhaal) en dan na die beginpunt terugbeweeg. Indien daar ses lede in die groep is, sal al 6 dus die geleentheid hê om na en van die eiland te beweeg.

• Sodra elke groep ’n vel koerantpapier per lid in die groep het, sal dit vinniger gaan. Om die speletjie meer uitdagend te maak, verwyder elke paar minute een vel koerantpapier per span. Jy kan aanhou verminder tot ’n minimum van twee velle koerantpapier per groep.

• Die velle koerantpapier kan nie geskeur, gevou of geplak word nie.• Die speletjie is oor sodra al die skat-items in die middel geneem is.• Die wenspan is die span met die meeste items.• Wees op die uitkyk vir kullery – nie meer as een item op ’n keer

nie, geen aftrappery van die koerant af nie en elke lid per groep moet ’n geleentheid kry om ’n skat-item te neem.


• Neem die velle koerantpapier van Aktiwiteit 2 en plaas hulle in die middel van die veld, kamer of saal om ’n eiland te vorm.

• Wanneer jy ‘Eiland’ skree, hardloop almal na die eiland en vind ’n plek op die velle koerantpapier.

• Die laaste persoon wat die eiland bereik, is uit en word ’n haai. • Die klas keer na die grenslyn terug en die haai bly om die

eiland rond.• Verwyder een vel koerantpapier.• Skree weer ‘Eiland’, en die klas hardloop na die eiland. • Die haai kan nou mense vang deur vir meer as drie sekondes aan

hulle vas te hou.• Gaan so voort terwyl jy met elke beurt ’n vel koerantpapier

verwyder en sodoende die eiland al hoe kleiner maak namate die speletjie vorder.

• Die wenneer is die laaste persoon wat die eiland veilig bereik.

Aktiwiteit 4: AfkoelroetineLeerders voltooi die afkoeloefening volgens die stappe in die Leerdersboek. Maak seker hulle spring en huppel twee keer om die veld en herinner hulle daaraan dat hulle die laaste rondte stap.

Al die voor-bereiding (d.w.s. ses stelle koerantpapier) is gebaseer op ’n klas van 36 leerders. Jy sal die aantal velle koerantpapier en die grootte van die groepe moet aanpas by die aantal leerders in jou klas. As daar byvoorbeeld 28 leerders in jou klas is, verdeel hulle in sewe groepe van vier leerders. Gee hulle vier velle koerantpapier in plaas van ses. Of, as jy 50 leerders in jou klas het, verdeel die klas in tien groepe van vyf leerders en gee hulle vyf velle koerantpapier per groep.

BELANGRIK



aan die les. Jy kan die Liggaamlike

opvoeding: Rekordblad in die Formele



Informele assesseringNeem die leerders waar as hulle speletjies

speel, let op hoe goed hulle as span werk en

of hulle in staat is om te balanseer.

RemediëringHou tyd en tel hardop terwyl jy seker maak die leerders doen al die strekke reg en vir die regte tydsduur.

UitbreidingAs Aktiwiteit 3 uiters goed werk en die groep in staat is om vinnig en reg na en van die eiland te beweeg, kan jy die velle koerantpapier kleiner maak (vou in helftes of kwarte). Dit sal hulle aanmoedig om meer te balanseer en sodoende hulle kern- en beenspiere te versterk. Nog ’n geleentheid vir uitbreiding is om die afstand tussen die beginpunt en die eiland te vergroot om meer afstandafrigting en spanwerk aan te moedig.

Unit 17

Eenheid Lig op en beweegLeerdersboek bladsy 55—57 Tydsduur: 1 uur






Aktiwiteit 2: DeelnameLeer die klas wat die verskil tussen ’n volle hurk, ’n kniebuiging, ’n sprong en ’n hop is. Gebruik die foto’s in die Leerdersboek om hierdie bewegings te onderrig.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 55–57; fluitjie



• Gee die leerders tyd om die reëls te memoriseer op grond van die aantal fluitjieblase.

• Speel ’n paar oefenrondtes. • As daar ’n leerder is wat die verkeerde beweging uitvoer, is daardie

leerder uit en sit hy/sy aan die kant van die veld of saal. • Jy kan hierdie speletjie vir 15 minute lank doen.

Aktiwiteit 4: DeelnameLeer die leerders hoe om veilig bollemakiesie te slaan. Gebruik die foto’s in die Leerdersboek om jou te help.


• Laat die leerders die afkoeloefening volgens die stappe in die Leerdersboek voltooi.

• Maak seker hulle doen al die strekke reg en vir die regte tydsduur.

Formele assesseringHou ’n rekord van elke leerder se deelname aan die les. Jy kan die

Liggaamlike opvoeding: Rekordblad in die Formele Assesseringsafdeling

(Afdeling 3) gebruik vir die aanteken van leerders se deelname.

Informele assesseringNeem die leerders waar en let op wie sukkel om die seine

tydens Aktiwiteit 3 te interpreteer. Let ook op watter leerders

stywer in hulle heupspiere is (Aktiwiteit 2) en gee vir hulle

soepelheidsoefeninge om te doen.

Remediëring

• Aktiwiteit 2: Die leerders kan ’n stoel gebruik om hulle aanvanklik te help. Deur aan die stoel vas te hou en hulle bene te buig, sal hulle geleentheid hê om daaraan gewoond te raak om hulle knieë heeltemal te buig.

• Aktiwiteit 3: Om aanvanklike verwarring te voorkom, kan die onderwyser tydens die eerste deel van die speletjie die handeling demonstreer. Jy kan ook vorendag kom met ander seine vir die leerders as die fluitjieseine te verwarrend vir hulle is. Voorbeelde: gelamineerde gekleurde kaarte in die lug opgehou, of klapseine.

• Aktiwiteit 4: Sommige leerders wat met bollemakiesie sukkel, hou nie juis van die druk wat op hulle kop geplaas word nie. Dit sal aansienlik help as die oppervlak waarop die leerders leer, versag kan word. Dit kan die leerder se trui, gimnastiekmatjie, hoogspringmatte of enigiets anders insluit wat volgens jou gepas is.

Uitbreiding

• Aktiwiteit 2 en 3: Daar kan wedstryde wees vir hoe hoog ’n kind kan hop en hoe ver ’n kind kan paddaspring. Gebruik ’n maatband om, soos met verspring, die hoogte en afstand wat bereik is, aan te teken.

Die belangrikste ding wat jy moet doen wanneer jy leerders leer om bollemakiesie te slaan, is om hulle te leer om hulle nek en werwelkolom te beskerm. Moet hulle nooit aanjaag of forseer om bollemakiesie te slaan nie. Help hulle en laat maats toe om te help, mits die hulp opbouend en nooit skadelik is nie.

WAAR- SKUWING


• Aktiwiteit 4: Leerders wat dit maklik vind om bollemakiesie te slaan, kan hulle maats leer hoe om hulle tegnieke te verbeter. Hulle kan ook meer as een bollemakiesie op ’n slag in ’n ry slaan.

Unit 18

Eenheid Lig opLeerdersboek bladsy 58—59 Tydsduur: 1 uur







• Stel die konsep van ‘kernafrigting’ bekend. Gebruik die foto’s om die bewegings te leer.

• Daar is talle leerders met swak kernspiere omdat dit ’n deel van die liggaam is waaraan leerders met leiding en onderrig aktief moet meedoen. Selfs ‘sportiewe’ leerders vind dat hulle swak kernspiere het, tensy hulle gereeld skaatsplank of branderplank ry en daagliks hulle kernspiere betrek.

Dus mag Aktiwiteit 2 aanvanklik stadige onderrig met heelwat onderwysersdemonstrasie verg. Wees dit te wagte dat talle leerders in die klas hierdie les nie ‘maklik’ sal vind nie en dat jy aan hulle sal moet verduidelik hoe belangrik dit is dat hulle volhard om dit reg te kry.

• Fokus op asemhaling: herinner die leerders om nie hulle asem op te hou nie, maar om stadig in en uit te asem, en ’n ritme te probeer vorm. Hierdie asemhalingsritme sal dit makliker maak om alle strekke en liggaamshoudings te bereik en te hou.

• Maak seker dat leerders hulle bene net teen ’n hoek van 45 grade van die grond oplig. Jy sal moontlik na sekere leerders moet gaan en fisies hulle bene hoër lig of laer laat sak om hulle te laat verstaan wat ‘45 grade’ eintlik is. As hulle hulle bene te hoog lig, doen hulle bitter min kernwerk en word die oefening nutteloos.





• Al laat die Leerdersboek dit lyk asof die oorgang van Aktiwiteit 2 na Aktiwiteit 3 taamlik maklik is, is dit vir baie leerders nie so nie. Leerders sal aanmoediging en hulp nodig hê om die liggaamshouding ‘Die Boot’ in te neem, omdat baie van hulle swak kernspiere het. Diegene met sterk kernspiere sal daaraan herinner moet word om hulle enkels bymekaar te hou en hulle skouers te ontspan.

• Die hande moet stewig langs die knieë geplaas word en die oë op die enkels gevestig wees.

• Onthou om op reëlmatige asemhaling te fokus en nie die asem in te hou of skouers op te trek nie.

• Gee die leerders tyd om hierdie liggaamshouding te bemeester – dit is die moeite werd, want dit is ’n uitstekende kernversterkingsoefening en die leerders ervaar ’n wonderlike gevoel van bemeestering as hulle dit regkry.


• Gebruik die foto’s om jou te help. Kyk versigtig na die armposisies en kopposisie.

• Maak seker dat die leerders nie hulle bene buig nie. • Verduidelik aan hulle dat die inspanning van hulle kernspiere af

moet kom.• Hulle kan aanvanklik vir langer as vyf sekondes hou om aan die

oefening gewoond te raak.


• Dit is spring sonder ’n springtou en hop sonder om oor hindernisse te moet hop.

• Herinner weer die leerders daaraan dat hulle hulle kernspiere moet betrek (laat werk) om die arms en bene reg te beweeg.

• ’n Groot fokus van die springoefening is om die teenoorgestelde arm-en-beenbeweging reg te kry. Laat die leerders tyd toe om dit reg te kry. Help hulle waar nodig.

• Die hopoefening is soos hasie-hoppe van die Grondfase-ontwikkelingsoefeninge. In Graad 4 sê ons nie ‘Hop soos hasies’ nie, maar die gestelde vaardigheid is dieselfde: die leerders moet hulle voete tegelykertyd van die grond af lig en hulle liggame vorentoe dryf. Hulle moet sowat 30 cm per hop dek.

• Met beide spring en hop is hoogte en afstand afgelê van ewe veel belang.

• Laat die leerders toe om hierdie twee verskillende bewegings met ’n maat te vervolmaak terwyl hulle mekaar se tyd bereken terwyl hulle die resies voltooi.



• Maak seker hulle doen al die bewegings reg.







Informele assesseringNeem die leerders waar en let op watter

leerders sterk kernspiere het. Moedig ander

leerders aan om Aktiwiteit 2 tuis te oefen

om hulle kernspiere te versterk. Tydens

Aktiwiteit 5 moet jy oplet hoe hoog en oor

watter afstand die leerders kan spring en hop.

Remediëring

• Aktiwiteit 2: Die leerders wat sukkel, kan op hulle rug lê en die pote van ’n stoel vir die beenopstote vashou.

• Aktiwiteit 3: Laat leerders toe om in pare te werk.• Aktiwiteit 4: Laat leerders mars eerder as spring. Mars is dieselfde

beweging as spring, maar sonder die sprong van die grond af. Hop kan versterk word deur leerders van liniaal na liniaal of lyn na lyn te laat hop. Lê ’n merkerbaan vir daardie leerders uit en lei hulle aandag weg van die handeling van ‘hop’ en fokus eerder meer op teikens.

Uitbreiding

• Aktiwiteit 2 en 3: die leerders kan die houdings vir langer tydperke hou.

• Aktiwiteit 5: Jy kan vir die vinnigste leerders ’n spring- en hopreisies organiseer.

Unit 19

Eenheid Beplan ’n bewegingsaanbiedingLeerdersboek bladsy 60—61 Tydsduur: 1 uur







HulpbronneLeerdersboek bladsy 60–61; velle koerantpapier (twee velle per groep)


Aktiwiteit 2: Bewegingsaanbieding

• Verduidelik aan die leerders dat hulle assessering vir volgende week ’n roetine is wat gebaseer is op bewegings wat in Eenheid 6, 7 en 8 geleer is.

• Verduidelik dat hulle ook hierdie week (dit is Week 9) geassesseer sal word terwyl hulle hulle roetine beplan en voorberei.

• Hulle moet seker maak hulle dat alle aktiwiteite volgens opdragte in die Leerdersboek insluit.

• Lees deur die Leerdersboekvoorbeeld en beantwoord enige vrae wat die leerders dalk het.

• Hulle kan hulle eie keuse van toerusting insluit. • Musiek word nie toegelaat nie, omdat die opdragte stipuleer

dat daar ’n verandering in pas moet wees, soos deur die groep self beheer.

Aktiwiteit 3: AfkoelroetineSluit by die leerders aan en lei hulle deur die afkoeloefening in die Leerdersboek.





Die derde formeel geassesseerde bewegingsaanbieding




RemediëringAs daar leerders is wat sukkel om ’n roetine te vorm, laat hulle toe om die eerste ses stappe van die voorbeeld te gebruik.

UitbreidingDaardie groepe wat dit maklik vind om ’n roetine saam te stel, kan nog stappe byvoeg. Verduidelik dat hulle net tot by stap 15 assesseer sal word indien hulle kies om ’n uitgerekte roetine te skep. Plaas ’n tydsgrens op die uitbreidingsroetines.

LOT


Unit 110

Eenheid BewegingsaanbiedingLeerdersboek bladsy 62 Tydsduur: 1 uur





Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: OpwarmingDie leerders het in Week 1 geleer hoe om hierdie opwarmingsoefening te doen. Volg die stappe in Eenheid 1 vir hierdie aktiwiteit.


• Gee die leerders ’n paar minute om hulle roetine te oefen voor hulle dit uitvoer.

• Vra elke groep om sy roetine voor die res van die klas uit te voer of, as jy ’n groot klas het, laat twee groepe hulle roetine terselfdertyd uitvoer.




• Maak seker hulle doen al die strekke reg en vir die regte tydsuur.





Die vierde formeel geassesseerde bewegingsaanbieding vir

Kwartaal 1 kom uit Aktiwiteit 2. Gebruik die Assesseringsinstrument

vir Liggaamsopvoeding op bladsy 371 om die leerders se prestasie

ten opsigte van die twee kriteria van die taak te assesseer.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 62; enige byko-mende toerusting volgens groepver-soeke

LOT

LES VIR LES KWARTAAL 1104

Skeppende kunste: Uitvoerende kunsteMODULE 1: Verken my wêreld

Unit 11

Eenheid Jou liggaam as ’n instrumentLeerdersboek bladsy 64—65 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Aktiewe ontspanning in stilte en beweging (soos span-en-ontspan-

oefeninge; gebruik van beeldspraak om hande, vingers, skouers, nek, gesig, ruggraat, heupgewrigte, bene, voete los te maak)

• Beweging (met inagneming van rigting, gewig, vlakke) en vries in:– persoonlike (eie) en algemene (gedeelde) ruimte– in beweging en in speletjies– in tweeslag- of vierslagmetrum ( 2 __

4 of 4 __

4 ), of vry

Onderwerp 2: Improviseer en skepLokomotoriese en nie-lokomotoriese bewegings, individueel en gesamentlik, op ’n maatslag (onder andere spring, draai, buig, strek, huppel, galop, kruip, rol, gly, swaai, rek, stoot, trek), met en sonder beeldspraak

VoorbereidingRaak vertroud met die gegewens in hierdie eenheid deur die inligting en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.

Onderrig die eenheid• Jy as onderwyser moet leerders help om verskillende maniere te

ontdek om hulle lywe te beweeg deur ’n lang lys voor te berei van maniere waarop jy hulle wil laat beweeg.

• Gee vir hulle tyd om verskillende bewegings te probeer voordat hulle die volgende een doen.

• Kondig dan die volgende manier van beweeg met groot entoesiasme aan, omdat enige huiwering leerders daarvan sal weerhou om te probeer.

• Onthou dat die bewegings bietjie vreemd sal voel; probeer dus om te keer dat die klas te veel lag, omdat dit die opregtheid van die aktiwiteit sal ondermyn.

• Al die bewegings is op natuurlike menslike beweging gegrond, dus behoort dit nie ’n probleem vir leerders in te hou nie. Die grootste struikelblok om te oorkom, hul verstand wat vir hulle vertel dat


HulpbronneLeerdersboek bladsy 64–65; oop ruimte om in te beweeg; CD en CD-speler en/of trom

105SKEPPENDE KUNSTE: UITVOERENDE KUNSTE KWARTAAL 1

dit vreemd is. Jy as onderwyser moet dus ’n veilige omgewing voor die aanvang van die sessie skep. Verduidelik dat geen beweging verkeerd is nie; hulle interpretasie van die beweging is waarna jy soek. Wanneer leerders byvoorbeeld gevra word om hulle hele liggaam te skud deur by die hande te begin, sal almal dit effens anders doen.

• Gebruik ’n wye verskeidenheid musikale style wanneer jy by die stadium kom waar jy die aktiwiteit op maat van musiek kan doen.

Aktiwiteit 1: Warm op en speelDit is altyd belangrik om seker te maak dat leerders behoorlik opwarm.

Aktiwiteit 2: Improviseer en skepGebruik soveel moontlik rigtingveranderinge om die leerders aan die dink te hou. Moet dit nie te ingewikkeld maak wanneer jy die kort reeksie saamstel nie. Neem asseblief kennis van die voorbeelde in die Leerdersboek. Hulle is baie eenvoudig.

Aktiwiteit 3: Lees, vertolk en voer uit

• Gee die groepe ongeveer 15–20 minute om die verskillende bewegings wat aan hulle gegee is, te verken. Moedig hulle aan om soveel variasies as moontlik te probeer.

• Verduidelik dan die volgende deel van die aktiwiteit waar hulle al die bewegings in ’n sekwensie op musiek moet inpas.

• As die tyd te min is, voer die volgende deel van die proses aan die begin van die volgende les op.

Informele assesseringHou leerders tydens die les dop en merk:

• hulle vermoë om die verskillende dele van die liggaam te isoleer

• die akkuraatheid van die bevrore posisie

• of hulle fokus, of tydens die vriestyd kriewel

• hulle vermoë om die beweging te verbeter, soos om rukkerige

bewegings na gladde bewegings te verander

• hulle respek vir die ruimte wat hulle met ander leerders deel

• hulle vermoë om tydens groepwerk saam te werk. (Word idees

uitgeruil? Respekteer hulle mekaar?)

RemediëringLaat skaam leerders hulle oë toemaak terwyl hulle die bewegings in Aktiwiteit 1 uitvoer. Dit sal hulle help om minder skaam te voel.

UitbreidingAs Aktiwiteit 3 klaar is, daag die groep uit om die volgende te probeer: verleng die sekwensie, voeg meer beeldspraak by die sekwensie en keer die sekwensie om deur eers die tweede helfte en dan die eerste helfte te doen.


Unit 12

Eenheid Verken dansbewegingsLeerdersboek bladsy 66 Tydsduur: 1 uur


Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Onderwerp 1: Warm op en speel• Aktiewe ontspanning in stilte en beweging (soos span-en-ontspan-

oefeninge; gebruik van beeldspraak om hande, vingers, skouers, nek, gesig, ruggraat, heupgewrigte, bene, voete los te maak)

• Beweging (met inagneming van rigting, gewig, vlakke) en vries in:– persoonlike (eie) en algemene (gedeelde) ruimte– in beweging en in speletjies– in tweeslag- of vierslagmetrum ( 2 __

4 of 4 __

4 ), of vry

Onderwerp 2: Improviseer en skepLokomotoriese en nie-lokomotoriese bewegings, individueel en gesamentlik, op ’n maatslag (onder andere spring, draai, buig, strek, huppel, galop, kruip, rol, gly, swaai, rek, stoot, trek), met en sonder beeldspraak


Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: Warm op en speel

• Laat leerders eers Aktiwiteit 1 uit Eenheid 1 herhaal. Laat hulle drie verskillende bewegings kies.

• Laat hulle elkeen van hierdie opwarmingsbewegings herhaal, maar van rigting verander elke keer as hulle ’n ander liggaamsdeel beweeg. Dit sal leerders aanmoedig om die isolering van verskillende liggaamsdele asook rigting te verken.

• Laat die leerders ’n ander beweging as die drie wat hulle aan die begin van die les gebruik het, kies. Hierdie keer moet hulle die vlak van beweging aanpas. Help deur woorde soos ‘onder’, ‘middel’ en ‘bo’ te gebruik.

Aktiwiteit 2: Improviseer en skep

• Laat leerders ’n reeks spronge, draaie, galoppassies en swaaibewegings op die maat van ’n trom of musiek van jou keuse oefen. Laat hulle elke beweging op sy eie doen en dit vele kere herhaal.

• Verdeel die leerders in dieselfde groepe as verlede week en laat hulle dan weer hulle bewegingsekwenie uit Eenheid 1 oefen.

• Sê vir leerders dat hulle spronge, tolbewegings, galoppassies en swaaibewegings by hulle sekwensie kan voeg.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 66; oop ruimte om in te beweeg; CD en CD-speler en/of trom

Die les bouvoort op die leerders se aktiwiteite in Eenheid 1.

BELANGRIK


• Bespreek ook hoe hulle verskillende vlakke by sekere dele kan invoeg (soos om aan die begin inmekaar getrek te wees en aan die einde met hande na bo te strek), en ook hoe hulle van rigting kan verander (soos om vorentoe te huppel en dan om te draai en terug te huppel na waar hulle vandaan gekom het).

Informele assesseringHou leerders tydens die les dop en merk hulle

vermoë om:

• verskillende liggaamsdele te isoleer

• die beweging te verbeter, soos om rukkerige

bewegings na gladde bewegings te verander

• bewegings op verskillende vlakke te

kan doen

• van rigting te verander en aan te hou beweeg

• tydens groepwerk saam te werk. (Word

idees uitgeruil? Respekteer hulle

mekaar?)

RemediëringAs sommige leerders probleme het met die verskillende vlakke van beweging, werk saam met hulle om ’n enkele beweging te kies wat hulle op ’n hoë vlak en ’n lae vlak kan doen (soos om byvoorbeeld die hande uit te strek). Doen dieselfde met die rigtingveranderinge as enigiemand probleme hiermee het. Laat hulle byvoorbeeld met die gesig na voor spring, spring dan om na een van die ander mure in die vertrek te kyk en spring weer om vorentoe te kyk.

UitbreidingMoedig die dansers met meer selfvertroue en ervaring aan om hulle sekwensie voor die klas op te voer. Dit help die ander leerders ook om oor die bewegings en kombinasies wat hulle in hulle eie sekwensie kan gebruik, na te dink.

Unit 13

Eenheid Verken musieksimboleLeerdersboek bladsy 67—69 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelAksieliedjies as begeleiding vir opwarmingOnderwerp 2: Improviseer en skep• Kort ritmepatrone (kwartnote, kwartnootrustekens, halfnote en

halfnootrustekens) deur liggaamsperkussie en/of slaginstrumente te gebruik

• Ritmepatrone, kombineer lokomotoriese bewegings met klank (stem/liggaamsperkussie), op loop-, hardloop-, en huppelnootwaardes


HulpbronneLeerdersboek bladsy 67–69; CD-snit 8; CD-speler; tromme, tamboeryne en/of enige ander slagin-strumente (As jy nie hiervan het nie, kan jy die volgende klasvoorwerpe as instrumente gebruik: liniale, penneblik-kies, swartbord, lessenaars.)


Voorbereiding• Raak vertroud met die gegewens in hierdie eenheid deur die inligting

en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink jou ritmepatroon vir Aktiwiteit 1 uit.• Maak seker dat jy die ritmes in Aktiwiteit 3 goed kan klap.• Luister na Snit 8 op die CD en leer die liedjie.


• Klap ’n ritme en kies ’n leerder om met sy/haar eie ritme te antwoord.• Herhaal dit met drie of vier leerders.• Laat die leerders twee-twee beurte maak om ’n ritme te klap en

te antwoord.


• Stel die name van note bekend – kwartnote, halfnote en agstenote – en wys hoe hulle rustekens lyk. Klap die note en hulle rustekens vir die leerders.

• Laat leerders twee blokke met vyf lyne in elke blok trek (verwys na Leerdersboek), waarop hulle die note en rustekens kan inteken.

• Leerders skep dan hulle eie ritmes met hierdie note en rustekens.• Hulle skryf die ritme neer en voer dit voor die klas met behulp

van liggaamsperkussie op. In ’n groot klas kan dit baie steurend word, dus is dit ’n goeie idee

om hierdie deel van die aktiwiteit buite te doen.


• Klap lyn een vir die klas.• Klap lyn een weer, saam met die leerders.• Herhaal met lyn twee en drie.• Laat die leerders twee-twee beurte maak om die ritmes te klap.• As instrumente beskikbaar is, laat die leerders beurte maak om die

ritmes daarop uit te voer.• Die leerders sluit die aktiwiteit af deur enige liggaamsperkussie

buiten hande-klap te gebruik om die drie ritmes uit te voer.


• Demonstreer die drie instruksies in die Leerdersboek en laat die leerders naboots wat jy op elke instruksie doen.

• Demonstreer hoe jy hierdie bewegings op verskillende wyses met stem en liggaamsperkussie kan kombineer om ’n komposisie te skep.

• Leerders kan in groot of klein groepies werk, in rye of kringetjies, om hulle eie komposisies te skep.

• Doen hierdie aktiwiteit in die buitelug, waar hulle genoeg ruimte het om rond te beweeg.


• Speel die liedjie One bright and sunny morning op die CD.• Sing of sê die liedjie se woorde vir die leerders.


• Verwys na die inligting in die raampie oor ‘Hoe om ’n nuwe liedjie vir leerders te leer’.

• Speel weer die liedjie op die CD.• Laat die klas die liedjie sing.

Hoe om ’n nuwe liedjie vir leerders te leer

• Sing, of sê met begeleiding, die eerste

sin van die liedjie.

• Laat leerders jou na-aap.

• Herhaal.

• Volg dieselfde stappe vir die tweede reëltjie.

• Voeg twee reëls saam en laat die

leerders dit ná jou herhaal.

• Hou so aan totdat die leerders die hele

liedjie geleer het.

Informele assesseringHou leerders dop en merk of hulle die

volgende kan doen:

• ’n ritme met ’n ander ritme kan beantwoord

• hulle eie eenvoudige ritmes met

kwartnote en halfnote kan skep

• slaginstrumente en/of liggaamsperkussie

kan gebruik

• hulle lywe volgens die nootwaardes

kan beweeg.

RemediëringMaak seker dat die leerders goed weet wat die note se name en tydwaardes is.

Uitbreiding

• Vaardiger leerders kan uitbrei en met ingewikkelder ritmes eksperimenteer.

• Vind interessanter maniere om die gegewe aktiwiteite te doen.• Vorm groepe wat die inhoud op meer kreatiewe en interessanter

maniere kan gebruik.

Unit 14

Eenheid AksieliedjiesLeerdersboek bladsy 70—71 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelAksieliedjies as begeleiding vir opwarmingOnderwerp 2: Improviseer en skep• Kort ritmepatrone (kwartnote, kwartnootrustekens, halfnote en

halfnootrustekens) deur liggaamsperkussie en/of slaginstrumente te gebruik

• Ritmepatrone, kombineer lokomotoriese bewegings met klank (stem/liggaamsperkussie), op loop-, hardloop-, en huppelnootwaardes


HulpbronneLeerdersboek bladsy 70–71; CD-snit 8; CD-speler; slaginstrumente




• Beweeg en klap die nootwaardes van die kwartnoot en halfnoot terwyl jy die ritmesillabes opnoem.

• Laat die leerders dit agter jou aansê.• Volg die instruksies in die Leerdersboek vir hierdie aktiwiteit.• Hierdie aktiwiteit moet liefs buite gedoen word.


• Speel die liedjie op die CD.• Laat die leerders die liedjie sing.• Demonstreer die instruksies in die Leerdersboek.• Laat leerders die instruksies volg.


volgende kan doen:

• begin om die waarde van ’n halfnoot

en ’n kwartnoot te herken, asook die

ritmesillabe daarvoor

• op maniere beweeg wat die waarde van

die note uitdruk

• die liedjie One bright and sunny morning

met gepaardgaande slaginstrumente en

aksies kan sing.

RemediëringPlaas leerders vir Aktiwiteit 1 in groepies van gemengde vermoëns as van hulle sukkel om die halfnote en kwartnote se waardes en sillabes te identifiseer.

UitbreidingVerdeel die leerders in drie groepe. Laat een groep die liedjie sing terwyl die tweede groep die bewegings uitvoer en die derde groep hulle met die slaginstrumente of liggaamsperkussie begelei. Herhaal die aktiwiteit en laat die groepe rolle ruil.

Unit 15

Eenheid Verken nameLeerdersboek bladsy 72—73 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelBenoem speletjies (soos om geklapte ritmes en liggaamsperkussie te gebruik om die metrum/klem van die name te verken)

Die les bouvoort op die leerders se aktiwiteite in Eenheid 1.

BELANGRIK




Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uitRitmes (kwartnote, halfnote, kwartnootrustekens, halfnootrustekens) deur liggaamsperkussie en/of slaginstrumente te gebruikOnderwerp 4: Waardeer en oordinkEie en ander se opvoerings/uitvoerings en prosesse deur eenvoudige terminologie vir skeppende kunste te gebruik


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Vind uit waar jou naam vandaan kom.


• Bespreek waarom name belangrik is.• Sê vir die klas waar jou naam vandaan kom en vertel vir hulle ’n

interessante storie daaroor.• Laat leerders sê wat hulle van hulle eie name weet.

Aktiwiteit 2: Warm op en speel

• Kies vyf leerders om die instruksies vir die spel in die Leerdersboek te demonstreer. Verwys na die instruksies terwyl jy dit doen.

• Herhaal met ’n ander groep.• Laat leerders in groepe van ses verdeel en volg die instruksies vir

die spel.

Aktiwiteit 3: Waardeer en oordink

• Leerders werk in groepe van vier of vyf. Elke groep speel die naamspeletjie met die name van strate, stede, motors, wilde diere, ensovoorts.

• Laat leerders liggaamsperkussie en instrumente byvoeg.• Laat die groepe dit voor die klas opvoer.


• Klap ritmepatroon een en twee. Laat leerders jou na-aap.• Herhaal met ritmepatroon drie en vier.• Verdeel die klas in twee groepe. Laat groep 1 ritmepatroon een en

twee klap. Laat groep twee ritmepatroon drie en vier klap.• Laat die groepe eers oefen en voeg dan instrumente by die

aktiwiteit.

Informele assesseringHou leerders dop en merk of hulle die volgende kan doen:

• die ritme van hulle name kan klap

• verskillende soorte liggaamslagwerk as begeleiding kan gebruik

• begin om die verskil tussen ’n drieslag- en vierslagtyd te hoor

• ’n ritmepatroon met name kan skep

• ’n eenvoudige, geskrewe ritmepatroon kan klap.


RemediëringAktiwiteit 2: Laat leerders in pare saamwerk indien van hulle met hierdie aktiwiteit sukkel. Dit sal makliker wees.

UitbreidingAktiwiteit 4: Laat leerders hulle eie ‘antwoord’-ritmepatrone skep vir elk van die patrone wat gegee word.

6Eenheid Musiekinstrumente en verskillende

toonhoogtesLeerdersboek bladsy 74—76 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelStemopwarming deur te neurieOnderwerp 3: Lees, vertolk en voer uitLiedjies, gesamentlik, nootvas en in tyd met begeleiding of die groepOnderwerp 4: Waardeer en oordinkDie ekspressiewe eienskappe van slaginstrumente in ’n Afrika-musiekstuk. Klassifiseer verskeie instrumente as deel van ’n familie of groep wat betref voorkoms, naam, hoe die klank voortgebring word en toonhoogteklassifikasie (hoog-laag).


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Luister na Snit 9 op die CD en leer die liedjie.• Luister na Snit 10 voor die les om met die klanke van die

instrumente vertroud te raak.• Maak seker jy weet waar Ghana op die kaart van Afrika is.

Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: Waardeer en oordink

• Die leerders maak hulle oë toe en luister na die klanke rondom hulle.• Hulle skryf neer wat dit is wat die geluid gemaak het. Voorbeeld:

hond wat blaf, voëltjie wat sing, deur wat klap, boek wat val.• Laat leerders wat hulle gehoor het in groepies bespreek en die

klanke van hoog na laag rangskik.


• Lees die inleiding tot hierdie aktiwiteit.• Demonstreer hoe om te neurie.• Laat leerders die instruksies in die Leerdersboek volg.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 74–76; CD-snitte 9 en 10; CD-speler; groot kaart van Afrika



• Wys vir leerders waar Ghana op ’n kaart is.• Verduidelik wat ’n roep-en-antwoord-liedjie is.• Speel die liedjie op die CD.• Leer vir leerders die liedjie. Volg die instruksies in die raampie,

‘Hoe om ’n nuwe liedjie vir leerders te leer’, op bladsy 109 van hierdie Onderwysersgids.

• Speel weer die liedjie op die CD.• Kies ’n leier of ’n groep van drie of vier leerders om te roep. Laat

die res van die klas antwoord.


• Laat die leerders die instrumente by hulle name pas.• Vra hulle hoe elke instrument vasgehou word en watter klank

dit maak.• Speel die CD. Vra die leerders oor die geluid wat elke instrument

maak: Is dit hard of sag, hoog of laag?

AntwoordeAktiwiteit 4: Waardeer en oordink1-3: 1D: slaan dit, hoog; 2E: slaan dit met ’n hamertjie, hoog, 3H: slaan dit met jou hand en skud dit, hoog; 4I: slaan dit met jou hand, laag, 5A: blaas daarin en gebruik jou vingers om die gaatjies toe te druk, hoog; 6C: skud dit, hoog, 7F: slaan hulle teen mekaar of slaan op die een met die ander, hoog, 8J: gebruik jou linkerhand om die snare op verskillende plekke vas te druk en tokkel met jou regterhand, laag én hoog; 9B: speel die klawers met jou vingers, laag én hoog; 10G: slaan dit met ’n hamertjie, ’n hoogLet wel: alle instrumente kan harde of sagte klanke maak, afhangende van hoe dit gespeel word, maar die driehoekie, houtblokkie, tweeklankhoutblokkie en stokkies maak die sagste klanke van al die instrumente.

Informele assesseringHou leerders dop en merk of hulle die volgende kan doen:

• tussen hoë en lae klanke in hulle omgewing kan onderskei

• as klas ’n roep-en-antwoord-liedjie kan saamsing

• die name van verskillende instrumente kan identifiseer en die

toonhoogtes as hoog of laag kan uitken.

RemediëringAs sommige van die leerders probleme het om die verskil tussen hoë en lae toonhoogtes te hoor, speel die klanke waar die verskil die duidelikste gehoor kan word. Druk byvoorbeeld die laagste basklawers en hoogste sopraanklawers op ’n klavier of elektroniese klawerbord. Herhaal dan Aktiwiteit 4 en speel die instrumente se klanke ’n paar keer.


UitbreidingSpeel ’n weergawe van ‘Ek sien met my kleine ogies’ met die leerders. Sê: ‘Ek hoor met my kleine oortjie ’n hoë/lae klank’, vra hulle dan om die klank wat iewers gehoor kan word, uit te ken. Leerders kan ook buitentoe gaan en hierdie speletjie twee-twee speel.

Unit 17

Eenheid SlaginstrumenteLeerdersboek bladsy 77—78 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelStemopwarming deur te neurieOnderwerp 3: Lees, vertolk en voer uitLiedjies, gesamentlik, nootvas en in tyd met begeleiding of die groepOnderwerp 4: Waardeer en oordink• Die ekspressiewe eienskappe van slaginstrumente in ’n

Afrika-musiekstuk.• Klassifiseer verskeie instrumente as deel van ’n familie of groep

gegrond op voorkoms, naam, hoe die klank voortgebring word en toonhoogte (hoog/laag)


Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: Warm op en speelLaat die leerders hulle stemme opwarm. Volg die instruksies vir ’n neurie-oefening in Aktiwiteit 2 uit Eenheid 6 in die Leerdersboek.


• Speel die twee liedjies op die CD.• Laat die klas die twee liedjies sing.


• Lees die inligting oor slaginstrumente en die djembe-trom in die Leerdersboek.

• Maak seker dat die leerders weet wat ritme-instrumente en melodie-instrumente is.

• Demonstreer hoe om die djembe-trom te speel. Laat leerders beurte maak om dit te probeer speel.

• Laat die klas weer die twee liedjies uit Aktiwiteit 2 sing.• Begelei met ’n djembe-trom.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 77–78; Djembe-tromme



• Laat die leerders die instrumente in die illustrasie identifiseer.• Hulle moet sê wat gespeel word deur daarop te slaan en wat

gespeel word deur dit te skud.• Laat hulle twee opskrifte skryf, ‘instrumente wat geslaan word’

en ‘instrumente wat geskud word’, en dan die instrumente daarvolgens groepeer.


volgende kan doen:

• die twee liedjies kan sing wat hulle al in

die jaar geleer het

• die djembe-trom kan speel

• ’n liedjie met die djembe-trom kan

begelei

• slaginstrumente kan uitken en klassifiseer.

RemediëringLaat leerders wat sukkel om liedjies met die djembe-trom te begelei, net eenvoudig ritmes daarop slaan.

UitbreidingLaat leerders ander liedjies wat hulle ken met die djembe-trom begelei.

Unit 18

Eenheid Werk met rekwisieteLeerdersboek bladsy 79—81 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Aktiewe ontspanning in stilte en beweging (soos span-en-ontspan-

oefeninge; gebruik van beelde om hande, vingers, skouers, nek, gesig, ruggraat, heupgewrigte, bene, voete los te maak)

• Konsentrasie- en luisterspeletjiesOnderwerp 3: Lees, vertolk en voer uitBewegingsinne, deur rekwisiete te gebruik, insluitend blikkies, klippies, koerante, lap, stoele, balle en ’n groot verskeidenheid voorwerpe



• Leerders moet dan Aktiwiteit 1 voltooi. Dit sou ’n goeie idee wees as jy self of ’n vrywilliger vir leerders wys hoe die aktiwiteit gedoen word voordat hulle dit aanpak.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 79–81; alledaagse voor-werpe om as rekwi-siete in Aktiwiteit 4 en 5 te gebruik; ’n skinkbord, ’n aantal klein voorwerpe wat daarop pas en ’n doek wat gebruik kan word om alles toe te maak (indien leerders die uit-breidingsaktiwiteit gaan doen om hulle geheue te verbeter)


• Leerders moet jou instruksies volg om elk van hulle liggaamsdele om die beurt te isoleer en te span. Maak seker dat die hele liggaam opgewarm en losgemaak word.


• Leerders moet jou na-aap: wiggel ’n verbeelde bol elektrisiteit van die een hand na die ander, en tussendeur die bene, om die arms en lywe, in verskillende rigtings. Maak seker dat die hele liggaam opgewarm en losgemaak word gedurende die loop van hierdie oefening.

• Die ‘bol elektrisiteit’ moet op so ’n manier gewiggel word dat dit die leerder se hele liggaam opwarm en leerders op vele verskillende maniere en in alle rigtings beweeg.


• Leerders moet in ’n groot kring staan en beurte maak om na mekaar te wys en te roep: ‘Jy!’ Elke leerder moet uiteindelik gekies word, maar niemand moet meer as een keer gekies word nie. Die doel van hierdie oefening is dus dat leerders moet onthou wie gekies is, sodat hulle op hierdie manier hulle geheues kan verbeter.

• Elke leerder behoort een keer tydens die hierdie ronde van die geheuespel gekies te word, wat geleidelik in kompleksiteit toeneem. Op hierdie wyse word leerders aangemoedig om hulle geheue en konsentrasie te ontwikkel.


• Leerders moet beurte maak om die rekwisiete of visuele stimuli wat voor hulle neergesit word, te vertolk. Die rekwisiet moet as inspirasie dien om hulle te laat dink en dan soos iets met ’n soortgelyke vorm op te tree. So byvoorbeeld, indien die pen se proppie die rekwisiet is, kan dit die leerder aan ’n hoed herinner, en dan moet hy/sy maak asof hy/sy ’n hoed is.

• Elke leerder moet ’n paar geleenthede gegee word om aan dinge te dink waarna die rekwisiet lyk. Op hierdie wyse word leerders aangemoedig om hulle verbeelding te ontwikkel en te leer om vinnig te dink.


• Leerders moet net soos in Aktiwiteit 4 beurte maak om die rekwisiete of visuele stimuli te vertolk. In hierdie aktiwiteit moet hulle egter die rekwisiet vir die leerder langs hulle aangee, wat dit dan van nuuts af as iets anders met ’n soortgelyke vorm moet vertolk. ’n Pen se proppie word byvoorbeeld ’n hoed, waarna dit dan as ’n emmer verbeel word en daarna as ’n handsak ingedink word. Leerders moet probeer om die sekwensie in ’n storie te omskep, selfs met klankeffekte.

• Leerders moet ’n kans gegee word om die rekwisiet as iets anders te verbeel. Op hierdie wyse word leerders aangemoedig om hulle verbeelding te ontwikkel en te leer om vinnig te dink.

’n Goeie manier om hierdie les te begin, is om leerders te vra waarom hulle dink dit so belangrik is om vir drama op te warm, en watter dele van die liggaam hulle dink opgewarm moet word.

WENK


Informele assesseringAktiwiteit 1: Sodra die aktiwiteit klaar is,

kan jy as ’n vorm van formele of informele

assessering die leerders vra wat die effek

van die aktiwiteit op hulle is. Indien hulle voel

dat enige deel van die liggaam uitgelaat is,

moet hulle so sê, en moet die aktiwiteit dan

voortgesit word om daardie deel van die

liggaam op te warm. Andersins kan jy die

leerders vra om in pare saam te werk. Een

van die twee voltooi die aktiwiteit terwyl die

ander een toekyk en seker maak dat net die

liggaamsdeel wat beweeg moet word, beweeg.

Sodra die oefening klaar is, ruil leerders om.

Aktiwiteit 2: Sodra die aktiwiteit klaar is,

kan jy as ’n vorm van informele assessering

die leerders vra wat die effek van die

aktiwiteit op hulle is. Indien hulle voel dat

enige deel van die liggaam uitgelaat is, moet

hulle so sê, en moet die aktiwiteit dan


liggaam op te warm.

Aktiwiteit 3: Hou leerders goed dop

terwyl hulle hierdie aktiwiteit voltooi. Neem

sorgvuldig kennis watter leerders sukkel om

te onthou. Laat leerders wat sukkel in kleiner

groepies werk om die aktiwiteit te voltooi (in

’n kleiner groepie is daar minder om

te onthou).



sorgvuldig kennis watter leerders sukkel om

te onthou. Laat leerders wat sukkel in kleiner

groepies werk om die aktiwiteit te voltooi

(leerders wat in ’n kleiner groepie werk,

het nie nodig om soveel ander vorms vir die

voorwerp uit te dink nie).

Aktiwiteit 5: Assesseer op dieselfde

manier as vir Aktiwiteit 4.

Remediëring

• Leerders vind dit soms moeilik om hulle liggaamsdele te isoleer. Die vermoë om dit te doen, is egter ’n noodsaaklike vaardigheid vir drama. Om hulle te help, kan jy hulle vra om voor ’n spieël te staan en dan slegs die liggaamsdele te beweeg of span wat jy, of ’n klasvrywilliger, uitroep. Leerders kan in pare werk om dit te oefen. Een leerder volg die instruksies om die afsonderlike liggaamsdele te span, terwyl hy/sy die res van sy/haar liggaam ontspanne en stil hou. Die ander leerder moet hom/haar mooi dophou. Sodra die leerder ’n ander deel van sy/haar liggaam beweeg, ruil die twee leerders om. Jy kan dit ook in ’n prettige oefening omskep deurdat leerders wat per ongeluk ’n ander liggaamsdeel beweeg, een vir een uitsit totdat net een leerder as wenner oorbly.

• As leerders met Aktiwiteit 3 sukkel, of as jy ’n besondere groot klas het, laat hulle in kleiner groepies werk. Dit maak die aktiwiteit makliker om te voltooi, aangesien daar minder is om te onthou.

• Leerders kan met Aktiwiteit 4 en 5 sukkel, veral as hulle visuele vaardighede nie goed ontwikkel is nie. Om hulle te help, kan jy foto’s van vyf voorwerpe met verskillende vorms versamel (soos ’n foto van ’n hond, ’n pen, ’n waterdruppel, ’n plant en ’n bal). Versamel ook foto’s van vyf voorwerpe met dieselfde vorms as elk van die eerste vyf voorwerpe wat jy gekies het (indien jy ’n bal in die eerste stel het, kan jy byvoorbeeld foto’s van iemand met ’n ronde gesig, ’n bak van bo gesien, ’n lemoen, ’n volmaan en ’n ronde padteken gebruik). Sit al dertig foto’s op ’n hopie en vra leerders om dit volgens vorm te sorteer.


Uitbreiding

• Vra die leerders om oor die opwarmingsoefeninge wat hulle in Aktiwiteit 1 en 2 gedoen het, na te dink. Laat hulle dan hulle eie opwarmingsoefening vir die klas prakseer. Dit is belangrik dat die oefening wat hulle prakseer geleidelik en veilig gedoen kan word, en dat al die liggaamsdele opgewarm word. Leerders kan individueel, in pare of in groepies aan hierdie aktiwiteit deelneem.

• Leerders kan hulle eie geheuespel ontwerp. Leerders moet in pare of in klein groepies aan hierdie aktiwiteit deelneem. Een leerder moet ’n verskeidenheid van voorwerpe op ’n skinkbord plaas, en dan toelaat dat ’n ander leerder vir ’n paar minute na die skinkbord se inhoud kyk (begin met twee minute). Die skinkbord se inhoud word dan na twee minute weggesteek, byvoorbeeld onder ’n doek. Die leerder wat die skinkbord bestudeer het, moet dan soveel van die voorwerpe daarop noem as wat hy/sy kan onthou. Die speletjie kan makliker gemaak word deurdat die leerder aan die voorwerpe mag vat en dit rondskuif soos wat hy/sy dit probeer memoriseer, deur die aantal voorwerpe op die skinkbord te verminder, of deur leerders meer tyd te gee om te onthou wat op die skinkbord is. Dit kan moeiliker gemaak word deur die tyd waarin leerders die voorwerpe memoriseer, te verminder of deur die aantal voorwerpe te vermeerder.

• Vra leerders om hulle eie geheuespeletjies soos dié in Aktiwiteit 3 te ontwerp.

Unit 19

Eenheid Die taal van die teaterLeerdersboek bladsy 82—85 Tydsduur: 1 uur


Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Onderwerp 1: Warm op en speel• Konsentrasie- en luisterspeletjies• Kreatiwiteitspeletjies (soos deur rekwisiete te gebruik vir enigiets

behalwe wat dit werklik is)Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uit• Bewegingsinne, deur rekwisiete te gebruik, insluitend blikkies, klippies,

koerante, lap, stoele, balle en ’n groot verskeidenheid voorwerpe• Animasie (lewend maak) van voorwerpe (rekwisiete, poppe) om ’n

karakter uit te beeld of ’n eenvoudige storie te vertelOnderwerp 4: Waardeer en oordinkEie en ander se opvoerings en prosesse deur eenvoudige terminologie vir skeppende kunste te gebruik



HulpbronneLeerdersboek bladsy 82–85; ’n verskeidenheid klein, draagbare rekwisiete vir Aktiwiteit 3 en 4


Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: Warm op en speelLeerders moet die oprol-afrol-oefening doen. soos aangedui. Hulle moet dit geleidelik al hoe vinniger doen, en met die aktiwiteit aanhou totdat hulle heeltemal opgewarm is.

Aktiwiteit 2: Waardeer en oordinkLeerders moet aandagtig na die twee opsies vir elke term luister. As hulle dink dat die eerste antwoord reg is, moet hulle links van jou gaan staan, en as hulle dink dat die tweede antwoord reg is, moet hulle regs van jou gaan staan.


• Bespreek die effek van rekwisiete en hoe dit gebruik kan word om ’n bepaalde stemming in die teater te skep. Maak seker dat leerders die betekenis van die terme ‘emosie’ en ‘stemming’ verstaan voordat hulle die aktiwiteit aanpak.

• Volg die instruksies in die Leerdersboek vir hierdie aktiwiteit.• Laat die leerders in pare werk en dan hulle rekwisiet aan twee

ander groepies wys.

Aktiwiteit 4: Improviseer en skepDie leerders moet hierdie aktiwiteit in pare doen. Hulle moet rekwisiete in die klaskamer gebruik om twee kort stories (’n gelukkige een en ’n hartseer een) oor hulle rekwisiete te beplan en op te voer. Hulle moet hulle vertoning voor die klas gee. Sodra hulle vertoning afgehandel is, moet die leerders opbouende terugvoer aan mekaar gee, deur die regte teaterterminologie te gebruik.

AntwoordeAktiwiteit 2: Waardeer en oordink3. Karakter: ’n Persoon of rol wat ’n akteur op die verhoog speel. Rekwisiete: Voorwerpe wat in ’n toneelstuk gebruik word

(soos teekoppies, blomme, boeke, ens.). Kostuums: Die klere wat akteurs dra. Stel: Die groot goed op die verhoog wat wys waar ’n toneelstuk

plaasvind (vensters, tafels, deure, ens.). Komedie: ’n Toneelstuk wat snaaks is. Ontwerp: Hoe die toneelstuk lyk (kleure, styl, keuse van rekwisiete

en kostuums). Drama: Die aanbieding van ’n storie deur dit op te voer. Tragedie: ’n Hartseer toneelstuk. Eksperiment: Iets wat jy probeer sonder om te weet of dit suksesvol

sal wees of nie. Toneel: ’n Gedeelte van ’n toneelstuk. Gehoor: Die mense wat na ’n toneelstuk kyk. Verhoog: Die plek of ruimte waar ’n toneelstuk opgevoer word.

Begin die les deur die leerders die opwarmings-oefening in Aktiwiteit 1 te laat doen.

WENK






enige deel van die liggaam uitgelaat is,

moet hulle so sê, en moet die aktiwiteit dan


liggaam op te warm. Andersins kan jy die

leerders vra om in pare saam te werk. Een

van die twee doen die aktiwiteit, terwyl die

ander een hom/haar dophou en seker maak

dat die bewegings reg is. Sodra die oefening

klaar is, ruil leerders om.

Aktiwiteit 2: Namate jy die regte

antwoorde tydens die oefening gee, moet jy

seker maak dat leerders verstaan waarom dit

reg is, en watter term by die ander antwoord

hoort. Hou leerders noukeurig dop om seker te

maak dat hulle werklik verstaan wat die terme

beteken; dat hulle nie net op ’n plek gaan staan

omdat hulle ander leerders na-aap nie.



sorgvuldig kennis watter leerders lyk asof

hulle sukkel en help hulle. Laat leerders

andersins in pare aan die aktiwiteit deelneem,

’n sterker een saam met ’n swakker een.

Aktiwiteit 4: Ná die opvoering moet die

gehoor opbouende kritiek lewer.

Die gehoor se kommentaar sal natuurlik

verskil, maar hulle moet fokus op wat goed

gewerk het en wat verbetering nodig het.

Wanneer voorstelle vir verbetering gemaak

word, moet hulle spesifiek wees, en soveel

besonderhede gee as wat moontlik is. Hulle

kan byvoorbeeld iets sê soos: “Die manier

waarop jy die serp soos ’n voël laat maak

het, was baie slim, maar toe jy dit soos ’n

slang laat maak het, het ek gedink jy kan dit

baie meer van kant tot kant laat beweeg, en

dit moes ook baie stadiger beweeg het”. Jy

kan die informele portuurassessering uitbrei

deur ook self op die leerders se opvoerings

kommentaar te lewer.

Remediëring

• As die leerders met Aktiwiteit 2 sukkel, kan jy die gedeelte wat gelees moet word, uitdruk en hulle kans gee om dit in klein groepies te bespreek voordat die aktiwiteit begin. Op hierdie manier kan leerders die woorde wat gebruik word se konteks sien, wat hulle sal help om uit te werk wat dit beteken. Dit is veral nuttig vir leerders met onderontwikkelde taalvaardighede, of vir leerders wat nie Afrikaans-huistaalsprekers is nie.

• Indien leerders met Aktiwiteit 3 sukkel, laat hulle sokkies oor hulle hande sit, en dan die sokkies laat ‘praat’ deur hulle vingers en duime op verskillende manier te beweeg. Moedig leerders aan om na te dink oor die verskillende uitdrukkings wat hulle op die sokkies se ‘gesigte’ kan maak.

Uitbreiding

• Vra die leerders om die woorde te vind wat by die verkeerde opsies uit Aktiwiteit 2 pas.

• Leerders moet Aktiwiteit 4 uitvoer, maar hulle moet improviseer terwyl hulle dit doen. Hulle moet met ’n basiese intrige begin, maar dit aanpas by die rekwisiete wat deur lede van die gehoor gedurende die loop van die opvoering aan hulle oorhandig word. Hierdie aktiwiteit kan selfs uitdagender gemaak word deur leerders dadelik te laat reageer nadat die gehoor ’n situasie en ’n opset voorgestel


het. Die gehoor kan byvoorbeeld voorstel dat ’n ruimteskip op die skool se sokkerveld geland het – en leerders begin dan dadelik improviseer. Namate hulle improviseer, kan die gehoor verskillende voorwerpe tydens die opvoering vir hulle aangee om te integreer – soos ’n sakrekenaar, ’n boks, ’n plastieksak en ’n kosblik.

Unit 110

Eenheid BewegingsinneLeerdersboek bladsy 86—87 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelKreatiwiteitspeletjies (soos deur rekwisiete te gebruik vir enigiets behalwe wat dit werklik is)Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uitBewegingsinne, deur rekwisiete te gebruik, insluitend blikkies, klippies, koerante, lap, stoele, balle en ’n groot verskeidenheid voorwerpeOnderwerp 4: Waardeer en oordinkEie en ander se opvoerings/uitvoerings en prosesse deur eenvoudige terminologie vir skeppende kunste te gebruik



• Leerders moet in ’n kring staan en die leier se bewegings op vierslagmaat na-aap. Leerders moet die bewegings op vierslagmaat uitvoer nadat die leier dit gedoen het.

• Hou aan met hierdie aktiwiteit totdat leerders deeglik opgewarm is.

Aktiwiteit 2: Lees, vertolk en voer uitLeerders moet Aktiwiteit 2 op dieselfde manier as Aktiwiteit 1 doen. Hierdie keer moet hulle egter al die bewegings wat hulle gesien het, uitvoer in die volgorde waarin hulle dit gesien het.

Aktiwiteit 3: Lees, vertolk en voer uitDie leerders moet in pare werk om hierdie aktiwiteit te voltooi. Hulle moet ’n maat kies saam met wie hulle gewoonlik nie werk nie, of saam met wie hulle lank nie gewerk het nie. Leerders moet een van die gelukkige of hartseer stories wat hulle in die vorige les gesien het, opvoer deur rekwisiete die rolle te laat speel. Die rekwisiet word dus soos ’n marionet gebruik. Leerders moet probeer om soveel karakter en realisme as moontlik met hulle rekwisiet te skep.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 86–87; verskeie alledaagse voorwerpe om as rekwisiete vir Aktiwiteit 3 te gebruik; krale, knope, stukkies materiaal, papiersakke of ou sokkies, gom, ’n skêr, naald en garing (as jy die marionet-uitbreidingsaktiwiteit gaan doen)

Begin die les deur die leerders die opwarmingsoefen-ing in Aktiwiteit 1 te laat doen. Wys en verduidelik hoe die aktiwiteit werk voordat die leerd-ers daarmee begin.

WENK


Aktiwiteit 4: Waardeer en oordinkSodra hulle vertoning afgehandel is, moet die leerders mekaar opbouende terugvoer gee, deur die regte teaterterminologie te gebruik.





enige deel van die liggaam uitgelaat is,

moet hulle so sê, en moet die aktiwiteit

dan voortgesit word om daardie deel van

die liggaam op te warm. Andersins kan jy

hierdie oefening prettiger maak deur ’n

mededingende element in te bring. Sodra

leerders almal opgewarm is, kan jy hulle vra

om te gaan sit as hulle ’n fout maak. Die

laaste een wat oorbly, is die wenner.

Aktiwiteit 2: Hierdie aktiwiteit kan

op dieselfde manier as Aktiwiteit 1

geassesseer word.



sorgvuldig kennis watter leerders lyk asof hulle

sukkel en help hulle. Laat leerders andersins

in pare aan die aktiwiteit deelneem, ’n sterker

een saam met ’n swakker een.

Aktiwiteit 4: Ná die opvoering moet die

gehoor opbouende kritiek lewer. Die gehoor

se kommentaar sal natuurlik verskil, maar

hulle moet fokus op wat goed gewerk het en

wat verbetering nodig het. Wanneer voorstelle

vir verbetering gemaak word, moet hulle

spesifiek wees, en soveel besonderhede

gee as wat moontlik is. Jy kan die informele

portuurassessering uitbrei deur ook self op die

leerders se opvoerings kommentaar te lewer.

Remediëring

• Indien leerders met Aktiwiteit 2 sukkel, kan jy hulle in kleiner groepies laat werk, want dit beteken daar is minder om te onthou.

• Dit is in werklikheid baie moeilik om ’n alledaagse voorwerp as ’n marionet te gebruik (Aktiwiteit 3). Indien leerders hiermee sukkel, kan jy vir hulle regte handpoppe gee om mee te werk. Eenvoudige handpoppe kan baie maklik uit sokkies of papiersakke gemaak word, met knopies-oë en liggaamsdele van stukkies vilt of materiaal gemaak.

Uitbreiding

• Leerders moet Aktiwiteit 2 uitvoer, maar hulle moet geleidelik vinniger klap om die aktiwiteit moeiliker te maak. Anders kan jy een leerder vra om te klap. Die leerder moet ’n konstante ritme hou, maar op onvoorspelbare oomblikke ophou klap. Wanneer die geklap ophou, moet die ander leerders vries waar hulle is. Dit leer die leerders om te konsentreer en om baie mooi te luister.

• Vra leerders om ’n storie te vertel deur alledaagse voorwerpe as handpoppe te gebruik. Om dit moeiliker te maak, moet hulle nie enige klank maak nie. Die storie se hele betekenis moet oorgedra word deur hoe die voorwerp-poppe ‘optree’.

123SKEPPENDE KUNSTE: VISUELE KUNSTE KWARTAAL 1

Unit 11


Skeppende kunste: Visuele kunsteMODULE 1: Ek en ander

Unit 11

Eenheid Kom ons kykLeerdersboek bladsy 89—91 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 3: Visuele geletterdheid• Neem waar en bespreek visuele stimuli in foto’s en werklike

voorwerpe om alle kunselemente in uitbeeldings van die menslike liggaam in aksie te identifiseer en te benoem

• Neem waar en bespreek visuele stimuli in foto’s en werklike voorwerpe om kontras in uitbeeldings van die menslike liggaam in aksie te identifiseer en te benoem

• Pas leer op eie werk toe

Voorbereiding• Raak vertroud met die gegewens in hierdie eenheid deur die


• Dit sal die moeite werd wees om navorsing oor die kunstenaars wat in die eenheid voorkom, te doen: George Pemba, Matthew Ziranek, Dan Rakgoathe en Sam Nhlengethwa.

Onderrig die eenheidVerdeel die eenheid as volg in twee halfuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 1 89—90 1

2 2 90—91 2—3

Les 1 (Week 1)

• ’n Goeie manier om hierdie eenheid te begin, sou wees om ’n klasbespreking te hou oor wat kuns eintlik is. ‘Kuns’ en wat van iets kuns maak, is in werklikheid verbasend moeilik om te omskryf of te verduidelik. Jy kan kuns as ’n ‘taal’ beskryf en vir leerders vra om die verskillende goed wat deur hierdie taal ‘gesê’ kan word, te beskryf. Jy sal vind dat heelparty leerders aan die begin sal dink dat kuns net goed is wat mooi lyk. Dit mag hulle verras dat kuns gebruik kan word om ontstellende, gewelddadige, politieke of kragtige kommentaar oor kultuur, die samelewing en die mens se aard te lewer, en dat baie van die oulike en mooi goed


HulpbronneLeerdersboek bladsy 89–91; oop ruimte om in te beweeg; CD en CD-speler en/of trom


waarvan hulle hou as geyk, cliché of bloot dekoratief in plaas van werklik kunstig beskou word.

• Volg dit op met ’n bespreking van die inleidende paragraaf in die Leerdersboek. Maak seker dat leerders die verskil tussen skilderye, tekeninge, beeldhouwerke, collages en handwerk ken. Probeer om voorbeelde van jou eie klas toe te bring of wys vir hulle foto’s hiervan.

• Bespreek kontras, tekstuur en skaduwees in kuns deur na die teks in die Leerdersboek te verwys.

• Gebruik die selfportret van George Pemba om hierdie konsepte te illustreer. Vra die leerders om die vrae oor die selfportret te beantwoord, hetsy individueel of in pare, voordat die hele klas hulle bevindings bespreek.

• ’n Paar goed om aan die klas uit te wys:– Die lig val op Pemba se gesig en bors, wat hierdie belangrike

dele van die skildery beklemtoon.– Pemba self is heelwat ligter geverf, hoofsaaklik in soortgelyke

skakerings van beige en grys – en met minder sigbare kwashale – as die agtergrond, wat bont is en met groter, duideliker kwashale geverf is. Hierdie kontras laat hom teen die agtergrond uitstaan. Jy kan ook die idee met hulle bespreek dat dit daarop dui dat die kunstenaar se werk opvallender is as hyself, sodat dit meer aandag as die kunstenaar self trek.

– Skaduwees is baie doelbewus gebruik, veral agter Pemba se kop en liggaam, om volume te skep en dit in die voorgrond in te stoot.

• Hierdie ontleding van Pemba se selfportret lei op natuurlike wyse na Aktiwiteit 1.

Aktiwiteit 1: Visuele geletterdheid

• Laat leerders in pare werk om die foto’s van mense in aksie te ontleed.• ’n Bespreking van die antwoorde op Vraag 4 in Aktiwiteit 1 sal ’n

goeie manier wees om die les mee af te sluit.

Les 2 (Week 2)Aktiwiteit 2: Visuele geletterdheid

• Laat leerders foto’s van mense wat verskillende goed doen uit koerante en tydskrifte knip. Hulle moet op die uitkyk wees vir die mense wie se lywe verskillende vorms maak.

• Sodra leerders Aktiwiteit 2 voltooi het, kan jy hulle vra (in pare of klein groepies) om te bespreek hoe die foto’s wat hulle uitgeknip het in kunswerke omskep kan word. Hulle moet byvoorbeeld bespreek of ’n foto beter sal werk as ’n beeld, ’n skets, ’n skildery of ’n kombinasie hiervan.

• Dit sal natuurlik lei tot ’n bespreking oor hoe verskillende kunstenaars die menslike liggaam uitbeeld (bladsy 91 van die Leerdersboek).

• Wys leerders op die helder kleure, vereenvoudigde vorm en gevoel van beweging wat in ruimte gevries is in Matthew Ziranek se werk (mense kan nie vanself in die posisies van sy dansers vries nie), en hoe dit ’n


gevoel van beweging skep. In die geval van Dan Rakgoathe se werk, word ’n mens se aandag getrek deur die vloeiende horisontale lyne en die vet, helderkleurige lyne wat uit die son straal sodat dit oor die afdruk beweeg, wat ’n gevoel van beweging skep. Die vloeiende lyne van die dansers versterk hierdie indruk.


• Bespreek Sam Nhlengethwa se skildery, “Putco Strike”, met die leerders. Vra hulle wat aan die skildery en die manier waarop dit geverf is volgens hulle geslaagd is (of nie). Selfs belangriker: vra dat hulle verduidelik waarom hulle só oor die skildery voel. Bespreek die verskillende elemente van die skildery: lyn, vorm, kleur, tekstuur, skakering en ruimte.

• Vra hulle om stelling 1 tot 5 van die aktiwiteit te bespreek. Hulle moet probeer om uit te brei op die stellings wat reeds in die Leerdersboek gemaak is. Voorbeeld:1. Die mense en fietse wat lyk asof hulle bo-oor mekaar is,

beklemtoon hoe die ‘Putco-staking’ tot erge oorlading van ander vervoermiddels gelei het en Suid-Afrika se ekonomie grootskaals ontwrig het.

2. Die gebruik van bloue en gryse regdeur die skildery bind die werk as ’n geheel, sodat geen deel meer as enige ander deel uitstaan nie. Die bloue en gryse skep ook ’n gevoel van hartseer en wanhoop, wat wys hoe moeilik die lewe was vir die mense wat destyds deur die staking geraak is.

3. Die herhaling van die fietse en die mense daarop vorm ’n patroon, wat op sy beurt die gevoel skep dat almal wat deur die staking geraak is, hulle individualiteit verloor het. Hulle het in die skare verdwyn.

4. Die gebruik van teksture deur stukke papier op die skildery te plak, skep ’n sin van ruimte en diepte in die werk, wat dit interessant maak om na te kyk.

5. Die kontras tussen die dun lyne van die fietse en die soliede vorms van die fietsryers skep die indruk dat die fietsryers belangriker as hulle fietse is. Hulle staan effens teen die agtergrond uit, waar die fietse by die algehele patroon inskakeer.

• Die les kan met ’n bespreking oor die leerders se antwoorde op vraag 6 eindig. Probeer om die leerders aan te moedig om hulle emosionele reaksie op die werk te koppel aan die manier waarop die kunselemente gebruik is. Hulle kan byvoorbeeld sê: ‘Ek voel hartseer as ek hierna kyk. Al die mense lyk asof hulle in die skare verdwyn, en die bloue en gryse laat die hele atmosfeer van die staking baie neerdrukkend lyk.’

• Dit kan na ’n meer algemene bespreking vorder oor hoe variasie in kunselemente ’n toeskouer laat gevoel. Vra hulle byvoorbeeld hoe die verskillende kleure hulle laat voel, en die verskillende gevoelens wat ontlok word deur reguit teenoor geboë lyne, reëlmatige teenoor onreëlmatige vorms, gladde teenoor growwe teksture,


donker teenoor ligte skakerings en groot oop ruimtes teenoor klein of dig verpakte ruimtes. Op hierdie manier kan leerders begin dink oor die emosionele effek wat hulle eie kunswerke op die toeskouer kan hê.

AntwoordeAktiwiteit 1: Visuele geletterdheid4. Antwoorde sal wyd verskil. Leerders moet ’n rede vir hulle

antwoord gee, en na die effek van die verskillende elemente (lyn, vorm, kleur, skakering, tekstuur en ruimte) in die foto’s verwys.


Aktiwiteit 11. Lees die antwoorde en laat leerders kyk

of hulle reg was. Indien leerders foute

gemaak het, moet jy probeer verduidelik

hoe en waarom hulle dit verkeerd

verstaan het.

2. en 3. Maak seker dat leerders se

beskrywings van liggaamsvorms/-

kontraste akkuraat is, maar wees oop

vir verskillende beskrywings. Moedig

leerders aan om so akkuraat as

moontlik te wees en die regte tegniese

taal in hulle beskrywings te gebruik.

’n Goeie manier om hulle antwoorde

te assesseer, sal wees as hulle tydens

’n klasbespreking die antwoorde gee,

waarna die res van die klas terugvoer en

kommentaar daaroor gee.

4. Daar is geen ‘regte’ antwoorde op

hierdie vraag nie, maar moedig

breedvoerige verduidelikings aan oor

waarom leerders sekere menings het.

Vra weereens vir vrywilligers tydens die

klasbespreking, waartydens kommentaar

of terugvoer oor bydraes aangemoedig

word, omdat dit waarskynlik

die beste vorm van ’n informele

portuurassessering is.

Aktiwiteit 2: Maak seker dat die leerders

’n verskeidenheid foto’s van mense wat

verskillende goed doen, uitgeknip het. Hulle moet

ten minste vyf verskillende foto’s hê waarin

mense se lywe verskillende vorms aanneem.

Aktiwiteit 3: ’n Goeie manier om hierdie

aktiwiteit informeel te assesseer, sou wees

dat leerders in pare of klein groepies die

antwoorde op die vrae bespreek. Op hierdie

manier word hulle antwoorde op informele

wyse deur hulle maats geassesseer. Jy kan

dan vrywilligers of ’n verteenwoordiger

uit elke groepie vra om hulle antwoorde

tydens ’n klasbespreking oor elke vraag te

gee. Terwyl hulle mekaar se antwoorde op

vraag 6 bespreek, maak jy seker dat leerders

bewus raak van die emosionele uitwerking

wat die verskillende elemente van ’n

kunswerk kan hê.

RemediëringLeerders sukkel dalk om die kunselemente te verstaan, of het nie die woordeskat om dit in diepte te bespreek nie. Jy kan vir hulle ’n woordelys vir elke element gee, en hulle die lys laat illustreer (voordat hulle begin is dit dalk nodig om ’n paar van die woorde na te vors of in ’n woordeboek op te soek). Hulle kan ook verskillende materiale vir elke illustrasie gebruik. Leerders kan hulle illustrasies individueel, in pare of in klein groepies skets. Jy kan elke element aan ’n ander groepie toewys. Voorgestelde items en materiale vir elke element se lys is:


• Lyn: reguit, organies, geboë, gegolf, sirkel, hoekig, dik, dun, reëlmatig, onreëlmatig (illustreer met materiaal soos tou, stukke spaghetti, stokkies, verf, rye knope, krale of macaroni).

• Vorm: Tweedimensionele vorms sluit sirkels, halfsirkels, reghoekige driehoeke, gelykbenige driehoeke, gelyksydige driehoeke, vierkante, ruite, trapesiums, parallelogramme, seskante en agtkante in (illustreer deur vorms uit gekleurde papier te sny of prente van goed wat so lyk of die vorms daarvan bevat, te plak). Driedimensionele vorms sluit sfere, appels, kubusse, prismas en piramides in (illustreer deur hierdie vorms van karton te maak).

• Kleur: Leerders kan ’n rooi, oranje, geel, groen, blou, donkerblou en pers reënboog skep, met kleure wat nie op die reënboog voorkom nie, soos bruin, swart en wit aan weerskante daarvan (illustreer deur voorwerpe met hierdie kleure uit ou tydskrifte te knip, en dit op die reënboog se bane te rangskik).

• Kleurskakering: Dit kan geïllustreer word as deel van die kleurkaart, of afsonderlik. Vra leerders om verskillende skakerings van die basiese kleure te noem en te illustreer. Hulle kan byvoorbeeld bloedrooi, karmosynrooi, baksteenrooi en pienk noem en illustreer vir die basiese kleur rooi. Hulle kan ook prentjies of gedeeltes van prentjies uit tydskrifte knip om die skakerings te illustreer.

• Tekstuur: Vra die leerders om goed met verskillende teksture (soos syerige materiaal, growwe wol, verskillende stukkies bas, skuurpapier, suikerkristalle, plastiek, leer, hout, tin, stukkies teël) te versamel en daarmee die tekstuur-illustrasie te doen. Hulle moet woorde soos ‘glad, grof, ru, gesplinter, blink, weerkaatsend, sag, hard, gekraak’ en ‘kwasterig’ illustreer.

• Ruimte: Vra die leerders om prente te teken of collages te maak wat die volgende woorde illustreer: ‘oorvol, oop, negatiewe ruimte, positiewe ruimte, patroon, voorgrond, middelgrond, agtergrond, perspektief, afgeplat’.

Uitbreiding

• Aktiwiteit 2: Vra die leerders om een of meer van hulle prente van mense wat dinge doen, te kies en dit met een of meer mediums uit te beeld sodat ’n mens beweging kan sien. Hulle moet aan verskillende maniere dink waarop beweging uitgebeeld kan word. Beweging kan byvoorbeeld gevries word, of ’n voorwerp in ’n reeks verskillende posisies binne dieselfde prentjie voorgestel word, of die onderwerp kan vaag wees en die agtergrond skerp, of die agtergrond kan dof wees en die onderwerp skerp.

• Stel ’n versameling prente van kunswerke saam. Maak seker dat jy ten minste soveel prente as leerders in jou klas het. Sit die prente met hulle bokante na onder in ’n boks, of sit dit in ’n groot koevert. Laat elke leerder ’n prent te vat (sonder om vooraf te loer om te sien wat dit is). Elke leerder moet dan die kunselemente bespreek soos dit in sy/haar gekose kunswerk voorkom. As jy ’n klas het waarin die vermoëns van leerders wyd verskil, laat leerders


in pare of klein groepies werk met ten minste een akademies sterk leerder daarin, en laat die leerders hulle bevindings as ’n span voor die klas aanbied.

Unit 12

Eenheid Kom ons skepLeerdersboek bladsy 92 Tydsduur: 30 minute



Onderwerp 1: Skep in 2D, gesin/familie en maatsOntwerpbeginsels: kontras gebruik in eie beelde van self en ander


Onderrig die eenheidBegin deur vinnig weer na Sam Nhlengethwa se collage, ‘Putco Strike’, in Eenheid 1 te kyk – as ’n voorbeeld van ’n collage.

Aktiwiteit 1: Skep in 2D, familie en vriende

• Lees die aktiwiteit se instruksies.• Vra die leerders om ’n gevoel van kontras in hulle werk te probeer

inwerk. Hulle moet ten opsigte van kleur en vorm aan kontras dink.


Aktiwiteit 1: Kyk na die leerders se

voltooide werke en let op die volgende:

algehele impak en samestelling, netheid,

interessante gebruik van materiale,

oorspronklikheid, die gebruik van kontras, die

gebruik van die vorm, die gebruik van kleur,

die gebruik van ruimte.

Jy kan leerders ook vra om hulle collages

op ’n muur in die klaskamer te plak en die hele

klas tydens ’n klasbespreking daaroor kritiek

te laat lewer. Jy kan andersins die leerders in

pare of klein groepies laat werk sodat hulle

mekaar se werk kan assesseer. In hierdie geval

moet jy in die klaskamer rondbeweeg en ook

op leerders se werk kommentaar lewer

RemediëringHersien die elemente van lyn, vorm, kleur, tekstuur, skakering, ruimte en kontras.

UitbreidingLaat leerders ’n collage maak waarin ’n belangrike gebeurtenis in hulle lewens uitgebeeld word. Hulle kan byvoorbeeld ‘My suster se troue’ of ‘My vorige vakansie’ uitbeeld.


HulpbronneLeerdersboek, bladsy 92; Prente uit Eenheid 1; gom; ’n skêr; A3-velle papier


Leerders kan ook in pare, klein groepies of selfs in klasverband werk om ’n ekstra groot collage te skep.

Unit 13

Eenheid Prente van menseLeerdersboek bladsy 93 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Skep in 2D, gesin/familie en maats• Teken- en/of kleurmediums: verken ’n verskeidenheid mediums

en tegnieke• Kunselemente: gebruik van sekondêre kleure in eie beelde van self

en ander• Ontwerpbeginsels: kontras gebruik in eie beelde van self en ander



1 4 93 1 (begin)

2 5 93 1 (voltooi)

Les 1 (Week 1)

• Begin die les deur te praat oor wat ’n portret eintlik is. • Vra die leerders om na die bronsstandbeeld van Nelson Mandela

in die Leerdersboek te kyk. Laat hulle ’n bespreking oor Nelson Mandela se portret hou en sê of hulle dink dit is ’n goeie een of nie, en waarom hulle so dink. Jy kan hulle ook vra of die enorme grootte van die beeld enigiets met mnr. Mandela se persoonlikheid en rol in die samelewing te doen het.


• Leerders kan tydens hierdie aktiwiteit in pare werk. Lees eers die instruksies saam met hulle deur.

• Moedig leerders aan om vir ’n paar minute sorgvuldig na hulle maat se gesig te kyk, voordat hulle begin teken. Hulle moet ook dat hulle maat sy/haar gesig só draai dat die lig mooi daarop val.

• Moedig leerders aan om realistiese besonderhede in te sluit deur die besonderhede wat hulle waarneem, op te noem. Jy kan hulle daarop wys dat almal se vel, hare, tande en oë verskillende teksture het en dat hulle die potloodmerke wat hulle maak, moet verander om hierdie teksture realisties uit te beeld.


HulpbronneLeerdersboek, bladsy 93; Velle A3- of A2-papier; HB- of B-potlode; portrette (opsioneel)

As jy ’n paar por-trette het, wys dit vir die leerders.

WENK


• Moedig leerders aan om verskillende skakerings te gebruik. Hulle werk moet byvoorbeeld pikswart dele, spierwit dele, en ’n reeks gryse bevat.

• Leerders moet die res van die les aan hierdie taak spandeer. Herinner leerders daaraan dat hulle ook in die volgende les aan die portrette sal werk, maar dat albei leerders teen die einde daarvan ewe veel kans moes gekry het om model en kunstenaar te wees.

Les 2 (Week 5)

• Leerders moet dan met Aktiwiteit 1 voortgaan.• Maak seker dat albei leerders genoeg tyd kry om hulle portrette

aan die einde van hierdie les te voltooi. Een van die twee sou reeds die grootste gedeelte van Les 4 hieraan gewerk het, en moet dus net hulle werk afrond voordat die ander een kans kry om kunstenaar te wees.

Informele assesseringBeweeg in die klaskamer rond, gee raad

en moedig leerders aan terwyl hulle werk.

Maak seker dat jy hulle onderskraag, maar

dat hulle steeds op hulle eie manier aan die

opdrag kan uiting gee.

As jy sien dat leerders foute maak

(soos om die perspektief of verhouding te

verdraai), moenie bloot sê dit is ‘verkeerd’

nie — moedig hulle eerder aan om

noukeuriger en van naderby te kyk wat hulle

besig is om te teken. Dit kan byvoorbeeld

nuttig wees om iets te sê soos:

‘As jy die afstand tussen Megan se oog en

haar voorkop meet, hoe vergelyk dit met

die afstand tussen haar oog en haar ken?’

of ‘Waarvandaan kom die lig? Waar is die

skaduwees? Wys jy hierdie lig en skaduwee

op die portret wat jy teken?’

Laat leerders halfpad deur die les toe om in

die klas rond te beweeg en na mekaar se werk

te kyk. Dit is ’n nuttige vorm van informele

portuurassessering, omdat hulle kan sien

watter tegnieke die ander leerders gebruik

en só idees vir hulle eie werk kan inwin.

Remediëring

• Leerders sukkel dikwels met proporsie terwyl hulle teken. Wys vir hulle hoe om die proporsionele verhoudings tussen die verskillende dele van die model se gesig met ’n potlood uit te meet. Hulle kan ’n potlood regop voor hulle hou, en dit soos ’n liniaal gebruik op die proporsie vas te stel (hulle kan byvoorbeeld sien dat die model se voorkop een-en-’n-halwe potlood hoog is, maar dat die neus net ’n kwart potlood lank is).

• Leerders besef ook nie altyd hoe belangrik lig en donker is om ’n gevoel van vorm en fatsoen te skep nie. As hulle sukkel, sit ’n baie eenvoudige voorwerp (soos ’n tennisbal) in sterk lig neer en wys vir hulle hoe die een kant daarvan baie donkerder as die ander kant is, dat die kant wat die verste van die ligbron af in die skaduwee is, en dat die middelskakerings gewoonlik halfpad tussen die ligbron en die skaduwee gesien kan word.


UitbreidingLeerders kan ’n portret skep met ’n verskeidenheid mediums, soos materiaalstukke, wol en verf.

Unit 14

Eenheid Leer oor kleurLeerdersboek bladsy 94 Tydsduur: 1 uur


Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Onderwerp 1: Skep in 2D, gesin/familie en maatsKunselemente: gebruik van sekondêre kleure in eie beelde van self en ander



1 6 94 1—2

2 7 94 2 (voltooi)

Les 1 (Week 6)Bespreek met die leerders die kleurwiel en die inligting oor primêre en sekondêre kleure wat in die Leerdersboek voorkom.


• Leerders kan tydens hierdie aktiwiteit twee-twee werk.• Spandeer tyd daaraan om almal se antwoorde in die klas te

bespreek.


• Leerders kan goed sê soos dat hulle daarvan hou om te lees, fliek te kyk, sokker te speel, te verf of saam met die hond te gaan stap. Hulle kan aktiwiteite noem waaraan hulle op hulle eie of in groepe deelneem, en hulle kan enige van hierdie aktiwiteite as onderwerp vir die selfportret gebruik.

• Leerders moet die res van die les aan hulle selfportrette spandeer.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 94; palette (ou plastiekdek-sels soos dié van roomysbakke werk baie goed) waarop die verf gemeng kan word; akriel-, plakkaat- of poeierverf; velle A4-, A3- of A2-papier; verfkwaste

Herinner leer-ders daaraan dat hulle die self-portrette slegs met sekondêre kleure mag skep.

WENK


Les 2 (Week 7)Laat leerders die sekondêre kleur-selfportrette wat hulle in die vorige les begin skep het, tydens hierdie les klaarmaak.

AntwoordeAktiwiteit 11. Rooi en blou; 2. Groen; 3. Blou en geel

Informele assesseringAs jy sien dat leerders foute maak (soos om primêre eerder as

sekondêre kleure te gebruik), herinner hulle aan die vereistes van die

taak.

Laat leerders aan die einde van die eerste les toe om in die klas

rond te beweeg en na mekaar se werk te kyk. Dit is ’n nuttige vorm

van informele beoordeling, omdat hulle kan sien watter tegnieke die

ander leerders gebruik en só idees vir hulle eie werk kan inwin.

RemediëringAs leerders met die konsep van primêre kleure en sekondêre kleure sukkel, gee vir hulle elkeen ’n palet met drie afsonderlike titsels verf – blou, rooi en geel. Laat hulle dan eksperimenteer om te kyk watter sekondêre kleure hulle kan maak deur die primêre kleure te meng.

UitbreidingMoedig leerders aan om die kleurtegnieke van spesifieke kunstenaars te gaan navors. Hulle kan dan daarmee eksperimenteer om kleur op dieselfde manier as daardie kunstenaars te gebruik. Hulle kan byvoorbeeld die werk van Vincent van Gogh of Gauguin navors en gaan kyk hoe kleur op simboliese wyse gebruik word.


Unit 15

Eenheid ’n Model van myLeerdersboek bladsy 95—98 Tydsduur: 1 1 __ 2 uur



Onderwerp 3: Skep in 3D, self en ander• Vaardighede en tegnieke: erdeklei• Kunselemente: tekstuur, gebruik van vorm/fatsoen in eie modelle

van menslike figure• Ontwerpbeginsels: gebruik en identifikasie van kontras, soos in

vorms en groottes van eie model se komponente• Ruimtelike bewustheid: bewustelike gebruik van ruimte, soos

voorkant, agterkant en sykante van model wat voltooi moet word• Gepaste gebruik van gereedskapVoorbereiding• Raak vertroud met die gegewens in hierdie eenheid deur die inligting

en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• As jy nog nooit ’n vingerknyppot gemaak het nie, is dit ’n goeie

idee om een vooraf te maak, sodat jy leerders beter met hulle eie tegniek kan help.

Onderrig die eenheidVerdeel die eenheid soos volg in drie halfuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 8 95—96 1—2

2 9 97 3

3 10 98 4


• Vra die leerders om kommentaar te lewer op Bonnie Ntshalintshali se beeldhouwerk, voordat hulle die vrae begin beantwoord. Laat hulle tydens hierdie informele gesprek kommentaar lewer op haar gebruik van lyn, kleur, tekstuur, vorm en ruimte.

• Laat die leerders die vrae tydens ’n klasbespreking beantwoord.• Herinner hulle daaraan dat beelde gewoonlik bedoel is om van alle

kante beskou te word.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 95–98; klei en houers vir water; gereedskap vir beeldhouwerk, soos stomp potlode, ou kombuismesse, plastiekmesse, plastiekvurke en tandestokkies; koer-ant of plastiek om tafels mee te bedek; ou lappe, plastiek-sakke, kleefband (indien leerders die klei tussen lesse moet klam hou); verf en verfkwaste

Begin die eenheid deur leerders te vra om ‘beeld-houwerk’ te omskryf, voordat hulle met die definisie van beeldhouwerk en die bespreking oor kleibeelde in die Leerdersboek begin.

WENK


Aktiwiteit 2: Skep in 3D, self en ander

• Leerders moet individueel aan hulle vingerknyppotte werk, hoewel hulle op hulle eie, in pare of in klein groepies kan sit sodat hulle mekaar kan help en kommentaar op mekaar se werk kan lewer.

• Verduidelik die tegniek vir knyppotte sorgvuldig voordat leerders begin. Dit mag dalk ’n goeie idee wees dat jy dit demonstreer terwyl jy verduidelik.

• Verduidelik dat die klei klam, maar nie te nat moet wees nie, sodat dit maklik is om mee te werk. As die klei te droog is, moet hulle ’n klein bietjie water skep en oor die klei vryf om dit klam te maak. Anders kan hulle dit oor die klei spat.

• Wanneer leerders klaar is, moet hulle die potte op ’n warm, droë plek laat staan om hard te word.

• Ter voorbereiding van Aktiwiteit 3 kan jy die les afsluit met ’n bespreking oor die tegnieke wat leerders met kleiwerk ontwikkel het – die fokus van die volgende twee lesse.

Les 2 (Week 9)

Aktiwiteit 3: Skep in 3D, self en ander

• Maak seker dat leerders die Leerdersboek se instruksies vir kleiwerk verstaan.

• Terwyl jy die taak verduidelik, is dit dalk ’n goeie idee om te wys watter tegnieke ’n mens gebruik om die klei egalig te kry, hoe jy afsonderlike stukke bymekaar sit en hoe jy teksture maak.

• Herinner leerders daaraan om aan die komposisie van die hele werk te dink: hulle moet proporsie, hoe die verskillende dele van die beeld bymekaar en by die geheel pas, en die skepping van interessante negatiewe ruimtes in ag neem.

• Herinner leerders daaraan dat die beelde aan al die kante interessant moet wees, nie net aan die voorkant nie. Hulle kan teksture en merke maak om hulle werk interessanter te maak.

• Laat die leerders vir die hele les aan hulle beelde werk As hulle aan die einde van die les nog nie klaar is nie, help hulle om dit klam te maak, in plastiek toe te draai en toe te plak (soos in die raampie met wenke), sodat hulle dit gedurende die week, voor Les 4, kan klaarmaak.

• Maak seker dat voltooide beelde op ’n sonnige plek gesit word om droog te word.

Verduidelik aan die leerders dat hierdie aktiwiteit as formele assessering sal dien.

WENK

SKT

SKT


WENK


Les 3 (Week 10)Aktiwiteit 4: Skep in 3D, self en ander• Voltooi (1) saam met die hele klas, want dit is voorbereiding vir

die leerders se eie werk.• Laat die leerders toe om hulle beelde vir die res van die les te verf.

AntwoordeAktiwiteit 11. Vier (die geruite vloer, haar rok, die sebras, die koeie)2. Hulle moet stewig wees om die gewig van die tafel te kan dra.3. Hulle moet stewig wees om die gewig van die stoel te kan dra.5. Die kunstenaar se agterkop.

Aktiwiteit 41. Voorbeelde: Ntshalintshali het swart en wit verf gebruik om ’n

aantal verskillende, interessante patrone te skep (soos die blokkies op die vloer, die strepe op die sebras, die blomme op die rok). Hierdie erg geometriese vorms kontrasteer met die sagte bruin-pers van die tafel, wat by die kleure van die bobbejaan en onderste voetstuk inpas. Die gelerige kleur van die luiperd komplimenteer die kleur van die tafel en die bobbejaan, wat kontras tussen die twee kleure skep en hulle gevolglik beklemtoon. Ntshalintshali het ook die luiperdvel se patroon geverf – dit lyk asof sy doelbewus diere met interessante velpatrone (Nguni-beeste, sebras, die luiperd) gekies het om uit te beeld, omdat dit interessante patrone in die beeld as ’n geheel maak.

Formele assesseringKwartaal 1 se Skeppende kunste spruit uit Aktiwiteit 2, 3 en 4.

Verwys na Afdeling 3 oor formele assessering vir riglyne aangaande

die assessering van die aktiwiteite.

RemediëringLeerders sukkel dalk om vingerknyppotte of selfportrette van klei te maak. As dit die geval is, deel hierdie komplekse take in individuele stappe op en volg elke stap saam met die leerders. Laat die leerders jou stap-vir-stap navolg.

UitbreidingVra die leerders om beelde te maak wat ’n aantal afsonderlike figure bevat, soos diere, mense of albei.


WENK

SKT

Kwartaal 2


Unit 11


Persoonlike en sosiale welsynONDERWERP 1: Ontwikkeling van die self ONDERWERP 2: Sosiale verantwoordelikheid

Unit 15

Eenheid EmosiesLeerdersboek bladsy 102—106 Tydsduur: 3 uur



Emosies • Verstaan ’n verskeidenheid emosies: liefde, geluk, hartseer, vrees

en jaloesie • Verstaan eie emosies: gepaste maniere om eie emosies uit te druk • Hoe om ander se emosies te verstaan en in ag te neem


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink aan jou houding teenoor jou eie emosies en dié van ander.

Dink aan die tegnieke wat jy ontwikkel het om sterk emosies te hanteer terwyl jy volwasse geraak het. Wanneer jy emosies met die leerders bespreek, kan jy jou eie gepaste voorbeelde met hulle deel.

• Dink aan voorbeelde van mense wat sterk emosies ervaar het vanweë die omstandighede waarin hulle verkeer het, maar wat die emosies doeltreffend en gepas hanteer het. Jy kan hierdie voorbeelde in jou besprekings met die leerders gebruik.


1 1 102—103 1

2 2 104 2—4

3 3 105—106 5—6

Les 1 (Week 1)

• ’n Goeie manier om hierdie eenheid bekend te stel, is om te vra dat die leerders die vrae boaan bladsy 102 in pare bespreek en dan terugvoer aan die klas gee.

• Bespreek positiewe en negatiewe gevoelens as konsepte, en maak seker dat die leerders die konsepte verstaan. Herinner leerders daaraan dat ons almal daagliks ’n verskeidenheid gevoelens (sowel positief as negatief ) ervaar. Dit is dalk ’n goeie inleiding tot Aktiwiteit 1.

Kwartaal en week/wekeKwartaal 2, Weke 1-3


HulpbronneLeerdersboek bladsy 102–106; A4-, A3- of A2-papier; gom en ’n skêr; ou koerante of tydskrifte; kleurvetkryt, kleurpotlode en koki’s


Aktiwiteit 1

• Wanneer die leerders Aktiwiteit 1 uitvoer, vra hulle om individueel, in pare of in klein groepies te werk.

• Maak seker dat die leerders verstaan dat ’n ‘byvoeglike naamwoord’ ’n woord is wat konkrete of abstrakte goed beskryf, byvoorbeeld mense (konkreet) of hulle gevoelens (abstrak).

• Dalk het leerders ’n woordeboek nodig om vraag 2 te voltooi. As daar leerders in jou klas is wat sukkel met taal, is dit ’n goeie idee om hulle in pare of in ’n groep te plaas met leerders wat meer gevorderde taalvermoëns het.

• Sodra die leerders hulle antwoorde op Aktiwiteit 1 voltooi en bespreek het, kan jy hulle vra waarvoor en wanneer emosies volgens hulle nuttig is, en of hulle dink dat emosies verkeerd is. Dit sal uiteraard lei tot ’n bespreking van die inhoud boaan bladsy 103.

• Jy kan die les afsluit deur leerders te vra waarom stap 4 en 5 op bladsy 103 belangrik is as jy jou emosies behoorlik wil verstaan en uitdruk.

Les 2 (Week 2)

• Voordat die konsep van emosionele intelligensie bespreek word, kan jy die leerders vra om hierdie term te probeer definieer. Dit is nuttig, omdat mense dikwels aan emosies en intelligensie dink as teenstrydige kenmerke.

• Dit sal uiteraard lei tot ’n bespreking van wat emosionele intelligensie eintlik is en hoe leerders dit kan ontwikkel (die inhoud is op bladsy 103).

• Sodra die leerders die belangrikheid van emosionele intelligensie verstaan, kan hulle met Aktiwiteit 2 begin.

Aktiwiteit 2

• Die leerders moet individueel werk om hierdie aktiwiteit te voltooi. Leerders moet ’n kaart met sewe blokke daarop teken, ’n blok vir elke weeksdag. Hulle moet ’n gesig teken wat aantoon hoe hulle elke dag voel, en dit dan by die geskikte woord pas.

• Nadat die leerders Aktiwiteit 2 voltooi en hulle antwoorde bespreek het, kan jy Aktiwiteit 3 verduidelik.

Aktiwiteit 3

• Die leerders moet hierdie aktiwiteit in pare doen. Hulle kan albei aan die hele collage werk, of een van hulle kan die huilende deel van die collage doen, terwyl die ander een die laggende deel doen.

• Nadat die leerders Aktiwiteit 3 voltooi en hulle antwoorde bespreek het, kan jy hulle vra hoe dit vir hulle voel om komplimente te kry en hoe hulle gewoonlik daarop reageer.

• Jy kan hulle ook vra hoe die manier waarop mense met hulle praat en wat hulle van hulleself dink, ’n uitwerking op hulle selfvertroue het. Jy kan die leerders ook vra waarom dit belangrik is dat hulle goed oor hulleself voel. Leerders kan dan Aktiwiteit 4 voltooi.



Week 1


Aktiwiteit 4

• Hierdie aktiwiteit moet individueel voltooi word en leerders moet hulle antwoorde neerskryf.

• Nadat die leerders se antwoorde op Aktiwiteit 4 bespreek is, kan jy met hulle oor die betekenis en waarde van bevestiging praat. Jy kan hulle vra of hulle kan dink aan enige ander bevestiging om by die lys te voeg.

Les 3 (Week 3)

• Lees die storie in Aktiwiteit 5 en vra die leerders watter soort boodskappe Ntombi en Xolisa oor hulleself van die skool af kry. Vra die leerders of die meisies die bevestigings kry wat hulle nodig het en of dit enige uitwerking op hulle het.


Aktiwiteit 5

• Leerders kan individueel, in pare of in klein groepies aan hierdie aktiwiteit werk. Leerders kan hulle antwoorde neerskryf, of kort vertolkings voorberei om hulle antwoorde aan die klas te demonstreer.

• Informele portuurgroepassessering van hierdie aktiwiteit kan ’n goeie slotaktiwiteit vir hierdie les wees.

Aktiwiteit 6

• Die leerders moet in pare werk om hierdie aktiwiteit te kan doen. Hulle hoef slegs hulle antwoorde te bespreek, of dit neerskryf om later vir die klas aan te bied.

• Sodra die leerders hulle antwoorde op Aktiwiteit 6 voltooi en bespreek het, kan hulle oor die belangrikheid van goeie maniere praat. Hierdie bespreking kan ingelei word deur die materiaal op bladsy 106 te gebruik, waar die aantal vrae as ’n goeie beginpunt vir bespreking kan dien.

• Jy kan die les afsluit deur daarop te wys dat goeie maniere ’n basiese vorm van konsiderasie vir die gevoelens van ander is.

AntwoordeAktiwiteit 11. Daar is ’n groot aantal woorde wat die leerders by die lys kan voeg.

Hulle kon byvoorbeeld gesê het: ‘hulpvaardig’, ‘onbeleefd’ of ‘raserig’.2. Voorbeelde: Kwaad: het sterk gevoelens oor iemand van wie jy niks hou nie, of

oor ’n onregverdige situasie Treurig: ongelukkig of toon ongelukkigheid Gelukkig: voel of toon vrolikheid; tevrede Geïntereseerd: skenk jou aandag aan iets omdat jy daarvan

hou of meer daaroor te wete te kom, of om dit te doen; toon belangstelling in iets, en vind dit opwindend

Bang: bevrees oor iets, of bang dat iets leliks kan gebeur Skuldig: voel skaam omdat jy iets gedoen het wat jy weet verkeerd

was, of het iets wat jy moes doen, nie gedoen nie



Week 2



Week 3


Jaloers: voel kwaad of ongelukkig omdat iemand van wie jy hou of vir wie jy lief is, belangstelling in iemand anders toon

Verward: kan nie duidelik dink of verstaan wat gebeur of wat iemand sê nie

Liefdevol: voel of toon liefde en toegeneëntheid vir iemand/iets Tevrede: voel gelukkig oor iets Verras: jou gevoelens wanneer ’n gebeurtenis, nuus, ens. onverwags

of skielik gebeur Teleurgesteld: ontsteld omdat iets waarop jy gehoop het nie gebeur

nie of het nie so goed, suksesvol, ens. soos wat jy verwag het, gebeur nie

Bekommerd: dink aan onaangename goed wat gebeur het of kan gebeur, en voel dus ongelukkig en bang

Verveeld: voel moeg en ongeduldig, omdat jy belangstelling in iemand/iets verloor het, of omdat jy niks het om te doen nie

Knorrig: het ’n slegte humeur; nors3. Voorbeelde: Kwaad: negatief (maar kan positief wees as dit teen

onregverdigheid is) Hartseer: negatief (maar kan gepas en positief wees as iemand vir

wie ons omgee, swaarkry) Gelukkig: positief (maar kan negatief wees as dit ’n reaksie is oor

die swaarkry van ander) Geïnteresseerd: positief (kan negatief wees indien belangstelling

onvanpas is, bv. geïnteresseerd om met alkohol te eksperimenteer). Bevrees: negatief (maar kan positief wees as vrees ons veilig hou,

byvoorbeeld om saam met ’n dronk bestuurder in ’n motor te ry). Skuldig: negatief (maar positief as dit jou motiveer om die goeie

verhouding met ’n persoon wie se gevoelens jy seergemaak het, te herstel)

Jaloers: negatief Verward: negatief (maar gepas as iemand werklik nie verstaan nie) Liefdevol: positief (maar die woord kan ook gekoppel word aan

onvanpaste gedrag, bv. misbruik) Tevrede: positief (tensy ons tevrede voel oor iets onbehoorliks,

soos wreedheid) Verras: kan positief of negatief wees, afhangende van die konteks Teleurgesteld: negatief (tensy dit ons motiveer om ’n onaanvaarbare

situasie te verander) Bekommerd: oor die algemeen negatief (hoe ons instink soms reg

is, en bekommernis onvanpas is) Verveeld: oor die algemeen negatief Knorrig: oor die algemeen negatief

Aktiwiteit 2Leerders kan ’n wye verskeidenheid emosies noem en gesigte teken om hierdie emosies uit te druk. So byvoorbeeld, sê die leerders dat hulle ‘onvriendelik’, ‘kwaad’, ‘hartseer’, ‘vriendelik’ of ‘liefdevol’ gevoel het of ‘hulleself verdedig’ het. Leerders moet minstens een emosie per dag


noem en illustreer. Moedig leerders aan om eerlik te wees deur nie krities te wees oor wat hulle teken nie. As ’n leerder net een emosie teken, is dit waarskynlik nie die waarheid nie (niemand voel die hele tyd dieselfde nie). Dit sal help om hierdie leerder se gevoelens in effens meer besonderhede te bespreek.

Aktiwiteit 3

• Aan die een kant van hulle collage moet die leerders prente insluit van mense wat huil, en aan die ander kant van mense wat lag (vraag 1 en 2).

• Die woorde wat hulle aan elke kant van hulle collage lys, sal grootliks verskil, hoewel die woorde gepas en tersaaklik moet wees. So byvoorbeeld, sal die gevoelens wat verband hou met huil en wat hulle aan die huil-kant van die collage skryf, die volgende insluit: kwaad, bevrees, skaam, gelukkig, ongemaklik of emosioneel. Die gevoelens wat hulle aan die lag-kant skryf, kan die volgende insluit: gelukkig, lighartig, grappig of tevrede.

Aktiwiteit 41. Antwoorde sal vanselfsprekend grootliks verskil, maar leerders

kan iets sê soos: ‘Ek sukkel regtig met Skeppende skryfwerk en hou niks daarvan om stories in Engels te skryf nie. Ek onthou die eerste keer toe my onderwyser gesê het dat ek werklik ’n goeie storie geskryf het.’

2. Weer eens kan antwoorde grootliks verskil. ’n Voorbeeld kan wees: ‘Sy het gesê dat my storie haar aandag tot aan die einde behou het, en dat ek ’n talentvolle skrywer met ’n groot verbeelding is.’

3. Verskeie antwoorde is moontlik. Voorbeeld: ‘Dit het my houding teenoor skryfwerk heeltemal verander. Nou hou ek baie van Skeppende skryfwerk en werk hard daaraan. Ek sien eintlik uit daarna om my huiswerk te doen!’

Aktiwiteit 52. a. Antwoorde sal verskil, maar behoort selfgeldende en

opbouende gedrag aan te beveel deur Xolisa wat byvoorbeeld praat met die meisie wat haar terg en vir haar sê dat dit haar ongelukkig maak, of sy moet met haar ma, ’n skoolberader of onderwyser praat.

b. Antwoorde sal verskil, maar weer eens moet die leerders optrede aanbeveel wat selfgeldend en opbouend is, soos om harder te oefen, om hulp te vra, of om vir diegene wat hulle terg, te sê dat dit seermaak.

c. Verskeie antwoorde is moontlik, maar die leerders hoef nie tot die gevolgtrekking te kom dat mense verantwoordelik moet wees vir hulle eie gevoelens en geluk nie, of as iets ’n probleem skep, dit die beste is om dit te ignoreer nie. In plaas daarvan is dit die beste om te dink aan oplossings wat die regte en gevoelens van almal wat betrokke is, respekteer.


Aktiwiteit 6Vrae 1 en 2: Antwoorde sal verskil. Leerders sê dalk dat hulle kwaad, seergemaak of hartseer sal wees, of nie omgee nie; of hulle kan ander negatiewe reaksies toon. Vraag 3: Leerders sal waarskynlik positiewe antwoorde gee, soos trots, tevrede, gelukkig of geregverdig.


Aktiwiteit 1: Antwoorde kan in pare of

klein groepies geassesseer word, of leerders

kan gevra word om vrywillig te antwoord voor

die hele klas, wat dan kommentaar lewer.

Maak seker dat die leerders die opdragte

in die Leerdersboek gevolg het.

Vraag 1: ten einde seker te maak dat

leerders woorde verstrek het wat byvoeglike

naamwoorde oor gevoelens is, vra jy hulle

om hulle woorde in die volgende sin in te vul.

As hulle nie kan nie, beteken dit dat hulle

woord nie ’n byvoeglike naamwoord is nie, of

anders handel dit nie oor gevoelens nie. ‘Die

persoon het __________ gevoel’.

In die geval van vraag 2 en 3 kan die

antwoorde hierbo as ’n riglyn gebruik word,

maar aanvaar ook ander logiese antwoorde.

In die geval van vraag 3 vra jy die leerders

of hulle dink sekere emosies is positief of

negatief. As hulle redenasie logies is, is hulle

antwoord aanvaarbaar.



word, reg gevolg het of vra hulle om mekaar

se werk na te gaan. Hulle moet sewe blokke

op hulle kaart hê (een vir elke weeksdag),

met minstens een emosie en ’n gepaste

byvoeglike naamwoord om die emosie in elke

blok te beskryf.



portuurgroepassessering te doen. Elke leerder

moet verduidelik waarom hy/sy die emosies op

dié manier geteken en benoem het.







Aktiwiteit 3: Evalueer die woorde

wat die leerders gekies het noukeurig en

bevraagteken enige woorde wat nie gepas

lyk nie. Oënskynlik onvanpaste beskrywings

kan lei tot interessante besprekings (bv. ’n

bespreking oor waarom ons soms lag as ons

baie ontsteld of verleë is, of huil wanneer ons

gelukkig is).

Pare leerders kan plakkate uitruil en die

werk wat hulle maats gedoen het, bespreek.

Maak seker dat die leerders besef dat alle

terugvoer opbouend en met respek moet

geskied. Anders kan al die plakkate teen een

muur van die klaskamer opgeplak word en jy

kan ’n bespreking deur die hele klas oor elke

plakkaat aan die gang sit. Met hierdie soort

informele beoordeling deur die maats, is dit

noodsaaklik dat die leerders wat die plakkate

geskep het, mag verduidelik waarom hulle dit

juis so ontwerp het.

Aktiwiteit 4: Vra leerders om in pare of

klein groepies te werk om hulle informele

portuurgroepassessering te doen. Elke

leerder moet sy/haar antwoord verduidelik,

waarna die ander leerder(s) daarop

kommentaar kan lewer. Anders kan jy ’n paar

vrywilligers vra om hulle antwoorde tydens ’n

bespreking deur die hele klas aan te bied.

Aktiwiteit 5: Jy kan twee leerders of

twee klein groepies laat saamwerk en hulle

vra om beurte te maak om hulle antwoorde

aan te bied en te verduidelik. As ’n vorm

van informele beoordeling deur die maats,

reageer die gehoor dan daarop. Anders kan

individue of klein groepies dit vir die hele

klas aanbied en sodoende ’n bespreking

aan die gang sit. Hierdie metodes kan ook

doeltreffend wees as die leerders gevra word

om hulle antwoorde op die vrae te vertolk.


Aktiwiteit 6: Assessering kan informeel

wees en uitgevoer word wanneer die

aktiwiteit afgehandel is. Leerders kan direk

terugvoer gee oor hulle maat se voorstelle.

Anders kan elke paar hulle antwoord

neerskryf en dit later aan die klas voorlees

as beginpunt van ’n bespreking deur almal.

Leerders se antwoorde op vraag 1 en 2 is

waarskynlik negatief. As hulle ’n positiewe

reaksie voorstel, kan dit as ’n interessante

beginpunt vir ’n bespreking dien.

Hulle antwoord op vraag 3 is waarskynlik

positief. As ’n leerder se reaksie egter

negatief is, kan dit ’n baie interessante

beginpunt vir ’n bespreking wees, op

voorwaarde dat jy hulle vra waarom hulle

juis so voel.

Dit is moontlik die beste as hierdie

aktiwiteit informeel geassesseer en daar nie

punte toegeken word nie, omdat dit leerders

sal aanmoedig om hulle gevoelens te noem

en te deel.

Remediëring

• Leerders vind dit nie altyd maklik om hulle gevoelens in woorde uit te druk nie. ’n Nuttige konsolideringsaktiwiteit vir Aktiwiteite 2, 4, 5 of 6 sou wees om die leerders te vra om die emosies wat bespreek is, in die vorm van tekeninge of skilderwerk voor te stel. Hulle kan figure wat emosies vertolk, uitbeeld; of hulle kan kleure gebruik om abstrakte beelde te maak wat die emosies wat tersaaklik is in die situasies wat beskryf word, uit te druk.

• Nog ’n manier om gevoelens te ontleed en die belangrikheid van die gepaste hantering van negatiewe gevoelens in te skerp, is om verskillende situasies te vertolk. Terwyl die leerders die situasies vertolk, stel jy alternatiewe uitkomste voor en vra hoe die karakters wat hulle vertolk, behoort te voel en waarom. Op hierdie manier ontwikkel hulle empatie en begin om ingewikkelde emosies te verstaan.

Uitbreiding

• ’n Interessante uitbreiding van Aktiwiteit 6 sou wees om die leerders te vra om gebruike wat as goeie maniere in verskeie Suid-Afrikaanse kulture beskou word, met mekaar te vergelyk en om die oorsprong en redes vir hierdie gebruike te bespreek. So byvoorbeeld, word dit dikwels in die swart kulture in Suid-Afrika as beledigend beskou indien ’n kind oogkontak met volwassenes maak, teenoor talle wit Suid-Afrikaners wat ’n kind se huiwering om oogkontak te maak, as beledigend beskou. Hulle kan ook kyk na tradisionele groetvorms binne die Suid-Afrikaanse kulturele opset (bv. wie omarm mekaar, soen op albei wange, gee mekaar ’n handdruk, gee mekaar ’n dubbele handdruk, ens.)

• Jy kan die klas lei tydens ’n bespreking van Nelson Mandela se gunsteling gedig (‘Invictus’ deur William Ernest Henley). Die filosofie daarvan is uitdagend: hoewel ons nie die omstandighede wat ons moet hanteer, kan bepaal nie, sal ons altyd in beheer wees van ons aksies en reaksies op die situasies waarin ons ons dalk bevind.


Week 1 Leeswerk: My maLeerdersboek bladsy 107—108 Tydsduur: 30 minute



Lees oor hoe mense verskillende emosies uitdruk



in Eenheid 5 geleer het. Verduidelik ook die groetewense uit verskillende tale in die eerste paragraaf indien nodig, asook die betekenis van die woorde koor en kuur.

• Nadat die leerders kans gehad het om die teks een of twee keer te lees, lees jy die vrae in die raam op bladsy 108 van die Leerdersboek saam met hulle. Laat hulle die vrae as ’n klas beantwoord. Moedig ’n paar ander leerders aan om op elkeen van die vrae te antwoord.



gehou het.






RemediëringSteun teensinnige lesers deur te verduidelik dat die leesstukke verband hou met die inhoud wat hulle reeds in die eenheid behandel het. Die onderwerp en woordeskat sal dus nie heeltemal nuut en vreemd wees nie.

UitbreidingSkryf ’n brief aan jou eie ma of pa, of iemand vir wie jy lief is en jou versorg, en sê waarom jy haar/hom lief het en bewonder.




Laat die leerders die teks op hulle eie of in pare lees. As sommige leerders sukkel om Afrikaans te lees, laat hulle ’n paar vorm saam met ’n meer bevoegde leser.

WENK


Week 2 Leeswerk: Ek was so kwaadLeerdersboek bladsy 109—110 Tydsduur: 30 minute






Eenheid 5 geleer het. Verduidelik ook woorde soos sweer, elasties en fout. Beklemtoon die gevaar om beheer te verloor wanneer jy kwaad is.





gehou het.







UitbreidingLaat die groepe ’n scenario waartydens die probleem opgelos word, dramatiseer. Die toneelspelers is die twee seuns, die ma, ouma en nog twee seuns wat gesien het wat by die skool gebeur het.





WENK


Week 3 Leeswerk: Die jaloerse broerLeerdersboek bladsy 111—112 Tydsduur: 30 minute






Eenheid 5 geleer het. Verduidelik die begrip van jaloesie. Vra dat die leerders voorbeelde uit hulle eie ervarings gee.





gehou het.







UitbreidingTeken ’n prent van die deel van die stories waarvan jy die meeste gehou het en skryf jou eie sin om dit te vergesel.





WENK


Unit 16

Eenheid Werk in ’n groepLeerdersboek bladsy 113—116 Tydsduur: 2 uur



Persoonlike ervaring van werk in ’n groep: by die skool en huis • Skool: as lid van ’n klas, in ’n skool of klas of klein groepprojek

of -aktiwiteit • Huis: as lid van ’n gesin/familie, werk en kom klaar met broers

en susters • Voordele van groepwerk • Uitdagings van groepwerk• Nuttige reaksies op uitdagings van groepwerk


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink oor jou ervarings van groepe werk en hoe die groepe

waarvan jy deel is, funksioneer. Dink aan die tegnieke wat jy ontwikkel het om groepdinamika te hanteer. Wanneer jy hierdie werk met die leerders bespreek, kan jy jou eie gepaste voorbeelde met hulle deel.


1 4 113—114 1—2

2 5 115—116 3—4

Les 1 (Week 1)

• ’n Goeie manier om hierdie eenheid bekend te stel, is om ’n klasbespreking oor die drie vrae aan die begin van die eenheid te lei.

• Dit is dalk ’n goeie inleiding tot Aktiwiteit 1.

Aktiwiteit 1

• Dit sou waarskynlik die beste wees as leerders individueel aan Aktiwiteit 1 gewerk het.

• Sodra die leerders hulle antwoorde op Aktiwiteit 1 voltooi en bespreek het, kan jy die rolle van groepslede in skoolgroepe bespreek.

• Jy kan dan die reëls om in ’n groep te werk (op bladsy 114) bespreek en die leerders vra of hulle aan enige ander reëls kan dink om in ’n groep te werk. Dit sal uiteraard lei tot Aktiwiteit 2.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 113–116; A4-, A3- of A2-papier en kleurvetkryt, potlode of koki’s; ou tydskrifte, skêre, gom en/of kleure verf


Aktiwiteit 2Leerders moet hierdie aktiwiteit in klein groepies uitvoer. Jy kan die les afsluit deur die leerders se antwoorde op vraag 2 te bespreek.

Les 2 (Week 2)Jy kan die les begin deur die konsep te bespreek om as ’n groep by die huis te werk. Die vrae boaan bladsy 115 sal nuttig wees om ’n bespreking deur die hele klas te begin. Jy kan vir die leerders vrae soos die volgende vra: ‘wanneer is dit ’n goeie ding om te baklei?’ en ‘is daar “goeie” maniere om te baklei?’ Dit is dalk ’n goeie inleiding tot Aktiwiteit 3.

Aktiwiteit 3

• Leerders kan individueel, in pare of in klein groepies aan hierdie aktiwiteit werk. Al beantwoord hulle nie vraag 1 individueel nie, moet hulle steeds dink aan antwoorde wat spesifiek op hulle eie familie gerig is.

• Nadat die leerders Aktiwiteit 3 voltooi het, kan jy hulle antwoorde bespreek en die inhoud oor die voordele en uitdagings om in ’n groep te werk (boaan bladsy 115) inwerk by jou terugvoer aan die klas. Dit is dalk ’n goeie inleiding tot Aktiwiteit 4.

Aktiwiteit 4

• Leerders kan individueel, in pare of in klein groepies aan hierdie aktiwiteit werk.

• Jy kan die les afsluit met ’n bespreking van leerderswenke en -uitdagings om in ’n groep te werk.

AntwoordeAktiwiteit 11. Antwoorde sal verskil. So byvoorbeeld, kan leerders iets sê soos

die sokkerspan, ’n Sondagskoolklas, ’n boekklub, ’n koor of ’n buitemuurse kunsklas.

2. Antwoorde sal verskil, maar moedig leerders aan om spesifiek te wees en soveel besonderhede as moontlik te verstrek. In plaas daarvan om byvoorbeeld te sê ‘om lid van ’n sokkerspan te wees, is gaaf ’, sou ’n gepaste vlak van besonderhede die volgende wees: ‘Ek hou daarvan om lid van die sokkerspan te wees, want wanneer ek sokker speel, hoef ek nie aan enige probleme te dink nie; al waaroor ek my hoef te bekommer is vir wie ek die bal gaan aangee’, of ‘om deel van ’n span te wees, beteken dat ek hope nuwe en interessante mense ontmoet en goeie vriende maak.’

3. Antwoorde sal verskil, maar moedig weer eens soveel besonderhede as moontlik aan. So byvoorbeeld sê die leerders dalk die volgende: ‘hoewel en daarvan hou om lid van die koor te wees, raak ek verveeld wanneer ons moet stil sit terwyl die dirigent luister hoe die onderskeie afdelings sing.’

4. Antwoorde sal verskil, maar leerders kan iets sê soos: ‘Ek het geleer dat alles wat jy in voetbal doen, bydra tot die span se oorwinning. Die spel draai nie om enige speler wat goed op die veld lyk nie.’ of



Week 4



Week 5


‘Koorsang klink slegs goed wanneer almal na die dirigent luister en nie probeer om op hulle eie te sing nie.’

Aktiwiteit 21. Volg die instruksie in die Leerderboek oor hoe om die speletjie

te speel. 2. Leerders moet in hulle groep werk om ’n advertensie te maak met

’n treffende slagspreuk sodat ander kinders gelok kan word om aan te sluit by die groep waarvan hulle almal graag lid wil wees.

Aktiwiteit 31. Antwoorde sal aansienlik verskil. Moedig leerders aan om eerlik

te antwoord. So byvoorbeeld sê leerders dalk ‘Ek glo nie dat die wenk oor hoe om te luister, sal werk nie. Hoe meer jy luister, hoe meer praat my suster as sy eers aan die gang is!’ of ‘Ek dink as my ma besef het dat ek jammer voel vir haar wanneer sy na werk moeg by huis kom, sou sy nie so geïrriteerd gewees het toe ek haar gevra het om my met moeilike huiswerk te help nie.’

2. Antwoorde sal aansienlik verskil, maar moedig praktiese, bruikbare voorstelle aan. So byvoorbeeld sê die leerders ‘moet nooit in iemand se slaapkamer instap sonder om eers aan die deur te klop nie’ of ‘moet niks leen nie, tensy jy toestemming gevra het.’

Aktiwiteit 41. Antwoorde sal vanselfsprekend grootliks verskil, maar leerders kan

voordele om by die skool in ’n groep te werk, noem soos, ‘My maats help my met moeilike werk, wat partykeer beter voel as om ’n onderwyser te vra’ of ‘My vriendskappe word versterk wanneer ons saam aan projekte werk’ of ‘Ek het geleer om te luister sonder om ontsteld te raak wanneer iemand nie met my saamstem nie.’ Hulle kan dalk die volgende voordele om in ’n groep binne ’n familieverband te werk, noem: ‘om saam met my familie te werk, bied ons die geleentheid om dit wat ons saam doen, te geniet’ of ‘om as ’n familie saam te werk, bied ons ekstra tyd om te gesels en sommer net saam met my ouers te wees’.

2. Weereens kan antwoorde grootliks verskil. Die volgende is enkele voorbeelde: dit gebeur dikwels in groepe dat een persoon al die werk doen terwyl die ander lede tevrede is om lui te wees en die harde werk aan die flukse werker oor te laat; mense argumenteer oor wie wat moet doen, of diegene wat die geskikste is vir bepaalde werk is nie altyd diegene wat dit doen nie.

3. Verskeie antwoorde is moontlik. Al die antwoord moet egter duidelike kommuniksie en regverdigheid beklemtoon. Voorbeeld: ‘Almal moet die take wat gedoen moet word, bespreek en saam besluit wat regverdig is.’







Moedig eerlike, gedetailleerde antwoorde

aan deur nie veroordelend te wees nie.

Moedig die leerders aan om redes vir hulle

antwoorde te verskaf.

Aktiwiteit 2: Vraag 1: Sodra die

groepwerk klaar is, vra die leerders om in

hulle groepe te werk om te assesseer hoe

goed die groep as ’n geheel gevaar het en

hoe elkeen voel oor die verantwoordelikheid

(bv. skrywer of vrederegter) wat hulle

ontvang het. Die groep moet aan twee of

drie maniere dink hoe hulle doeltreffender

kon gewerk het. Hou dit in gedagte dat

hierdie bespreking versigtig hanteer moet

word ten einde konflik te vermy. Herinner die

leerders voor hulle begin aan die beginsels

van opbouende kommunikasie.

Vraag 2: Vertoon die groepe se

advertensies op so ’n manier dat die hele

klas dit kan sien. Vra die leerders om rond

te loop en na die verskillende advertensies

te kyk. Jy kan dan ’n advertensie aan elke

groep toeken (nie die een wat hulle gemaak

het nie) en die groep vra om te assesseer

hoe treffend die advertensie is en waarom.

Anders kan jy elke leerder vra om in

die geheim te stem vir die advertensie

wat volgens hom/haar die meeste

aantrekkingskrag het, en om ’n rede te

verstrek vir die keuse. Die wenadvertensie

kan dan deur die hele klas bespreek word.

Aktiwiteit 3: Vraag 1 van hierdie aktiwiteit

moet versigtig geassesseer word, veral as

jy vermoed dat die leerders uit ’n moeilike

huislike omgewing kom. As dit die geval is, is

dit dalk beter as die leerders hulle antwoorde

in pare of klein groepies bespreek. Jy sal

moet nagaan of leerders hulle antwoorde op

’n eerbiedige en gepaste manier bespreek.

Jy moet vraag 2 op dieselfde manier

as vraag 1 assesseer, of ander moet jy

vrywilligers vra om hulle voorstelle binne die

konteks van ’n bespreking deur die hele klas

te verstrek.

Aktiwiteit 4: Vra leerders om in pare of

klein groepies te werk om hulle informele

portuurgroepassessering te doen. Elke

leerder moet sy/haar antwoord verduidelik,

waarna die ander leerder(s) daarop

kommentaar kan lewer. Anders kan jy ’n paar

vrywilligers vra om hulle antwoorde tydens ’n

bespreking deur die hele klas aan te bied.

Remediëring

• Leerders vind dit nie altyd maklik om hulle gevoelens in woorde uit te druk nie. Een manier hoe jy hulle die waarde van groepsrolle kan leer, is om ’n uittreksel te maak van ’n episode van enige rusbankvertoning op televisie of die radio waar die familie as ’n groep by ’n groepsaktiwiteit betrokke is. Sodra die leerders na die uittreksel geluister of daarna gekyk het, kan jy hulle vra om te ontleed hoe doeltreffend die familie in die situasie gewerk het of nie gewerk het nie. Jy hoef nie ’n voorbeeld van ’n familie wat goed saamwerk, te kies nie – leerders geniet dikwels ’n storie van ’n ramp meer, en maak steeds nuttige voorstelle.

• As dit vir leerders moeilik is om in groepe te werk, kan jy Aktiwiteit 2 in kleiner take indeel, of die leerders dit laat doen voordat hulle begin. Maak seker dat elke groepslid ’n rol het om te vertolk en minstens vyf spesifieke take wat hulle moet uitvoer in hulle rol.


Uitbreiding

• Vra dat die leerders navorsing doen oor sommige van die bekende spanne of groepe wat belangrike mediese, wetenskaplike of politieke deurbrake gemaak het en hoe hulle saamgewerk het. So byvoorbeeld, kan hulle kyk na die manier waarop Marie Curiei en haar eggenoot Monsieur Pierre Curiei saamgewerk het om radioaktiwiteit te ontdek, wat uiteindelik gelei het tot die ontdekking van X-strale; of die span wat die eerste hartoorplanting ter wêreld gedoen (deur ’n span Suid-Afrikaanse dokters in die Groote Schuur Hospitaal, Kaapstad).

• Leerders moet dink aan enige situasie waarby groot spanwerk betrokke is en daaroor aan die klas verslag doen. So byvoorbeeld, die spanwerk wat vereis word in die kuipe tydens ’n Fomule Een-wedren, om ’n ingewikkelde mediese operasie uit te voer, om die leier van georganiseerde misdaad vas te trek, of om Mount Everest uit te klim. Jy of jou leerders weet dalk selfs van iemand wat deel is van so ’n span en wat dalk met die klas kan kom gesels oor hoe belangrik spanwerk is en wat hulle kan doen om doeltreffend as span saam te werk.

• Vra leerders om ’n oefening of speletjie te ontwerp wat slegs deur ’n span suksesvol voltooi kan word. (Gewoonlik vereis hierdie speletjies of oefeninge meer kennis oor liggaamlike krag as waaroor ’n enkele lid van die groep beskik.)

Week 4 Leeswerk: Vinnig en maklikLeerdersboek bladsy 117—118 Tydsduur: 30 minute



Lees oor maniere om in ’n groep sukses te behaal



Eenheid 6 geleer het. Vertel ook die leerders dat hierdie storie van toepassing is op die groepwerk wat hulle op skool doen asook die werk wat hulle by die huis moet doen.









gehou het.







UitbreidingLaat die leerders navorsing doen oor die prys van vrugte en groente as deel van ’n plan om ’n klasmark te hou om geld vir boeke by hulle skool in te samel.

Week 5 Leeswerk: Maak tydLeerdersboek bladsy 119—120 Tydsduur: 30 minute



Lees oor maniere om in ’n groep sukses te behaal



Eenheid 6 geleer het. Verduidelik ook wat die uitdrukking om tyd in te ruim beteken en hoe ’n mens die speletjie genaamd slangetjies en leertjies, speel. Indien moontlik moet die speletjie beskikbaar wees sodat die leerders wat hulle werk voltooi, daarmee kan speel.


WENK









gehou het.







UitbreidingLaat die groepe ondersoek doen oor die werk wat kinders en hulle ouers by die huis moet doen.

Unit 17

Eenheid AfknoueryLeerdersboek bladsy 121—123 Tydsduur: 2 uur



Afknouery: hoe om jou self te beskerm teen afknouery• Voorbeelde van afknouery • Gepaste reaksies op afknouery: waar om hulp te kry


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink aan enige ervarings van afknouery wat jy beleef het of gesien

gebeur het. Dink aan watter tegnieke jy ontwikkel het om mense wat probeer om jou te oorheers, te hanteer. Wanneer jy sterk punte met die leerders bespreek, kan jy jou eie gepaste voorbeelde met hulle deel.


WENK





1 6 121—122 1

2 7 122—123 2—3

Les 1 (Week 6)’n Goeie manier om hierdie eenheid bekend te stel, sou wees om die leerders te vra of hulle kan dink aan ’n definisie van die woord ‘afknou’, waarom sommige mense afknouers word en waarom afknouery ’n probleem is. Jy kan dan die inhoud van die tabel of bladsy 121 bespreek. Dit is dalk ’n goeie inleiding tot Aktiwiteit 1.

Aktiwiteit 1

• Die leerders werk saam met ’n maat om die vrae te beantwoord. Aangesien dit wat bespreek word, redelik sensitief is en sommige leerders eintlik ly onder afknouery, sou dit die beste wees as hulle hulle eie maats kies.

• Jy kan die les afsluit met ’n klasbespreking van die antwoorde op Aktiwiteit 1.

Les 2 (Week 7)Aktiwiteit 2

• Leerders moet individueel aan hierdie aktiwiteit werk en hoef slegs vrywillig hulle antwoorde met die res van die klas te deel.

• Voordat die leerders aan Aktiwiteit 3 werk, kan jy strategieë bespreek hoe afknouers hanteer moet word. Maar seker dat die leerders weet wat die skool se beleid aangaande afknouery is (veral wanneer afknouery ’n ander leerder of personeellid raak).

Aktiwiteit 3

• Leerders moet hierdie aktiwiteit in klein groepies uitvoer. • Sodra die leerders hulle plakkate voltooi het, kan hulle dit oral in

die klas neersit sodat hulle tydens ’n klasbespreking daaroor kan praat. Aan die einde van die les kan die leerders die plakkate oral op die skoolterrein gaan ophang.


• Prent 1: a) Ja. b) Die klein seuntjie word afgeknou as gevolg van sy snoepiegeld. c) Dit is verkeerd van enigiemand om ’n ander een se snoepiegeld weg te vat. Die groter seun maak misbruik van die feit dat die kleiner seun nie so sterk is nie en omdat hy bang is hy word seergemaak, gee hy sy geld aan die afknouer.

• Prent 2: a) Ja. b) Die meisie oor wie daar geskinder word, word op hierdie manier afgeknou. c) Dit is nie reg om agteraf van iemand te skinder nie. As hulle weet dat daar van hulle geskinder word, voel hulle dalk seergemaak en ongemaklik, maar omdat hulle nie deel van die gesprek is nie, kan hulle hulleself op geen manier

HulpbronneLeerdersboek bladsy 121–123; A4-, A3- of A2-papier; geskikte materiaal om plakkaat te versier; ou tydskrifte; skêre, gom, verf en verfkwaste



Week 6



Week 7


verdedig teen wat daar gesê word nie. Dit is ook die manier om iemand uit te sluit en te veroorsaak dat ander mense nie meer vriende met hom/haar wil wees nie.

• Prent 3: a) Ja. b) Die klein dogtertjie word afgeknou. c) Dit is nie reg om vrees te gebruik (hierdie dogtertjie is waarskynlik bang om alleen in ’n donker klaskamer agter te bly) of groter liggaamlike krag in te span (die onderwyser stamp die kind rond) om iemand te dwing om te doen wat hy/sy aangesê word om te doen nie. Dit is ook verkeerd van die onderwyser om sy/haar gesagsposisie te gebruik om te verhoed dat die kind kla omdat hy/sy misbruik word.

• Prent 4: a) Ja. b) Die klein seuntjie word afgeknou. c) Dit is nie reg om iemand te dreig dat hy/sy liggaamlik leed aangedoen sal word (net omdat jy groter is) as hy/sy nie doen wat jy wil hê nie.

Aktiwiteit 2Hoewel die antwoorde vanselfsprekend sal verskil, moet jy die leerders vra om minstens drie mense wat hulle van afknouery kan verkla, te lys.

Aktiwiteit 31. Antwoorde sal verskil, maar moet soortgelyk wees aan die

voorstelle op bladsy 123 (en dit beslis nie teenspreek nie).2. Leerders moet ’n plakkaat ontwerp wat duidelik aantoon hoe

iemand wat afgeknou word, daarteen kan optree. Herinner die leerders dat die plakkate nie te veel woorde moet bevat nie, die oog moet trek en maklik sigbaar moet wees op ’n afstand van minstens 2 meter.

3. Leerders moet hulle plakkate op opvallende en geskikte plekke oral om die skool vertoon.






Moedig eerlike, gedetailleerde antwoorde

aan deur nie veroordelend te wees nie.

Moedig die leerders aan om redes vir hulle

antwoorde te verskaf.

Hanteer antwoorde baie sensitief. Onthou

dat sommige leerders afgeknou word of

self afknou (dikwels is iemand wat afknou

self ’n slagoffer van afknouery, en jy wil

niemand uitwys nie want dit kan die probleem

vergroot). Daar is ook leerders wat uit huise

kom waar een of meer van hulle versorgers

vrees vir sielkundige of liggaamlike gevolge

as ’n middel vir dissipline gebruik. Om te dink

of te besef dat hulle by die huis afgeknou

word, kan baie traumaties wees.

Aktiwiteit 2: Dit is noodsaaklik dat

leerders weet dat hulle vir niemand hoef te

vertel watter name op hulle lys is nie. Jy kan

wel vra of daar enigiemand is wat vrywillig ’n

paar name sal versterk. Vra leerders om seker

te maak dat hulle minstens drie name op hulle

lys het.

Aktiwiteit 3: Vraag 1 van hierdie aktiwiteit

moet versigtig geassesseer word, veral as

jy vermoed dat die leerders uit ’n moeilike

huislike omgewing kom. As dit die geval is, is

dit dalk beter as die leerders hulle antwoorde


in pare of klein groepies bespreek. Jy sal

moet nagaan of leerders hulle antwoorde op

’n eerbiedige en gepaste manier bespreek. Jy

kan ook dat die hele klas ’n dinkskrum hou om

moontlikhede te bedink, nadat die leerders in

hulle klein groepies aan moontlikhede gedink

het.

Vraag 2: loop in die klas rond en maak

seker dat die groep aan hulle plakkate werk

en presies verstaan wat hulle moet doen.

Vraag 3: maak seker dat die leerders hulle

plakkate op ’n geskikte plek gaan ophang en dat

hulle die nodige materiaal het om dit te doen.

Remediëring

• Dit is nie altyd maklik vir leerders om oor afknouery te praat, of om te dink aan maniere om dit te hanteer nie. Jy kan hulle vra om situasies waar iemand afgeknou word, te dramatiseer en dan te dink aan verskillende antwoorde op die afknouery en gevolgtrekkings oor die situasies. Hulle kan dit voor die res van die klas opvoer en van almal terugvoer kry oor hoe waarskynlik dit is dat die taktieke wat voorgestel is om afknouery te hanteer, kan werk.

• Vra die skoolberader of ’n geskikte kundige (moontlik ’n polisiebeampte, maatskaplike werker of onderwyssielkundige) om te kom praat met die leerders oor afknouery en hoe om dit te hanteer.

Uitbreiding

• Vra die leerders om in klein groepies te werk om by skool-byeenkomste ’n voorstelling te maak van afknouery, waarom dit ’n probleem is en hoe dit hanteer behoort te word.

• Vra dat die leerders dink aan ’n klasbeleid oor afknouery en hoe dit hanteer behoort te word. Herinner hulle daaraan dat straf nie die doel van die beleid is nie, maar om die afknouer en die persoon wat afgeknou word te help om die probleem op ’n opbouende manier te hanteer.


Week 6 Leeswerk: Ons storiesLeerdersboek bladsy 124—125 Tydsduur: 30 minute



Lees oor gepaste antwoorde oor afknouery



Eenheid 7 geleer het. Verduidelik ook enige onbekende woorde, soos ‘choke’, ‘majita’ en ‘mob’. Vra die leerders om na die gesigte van die verskillende karakters te kyk om te sien hoe hulle voel.





of nie daarvan gehou het nie.2. Leerders moet sê van watter deel van die teks hulle die meeste gehou het.







UitbreidingLaat die leerders in groepe werk aan ’n opvoering van ’n speelterreinscenario waar iemand afgeknou word (geen liggaamlike geweld word toegelaat nie) en sy/haar vriende die afknouers op ’n selfgeldende manier, maar sonder geweld konfronteer.





WENK


Week 7 Leeswerk: Nuwe maatsLeerdersboek bladsy 126—127 Tydsduur: 30 minute



Lees oor gepaste antwoorde oor afknouery



in Eenheid 3 geleer het. Praat ook oor die kwetsende term ‘Makwerekwere’ en wys op die belangrikheid om mense regverdig te behandel, afgesien vanwaar hulle afkomstig is. Wys ook daarop hoe kwetsend dit is om mense wat bril dra, te spot. As jy iemand in jou klas het wat bril dra, beklemtoon jy hulle positiewe kenmerke.





gehou het.











WENK


UitbreidingSkryf ’n nota aan Rachel of Mandisa waarin jy om verskoning vra dat jy hulle swak behandel het. Vertel hulle waarom jy bly is dat jy hulle ken.

Unit 11

Eenheid Kinderregte en verantwoordelikhedeLeerdersboek bladsy 129—132 Tydsduur: 2 uur



• Kinderregte en verantwoordelikhede: name, gesondheid, veiligheid, opvoeding, kos en omgewing

• Kinderregte soos gestipuleer in die Suid-Afrikaanse Grondwet• Kinders se verantwoordelikhede met betrekking tot hulle regte


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink aan maniere waarop mense se regte in balans met hulle

verantwoordelikhede moet wees (ons het byvoorbeeld ’n reg op veiligheid en sekuriteit, en ’n verantwoordelikheid om nie te drink en bestuur nie). Oorweeg dit ook hoe een persoon se regte in balans moet wees met die regte van ’n ander (’n persoon se reg tot vryheid van spraak geen hom/haar nog nie die reg om ’n ander persoon se reg tot veiligheid te oortree deur haatspraak te gebruik nie).

Onderrig die eenheid• Deel die eenheid soos volg in twee eenuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 8 129—130 1—3

2 9 131—132 4—6

Les 1 (Week 8)

• Jy kan die leerders van die begin van die les betrokke kry deur vir hulle die vrae boaan bladsy 129 te vra.

• Maak seker dat die leerders goed verstaan wat regte werklik beteken. Dit is dalk ’n nuttige inleiding tot Aktiwiteit 1.

Aktiwiteit 1

• Daar is verskeie maniere waarop die leerders hierdie aktiwiteit kan uitvoer. Hulle kan hulle antwoorde bespreek of dit neerskryf as die hele klas, in pare of in klein groepies. Laat leerders genoeg tyd toe om aan redes vir hulle menings te dink.

• Jy kan nou die Wet op Kinderregte voorlees (of vra een van die leerders om dit te doen) as ’n inleiding tot Aktiwiteit 2.


OnderwerpSosiale verant-woordelikheid

HulpbronneLeerdersboek bladsy 129–132; papier (A4, A3 of A2); kleurvetkryt, koki’s, verf en kwaste; tydskrifte of koerante; gom en ’n skêr; Die Departement van Justisie verskaf boekies en plakkate wat die Suid-Afrikaanse Grondwet opsom en verduidelik, gratis aan skole. Vir meer inligting sien www.justice.gov.za


Aktiwiteit 2

• Die leerders moet hierdie aktiwiteit in pare voltooi.• Jy kan Aktiwiteit 3 inlei deur die leerders te vra of hulle aan

voorbeelde kan dink waar een van die Kinderregte wat op bladsy 130 gelys word, nie gerespekteer is nie.

Aktiwiteit 3

• Leerders moet in groepies van vier of vyf werk om ’n gebarespel voor te berei (jy sal waarskynlik moet verduidelik wat gebarespel beteken en dat geen gepraat toegelaat word nie) wat ’n situasie voorstel waar ’n kind se regte nie gerespekteer word nie.

• Leerders moet dan hulle gebarespel voor die klas lewer, sodat die ander leerders kan raai watter van die Kinderregte nie gerespekteer word nie.

• Voordat die Handves van Kinderregte bespreek word, is dit belangrik dat die leerders die verskil tussen regte en verantwoordelikhede goed verstaan.

• Jy kan die les afsluit met ’n bespreking van die kinders se verantwoordelikhede soos in die Handves van Kinderregte opgeneem.

Les 2 (Week 9)’n Goeie inleiding tot hierdie les sou wees om die leerders te herinner aan die verskil tussen regte en verantwoordelikhede. Leerders kan dan met Aktiwiteit 4 begin.

Aktiwiteit 4

• Leerders moet verwys na die lys van Kinderregte op bladsy 130 en hierdie regte pas by die verantwoordelikhede uit die lys op bladsy 131.

• Leerders kan hierdie aktiwiteit individueel, in pare of in klein groepies voltooi. Dit is raadsaam dat hulle hulle antwoorde neerskryf.


Aktiwiteit 5

• Hierdie aktiwiteit word ten beste individueel of in pare gedoen. Elke leerders moet egter sy/haar eie antwoorde neerskryf voordat dit met die klas gedeel word.

• Sodra jy ’n bespreking deur die hele klas gehou het oor die leerders se antwoorde op Aktiwiteit 5, kan die leerders aan Aktiwiteit 6 begin werk.

Aktiwiteit 6

• Vraag 1 moet tydens ’n bespreking deur die hele klas behandel word. • Die leerders moet Vraag 2 in pare doen.• Vraag 3 moet ook deur die hele klas bespreek word.• Jy kan die les voltooi deur leerders toe te laat om al die plakkate te

bewonder en ondermekaar te bespreek.



Week 8



Week 9



• Elke kind het die reg op ’n naam en nasionaliteit.• Alle kinders het die reg op kos en onderdak.• Kinders moet beskerm word teen misbruik, verwaarlosing en

enige soort geweld.• Kinders moet nooit in oorloë veg nie.• Kinders mag slegs as ’n laaste uitweg gevangenisstraf opgelê word.

Aktiwiteit 21. Leerders moet saam met hulle maats in ’n paar werk en die lys van

kinderregte vir mekaar lees. 2. Antwoorde sal grootliks verskil, maar leerders se antwoorde moet

dieselfde wees as dié wat volg. Bly onbevange en aanvaar alle tersaaklike en gepaste antwoorde.• Die reg op ’n naam en nasionaliteit: dit beteken dat kinders die

respek verkry van ’n eie identiteit (naam) en erken word as ’n inwoner van ’n bepaalde land, met die regte wat inwoner ontvang.

• Die reg op kos en onderdak: dit beteken dan kinders genoeg moet hê om te eet en iewers ’n veilige en geskikte plek om in woon. As die ouer(s) dit nie kan voorsien nie, is die regering veronderstel om te help met bystand in die vorm van behuising, toelaes, ens.

• Die reg op beskerming teen misbruik, verwaarlosing en enige soort geweld: kinders is geregtig om beveilig te word teen liggaamlike, emosionele, sielkundige, seksuele en geestesmisbruik, asok enige soort geweld, en hulle liggaamlike, emosionele en sielkundige welsyn mag nie deur hulle versorgers verwaarloos word nie.

• Die reg om nooit in oorloë te veg nie; miljoene kinders in Afrika word oorgehaal of gedwing om in oorloë te veg. Hoewel die Suid-Afrikaanse regering nie kinders vir diensplig oproep nie, kan hierdie reg ook insluit dat kinders nie gedwing mag word om by enige soort geskil, byvoorbeeld bendegeweld, betrokke te raak nie.

• Die reg op spesiale sorg vir spesiale behoeftes: kinders het die reg dat daar omgesien word na al hulle behoeftes, insluitend dié wat talle ander kinders nie het nie. As ’n kind byvoorbeeld uiters begaafd is of ’n ander een ervaar leerhindernisse, moet hulle onderwys in hulle behoeftes kan voorsien. As ’n kind op een of ander manier liggaamlik gestremd is (bv. gehoor-, gesig- of bewegingsgestremd), moet daar by die huis en skool bystand voorsien word.

• Die reg om slegs as laaste uitweg gevangenisstraf opgelê te word: wanneer kinders ernstige misdade begaan (bv. moord) moet hulle waarskynlik opgesluit word om die samelewing te beskerm. Hulle behoort eintlik nooit gevangenisstraf opgelê te word as daar ander alternatiewe is nie (bv. die verrigting van gemeenskapsdiens, berading in die geval van minder ernstige misdade). As hulle gevangenisstraf opgelê word, moet hulle aangehou word in ’n geskikte fasiliteit wat ontwerp is vir hulle behoeftes (soos ’n jeugaanhoudingsentrum).


• Die reg op gehalte mediese sorg en spesiale sorg vir spesiale behoeftes: kinders het die reg op goeie mediese sorg wanneer hulle siek is. As hulle ouers nie daarvoor kan betaal nie, het hulle die reg op gratis behandeling by regeringsgesondheidsfasiliteite. Dieselfde geld enige spesiale mediese behoeftes wat hulle mag hê.

• Die reg op goeie onderwys: kinders het die reg op goeie gehalte-onderwys wat aan hulle behoeftes voldoen. As hulle ouers nie vir hulle onderwys kan betaal nie, het hulle die reg op onderwys wat deur die regering befonds word. Dit is onwettig om ’n leerder te verbied om ’n regeringskool by te woon as sy/haar ouers nie die skoolgeld kan betaal nie.

• Die reg op skoon lug en ’n gesonde omgewing: kinders het die reg om lug in te asem en op ’n plek te woon wat hulle nie siek maak nie.

• Die reg om trots op sy/haar erfenis en godsdienstige beskouings te wees: elkeen het die reg op sy/haar eie godsdiens en kultuur, en wat deur ander gerespekteer word.

3. Leerders moet nagaan wat ander pare leerders gesê het, en moet probeer om self vollediger te antwoord.

Aktiwiteit 3Leerders moet ’n gebarespel opvoer waar hulle wys hoe een van die Kinderregte uit die lys op bladsy 130 oortree word. Aangesien dit ’n gebarespel is, is daar geen dialoog nie, net spel.

Aktiwiteit 4Daar is ’n mate van subjektiwiteit moontlik. Maar seker dat die leerders kan verduidelik waarom hulle sekere regte met sekere verantwoordelikhede verbind het. Die waarskynlikste antwoorde word hieronder gegee:

Verantwoordelikhede Regte

Help om jou woonplek skoon en netjies te hou Skoon lug en ’n gesonde omgewing, kos en onderdak

Geen afvalkos nie Kos en onderdak

Sien om na jouself en maak seker dat jy gesond bly

Gehalte mediese sorg en spesiale sorg vir spesiale behoeftes

Leer uit jou foute Gevangenisstraf slegs as ’n laaste uitweg, goeie onderwys

Die beste persoon wat jy kan wees Om spesiale sorg vir spesiale behoeftes te ontvang, goeie onderwys te ontvang, om trots te wees op sy/haar erfenis en godsdiensbeskouings

Betoon liefde teenoor en versorg ander Beskerming teen misbruik, verwaarlosing en enige soort geweld; om nooit in oorloë te veg nie

Respekteer ander mense se oortuigings Wees trots op sy/haar erfenis en godsdiensbeskouings

Studeer hard en respekteer jou onderwysers ’n Goeie opvoeding


Aktiwiteit 51. Antwoorde sal grootliks verskil, omdat elke huis sy eie reëls oor

verantwoordelikhede het. Leerders sal waarskynlik sê dat hulle slegs toegelaat word om televisie te kyk of hulle sakgeld te ontvang indien hulle hulle verantwoordelikhede vir die week nagekom het.

2. Antwoorde sal grootliks verskil. Dit is voorspelbaar dat leerders sal sê dat hulle die vullis moet uitneem, hulle beddens in die oggend moet opmaak, moet help kos kook in die middag, of die skottelgoed oor naweke moet was.

3. Dit is heeltemal subjektief. Moedig leerders aan om te verduidelik waarom hulle van sekere verantwoordelikhede hou. So byvoorbeeld, sê hulle dalk ‘Ek hou daarvan om te help kos kook. Dit is ’n skeppende proses en ek hou daarvan om tyd saam met my pa deur te bring. Eendag wil ek graag so goed soos hy kook.’

4. Antwoorde sal weer eens heeltemal subjektief wees, maar leerders moet aangemoedig word om hulle antwoorde te motiveer. Hulle sê dalk ‘Ek hou regtig niks daarvan om die vullis uit te vat nie, want dit ruik tog te sleg.’

Aktiwiteit 61. Antwoorde sal aansienlik verskil, maar probeer om leerders so te

lei dat hulle ’n lys verantwoordelikhede opstel wat ’n positiewe klasomgewing skep en wat vir jou onderrig van die klas goed sal wees. So byvoorbeeld, kry jy leerders wat die volgende belangrike verantwoordelikhede voorstel: 1) om ander mense met respek te behandel 2) om so aan te trek en jou so te gedra dat dit ’n positiewe beeld van die skool skep 3) om hulle beste werk in te dien 4) om verantwoordelikheid vir hulle werk te aanvaar en om hulp te vra wanneer hulle dit nodig het 5) om goed voorbereid en betyds vir klasse te wees.

2. Die leerders werk saam met ’n maat om ’n plakkaat te maak wat een van die verantwoordelikhede waarop die klas besluit het, illustreer.

3. Plakkate moet geplaas word waar hulle duidelik sigbaar is vir die ander klasmaats.


Aktiwiteit 1: Assessering kan verskillende

vorms aanneem. Jy kan leerders vra om

hulle antwoorde met die hele klas, met ’n

ander paar of ’n klein groepie te bespreek.

Hoewel sommige antwoorde beslis

verkeerd is, moet jy onbevange luister

na die antwoorde wat verskil van hierdie

memorandum, op voorwaarde dat die

leerders redes vir hulle menings kan verskaf.

Aktiwiteit 2: Nadat die leerders hulle

antwoorde met ’n ander paar bespreek het,

kan jy ’n vrywilliger uit elke paar vra om een

van die regte te bespreek en seker maak dat

die klas in die geheel dit reg verstaan.

Aktiwiteit 3: Vra die leerders om hulle

antwoorde voor die hele klas aan te bied.

Nadat hulle hulle antwoorde aangebied

het, moet die gehoor raai watter van die

kinderregte is oortree. Hulle kan bespreek

hoe doeltreffend en gepas die gebarespel was

en opbouende kritiek lewer, indien

nodig.


Aktiwiteit 4: Nadat die leerders die

aktiwiteit voltooi het, kan jy die antwoorde

uitlees of vir elkeen ’n fotokopie van die

antwoord gee. Hulle kan hulle eie

antwoorde nasien.

Sê aan hulle dat al sou hulle antwoorde

van die memorandum s’n verskil, hierdie

antwoorde nie noodwendig verkeerd is nie.

In plaas daarvan moet hulle die alternatiewe

antwoorde met die klas bespreek en

verduidelik waarom hulle die betrokke

mening daaroor het.

Aktiwiteit 5: Omdat antwoorde so

verskillend is, en die doel van assessering

juis daarop gerig is om leerders te leer

wat die waarde van verantwoordelikheid is,

is informele portuurassessering die beste.

Dit kan gedoen word deur middel van ’n

bespreking deur die hele klas. Let op enige

leerder wie se antwoorde skynbaar aantoon

dat hulle verantwoordelikhede tuis onredelik

is, omdat hierdie leerders uiteindelik

emosionele of akademies daaronder ly.

Aktiwiteit 6: Gebruik ’n klasbespreking vir

informele portuurassessering van moontlike

leerderverantwoordelikhede. Dieselfde tegniek

kan gebruik word vir die assessering van die

leerders se plakkate sodra dit voltooi is.

Remediëring

• Een manier om die definisie van regte bekend te stel, sou wees om ’n sensitiewe klasbespreking te hou oor gevalle waar die leerders voel dat hulle eie regte geskend is, en of dit wat hulle as regte beskou werklik regte is of eintlik maar net goed wat hulle graag wil hê.

• ’n Goeie manier om leerders te help om die konsep van verantwoordelikhede te verstaan, sou wees om te praat oor waarom hulle sekere verantwoordelikhede by die huis en die skool het. Laat die leerders hulle indink wat sal gebeur as niemand hierdie verantwoordelikhede gehad het nie.

• Jy kan saam met die klas werk om die skool se gedragskode te ontleed. Vra hulle om die regte met een kleur en die verantwoordelikhede met ’n ander kleur te verhelder. Hulle kan dit dan bespreek waarom hierdie regte en verantwoordelikhede in die gedragskode ingesluit is.

Uitbreiding

• Leerders kan individueel werk, in pare of klein groepies om ’n voorstelling te maak van wanneer een persoon se regte in balans moet wees met of beperk word deur ’n ander persoon se regte. So byvoorbeeld, kan hulle ’n situasie voorstel waar ’n leerder se reg op onderwys in balans gebring moet word met ’n ander leerder se reg op veiligheid en sekuriteit. Dit kan gebeur wanneer die eerste leerder so ’n gewelddadige en aggressiewe afknouer by die skool is dat hy geskors moet word sodat die ander leerders veilig kan voel.

• Vra die leerders om die konsep van ‘beperking van regte’ na te vors en moet probeer uitvind of enige regte vasstaande is en of alle regte onder sekere omstandighede tot niet gemaak kan word. So byvoorbeeld, maak gevangenisskap ’n hele paar van die gevangene se basiese regte tot niet, insluitend die reg op vryheid en die reg om nie gevangenisstraf opgelê te word nie.

• Vra die leerders om ’n voorstelling te maak van ’n saak wat voor die Grondwetlike Hof dien, waarin die regte van een persoon in


balans gebring moet word met die regte van ’n ander persoon. Sommige leerders verteenwoordig die aansoeker (die persoon of groep wat voel dat sy/hulle regte geskend is), ander verteenwoordig die respondent (die persoon of groep wat voel dat hulle goeie rede het om die aansoeker se regte te skend), terwyl ander die regters van die Grondwetlike Hof verteenwoordig (daar is twaalf regters en wanneer die sake ernstig is, neem hulle almal deel aan die sitting en neem deel aan die uitspraak). Leerders kan ook van die belangrike uitsprake wat reeds deur die Grondwetlike Hof gelewer is, navors en een daarvan vir die klas opvoer. So byvoorbeeld, het die Grondwetlike Hof die uitspraak gelewer dat niemand wettig afgedank mag word omdat hy/sy MIV-positief is nie.

• Vra die leerders om die geskiedenis van die Grondwetlike Hof, ’n baie interessante plek, na te vors. ’n Deel van die gebou bestaan uit klippe wat oorspronklik deel was van die sel waarin sowel Nelson Mandela as Mahatma Gandhi aangehou is!

Week 8 Leeswerk: Terug by die skoolLeerdersboek bladsy 133—134 Tydsduur: 30 minute



Lees oor kinderregte en verantwoordelikhede



Eenheid 1 geleer het. Beklemtoon dit ook dat alle regte vergesel word van verantwoordelikhede. Vra dat die leerders dink oor Nomusa se verantwoordelikhede terwyl hulle die teks lees.


• Laat toe dat hulle die vrae in groepe van vier of vyf beantwoord. Terwyl die leerders die vrae beantwoord, loop jy rond in die klas, luister na hulle antwoorde en help waar nodig.


of nie daarvan gehou het nie.





WENK


2. Leerders moet sê van watter deel van die teks hulle die meeste gehou het.






RemediëringWys vir die leerders wat sukkel hoe om die betekenis van ’n woord uit die konteks af te lei. Leer ook vir hulle vaardighede soos die volgende:• herken die woordsoorte• breek woorde op• identifiseer voorvoegsels• identifiseer agtervoegsels.

UitbreidingLaat die leerders in groepe werk om ’n lys op te stel van hulle verantwoordelikhede teenoor die onderwys. Hulle moet onder andere die volgende insluit: om betyds te wees, om aandag te gee, om huiswerk betyds te doen en om te leer vir toetse.

Week 9 Leeswerk: ’n Veilige plek om te wagLeerdersboek bladsy 135—136 Tydsduur: 30 minute



Lees oor kinderregte en verantwoordelikhede



Eenheid 1 geleer het. Bespreek ook met die klas op watter plekke is dit veilig om te wag, en waarom.








of nie daarvan gehou het nie.2 Leerders moet sê van watter deel van die teks hulle die meeste

gehou het.






RemediëringBespreek die inhoud van die teks met ’n klein groep leerders wat remediërende hulp met lees benodig. Laat hulle die teks op hul eie of in pare lees. Vra dan vrae om hulle te help om die teks wat hulle gelees het te vertolk:• Wat dink jy hiervan?• Hoe hou dit verband met jou lewe?Laat die leerders dan weer deur die teks lees om te kyk of hulle dit nou beter verstaan.

UitbreidingLaat die leerders ’n prent teken van ’n veilige plek waar hulle kan wag wanneer hulle die persoon wat hulle kom oplaai, laat is. Hulle moet ’n sin skryf om te verduidelik watter plek dit is en waarom dit veilig is.

Formele Assesseringstaak 2: Toets

Die sillabus vereis dat die leerders aan die einde van die tweede kwartaal `n toets skryf. Jy kan die toets op bladsy 405–409 van hierdie Onderwysersgids gebruik.


Hierdie aktiwiteite bied leerders ’n geleentheid om konsepte en vaardigheide wat gedurende Kwartaal 2 geleer is, te konsoliseer. Leerders kan dit in die klas of as huiswerk doen. Daar word voorgestel dat hulle die aktiwiteite individueel voltooi as ’n manier van selfassessering.Jy kan die antwoorde vir die leerders op die bord skryf en/of dit hardop sê in gevalle waar dit meer gepas is.


WENK



Vraag 1’n Paar antwoorde word verstrek. Aanvaar alternatiewe as hulle logies is.Liewe Dagboek• Vandag moes my beste maat hospitaal toe gaan vir ’n operasie.

Ek dink sy voel bang/senuweeagtig. • Vandag het ons onderwyser ’n leerder wat oneerlik was, betrap.

Ons onderwyser voel seker baie teleurgesteld/kwaad.• Verlede week is my maat se ma dood. My maat voel seker

hartseer/verward/alleen/verlate.• Vanoggend het my klein sussie geval en haar been seergemaak.

Ek dink sy voel ontsteld/hartseer/kwaad/gefrustreerd.• Vandag het my ouer broer uitgevind dat hy sy wiskunde-eksamen

geslaag het, maar sy maat het nie. My broer voel seker baie gelukkig en jammer terselfdertyd/asof hy sy vriend in die steek gelaat het/verward/verlig en teleurgesteld.

• Verlede jaar het my tannie iets gedoen wat sy al haar hele lewe wou doen – sy het ’n marathon gehardloop. Ek dink sy voel trots/gelukkig/verlig/moeg.

Vraag 2

• Antwoorde sal verskil, maar leerders sê dalk: ‘wanneer jy vasval, kan die ander mense in jou groep jou uithelp’ of ‘ons het pret terwyl ons leer’ of ‘ander mense anders oor sake en het my op idees laat kom wat ek nie op my eie sou uitgedink het nie’.

• Antwoorde sal verskil, maar leerders sê dalk: ‘partykeer moet net ’n paar mense die meeste van die werk doen, en die ander groeplede is lui’ of ‘nie almal luister met respek na die ander mense in die groep nie’ of ‘sommige mense het baie meer talent as ander, en diegene wat minder talentvol is, voel dat hulle nie so goed kan werk soos die talentvolle leerders nie.’

• Antwoorde sal verskil, maar die leerders sal waarskynlik wenke gee wat soortgelyk is aan die wenke om konflik te vermy en op te los. So byvoorbeeld, sê die leerders dalk: ‘luister met eerbied en maak seker dat elkeen ’n kans kry om te praat’, ‘maak seker dat elkeen in die groep ’n taak het en dat hulle presies weet wat om te doen’ en ‘bepaal tye wanneer verskillende goed gedoen moet word’.

Vraag 3a) Ja. Thandi word afgeknou.b) Antwoorde kan verskil, maar gepaste antwoorde kan die volgende

insluit: vertel die busbestuurder, of gaan vorentoe waar die busbestuurder kan sien wat gebeur, of vertel die kinders wat haar pla (so hard as moontlik, sodat die ander passasiers kan sien wat aangaan) dat dit nie mooi is om haar hare te trek nie en dat hulle haar alleen moet laat.

c) Antwoorde sal verskil, maar leerders sê dalk dat Thandi nie aggressief moet word of reageer deur liggaamlike geweld te gebruik nie. Sy moenie stilbly oor die gedrag en niks doen nie, want dan sal dit net eenvoudig aangaan.

Vraag 41. b; 2. e; 3. c; 4. f; 5. a; 6. g; 7. d


LiggaamsopvoedingMODULE 2: Sportaktiwiteite

Unit 11

Eenheid Veiligheid tydens sportaktiwiteiteLeerdersboek bladsy 140—144 Tydsduur: 1 uur



Deelname aan ’n verskeidenheid aangepaste invalspeletjies Veiligheidskwessies tydens speletjies


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Plaas die toerusting in die middel van die veld of saal.


• Die opwarming bestaan uit twee minute van stadige draf en agt minute van strek.


• Wanneer jy met die strekke begin, demonstreer en tel 16 sekondes hardop uit. Elke strek moet vir 16 sekondes aan beide die linker- en regterkant gehou word. Staan gesig na die son gekeer,, met leerders in ’n perdeskoen wat direk na die onderwyser kyk. Elke kind moet genoeg ruimte hê om gemaklik op sy/haar eie te beweeg. Elke kind moet jou kan sien en hoor.

• Gaan die veiligheidsreëls met die leerders na en kontroleer die area vir gevare in die gebied wat jy vir die les gebruik.

• Lees die inligting oor noodhulp saam met die leerders. Hierdie afdeling gaan oor ’n hou met ’n harde voorwerp teen die liggaam en dan teen die kop. Verduidelik, deur die teks te volg, hoe ’n hou teen die liggaam ernstig kan wees, maar nie altyd is nie.

• Maak seker hulle begryp die belangrikheid van die aanwending van ys op alle wonde (nie oop wonde nie) omdat dit swelling verminder en verdere besering stop. (Dit pasiënt moet in die skaduwee, met die ys op die beseerde plek, gaan sit en sy/haar kragte herwin voor hy/sy na die veld terugkeer.)

• Verduidelik dan hoe ’n hou teen die kop by tye taamlik ernstig kan wees as dit baie hard is. Dit kan iets veroorsaak wat ons


HulpbronneLeerdersboek bladsy 140–144; 14 keëls, bakens of skoene vir doele; 30 keëls, bakens of skoene/toue om ’n kanaal te skep waarlangs spelers die sokkerbal kan dribbel; agt sokkerballe

Stel die eenheid aan die leerders bekend deur die inligting op bladsy 140 en 141 van die Leerdersboek saam met hulle te lees.

WENK


harsingskudding noem en leerders (en volwassenes) met harsingskudding moet deur ’n dokter gemonitor word. Hulle moenie slaap as hulle harsingskudding het of as hulle vermoedlik harsingskudding het nie.


• Lees eers deur die stellings met die klas.• Laat die leerders tyd toe om die 10-punttoets te voltooi. • Jy sal die toetse moet merk. Diegene wat nie 90% of 100% kry

nie, moet die toets oordoen.


• Verdeel die leerders in groepe van ses of sewe (afhangende van die klasgetalle). Elke groep moet twee keëls kry om die doelgebied te bou, ’n sokkerbal en toerusting soos keëls of springtoue wat gebruik kan word om ’n kanaal te skep.

• Elke groep moet ’n doelwagter kies. Hierdie persoon moenie tydens die hele spel by die doelhok wees nie, aangesien die doelwagter aanhoudend wissel. Elke lid van die groep moet tyd voor die doelhok deurbring omdat dit hulle reflekse asook hulle spanwerk en kommunisasievaardighede ontwikkel.

• Die eerste kuns van hierdie oefening is om bloot ’n doel te probeer skop of skiet. Sodra ’n persoon ’n doel geskop of geskiet het, moet hy/sy die doelhok bewaak. Hou aan wissel vir ongeveer tien minute. Elke persoon kry drie tot vier probeerslae.

• Sê dan aan die leerders om die ander keëls/bakens te gebruik om ’n kanaal (laan/gang) te skep. Die kanaal kan aan enige kant van die doelboog/radius (links, regs, direk voor) wees.

• Elke persoon moet die bal op ’n beheerde manier langs die kanaal af dribbel en dan ’n doel probeer skiet. Hulle staan voor die doelhok sodra ’n doel geskiet is.

• Nadat al die groeplede ’n kans gehad het, verander die groep die kanaal na ’n ander area voor die doelhok en dieselfde aktiwiteit word herhaal. Die doel hiervan is om leerders te kry om met albei voete te skiet.

• Laat hulle genoeg tyd toe om vanuit verskillende rigtings te skiet. As daar genoeg tyd in die les oor is, kan jy ’n verdediger in die kanaal toevoeg om dit moeiliker te maak.

Gebruik die assesseringsinstrument op bladsy 371 van hierdie Onderwysersgids om die leerders se prestasie in Aktiwiteit 2 en 3 te assesseer.




AntwoordeAktiwiteit 31. Waar 2. Onwaar 3. Onwaar 4. Onwaar 5. Onwaar6. Onwaar 7. Onwaar 8. Onwaar 9. Onwaar 10. Onwaar










en tou opgooi nie.


soos per opdrag. Hulle moet die strekke vir

16 sekondes hou.

Aktiwiteit 2: Teken die leerder se

aanvanklike punt uit 10 op ’n klaslys aan. Hierdie

punt sal vir jou ’n baie goeie begrip gee van

hoeveel hulle geluister en verstaan het.

Aktiwiteit 3: Vra leerders om ’n rekord te

hou van hoeveel doele hulle as ’n span geskiet

het. Dit sal hulle aanmoedig om die tyd goed

te gebruik eerder as om rond te staan en

te argumenteer of the bal te jaag. Die span

wat die meeste doele in die les skiet, kry tien

punte, die tweede hoogste nege, ensovoorts.

Teken dit op ’n klaslys aan.

Aktiwiteit 4: Leerders moet al vier

stadiums van die afkoelroetine voltooi. Maak

seker dat hulle dit reg doen.

RemediëringSommige leerders mag sukkel om doele te skiet. Maak seker hulle skiet met die kant van hulle voet en nie hulle tone nie. Moedig hulle aan om die volgende volgorde van gebeure te volg om dit makliker te maak om te skiet: (1) hardloop na die doelhok met die bal effens voor hulle, die bal moenie meters vooruit wees nie; (2) wanneer hulle by die doelhok kom, moet hulle na die doelhok opkyk en die plek kies waarheen hulle wil skiet; (3) hulle moenie na die doelwagter kyk nie; (4) hulle moet weer afkyk na die bal; (5) en hulle arms sprei om hulleself te balanseer; (6) terwyl hulle die voorkeurvoet terugneem en die plek dophou waar hulle wil skiet, skop hulle die bal met die kant van hulle voet. Laat hulle dit oefen en aan die roetine gewoond raak.

UitbreidingVoeg vir die uiters vaardige leerders ’n verdediger in die kanaal by om die skiet van doele effens moeiliker te maak.

Unit 12

Eenheid SokkeroefeningeLeerdersboek bladsy 145—146 Tydsduur: 1 uur







en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Vir hierdie les stel jy vyf verskillende stasies op waar die leerders ’n

spesifieke balvaardigheid oefen. Jy sal dus taamlik baie toerusting benodig. As jy nie in staat is om die aanbevole toerusting te kry nie, lees die res van die Onderwysersgids vir hierdie les en probeer om ’n alternatiewe item vir daardie stasie voor te stel. As daar geen toerusting beskikbaar is nie, stel asseblief vyf verskillende stasies op waar die fokus op fiksheid val en die leerders kan draf, nael, strek, kragwerk doen, ens. Hiervoor het hulle net hulleself en ’n maat nodig om hulle tyd te neem.

• Plaas die toerusting soos volg op vyf afsonderlike plekke op die veld/in die saal.

Stasie 1: die ses keëls moet 0,5 m van mekaar in ’n lyn wees. Plaas die sokkerbal by die beginkeël.

Stasie 2: skep een lyn van vyf keëls, ook 0,5 m van mekaar. Plaas direk oorkant hierdie lyn keëls, nog ’n ry van vyf keëls. Daar moet drie meter tussen die twee lyne wees. Plaas die sokkerbal by die beginkeël op een van die lyne.

Stasie 3: plaas die ses keëls in ’n lyn, een meter van mekaar. Stasie 4: As jy sokker- of hokkiedoelhokke het, stel hierdie stasie

voor die hokke op. Indien nie, skep bloot jou eie doelhokke uit die bakens/keëls. Neem dan die vier bakens en skep ’n ‘T’ soos volg: Stap uit die doel vir een meter. Plaas ’n keël daar. Neem nog ’n tree van een meter, plaas die tweede keël. Draai regs, neem nog ’n tree van een meter en plaas die derde keël op die grond. Loop nou terug na die tweede keël en neem ’n tree van een meter na links. Plaas die vierde keël daar. Jy behoort nou vier keëls in die vorm van ’n hoofletter-‘T’ te hê. Plaas die bal op die regterkeël van die T.

Stasie 5: geen keëls word hier benodig nie, slegs een bal per paar. As jy vyf pare het, benodig jy vyf balle. As jy ’n beperkte aantal sokkerballe het, werk in drieë of viere eerder as in pare.




• Verdeel die klas in vyf verskillende groepe. • Voor hulle na hulle toegewysde stasies gaan, demonstreer wat om

by elk van die vyf stasies te doen. • Sodra jy hulle gewys het wat om te doen, wys een groep aan ’n

stasie toe. Hulle kan nie begin voor jy die fluitjie blaas nie.

HulpbronneLeerdersboek bladsy 145–146; vyf afskrifte van klaslys en vyf penne: een afskrif plus een pen moet by elke stasie vir informele assesserings-aantekening geplaas word; vir die stasies benodig jy die volgende items: ses keëls bakens of skoene, een sokkerbal (Stasie 1); 10 keëls, een sokkerbal (Stasie 2); 6 keëls (Stasie 3); 6 keëls (Stasie 4); vier sokkerballe (Stasie 5)


• Elke groep bly by die stasie en doen die aktiwiteit vir sewe minute soveel keer moontlik.

• Wanneer die sewe minute verstreke is, blaas die fluitjie en hulle moet in ’n kloksgewyse rigting na die volgende stasie beweeg.

Stasie 1: dribbel die bal – die leerders moet in ’n ry agter mekaar staan en een op ’n slag gaan.

Stasie 2: gee die bal aan – elke leerder moet op ’n keël staan. Die persoon by die eerste keël gee die bal aan vir speler 2, wat oorkant hom/haar staan. Speler 2 gee dan aan na speler 3, wat oorkant hom/haar staan, ensovoorts. As ’n persoon die bal mis, moet hy/sy vyf sterspronge op die plek doen. Wanneer die bal baken 10 bereik, word die orde van aangee omgeruil (speler 10 na speler 9 na speler 8, ens.)

Stasie 3: Dit word ook een op ’n slag gedoen. Die eerste leerder hardloop van keël 1 om keël 2 terug na keël 1. Dan hardloop hy van keël 1 na keël 3 en terug na keël 1. Hy doen dit tot hy keël 6 bereik en ruil dan die orde om. (Ná keël 6 hardloop hy na keël 5 dan 4, ens.)

Leerders kan tyd hou om te kyk wie regkry om dit die vinnigste te doen.

Stasie 4: leerders gee die val oor en weer aan. Stasie 5: doelskietery – verdeel die span in die helfte. Een helfte

staan op die linkerkantse keël van die T. Die ander helfte staan aan die regterkantse keël van die T. Iemand moet in die doelhok staan en daar moet twee mense wees om die sokkerbal te stop en terug te skop. Hy/sy moet agter en langs die doel staan. Speler 1 aan die regterkant hardloop in met die bal en skiet na die doelhok. Sy kan slegs skiet wanneer sy by die middelkeël kom. Sy hardloop dan na die linkerkantse keël en sluit agter by die ry aan. Die doelwagter gee dan die bal aan die volgende speler: die persoon wat op die linkerkantse keël staan. Die speletjie gaan op hierdie manier voort. Die doel van hierdie speletjie is dat leerders kan oefen om van hulle sterk en swak kant die doel te skiet. Hulle moet albei voete gebruik om in hierdie speletjie te skiet.

Aktiwiteit 4: AfkoelroetineLaat die leerders die afkoeloefening volgens die stappe in die Leerdersboek voltooi.









en tou opgooi nie.


soos per opdrag. Hulle moet die strek vir 16

sekondes hou.

Aktiwiteit 2: Laat leerders weer

die veiligheidsvasvra in Eenheid 1 doen,

indien nodig.

Aktiwiteit 3: Elke kind moet aanteken

hoeveel doele hy/sy geskiet het of die

beste tyd wat in verhouding tot elke stasie

bereik is.




Maak seker dat hulle dit reg doen. Hulle moet

ook nie hulle rug buig wanneer hulle die

toerusting van die vloer af optel nie.

Remediëring

• Soos in Eenheid 1, mag sommige leerders sukkel om doele te skiet. Maak seker hulle skiet met die kant van hulle voet en nie hulle tone nie. Herhaal die remediërende aktiwiteit uit Eenheid 1 indien nodig.

• Pas Stasie 4 in Aktiwiteit 3 aan: laat diegene wat dit nodig het, ophou om verder en verder van mekaar te beweeg Hulle kan by 1 m uitmekaar stop en van daar af skop en verdedig. Dit laat hulle beter beheer toe. Moedig hulle aan om hulle stemme te gebruik – hulle moet vir die ander persoon sê wanneer hulle gaan aangee of skiet.

Uitbreiding

• Voeg vir die uiters vaardige leerders nog ’n doelhok by Stasie 5 van Aktiwiteit 3. Hulle kan ook oorhoofse aangeë en kopskote vir Stasie 2 doen.

• Voeg nog ’n rondte van die veld in Aktiwiteit 4 by.

Unit 13

Eenheid Speel sokkerLeerdersboek bladsy 147—148 Tydsduur: 1 uur





en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• In hierdie les gaan julle ’n sokkerspel speel. Dit behoort dus ideaal

gesproke plaas te vind op ’n veld wat vir sokker uitgemerk is. Dit is nie altyd moontlik nie; maak dus net seker jy het bakens om die halfpadlyn te merk en ’n reghoekige boks buite die doelarea (die strafgebied).

• Plaas die keëls by die halfpadlyn en strafgebied op die veld indien vereis.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 147–148; sokkerballe; borslappe, T-hemde of bande (indien beskikbaar) om verskillende spanne op die veld aan te dui; skeidsregterfluitjie; twee sokker- of hokkiedoelhokke of bakens om doele te maak; twee bakens om die halfpadlyn te merk; agt bakens om die strafgebied te merk


Aktiwiteit 2: VeiligheidsmaatreëlsGaan die veiligheidsreëls met die leerders na en kontroleer die area vir gevare in die gebied wat jy vir die les gebruik.


• Lees saam met die leerders deur die sokkerreëls op bladsy 147 van die Leerdersboek.

• Verdeel die klas in die helfte. Maak seker dat daar in elke span ’n mengsel van seuns en meisies asook leerders met verskillende vermoëns is.

• Jy moet die skeidsregter wees. • In ’n normale sokkerspel is daar 11 mense op die veld. As jy meer

op die veld wil hê, is dit reg so. Moet egter nie meer as 14 aan ’n kant laat speel nie. Laat die spanne eerder toe om hulle eie vervangings te beheer.

• Maak seker almal kry ’n kans om te speel en dat die vaardige leerders nie die veld oorneem nie.

• Laat na 15 minute ’n waterpouse toe en ruil kante. Laat dan verdere spel van 15-minuutsessies toe.









Aktiwiteit 1: Leerders moet vier keer om die veld probeer

hardloop. Hulle moenie stap en tou opgooi nie.

Leerders moet al die strekke reg doen, soos per opdrag. Hulle

moet die strek vir 16 sekondes hou.

Aktiwiteit 2: Leerders moet die veiligheidsreëls en die

belangrikheid daarvan ken.

Aktiwiteit 3: Maak seker alle dat leerders deelneem; na die

skeidsregter luister; die reëls toepas en uit hulle foute leer; en

sportmanskap aan hulle span en ander spelers bewys.

Aktiwiteit 4: Leerders moet al drie stadiums van die

afkoeloefening voltooi. Maak seker dat hulle dit reg doen.

As jy nog nooit tydens ’n sokkerspel geblaas het nie en baie min van die reëls weet, moenie bekommerd wees nie. Die basiese reëls van sokker is maklik!• Daar mag geen

kontak wees nie (dit beteken geen gepootjie, skouerstampe, vashou of obstruksie nie).

• Die bal kan slegs geskop, met die kop gestamp of met die bors gestop word – nêrens anders op die liggaam nie.

• Die doelwagter kan sy/haar hande gebruik.

• As vuil spel in die strafgebied gepleeg word, word ’n hoek geskop.

Daar is veel meer reëls vir sokker en die leerders wat in jou klas is, sal jou help. Onthou net, jy is in beheer van die spel en jy het finale seggenskap.

BELANGRIK


RemediëringBeveel aan dat leerders wat met sokker sukkel, tydens pouses speel. Beveel ook aan dat hulle regstreeks na sokkerwedstryde kyk of op TV daarna kyk. Sê vir die swakker spelers om nie deur die vaardiges geïntimideer te word nie.

UitbreidingLaat vaardige spelers probeer om sokker met hulle hande in hulle sakke te speel en slegs van hulle swakker kant af te skiet.

Unit 14

Eenheid Skep ’n sokkervertoningLeerdersboek bladsy 149—150 Tydsduur: 1 uur



Uitvoer van bewegings in ’n verskeidenheid aangepaste invalspeletjies




• Hierdie assessering verskil van die een in Kwartaal 1 omdat dit in een enkele les beplan, geoefen en aangebied moet word. Jy sal dus jou tyd streng moet beheer.

• Lees saam met die klas deur die voorbeeld.• Laat die leerders groepe van vier tot vyf kies. • Gee vir elke groep een sokkerbal en agt tot tien keëls om mee te

begin en laat hulle tien minute toe om hulle roetine te beplan en te begin oefen. Hulle benodig dalk hierdie stadium bykomende toerusting, wat jy vir hulle kan gee.

• Stap ná tien minute van groep na groep en maak seker hulle oefen hulle vertoning. Gee hulle nog tien minute om hulle vertoning te verfyn.

• Wys dan nommers vir uitvoering aan en begin die vertonings assesseer.





HulpbronneLeerdersboek bladsy 149–150; toerusting vir leerders om van te kies. Aanbeveel: 10 sokkerballe; 60 keëls

LOT







Die eerste formeel geassesseerde

bewegingsaanbieding vir Kwartaal 2 kom

uit Aktiwiteit 2. Verwys na die afdeling oor

Formele Assesseringafdeling (Afdeling 3) vir

assesseringsleiding en die rubriek vir

die aktiwiteit.

Unit 15

Eenheid Speel in ’n sokkertoernooiLeerdersboek bladsy 151—152 Tydsduur: 1 uur





en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Jy kan nie die skeidsregter wees nie, want jy moet rondstap en die

leerders assesseer. Jy sal dus drie mense moet kry (ouer leerders of onderwysers) wat namens jou kan blaas.

• Rig drie verskillende areas op waarop ’n spel sokker gespeel kan word. Verdeel die twee velde in die helfte of verdeel een veld in drie en speel op die breedte van die veld.

• Rig die doelhokke, die halfpadlyn en die strafgebied op.



• In hierdie les gaan jy ’n sokkertoernooi waaraan die leerders gaan deelneem, saamstel en lei.

• Verdeel die klas in vier spanne. Daar sal nie vir hierdie toernooi 11 spelers aan ’n kant wees nie en jy speel net vir tien minute aan ’n kant sonder halftyd.

• Doele geskiet, is punte verdien. As Span B byvoorbeeld sewe doele skiet, kry hulle sewe punte.

Hierdie puntetelling, plus die tyd wat jy bestee het om die kind waar te neem, beïnvloed die punt wat jy vir sy/haar assessering gee.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 151–152; drie skeidsregters – reël met leerders of onderwysers om jou te help; drie fluitjies vir die skeidsregters; 12 keëls om doelhokke af te baken; ses keëls om halfpadlyn te merk; 32 keëls om strafgebied te merk; borslappe, T-hemde, dasse of frokkies om verskil-lende spanne aan te dui; sokkerballe

LOT


• Die Rondomtalietoernooi beteken alle spanne speel teen mekaar. Gebruik ’n rooster soos die een hieronder:

A B C D

A

B

C

D

Die verdonkerde area beteken dat geen puntetelling in daardie blok sal gaan nie, omdat ’n span nie teen homself kan speel nie. • Dit is jou verantwoordelikheid om tyd te hou en die fluitjie hard

te blaas om die einde van ’n tien-minuutsessie en die begin van die volgende een aan te dui.

• Maak seker al die skeidsregters handig aan die einde van elke spel hulle resultate by jou in, sodat jy alles op die rooster kan aanteken.

• Wens die wenspan geluk, maar moedig ook daardie spelers aan wat hulle bes gedoen het maar nie noodwendig die wenspan was nie.



• Maak seker hulle doen al die strekke en oefeninge reg en vir die regte tydsduur.

Formele assessering

Hou ’n rekord van elke leerder se deelname





Die tweede formeel geassesseerde


uit Aktiwiteit 2. Verwys na die afdeling oor

Formele Assesseringafdeling (Afdeling 3)

vir assesseringsleiding en die rubriek vir

die aktiwiteit.


Unit 16

Eenheid Speel handbal 1Leerdersboek bladsy 153—154 Tydsduur: 1 uur

Inhoud van Nasionale Kurrikulum- en

Assesseringsbeleidsverklaring (NABV)

Deelname aan ’n verskeidenheid aangepaste invalspeletjies




• Werk deur die geskiedenis van handbal en die reëls van die spel met die leerders (Leerdersboek, bladsy 153)

• Demonstreer die verskillende vaardighede wat vereis word. Jy kan dit óf self demonstreer óf verskillende leerders gebruik om voor in die klas te kom staan en hulle onder jou leiding leer hoe om dit te doen.

• Volg die opdrag in Aktiwiteit 2. • Laat elke kind ’n bal kry en gee hulle vyf minute om stap 1 en 2

op hulle eie te oefen.• Plaas hulle dan in groepe van twee en gee hulle tien minute om

die drie verskillende aangeë en ‘reis’ te bemeester.• Sê dan vir hulle om groepe van vier te vorm. In hierdie groep van

vier sal daar wees: een doelwagter (wisselend), een verdediger naby die doelhok en twee aanvallers.

• Die aanvallers moet die bal vir mekaar aangee en probeer om ’n doel te skiet. Die verdediger kan ’n ‘spelertoebroodjie’ volgens die tweede reël van die spel.

• Sodra ’n aanvaller ’n doel geskiet het, wissel die spelers posisies. • As daar tyd is, kan jy spanne vorm en hulle kan ’n spel handbal

speel.





HulpbronneLeerdersboek bladsy 153–154; ’n halwe sokkerveld of netbalbaan (as jy nie een het nie, is handbal ’n speletjie wat op ’n verskeidenheid oppervlakke gespeel kan word omdat dit sonder kontak is, slegs ’n tennisbal gebruik en daar net sewe spelers aan ’n kant is); genoeg tennisballe of klein basketballe vir minstens die helfte van die leerders; twee sokkerdoele of keëls om doelhokke te maak; frokkies, T-hemde, borslappe of bande om span-spelers aan te dui










en tou opgooi nie.



sekondes hou.

Aktiwiteit 2: Leerders moet in staat wees

om: ’n bal te gooi en vang; ’n bal aan te gee

met gebruik van een van die drie aangeë wat

geleer is; ’n spelertoebroodjie te skep; die

reëls van handbal toe te pas

Aktiwiteit 3: Leerders moet al 3 strekke

van die afkoeloefening voltooi. Maak seker

dat hulle dit reg doen.

RemediëringSommige leerders mag aanvanklik sukkel om die bal te slaan. Laat hulle in hierdie geval toe om met ’n groter bal, soos ’n netbal of basketbal, te oefen. Maak seker hulle staan reg. Dit beteken hulle bene moet wyd uitmekaar wees om hulleself op die grond te kan anker en hulle palms moet ferm en plat wees. Hulle moet hulle kernspiere gebruik om hulle bolyf te roteer ten einde die aangee deur te voer. Wanneer hulle beweeg, moet hulle hardop tel. Dit maak dit aanvanklik makliker.

UitbreidingIn Aktiwiteit 3, moedig die baie soepel leerders aan om hulle palms langs hulle voete op die vloer te plaas wanneer hulle voltooi (1).

Unit 17

Eenheid Speel roundersLeerdersboek bladsy 155—157 Tydsduur: 1 uur





en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Sit die keëls volgens die diagram in die Leerdersboek op die

veld uit.





• Leerders moet pare vorm en een bal per paar en een raket (indien moontlik) per leerder neem.

• Gee hulle vyf tot agt minute om die bal vir mekaar te slaan en te vang.


• Behandel die reëls van rounders met die kinders.• Verdeel die klas in die helfte. Kies ’n span om veldwerk te doen en

’n span om te kolf. • Stel die veldwerkspan op die veld volgens die diagram op bladsy

155 van die Leerdersboek op.• Kies drie ‘gooiers’ (boulers) en leer hulle hoe om reg te boul.

Gebruik die Leerdersboekteks om jou hiermee te help.• Laat die spel begin. Gebruik ’n tennisbal en rounder-kolf, mini-

tennisspaan (hout) of ’n tennisraket.• Hou telling van hoeveel rounders ‘punte’ aangeteken is.• Sodra al die spelers ’n kans gehad het om te kolf en óf uit óf tuis is

(’n punt aangeteken het), ruil dan om. • Die wenspan is die span met die meeste punte (rounders).












en tou opgooi nie.



sekondes hou.


om ’n bal te gooi en vang en om ’n bal te

slaan (waar rakette beskikbaar is).

Aktiwiteit 4: Leerders moet probeer om

hulle nuwe stel vaardighede met entoesiasme

en betrokkenheid toe te pas.

Hulle moet van rus na rus of agter die

bal aan (indien hulle veldwerk doen) kan

hardloop.

Daar word nie van hulle verwag om die bal

elke keer met die rounder-kolf te kan slaan nie.

Daar word egter van hulle verwag om te kan

uitwerk dat as hulle ná drie balle nie met sukses

kon raak slaan nie, hulle die kolf moet neergooi

en na die eerste rus moet hardloop.

Daar word van leerders verwag om die bal

te kan vang en na ’n toepaslike rus te kan gooi.

Aktiwiteit 4: Leerders moet al vyf strekke

voltooi.

RemediëringTydens Aktiwiteit 3 mag sommige leerders aanvanklik sukkel om die bal te slaan as dit teen ’n moeilike hoek is. Laat hulle oefen terwyl hulle wag om te kolf en laat die bouler heelwat nader as gewoonlik aan hulle staan. Maak seker hulle staan sydelings van die bal.

HulpbronneLeerdersboek bladsy 155–157; baan, saal of veld; genoeg tennisballe of klein basketballe vir die helfte van die leerders; ’n mini-tennisspaan (hout) of tennisraket per leerder (indien nie beskikbaar, kan die leerders bloot die bal vang en gooi sodat geen spane benodig word nie); rounder-kolf (indien beskikbaar, gebruik ’n mini-tennisspaan of ’n tennisraket); agt keëls om volgens die diagram in die Leerdersboek op die veld te plaas


Dit beteken hulle regterskouer en regterbeen moet voor die linker een wees (of omgekeerd as hulle links is).

UitbreidingTydens Aktiwiteit 4 kan baie soepel leerders albei voete en arms van die grond af lig, terwyl hulle reguit bly en die strek vir 30 sekondes gehou word. Dit sal hulle kernspiere werk.

Unit 18

Eenheid Speel krieket 1Leerdersboek bladsy 158—159 Tydsduur: 1 uur







• Lees saam met die leerders die inligting oor die geskiedenis van krieket en Franse krieket.

• Verdeel die klas in groepe van sewe leerders elk. Elke groep kry ’n kolf, penne (paaltjies) en ’n tennisbal.

• Die groep sit die paaltjies neer en die kolwer staan voor die penne. Die bouler boul en mik om die paaltjies met die bal te tref.

• Die bouler het vyf balle en dan het ’n ander bouler ’n beurt om vyf balle te boul.

• Die kolwer kolf totdat hy/sy uit is. Dit gebeur wanneer die bal die paaltjie slaan of daar ’n BVP is.

• Die kolwer moet voortdurend om die paaltjies roteer.• Veldwerkers vang die bal en gooi dit na die penne om die kolwer

uit te vang. Die kolwer is ook uit as hy/sy die bal vang sonder dat dit bons.


• Laat die leerders die afkoeloefening volgens die stappe in die Leerdersboek voltooi. Moedig hulle aan om te ontspan en hulle liggame te laat rus en langer te strek.

• Maak seker hulle doen al die strekke reg en stadig.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 158–159; baan of veld; vyf krieketkolwe; vyf stelle paaltjies (of iets soortgelyks); vyf tennisballe

In Franse krieket is BVP van toepassing. BVP staan vir ‘Been Voor Paaltjie’. Dit beteken dat as die kolwer se been in die pad kom van die bal wat die paaltjie slaan, die kolwer uit is.

BELANGRIK










en tou opgooi nie.



sekondes hou.

Aktiwiteit 2: Leerders moet in staat

wees om: ’n bal te gooi en vang; ’n bal

met ’n krieketkolf te slaan; en hulle nuwe

stel vaardighede met entoesiasme en

betrokkenheid toe te pas.

Aktiwiteit 3: Leerders moet al ses

stadiums van die afkoelroetine voltooi. Maak

seker dat hulle dit reg doen.

RemediëringSommige leerders mag sukkel om tydens Aktiwiteit 2 die bal met die krieketkolf te slaan. Laat hulle oefen met ’n bouler wat die bal stadig boul, terwyl hy/sy seker maak die bal bons nie by die basis van die kolf nie maar ’n redelike afstand van die kolf en kolwer se voet af.

UitbreidingAktiwiteit 2: Leerders wat uiters vaardig is, kan die spel sonder paaltjies speel. Hulle kan die paaltjies verwyder en hulle bene word dan die paaltjies. Hulle beweeg dan slegs hulle voete as hulle die bal slaan en as hulle mis, moet hulle hul bene beskerm, maar sonder om hulle voete te beweeg. Dit beteken dat hulle voete soms vorentoe sal wys, maar dat hulle agter hulle moet kyk en die kolf voor hulle bene hou om ‘hulle paaltjies’ (d.w.s. hulle bene) te beskerm.

Unit 19

Eenheid Speel krieket 2Leerdersboek bladsy 160—161 Tydsduur: 1 uur










• Die leerders het in Week 8 geleer hoe om Franse krieket te speel. Volg die stappe in Eenheid 8 vir hierdie aktiwiteit.

• Leerders kan in dieselfde groepe as in Week 8 verdeel of nuwes kies. • Gee hulle tien minute om met ’n naam en twee nuwe reëls vir

hulle speletjie vorendag te kom. • Laat al die spanne gaan sit en laat elkeen toe om vir jou hulle twee

nuwe reëls te wys.


• Laat die spanne pare vorm. Elke span sal sy reëls aan die ander demonstreer. Laat vyf minute hiervoor toe.

• Laat elke span hierdie nuwe weergawe van Franse krieket wat hulle pas geleer het, speel. Gee die klas tien minute hiervoor.

• Indien daar tyd is, herhaal hierdie aktiwiteit.



• Maak seker hulle doen al die strekke reg en stadig.

Formele assesseringHou ’n rekord van elke leerder se

deelname aan die les. Jy kan die

Liggaamlike opvoeding: Rekordblad in die

Formele Assesseringsafdeling (Afdeling 3)

gebruik vir die aanteken van leerders

se deelname.

Die derde formeel geassesseerde


uit Aktiwiteit 2. Verwys na die Formele

Assesseringafdeling (Afdeling 3) vir

assesseringsleiding en die rubriek vir

die aktiwiteit.

UitbreidingVaardige kolwers kan hulle tydens hulle kolfbeurt op een been probeer balanseer.

Unit 110

Eenheid Speel handbal 2Leerdersboek bladsy 162—163 Tydsduur: 1 uur





LOT





• Verdeel die leerders in groepe van vier. Elke groep benodig ’n tennisbal

• Laat 10–12 minute vir hierdie aktiwiteit toe. • Assesseer die leerders se vermoë om die vaardighede soos beskryf

in die Leerdersboek te voltooi terwyl jy van groep tot groep loop en waarneem. Gebruik die inligting in Afdeling 3 van hierdie Onderwysersgids om jou waarneming te lei.


• Laat elkeen van die groepe van Aktiwiteit 2 pare vorm om spanne van agt te skep.

• Die leerders het in Week 6 geleer om handbal te speel. Volg die stappe in Eenheid 6 om die veld af te baken en die speletjie te speel.

• Laat die spanne vir 12 minute per kant teen mekaar speel, met ’n pouse van vier minute tussenin.

• Dis nie nodig om as skeidsregter op te tree nie, omdat jy die leerders sal assesseer. As daar ’n probleem is, sal jy dit moet oplos.









Die vierde formeel geassesseerde bewegingsaanbieding vir

Kwartaal 2 kom uit Aktiwiteit 2 en 3. Verwys na die Formele



LOT

HulpbronneLeerdersboek bladsy 162–163; baan, saal of veld; tien tennisballe; 20 keëls vir doelhokke; borslappe, frokkies of bande vir spanne

LOT


Unit 11


Skeppende kunste: Uitvoerende kunsteMODULE 2: Klank en beweging

Unit 11

Eenheid Maak ’n instrumentLeerdersboek bladsy 165—166 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelRitmespeletjies (soos om kontrasterende ritmepatrone te onthou, ’n vaste maatslag te hou en verskillende toonkleure te gebruik)Onderwerp 2: Improviseer en skepMaak instrumente deur gevonde voorwerpe te gebruik (klippies, blikkies, sade, pype, bottels, ens.).


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Maak ’n instrument as voorbeeld om vir die leerders te wys.• Versamel vroegtydig materiaal sodat jy genoeg het vir elke leerder

om sy of haar eie instrument te maak.


• As dit moontlik is, doen hierdie oefening buite.• Laat die leerders met toe oë na die natuur se geluide luister. Sê

hulle moet probeer om die klanke se toonhoogtes te identifiseer.• Laat leerders hulle eie ritmepatrone maak, gebaseer op wat hulle

gehoor het. Demonstreer die tempo van ’n bestendige maatslag. Laat die klas dit oefen.

• Nooi ’n leerder om sy of haar ritmepatroon op te voer. Die leerder moet sê wat die ritme geïnspireer het. Die res van die klas klap die bestendige maatslag terwyl die leerder sy/haar ritmepatroon opvoer.

• Al die leerders kry ’n kans om hulle ritmepatrone op hierdie manier op te voer. Die bestendige maatslag word regdeur behou.


• Lees die inligting oor toonkleur in die Leerdersboek.• Laat die leerders na die klanke van verskillende instrumente

luister, sodat hulle kan hoor hoe toonkleur klink.• Demonstreer hoe verskillende materiale (rys, klippies, ens.)

verskillende geluide in ratels maak. Indien moontlik, laat leerders sê watter hulle verkies.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 165–166; leë houers met deksels, soos leë koffieb-likke en bottels; rys, sand, bone en/of klippies; strooitjies; skêre; kleurvetkryt, verf, papier, gom


• Laat leerders die instruksies in die Leerdersboek volg om ratels te maak. Laat hulle dan hulle ritmepatrone met die ratels opvoer.


• Demonstreer die verskillende klanke wat strooitjies van verskillende lengtes maak as ’n mens daarin blaas.

• Laat leerders die instruksies in die Leerdersboek volg om rietjieblasers te maak.


• Klap die ritme van die stuk musiek, terwyl die leerders kyk hoe dit in hulle Leerdersboeke geskryf is. Laat die leerders dit saam met jou klap.

• Verdeel die leerders in groepe met verskillende instrumente.• Elke groep oefen die ritme saam op hulle instrumente.• Laat die groepe saam speel. Dirigeer hulle sodat almal saam begin.• Laat hulle vinniger of stadiger, harder of sagter speel.


Hou leerders tydens Aktiwiteit 4 dop om seker te maak dat hulle ratels en blaasinstrumente behoorlik werk.

RemediëringMoedig die kunstiger leerders aan om die ratels te help versier.

UitbreidingKies liedjies uit die vorige kwartaal se werk en stel ’n opvoering saam waar die selfgemaakte instrumente as begeleiding gebruik word.

Unit 12

Eenheid Ritme en toonhoogteLeerdersboek bladsy 167—172 Tydsduur: 3 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Ritmespeletjies (soos om kontrasterende ritmepatrone te onthou,

’n vaste maatslag te hou en verskillende toonkleure te gebruik)• Vraag-en-antwoord-speletjies (soos vraag-en-antwoord-liedjies

met bewegings)Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uit• Ritmiese patrone (kwartnote, agstenote, halfnote,

kwartnootrustekens, halfnootrustekens) in metrum ( 2 __ 4 3 __

4 4 __

4 )

deur liggaamsperkussie of slaginstrumente te gebruik

Kwartaal en week/wekeKwartaal 2, Week 2–4HulpbronneLeerdersboek bladsy 167–172; Djembe-tromme; tromme en/of ander slaginstrumente; CD-snitte 11 en 12; CD-speler


• Melodieë om die verskil in toonhoogte en nootwaardes van die eerste vyf note (van ‘do’ tot ‘so’) met stem en gevonde en natuurlike instrumente te demonstreer

Onderwerp 4: Waardeer en oordink• Die ekspressiewe eienskappe van melodiese musiekinstrumente in

’n musiekstuk uit Afrika. Klassifiseer verskeie instrumente as deel van ’n familie of groep wat betref voorkoms, naam, hoe die klank voortgebring word en toonhoogteklassifikasie (hoog-laag)

• Eie en ander se opvoerings en prosesse deur eenvoudige terminologie vir skeppende kunste te gebruik


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Oefen die opwarmingsoefeninge en ritmepatrone voordat jy les gee.• Luister na die musieksnitte voordat jy les gee om daarmee

vertroud te raak.

Onderrig die eenheidDeel die eenheid as volg in drie eenuurlesse in:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 2 167–168 1–3

2 3 169–171 4–6

3 4 171–172 7–9

Les 1 (Week 2)Aktiwiteit 1: Warm op en speel

• Vra een of twee leerders om ’n bestendige maatslag op die djembe-tromme te slaan.

• Demonstreer die ritmepatroon met jou eie telefoonnommer.

• Laat die leerders hulle eie telefoonnommer-ritmes uitwerk voordat hulle die aktiwiteit aanpak.

• Dit is belangrik om ’n veilige omgewing te skep waarin leerders hulle ritmes kan opvoer. Leerders moet mekaar se kreatiwiteit respekteer: geen ritme is verkeerd nie, en bespotting deur medeleerders moenie toegelaat word nie.


• Maak seker dat leerders al die verskillende terme verstaan.• Klap die ritme bo-aan die bladsy in die Leerdersboek. Wys waar

die rustekens is, wat op stilte dui.• Die leerders volg die instruksies om die spel te speel.


• Laat die leerders die ritmes in die Leerdersboek op hulle eie uitwerk. Beweeg in die klaskamer rond terwyl hulle dié ritmes klap. Lei hulle, indien nodig.

• Laat die klas die ritmes saam klap.• Verdeel die klas in groepe, met die instrumente wat hulle in Eenheid 1

• Maak seker daar is genoeg tyd vir elke aktiwiteit.

• Lei die leerders, maar moenie hulle kreatiwiteit demp nie.

• Moet hulle nie onderbreek terwyl hulle speel deur te praat en instruksies te gee nie.

WENK


gemaak het. Laat die groepe hulle ritmes eers op hulle eie oefen.• Laat die groepe saamspeel. Dirigeer hulle sodat hulle saam begin.

Les 2 (Week 3)Maak seker dat jy al die terme en tekens in die musiek wat ontleed moet word, ken.


• Lees die artikel oor toonhoogte in die Leerdersboek. Maak seker dat leerders verstaan dat note op twee maniere benoem kan word.

• Sing die tonika-solfa vir die leerders.• Laat die klas dit saamsing, terwyl hulle in hulle Leerdersboeke volg.


• Lees die inleiding tot die liedjie en vra die leerders wat hulle nog van Nelson Mandela weet.

• Lees die woorde van die liedjie en vra die leerders wat dit beteken. Verduidelik indien nodig.

• Speel die liedjie op die CD.• Hersien die tonika-solfa voordat die leerders die instruksies vir

hierdie aktiwiteit in hulle Leerdersboeke volg.


• Speel die liedjie op die CD.• Leer beide die roep- en antwoord-dele van die liedjie vir die hele

klas. Volg die instruksies in die raampie: ‘Hoe om ’n nuwe liedjie vir leerders te leer’, op bladsy 109 van hierdie Onderwysersgids.

• Verdeel die klas in twee groepe, een wat roep en ’n ander een wat antwoord.

• Voeg die tromme by.• Herinner die leerders om hulle stemme op te warm deur die

neurie-oefening te doen.• Laat elke groep hulle deel oefen voordat hulle dit opvoer.

Les 3 (Week 4)

• Werk die nootwaardes en toonhoogte van elke noot uit.• Oefen om die liedjie te sing deur die woorde met die tonika-solfa

se benamings te vervang.• Maak seker jy het die slagwerk-instrumente wat hiervoor nodig is.


• Roep een leerder na vore om die instruksies te demonstreer.• Laat leerders die instruksies vir die aktiwiteite in die Leerdersboek

twee-twee volg.Aktiwiteit 8: Lees, vertolk en voer uit

• Speel die Mandela we-thu-liedjie – snit 11 op die CD.• Laat die leerders hulle stemme met die neurie-oefening opwarm.• Laat leerders die Mandela we-thu-liedjie sing. Hulle moet op

toonhoogte en goeie aanbieding in die geheel fokus.

Die tonika-solfa is baie belangrik vir die begrip van musiek.

ONTHOU



• Speel die Shosholoza-liedjie – snit 12 op die CD.• Verduidelik waaroor die liedjie handel.• Lees die instruksies vir die aktiwiteite in die Leerdersboek.

Verduidelik die terme ‘nootwaarde’ en ‘toonhoogte’.• Oefen om die liedjie te sing deur die woorde met die tonika-solfa

se benamings te vervang. Die tonika-solfaname is onder elke noot.• Dit is waarskynlik makliker om albei dele van die liedjie vir die

hele klas te leer. • Verdeel die klas in twee groepe, een wat roep en ’n ander wat

antwoord. Elke groep moet hulle deel van die liedjie oefen.• Wanneer die groepe gereed is, laat hulle die liedjie saam sing.• Laat hulle ’n paar bewegings bysit terwyl hulle sing.• Die klas kan dit voor die skool opvoer as hulle dit goed genoeg

doen. ’n Gehoor is waardevol vir die bou van selfvertroue en bewustheid onder leerders.

AntwoordeAktiwiteit 5: Lees, vertolk en voer uit4. fa, so, so, mi, do

Aktiwiteit 9: Waardeer en oordink1. a. kwartnote (taa-note) en agstenote (ta-té-note)

b. hoogste toonhoogte: G –1 eerste noot van die lied; laagste toonhoogte: eerste maatreël, laaste maat, ook G


Hou leerders tydens die les dop en merk:

• die akkuraatheid waarmee hulle werk en

ritmes opvoer

• hoe hulle rustekens (stilte) verstaan

• hoe goed leerders die tonika-solfaname

kan gebruik

• die leerders se vermoë om verskillende

nootwaardes te identifiseer

• hoe goed die leerders Shosholoza

kan opvoer

RemediëringAktiwiteit 5: Leer weer vir die leerders die tonika-solfa en laat hulle dit ’n paar keer sing. Keer dan terug na hierdie aktiwiteit en vra hulle om do uit te ken.

Uitbreiding

• Aktiwiteit 3: Vind nog ritmepatrone in 3 __ 4 - en 4 __

4 -tyd om te lees

en op te voer. Laat die leerders ander interessante en kreatiewe maniere vind om die ritmes in die Leerdersboek op te voer.

• Aktiwiteit 5: Laat die leerders die solfaname en/of lettername vir die hele liedjie uitwerk.

• Aktiwiteit 6: As daar ’n sterk sanger onder die leerders is, laat hom/haar die roepdeel as ’n solo sing. Jy kan ook die leerders op die begeleiding van die liedjie laat uitbrei en beweging by die opvoering voeg.

Volg die tegniek: ‘Hoe om ’n nuwe liedjie vir leerders te leer’, op bladsy 109.

WENK


Unit 13

Eenheid AsemhalingLeerdersboek bladsy 173—175 Tydsduur: 2 uur


Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Onderwerp 1: Warm op en speel• Bewustheid van asemhaling in ontspanning en beweging (soos

eenvoudige reekse waar elke beweging op ’n in- of uitasem is, op musiek of tromslag)

• Kreatiewe asemhalingsoefeninge (soos om geïnspireer deur musiek denkbeeldige prente met die asem te ‘verf ’).

Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uitBewegingsinne in 4 __

4 , deur eenhede van aksie te gebruik: beweging,

stilte en gebare (met inagneming van vlakke, rigtings en gewig van beweging) in pare, deur roep en eggo, of ontmoet en skei, te gebruikOnderwerp 4: Waardeer en oordinkEie en ander se opvoerings en prosesse deur eenvoudige terminologie vir skeppende kunste te gebruik


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Luister na die musieksnit voordat jy les gee.

Onderrig die eenheidDeel die eenheid as volg in twee eenuurlesse in:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 5 173–174 1–3

2 6 174–175 4–7


• Neem die lys van voorgestelde aërobiese oefeninge en maak seker dat almal weet hoe om die bewegings uit te voer.

• Wenk: sê leerders aan om in tyd met die musiek of die tromslag te probeer asemhaal, want dit lei hulle gedagtes af en help hulle om daarop te fokus om die volle twee tot drie minute asem te haal en uit te hou, in plaas daarvan om aan die moegheid te dink.

• Wys vir die leerders hoe om met hulle wysvinger en middelvinger styf langs mekaar op hulle maat se pols te druk, aan die kant van sy of haar duim.


• Fokus van die aktiwiteit: Die uitwerking wat dit het om tydens ’n beweging jou asem uit te blaas.

• Verduidelik vir leerders dat die liggaam ten volle moet ontspan


HulpbronneLeerdersboek bladsy 173–175; trom; CD-snit 13; CD-speler

’n Goeie beginpunt vir hierdie eenheid sal wees om ’n kort bespreking te hou oor hoe belangrik dit is om reg asem te haal wanneer ’n mens beweeg.

WENK


wanneer ’n mens jou asem uitblaas as jy die gedeelte doen waar hulle moet asem uitblaas en op die grond neerval.

• Sê vir leerders om mooi op te let hoe die beweging geraak word terwyl julle jul asems op verskillende maniere uitblaas. Sê ook vir hulle om op te let wat met die spanning in die liggaam gebeur wanneer jy jou asem vir ’n ruk lank ophou.

• Beklemtoon dat bevrore posisies ’n sekere mate van spanning nodig het om die liggaam doodstil te laat bly. Beklemtoon ook dat die spiere styf gehou moet word en nie pap nie, anders sal ’n bevrore posisie onsuksesvol wees.


• Fokus van die aktiwiteit: Werk in pare en verken bewegings wat met bevrore posisies eindig.

• Indien Aktiwiteit 2 suksesvol was, word die konsep van beweging wat met ’n bevrore posisie eindig hier verfyn, dié keer twee-twee.

• Gee ’n tydsbeperking omdat portuurwerk andersins kan handuit ruk.• Beweeg tussen die leerders deur om seker te maak dat hulle

bewegings met bevrore posisies kombineer, en nie net direk van een bevrore posisie na die volgende beweeg nie.

Les 2 (Week 6)Aktiwiteit 4: Lees, vertolk en voer uit

• Fokus van die aktiwiteit: Om spesifiek aandag aan asemhaling te gee tydens die opwarming.

• Kyk na die voorgestelde lys opwarmingsbewegings en maak seker dat al die leerders weet hoe om elkeen te doen.

• Doen dan ’n beweging op ’n slag en herhaal dit vir minstens ’n minuut lank.

• Maak leerders deurentyd bewus van hoe om reg asem te haal.


• Hierdie aktiwiteit brei uit op Aktiwiteit 4.• Laat die bolyf terugsak grond toe en gebruik die asemhaling om die

fokus te herwin en die asemhalingstempo terug te kry na normaal.


• Fokus van die aktiwiteit: Gebruik van verskillende vlakke om beweging interessanter te maak.

• Bestudeer die foto voordat die aktiwiteit begin en let daarop dat sowel die beweging as die bevrore posisie op verskillende vlakke gedoen kan word. Wys die leerders daarop dat die verandering van vlakke tydens beweging dit interessanter laat lyk.

• As onderwyser moet jy die momentum van hierdie portuur-aktiwiteit aan die gang hou.

• Begin met ’n tydsbeperking en moenie toelaat dat die leerders gesels nie.

• Laat die leerders duidelik verstaan dat die aktiwiteit op spontane bewegings staatmaak en dat hulle hulle verbeelding en nie hulle stemme nie, moet gebruik.



• Fokus van die aktiwiteit: besinning oor Aktiwiteit 6• As onderwyser moet jy seker maak dat die leerders by die vrae hou

wat gevra word, sodat die tyd nie uitloop voor die les klaar is nie.• Moedig eerlikheid aan terwyl die leerders hulle gedagtes en

gevoelens met mekaar deel.

Informele assesseringMaak seker van die volgende soos jy deur die eenheid werk:

• dat die leerders op hulle asemhaling fokus.

• dat die leerders hulle asemhaling gebruik

om te ontspan soos hulle met hulle lywe

oor hulle bene buk en uitasem.

• dat die hele lyf stil en styf gehou word in

aktiwiteite met bevrore posisies.

• dat daar verskeidenheid en kreatiwiteit in

die keuse van vlakke is in die aktiwiteite

waarin vlakke ontdek word.

• dat die stukke met verskillende vlakke

gereed is vir portuurassessering. Leerders

kan twee-twee na mekaar se werk kyk en

vir mekaar opbouendeterugvoer oor die

doeltreffende gebruik van vlakke gee.

• Maak seker dat die terugvoer wat in

Aktiwiteit 7 uitgedeel word opbouend is,

nie afbrekend nie.

RemediëringVir leerders wat sukkel met die konsep van bevrore posisies, speel ’n speletjie soos ‘Simon sê’ en skep daardeur alleenstaande bevrore posisies, soos Simon sê: ‘Raak aan jou knieë en vries’. Hou die bevrore posisie vir ten minste tien sekondes en sê vir leerders dat jy kyk hoe goed hulle die bevrore posisie kan hou. Hulle sal dan daaraan gewoond raak om so te vries voordat hulle verder beweeg.

UitbreidingDaag vinniger leerders uit deur hulle danspassies saam met hulle maat te laat uitwerk en dit met bevrore posisies te kombineer. Sodoende sal hulle veel langer stukke beweging, danspassies, bevrore posisies en vlakke kan skep.

Unit 14

Eenheid Luister en beweegLeerdersboek bladsy 176—177 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelSkeppende speletjies wat musiek en beweging kombineer (soos bewegings om hoë/lae note te beskryf )



Onderwerp 4: Waardeer en oordink• Die ekspressiewe eienskappe van melodiese slaginstrumente in

musiekstuk uit Afrika. Klassifiseer verskeie instrumente as deel van ’n familie of groep wat betref voorkoms, naam, hoe die klank voortgebring word en toonhoogteklassifikasie (hoog-laag)

• Eie en ander se opvoerings en prosesse deur eenvoudige terminologie vir skeppende kunste te gebruik

Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uitBewegingsinne in 4 __

4 -tyd, deur aksie-eenhede te gebruik: beweging,

stilte en gebare (met inagneming van vlakke, rigtings en gewig van beweging) in pare, deur roep en eggo, of ontmoet en skei


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Luister na die musieksnitte voordat jy les gee om daarmee

vertroud te raak.• Indien beskikbaar, vind die genoemde instrumente en sit hulle

voor in die klas neer. Indien geen instrumente beskikbaar is nie, vind plakkate of foto’s om vir die leerders te wys.


• Lees die rympie twee keer vir die leerders terwyl hulle in hulle Leerdersboeke volg. Laat hulle dit herhaal totdat hulle dit ken.

• Verdeel die klas in twee groepe. Laat een groep die rympie lees terwyl die ander groep na die verskil in toonhoogte luister.

• Laat leerders die instruksies vir die aktiwiteit in die Leerdersboek volg.


• Lees die inligting in die Leerdersboek oor die verskillende melodiese slaginstrumente. Verduidelik en demonstreer terme soos bas, tenoor, alt en sopraan.

• Indien jy werklike instrumente vir hulle kan wys, laat die leerders beurte maak om daarop te speel, volgens die instruksies in die Leerdersboek. Moedig hulle aan om die instrumente reg vas te hou en aandagtig na die verskillende klanke te luister.

• Indien jy nie enige werklike instrumente in die hande kan kry nie, laat die leerders ’n kort navorsingsprojek daaroor in hulle hulle werkboeke doen. Hulle kan inligting op die Internet, by die biblioteek, en in koerante of tydskrifte hiervoor kry.

Aktiwiteit 3: Lees, vertolk en voer uitAs geen instrumente beskikbaar is nie, laat die leerders ’n navorsingsprojek soos in Aktiwiteit 2 doen.• Die leerders moet sê of hulle musiekstuk op ’n xilofoon of ’n

marimba gespeel moet word, en moet hulle keuse verduidelik.• Lei die leerders om aandag te skenk aan die ekspressiewe

eienskappe van die melodie.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 176–177; melodiese slagin-strumente; CD-snit 17; CD-speler


• Die leerders moet in staat wees om hulle musiekstuk in 4 __ 4 --tyd te

speel, met paslike frasering, aksente en ruste.• Moedig die leerders aan om hulle eie musiekstuk en dié

van hulle vriende te bespreek, met gebruik van die korrekte musiekterminologie.


• Speel weer Snit 17 op die CD.• Herinner leerders aan die verskillende vlakke van beweging.


• Maak seker dat die leerders verstaan wat ’n reeks of sekwens bewegings is.

• Kies twee leerders om die instruksies te demonstreer.• Laat leerders die instruksies volg om hulle hulle stuk te ontwikkel.

Informele assesseringIndien instrumente beskikbaar is, assesseer Aktiwiteit 3 informeel. (Maak seker dat leerders note en ritmes herhaal om ’n patroon te skep.) Indien instrumente nie beskikbaar is nie, assesseer die bykomende navorsing wat Aktiwiteit 2 en 3 vervang.

RemediëringLeerders sonder instrumente of wat dit moeilik vind, kan melodieë skep deur dit te sing en die toonhoogte deur liggaamsbewegings aandui.

UitbreidingHulle kan ook skryf oor die beroemde Afrika-musikante wat hierdie instrumente gebruik.

Unit 15

Eenheid Prente deur klankLeerdersboek bladsy 178—183 Tydsduur: 3 uur


Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Onderwerp 1: Warm op en speel• Skeppende speletjies wat musiek en beweging kombineer

(soos bewegings om hoë/lae note te beskryf )• Op- en afrol van die ruggraat• Isolering van liggaamsdele tydens opwarming as deel van ’n

denkbeeldige ervaring (soos om wakker te word; op ’n seiljag te wees; by die mark te wees, ensovoorts)

• Rigtingspeletjies in algemene ruimteOnderwerp 2: Improviseer en skep• Klankprente gebaseer op temas (soos ’n donderstorm, ’n treinrit)

Beklemtoon hoe belangrik dit is om stil te sit, sodat die verskillende klanke duidelik gehoor kan word.

WENK

Kwartaal en week/wekeKwartaal 2, Week 8-10

HulpbronneLeerdersboek bladsy 178–183; CD-snit 16, 18 en 19; CD-speler


deur die stem, liggaam en gevonde of gemaakte instrumente te gebruik (met inagneming van toonhoogte, dinamika, tempo en ritmes)

• Bewegingsreaksies op klankprente (met inagneming van vlakke, rigtings, ritmes en gewig van beweging)



vertroud te raak.


1 8 178–180 1–3

2 9 180–181 4–7

3 10 182–183 8–11


• Lees die instruksies in die Leerdersboek saam met die leerders.• Sê die leerders aan om mooi te luister watter klank hulle aan die

bewegings van watter dier laat dink voordat jy die musiek op die CD speel.

• Speel die musiek op die CD.• Speel dit weer terwyl leerders eers soos hoenders beweeg, en dan

soos kangaroes. Hulle moet die toonhoogte voorstel deur hulle hulle lywe op verskillende vlakke te beweeg.


• Lees die liedjie se woorde in die Leerdersboek. Verduidelik enige onbekende woorde.

• Speel die snit op die CD.• Speel die snit weer. Laat die leerders saam met die musiek sing.• Laat leerders die prente by die liedjie pas.


• Lees deur die teks voor Aktiwiteit 3 in die Leerdersboek. Maak seker dat die leerders die verskillende effekte verstaan.

• Bespreek die foto’s. Vra die leerders hoe hulle voel wanneer hulle daarna kyk.

• Laat leerders die instruksies vir die aktiwiteite in die Leerdersboek volg.

• Hou die leerders vir formele assesseringdoeleindes dop. Gebruik die inligting in Afdeling 3 van hierdie Onderwysersgids om jou waarnemings te rig.

Jy kan die volgende kontrolelys vir die leerders gee om hulle te help om die klankprente te skep.

Al die leerders moet deel wees van ’n groep waar hulle hulle interpretasie van die musiek deur beweging kan bydra.

ONTHOU

SKT


Kontrolelys vir die skep van klankprente

Kriteria Ja Nee

1. Pas die klank goed by die prent?

2. Het ek my liggam en my stem, of enige ander instrumente, gebruik om die klank te skep?

3. Het ek toonhooogte effektief gebruik?

4. Het ek dinamika (sagte en harde klanke) gebruik om ’n emosie uit te druk?

5. Pas die tempo van die musiek by die prent?

6. Pas die ritme by die prent?


• Fokus van die aktiwiteit: bewustheid en beweging van liggaamsdele

• Gee vir leerders tyd om hierdie opwarmingsaktiwiteit te doen, en moedig kreatiewe maniere aan om hul liggaamsdele te beweeg.

Aktiwiteit 5: Warm op en speelMoenie haastig deur die lys van bewegings werk nie. Gee die leerders tyd om wat hulle doen, te konsolideer.


• Staan by elke stadium van die aktiwiteit stil om seker te maak dat dit deeglik gedoen word.

• Die aktiwiteit het baie lae; laat leerders dus die stadiums neerskryf namate hulle vorder.


• Maak seker dat die groepe genoeg rigtingveranderinge en doeltreffende vlakveranderings byvoeg.

• Hou die leerders vir formele assesseringdoeleindes dop. Gebruik die inligting in Afdeling 3 van hierdie Onderwysersgids om jou waarnemings te rig.

Les 3 (Week 10)Aktiwiteit 8: Improviseer en skep

• Die speletjie help met fokus en luistervaardighede.• Stel die reëls baie duidelik om verwarring te voorkom.• Hou die pas, asook die onverwagte – dit help met fokus.


• Lees die instruksies vir die aktiwiteite in die Leerdersboek.• Nooi leerders uit om voor in die klas te staan en verskillende

donderstormgeluide na te boots.

Aktiwiteit 6 moet deeglik uitgevoer word voor Aktiwiteit 7 aangepak word, omdat leerders die stuk wat hulle in Aktiwiteit 6 geskep het, gaan uitbrei.

ONTHOU

SKT


• Verdeel die klas in vier groepe. Laat elke groep een van die geluide wat ’n donderstorm maak, oefen.


• Lees die instruksies saam met die leerders. Maak seker dat elke groep mooi verstaan wanneer om byklanke te maak. Wys daarop dat die storm geleidelik begin en geleidelik eindig. Byklanke moet op hulle hulle heftigste wees wanneer die storm op sy ergste is.

• Laat leerders die instruksies in die Leerdersboek volg. Die groepe maak hulle byklanke op die regte oomblik.


• Lees die instruksies saam met die leerders.• Laat hulle die donderstorm met byklanke oefen.• Bespreek die aard van die bewegings wat opgevoer kan word.• Laat leerders die instruksies volg om die aktiwiteit klaar te maak.• Hulle oefen die donderstormstuk en voer dit op.• Hou die leerders vir formele assesseringdoeleindes dop. Gebruik

die inligting in Afdeling 3 van hierdie Onderwysersgids om jou waarnemings te rig.

Formele assesseringKwartaal 2 se formele assessering in Skeppende Kunste is ’n taak wat uit Aktiwiteit 3, 7 en 11 spruit. Verwys na Afdeling 3 oor formele assessering wat betref riglyne vir die assessering van die aktiwiteit.

RemediëringSpeel speletjies waar leerders antwoord op ’n vraag, of van rigting verander, soos ‘Simple Simon’.

UitbreidingAktiwiteit 3: Leerders kan elk sy eie klankprent skep, waarop die res van die klas dan teken of neerskryf wat hulle dink dit was. Vergelyk wat die leerders ‘gehoor’ het terwyl hulle daarna geluister het.

SKT


Unit 11


Skeppende kunste: Visuele kunsteMODULE 2: Letters en patrone

Unit 11

Eenheid Patrone rondom onsLeerdersboek bladsy 185—186 Tydsduur: 30 minute

Die inhoud van die Kurrikulum- en


Onderwerp 3: Visuele geletterdheid• Neem waar en bespreek visuele stimuli soos foto’s en werklike

voorwerpe om alle kunselemente in die letterwerk en/of patrone te identifiseer en te benoem

• Neem waar en bespreek visuele stimuli soos foto’s en werklike voorwerpe om kontras en proporsie in die letterwerk en/of patrone te identifiseer en te benoem

• Vrae om waarneming van elemente en ontwerpbeginsels in die letterwerk en/of patrone te verdiep en uit te brei




• Leerders moet saam met ’n maat aan hierdie aktiwiteit werk. Hulle kan hulle antwoorde neerskryf, of in gedagte hou vir ’n klasbespreking ter afsluiting van die aktiwiteit.

• Om hulle te laat ontleed wat hulle sien, vra leerders waarvan hulle omtrent die materiaal se ontwerp hou en waarvan nie, en om redes te gee.


• Leerders kan hierdie aktiwiteit individueel, in pare, in klein groepies, of tydens ’n klasbespreking wat deur jou (of ’n vrywilliger) gelei word, voltooi.

• Jy kan die les afsluit deur leerders se antwoorde op die vrae in die aktiwiteit te bespreek.


HulpbronneLeerdersboek, bladsy 185–186; foto’s of voorbeelde van Ndebele-kuns-werk (opsioneel); voorbeelde van ma-teriaal met patrone daarop (opsioneel)


AntwoordeAktiwiteit 1: Visuele geletterdheid1. Leerders se antwoorde sal waarskynlik wissel, omdat dit op

interpretasie berus. Die huis se kleure wat hulle egter kan noem, is mosterdgeel, swart, wit, oranje, donkerbruin, grys, en spanspekpienk (7). Die kleure op die Ndebele-vrou se klere is donkerblou, ligblou, swart, wit, rooi, mosterdgeel, groen, spanspekpienk en koper (haar ornamente) (10). Hou in gedagte dat die leerders ander name aan die kleure kan gee.

2. Antwoorde sal verskil, maar leerders moet uitwys dat die donker kleure meestal met wit geskei word, wat dit laat uitstaan. Soortgelyke kleure (soos donkerbruin en mosterdgeel) staan langs mekaar, maar die subtiele verskil tussen die twee kleure word eintlik deur die wit strook beklemtoon, eerder as dat die kleure in mekaar vloei. Leerders kan ook kommentaar lewer oor die feit dat die meeste van die kleure aardse kleure of skakerings daarvan is (soos die oranjebruin). Die aantal patrone wat leerders op die foto kan sien, sal afhang van die manier waarop hulle dit vertolk. Hulle moet kan sien dat al die patrone geometries is of uit ’n kombinasie geometriese vorms bestaan, soos die huis met sy reghoeke, sirkels, driehoeke, kruisies en sterre. Die vrou se rok het soortgelyke patrone as haar huis, maar haar kombers het parallelle strepe op, en haar nekringe vorm ’n patroon van konsentriese ringe.

3. Antwoorde sal verskil, maar leerders kan egter uitwys dat Ndebele-patrone baie gewild is in Suid-Afrikaanse juweliersware en soms in advertensies vir toerisme-verwante produkte en plekke soos wildreservate gebruik word.

Aktiwiteit 2: Visuele geletterdheid1. Antwoorde sal net soos in Aktiwiteit 1 verskil. Leerders moet

egter die volgende vorms in die patrone kan herken: diamante, driehoeke, ovale, vierkante, reghoeke, sirkels en lyne. Hulle kan ander vorms ook voorstel indien hulle kan verduidelik waar en hoe hulle dit sien.

Informele assesseringWees toeganklik vir wisselende antwoorde

terwyl jy die aktiwiteite assesseer. Daar

is geen ‘regte’ antwoorde nie, omdat

leerders die foto op verskillende maniere

sal vertolk. Moedig leerders aan om soveel

besonderhede en redes as moontlik in hulle

antwoorde en menings te gee, ten einde hulle

visuele persepsie en onderskeidingsvermoë

te help ontwikkel. Hierdie vaardighede word

waarskynlik die beste tydens klasbesprekings

ontwikkel, waartydens leerders op hulle

maats se antwoorde kommentaar kan lewer,

en hulle eie idees na aanleiding van die ander

se menings kan ontwikkel.

Remediëring

• Leerders met ’n agterstand kan veral sukkel om die vorms te benoem wat in Aktiwiteit 1 en 2 voorkom. Help hulle deur illustrasies van die basiese vorms te maak (sirkels, vierkante, reghoeke, diamante, halfsirkels, ovale).


• Help leerders om die patrone in hulle omgewing te herken. Neem hulle vir ’n wandeling en vra hulle om na herhaling in die omgewing te soek. Jy kan byvoorbeeld uitwys dat ’n heining uit diamante bestaan, dat die plaveisel uit blokkies bestaan, dat die blare van blomme in konsentriese ringe gerangskik is (die mooiste voorbeeld hiervan is ’n sonneblom, as jy dalk een in die hande kan kry om vir leerders te wys), dat blare op ’n baie spesifieke aan takke vas is, en dat goeie argitektuur op patrone staatmaak om ’n gevoel van harmonie en deurdagte struktuur te skep.

• Wys vir leerders prente van diere waarop hulle patrone kan sien, soos ’n sebra se strepe, ’n luiperd se rosette, ’n tarentaal se kolletjies en ’n kameelperd se vlekke.

UitbreidingLeerders kan navorsing doen oor patroonmakery en hoe dit toegepas word om tradisionele materiale te skep wat deesdae wêreldberoemd is. Hulle kan byvoorbeeld gaan kyk na die tegnieke waarmee Maleisiese batik geskep word (Madiba is baie lief vir hemde wat hiermee gemaak is), of na die Kente-materiaal van die Akan-stam in Ghana, of Indiese tradisionele tegnieke, of die werk van bekende tekstielontwerpers soos William Morris.

Unit 12

Eenheid Maak patroneLeerdersboek bladsy 187—188 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Skep in 2D, skeppende letterwerk en/of patrone• Teken- en/of kleurmediums: verken ’n verskeidenheid mediums

en tegnieke• Kunselemente: lyn, vorm, kleur gebruik in eie letterwerk en/of

patrone; teken, knip en plak vorms in reekse• Ontwerpbeginsels: kontras gebruik in eie vorms en groottes van

letterwerk en/of patroon


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dit sou ’n goeie idee wees om voor die les self met

aartappelstempels te eksperimenteer as jy dit nog nooit voorheen uitgesny of gebruik het nie.

• Jy kan ’n paar foto’s van herhalende patrone aan die leerders wys, om hulle eie patrone te inspireer.




1 2 187 1

2 3 188 2–3

Les 1 (Week 2)Aktiwiteit 1: Skep in 2D, maak van patrone

• Leerders moet hierdie aktiwiteit op hulle eie doen. Jy mag egter vind dat hulle soms beter werk sal lewer as hulle in groepies sit. Dit gebeur dikwels dat leerders spontaan voorstelle maak en mekaar aanmoedig terwyl wat hulle werk.

• Maak seker dat leerders die aktiwiteit se instruksies duidelik verstaan en dat hulle die werkplekke vooraf met koerant of plastiek bedek. Elke leerder moet ’n vel papier, ’n aartappel (of die helfte van ’n groot aartappel) en toegang tot ’n paar verskillende kleure verf hê.

• Jy kan die les afsluit deur die leerders toe te laat om in die klas te rond te beweeg, na mekaar se werk te kyk en daarop kommentaar te lewer.

Les 2 (Week 3)Jy kan die les begin deur te vra of die leerders aan enige voorbeelde van patrone in die natuur kan dink. Herinner hulle daaraan dat talle bekende kunstenaars deur die natuur geïnspireer is en word. Dit lei op natuurlike wyse na Aktiwiteit 2.

Aktiwiteit 2: Skep in 2D, maak van patrone

• Sodra leerders elkeen ’n blaar en ’n takkie klas toe gebring het, kan jy vir hulle wys hoe die res van die aktiwiteit werk of bloot net die instruksies lees en seker maak dat hulle dit verstaan. Beklemtoon dat die opdrag is om die elke blokkie van hoek tot kant met ’n lyntekening te vul, en dat die lyntekening dieselfde in elke blokkie moet wees. Dit kan prakties wees om Aktiwiteit 3 ook te verduidelik voordat die leerders begin teken. Op hierdie manier kan leerders dadelik begin verf nadat hulle klaar geteken het.

• Leerders moet individueel werk om hulle blaar-en-takkie-ontwerpe te voltooi.

Aktiwiteit 3: Skep in 2D, maak van patrone

• Sodra leerders hulle ontwerpe voltooi het, kan hulle Aktiwiteit 3 voltooi.

• Wanneer jy Aktiwiteit 3 aan die leerders verduidelik, beklemtoon die opdrag dat hulle dieselfde kleure in al die blokkies moet gebruik, en dat dit een primêre kleur en twee sekondêre kleure moet wees.

• Jy kan die les afsluit deur leerders daaraan te herinner om die verfkwaste reg te versorg, en hulle dan toe te laat om in die klaskamer rond te beweeg, mekaar se werk te bewonder en kommentaar daarop te lewer.

HulpbronneLeerdersboek bladsy 187–188; A4, A3 of A2-velle papier vir die maak van geskenkpapier; A3-velle vir Aktiwiteit 2 en 3; genoeg aar-tappels, sodat elke leerder ten minste een aartappel-stempel kan maak (’n enkele groot aartappel kan twee stempels maak – een uit elke helfte); verskeie klein, skerp kombuismessies; akriel-, plakkaat- of poeierverf; pastelle (opsioneel, plaas-vervanger vir verf in Aktiwiteit 3); vlak houers vir verf (ou margarien- of roomysbakke is ideaal); glas- of plastiekhouers vir water; koerant of plastiek om tafels mee te bedek

Begin met die les deur hulle vinnig te herinner dat ’n patroon: ’n reëlmatige herhaling van lyn, vorm en kleur is om ’n ontwerp vir materiaal, mat, ens. te skep.

WENK


AntwoordeAktiwiteit 1: Skep in 2D, maak van patroneLeerders moet individueel werk om ten minste een vel aartappeldruk-geskenkpapier te maak. Hulle werk moet ’n duidelike patroon en komposisie hê (m.a.w. deurdagte herhaling van vorms en kleure om ’n aantreklike ontwerp te skep).

Aktiwiteit 2: Skep in 2D, maak van patroneLeerders moet individueel werk om ’n werk te skep waarin elke blokkie van hoek tot kant gevul word en dieselfde lyntekening agt keer herhaal word.

Aktiwiteit 3: Skep in 2D, maak van patroneLeerders moet individueel werk om hulle tekening uit Aktiwiteit 2 met verf of pastelle in te kleur, sodat elke blokkie een primêre kleur en twee sekondêre kleure bevat.

Informele assesseringJy kan leerders ook vra om hulle werk vir

al drie die aktiwiteite op ’n muur in die

klaskamer te plak en laat die hele klas tydens

’n klasbespreking daaroor kritiek lewer. Jy

kan andersins die leerders in pare of klein

groepies laat werk sodat hulle mekaar se

werk kan assesseer. In hierdie geval moet

jy in die klaskamer rondbeweeg en ook op

leerders se werk kommentaar lewer. Dit is

soms nuttig om informele maatassessering

deur die loop van die les asook aan die einde

te doen. Op hierdie manier word formatiewe

assessering gedoen en help dit leerders om

beter werk te lewer.

Remediëring

• As die leerders sukkel om ’n patroon op hulle geskenkpapier te skep, kan jy die aartappelstempels nommer en ooreenstemmende nommers patroonmatig op hulle vel papier skryf, waar hulle die stempels dan moet druk.

• Indien leerders sukkel om hulle tekeninge in Aktiwiteit 2 te herhaal, kan jy hulle toelaat om die blare en takkies in elk van die agt blokkies na te trek, en daarna die besonderhede in te vul.

Uitbreiding

• Moedig leerders aan om ingewikkelde patrone te skep. Hulle kan byvoorbeeld verskillende stempels vir hulle geskenkpapier se ontwerp inspan, of die takkie en blaar in Aktiwiteit 2 met ’n spieëlbeeld daarvan afwissel. Hulle kan ook die kleure in Aktiwiteit 3 afwissel, soos om een blok net met primêre kleure te verf en die volgende in sekondêre kleure te verf.

• Moedig leerders aan om navorsing te gaan doen oor kleurtegnieke, soos dié wat in batik of knoop-en-doop gebruik word, sodat hulle dit self kan probeer gebruik.


Unit 13

Eenheid Baie lettersLeerdersboek bladsy 189 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Skep in 2D, skeppende letterwerk en/of patrone• Teken- en/of kleurmediums: verken ’n verskeidenheid mediums

en tegnieke• Kunselemente: lyn, vorm, kleur gebruik in eie letterwerk en/of

patrone; teken, knip en plak vorms in reekse• Ontwerpbeginsels: kontras gebruik in eie vorms en groottes van

letterwerk en/of patroon

VoorbereidingDit sou die moeite werd wees om ’n verskeidenheid groot letters in verskillende lettertipes uit te druk (gebruik die woordverwerker op jou rekenaar hiervoor) sodat leerders ’n idee kan kry van letters se potensiaal in kuns. Jy kan andersins ook groot letters met die projektor wys sodat leerders van naderby daarna kan kyk, of hulle na die verskillende lettertipes in koerante en tydskrifte laat kyk.


1 4 189 1

2 5 189 2

Les 1 (Week 4)Aktiwiteit 1: Skep in 2D, skeppende letterwerkLeerders moet goed oor die komposisie van hulle werk dink voordat hulle begin teken.

Les 2 (Week 5)Aktiwiteit 2: Skep in 2D, skeppende letterwerkLeerders moet hierdie aktiwiteit op hulle eie doen. Dit is ’n goeie idee om te verduidelik hoe die raam gemaak moet word en seker te maak dat hulle al die instruksies verstaan voordat hulle die aktiwiteit aanpak. Herinner leerders daaraan dat hulle ontwerp net in twee kleure geverf moet word, en dat hulle mooi na hulle selfportret moet kyk voordat hulle die raam ontwerp en verf, om seker te maak dat dit by die selfportret sal pas.


HulpbronneLeerdersboek, bladsy 189; velle A4-, A3- of A2-papier; papier van dieselfde grootte as die portret in Kwartaal 1; plakkaatverf en verfkwaste, of oliepastelle; skêre en papiergom

Die doel van die aktiwiteit is om ’n interessante ontwerp met twee van die letters uit hulle name te skep, en hulle moet die ontwerp in drie sekondêre kleure verf.

WENK


AntwoordeAktiwiteit 1: Skep in 2D, skeppende letterwerkLeerders moet ’n interessante ontwerp met twee letters van hulle naam skep. Hulle moes die ontwerp in drie sekondêre kleure geverf het. Daar moet bewys van doelbewuste en deurdagte komposisie in hulle werk wees.

Aktiwiteit 2: Skep in 2D, skeppende letterwerkLeerders skep ’n mooi raam wat met twee letters van hulle naam versier is. Hulle moes die ontwerp in twee kleure geverf het en die raam rondom hulle portrette vasgeplak het. Daar moet bewys van doelbewuste en deurdagte komposisie in hulle werk wees.

Informele assesseringDit sou ’n goeie idee wees om in die

klaskamer rond te beweeg en leerders te

help en voorstelle te maak terwyl hulle werk

(formatiewe assessering). Dit is ook nuttig

om leerders op ’n sekere punt tydens die

les te stop en hulle ook in die klas te laat

rondbeweeg sodat hulle kan sien wat hulle

maats doen. Hulle moet aangemoedig word

om opbouende voorstelle te maak en ook om

kommentaar te lewer oor die aspekte van

hulle maats se werk wat hulle besonder goed

vind. Jy kan die les afsluit deur al die leerders

se werk op een muur van die klaskamer uit te

stal en opbouende kommentaar oor die werk

tydens ’n klasbespreking uit te lok. Hierdie

proses kan andersins in pare of klein groepies

plaasvind.

RemediëringLeerders sukkel dalk om letters op interessante maniere te teken. Laat hulle op ’n rekenaar werk sodat hulle twee letters met ’n lettermanipulasiefunksie in ’n woordverwerkingsprogram kan manipuleer, of laat hulle ’n collage van letters maak wat uit koerante of tydskrifte geknip is. Jy kan van hierdie letters met behulp van ’n fotostaatmasjien vergroot as hulle nie groot genoeg is nie.

Uitbreiding

• Leerders kan uitvind hoe om hulle name in ander alfabette as die Romeinse alfabet (die alfabet waarin hierdie boek geskryf is) te skryf. Hulle kan byvoorbeeld leer om hulle name in Chinese karakters te skryf, of in hiërogliewe of Arabiese skrif. Hulle kan dan hierdie verskillende alfabette en skrifte gebruik om ’n interessante ontwerp met die letters van hulle name te skep (op dieselfde wyse as in Aktiwiteit 1).

• Die Suid-Afrikaanse kunstenaar Walter Battiss het sy eie alfabet geprakseer en dit in sy kunswerke ingesluit. Soms gee hy die toeskouer ’n sleutel om te kan interpreteer of ontsyfer wat hy geskryf het. Leerders kan navorsing oor Battiss se werk doen en dan hulle eie alfabette prakseer om by hulle kunswerke in te sluit.


Unit 14

Eenheid Maak bewertjiesLeerdersboek bladsy 190 Tydsduur: 2 uur



Onderwerp 2: Skep in 3D, bewertjies of vaste sweefwerke• Vaardighede en tegnieke soos plak, knip, toedraai, bind, heg van

verskeie herwinbare materiale• Kunselemente: tekstuur, vorm word gebruik in bou van eie bewertjie• Ontwerpbeginsels: stel proporsie bekend, met ander woorde die

grootte van een vorm met betrekking tot ’n ander, in die bou van eie bewer

• Ruimtelike bewustheid: bewustelike gebruik van ruimte, soos voorkant, agterkant en sykante van voorwerpe van die bewer wat voltooi moet word


Onderrig die eenheidVerdeel die eenheid as volg in vier halfuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1–2 6–7 190 1–2

3–4 8–9 190 3–4

Les 1 en 2 (Weke 6 en 7)’n Goeie manier om hierdie eenheid te begin, sal wees om bewertjies te bespreek; waarvoor dit is, watter soorte daar is en wat die ontwerpbeginsels vir ’n doeltreffende bewertjie is. Verwys hiervoor na die inleiding tot die eenheid in die Leerdersboek.

Aktiwiteit 1: Skep in 3D, bewertjies

• Voordat leerders begin verf, moet hulle die lessenaars met plastiek of koerant bedek sodat dit kan skoon bly.

• Verduidelik die taak aan die leerders en maak seker dat hulle die instruksies verstaan.

• Leerders moet individueel aan hierdie aktiwiteit werk, alhoewel dit nuttig kan wees as hulle in pare of klein groepies sit, sodat hulle mekaar kan aanmoedig en raadgee.

• Jy kan die les afsluit deur die bewertjies in die venster te hang en leerders daarna te laat kyk sodat hulle kommentaar op mekaar se skeppings kan lewer.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 190; stewige papier of karton; verf of viltpenne; skêre; sterk garing; skuifspelde; strooitjies; verskeie gekleurde krale en knope; ou draadhangers; jy kan ’n bewertjie of twee wat volgens jou besonder aantreklik is skool toe bring om leerders mee te inspireer


Les 3 en 4 (Weke 8 en 9)Aktiwiteit 2: Skep in 3D, bewertjiesHanteer hierdie aktiwiteit op dieselfde manier as Aktiwiteit 1.

Omdat leerders nie almal teen dieselfde tempo werk nie, sal party waarskynlik nie klaar wees met hulle bewertjies nie. Hulle kan hierdie les gebruik om dit te voltooi en te verbeter.

AntwoordeAktiwiteit 1: Skep in 3D, bewertjiesLeerders moes ’n bewertjie met agt sterre van verskillende groottes maak wat hier en daar hang. Die rangskikking, grootte, spasiëring en kleur van die sterre moet op deurdagte en doelbewuste ontwerp dui.

Aktiwiteit 2: Skep in 3D, bewertjiesLeerders moes ’n gebalanseerde bewertjie skep met arms van strooitjies en verskillende kartonvorms wat met kettings skuifspelde daaraan hang. Die keuse van vorm, grootte en kleur, asook die balans van die bewertjie se ander elemente moet op deurdagte en doelbewuste ontwerp dui.

Informele assesseringBeweeg in die klaskamer rond terwyl leerders

aan hulle bewertjies werk, en doen informele

assessering van hulle vordering, asook om

hulle te help om enige tegniese probleme

op te los. Moedig leerders aan om ook hulle

maats formatief te assesseer.

Sodra die bewertjies klaar is, kan hulle voor

die klaskamer se vensters gehang word,

sodat leerders kommentaar daarop kan

lewer. Hierdie terugvoer kan die vorm van ’n

klasbespreking aanneem.

RemediëringAs die leerders sukkel om hulle bewertjies te balanseer, laat hulle ’n maat vra om die sentrale spilpunt (die strooitjie bo-aan die een in Aktiwiteit 2 of die plastiekdeksel in Aktiwiteit 3) vas te hou terwyl hulle die verskillende dele wat daaraan moet hang, vasmaak. Die maat moet dan die spilpunt op sy vinger balanseer terwyl die leerder die stringe wat daarvan afhang, skuif totdat dit reg hang. As die leerders nog steeds sukkel, laat hulle al die stringe ewe lank maak en seker maak dat alles wat hulle daaraan wil hang, ewe groot is.

Uitbreiding

• Leerders kan ’n gebalanseerde bewertjie maak deur verskeie stringe knope en krale van ’n plastiekdeksel te laat afhang. Die keuse van die krale se vorm, grootte en kleur, asook die spasiëring van die stringe moet op deurdagte en doelbewuste ontwerp dui.

• Bewertjies staan ook as ‘kinetiese kuns’ bekend, omdat dit kunswerke is wat ontwerp is om te beweeg. Leerders kan navorsing gaan doen oor beroemde kinetiese kunstenaars soos Alexander Calder of Nahum Gabo en van hierdie kunstenaars se tegnieke in hulle eie werk probeer gebruik.


Unit 15

Eenheid Kom ons kykLeerdersboek bladsy 191—192 Tydsduur: 30 minute


Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Onderwerp 3: Visuele geletterdheid• Neem waar en bespreek visuele stimuli soos foto’s en werklike

voorwerpe en benoem alle kunselemente in die letterwerk en/of patrone

• Neem waar en bespreek visuele stimuli soos foto’s en werklike voorwerpe om kontras en proporsie in die letterwerk en/of patrone te identifiseer en te benoem

• Vrae om waarneming van elemente en ontwerpbeginsels in die letterwerk en/of patrone te verdiep en uit te brei



Onderrig die eenheid’n Goeie manier om hierdie eenheid te begin, sal wees om leerders aan die vyf ontwerpelemente uit Eenheid 1 van Module 1 te herinner. Jy kan ook vra waarom kuns as ’n taal beskou word.


• Bespreek Donvé Lee se materiaalverftegnieke, en hoe sy die ontwerpelemente in haar werk gebruik.

• Leerders kan individueel, in pare of in klein groepies aan hierdie aktiwiteit werk.


• Stel ‘ManScape’ deur Vusi Khumalo bekend. Jy kan begin deur leerders te vra watter materiale Khumalo volgens hulle gebruik het om sy werk te skep en hoe hulle oor dié werk voel. Daar is meer inligting hieroor in die Leerdersboek.

• Leerders moet saam met ’n maat werk om hierdie aktiwiteit te voltooi.

AntwoordeAktiwiteit 1: Visuele geletterdheid1. Al drie – rooi, geel, blou. Al drie sekondêre kleure (oranje, pers en

groen) is sigbaar.2. Antwoorde kan verskil omdat leerders verskillende vorms sal sien

herhaal, maar die belangrikste vorms is die sirkels en driehoeke.




3. Antwoorde sal wissel. Aanvaar enige antwoord, op voorwaarde dat leerders ’n goeie rede vir hulle mening moet hê. Hulle kan byvoorbeeld sê dat die patroonmatige raam goed werk, omdat dit by die prent se ander patrone inskakel, of dat die patrone ’n tradisionele vorm van versiering in Afrika is, en dat dit dus by die onderwerp pas. Hulle kan ook sê dat die raam nie geskik is nie, omdat dit te ‘besig’ is en afbreuk doen aan die dekoratiewe aard van die hoofonderwerp.

4. Antwoorde sal wissel. Aanvaar enige antwoord, op voorwaarde dat leerders ’n goeie rede vir hulle mening moet hê.

Aktiwiteit 2: Visuele geletterdheid1. Antwoorde sal wissel. Voorbeeld: ‘ManScape’ is ’n kombinasie van

‘man’ (die mens) en ‘landscape’ (landskap), wat ’n mensgemaakte landskap suggereer.

2. Antwoorde sal wissel. Aanvaar enige antwoord, op voorwaarde dat leerders ’n goeie rede vir hulle mening moet hê. Hulle kan byvoorbeeld sê dat dit ’n goeie titel is, omdat die skildery ’n mensgemaakte landskap voorstel, of hulle kan sê dit is nie ’n goeie titel nie, omdat die woord ‘manscape’ ’n opgemaakte woord is wat hulle verwar.

3. Antwoorde sal wissel. Aanvaar enige antwoord, op voorwaarde dat leerders ’n goeie rede vir hulle mening moet hê. Hulle kan byvoorbeeld sê dat dit hulle hartseer maak dat die huise so naby aan mekaar is en almal dieselfde lyk, asof die ‘manscape’ dit byna laat verdwyn. Hulle kan ook sê dat dit hulle bly maak, omdat die plakkershutte wat so naby aan mekaar is ’n gevoel van gemeenskap en veiligheid skep.

4. Antwoorde sal wissel. Aanvaar enige antwoord, op voorwaarde dat die leerders ’n goeie rede vir hulle menings het en gepaste vorms (soos reghoeke en parallelogramme) noem.

5. Antwoorde sal wissel. Aanvaar enige antwoord, op voorwaarde dat leerders ’n goeie rede vir hulle mening moet hê. Hulle kan byvoorbeeld sê dat die plakkershutte so naby aan mekaar is om ’n gevoel te skep dat daar niks meer van die natuurlike landskap oor is nie, of dat mensgemaakte landskappe geneig is om oorvol te wees.

6. Antwoorde sal wissel. Aanvaar enige antwoord, op voorwaarde dat leerders ’n goeie rede vir hulle mening moet hê. Hulle kan byvoorbeeld sê dat die bruin ’n gevoel van armoede skep en beklemtoon, of dat nie een van die huise in so ’n groot mensgemaakte landskap sal uitstaan nie, en dat die kleur dit realisties oordra.


Informele assessering• Gee vir leerders die regte antwoorde op vrae met besliste

antwoorde sodat hulle hul eie antwoorde kan assesseer. Indien

die leerders verkeerd geantwoord het, maak seker dat hulle

primêre en sekondêre kleure reg verstaan.

• Vir vrae met geen ‘regte’ antwoorde nie: Moedig breedvoerige

verduidelikings aan oor waarom leerders sekere menings het.

Vra vir vrywilligers tydens die klasbespreking, waartydens

kommentaar of terugvoer oor bydraes aangemoedig word,

omdat dit waarskynlik die beste vorm van ’n informele

portuurassessering is.

RemediëringLeerders kan dalk ’n paar van die vrae in hierdie twee aktiwiteite moeilik vind. As hulle sukkel, vra hulle om hulle in te dink wat ander keuses aan die werk sou gedoen het – dit help dikwels om die effek van wat ’n kunstenaar gedoen het, te verstaan. Vir vraag a en b in Aktiwiteit 2 kan jy hulle byvoorbeeld of ’n ander titel, soos ‘hordes huisies op mekaar’ ook sou gewerk het, en waarom of waarom nie. Wat vraag e in Aktiwiteit 2 betref, kan jy vra wat die uitwerking op die skildery sou gewees het as elke huis op sy eie gestaan het met groot oop ruimtes tussen geboue.

Uitbreiding

• Vra die leerders om hulle eie ‘manScapes’ met herwonne materiaal te skep.

• Vra die leerders om ’n prentjie met materiaal te ‘verf ’, soos wat Donvé Lee gemaak het.

Kwartaal 3


Persoonlike en sosiale welsynONDERWERP 2: Sosiale verantwoordelikheid ONDERWERP 3: Gesondheid- en omgewingsverantwoordelikheid

Unit 12

Eenheid Kulture en morele lesseLeerdersboek bladsy 196—202 Tydsduur: 3 uur



Kulture en sedelesse: • Kultuurgroepe in Suid-Afrika • Spyskaarte uit verskillende kulture in Suid-Afrika• Sedelesse in stories uit kultuurgroepe in Suid-Afrika

Voorbereiding• Raak bekend met die materiaal in hierdie eenheid deur die inligting

en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink aan hoe jou eie familie en agtergrond deur verskeie kulture

verryk is. Oorweeg ook die uitwerking wat verskeie kulture op jou lewe en omgewing gehad het, byvoorbeeld waar jy leef en werk. Dink aan jou gunstelingdisse en uit watter kulture die resepte afkomstig is. Jy kan jou eie ervarings met die leerders bespreek, terwyl hulle deur die aktiwiteite in hierdie eenheid werk.


1 1 196–198 1–2

2 2 198 3

3 3 199–202 4–5


• Daar is verskeie maniere waarop die leerders hierdie aktiwiteit kan uitvoer. Hulle kan hulle antwoorde bespreek of dit neerskryf as die hele klas, in pare of in klein groepies.

• Sodra die leerders se antwoorde op die vrae in Aktiwiteit 1 bespreek is, kan hulle aan Aktiwiteit 2 werk.

Aktiwiteit 2

• Die leerders moet hierdie aktiwiteit in pare voltooi.• Jy kan die les afsluit deur die spyskaarte wat tydens Aktiwiteit 2

gemaak is, in die klas te vertoon.




Jy kan die les bekend stel deur die leerders te vra wat ‘reënboognasie’ eintlik beteken, en of hulle dink dat ‘reënboognasie’ ’n akkurate beskrywing van Suid-Afrika en Suid-Afrikaners is, of nie.

WENK



Week 1



• Daar is verskeie maniere waarop die leerders hierdie aktiwiteit kan uitvoer. Hulle kan hulle antwoorde bespreek of dit neerskryf as die hele klas, in pare of in klein groepies.

• Jy kan die les afsluit deur die antwoorde op Aktiwiteit 3 te bespreek en vraag 1–4 van Aktiwiteit 5 as huiswerk te gee.

Les 3 (Week 3)’n Goeie inleiding tot hierdie les sou wees om ‘Mama Bulelwa en die gekraakte pot’ te begin lees, of te vra dat ’n vrywilliger die storie lees. Leerders kan dan met Aktiwiteit 4 begin.

Aktiwiteit 4

• Leerders kan hierdie aktiwiteit individueel, in pare of in klein groepies voltooi.

• Sodra jy die antwoorde op Aktiwiteit 4 bespreek het, kan die leerders Aktiwiteit 5 voltooi.

Aktiwiteit 5Hierdie aktiwiteit moet in klein groepies voltooi word. Vraag 1–4 moet na les 2 as huiswerk gedoen word, sodat dit bespreek kan word as ’n sluitingsaktiwiteit vir hierdie les.

AntwoordeAktiwiteit 11. Antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Leerders sê dalk ‘ons eet

baie keer pizza en braai dikwels. Albei hierdie disse is deel van my kultuur, want my ma is Italiaans en my pa is op ’n plaas in die Karoo gebore.’

2. Antwoorde sal weer eens verskil. So byvoorbeeld, sê die leerders dalk ‘wanneer ons braaivleis hou, wat ’n tradisionele Afrikaanse dis is, eet ons pap daarmee saam, wat uit die Xhosakultuur kom. Of ‘my gunstelingdis is kerrie en rys, hoewel my hele familie oorspronklik van Skotland af kom.’

Aktiwiteit 2Leerders moet saam met hulle ouers werk om ’n driegangmaaltyd, waarvan elke dis uit ’n ander kultuur kom, op te stel en te illustreer. Sodra die spyskaarte klaar is, moet dit in die klas vertoon word.

Aktiwiteit 31. Die olifant was verleë oor sy slurp omdat dit hom heeltemal

anders as die ander olifante laat lyk het, of hy het ’n lang slurp omdat hy ’n dom fout gemaak het en nie die gevolg van sy fout kan wegsteek nie.

2. Olifant kan sy slurp gebruik om vrugte en blare hoog in die bome te pluk waar ander diere nie kan bykom nie; kan sy rug met ’n bondel takke krap; kan snuif in die lug en gevaar baie gouer ruik, en hy kan vinniger eet en drink.



Week 2



Week 3


3. ’n Verskeidenheid antwoorde is hier moontlik, maar die vanselfsprekendes is: foute kan dikwels onverwags goeie resultate hê, op voorwaarde dat ’n mens aanpasbaar en onbevange is; mense wat baie van die meeste ander mense verskil, is dikwels baie talentvol, of moenie lag vir mense wat anders is nie: jy sal verbaas wees om te weet hoe talentvol hulle is.

Aktiwiteit 41. Verskeie antwoorde is moontlik, maar die vanselfsprekendstes is:

die pot was skaam omdat dit nie perfek was nie, of omdat dit nie so goed water kon hou soos die ander pot nie.

2. Wanneer die pot gelek het, het daar water langs die pad op die grond beland en dit het veroorsaak dat die veldblomme groei. Dit het Mama Bulelwa se daaglikse stap om water te gaan haal, baie aangenamer gemaak.

3. ’n Verskeidenheid antwoorde is moontlik, maar in die lig van hierdie storie is die vanselfsprekendste antwoord om verskoning te vra en die beste van ’n slegte saak te maak, of om op een of ander manier te vergoed vir die skade wat reeds aangerig is.

4. Verskeie antwoorde is moontlik, maar dit lyk of die storie voorstel dat jy wys, vriendelik en deelnemend moet wees wanneer jy ander mense antwoord. Foute is ’n manier om te groei en van jou wêreld ’n beter plek te maak om in te leef.

5. Verskeie antwoorde is moontlik. Soos die gekraakte pot, is niemand volmaak nie. Dit beteken nie dat hulle nie kosbaar en waardevol is nie. Inteendeel; dit is belangrik om hard te probeer, maar dit is ook reg om foute te maak. Ons kan nie van enigeen (insluitend onsself ) verwag om altyd foutloos op te tree nie.

Aktiwiteit 5Antwoorde sal grootliks verskil, afhangende van die kulturele agtergrond van elke leerder. Leerders het dalk voordat hulle met hierdie aktiwiteit begin, hulp nodig om te besluit van watter kultuur hulle kom. Elke leerder moet skool toe kom met ’n storie uit sy/haar kultuur, dit dan aan die groep vertel, en die sedeles van die storie wat hulle gekies het, verduidelik.


Aktiwiteit 1: Assessering kan verskillende vorms aanneem. Jy kan

leerders vra om hulle antwoorde met die hele klas, met ’n ander paar

of ’n klein groepie te bespreek. Wees onbevange oor hoe die leerders

hulle kulture of ander kulture definieer en moedig hulle aan om die

antwoorde van ander leerders sensitief en met respek te beskou.

Aktiwiteit 2: Sodra die leerders hulle spyskaarte voltooi het en

dit in die klaskamer vertoon het, kan jy toelaat dat die hele klas na al

die spyskaarte kyk voordat jy hulle vra om tydens ’n klasbespreking

terugvoer te gee.


Aktiwiteit 3: Nadat die leerders die aktiwiteit voltooi het, kan

jy die antwoorde uitlees of vir elkeen ’n afskrif van die antwoord

gee. Hulle kan hulle eie antwoorde nasien. Sê aan hulle dat al sou

hulle antwoorde van die memorandum s’n verskil, hierdie antwoorde

nie noodwendig verkeerd is nie. In plaas daarvan moet hulle die

alternatiewe antwoorde met die klas bespreek en verduidelik

waarom hulle die betrokke mening daaroor het.

Aktiwiteit 4: Hierdie aktiwiteit kan op dieselfde manier as

Aktiwiteit 3 geassesseer word.

Aktiwiteit 5: Herinner leerders aan die beginsels van opbouende

terugvoer voordat hulle met hierdie oefening begin. Sodra elke

leerders sy/haar storie aan die groep vertel het, bespreek die

groeplede wat volgens hulle die sedeles van die storie was,

voordat die aanbieder verduidelik wat hy/sy voel dit was. Sodra

die informele portuurassessering van elke storie binne die groep

afgehandel is, kies die groeplede die storie waarvan hulle die meeste

gehou het om voor die res van die klas aan te bied.

Remediëring

• Leerders vind dit soms moeilik om ‘kultuur’ as konsep te verstaan. Om hulle te help, kan jy vra dat hulle moet uitvind waar hulle ouers, grootouers en naby familie gebore is, en opgegroei en gewoon het. Hulle moet dan ’n geskikte kaart in die hande kry en die ‘lewensreise’ van hulle onderskeie familielede trek, sodat hulle werklik kan sien hoe die plekke waar hulle gewoon het ’n invloed gehad het op die manier hoe hulle geleef het.

• Hulle moet dan ’n lys maak van die gewoontes wat hulle familie het (bv. spesiale kossoorte, rituele, geleenthede wat gevier word) en watter familielid hierdie gewoonte begin het. Hulle kan dan bepaal aan watter kultuur hierdie gewoonte behoort.

• Vra die leerders om ’n dis wat baie spesiaal en eie is aan hulle familie, voor te berei en dit dan skool toe te bring. Daar moet genoeg wees, sodat elke leerder in die klas daaraan kan proe (ongeveer ’n eetlepel vir elkeen). Bring papierborde skool toe en hou ’n multikulturele klasfees waar die leerders die geleentheid kry om te proe van al die disse wat hulle klasmaats voorberei het. As jy by ’n skool werk waar die leerders baie behoeftig is, kan jy toelaat dat hulle in pare of klein groepies werk, of toelaat dat sommige leerders die tafels versier en dek, in plaas daarvan dat hulle kos saambring. Moedig elke leerder aan om te verduidelik hoe sy/haar dis voorberei en waarom dit spesiaal vir hom/haar is.

Uitbreiding

• Vra al die leerders om ’n ‘lewensreise’-kaart vir die klas te maak. Teken ’n groot wêreldkaart of ’n kaart van die gebied waar jy woon (of druk een uit van Google of die Internet). Die soort kaart wat jy teken, hang af van die gemeenskap waar jy onderwys gee – sommige gemeenskappe woon reeds vir ’n baie lang tyd


op dieselfde plek, terwyl ander dalk onlangse tweedegeslag-immigrante is. Vra dat elke leerder bepaal waar hulle ouers of versorgers vandaan gekom het en dan waar hulleself vandaan kom. Elke leerder gebruik ’n ander kleur of soort streep om hulle ‘lewensreis’ te trek. Elke lewensreisstreep moet eindig by die skool waar jy onderwys gee.

• Leerders kan ’n Suid-Afrikaanse kookboek saamstel, bestaande uit resepte afkomstig van die verskillende kulture in Suid-Afrika. Leerders kan dit individueel of as ’n klas doen.

• Leerders kan ’n Suid-Afrikaanse storieboek saamstel, bestaande uit stories afkomstig van die verskillende kulture in Suid-Afrika. Leerders kan dit individueel of as ’n klas doen.

Leeswerk vir Week 1: Dineo en SesomoLeerdersboek bladsy 203—204 Tydsduur: 30 minute



Lees oor sedelesse uit vertellings in verskillende kulture



in Eenheid 2 geleer het. Verduidelik ook wat ’n put is en dat dit beteken gat in die grond waarin water opwel. Wys daarop dat hierdie storie deel is van die Sotho se mondelinge tradisie wat langs die vuur vertel word.



• Laat hulle die vrae in groepe van vier of vyf beantwoord. Terwyl die leerders die vrae beantwoord, loop jy rond in die klas, luister na hulle antwoorde en help waar nodig













UitbreidingLaat die leerders die storie van Dineo en Sesomo opvoer. Hulle kan ’n paar gevare wat Dineo op pad teengekom het, soos wilde diere, ’n storm, en dat sy baie moeg en honger was, byvoeg. Hulle moet sê hoe sy hierdie gevare getrotseer het.

Leeswerk vir Week 2: Die mier en die duifLeerdersboek bladsy 205 Tydsduur: 30 minute






Eenheid 2 geleer het. Vra hulle om terwyl hulle lees, ook om te dink aan stories met ’n sedeles uit hulle eie kultuur.










gehou het.






Uitbreiding

• Laat die leerders hulle ouers en grootouers vra om vir hulle ’n storie met ’n sedeles uit hulle eie kultuur te vertel. Hulle kan die storie in die klas skryf en illustreer. Stal hulle werk in die klaskamer uit.

Leeswerk vir Week 3: Hoe Nokwaja die leeu gekul het Leerdersboek bladsy 206—207 Tydsduur: 30 minute






Eenheid 2 geleer het. Verduidelik ook onbekende woorde, soos bondels, dekgras, deurryg, kla en raam.










gehou het.




• kan sê waarom hulle daarvan gehou het/nie daarvan gehou

het nie.


UitbreidingLaat die leerders in pare werk om hierdie storie van Nokwaja op te voer. Hulle moet die bestaande dialoog uitbrei om aan die gehoor te wys hoe min Nokwaja en die Leeu van mekaar gehou het. Kies ’n paar pare om voor die klas op te tree.


3Eenheid Suid-Afrika se belangrikste

godsdiensteLeerdersboek bladsy 208—217 Tydsduur: 4 uur



• Kennis van belangrikste godsdienste in Suid-Afrika: Judaïsme, Christelike geloof, Islam, Hindoeïsme, Boeddhisme, Bahá'í-geloof en tradisionele Afrika-godsdiens

• Belangrike beginsels, aanbiddingsplekke en simbole van verskillende godsdienste

Voorbereiding• Raak vertrond met die materiaal in hierdie eenheid deur die inligting

en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink in watter opsig jou eie familie en agtergrond deur jou

godsdienstige of geestelike oortuigings beïnvloed is en watter uitwerking die godsdiens op Suid-Afrika en die Suid-Afrikaanse kultuur in die geheel gehad het.

Onderrig die eenheidDeel die eenheid soos volg in vier eenuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 4 208—211 1—2

2 5 212 3

3 6 212—217 4

4 7 217 5

Les 1 (Week 4)

• Jy kan die les inlei deur die leerders te vra of enigeen van hulle iets wil sê oor die godsdiens waaraan hulle behoort.

• Jy kan hulle dan aan ’n dinkskrum laat deelneem oor wat hulle weet van die godsdienste wat op bladsy 208–211 bespreek is: Islam, die Christelike geloof, Judaïsme, Hindoeïsme, Boeddhisme, Bahá'í-geloof en die tradisionele Afrika-godsdiens.

• Terwyl jy die godsdienste hierbo bespreek, kan jy deur die materiaal in die Leerdersboek op bladsy 208–211 werk.

• Herinner die leerders aan die simbole van die onderskeie godsdienste wat bespreek is. Dit kan dalk ’n nuttige inleiding tot Aktiwiteit 1 wees.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 208–217; A4-, A3- of A2- papier; kleurvetkryt, koki-penne, verf en kwaste; tydskrifte; gom en skêre


Aktiwiteit 1

• Daar is verskeie maniere waarop die leerders hierdie aktiwiteit kan uitvoer. Hulle kan hulle antwoorde bespreek of neerskryf. Dit kan gedoen word deur die hele klas, in pare of in klein groepies.

• Sodra die leerders se antwoorde op die vrae in Aktiwiteit 1 bespreek is, kan hulle aan Aktiwiteit 2 werk.

Aktiwiteit 2

• Die leerders moet hierdie aktiwiteit op hulle eie, in pare of in klein groepies voltooi.

• Jy kan die les afsluit deur die antwoorde op Aktiwiteit 2 te bespreek.

Les 2 (Week 5)Jy kan die les bekend stel deur die vrae boaan bladsy 212 te bespreek. Maak seker dat die leerders die betekenis van die terme in vetdruk goed verstaan. Leerders kan dan aan Aktiwiteit 3 werk.

Aktiwiteit 3

• Die leerders moet in pare aan hierdie aktiwiteit werk. Hulle kan hulle antwoorde bespreek of neerskryf.

• Bespreek die antwoorde op Aktiwiteit 3 met die leerders.

Les 3 (Week 6)

• Bespreek die verskillende godsdienste op bladsy 212–217 van die Leerdersboek en die kinders wat hieraan behoort.

• Laat leerders Aktiwiteit 4 doen.

Aktiwiteit 4

• Die leerders kan hierdie aktiwiteit in pare voltooi. • Sodra ’n paar hierdie aktiwiteit voltooi het, kan hulle maats ruil en

die aktiwiteit herhaal as voorbereiding op Aktiwiteit 5.

Les 4 (Week 7)Laat die leerders die volle lestyd toe om Aktiwiteit 5 te voltooi.

Aktiwiteit 5

• Hierdie aktiwiteit moet in klein groepies voltooi word. • Herinner die leerders dat die plakkate maklik gesien en verstaan

moet word op ’n afstand van minstens een meter.• Jy kan die les afsluit deur die plakkate in die klaskamer uit te

stal, en toe te laat dat die leerders rondbeweeg en mekaar se werk bespreek.

AntwoordeAktiwiteit 11. Antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Leerders sê dalk iets soos

‘ek het al die Ster van Dawid en die Christenkruis gesien’. Leerders noem dalk simbole wat nie in hierdie teks bespreek word nie, maar tot ’n interessante klasbespreking kan lei.

Blaai nou na OG bladsy 224 vir die leeswerk vir

Week 4


Week 5


Week 6


Week 7


2. Antwoorde sal weer eens verskil. So byvoorbeeld, sê die leerders dalk ‘my ma dra ’n kettinkie met ’n kruis aan om haar nek, en ek sien die ster heel bo op die minaret van die moskee naby ons huis elke keer as ons daar verbyry op pad skool toe.’

3. Antwoorde sal verskil. So byvoorbeeld, sê die leerders dalk dat baie godsdienste beelde van belangrike figure binne hulle plek van aanbidding het. So byvoorbeeld, het die Hindoes beelde van gode en godinne, die Katolieke het beelde van Moeder Maria en Jesus, en die Boeddhiste het beelde van Boeddha. Leerders kan sê dat die simbole ’n verhaal of lering wat belangrik vir ’n bepaalde godsdiens is, verteenwoordig. So byvoorbeeld, verteenwoordig die Ster van Dawid die Huis van Dawid in die Judaïsme, die kruis verteenwoordig die kruis waaraan Jesus gekruisig was in die Christelike godsdiens, vuur verteenwoordig reiniging in die Hindoeïsme en die wiel verteenwoordig die eindelose proses van weergeboorte in die Boeddhisme.

Aktiwiteit 2

• Dwars: 4. Koran; 6. Klippe; 1. Vedas; 5. Dawid • Af: 2. Dharma; 3. Sion; 4. Kruis

Aktiwiteit 31. Antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Moedig die leerders aan om

eerlik en onbevange te wees wanneer hulle antwoord, veral as hulle verskillende beskouings oor godsdiens het en sommige leerders selfs geen godsdiens het nie. ’n Leerder sê byvoorbeeld: ‘Ek gaan kerk toe Sondae om te aanbid’, terwyl ’n ander een kan sê ‘Ek bid wanneer en waar ek die behoefte het. Ek hoef nie kerk toe te gaan om te bid nie’. Leerders kan selfs sê ‘Ek glo nie in God nie, maar wanneer ek tyd nodig het om te dink, bring ek ure in die bad deur.’ Hulle kan sê dat hulle van hulle spesiale plek hou, want hulle kan heeltemal ontspan omdat dit rustig is en miskien omdat dit vir hulle ’n heilige plek is – weer eens sal die antwoorde verskil.

2. Antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Wat die antwoorde egter in gemeen moet hê, is die gevoel dat wanneer mense bid, hulle met ’n hoër wese of sfeer kommunikeer en op een of ander manier dus respek betoon. Die Moslems het byvoorbeeld ’n bepaalde reinigingsritueel voordat hulle bid en hulle kyk in die rigting van Mekka terwyl hulle bid; die Christene sluit gewoonlik hulle oë en kniel ook soms, terwyl die Boeddhiste stil sit in ’n posisie wat geskik is vir meditering.

3. Hier is ’n verskeidenheid antwoorde moontlik, maar leerders sal waarskynlik ’n paar van die volgende voorstel: kerse; water (vir rituele reiniging); blomme; offerandes in die vorm van kos, drank of geld; beelde; gebedmatte; en mense wat bid.


Aktiwiteit 41. Elke leerder moet aan sy maat vyf nuwe goed noem wat hy/sy van

die onderskeie godsdienste geleer het.2. Die leerders moet hulle maat in die paar vra of hulle enigiemand

ken wat behoort aan die gelowe wat genoem is.

Aktiwiteit 5Leerders moet in klein groepies werk om ’n plakkaat te ontwerp wat die heilige geboue en spesiale plekke uit twee verskillende godsdienste aantoon. Die plakkaat moet duidelike byskrifte hê en moet prente toon van voorwerpe wat in die betrokke godsdienste gebruik word. Die plakkate moet sorgvuldig uitgelê word, sodat dit opvallend is en maklik om verstaan, en gesien kan word op ’n afstand van minstens een meter.


Aktiwiteit 1: Assessering kan verskillende vorms aanneem. Jy

kan leerders vra om hulle antwoorde met die hele klas, met ’n ander

paar of ’n klein groepie te bespreek.

Aktiwiteit 2: Sodra die leerders die blokkiesraaisel voltooi het,

kan jy afskrifte van die antwoorde uitdeel, of die antwoorde vir die

leerders voorlees. Leerders kan hulle eie werk nasien.





Aktiwiteit 5: Vra die leerders om hulle plakkate voor in die

klaskamer uit te stal. Jy kan hulle dan die geleentheid gee om

as ’n vorm van informele portuurassessering, na al die plakkate

te kyk voordat hulle ’n klasbespreking hou oor wat die plakkate

verteenwoordig.

Remediëring

• Leerders vind dit soms moeilik om die gebruike van ander gelowe te verstaan. Jy kan sommige of al die leerders vra om ’n fees of ritueel in hulle eie of ’n ander godsdiens te kies. Leerders moet dan die betekenis van die fees of ritueel aan die ander leerders in die klas verduidelik.

• Vra ’n paar vrywilligers om die stelling ‘wat ek glo en waarom dit vir my belangrik is’ aan die res van die klas te verduidelik.

Uitbreiding

• Vra ’n ander vrywilliger om daagliks voordat die klas begin ’n gebed op te sê, of om ’n paar reëls uit ’n gewyde teks te lees en te verduidelik wat die reëls beteken en waarom dit belangrik is.


• Vra die leerders om die vraag ‘word mense deur godsdiens verdeel of verenig?’ na te vors. Hulle kan ook kyk na die verhouding tussen godsdiens en die politiek, en godsdiens en revolusies.

• Vra die leerders om klein groepies te vorm en om in die groepies ’n meditasie uit te werk en die klas daarby in te lyf. Beklemtoon dit dat meditasie glad nie openlik godsdienstig is nie. So byvoorbeeld, kan hulle die klas na ’n rustige plek buite neem en hulle lei deur meditasie van al die natuurgeluide wat hulle hoor.

Leeswerk vir Week 4: Priyanka se storieLeerdersboek bladsy 218—219 Tydsduur: 30 minute



Lees oor godsdienste in Suid-Afrika

VoorbereidingLees deur die teks en die vrae in die Leerdersboek en raak vertroud daarmee. Dink hoe hierdie teks verband hou met Eenheid 3.


in Eenheid 3 geleer het. Verduidelik ook woorde soos tempel, offerandes en altaar, en wys daarop dat dit belangrik is om verskillende godsdienste te respekteer.





of nie daarvan gehou het nie.2. Leerders sê van watter deel van die teks hulle die meeste hou.









RemediëringSteun teensinnige lesers deur te verduidelik dat die leesstukke verband hou met die inhoud wat hulle in die eenheid behandel het. Die onderwerp en woordeskat sal dus nie heeltemal nuut wees nie.

UitbreidingLaat die leerders iets interessants uitvind oor die Hindoe-gebruike en dit met die klas kom deel. Hulle kan boeke, inligting, foto’s, voorwerpe of musiek saambring.

Leeswerk vir Week 5: Saul se storieLeerdersboek bladsy 220—221 Tydsduur: 30 minute






in Eenheid 3 geleer het. Wys ook daarop dat talle van die Bybelstories wat die leerders ken, uit die Ou Testament kom en oor die geskiedenis van die Jode handel.














RemediëringBespreek die inhoud van die teks met ’n klein groep leerders wat remediërende hulp met lees benodig. Laat hulle die teks op hul eie of in pare lees. Vra dan vrae om hulle te help om die teks wat hulle gelees het te vertolk:• Wat dink jy hiervan?• Hoe hou dit verband met jou lewe?

Laat die leerders dan weer deur die teks lees om te kyk of hulle dit nou beter verstaan.

UitbreidingLaat die leerders ’n storie oor ’n dapper of goedhartige persoon uit die Ou Testament kies en ’n tekening daarvan maak. Hulle kan ’n sin skryf oor die naam van die karakter en waarom hy/sy dapper of goedhartig was.

Leeswerk vir Week 6: Rashid se storieLeerdersboek bladsy 222—223 Tydsduur: 30 minute






in Eenheid 3 geleer het. Vra dat die leerders dink hoe hierdie godsdiens met ander godsdienste ooreenstem. Toon aan dat jong kinders en siek mense nie tydens Ramadan vas nie.


• Nadat die leerders kans gehad het om die teks een of twee





keer te lees, lees jy die vrae in die raam op bladsy 223 van die Leerdersboek saam met hulle.




gehou het.






UitbreidingLaat die leerders vier gevalle van goedhartigheid wat hulle aan vier mense kan bewys wat hulp of goedhartige optrede nodig het, neerskryf. Die mense kan bure of familielede wees.

Leeswerk vir Week 7: Rachel se storieLeerdersboek bladsy 224—225 Tydsduur: 30 minute










in Eenheid 3 geleer het. Toon ook aan dat daar verskillende soorte Christelike beskouings is en dat mense hulle godsdiens op verskillende maniere beoefen. So byvoorbeeld, verskil die moderne charismatiese kerke baie van die tradisionele NG Kerk.











UitbreidingVind ’n verhaal in die Nuwe Testament waar Jesus of sy vriende iemand gehelp het. Maak ’n tekening van dié deel in die storie waarvan jy die meeste gehou het en skryf twee of meer sinne daaroor.


Unit 11

Eenheid Gevare in en naby waterLeerdersboek bladsy 227—232 Tydsduur: 2 uur



Gesondheid en omgewingsverantwoordelikheid:• Gevare in en om water: By die huis en by openbare swembaddens,

en in rivier en damme • Verantwoordelike veiligheidsmaatreëls in en naby water

Voorbereiding• Raak vertrond met die materiaal in hierdie eenheid deur die inligting

en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Dink aan jou eie benadering tot waterveiligheid. Hoe het die feit

dat jy kon swem/nie kon swem nie ’n uitwerking gehad op jou lewe en hoe jy oor water voel?


1 8 227–230 1–3

2 9 231–232 4–5

Les 1 (Week 8)

• Jy kan die leerders van die begin van die les betrokke kry deur vir hulle die vrae boaan bladsy 227 te vra. Jy kan dan die leerders vra waarom hulle besonder versigtig moet wees wanneer hulle swem, voordat jy die inhoud op bladsy 227 en 228 met hulle bespreek.

• Maak seker dat die leerders goed verstaan hoe om veilig te swem. Dit is dalk ’n nuttige inleiding tot Aktiwiteit 1.

Aktiwiteit 1

• Leerders moet hierdie aktiwiteit in pare doen. Voordat hulle begin, lees jy eers die storie ‘Maria se dag by die swembad’, of vra ’n vrywilliger om dit voor te lees.

• Sodra jy die leerders se antwoorde op Aktiwiteit 1 bespreek het, kan jy die veiligheidsreëls wat vir swem aan die strand geld, met hulle behandel. Dit is dalk ’n goeie inleiding tot Aktiwiteit 2.

Aktiwiteit 2

• Leerders kan hierdie aktiwiteit alleen, in pare of in klein groepies doen. Sodra die leerders die aktiwiteit voltooi het, kan jy die antwoorde tydens ’n klasbespreking bespreek.


OnderwerpGesondheid- en omgewingsverant-woordelikheid

HulpbronneLeerdersboek bladsy 227–232; A4-, A3- of A2- papier; kleurvetkryt, koki-penne, verf en kwaste; tydskrifte of koerante; gom en skêre


• Maak seker dat leerders die waterveiligheidsreëls op bladsy 231 en die redes vir hierdie reëls verstaan.

• Leerders kan dan met Aktiwiteit 3 begin.

Aktiwiteit 3

• Laat hulle in klein groepies werk om die aktiwiteit te voltooi. • Jy kan die les afsluit deur die wenke vir waterveiligheid op

bladsy 231 te bespreek.

Les 2 (Week 9)’n Goeie inleiding tot hierdie les sou wees om die leerders te vra waarom waterveiligheidbewustheid ’n belangrike konsep is. Jy kan die doel waarom ’n Waterveiligheidsbewustheid-veldtog gehou word, met die leerders bespreek voordat hulle aan Aktiwiteit 4 en 5 begin werk.

Aktiwiteit 4Leerders kan hierdie aktiwiteit individueel, in pare of in klein groepies voltooi. Kies jy of die leerders die beste waterveiligheidskarakter om in Aktiwiteit 5 te gebruik. Leerders kan dan Aktiwiteit 5 voltooi.

Aktiwiteit 5

• Hierdie aktiwiteit moet in klein groepies voltooi word.• Jy kan die les afsluit met ’n bespreking van nog maniere om die

Waterveiligheidsbewustheid-veldtog te implementeer.

AntwoordeAktiwiteit 11. Leerders moet die artikel hardop in hulle groepe lees, of sag en op

hulle eie. 2. a. Sommige seuns kou kougom terwyl hulle swem (die gevaar

bestaan dat ’n mens kan verstik as jy iets eet terwyl jy swem); die seuns jaag mekaar rond op die rand van die swembad (die gevaar bestaan dat een van hulle kan inval, sy kop kan stamp en verdrink; die seuns probeer mekaar in die water instoot of instamp (een van hulle kan inval, sy kop stamp en verdrink, of hulle kan op ’n ander persoon beland en hom/haar laat verdrink); drie tieners swem onder die duikplank (as mense van die duikplank afspring, kan hulle op die jongmense induik en hulle beseer, of die seuns en hulleself laat verdrink); ’n jong meisie leer om te duik aan die vlak kant van die swembad (dit is gevaarlik om in vlak water te duik omdat dit moontlik is om in die bodem vas te duik en ernstig beseer te raak of selfs gedood te word). Seuns duik wild en neem nie notisie van waar ander mense besig is om te swem nie (as hulle in ’n ander swemmer vasduik, kan hulle of die swemmer beseer raak, of gedood word). Leerders kan enige vier van voorgaande redes gee, maar hulle moet in staat wees om te verduidelik waarom die optrede gevaarlik is.


Week 8


Week 9


b. Ja – leerders moet in ’n bietjie meer besonderhede verduidelik waarom, en kan iets sê soos: ‘soveel mense het gevaarlike goed gedoen dat Maria steeds kon seerkry, al het sy al die veiligheidsreëls nagekom.’ Sommige leerders beantwoord vraag 2b) dalk deur ‘nee’ te sê en om dan te verduidelik hoe Maria kon gebly het en die ander swemmers se gevaarlike optrede verander het voordat syself geswem het. Bly onbevange oor sulke antwoorde, wat reg is as hulle met genoeg besonderhede verduidelik word.

Aktiwiteit 2Leerders moet baie noukeurig kyk na die prent op bladsy 229.

Aktiwiteit 31. Leerders moet in ’n groep werk en die koerantartikels lees en

bespreek. 2.–5. Antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Leerders moet

aangemoedig word om met soveel of so min besonderhede te antwoord as waarmee hulle gemaklik voel. Leerders sê dalk iets soos ‘my kleinnefie het vyf jaar gelede op Gesinsdag verdrink. Ons was almal by ’n familiepiekniek langs ’n dam. Ons het almal gedink dat iemand anders die tweejarige Sipho oppas. Hy het besluit om in die water te speel en toe in die modder gegly. Teen die tyd dat my tannie besef het dat sy hom nêrens sien nie, het hy reeds verdrink. Die hartseer daarvan is dat as iemand spesifiek aangesê is om Sipho die hele tyd op te pas, sou hy nie verdrink het nie. My hele familie was baie ontsteld en my tannie het ’n senu-ineenstorting gehad. Waar ons nou ook al heen gaan waar water en klein kindertjies is, vra ek of ons kan sit waar daar ’n versperring (soos ’n heining) tussen die kindertjies en die water is. As dit nie moontlik is nie, vertel ek hierdie storie aan die ouer mense wat daar is en ons maak seker dat elke kind wat nie kan swem nie, ’n ‘wag’ kry om die hele tyd ’n oog oor hom/haar te hou, sodat hy/sy nie in die water val sonder dat iemand dit agterkom nie.’

Aktiwiteit 4Leerders moet individueel, in pare of in klein groepies werk om ’n karakter, wat hulle gelukbringer vir die Waterveiligheidsbewustheid-week sal wees, te ontwerp en te teken. Die karakter moet eenvoudig wees en maklik om te teken, en hulle moet ook dink aan ’n treffende waterveiligheidsmotto wat saam met die karakter gebruik kan word. Die beste karakter en motto in die klas word dan gebruik op die Waterveiligheidsbewustheid-plakkate wat deur die hele klas gemaak word.

Aktiwiteit 5

• Leerders moet in hulle groepe werk om drie of vier plakkate per groep te ontwerp, om bewustheid oor waterveiligheid te vergroot. Elke plakkaat moet die klas se waterveiligheidskarakter en -motto


insluit. Die onderwerp van die plakkate kan verskil: sommige kan toon hoe water met veiligheid geniet kan word, terwyl ander kan wys op die gevolge van roekelose optrede in water.

• Die plakkate moet om die skool uitgestal word as deel van die leerders se Waterveiligheidsbewustheid-veldtog.


Aktiwiteit 1: Nadat die leerders die aktiwiteit voltooi het, kan jy

die antwoorde vir hulle lees en hulle kan hulle eie antwoorde nasien.



Aktiwiteit 3: Vra die leerders om hulle antwoorde eers aan hulle

groep vir bespreking aan te bied. Sodra dit gedoen is, formuleer elke

groep ’n antwoord op hierdie vrae, wat hulle met die hele klas deel.

Die groepbesprekings kan gevolg word deur ’n bespreking deur die

hele klas, wat kan dien as ’n informele portuurassessering.

Aktiwiteit 4: Vra elke groep om hulle waterveiligheidskarakter(s)

en motto(’s) voor in die klas uit te stal. Die klas kies dan die beste

karakter en motto deur middel van ’n informele klasbespreking of ’n

stemming. Jy kan vra dat die klas die karakter en motto afsonderlik

kies as jy dink dat dit meer gepas is.

Aktiwiteit 5: Vra die leerders om hulle plakkate voor in die

klaskamer uit te stal. Tydens ’n bespreking deur die hele klas wat

dan gehou word, kan die leerders opbouende kritiek oor elke

plakkaat lewer (voor die bespreking begin, moet jy hulle herinner

aan wat opbouende kritiek beteken). Leerders kan vervolgens die

terugvoer deur hulle maats gebruik om hulle plakkate te verbeter

voordat hulle dit om die skool vertoon.

RemediëringVra dat die leerders in groepe werk om die volgende op te voer: iemand verbreek een van die reëls om veilig te swem, en ’n ander persoon verduidelik watter reël verbreek is en waarom dit gevaarlik is.

Uitbreiding

• Leerders kan ’n kort toneelstuk skryf oor die gevare om in en om water te wees, asook ’n verduideliking gee hoe om water in veiligheid te geniet, en dit dan opvoer.

• Reël dat die leerders ’n basiese noodhulpkursus bywoon, waarby inligting oor wat hulle moet doen as iemand uit die water gered word maar bewusteloos of half bewusteloos, ingesluit is. Dit gebeur dikwels dat die regte noodhulp wat toegepas word ’n lewe kan red.


Leeswerk vir Week 8: Fallon, die lewensredderLeerdersboek bladsy 233—234 Tydsduur: 30 minute



Lees oor gevare in en naby water


Onderrig die les• Stel die teks bekend deur die leerders te herinner aan wat

hulle in Eenheid 1 geleer het. Verduidelik ook LO-les, vryslag, Padvinders en dat ’n lewensreddingswapen dui op ’n ware toets vir lewensreddingsbevoegdheid wat die Padvinders ontvang het. Beklemtoon dat dit nie veilig is om in te spring en iemand te red as jy nie self kan swem nie.






gehou het.









RemediëringWys vir die leerders wat sukkel hoe om die betekenis van ’n woord uit die konteks af te lei. Leer ook vir hulle vaardighede soos die volgende:• herken die woordsoorte.• breek woorde op.• identifiseer voorvoegsels soos ge-, her-, ont-, ver-, be-, ens.• identifiseer agtervoegsels soos -lik, -heid, -ing, -der, -loos, ens.

UitbreidingVra die leerders om neer te skryf wat die belangrikste les is wat hulle uit hierdie storie geleer het, en hoe hulle iemand wat in die water in die moeilikheid beland, kan help.

Leeswerk vir Week 9: Khwezi en die golweLeerdersboek bladsy 235—236 Tydsduur: 30 minute



Lees oor gevare in en naby water



Eenheid 1 geleer het. Wys ook daarop dat jy slegs jou arms in die lug sal swaai en om hulp roep as jy werklik in die moeilikheid is. Lewensredders waag soms hulle lewens om mense te red.















RemediëringBespreek die inhoud van die teks met ’n klein groep leerders wat remediërende hulp met lees benodig. Laat hulle die teks op hul eie of in pare lees. Vra dan vrae om hulle te help om die teks wat hulle gelees het te vertolk:• Wat dink jy hiervan?• Hoe hou dit verband met jou lewe?

Laat die leerders dan weer deur die teks lees om te kyk of hulle dit nou beter verstaan.

UitbreidingLaat die leerders ’n storie skryf oor hulle eie ervaring tydens ’n dag by die see. As hulle nog nie by die see was nie, kies ’n geskikte plek wat hulle dalk besoek het en wat hulle geniet het.

Formele Assesseringstaak 3: ProjekLeerdersboek bladsy 237—238



Kennis van die belangrikste godsdienste in Suid-Afrika: Judaïsme, Christendom, Islam, Hindoeïsme, Boeddhisme, Bahá'í-faith en tradisionele Afrika-godsdienste

AgtergrondIn hierdie taak word daar van leerders verwag om ’n geskrewe en geïllustreerde projek wat die volgende insluit, in te dien: a) hulle navorsing b) data c) illustrasies d) onderhoudvraelyste wat hulle opgestel het en die inligting wat hulle uit hulle onderhoude verkry het. Hulle moet die inhoud wat gedurende die derde kwartaal gedek is, as basis vir hierdie werk gebruik.

Kwartaal en week/wekeKwartaal 2, Week 10 (taak aan leerders gegee)Kwartaal 3 (leerders dien ’n voltooide taak in)




Skets die taak in breë trekke vir die leerders• Laat tyd toe in Kwartaal 2, Week 10 om hierdie Formele

Assesseringstaak met die leerders te bespreek.• Verdeel leerders in groepe en ken aan elke groep een van Suid-

Afrika se belangrikste godsdienste toe.• Lees saam met hulle deur die taak en beantwoord enige vrae.• Bespreek die verskillende maniere waarop leerders hul navorsing

kan doen en waar hulle toegang kan kry tot die hulpbronne wat hulle mag nodig kry.

• Maak seker dat die leerders verstaan hoe om nuttige vraelyste op te stel (’n vraelys moet byvoorbeeld nie net vrae bevat wat ’n ja/nee antwoord moet kry nie, dit moet ook ‘oopvrae’ wat ’n verskeidenheid antwoorde bevat).

• Verduidelik aan hulle hoe om ’n onderhoud te voer.• Herinner leerders hoe noodsaaklik beplanning is.• Vestig die leerders se aandag op die assessering van die taak

(verduidelik op bladsy 238 van die Leerdersboek), en sê dat hulle gereeld na die assesseringskriteria kontrolelys moet verwys terwyl hulle aan hul navorsingsprojekte werk.

• Laat leerders toe om hulle projekte gedurende die skoolvakansie te voltooi en laat ook ’n paar weke gedurende Kwartaal 3 hiervoor toe.


Assesseer die taakVerkry in Afdeling 3 van hierdie Onderwysersgids inligting oor hoe om die leerders se voltooide take te assesseer.


Hierdie aktiwiteite bied leerders ’n geleentheid om konsepte en vaardigheide wat gedurende Kwartaal 3 geleer is, te konsolideer. Leerders kan dit in die klas of as huiswerk doen. Daar word voorgestel dat hulle die aktiwiteite individueel voltooi as ’n manier van selfassessering.


Antwoorde1. a. Die skilpad: toegewyd, met vaste tred, standvastig; die haas:

verwaand, trots, oormoedig, spoggerig



b. Daar is verskeie moontlike antwoorde, maar die opvallendste is dat die haas die skilpad se vermoë onderskat het en sommer aanvaar het dat hy gaan wen; gevolglik het hy nooit verwag dat die skilpad hom sal verbysteek nie; of die haas het aanvaar dat hy gaan wen voordat hy dit nog reggekry het, en het dus nie die reisies so ernstig beskou soos wat hy moes nie.

c. Daar is verskeie antwoorde moontlik, insluitend dat die skilpad nooit tou opgegooi het nie, dat die skilpad nie toegelaat het dat negatiewe kommentaar deur ander (die haas) hom ontmoedig nie, en dat die skilpad maar net aangehou het totdat hy sy doel bereik het.

d. Volgens tradisie is die sedeles van hierdie storie ‘stadig maar seker wen jy die resies’. Die leerders kan ook iets sê soos ‘moet nooit tou opgooi nie’ of ‘hou tot die bittereinde aan met probeer – selfs al is dit nie maklik nie, is daar nog altyd die kans dat jy sukses sal behaal.’

2. Blokkiesraaisel Dwars: 5. Pelgrimstog; 6. Tora; 7. Mediteer; 10. Heilig;

11. Gangesrivier; 12. Mekka; 14. Moria; 15. Tuine Af: 1. Altaar; 2. Sinagoge; 3. Boeddhisme; 4. Voorouers; 8. Namaz;

9. Sekelmaan; 13. Kerk

3. a. Wenke vir die strand:1) Gehoorsaam al die veiligheidsreëls wat by die swembad

geld.2) Kyk waar jy loop, sodat jy nie op iets trap wat jou voete

kan beseer nie, soos glas of bloublasies.3) Swem slegs as daar lewensredders aan diens is.4) Luister na die lewensredders se opdragte.5) Moenie te ver inswem nie.6) Moet nooit voorgee asof jy verdrink nie – die

lewensredders swem dalk uit om jou te help, terwyl iemand anders wat werklik hulle hulp nodig het, verdrink.

7) Moet nooit jou rug op die branders keer nie – jy kan omgeslaan word deur ’n groot golf wat jy nie sien aankom het nie.

b. Wenke vir die swembad:1) Moet nooit alleen swem nie.2) Maak seker dat ’n volwassene toesig hou as jy swem.3) Moet nooit direk na ’n maaltyd gaan swem nie.4) Moenie om die swembad hardloop nie.5) Bly aan die vlak kant as jy nog leer om te swem.6) Moenie in vlak water inspring of induik nie.7) Moet nooit onder ’n springplank swem nie.8) Moenie ander mense in die swembad instamp nie.9) Moenie spring op ander mense wat in die water is nie.10) Moenie eet terwyl jy swem nie.

c. Swem in strome, damme en riviere:


1) Gehoorsaam al die veiligheidsreëls wat by die swembad geld.

2) Moenie in strome of riviere induik as jy nie die bodem kan sien nie, of kan sien of daar goed in die water is waarteen jy kan vasduik nie.

3) Dra iets om jou voete te beskerm teen skerp voorwerpe wat dalk op die bedding van die stroom of rivier lê.

4) Moenie paniekerig raak as jy vasgedraai word in plante of gras nie: probeer om jouself stadig en rustig los te woel, of skree om hulp.

5) Moenie opblaasspeelgoed gebruik wanneer jy in ’n rivier swem nie, want jy kan in ’n stroom beland as jy agter hulle probeer aanswem.


Unit 11


LiggaamsopvoedingMODULE 3: Beweeg op die ritme

Unit 11

Eenheid Beweeg op die maat van musiekLeerdersboek bladsy 242—247 Tydsduur: 1 uur



• Deelname aan ritmiese bewegings met die fokus op liggaamshouding • Veiligheidsmaatreëls gedurende ritmiese bewegings


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Luister na die musiekuittreksel voor die les om vertroud te raak

met die verskillende ritmes en maatslae.

Onderrig die eenheidStel die eenheid aan die leerders bekend deur die inligting op bladsy 242 en 243 van die Leerdersboek saam met hulle te lees.

Aktiwiteit 1: Opwarming

• Lees saam met die leerders die inligting oor opwarming op bladsy 242 van die Leerdersboek.

• Die opwarming bestaan uit twee minute van stadige draf en agt minute van strek.


• Wanneer jy met die strekke begin, demonstreer en tel 16 sekondes hardop. Elke strek moet vir 16 sekondes aan beide die linker- en regterkant gehou word. Staan gesig na die son gekeer,, met leerders wat in ’n perdeskoen direk na die onderwyser kyk. Elke kind moet genoeg ruimte hê om gemaklik op sy/haar eie te beweeg. Elke kind moet jou kan sien en hoor.


• Gaan die veiligheidsreëls met die leerders na en kontroleer die area vir gevare in die gebied wat jy vir die les gebruik.

• Lees die inligting oor noodhulp vir spierbeserings saam met die leerders. Maak seker hulle begryp die belangrikheid van die aanwending van ys op alle beseerde areas en die verskillende grade van verrekte spiere.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 242–247; CD-snit 1–5; CD-speler



• Speel die verskillende soorte musiek en laat die leerders op hulle rug lê en ontspan, terwyl hulle daarna luister.

• Speel weer die liedjies en laat die leerders op die musiek reageer. Sê vir hulle om daarop te fokus om hulle arms en bene met die ritme wat hulle hoor, te beweeg. Daar is geen regte of verkeerde manier om te reageer nie en leerders moet aangemoedig word om op hulle eie manier te reageer.

• Laat hulle aan die einde van hierdie aktiwiteit weer op hulle rug lê en vir ’n minuut ontspan.

• Lees saam met hulle deur die afdeling ‘Beweeg op musiek’ in die Leerdersboek. Dit verduidelik die agtergrond tot die musiekuittreksels en toepaslike bewegings vir die verskillende ritmes.


• Jy gaan weer die 5 snitte speel. Hierdie keer moet die leerders die inligting oor die verskillende soorte ritmes gebruik om hulle bewegings aan te sê.

• Hulle moet aangemoedig word om elke deel van hulle liggaam te gebruik en genoeg te beweeg om hulle hartklop te verhoog.

• As daar leerders is wat op elke musiekuittreksel net loop, moedig hulle aan om te dans en op ’n ander manier te beweeg.

Aktiwiteit 5: AfkoelroetineLaat die leerders die afkoeloefening volgens die stappe in die Leerdersboek voltooi. Dit is ’n herhaling van sommige van die strekke wat hulle in die opwarmingsaktiwiteit (Aktiwiteit 1) geleer het.







Aktiwiteit 1: Leerders moet ses keer om


en tou opgooi nie.


soos per opdrag.

Aktiwiteit 3: Leerders moet met

entoesiasme en energie op maat van die

verskillende musieksnitte beweeg. Hulle

moet aandui dat hulle hard probeer om

hulle liggaam in reaksie op die verskillende

maatslae en ritmes van die liedjies te beweeg.

Aktiwiteit 4: Leerders moet aandui dat

hulle hard probeer om die kennis wat hulle in

Aktiwiteit 2 geleer het, toe te pas.

Hulle demonstreer om te mars, die

uitstrek van hulle ledemate op maat van die

musiek, die stamp van hulle voete en dans op

’n ‘Afrikastam’-manier, hip-hop-bewegings en

Indiese bewegings (waaronder verskillende

handposisies).



Maak seker dat hulle dit reg doen.


RemediëringSommige leerders sukkel dalk om die maatslag te hoor. Laat hulle in hierdie geval fokus op die uitklap van die maatslag soos wat jy dit hardop uittel. Jy sal moontlik hierdie oefening ’n paar keer moet doen voordat hulle op maat van die musiek kan dans. Sodra hulle aan die musiek meedoen, klap die ritme vir hulle uit soos hulle beweeg. Dit behoort dit vir hulle makliker te maak om te herken wanneer hulle hul arms of bene in reaksie op jou geklap moet beweeg. Jy kan ook hardop tel: ‘1, 2, 3, 4’ of ‘1, 2, 3’.

UitbreidingLeerders wat maklik op musiek reageer, word aangemoedig om ook kopbewegings en gedetailleerde hand- en voetbewegings by te voeg om hulle bewegings meer uitdagend te maak.

2Eenheid Liggaamshouding, balans en

tydsberekeningLeerdersboek bladsy 248—249 Tydsduur: 1 uur



• Deelname aan ritmiese bewegings met die fokus op liggaamshouding

• Veiligheidsmaatreëls gedurende ritmiese bewegings




• Gaan die veiligheidsreëls met die leerders na en kontroleer vir gevare in die gebied wat jy vir die les gebruik.

• Verduidelik vir die leerders hoe belangrik ’n goeie liggaamshouding is.

• Lees die paragraaf oor liggaamshouding saam en gebruik hierdie geleentheid om die verskil tussen ’n goeie liggaamshouding (staan regop) en ’n swak liggaamshouding (slof ) te demonstreer.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 248–249; ’n hardeband-notaboek (of die Leerdersboek); 30 klein hekkies (of leerders se boeksakke); CD-snit 1; CD-speler; klaslys



• Vir hierdie aktiwiteit skep die leerders ’n hindernisbaan waardeur hulle loop terwyl hulle ’n boek op hulle kop balanseer. Al manier waarop hulle ’n boek op hulle kop kan balanseer, is deur regop te staan – dit moedig dus ’n goeie liggaamshouding aan.

• Hulle moet hindernisse hê waarom, waaroor en waardeur hulle moet stap. ’n Goeie riglyn behoort te wees dat daar drie soorte van elk is, dus drie hindernisse waaromheen hulle moet stap, drie hindernisse waaroor hulle moet stap en 3 hindernisse waardeur hulle moet stap.

• Soos hulle mekaar in groepe ‘jaag’, sal jy seker moet maak: (1) hulle gebruik dieselfde aantal hindernisse vir hulle bane; (2) hulle dek dieselfde afstand (hulle begin- en eindpunte moet dieselfde wees).

• Laat hulle toe om in groepe van tussen vier tot ses leerders te werk.• As die boek van die leerder se kop afval, moet hy/sy weer met die

baan begin.• Elke leerder kry ’n punt wanneer hy/sy die baan voltooi.


• Die leerders werk in groepe van vier en hulle oefen om op die maat van die musiek en van mekaar te marsjeer.

• Gee hulle sowat agt tot 10 minute om te oefen om dit reg te kry. Hulle kan hardop tel.

• Laat die groepe nou in pare werk om mekaar te beoordeel. As die groep op tyd marsjeer, kry hulle ’n punt.

• Laat die pare groepe aanhou wissel sodat al die groepe mekaar beoordeel.


• Lees deur die fiksheidswenke saam met leerders. Benadruk die belangrikheid daarvan; nie net uit ’n dans- of bewegingsperspektief nie, maar ook uit ’n beseringsperspektief: hoe soepeler iemand is, hoe onwaarskynliker dat hy homself sal beseer.










en tou opgooi nie.

Leerders moet al die strekke reg doen, soos

per opdrag.

Aktiwiteit 2: Leerders moet die

veiligheidsreëls volgens opdrag ken en in

staat wees om dit te volg.

Aktiwiteit 3: Leerders moet die verskil

tussen ’n goeie en swak liggaamshouding

demonstreer.

As die boek van die leerders se kop afval,

moet hulle weer van vooraf begin.

Let op hoeveel punte elke leerder het.


Aktiwiteit 4: Let op hoeveel punte elke

groep het. Neem die leerders waar terwyl

hulle in hulle groepe marsjeer.

Aktiwiteit 5: Leerders moet al vyf

oefeninge voltooi.

Leerders behoort vir jou te kan sê wat

‘soepelheid’ is en waarom dit so belangrik is.

RemediëringAktiwiteit 2: Sê vir die leerders wat sukkel om die boek op hulle kop te balanseer om hulle te verbeel daar is ’n denkbeeldige punt bo-op hulle kop wat liggies in die lug opgelig word. Laat hulle dit voor ’n lang spieël of glasruit doen. Dit sal hulle toelaat om hulle weerkaatsing te sien. Deur na hulle weerkaatsing te kyk, kan hulle sien hoe hulle liggaam gebalanseer is: hulle skouers moet gelyk wees, hulle kop gelyk (dit beteken hulle ken moet in lyn wees met die middel van hulle borskas), hulle arms ontspanne met hulle hande langs hulle sye en voete wat albei dieselfde hoogte opgelig is.

Uitbreiding

• Aktiwiteit 2: Vir diegene wat dit maklik vind om ’n boek op hulle kop te balanseer, stel jy ’n ander hindernisbaan op waarin hulle meer uitdagende hindernisse as die res van die klas moet doen.

• Aktiwiteit 3: Weerhou diegene wat met gemak reageer daarvan om hardop te tel.

Unit 13

Eenheid Touspring en aërobiese oefeningLeerdersboek bladsy 250—252 Tydsduur: 1 uur



• Deelname aan ritmiese bewegings met die fokus op liggaamshouding

• Veiligheidsmaatreëls gedurende ritmiese bewegings


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Voor die les word eers geluister na die musieksnit om daarmee

vertroud te raak.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 250–252; hardeband-notaboek of Leerdersboek; een springtou per leerder; 10 keëls vir aflosbaan; CD-snit 6; CD-speler




• Lees saam met die leerders die inligting oor spring in die Leerdersboek.

• Gee die leerders twee tot drie minute om spring sonder ’n tou te oefen.

• Gee nou vir die leerders ’n springtou en laat hulle oefen om daarmee te spring. Daar moet ’n knoop in die middel van die tou vir gewig wees sodat dit makliker is om te spring. Die korter leerders kan die tou ’n paar keer om hulle hande draai om die tou die regte lengte te maak.

• Na vyf tot agt minute se oefentyd, moet jy die leerders stop en hulle vir ’n kort pouse laat sit.

• Laat hulle die aanwysings in Aktiwiteit 3 volg. In hierdie aktiwiteit doen hulle spring-aflosse met of sonder toue.

• Vir ’n aflosformasie moet jy seker maak dat twee of drie leerders in elke span op teenoorgestelde punte van die baan staan.

• Moedig die leerders aan om tussen 6 en 10 aflosse te voltooi, afhangende van die tyd beskikbaar.


• Stel die leerders aan aërobiese oefeninge bekend. Vra hulle wat hulle van hierdie vorm van liggaamlike aktiwiteit weet en wat hulle dink hulle gaan leer.

• Stel nou die v-pas-, boks-pas- en grapevine-bewegingsroetines aan die leerders bekend. Moenie aanvanklik bekommerd wees oor arms wanneer jy hierdie formasies leer nie. Gebruik die foto’s om jou te help om die volgorde te onderrig.

• Gee die leerders 10 minute om die verskillende passies te oefen en dit reg te kry.

• Sê vir hulle met watter voet om te begin, byvoorbeeld: ‘Doen ’n boks-pas beginnende met die linkervoet’ of ‘Kom ons doen ’n grapevine-roetine, beginnende met die regtervoet’.


• Voltooi die strek wat soorgelyk is aan Eenheid 2 se afkoeloefening.









en tou opgooi nie.


soos per opdrag.


veiligheidsreëls volgens opdrag ken en in

staat wees om dit te volg.


om met of sonder ’n tou te spring.


om ’n v-pas, boks-pas en ’n grapevine-roetine

te doen terwyl hulle jou naboots.

Aktiwiteit 5: Leerders moet al vyf strekke

voltooi. Jy behoort ’n verbetering in hulle

soepelheid te merk. Hulle moet ook gereeld

asemhaal en nie hulle asem ophou terwyl

hulle strek nie.

Remediëring

• Aktiwiteit 3: Daar is twee verskillende maniere om met ’n tou te spring: (1) ‘hop’ tussen elke toubeweging; (2) moenie ’n hop tussen elke toubeweging invoeg nie. Laat diegene wat sukkel om te spring metode 1 gebruik, wat stadiger is en ’n pouse tussen elke sprong toelaat. Laat hulle hardop tel sodat hulle in afwagting op die tou in ’n konstante ritme kan kom.

• Aktiwiteit 4: Die grapevine-roetine is taamlik uitdagend. Wanneer jy daarby kom, breek dit heeltemal op in kleiner dele en laat die leerders jou stuk vir stuk naboots. Diegene wat sukkel, sal dit al kleiner moet opbreek voor hulle dit in een beweging kan bymekaarsit.

Uitbreiding

• Aktiwiteit 3: Laat diegene wat spring maklik vind, hulleself uitdaag om vir twee minutes sonder ophou te spring.

• Aktiwiteit 4: Die aërobiese bewegings kan versnel word en klappe en armbewegings kan bygevoeg word om dit meer uitdagend te maak.

Unit 14

Eenheid Skep ’n bewegingsaanbiedingLeerdersboek bladsy 253—254 Tydsduur: 1 uur



Uitvoer van bewegings in ritmiese bewegings met die fokus op liggaamshouding


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Luister na die musieksnit voor die les om daarmee vertroud te raak.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 253–254; CD-snit 7; CD-speler; springtoue




• In hierdie aktiwiteit moet leerders ’n twee-minuutroetine op die maat van die musiek beplan en oefen. Hulle moet alles gebruik wat hulle in Eenheid 1, 2 en 3 geleer het om hulle roetine te skep.

• Laat hulle toe om in groepe van 3 of 4 te werk. Groter groepe sal sinchronisasie bemoeilik.

• Die aanwysings word duidelik in die Leerdersboek uiteengesit. Lees saam met die leerders daardeur en maak seker hulle verstaan wat van hulle verwag word. Hulle moet al nege bewegings volgens die aanwysings insluit, met die fokus op liggaamshouding en sinchronisasie, dus bewegings wat op tyd en saam uitgevoer word

• Verduidelik dat hulle ook in hierdie les geassesseer word op hulle werk saam as groep, asook die beplanning en oefening van hulle roetine.

• Neem die leerders waar en assesseer hulle soos hulle hulle roetines as groep beplan en oefen. Gebruik die inligting in Afdeling 3 van hierdie Onderwysersgids om jou waarneming te lei.

Aktiwiteit 3: AfkoelroetineTel hardop en maak seker die leerders ontspan en doen die strekke reg.





Die eerste formeel geassesseerde bewegingsuitvoering




LOT


Unit 15

Eenheid BewegingsaanbiedingLeerdersboek bladsy 255 Tydsduur: 1 uur







• Die leerders het hulle roetines in Week 4 se les voorberei. • Gee die leerders ’n paar minute om hulle roetine te oefen voor

hulle dit uitvoer.• Vra elke groep om sy roetine voor die res van die klas uit te voer.• Neem die leerders vir formele assesseringdoeleindes waar. Gebruik

die inligting in Afdeling 3 van hierdie Onderwysersgids om jou waarneming te lei.



• Maak seker hulle doen al die bewegings stadig en reg.





Die tweede formeel geassesseerde bewegingsuitvoering





HulpbronneLeerdersboek bladsy 255; CD-snit 7; CD-speler; springtoue (indien deur leerders in hulle roetines ge-bruik word)

LOT


Unit 16

Eenheid Ritmiese gimnastiekLeerdersboek bladsy 256—259 Tydsduur: 1 uur



Deelname aan ritmiese bewegings met die fokus op liggaamshouding




• Stel ritmiese gimnastiek aan die leerders bekend deur die inligting op bladsy 256–258 van die Leerdersboek saam met hulle te lees.


• Die leerders gaan nou ’n verskeidenheid bewegings doen.• Maak seker hulle het genoeg opgewarm. Doen weer ’n paar strekke

en laat hulle dan nog een keer stadig om die kamer draf. Hulle moet hulle rug, nek en skouers strek wanneer hulle terugkom.

• Verdeel die leerders in pare. • Hulle moet tyd spandeer aan die foto’s van die verskillende

bewegings in die Leerdersboek en moet dit probeer doen. Jy sal deur die kamer moet stap en diegene help wat moontlik die foto verkeerd geïnterpreteer het of wat sukkel.

• Aanwysing 1 stel voor dat seuns die mansbewegings doen en meisies die vrouebewegings. Verander hierdie voorstel na goeddunke om by die demografie en dinamika van jou klas te pas.



• Maak seker hulle doen al die oefeninge reg.

Formele assesseringHou ’n rekord van elke leerder se deelname aan die les.

Jy kan die Liggaamsopvoeding: Rekordblad in die Formele









en tou opgooi nie.


soos per opdrag.

Aktiwiteit 2: Leerders moet bollemakiesie

kan slaan, ’n balans, ’n spil en ’n sprong kan

maak.


stadiums van die afkoeloefening reg voltooi.

Remediëring

• Sommige leerders sukkel dalk om bollemakiesie te slaan. In so ’n geval kan hulle maat help deur hulle heupe vas te hou terwyl hulle op hulle rug oorrol. Hulle kan ook ’n trui of soortgelyke sagte item neem en dit as kussing onder hulle kop plaas om die druk te verminder.

• Balanse is vir sommige leerders moeilik. Laat hulle in hierdie geval aan ’n maat vashou en stadig hulle greep loslaat terwyl die maat wegbeweeg.

UitbreidingDie leerders wat hierdie oefeninge maklik vind, moet ’n ritmiese gimnastiekroetine vir die pret saamstel. Dit beteken hulle kan die verskillende bewegings neem en dit as ’n vertoning aanmekaarsit. Dit kan in pare of groepe gedoen word as daar baie leerders is wat uitbreidingsaktiwiteite vereis.

Unit 17

Eenheid GevegskunsLeerdersboek bladsy 260—262 Tydsduur: 1 uur







• Lees die inligting oor gevegskuns in die Leerdersboek saam met die leerders.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 260–262; 10–15 hoelahoepels; 20 tennisballe; 10 springtoue (springtoue sonder die houthand-vatsels); linte, knuppels en stokke (indien nodig, kan hierdie items van herwonne materiaal gemaak word)



• Laat die leerders die swaai, balansskop, skynhou (niekontak) en spronge in pare oefen.

• Dit is belangrik om te benadruk dat gevegskuns vir vertoondoeleindes is en heeltemal sonder kontak is. Die leerders moet verstaan dat hierdie bewegings op die maat van musiek gedoen gaan word en nie vir selfverdedigingsdoeleindes nie.


• Laat die leerders in groepe van vier werk. Die groepe kan seuns en meisies bevat.

• In hierdie aktiwiteit kan die leerders ’n agt-beweging- ritmiese gimnastiekroetine met een stuk apparaat doen.

• Hulle kan agt van die volgende bewegings kies: spil, sprong, draai, bollemakiesie, Arabier-sprong, balans, handstand, vee, balanseerskop, skynhou.

• Hierdie aktiwiteit dien as voorbereiding vir die assessering in Week 9.

• As daar tyd is vir die leerders om hulle roetine te beplan, te oefen en hulle roetine voor die einde van die klas vir jou te wys, laat hulle toe om so te maak. As daar onvoldoende tyd is om na al die groepe se vertonings te kyk, sê vir hulle hulle moet hierdie roetine vir Week 9 se assessering oefen.

Aktiwiteit 4: AfkoelroetineHou toesig oor die afkoeloefening en maak seker dat die leerders dit reg doen. Hulle moet reëlmatig asemhaal en onthou om te ontspan.









en tou opgooi nie.

Leerders moet al die strekke reg doen, soos

per opdrag.


om al vier bewegings te doen

Aktiwiteit 3: Help die leerders om vir die

assessering in Week 9 voor te berei deur vir

hulle terugvoering oor hulle roetines te gee.

Aktiwiteit 4: Leerders moet al vier stadiums

van die afkoeloefening voltooi. Maak seker dat

hulle dit reg doen. Tel hardop en maak seker

hulle herhaal die verskillende strekke.

Remediëring

• Aktiwiteit 3: Sommige leerders mag sukkel met die spil. In hierdie geval moet hulle seker maak hulle draai hulle kop net een keer, reg aan die einde van hulle omwenteling. Sodra hulle hulle kop vinnig gedraai het, moet hulle hulle oë op ’n stilstaande plek voor hulle vestig. Dit sal verhoed dat hulle dronk begin voel.


• Aktiwiteit 4: Daardie leerders wat met Aktiwiteit 3 sukkel, kan hulle enkels met hulle hande vashou. Dit beteken dat hulle nie hulle rug te krom moet maak nie.

UitbreidingAktiwiteit 3: Daar is talle geleenthede vir uitbreiding in hierdie les, veral met balanse. Laat die leerders met verskillende armposisies op een voet balanseer en daarop fokus om die balans so lank moontlik te hou. Maak seker dat as hulle vir een minuut op die regtervoet balanseer, hulle ook vir een minuut op die linkervoet balanseer, anders voel hulle ongelyk gerig.

Unit 18

Eenheid Wawiele en kopstandeLeerdersboek bladsy 263—265 Tydsduur: 1 uur







• Lees saam met die leerders deur die teks en kyk goed na die bygaande foto’s.

• Laat die leerders die aanwysings in die Leerdersboek volg.


• Lees deur die teks met die leerders en kyk goed na die bygaande foto’s.

• Laat die leerders die aanwysings in die Leerdersboek volg.• Laat die leerders toe om aanvanklik in pare te werk – hulle kan

mekaar help deur hulle maat se voete tydens die handstand vas te hou en dan stadig te laat los. Alternatiewelik kan die leerders die kopstand teen ’n muur doen, wat die vrees vir agteroor val uit die weg sal ruim.





• Hou toesig oor die afkoeloefening en maak seker die leerders doen dit reg. Hulle moet reëlmatig asemhaal en herinner hulle om te ontspan.

• Tel hardop en maak seker dat hulle die verskillende strekke herhaal.









en tou opgooi nie.


soos per opdrag.


om ’n wawiel te doen.

Aktiwiteit 3: Leerders moes ’n poging

aangewend het om ’n kopstand te doen. Hulle

moet die regte handposisie demonstreer.

’n Maat moes hulle help balanseer en toe

teruggetree het of hulle moes dit teen ’n

muur probeer het.

Aktiwiteit 4: Leerders moet al vyf stappe

van die afkoeloefening voltooi. Maak seker

dat hulle dit reg doen.

RemediëringAktiwiteit 3: Sommige leerders mag sukkel om ’n kopstand te doen. Dit is dikwels omdat hulle hande parallel met die grond geplaas word. As hulle hieroor dink, sal hulle besef al die druk word op die kop geplaas eerder as wat dit tussen die kop en hande versprei word, wat seer is en vermy kan word. Kyk in hierdie geval goed na die foto wat wys waar die hande geplaas moet word – hulle moet ’n driehoek vorm, met die kop as punt. Gebruik ook ’n trui of sweetpaktop om as kopkussing te dien.

Unit 19

Eenheid Skep ’n ritmiese gimnastiekroetineLeerdersboek bladsy 266—267 Tydsduur: 1 uur









• Die leerders het nou geleentheid om alles wat hulle in Week 6, 7 en 8 geleer het, in ’n twee-minuutroetine te omskep. Hulle kan die roetine wat hulle in Week 7 geskep het, as basis hiervoor gebruik.

• As hulle wil, kan hulle musiek vir hulle roetine kies. • Verdeel die leerders in groepe van vier of vyf (enigiets groter sal

sinchronisasie bemoeilik). Die groep kan ’n mengsel van seuns en meisies hê, indien jy verkies.

• Die aanwysings word duidelik in die Leerdersboek uiteengesit: lees saam met die leerders daardeur en maak seker hulle verstaan wat van hulle verwag word.

• Verduidelik aan hulle dat hulle ook in hierdie les geassesseer word op hulle werk saam as groep, en die beplanning en oefening van hulle roetine.

• Onthou, hulle moet al tien bewegings volgens die aanwysings insluit, met die fokus op liggaamshouding en sinchronisasie, dus bewegings wat op tyd en saam uitgevoer word. Hulle gebruik een stuk apparaat, sluit ’n wawiel en kopstand in plus enige agt van die volgende: spil, sprong, draai, bollemakiesie, Arabesk-sprong, balans, handstand, vee, balanseerskop, skynhou.



• Maak seker hulle doen al die strekke stadig en reg.





Die derde formeel geassesseerde bewegingsuitvoering vir Kwartaal 3

kom uit Aktiwiteit 2. Verwys na die Formele Assesseringafdeling

(Afdeling 3) vir assesseringsleiding en die rubriek vir die aktiwiteit.

HulpbronneLeerdersboek bladsy 266–267; 10–15 hoela-hoepels; 20 tennisballe; 10 springtoue (springtoue sonder die houthand-vatsels); linte, knuppels en stokke (indien nodig, kan hierdie van herwonne materiaal gemaak word); CD-speler (as leerders musiek gebruik)

LOT


Unit 110

Eenheid Bied jou roetine aanLeerdersboek bladsy 268—269 Tydsduur: 1 uur







• Die leerders het hulle roetines in Week 9 se les voorberei. • Gee die leerders ’n paar minute om hulle roetine te oefen voor

hulle dit uitvoer.• Vra elke groep om sy roetine voor die res van die klas uit te voer.• Neem die leerders vir formele assesseringdoeleindes waar. Gebruik




• Maak seker hulle doen al die strekke stadig en reg.





Die vierde formeel geassesseerde bewegingsuitvoering vir Kwartaal 3




HulpbronneLeerdersboek bladsy 268–269; 10–15 hoela-hoepels; 20 tennis-balle; 10 springtoue (springtoue sonder die houthand-vatsels); linte, knuppels en stokke (indien nodig, kan hierdie van herwonne materiaal gemaak word); CD-speler (as leerders musiek gebruik)

LOT


Skeppende kunste: Uitvoerende kunsteMODULE 3: Ek en ander

Unit 11

Eenheid In die geesLeerdersboek bladsy 271—274 Tydsduur: 2 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Op- en af rol van die ruggraat en sy-strekke.• Vloerwerk, insluitend strekoefeninge.• Vraag-en-antwoord-speletjies (deur te praat, te sing en te beweeg).Onderwerp 2: Improviseer en skepBewegingsreaksies op verskillende soorte musiek, verken hoe die stemming van musiek die stemming van beweging beïnvloed, en andersom.Onderwerp 4: Waardeer en oordinkDie ekspressiewe eienskappe van die musiekinstrumente wat in Onderwerp 2 gebruik is. Klassifiseer verskeie instrumente as deel van ’n familie of groep wat betref voorkoms, naam, hoe die klank voortgebring word en toonhoogteklassifikasie (hoog-laag).



vertroud te raak.

Onderrig die eenheidDeel die eenheid as volg in twee eenuurlesse in:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 1 271—272 1—3

2 2 273—274 4—6


• Fokus van die aktiwiteit: ontwikkeling van die ruggraatrol• Moenie die ruggraatrolle te vinnig doen nie, maak seker dat die

knieë effens gebuig is en die bolyf en kop heeltemal ontspanne is.• Hierdie oefening moet aan die begin van al die danssessies

gedoen word.• Hou die musiek baie rustig gedurende die strekke en rolle, sodat

die leerders kan fokus.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 271–274; CD-snit 21–25; CD-speler


• Leerders moet die strek stadig doen en die uitgestrekte posisie vir ’n rukkie lank hou. Ontspan ook stadig na die strek.


• Fokus van die aktiwiteit: Hoe musiek die stemming van ’n bewegingstuk beïnvloed

• Gebruik CD-snit 20 en 21.• Gee die leerders tyd om die bewegingstukke te hersien wat hulle

in Kwartaal 2 geskep het. Dit is belangrik dat leerders oefen om vorige choreografie te onthou.

• Ruim ook tyd in om die twee kontrasterende stukke musiek vir die leerders te speel.

• Bespreek hoe die stemming van die musiek die bewegingstuk se stemming beïnvloed.

• Laat genoeg tyd toe sodat die groepe hulle bewegings op albei stukke musiek kan uitprobeer – miskien selfs ’n paar keer sodat hulle die verskillende stemminge en hoe dit die beweging beïnvloed, kan ervaar. Hulle kan dalk selfs die bewegings aanpas om by die musiek te pas.


• Gebruik CD-snit 22 en 23.• Speel die musiek op die CD. Laat leerders met toe oë daarna luister.• Vra die leerders of hulle enige van die instrumente herken. Skryf

die name op die bord.• Lees die gedeelte in die Leerdersboek saam met die klas.• Herhaal die musiek. Sê vir die leerders dat jy na die woord op

die bord sal wys wanneer ’n spesifieke instrument gespeel word. Moenie die musiek onderbreek nie.

• Laat die leerders met toe oë na die volgende stuk musiek luister. Vra hulle om aan die stemming van die musiek te dink en aan watter instrumente daarin speel. Indien nodig, verduidelik wat ‘stemming’ beteken.

• Lees weer punte 3 tot 6 van die aktiwiteit.• Bespreek dit as ’n klas.

Les 2 (Week 2)Aktiwiteit 4: Improviseer en skep

• Fokus van die aktiwiteit: die kombinasie van sang en beweging• Leer eers vir die hele klas ’n liedjie, en maak seker almal ken

dit goed. Kies ’n liedjie wat al die leerders ken, of een wat jy al voorheen vir hulle geleer het.

• Verdeel die klas in twee groepe en laat die een groep nét die eerste reël van die liedjie sing. Vra die ander groep om dan spontane bewegings te skep wat by dié reël van die liedjie pas. Doen dit met die hele liedjie.

• Laat die groep wat die bewegings doen, mooi verstaan dat dit spontane bewegings moet wees, nie vooraf uitgedinkte bewegings nie. Hulle sal baie aanmoediging nodig hê.

• Laat die twee groepe nou en dan omruil.



• Gebruik CD-snit 24.• Speel die musiek op die CD. Laat leerders met toe oë daarna luister.• Lees die aktiwiteit in die Leerdersboek saam met die klas.• Herhaal die musiek. Vra die leerders om oor punt 2a tot 2d na te

dink terwyl hulle luister.• Bespreek punt 2a tot 2d in klasverband. Leerders kan ook hulle

antwoorde in ’n werkboek neerskryf.• Speel die musiek weer sodat leerders bewegings kan doen terwyl

hulle luister.


• Lees die gedeelte oor strykinstrumente in die Leerdersboek saam met die klas.

• Gebruik CD-snit 25.• Volg die instruksies in die Leerdersboek aan die hand van die

riglyne vir Aktiwiteit 5.


Aktiwiteit 1: Maak seker leerders doen die ruggraatrolle op

die regte manier, dat die strekke stadig gedoen word en dat die

uitgestrekte posisie gehou word. Hou leerders se postuur tydens al

die oefeninge dop.

Aktiwiteit 2: Is leerders bewus daarvan dat die

stemmingsveranderinge in die musiek direk met die beweging

verband hou? Kan die leerders spontaan beweeg? Respekteer die

leerders hulle medeleerders se opinies en idees?

Aktiwiteit 3: Kyk of leerders ’n spesifieke styl verkies. Kan hulle

sê waarom hulle van ’n bepaalde styl hou? Jy kan ook dat hulle

redes neerskryf.

Aktiwiteit 5 en 6: Kan die leerders onderhoudend oor sowel die

instrumente se toonhoogtes en klanke as oor die stemming van die

musiekstukke gesels?

RemediëringIndien nodig, spandeer tyd daaraan om die konsep van toonhoogte te hersien. Doen ’n kort oefening waarin hulle hoë en lae klanke moet identifiseer.

UitbreidingAktiwiteit 3: Laat die leerders ander style navors, na luister en bespreek. Bespreek die instrumente, hulle klanke en in die besonder in watter familie hulle hoort.


Unit 12

Eenheid ’n Spel met woordeLeerdersboek bladsy 275—276 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelIsolering van ’n liggaamsdeel in opwarming as deel van denkbeeldige ervaring (soos punt/ontspan voete en hande, lig/laat sak kop)Onderwerp 2: Improviseer en skepBewegingsreekse wat verbale dinamika verken in woorde, soos aksiewoorde, rigtingwoorde (woorde wat ’n reguit, draai- of gebroke beweging oordra), kontrasterende woorde (groot/klein, breed/smal, vergroot/verklein, rek/krimp), en woordreekse


Onderrig die eenheidBegin die les deur leerders te vra waarom hulle dink dat dit in teater belangrik kan wees om hulle verbeelding te kan gebruik. Sodra jy dit met hulle bespreek het (verwys na die gedeelte boaan bladsy 384), kan jy die leerders die opwarming in Aktiwiteit 1 laat doen. Voordat die leerders met die aktiwiteit begin, moet jy wys en verduidelik hoe dit werk.


• Hou aan met hierdie aktiwiteit totdat leerders deeglik opgewarm is.• Wys en verduidelik hoe Aktiwiteit 2 werk, of vra ’n vrywilliger om

te wys hoe dit werk.


• Leerders moet in reaksie op die woorde wat deur die onderwyser gelees word, beweeg. Sodra leerders hulle reeks bewegings herhaal het, moet hulle vier van hulle gunstelingbewegings kies en dit in ’n ‘bewegingsin’ verbind. Hulle moet dan in pare werk om na mekaar se bewegings te kyk en opbouende kritiek op mekaar se ‘bewegingsinne’ te lewer. Hulle moet mekaar se bewegings in hulle ‘bewegingsinne’ integreer om langer sinne te skep. Laat hulle die ‘sinne’ oefen totdat hulle dit redelik goed ken.

• Wys en verduidelik hoe Aktiwiteit 3 werk, of vra ’n vrywilliger om te wys hoe dit werk.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 275–276; strokies papier met die name van verskeie plekke daarop geskryf (as jy besluit om die uitbreidingsaktiwi-teit met die leerders te doen)



• Leerders moet hierdie aktiwiteit op hulle eie doen. Hulle moet die ‘bewegingsinne’ wat hulle in Aktiwiteit 2 saamgestel het, uitvoer, maar hulle bewegings groter of kleiner maak volgens die onderwyser se instruksies. Die basiese bewegings moet dieselfde bly, net die skaal daarvan moet verander.

• Jy kan die les afsluit deur vrywilligers te vra om van hulle ‘bewegingsinne’ voor die hele klas op te voer.

AntwoordeAktiwiteit 1: Warm op en speelDie doel van hierdie oefening is om leerders se verbeelding en hulle vermoë om ekspressief te beweeg, te ontwikkel.

Leerders moet die aktiwiteit wat in die Leerdersboek beskryf word, doen. Moedig hulle aan om so beskrywend as moontlik te beweeg. Die leerders se bewegings sal natuurlik na gelang van die onderwyser se beskrywings verander. As die onderwyser byvoorbeeld sê dat hulle in Kaapstad kuier, kan hulle maak asof hulle met die kabelkarretjie teen Tafelberg uitry, of as die onderwyser sê hulle hou vakansie in Italië, kan hulle maak asof hulle spaghetti eet.

Aktiwiteit 2: Improviseer en skepDie doel van hierdie oefening is om leerders se geheues, hulle verbeelding en hulle vermoë om ekspressief te beweeg, te ontwikkel.

Leerders sal ’n wye verskeidenheid bewegings uitvoer in reaksie op die woorde wat hulle hoor. As hulle byvoorbeeld die woord ‘pret’ hoor, kan hulle huppel, of maak asof hulle ’n boek lees of op ’n tuimeltrein ry. Moedig leerders aan om hulle reaksies so spesifiek en ekspressief as moontlik te maak. Sodra jy die lys ’n paar keer gelees het, moet leerders vier van hulle bewegings kies en dit in ’n ‘bewegingsin’ omskep. ’n Leerder kan byvoorbeeld huppel, dan viool speel, dan ’n stywe broek aantrek en laastens ’n politikus naboots. Sodra leerders gekyk het hoe hulle maats hulle bewegingsinne uitvoer, moet hulle nog twee bewegings by hulle eie sinne voeg. Hulle kan byvoorbeeld maak asof hulle swem, en dan asof hulle gewig optel, en dit by hulle sinne voeg.

Aktiwiteit 3: Improviseer en skepDie doel van hierdie oefening is om leerders se geheues, hulle verbeelding en hulle vermoë om ekspressief te beweeg, te ontwikkel.

Leerders moet die lang bewegingsin wat hulle in Aktiwiteit 2 geskep het, herhaal, maar hulle bewegings groter en kleiner maak soos wat die onderwyser sê. Moedig leerders aan om hulle bewegings groot en sterk te maak, maar maak seker dat die basiese bewegings dieselfde bly.



Aktiwiteit 1: Sodra die aktiwiteit klaar is, kan jy as ’n vorm

van informele assessering die leerders vra wat die effek van die

aktiwiteit op hulle is. Anders kan jy hierdie oefening prettiger maak

deur ’n mededingende element in te bring. Sodra leerders almal

opgewarm is, kan jy die leerders een-een wys om te sit, totdat net

die leerder wie se interpretasie jy dink die doeltreffendste is, oorbly.

Die laaste een wat oorbly, is die wenner.

Aktiwiteit 2: Jy kan die leerders in twee groepe verdeel. Terwyl

een groep hulle bewegingsinne opvoer, moet die ander groep hulle

dophou. Aan die einde van die sessie kan die waarnemende groep

opbouende kritiek op ander die groep se opvoering lewer.



Remediëring

• Indien leerders met Aktiwiteit 1 sukkel, kan jy eers ’n paar van die lande wat jy gaan noem met hulle bespreek voordat hulle die oefening doen. Leerders het dalk nog nooit gereis nie, of weet dalk glad nie veel oor ander lande nie. Gebruik dan plaaslike plekname. Jy kan byvoorbeeld jul eie dorp se supermark, winkelsentrum, openbare swembad en sokkerveld opnoem.

• As die leerders met Aktiwiteit 2 sukkel, kan jy die woorde wat jy gaan lees eers met hulle bespreek, en hoor wat hulle dink die woorde beteken, voordat hulle die oefening aanpak.

Uitbreiding

• Leerders kan Aktiwiteit 2 doen, maar beurte maak om woorde te noem waarop die res van die klas moet reageer.

• Vra die leerders om aan ’n plek te dink en dié plek voor die res van die klas uit te beeld. Jy kan andersins ook die name van plekke op stukkies papier skryf en dit in ’n hoed gooi, sodat elke leerder een kan trek en uitbeeld. Hulle klasmaats moet dan raai waar die leerder kamtig is. Jy kan hierdie aktiwiteit prettiger maak deur ’n mededingende aspek by te sit. As die res van die klas die regte plek kan raai, kry die een wat die uitbeelding doen nog ’n beurt. Indien die klas nie reg kan raai nie, is dit die volgende leerder se beurt. Die een wat die meeste plekke suksesvol kon uitbeeld, is die wenner.


Unit 13

Eenheid Luister met jou liggaamLeerdersboek bladsy 277—279 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Konsentrasie- en fokusspeletjies• Sensoriese bewustheid-speletjies (insluitend luister, sien, raak aan,

ruik, proe in eenvoudige aksies)Onderwerp 2: Improviseer en skep• Karakters, deur rekwisiete as stimulus te gebruik. (Vra: ‘Wie sal

hierdie rekwisiet gebruik? Hoe sal hulle dit gebruik? Waarom sal hulle dit gebruik?’) Dink aan liggaamstaal, liggaamshouding en gebare.

• Bewegingsreekse wat verbale dinamika verken in woorde, soos aksiewoorde, rigtingwoorde (woorde wat ’n reguit, draai- of gebroke beweging oordra), kontrasterende woorde (groot/klein, breed/smal, vergroot/verklein, rek/krimp), en woordreekse


Onderrig die eenheid• Jy kan die les begin deur te vra wat nieverbale taal is en hoe

leerders dink dit ‘gepraat’ en ‘gehoor’ word.• Jy kan dan Aktiwiteit 1 verduidelik of twee leerders vra om vir die

klas te wys hoe dit werk. Herinner leerders aan hoe belangrik dit is om net op respekvolle en toepaslike wyse aan mekaar te raak.


• Die leerders moet hierdie aktiwiteit in pare doen. Dit is waarskynlik die beste as hulle self hulle maats kies, sodat hulle saam met iemand werk waarmee hulle gemaklik voel. Wanneer die leerder wat luister se lyf deur sy maat (die spreker) aangeraak word, moet hy/sy nét daardie deel van sy liggaam beweeg, terwyl die res van die liggaam stil gehou word. Die spreker en die luisteraar moet halfpad deur die aktiwiteit rolle ruil.

• Jy kan dan Aktiwiteit 2 verduidelik of twee leerders vra om vir die klas te wys hoe dit werk. Herinner leerders weer daaraan hoe belangrik dit is om net op respekvolle en toepaslike wyse aan mekaar te raak. Sê ook vir leerders dat hulle mooi vir hulle maats moet sorg wanneer hulle as spreker optree, om seker te maak dat hulle maats (wie se oë toe is) nie in iets vasloop nie.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 277–279; klein rekwisiete is opsioneel in Aktiwiteit 3 en 4



• Leerders moet op dieselfde manier en saam met dieselfde maats as in Aktiwiteit 1, werk. Hierdie keer moet hulle egter hulle hele lyf in die rigting van die liggaamsdeel wat aangeraak word, beweeg, met daardie deel van die liggaam eerste.

• Voordat leerders met Aktiwiteit 3 begin, kan jy verduidelik hoe belangrik lyftaal en rekwisiete vir karakterisering is.

• Jy kan dan Aktiwiteit 3 verduidelik, of ’n vrywilliger vra om vir die klas te wys hoe dit werk.


• Leerders moet aanvanklik op hulle eie aan hierdie aktiwiteit deelneem. Sodra hulle uitgewerk het hoe om hulle gekose karakter uit te beeld wat betref die manier waarop die persoon beweeg, praat, loop, gebare maak en ’n kenmerkende rekwisiet gebruik, moet hulle dit voor ’n maat opvoer. Hulle moet dan saam met die maat werk om hulle nabootsings te verbeter.

• Julle kan bespreek hoe mense van spoed, vlak en rigting verander terwyl hulle in werklikheid rondbeweeg. Julle kan ook bespreek waarom hierdie variasies vir verhoogwerk belangrik is. Die gegewens op bladsy 383 van hierdie Onderwysersgids is ’n nuttige beginpunt vir hierdie bespreking.



• Leerders moet hierdie aktiwiteit op hulle eie doen.• Hulle kan ’n eenvoudige bewegingsekwens uitwerk wat opstap

op die verhoog, gebruik van die rekwisiet en afstap van die verhoog insluit.

• Sodra hulle die sekwens goed ken, moet hulle dit voor die klas opvoer, terwyl die onderwyser spesifieke instruksies gee (soos “herhaal die bewegings asof jy ’n dief is”).

AntwoordeAktiwiteit 1: Warm op en speelLeerders moet net dié deel van hulle liggame beweeg waaraan die spreker raak. Moedig hulle aan om op ’n interessante maniere te beweeg en aspekte soos die spoed en die vloeibaarheid van hulle bewegings in ag te neem. As die spreker byvoorbeeld aan die luisteraar se hand raak, kan die luisteraar waai, sy vingers klap, sy vingers skiet, karate-kappe maak, sy vuis bal, en so aan.

Aktiwiteit 2: Improviseer en skepLeerders moet hierdie aktiwiteit op dieselfde manier as Aktiwiteit 1 doen. Hulle moet egter hulle hele lyf beweeg in dieselfde rigting as die liggaamsdeel wat aangeraak is. As die spreker byvoorbeeld aan die luisteraar se voorkop raak, kon hy/sy knik, kopskud of frons terwyl hy/sy vorentoe loop.


Aktiwiteit 3: Improviseer en skepLeerders moet iemand wat hulle goed ken, of wie se maniertjies hulle goed ken, naboots en ’n kenmerkende rekwisiet op dieselfde manier gebruik as wat daardie persoon geneig is om dit te gebruik. Hulle kan ’n regte rekwisiet gebruik of dit naboots. As ’n leerder byvoorbeeld die Britse koningin naboots, kan sy die aksent, die stappie, die handgebare (soos die koninklike wuif ) en die manier waarop die koningin dikwels aan die pêrels om haar nek raak, na-aap.

Aktiwiteit 4: Improviseer en skepLeerders moet dieselfde karakter as in Aktiwiteit 3 uitbeeld, maar op die verhoog stap, die rekwisiet gebruik en dan van die verhoog afstap. Wanneer die onderwyser die instruksies verander, moet hulle die karakter se gedrag dienooreenkomstig aanpas. Indien die leerder haar byvoorbeeld as die koningin voordoen en die onderwyser sê sy moet soos ’n dief beweeg, sou die leerder steeds optree asof sy die koningin is, maar voorgee dat sy probeer om ’n string pêrels te steel. Die leerder sluip dan op die verhoog, om seker te maak dat niemand haar sien nie, glip die pêrels in haar sak en skarrel dan vinnig weer van die verhoog af.



kan jy elke groepie se spreker vra om aan

die luisteraar terugvoer oor die effek van

sy of haar bewegings te gee. Anders kan

jy hierdie oefening prettiger maak deur ’n


leerders is almal opgewarm is, kan jy die

leerders een vir een wys om te sit, totdat

net die leerder wie se bewegings jy dink die

interessantste en oorspronklikste is, oorbly.

Die laaste een wat oorbly, is die wenner.


op dieselfde manier as Aktiwiteit 1

geassesseer word.

Aktiwiteit 3: Die finale stap van hierdie

aktiwiteit, waar leerders saam met hulle

maats werk om hulle uitbeeldings te

verbeter, is ’n belangrike vorm van informele

assessering. Jy kan tot die assessering bydra

deur leerders te vra om hulle finale werk voor

die hele klas op te voer, en vra dat die klas

opbouende kritiek lewer.

Aktiwiteit 4: Jy kan die leerders vra om

hulle finale werk voor die hele klas op te voer,

en dan vra dat die klas opbouende kritiek

lewer. Anders kan leerders hulle werk voor ’n

maat of klein groepie opvoer.

Remediëring

• As die leerders met Aktiwiteit 1 sukkel, kan jy begin deur woorde soos ‘draai, skud, rol, knyp’ of ‘wiggel’ uit te roep, terwyl hulle die aktiwiteit doen. Leerders moet dan probeer om hierdie aksies met die liggaamsdele waaraan hulle maat raak, uit te voer.

• Bespreek die maniere waarop die verskillende mense (lank, kort, vet, energiek, vol selfvertroue of skaam) geneig is om te beweeg voordat leerders Aktiwiteit 3 en 4 doen. Hulle moet nadink oor watter woorde van toepassing is op die persoon wat hulle van plan is om na te boots, en of hulle wel soos iemand met daardie spesifieke eienskappe beweeg.


Uitbreiding

• Vra elke leerder om ’n foto van iemand (soos hulle gunstelingmusikant), wat hulle dink die ander leerders maklik sal kan uitken, skool toe te bring. Leerders moet hulle foto’s met die gesigte na onder in ’n boks sit voordat hulle self ’n prentjie van ’n ander gesig uit die boks teken. Leerders moet dan Aktiwiteit 3 doen, wat berus op die karakter van die persoon wie se foto hulle gekies het. Die ander leerders moet raai wie hulle besig is om na te boots.

• Vra leerders om navorsing te doen oor lyftaal en wat dit dikwels beteken (voorbeeld: om die agterkant van die nek te vryf, is dikwels ’n teken van verleentheid en om weg te kyk terwyl iemand praat, is dikwels ’n teken van ongemak of afkeer). Vra leerders om tipiese lyftaal uit te beeld en die betekenis daarvan aan die res van die klas te verduidelik. Herinner leerders daaraan dat hierdie interpretasies op veralgemening berus en dikwels deur kultuur beïnvloed word. In sommige kulture is dit byvoorbeeld oneerbiedig om oogkontak te maak, terwyl dit in ander kulture oneerbiedig is om dit nié te doen nie.

• Vra die leerders om ’n kort gebarespel oor ’n situasie op te voer (soos ’n kind wat sy pa vir nog sakgeld vra). Leerders moenie praat nie, maar moet op die liggaamstaal wat hulle nagevors het, staatmaak om die situasie uit te beeld.

Unit 14

Eenheid Lei en volgLeerdersboek bladsy 280 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Konsentrasie- en fokusspeletjies• Sensoriese bewustheid-speletjies (insluitend luister, sien, raak aan,

ruik, proe in eenvoudige aksies)


Onderrig die eenheid• Jy kan die les begin deur die leerders te vra wat hulle geleer het toe

hulle sprekers en luisteraars in Aktiwiteit 1 en 2 van die vorige les was.• Jy kan dan Aktiwiteit 1 verduidelik of twee leerders vra om vir die

klas te wys hoe dit werk. Herinner leerders daaraan dat hulle vir hulle navolger se veiligheid verantwoordelik is wanneer hulle as voorloper optree. Hulle moet seker maak dat hulle die navolger




mooi lei om dinge waarin hy/sy kan vasloop. As hulle dit nie doen nie, kan die navolger seerkry.


• Die leerders moet hierdie aktiwiteit in pare doen. Dit is waarskynlik die beste as hulle self hulle maats kies, sodat hulle saam met iemand werk met wie hulle gemaklik voel. Leerders moet in pare werk, waar ’n voorloper die navolger (wie se oë toe is) rondlei. Hulle moet egter nie styf hande vashou nie – die navolger moet net sy hand liggies op die voorloper se pols laat rus.

• Jy kan dan Aktiwiteit 2 verduidelik of twee leerders vra om vir die klas te wys hoe dit werk.

Aktiwiteit 2: Warm op en speelDie leerders moet hierdie aktiwiteit in pare doen. Leerders moet die karakters en die gebruik van rekwisiete wat hulle in die vorige les ontwikkel het, hersien. Laat hulle saam met ’n maat werk om ’n kort storie te skep waarin die twee karakters altwee graag dieselfde rekwisiet wil hê. Hulle moet besluit hoe die karakters die probleem gaan oplos en hulle toneeltjie oefen voordat hulle dit voor die klas opvoer. Leerders moet die selfassesseringsaktiwiteit voltooi sodra hulle voor die klas opgetree het.

AntwoordeAktiwiteit 1: Warm op en speelLeerders moet die vermoë ontwikkel om onder leiding van die voorloper in die vertrek rond te beweeg sonder om teen ander leerders of voorwerpe te bots. Om dit te kan doen, moet hulle leer om die voorloper se liggaamstaal te lees.


• Leerders moet ’n kort vertoning uitwerk waarin twee karakters beide graag dieselfde rekwisiet wil hê. Hulle toneeltjie moet wys hoe die konflik opgelos word.

• Leerders se antwoorde op die selfassesseringsaktiwiteit sal natuurlik wissel. Moedig leerders aan om hulle reaksies so spesifiek en duidelik as moontlik te maak.



kan jy elke groepie se spreker vra om aan

die luisteraar terugvoer oor die effek van

sy of haar bewegings te gee. Anders kan

jy hierdie oefening prettiger maak deur ’n


leerders almal opgewarm is, moet hulle gaan

sit as hulle teen ’n voorwerp of persoon bots.

Die laaste twee leerders wat bly staan, is

die wenners.


geassesseer word deur die res van die klas vir

opbouende kritiek op elke toneeltjie te vra.

Leerders moet ook die selfassesseringsvrae

invul om hulle vordering te evalueer. Sodra

leerders hiermee klaar is, kan jy vrywilligers

vra om hulle antwoorde met die klas te deel.

Maak seker dat die leerders hierdie vrae so

eerlik en deeglik as moontlik beantwoord.


Remediëring

• As die leerders met Aktiwiteit 1 sukkel, kan jy begin deur die leerders in pare te laat beurte maak om die aktiwiteit uit te voer. Op hierdie manier het hulle meer ruimte en is hulle minder geneig om teen ander leerders te bots.

• Voordat die leerders Aktiwiteit 2 doen, bespreek die maniere waarop verskillende mense konflik sal oplos. Hulle moet dan nadink oor hoe die karakter wat hulle van plan is om uit te beeld waarskynlik die konflik in hierdie aktiwiteit sal oplos.

UitbreidingIn plaas daarvan dat die leerders die wyse bespreek waarop die konflik in Aktiwiteit 2 hanteer word, moet hulle op hulle eie besluit hoe hulle individuele karakters die konflik sal hanteer. Hulle moet dan hulle toneeltjie opvoer, en hulle karakters se reaksies op mekaar se gedrag improviseer.

Unit 15

Eenheid Mimiek en musiekLeerdersboek bladsy 281—283 Tydsduur: 2 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Stemopwarming (soos neurie, gaap en sug)• Vraag-en-antwoord-speletjies (deur te praat, te sing en te beweeg)Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uit• Opbou van ’n drama rondom ’n stimulus: karakters (skakel

met Onderwerp 2). Ontwikkel storielyn (begin, middel, einde), karakters, ruimte en tyd deur aksie met gebarespel voor te stel

• Liedjies om nootvastheid te verbeter. Vind aansluiting tussen die karakter van die gekose liedjies en die karakters in die drama. Herken melodieë in die dominant deur tonika-solfa (do tot so) te gebruik

Onderwerp 4: Waardeer en oordinkEie en ander se opvoerings en prosesse deur eenvoudige terminologie vir skeppende kunste te gebruik


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Luister na snit 26 op die CD en leer die liedjie.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 281–283; CD-snit 26; CD-speler


Onderrig die eenheidJy kan die les begin deur Aktiwiteit 1 te verduidelik of deur ’n vrywilliger te vra om vir die klas te wys hoe dit werk. Herinner leerders daaraan dat hulle nooit so hard moet neurie dat hulle kele seer word nie. Leerders moet dan Aktiwiteit 1 doen.


• Leerders moet op hulle eie werk om die asemhalingsbeheeroefeninge volgens jou instruksies te doen. Hulle moet dan die neurie-oefening doen wat in die Leerdersboek beskryf word.

• Jy kan dan Aktiwiteit 2 verduidelik, of ’n leerder vra om vir die klas te wys hoe dit werk. Herinner leerders weer daaraan dat hulle nooit só hard moet neurie dat hulle kele seer word nie.


• Leerders moet op hulle eie vir agt tellings neurie voordat hulle van toonhoogte verander.

• Jy kan dan Aktiwiteit 3 verduidelik, of ’n leerder vra om vir die klas te wys hoe dit werk.


• Leerders moet beurte maak om die res van die klas te lei deur drienoot-patrone op ’n slag uit te roep.

• Verduidelik vir die klas wat mimiek en gebarespel is (sien die verklaring op bladsy 228 van die Leerdersboek), voordat jy Aktiwiteit 4 verduidelik. Anders kan jy ’n leerder vra om vir die klas te wys hoe dit werk.


• Leerders moet hierdie aktiwiteit in groepe van vier doen. Laat leerders in hulle groepies oefen om ’n storie wat regtig gebeur het, met gebarespel uit te druk. Hulle kan ook ’n opgemaakte storie opvoer. Die doel van hierdie aktiwiteit is dat leerders die storie moet volg en uitwerk wat besig is om te gebeur. Dit is dus belangrik dat die leerders nie ’n bekende storie kies nie.

• Nadat leerders hulle gebarespel voor die klas opgevoer het, moet hulle voortgaan om te werk aan die dele van hulle gebarespel wat die ander leerders moeilik of onmoontlik gevind het om te volg.

• Herinner leerders aan wat die tonika-solfa is voordat hulle Aktiwiteit 5 aanpak. Dit is dalk ’n goeie idee om ’n vrywilliger wat die liedjie ken, te vra om dit vir die klas te sing voordat hulle dit self probeer sing.


• Gebruik CD-snit 26.• Lees die woorde van die liedjie saam met die leerders. Vra hulle

om die solfaname te vind. Dit is in die titel, die liedjie se woorde en ook in die tweede versreël.


• Fokus op die toonleer in C-majeur op die onderste lyn.• Volg die instruksies in die raampie: ‘Hoe om ’n nuwe liedjie vir

leerders te leer’, op bladsy 109 van hierdie Onderwysersgids.• Laat hulle die liedjie oefen totdat hulle dit goed ken.

Aktiwiteit 6: Waardeer en oordinkLeerders moet die sinne as ’n vorm van selfassessering van die eenheid voltooi. Hulle kan hulle antwoorde neerskryf of net dink oor hoe hulle die sinne sou voltooi.

AntwoordeAktiwiteit 1: Warm op en speelLeerders moet instruksies noukeurig volg sodat hulle kan in- en uitasem, en die neurie- en gaapgeluide kan maak soos aangesê.

Aktiwiteit 2: Lees, vertolk en voer uitLeerders moet vir agt tellings neurie voordat hulle van toonhoogte verander, en dan aanhou neurie.

Aktiwiteit 3: Warm op en speelLeerders moet die drienoot-patroon wat deur ’n voorsanger gegee word, naboots. Elke leerder moet ’n beurt kry om ’n drienoot-patroon vir die res van die klas voor te sing.

Aktiwiteit 4: Waardeer en oordinkLeerders moet ’n storie met gebarespel opvoer. Hulle moenie woorde gebruik nie, maar mag byklanke maak om betekenis oor te dra. Aan die einde van die gebarespel moet hulle kyk watter dele van hulle optrede duideliker kan wees, en dan voortgaan om daaraan te werk.


Aktiwiteit 1: Sodra die aktiwiteit klaar is, kan jy leerders vra aan

om die klas terugvoer te gee oor die effek van hulle neurieklanke.

Terwyl die leerders hierdie aktiwiteit doen, moet jy in die klaskamer

rondbeweeg en seker maak dat hulle dit reg doen.

Aktiwiteit 2: Assesseer op dieselfde manier as vir Aktiwiteit 1.

Aktiwiteit 3: Maak seker dat die leerders verstaan hoe roep-en-

antwoordpatrone werk.

Aktiwiteit 4: Hierdie aktiwiteit kan geassesseer word deur te vra

dat die res van die klas opbouende kritiek op elke toneeltjie lewer.

Leerders moet ook die selfassesseringsvrae (Aktiwiteit 6) gebruik

om hulle vordering te evalueer.

Aktiwiteit 5: Let op hoe goed leerders se vermoë is om die noot

akkuraat te hou, om die tweede deel by te voeg en om die beurtsang

te sing.

Aktiwiteit 6: Leerders moet die selfassesseringsvrae invul om

hulle vordering in Aktiwiteit 4 te evalueer.


RemediëringAs die leerders met die gebarespel in Aktiwiteit 4 sukkel, moedig hulle aan om hulle voorstellings in afsonderlike aksies op te breek. Een gedeelte kan byvoorbeeld vereis dat ’n karakter op ’n stoel gaan sit en dan ’n glas water drink. Laat leerders in pare werk sodat hulle kan leer hoe om dit realisties met gebarespel voor te stel. Een leerder speel die karakter, gaan sit op ’n regte stoel, tel ’n regte glas op en drink daaruit, terwyl die maat toekyk. Dan bespreek die twee die bewegings wat nodig is om die aksies uit te voer. Hierna herhaal hulle die toneeltjie sonder rekwisiete. Die leerder wat die karakter speel, herhaal nou die bewegings totdat die leerder wat hom/haar dophou gelukkig is dat die bewegings heeltemal realisties is.

Uitbreiding

• Uitbreiding van Aktiwiteite 1 tot 3 kan gedoen word deur leerders in klein groepies te laat werk om stemopwarmingsoefeninge te ontwerp. Hierdie oefeninge kan sang, neurie- of ander klanke behels. Hulle kan ook ’n kombinasie van klanke gebruik.

• Vra elke leerder om ’n eenvoudige aktiwiteit op ’n stuk papier neer te skryf (soos: maak ’n blikkie oop, skop ’n bal, klim teen ’n tou uit). Leerders sit dan hulle stukkies papier met die bokant na onder in ’n boks. Leerders maak beurte om ’n stukkie papier uit die boks te haal en die aksie op die papier met gebarespel voor te stel. Om die aktiwiteit selfs uitdagender te maak, kan een leerder die aktiwiteite die een na die ander doen, en elke keer as nuwe instruksies uitgeroep word van aktiwiteit verander.

Unit 16

Eenheid Skep ’n uitvoeringLeerdersboek bladsy 284—290 Tydsduur: 2 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Stemopwarming (soos neurie, gaap en sug)• Vraag-en-antwoord-speletjies (deur te praat, te sing en te beweeg)• Aksieliedjies (voer aksies uit in verband met die spesifieke ritmes

van die liedjie)Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uit• Opbou van ’n drama rondom ’n stimulus: karakters (skakel




HulpbronneLeerdersboek bladsy 284–290; klein rekwisiete is opsioneel in Aktiwiteit 4 en 8; CD-snit 27–29; CD-speler


• Klankprente deur instrumente te gebruik (liggaamslagwerk, selfgemaak, gevonde, tradisioneel) om ’n klankbaan vir die drama te skep en karakters bekend te stel (met inagneming van dinamika, toonhoogte, toonkleur en tempo)



en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Luister na die liedjies op die CD en leer dit.

Onderrig die eenheidDeel die eenheid soos volg in twee eenuurlesse in:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 7 284—286 1—5

2 8 287—290 6—8


• Leerders moet hierdie aktiwiteit op hulle eie doen. Hulle moet asemhaal en ’n ‘mmmm’-klank maak soos hulle aangesê word.

• Sodra die leerders die doel van Aktiwiteit 2 verstaan, kan jy die aktiwiteit self verduidelik of ’n leerder vra om vir die klas te wys hoe dit werk.


• Leerders moet hierdie aktiwiteit op hulle eie doen. Hulle moet asemhaal en verskeie klanke maak soos hulle aangesê word. Die fokus van hierdie oefening moet op die verandering in toonhoogte wees soos wat leerders hulle koppe op en af beweeg.



• Sing ’n paar solfatoonlere; begin elke keer op ’n ander toonhoogte.• Laat die leerders jou naboots.• Wees die voorsanger en demonstreer sodoende die instruksies in

die Leerdersboek.• Laat leerders die instruksies volg. Hulle moet as ’n klas hieraan werk.


• Leerders in dieselfde groepe as in Eenheid 5 aan hierdie aktiwiteit deelneem.

• Leerders moet dieselfde storie opvoer as in Eenheid 5, maar hierdie keer met die karakters wat hulle in Eenheid 3 en 4 geskep het.

Jy kan die les begin deur te beklemtoon dat dit belangrik is dat leerders hulle stemme voor optredes opwarm.

WENK


• Hulle kan dieselfde rekwisiete as in Eenheid 3 en 4 gebruik, as hulle dink dat dit van pas is.

• Leerders moet hulle gebarespel voor die res van die klas opvoer; vra die klas daarna vir opbouende terugvoer. Hulle kan vraag 5 van die aktiwiteit as ’n beginpunt vir bespreking gebruik.


• Gebruik CD-snit 27.• Stel die liedjie, My favourite things uit “The Sound of Music”,

bekend. Gebruik die gegewens op bladsy 286.• Laat leerders die instruksies in die Leerdersboek twee-twee volg

om vraag 1 te doen.• Volg die instruksies in die raampie: ‘Hoe om ’n nuwe liedjie vir

leerders te leer’, op bladsy 109 van hierdie Onderwysersgids.• Laat hulle die liedjie oefen totdat hulle dit goed ken.


• Hierdie eenvoudige liedjie dien as opwarming vir die les.• Leerders kan op hulle eie, in pare of in klein groepies

aan stap 1 tot 3 van hierdie aktiwiteit werk. Leerders moet ritmiese liggaamslagwerk- en/of slaginstrumentbegeleiding vir die liedjie uitwerk.

• Leerders moet in pare aan stap 4 tot 6 van hierdie aktiwiteit werk.• Leerders na die liedjie luister en op die maat daarvan beweeg.


• Bespreek die musiekterme wat leerders moet ken om goeie klankbane vir hulle stories te kan skep (verwys na die aantekeninge op bladsy 290 van die Leerdersboek).

• Speel die liedjie So long, farewell op die CD. Vra die leerders om aan die musiekterme te dink terwyl hulle luister.

• Volg die instruksies in die raampie: ‘Hoe om ’n nuwe liedjie vir leerders te leer’, op bladsy 109 van hierdie Onderwysersgids.

• Herinner leerders daaraan hoe hulle die tonika-solfa in Aktiwiteit 5 gebruik het.

• Laat leerders die instruksies in die Leerdersboek vir vraag 2 in pare volg.


• Leerders moet hierdie aktiwiteit in klein groepies (van sowat vyf leerders) doen.

• Die leerders moet saamwerk om ’n kort storietjie te dramatiseer (’n nuwe een of die een waaraan hulle voorheen gewerk het). Hulle storie moet van ’n klankbaan vergesel word wat hulle op tuisgemaakte of gekoopte instrumente of met liggaamslagwerk vervaardig het. Elke karakter in die storie moet ook met ’n kenmerkende klank aan die gehoor bekend gestel word.


• Sodra leerders hulle dramatiserings hersien het, moet hulle dit voor ’n ander groep opvoer. Elke opvoering moet deur opbouende kommentaar deur die gehoor gevolg word.

• ’n Goeie manier om die les mee af te sluit, is om na al die vertonings te kyk.

AntwoordeAktiwiteit 5: Lees, vertolk en voer uit1. a. Do is op die eerste lyntjie en die letternaam is E.

b. Re is in die spasie en die letternaam is F-kruis.c. Mi is op die tweede lyntjie en die letternaam is G. Fa is in die

tweede spasie en die letternaam is A. So is op die derde lyntjie en die letternaam is B.

Aktiwiteit 7: Lees, vertolk en voer uit2. a. Do is in die derde spasie of op die eerste lyntjie onder die

notebalk en die letternaam daarvan is C.b. Re hang onder die notebalk se eerste lyntjie en die letternaam

daarvan is D.c. Mi is op die eerste lyntjie en die letternaam is E. Fa is in die

eerste spasie en die letternaam is F. So is op die tweede lyntjie en die letternaam is G.


Aktiwiteit 1 tot 3: Sodra die aktiwiteit klaar is, kan jy

vrywilligers vra om vir die klas terugvoer oor die effek van die

stemopwarmingsoefening te gee. Terwyl die leerders hierdie

oefening doen, moet jy in die klaskamer rondbeweeg en seker maak

hulle dit doen reg. Hulle moet nooit hulle stemme ooreis terwyl hulle

opwarm nie.

Aktiwiteit 4: Jy kan die leerders vra om hulle finale werk voor

die hele klas op te voer, en dan vra dat die klas opbouende kritiek

lewer. Anders kan leerders hulle werk voor ander klein groepies

opvoer en die opbouende terugvoer daaruit gebruik om hulle

optredes te verbeter.

Aktiwiteit 5 tot 7: Hou die leerders tydens hulle opvoering van

die liedjies dop, en let op hulle vermoë om noot te hou, die liedjie

vlot te sing en betekenis daaraan te gee. Kyk ook in Aktiwiteit 7

of hulle in staat is om die musiekterme se konsepte tydens hulle

liedjies toe te pas.

Aktiwiteit 8: Jy kan die leerders vra om hulle finale werk voor ’n

ander groep op te voer, en dan daardie groep vir opbouende kritiek

vra. Die groepe ruil dan om, en die ander groep kry kans om hulle

werk op te voer en kritiek aan te hoor.


RemediëringAs leerders met die tonika-solfa sukkel, kan jy etikette met die solfaname op ’n oktaaf op ’n klavier, xilofoon of ander geskikte instrument plak. Terwyl die leerders Aktiwiteit 3 doen, kan ’n vrywilliger die note wat uitgeroep word, speel om seker te maak dat leerders op die noot bly.

Uitbreiding

• Vra leerders om in klein groepies te werk en hulle eie liedjies te komponeer, wat hulle dan in die tonika-solfa moet uitskryf.

• Vra leerders om te eksperimenteer met ’n verskeidenheid herwinde materiaal en die geluide wat dit kan maak. Hulle moet die verskillende klanke in ’n enkele komposisie kombineer. Verskillende note kan byvoorbeeld gemaak word deur in verskillende lengtes metaalpyp te blaas; ’n leë blik sal ’n ander geluid as ’n leë waterbottel maak as mens daarop slaan; plastiek- en papiersakke wat opgefrommel word, maak anderse, interessante klanke.

Unit 17

Eenheid Maak gereed om op te treeLeerdersboek bladsy 291—292 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Stemopwarming (soos neurie, gaap en sug)• Isolering van ’n liggaamsdeel in opwarming as deel van denkbeeldige

ervaring (soos punt/ontspan voete en hande, lig/laat sak kop)Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uit• Opbou van ’n drama rondom ’n stimulus: karakters (skakel



• Klankprente deur instrumente te gebruik (liggaamslagwerk, selfgemaak, gevonde, tradisioneel) om ’n klankbaan vir die drama te skep en karakters bekend te stel (met inagneming van dinamika, toonhoogte, toonkleur en tempo)



HulpbronneLeerdersboek bladsy 291–292; CD-snit 26, 27 en 29; CD-speler



• Gebruik CD-snit 26, 27 en 29. Dit is ’n opwarmingsaktiwiteit. Laat die leerders elke liedjie twee keer sing.


• Noudat die leerders hulle stemme opgewarm het, help hierdie aktiwiteit hulle om hulle liggame op te warm.

• Werk in klasverband saam met die leerders deur die bewegings soos wat jy dit vir hulle demonstreer. Laat leerders andersins die instruksies in die Leerdersboek volg om die oefeninge te doen.


• Gaan saam met die hele klas deur die assesseringskriteria om seker te maak dat die leerders verstaan hoe hulle in die volgende les geassesseer sal word.

• Gee die leerders die res van die les tyd om hulle stories in groepe te oefen.

• Moedig die leerders aan om (3) as ’n kontrolelys te gebruik om seker te maak dat alle aspekte van die taak gedek word.

Informele assesseringInformele assessering: Hou die leerders dop terwyl hulle hulle stories

voorberei. Let op watter leerders sukkel om saam te werk en gryp in

in dié groepe, indien nodig. Hou dop hoe die leerders hulle karakters

ontwikkel en doeltreffend van klankbane gebruik maak.

Unit 18

Eenheid Op die planke!Leerdersboek bladsy 293 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Stemopwarming (soos neurie, gaap en sug)• Isolering van ’n liggaamsdeel in opwarming as deel van

denkbeeldige ervaring (soos punt/ontspan voete en hande, lig/laat sak kop)

Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uit• Opbou van ’n drama rondom ’n stimulus: karakters (skakel


Maak seker dat die leerders nie hulle stemme forseer nie; sing dus ten minste die eerste liedjie saggies.

WENK





• Klankprente deur instrumente te gebruik (liggaamslagwerk, selfgemaak, gevonde, tradisioneel) om ’n klankbaan vir die drama te skep en karakters bekend te stel (met inagneming van dinamika, toonhoogte, toonkleur en tempo) (10 minute)



en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Berei ’n plek voor waar die leerders hulle stories kan opvoer.

Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: Warm op en speelDit is ’n herhaling van Aktiwiteit 1 uit Eenheid 7. Volg die instruksies vir hierdie aktiwiteit.


• Sê vir die groepe in watter volgorde hulle gaan optree. Laat ’n groep met selfvertroue eerste optree.

• Herinner die leerders daaraan dat hulle karakters geloofbaar moet wees. Hulle moet ook die klankbaan in gedagte hou en seker maak dat dit by die opvoering pas.

• Ná die opvoering kan jy die leerders vra om hulle opvoering informeel te assesseer. Hulle kan in klein groepies werk en bespreek hoe goed hulle saamgewerk het, en hoe aangenaam dit was om die opvoering te sien.


Skeppende kunste: Visuele kunsteMODULE 3: Diere

Unit 11

Eenheid Leer meer oor tekstuurLeerdersboek bladsy 295—296 Tydsduur: 30 minute



Onderwerp 1: Skep in 2D, wilde of mak diere en hulle omgewingTeken- en/of kleurmediums: verken ’n verskeidenheid mediums en tegnieke


Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: Skep in 2D, wilde of mak diere en hulle omgewing

• Leerders moet hierdie aktiwiteit op hulle eie doen.• Lees die aktiwiteit se instruksies. Herinner leerders daaraan dat hulle

die bladsy in 20 gelyke vierkante moet verdeel, en dat elke vierkant met merke gevul moet word wat ’n ander tekstuur skep.

AntwoordeAktiwiteit 1: Skep in 2D, wilde of mak diere en hulle omgewingLeerders moet individueel ’n ruitenet met 20 ewe groot blokke trek. Elke blok moet gevul word met merke wat elk ’n ander tekstuur skep.

Informele assesseringLaat die leerders in pare of klein groepies werk om die inhoud van

hulle blokkies te vergelyk en die tegnieke wat hulle gebruik het

om die teksture te skep, te bespreek. Jy kan dan vrywilligers of ’n

verteenwoordiger uit elke groepie vra om die teksture waarvan hulle

die meeste gehou het tydens ’n klasbespreking te bespreek.

RemediëringIndien leerders met die konsep sukkel dat teksture geteken kan word, kan jy begin deur hulle aan te moedig om baie versigtig aan teksture te voel. Plaas ’n verskeidenheid voorwerpe met verskillende teksture


HulpbronneLeerdersboek bladsy 295–296; papier; potlode van verskillende grade, van H (lig) na B (donker)

SKT

Jy kan die les begin deur kortliks vir leerders te vra om Van Gogh se verskillende pen- en inkmerke in die Leerdersboek te bespreek.

WENK


in ’n lapsak. Jy kan byvoorbeeld ’n stukkie skuurpapier, ’n stukkie bas, ’n gladde klippie, die kant van ’n selfplaknota, growwe doek en ’n stukkie wol gebruik. Laat leerders aan elke item voel (sonder om in die sak te loer) en te teken wat hulle kon voel.

UitbreidingLaat leerders ’n prentjie teken waarin hulle ten minste drie verskillende getekstureerde voorwerpe uitbeeld. Laat hulle byvoorbeeld iets wat van glas gemaak is, iets met ’n growwe oppervlak en iets organies teken.

Unit 12




Onderwerp 3: Visuele geletterdheid• Neem waar en bespreek visuele stimuli in foto’s en werklike

voorwerpe om alle kunselemente in beelde van wilde en mak diere te identifiseer en te benoem

• Neem waar en bespreek visuele stimuli in foto’s en werklike voorwerpe om kontras en proporsie in beelde van wilde en mak diere te identifiseer en te benoem

• Vrae om waarneming van elemente en ontwerpbeginsels in beelde van wilde of mak diere te verdiep en uit te brei



Onderrig die eenheidVerdeel die eenheid soos volg in twee halfuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 2 297—298 1—2

2 3 298—299 3—4


• Leerders moet die vrae in die Leerdersboek beantwoord. Leerders kan individueel, in pare of in klein groepies aan hierdie aktiwiteit deelneem.

• Wanneer die leerders hierdie aktiwiteit voltooi het, kan die leeukop-beeldhouwerk van Matthew Ziranek bespreek. Jy kan




leerders vra om die manier waarop die San-kunstenaars die bul uitgebeeld het met die manier te vergelyk waarop Matthew Ziranek die leeu uitgebeeld het. Jy kan hulle ook vra of hulle aan ander voorbeelde van kunswerke kan dink wat beide aantreklik en funksioneel of prakties is.


• Begin Aktiwiteit 2 deur leerders te vra wat hulle van die konsep dink dat ’n mens kuns uit rommel of herwonne materiaal kan skep.

• Leerders moet die vrae individueel, in pare of in klein groepies beantwoord.

Les 2 (Week 3)Begin hierdie les deur leerders te vra wat hulle van Peter Thipe se beelde van welpies dink.



• Wanneer die leerders Aktiwiteit 3 voltooi het, vra hulle hoe belangrik kleur in ’n doeltreffende kunswerk is. Jy kan dan die etstegniek verduidelik, en hulle vra wat hulle van William Kentridge se ets, ‘Lion of Sofa’ dink.



• Jy kan die les afsluit deur leerders te vra of hulle enige teksture in die William Kentridge-ets kan sien wat ook op hulle tekstuurkaarte voorkom.

AntwoordeAktiwiteit 1: Visuele geletterdheid1. Antwoorde sal verskil, omdat dit baie subjektief is. Leerders moet

egter besef dat die rots se oppervlak redelik glad is. Die kunstenaar het baie duidelik ’n redelike plat stuk gekies om op te werk.

2. Antwoorde sal verskil, maar leerders moet besef dat die prent verskeie figure met pyl en boog uitbeeld, asook ’n groot bulagtige wese met horings (moontlik ’n wildebeesbul). Hulle sal dalk ook raaksien dat van die figure half mens, half dier is. Indien leerders dit agterkom, kan jy verduidelik dat kenners dink die San se kuns beeld hulle sjamaans se transe uit, waartydens die sjamaans dikwels die vorm van ’n dier of die gees daarvan sou aanneem. Dit is een verduideliking vir die ovaal vorms met lyne wat daaruit steek in plaas van gewone koppe op party van die figure se lywe.

3. Hierdie vraag sal redelike subjektiewe reaksies uitlok, en leerders kan goed sê soos dat die mensfigure meestal slank en regop is, terwyl die bul ’n baie swaarder horisontale vorm het.

’n Goeie manier om hierdie eenheid te begin, is om leerders oor die San en hulle kuns uit te vra. Vertel dan die leerders meer oor die San-kultuur en die redes waarom die San-kunstenaars hulle kuns geskep het.

WENK


4. Die bul is baie groter as die mense. Die proporsies is nie lewensgetrou nie, maar dui miskien op belangrikheid, omdat die belangrikste figuur, die bul, die grootste is.

5. Antwoorde sal verskil, maar kan die feit insluit dat die San-mense van jag oorleef het, dat hulle baie afhanklik was van die natuurlike omgewing, dat hulle ’n geestelike verbintenis met die natuur het, of dat die natuurlike omgewing vir hulle geweldig belangrik was.

Aktiwiteit 2: Visuele geletterdheid1. Leerders moet die buitelyn van elke sebra natrek.2. Leerders moet die negatiewe vorms tussen die twee sebras natrek.3. Leerders kan sê dat die negatiewe vorms geel is, of dat dit geel en

baksteenrooi is. Die antwoord wat nader aan die waarheid is, sou egter wees dat die kleur van die negatiewe vorms die kleur van die agtergrond is waarteen die beeld staan.

4. Die kunstenaar skep die strepe op die sebra deur stroke metaal (die positiewe vorm) met die repies ruimte tussenin (negatiewe vorm) af te wissel.

5. Dit is ’n totaal subjektiewe antwoord. Leerders kan enige mening hê, maar dit is belangrik dat hulle redes vir hulle gevoelens gee. Hulle kan byvoorbeeld sê: ‘Ek hou daarvan, want daar is ’n sterk gevoel van beweging’, of ‘Ek hou daarvan omdat die kunstenaar sulke eenvoudige vorms en materiaal gebruik het’. Hulle kan ook sê dat hulle nie van die beeld hou nie, want ‘daar is nie genoeg besonderhede in die sebras se gesigte nie’ of ‘omdat die sebras styf en onnatuurlik lyk’.

Aktiwiteit 3: Visuele geletterdheid1. As leerders dit regtig akkuraat wil beantwoord, sal hulle die

verskil tussen ’n luiperd en ’n jagluiperd moet ken. Hierdie welpies het in werklikheid rosette van twee skakerings, soos dié van luiperds (jagluiperds se kolle is meer solied), maar hulle het die kenmerkende traanstrepe van ’n jagluiperd. Nie luiperds óf jagluiperds het soliede wit pense nie. Daarom kan hierdie kleintjies ’n kruis tussen ’n luiperd en ’n jagluiperd wees, of dalk nie. Wat belangrik is, is dat die leerders besef dat die kunstenaar ’n idee hier uitbeeld, eerder as om net die natuur te weerspieël.

2. Die kunstenaar gebruik kontrasterende kleure – swart, wit en oranje-bruin (leerders kan die kleure effens ander name gee).

3. Antwoorde sal verskil, maar leerders kan voorstel dat Peter Thipe die indruk wou skep dat die kleintjies speel en rondbeweeg.

4. Die welpie se stert is wit met swart strepe, terwyl die res van sy lyfie bruin met swart kolle is.

5. Die welpies se mae en die binnekant van hulle ore het die ligste kleur. Die swart kolle op die welpies se donkerbruin rûe is die donkerste deel van hulle lyfies.


Aktiwiteit 4: Visuele geletterdheid1. Die leeu lyk asof dit vas aan die slaap op die bank lê (leerders kan

ook sê dat die leeu siek of dood lyk).2. Die donkerste merke in hierdie ets is dié op die bank, veral in die

skaduwees onder die leeu, waar dit heeltemal swart is.3. Die onderkant van die lamp het ’n donker skaduwee daarop,

terwyl die bokant ’n wit sonspatsel het. Dit skep die indruk dat die lampskerm van bo af lig kry, en laat ook die lampskerm rond in plaas van heeltemal plat lyk.

4. Antwoorde sal natuurlik wissel. Moedig leerders egter aan om die teksture wat hulle sien, te beskryf en ’n lys daarvan te maak, eerder as om dit bloot te tel. Hulle kan byvoorbeeld sê dat hulle die volgende sien: die harde tekstuur van die vloer onder die mat, die sagte patroon van die mat, die lap- of leerbedekking van die bank, die koperspykers in die bank se armleunings, die sagtheid van die leeu se pels, die stekelrige maanhare en die harde metaal van die lamp en die lampstaander (7).

5. Antwoorde sal natuurlik wissel. Moedig leerders egter aan om die skakerings grys wat hulle sien, te beskryf en op te noem, eerder as om dit bloot te tel. Hulle kan byvoorbeeld sê dat hulle die volgende sien: ligte grys op die leeu se lyf, mediumgrys op die mat en donkergrys in die skaduwee onder die mat (3).

6. Leerders kan na ’n paar lyne wys wat die kyker se oog na die leeu se kop lei. Die lyn van die lampstaander, die donker skaduwee onder die leeu se lyf wat in die rigting van sy kop buig, of die donker skaduwee bokant die leeu se rug wat die kyker se oog na sy maanhare lei.

Informele assessering’n Goeie manier om leerders se antwoorde te assesseer, sou wees

om hulle aan ’n klasbespreking te laat deelneem en almal vir

kommentaar of terugvoer oor mekaar se antwoorde te vra. Dit sou

nuttig wees as elke leerder die prent voor hom/haar het om daarna

te kan verwys terwyl die kunswerk bespreek word.

Remediëring

• Leerders sukkel dalk om die konsepte van positiewe en negatiewe ruimte te verstaan. Om dit te oorkom, kan jy hulle in groepies van drie laat werk. Twee leerders in elke groep moet in ’n ‘beeldhouwerk’ met twee dele gaan staan, waarin hulle op ’n visueel interessante posisie in verhouding tot mekaar probeer staan. Die derde leerder identifiseer dan die positiewe en negatiewe vorms van hierdie ‘beeldhouwerk’. Jy kan ook twee leerders vra om vrywillig ’n beeldhouwerk te wees, en dan die res van die leerders vra om die positiewe en negatiewe vorms te identifiseer.


• ’n Goeie manier om komposisie en lyngebruik aan leerders te verduidelik, is om hulle die belangrikste lyne in ’n kunswerk te laat natrek, sodat hulle kan sien hoe ’n goeie kunstenaar die toeskouer se oog vir ’n ‘wandeling’ in die kunswerk neem. Een manier om leerders dit te laat sien, is om velle natrekpapier vir hulle te gee om oor die kunswerk te plaas, en hulle dan die belangrikste lyne daarvan te laat natrek. Vra leerders om dit met die San-skildery (Aktiwiteit 1) te doen, asook met Israel Israel se sebra-beeld (Aktiwiteit 2), Peter Thipe se papiermaché-welpies (Aktiwiteit 3) en William Kentridge se leeu-ets (Aktiwiteit 4).

UitbreidingVra leerders om navorsing oor San-rotskuns en die verskillende teorieë oor die beweegredes daarvoor te doen. Leerders kan ook navorsing oor grotskilderye in die res van die wêreld doen. Die oudste bekende grotskilderye is byvoorbeeld in Chauvet in Frankryk gevind, en is moontlik 35 000 jaar oud, terwyl Lascaux in Frankryk ook vir rotskuns bekend is.

Unit 13

Eenheid Diere in kunsLeerdersboek bladsy 300—303 Tydsduur: 1 1 __ 2 uur



Onderwerp 1: Skep in 2D, wilde of mak diere en hulle omgewing• Teken- en/of kleurmediums: verken ’n verskeidenheid mediums

en tegnieke• Kunselemente: gebruik verwante kleure in eie beelde van wilde of

mak diere• Ontwerpbeginsels: vaslegging van gebruik van kontras en

proporsie deur eie beelde van wilde of mak diere


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Begin vroeg reeds ou polistereenbakke bymekaar maak (of laat

leerders dit doen).


1 4 300—301 1

2 5 302—303 2

3 6 303 2 (voltooi)


HulpbronneLeerdersboek bladsy 300–303; bakke polistereen-skuim; velle A3- of A4-papier en skêre; plastiekmesse, tandestokkies of ou potlode om mee te kerf; plakkaat-, poeier- of akrielverf en verfkwaste; papiergom, karton en potlode


Les 1 (Week 4)Aktiwiteit 1: Skep in 2D, wilde of mak diere en hulle omgewing

• Voordat leerders met hierdie aktiwiteit begin, moet hulle die lessenaars met plastiek of koerant bedek sodat dit skoon bly.

• Leerders moet individueel aan hierdie aktiwiteit werk, hoewel dit nuttig kan wees as hulle in klein groepies sit, sodat hulle vir mekaar opbouende terugvoer kan gee terwyl hulle werk.

• Jy sal waarskynlik in die klaskamer moet rondbeweeg terwyl leerders hierdie aktiwiteit voltooi sodat jy hulle met enige tegniese probleme kan help.

• Jy kan die les afsluit deur toe te laat dat die leerders in die klas rondbeweeg en na mekaar se werk kyk.

Jy kan die volgende kontrolelys vir die leerders gee om hulle te help om die kaartjie te maak.

Kontrolelys vir die maak van ’n diereafdruk om ’n kaartjies te maakKriteria Ja Nee

1. Kon ek ’n ontwerp met ’n wilde of mak dier teken?

2. Het ek die dier se proporsies reg geteken?

3. Het ek die regte kleure gebruik?

4. Kon ek die gepaste instrumente en materiale gebruik om my kaartjie te maak?

5. Pas die ontwerp by die doel van die kaartjie?

Formele assesseringDie Skeppende Kunste Taak vir die derde kwartaal kom uit

Aktiwiteit 1. Verwys na die Formele Assesseringsafdeling (Afdeling 3)

vir assesseringsriglyne vir die aktiwiteit.

Les 2 (Week 5)Aktiwiteit 2: Skep in 2D, wilde of mak diere en hulle omgewingLees die aktiwiteit se instruksies. Herinner leerders daaraan dat hulle versigtig oor die elemente van hulle komposisie (soos lyn, vorm, kleur, tekstuur, skakering, vorm en ruimte) moet dink voordat hulle aan die skildery begin werk. Laat hulle dit oorweeg om ten minste een stel komplementêre kleure in hulle werk te gebruik, en herinner hulle daaraan dat hulle die hele bladsy moet vol skilder.

Les 3 (Week 6)Leerders moet hierdie les gebruik om hulle skilderye te voltooi.

Begin die les deur kortliks die linodrukproses te verduidelik.

WENK

SKT

Maak seker dat leerders verstaan wat komple-mentêre kleure is, en watter effek komplementêre kleure op mekaar het.

WENK


Informele assesseringDie leerders kan hulle werk teen die klaskamermuur plak en tydens

’n klasbespreking daaroor kritiek lewer. Jy kan andersins die leerders

in pare of klein groepies laat werk sodat hulle mekaar se werk kan

assesseer. In hierdie geval moet jy in die klaskamer rondbeweeg en

ook op leerders se werk kommentaar lewer.

Remediëring

• Leerders sukkel soms om komplementêre kleure te verstaan. Jy kan hulle na die kleurwiel in die Leerdersboek laat kyk, en hulle dan hulle eie kleurwiele vir hulle penneblikkies laat maak.

• Jy kan leerders vra om voorbeelde te vind waar komplementêre kleure doeltreffend gebruik is in ’n skildery waarvan hulle hou. Hulle kan hulle voorbeelde vir die klas wys en verduidelik waarom hulle dink dat die komplementêre kleure uitstekend gebruik is.

UitbreidingLaat leerders die tegnieke navors waarmee linosneë gemaak word, waarna hulle hul eie linosneë maak.

Unit 14

Eenheid KleidiereLeerdersboek bladsy 304—306 Tydsduur: 2 uur



Onderwerp 2: Skep in 3D, wilde of mak diere• Vaardighede en tegnieke: erdeklei• Kunselemente: tekstuur, vorm, vasgelê deur modellering van wilde

of mak diere• Ontwerpbeginsels: vaslegging van bewustelike gebruik en

benoeming van kontras en proporsie in eie modelle van wilde of mak diere

• Ruimtelike bewustheid: vaslegging van bewustelike bewustheid van werk in ruimte, bv. besigtiging van model van voorkant, agterkant en sykante

• Gepaste gebruik van gereedskap


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• As jy nog nooit ’n kleidier gemaak het nie, is dit ’n goeie idee om

een vooraf te maak, sodat jy die leerders beter kan help.


HulpbronneLeerdersboek, bladsy 304–306; klei, plakkaatverf en verfkwaste; blare (vir Aktiwiteit 1); gereedskap soos stomp potlode, ou kombuismesse, plastiekmesse, plastiekvurke en tandestokkies; koerant of plastiek; plastiekhouers vir water; ou lappe, plastieksakke en kleefband


Onderrig die eenheidVerdeel die eenheid soos volg in vier halfuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 7 304 1

2 8 304—305 2

3 9 305 3

4 10 306 4

Les 1 (Week 7)Aktiwiteit 1: Skep in 3D, die sigbare wêreld

• Leerders moet hulle lessenaars met plastiek of koerant bedek sodat dit sal skoon bly.

• Die leerders kan nou blare versamel. Raai hulle aan om blare met interessante vorms te soek.

• Dit is raadsaam om die instruksies vir die aktiwiteit te gee voordat die leerders begin. As hulle sukkel om instruksies te volg, kan jy vir hulle wys hoe die aktiwiteit werk terwyl jy verduidelik.


• Jy kan die les afsluit deur toe te laat dat die leerders in die klas rondbeweeg sodat hulle mekaar se werk kan evalueer. Leerders bespreek die tegnieke wat hulle vir kleiwerk ontwikkel het, as voorbereiding vir Aktiwiteit 3 (dit kan ook as informele portuurassessering dien). Hulle moet hulle voltooide kleiwerk op ’n warm, droë plek (verkieslik in die son) los om droog en hard te word.

Les 2 (Week 8)Aktiwiteit 2: Skep in 3D, wilde of mak diereLeerders kan hierdie aktiwiteit individueel, in klein groepies, of tydens ’n klasbespreking oor elke vraag voltooi.

Les 3 (Week 9)Aktiwiteit 3: Skep in 3D, wilde of mak diere

• Begin die les deur leerders te herinner aan die kleiwerktegnieke wat hulle in die eerste kwartaal en in die eerste les van hierdie eenheid bespreek en geleer het.

• Leerders moet eers koerant en plastiek op die lessenaars sit om dit te beskerm, en daarna ook houers met water neersit.

• Maak seker dat leerders die instruksies vir kleiwerk verstaan, soos in die Leerdersboek aangegee.

• Terwyl jy die taak verduidelik, is dit dalk ’n goeie idee om te wys watter tegnieke gebruik word om die klei egalig te kry, hoe om afsonderlike stukke bymekaar te sit en teksture gemaak word.

• Leerders moet onthou om aan die komposisie van die hele werk te dink: hulle moet proporsie, hoe die verskillende dele van die beeld bymekaar en by die geheel pas, en die skepping van interessante negatiewe ruimtes in ag neem.

• Leerders moet ook onthou dat ’n beeld aan al die kante interessant

Begin die les deur leerders te vra of hulle enige idees het oor hoe mense die eerste keer ontdek dat hulle klei kan gebruik om beelde te skep.

WENK


moet wees, en dat die onderste deel van die beeld sterk genoeg moet wees om al die klei se gewig te dra. Hulle kan teksture en merke maak om hulle werk interessanter te maak.

• Laat die leerders vir die hele les aan hulle beelde werk As hulle aan die einde van die les nog nie klaar is nie, help hulle om dit klam te maak, in plastiek toe te draai en toe te plak sodat hulle dit gedurende die week, voor Les 4, kan klaarmaak.

• Sit die voltooide beelde op ’n sonnige plek om droog te word.• Jy kan die les afsluit deur toe te laat dat die leerders in die klas

rondbeweeg en na mekaar se werk kyk.

Les 4 (Week 10)Aktiwiteit 4: Skep in 3D, wilde of mak diere

• Voordat leerders begin verf, moet hulle die lessenaars met plastiek of koerant bedek sodat dit skoon kan bly.

• Leerders moet individueel aan hierdie aktiwiteit werk, maar hulle kan in klein groepies sit soos in Aktiwiteit 3.

• Moedig leerders aan om te dink oor hoe een kleur die ander kleure daaromheen kan beïnvloed (veral die invloed wat komplementêre kleure op mekaar het), en hoe die versigtige gebruik van patrone en merke hulle werk kragtiger kan maak.

• Die les kan afgesluit word deur die leerders kans te gee om in die vertrek rond te beweeg, mekaar se werk te bewonder en daarop kommentaar te lewer (dit is ’n nuttige vorm van informele portuurassessering).

AntwoordeAktiwiteit 1: Skep in 3D, die sigbare wêreldLeerders moet vier blaarafdrukke maak (elkeen in ’n afsonderlike stuk klei, sowat 1 cm dik).

Aktiwiteit 2: Skep in 3D, wilde of mak diere1. Antwoorde sal wissel. Leerders kan sê dat die kunstenaar werklike

diere noukeurig waargeneem en toe hulle vorms vereenvoudig het om die klei as medium te pas. Leerders kan andersins sê dat die kunstenaar nie vreeslik goed na werklike diere opgelet het nie, omdat die beelde dekoratief eerder as realisties moes wees.

2. Dit lyk asof die kunstenaar die ry kolletjies op die seekoei se rug gemaak het deur met iets skerps soos ’n tandestokkie, klein gaatjies in die klei te maak.

3. Sonder sy strepe sou die sebra ’n gewone perd wees.4. Antwoorde kan verskil. Aanvaar enige antwoord op voorwaarde dat

die leerders hulle menings kan regverdig. Die skilpad lyk asof dit die kortste bene het en die seekoei lyk asof dit die vetste lyf het.

Aktiwiteit 3: Skep in 3D, wilde of mak diereLeerders moes ’n kleidier gemaak het deur verskeie dele saam te voeg. Gedeeltes van die oppervlak moet merke en teksture op hê. Ideaal gesproke moes hulle die elemente van hulle komposisies versigtig oorweeg het: die negatiewe ruimte, volume, tekstuur en verhouding tussen die

Begin die les met ’n kort bespreking oor Ardmore Ceramics se kleibeelde en hoe kleur, patroon en tekstuur vir versiering gebruik is.

WENK


verskillende dele. Die beeld moet gedetailleerd en interessant wees wanneer dit van verskillende hoeke af bekyk word, nie net van voor af nie.Aktiwiteit 4: Skep in 3D, wilde of mak diereLeerders moes hulle kleidiere in ’n verskeidenheid kleure geverf het, met noukeurige aandag aan die verhouding tussen kleure, en die doeltreffende gebruik van teksture en patrone.


Aktiwiteite 1, 3 en 4: Die doel van hierdie aktiwiteite is dat

leerders kleiwerktegnieke moet leer en dit sal dus goed wees as

leerders die tegnieke wat hulle geleer het tydens ’n informele

klasbespreking kan bespreek. Jy kan al die leerders, of net ’n

handvol vrywilligers, vra om by te dra. Dit sou ook nuttig wees as

leerders in die vertrek kan rondbeweeg en na mekaar se werk kan

kyk sodat hulle die tegnieke wat die ander leerders gebruik het, kan

bespreek. Laat hulle dit op ’n geskikte oomblik tydens die les doen.

Aktiwiteit 2: Jy kan die antwoorde in hierdie Onderwysersgids

lees en dan vir leerders vra of hulle enige ander antwoorde het. Dit

is ’n goeie beginpunt vir ’n klasbespreking oor die antwoorde.

RemediëringLeerders kan dalk sukkel om kleidiere te maak. Vra hulle om eers die dier van hulle keuse te teken, en dan hulle tekening in die eenvoudigste moontlike geometriese vorms op te deel (’n kat se kop sal byvoorbeeld uit ’n sirkel met twee driehoeke daarop bestaan). Hulle moet dan hierdie tweedimensionele vorms in driedimensionele vorms verwerk (die sirkel en twee driehoeke in die tekening van die kat se kop sal ’n sfeer met twee klein piramides bo-op word).

Uitbreiding

• Fossielafdrukke word op ’n soortgelyke manier gemaak as die blaarafdrukke wat leerders in Aktiwiteit 1 gemaak het. Vra die leerders om fossiele na te vors en dan ’n paar ‘fossiele’ van hulle eie te maak deur dit uit stukke klei te krap. Hulle kan ook vorms skep deur verskillende voorwerpe in die klei te druk (verskillende groottes kringe kan byvoorbeeld gemaak word deur deksels van verskillende groottes in die klei te druk).

• Van die vroegste skrifstelsels (soos spykerskrif of hiërogliewe) is op kleitablette uitgekrap of in rots uitgekap. Leerders kan hulle eie alfabet of beeldskriftekens uitdink en dit uit plat stukke klei kerf. Wanneer die stukke klei droog is, kan leerders kleitablette ruil en probeer om mekaar se skrif te ontsyfer.

307WEEK 1 TERM 3

Kwartaal 4


Unit 11


Persoonlike en sosiale welsynONDERWERP 3: Gesondheid- en omgewingsverantwoordelikheid

Unit 12

Eenheid Bly veilig in verkeerLeerdersboek bladsy 310—312 Tydsduur: 1 uur



Gesondheid- en omgewingsverantwoordelikheid: Verkeersreëls tersaaklik vir padgebruikers: • Voetgangers en fietsryers• Passasiersgedrag• Spoorveiligheid



• Dink aan jou eie benadering tot verkeersveiligheid. Het jy self al ‘dit was byna’-gevalle gehad, en kon hulle vermy gewees het? Wanneer jy hierdie eenheid onderrig, kan jy die leerders van jou eie ervarings vertel.

Onderrig die eenheid• Jy kan die leerders reeds van die begin van die les betrokke

kry deur vir hulle te vra of hulle al ooit by ’n verkeersongeluk betrokke was en om dan ’n vrywilliger te kry wat bereid is om te verduidelik wat gebeur het.

• Bespreek dan die ‘Reëls vir voetgangers’ op bladsy 310, ‘Reëls vir fietsryers’ op bladsy 311, ‘Reëls vir passasiers’ op bladsy 311 en ‘Reëls vir spoorveiligheid’ op bladsy 311 van die Leerdersboek. Maak seker dat die leerders die redes vir hierdie reëls verstaan, omdat hulle dan meer geneig sal wees om dit te onthou en te gehoorsaam.


Aktiwiteit 1

• Hierdie aktiwiteit moet tydens ’n bespreking deur die hele klas voltooi word.

• Sodra jy die vrae in Aktiwiteit 1 bespreek het, kan die leerders aan Aktiwiteit 2 werk.





Aktiwiteit 2

• Leerders moet hierdie aktiwiteit in pare doen.• Jy kan die les afsluit met ’n bespreking van nog maniere om die

Waterveiligheidsbewustheid-veldtog te implementeer.


• Vraag 1: antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Leerders kan egter sake bespreek soos die feit dat hulle lang afstande moet stap omdat hulle familie nie openbare of privaat vervoer kan bekostig nie; hulle moet soms op veilige plekke oor gevaarlike paaie (selfs hoofpaaie) stap, omdat die veiligste oorgang te ver is om heen te stap; hulle ry taxi, maar voel soms dat die bestuurders swak bestuur; hulle ouers of versorgers neem hulle skool toe, maar om betyds in die oggend van die huis af te vertrek, is baie spanningsvol; hulle moet trein- of bus ry, maar dikwels is die treine of busse laat of daag glad nie op nie; of hulle behoort aan ’n saamryklub om by die skool en verskeie aktiwiteite en terug te kom.

• Vraag 2: antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Tydens die bespreking moet jy soveel as moontlik van die reëls vir voetgangers op bladsy 310 bespreek.

• Vraag 3: antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Beklemtoon dat wanneer hierdie reëls verbreek word, dit waarskynlik sal lei tot die dood of besering van ander. Wat motoriste betref, is die volgende die gevaarlikste optrede: spoed, onpadwaardige voertuie, versuim om veiligheidsgordels te dra, en om stoptekens of rooi verkeersligte te verontagsaam. Wat voetgangers betref, is die volgende die gevaarlikste optrede: om in die middel of aan die verkeerde kant van die pad te loop, om nie sigbaar genoeg vir bestuurders te wees nie, om in die pad te speel, en om oor die pad te stap op ’n niegeskikte plek (bv. om by ’n geparkeerde motor in die pad te stap en oor ’n hoofpad te wil stap) of op ’n ongeleë tyd (bv. om oor te stap wanneer die verkeerslig rooi is).

Aktiwiteit 2Klim van die sypaadjie af en beweeg tussen motors deur; dra nie ’n veiligheidsgordel nie.


Aktiwiteit 1: Die leerders se antwoorde op die vrae moet tydens

’n klasbespreking deur jou en die ander leerders bespreek word en

julle moet kommentaar daarop lewer.





Week 1


RemediëringNeem die leerders op ’n kort veldwerktoer waar julle oefen om veilig die pad te kruis en aan die regte kant te stap. Bespreek die padtekens en -merke wat hulle sien, asook wat die merke beteken. Dit kan heel nuttig wees om te vra of hulle kan sê waarom die munisipaliteit besluit het om spoedhobbels, verkeersirkels, stoptekens en verkeersligte op sekere plekke te gebruik in teenstelling met ander verkeerskalmerende metodes, en of hulle dink dat die verkeer op die doeltreffendste manier moontlik beheer word.

Uitbreiding

• Vra die leerders om te evalueer hoe veilig die paaie in die onmiddellik omgewing van die skool is, en of daar enige aangebring kan word om die paaie veiliger vir die leerders te maak. So byvoorbeeld, is die voetgangeroorgang ter wille van die leerders op die beste plek geleë? Moet die meeste leerders in die pad loop om by die skool te kom, of is daar ’n sypaadjie? As daar nie ’n sypaadjie is nie, kan daar een gebou word? Is daar baie leerders wat skool toe ry met hulle fietse, en indien wel, is daar ’n fietsbaan? As daar nie ’n fietsbaan is nie, kan daar een gebou word? As leerders wel moontlik verbeteringe identifiseer, lei hulle deur die proses om ’n versoekskrif aan die skool en munisipaliteit te skryf in ’n poging om hulle voorstelle in die praktyk uitvoering te gee.

• Vra die leerders om ’n eenvoudige ‘leerlinglisensie’ vir voetgangers, fietsryers en gebruikers van openbare vervoer uit te dink. Hulle kan dieselfde formaat gebruik as die leerlinglisensie wat die voornemende bestuurders moet slaag: geskrewe toets, gebaseer op veelvuldige keusevrae. Anders kan hulle ’n klasvasvrae hou oor padreëls en padveiligheid, en aan die wenspan ’n klein prysie toeken.

• Leerders kan ’n ‘vervoeroudit’ doen van die leerders in hulle skool, graad of klas. Hulle moet uitvind waar elke leerder woon, hoe hy/sy na en van die skool reis en op watter tye hulle vertrek. Vervolgens moet hulle dink aan maniere waarop vervoer veiliger en makliker vir die leerders gemaak kan word. As ’n aantal leerders wat byvoorbeeld van dieselfde plek af kom met die trein moet ry, kan hulle net sowel saamry. As ’n aantal leerders wat byvoorbeeld van dieselfde plek af kom skool toe gebring word deur hulle ouers, kan hulle moonlik ’n saamryklub vorm.


Leeswerk vir Week 1: Die ongelukLeerdersboek bladsy 313—314 Tydsduur: 30 minute



Lees oor verkeersreëls tersaaklik vir padgebruikers

VoorbereidingLees en maak jouself vertroud met die teks en vrae in die Leerdersboek. Dink hoe hierdie teks verband hou met die inhoud wat in Eenheid 2 gedek is.


Eenheid 2 geleer het. Maak ook seker dat die leerders die tekens van die volgende woorde ken: oorlaai, konsentreer, wegswaai, gly en steke. Beklemtoon die belangrikheid van verantwoordelike optrede wat skoolvervoer betref.

• Laat die leerders die storie op hulle eie of in pare lees. As daar leerders is wat sukkel om Afrikaans te lees, moet elkeen van hierdie leerders saam met ’n meer bevoegde leser in ’n paar geplaas word.

• Nadat die leerders kans gehad het om die teks een of twee keer te lees, lees die vrae in die raam op bladsy 314 van die Leerdersboek saam met hulle.

• Laat hulle toe om die vrae as ’n klas te beantwoord. Moedig ’n paar ander leerders aan om op elkeen van die vrae te antwoord.


of nie daarvan gehou het nie.2. Leerders moet daardie deel van die teks waarvan hulle die meeste

gehou het, identifiseer.





RemediëringSommige leerders in die Intermediêre Fase mag steeds hulp nodig hê om die oorgang te maak van leer om te lees na lees om te leer. Maniere om dit te doen:





• help leerders om die soort teks uit te ken voordat hulle begin lees• verduidelik aan leerders hoe om verskillende soorte tekste te

benader• leer nuwe of moeilike woordeskat aan voordat leerders begin lees• ontwikkel pre-leesvaardighede, soos om na prente te kyk, en om

opskrifte, onderopskrifte, onderskrifte, byskrifte en inligting in kassies te lees.

UitbreidingLaat die leerders tekens vir ’n taxi ontwerp wat lui: Geen staanplek nie en Geen geskreeu nie. Hulle kan ’n slagspreuk onder teken skryf.

Unit 13

Eenheid Bly skoonLeerdersboek bladsy 315—317 Tydsduur: 1 uur



Persoonlike en huishoudelike higiëne: • Persoonlike higiëniese items wat nie gedeel moet word nie • Plekke in die huis waar kieme broei


Onderrig die eenheid• Jy kan die leerders van die begin van die les af betrokke kry deur

hulle te vra waarom dit belangrik is om skoon te wees en die huis skoon te hou.

• Jy kan dan die ‘Persoonlike gesondheidswenke’ op bladsy 315 bespreek. Vra of hulle aan enige ander wenke kan dink om by die lys te voeg.


Aktiwiteit 1Hierdie aktiwiteit kan individueel, in pare of in klein groepies voltooi word. Sodra jy die leerders se antwoorde op Aktiwiteit 1 bespreek het, kan hulle aan Aktiwiteit 2 werk.

Aktiwiteit 2

• Hierdie aktiwiteit kan individueel, in pare of in klein groepies voltooi word. Elke leerder moet egter sy/haar eie antwoorde in sy/haar klaswerkboek skryf.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 315–317; kleurpotlode of kleurvetkryte (Aktiwiteit 1)


• Sodra die leerders Aktiwiteit 2 voltooi en jy die antwoorde met hulle bespreek het, kan jy Aktiwiteit 3 bekend stel deur hulle te vra watter take hulle by die huis doen en waarom hulle dink dat dit belangrik is om huiswerk te doen. Leerders kan dan met Aktiwiteit 3 begin.

Aktiwiteit 3Leerders moet hulle eie antwoorde in hulle werkboeke skryf, hoewel hulle individueel, in pare of in klein groepies kan werk om hulle antwoorde te bespreek.


• Leerders moet ’n tekening van ’n skoon en netjiese seun maak.• Leerders moet die stappe beskryf hoe Eric homself skoongemaak

het. Hulle moet ’n paar van die wenke wat in die ‘Persoonlike gesondheidswenke’-afdeling op bladsy 315 verskyn, insluit.

Aktiwiteit 2

• Persoonlike higiëniese items wat nie gedeel moet word nie: Deodorant (die aanrolsoort), naelknippers (vanweë bloedbesmetting), gesigwaslap, tandeborsel, handdoek, tandevlos, haarborsel.

• Persoonlike items wat gedeel mag word: Deodorant (die aanspuitsoort), tandepasta, sjampoe, skoenpolitoer, skoeneborsel, toiletpapier, seep.

Aktiwiteit 31. Antwoorde sal vanselfsprekend verskil, maar leerders sê dalk

iets soos ‘ek was skottelgoed na die Sondagmiddagete’, ‘ek gee die honde kos’, ‘ek maak die huisvullisdrom leeg’, ‘ek pas my babasussie in die middae op terwyl my ma by die werk is’ of ‘ek help my pa om die aandete voor te berei’. Die take van die ander lede in hulle huishouding sal ook verskil, maar leerders sê dalk ‘my ma was al die wasgoed en my pa doen al die kookwerk’, ‘my ma doen al die werk buite die huis en my pa doen die papierwerk’ of ‘my suster kook elke tweede aand, en my broer moet die skottelgoedwasmasjien volpak en leegmaak.’

2. Kieme kan op die volgende plekke uitbroei as dit nie dikwels en deeglik skoongemaak word nie: die opwasbak (veral as dit vol skottelgoed is) en die dienblad (ou kos verrot geleidelik en bakterieë vermeerder); die bed en beddegoed; die toilet; die stort en stortgordyn; die oorvol kosbuisvullisdrom en teëlvloer.

3. a. Die opwasbak vol skottelgoed en die dienblad moet elke paar uur skoongemaak word. As dit langer gaan neem om op te was, moet die borde afgespoel en die ou kos in die vullisdrom gegooi word om die hoeveelheid kos wat kieme en vlieë aantrek, te verminder. Die skottelgoed moet met ’n skottelgoedwasmiddel gewas word en die dienblad moet skoongemaak word met ’n lap en dienbladreiniger. ’n Bleikmiddel kan in die opwasbak gegooi word om dit te ontsmet as die aflooppyp sleg ruik.


Week 2


b. Die bed en beddegoed moet minstens een keer per week omgeruil word (meer dikwels as die persoon wat die bed gebruik, siek is of as dit baie warm weer is). Bedlinne en komberse moet met waspoeier gewas word.

c. Die toilet moet daagliks met toiletreiniger en die toiletborsel skoongemaak word. ’n Bleikmiddel kan ook in die toilet gegooi word om dit te ontsmet.

d. Die stort en die stortgordyn moet minstens twee keer per week skoongemaak word. Dit kan skoongemaak word met ’n skropborsel en ’n verdunde bleikoplossing.

e. Die oorvol kombuisvullisdrom met leeggemaak word sodra dit vol is – dit moet nie gebruik word tot dit wil oorloop nie. As dit nie oorgeloop het nie, moet die vullisdrom met ’n verdunde bleikmiddeloplossing en ’n skropborsel minstens twee keer per week skoongemaak word. Sodra dit skoon is, moet ’n nuwe swart vullissak dadelik daarin gesit word. Vullis moet nooit direk in die vullisdrom gegooi word nie.

f. Die teëlvloer moet minstens een keer per week skoongemaak word (meer dikwels as dit vuil is of as daar baie mense oor die vloer loop). Dit moet met ’n besem uitgevee word en daarna met ’n mop en teëlreiniger skoongevee word.

4. Daar is vanselfsprekend verskeie antwoorde moontlik. Leerders sê byvoorbeeld iets soos ‘wit asyn in plaas van duur skoonmaakmiddels kan gebruik word om oppervlakke en huishoudelike oppervlakke skoon te maak, want dit werk goed en is goedkoop’, ‘pak die skottelgoedwasmasjien dadelik uit nadat dit klaar gewas het, sodat vuil skottelgoed weer onmiddellik ingepak kan word en dit nie in die opwasbak ophoop nie’ of ‘wanneer jy wasgoed was, hang die hemde op klerehangers om droog te word. Op die manier word hulle byna sonder kreukels droog en word dan baie makliker gestryk’.


Aktiwiteit 1: Leerders moet hulle prente

vertoon waar die res van die klas dit kan sien, en

hulle moet verduidelik wat Eric gedoen het om

skoon te kom. Die ander leerders in die klas kan

verdere voorstelle maak wat Eric kon gedoen

het om sy persoonlike higiëne te verbeter.



vir hulle lees en hulle kan hulle eie antwoorde

nasien. As die leerders verskillende antwoorde

gee, vra hulle om te verduidelik hoe hulle

geredeneer het, maar wees sensitief met jou

terugvoer. Leerders kom dalk uit huise waar

dit nie higiënies is nie, of uit ’n arm omgewing

waar sekere toiletbenodigdhede eenvoudig

net onbekostigbaar is. Maak seker dat die

leerders verstaan waarom sekere persoonlike

items nie gedeel mag word nie.

Aktiwiteit 3: Vraag 1: leerders kan hulle

antwoorde in pare, in klein groepies of as die

hele klas bespreek ten einde die informele

portuurassessering van antwoorde te fasiliteer.

Vraag 2 en 3 kan op dieselfde manier as

vraag 1 hanteer word, of jy kan die antwoorde

vir hulle lees en hulle toelaat om hulle

eie antwoorde na te sien. As die leerders

verskillende antwoorde het, vra hulle om te

verduidelik hoe hulle geredeneer het.

Vraag 4: dit kan op dieselfde manier as

vraag 1 geassesseer word.


Remediëring

• Die begrippe ‘kieme’ en ‘bakterieë’ is redelik abstrak en vir die leerders moeilik om te verstaan, omdat hulle dit nie kan sien nie. ’n Vlugtige demonstrasie van kieme en bakterieë is om die leerders onder ’n mikroskoop te laat kyk na kos (bv. brood gedoop in melk). Vra die leerders of hulle enige bakterieë raaksien. Los die kos vir enkele ure op ’n plaat in die son en vra die leerders om dit dan weer onder die mikroskoop te bekyk. Hulle behoort te sien hoe vinnig die bakterieë vermeerder het. Daar is kort films oor ’n soortgelyke proses by die meeste biblioteke, of op YouTube of die Internet beskikbaar.

• Wys ’n paar basiese skoonmaaktegnieke vir die leerders (of vra ’n paar vrywilligers om dit te demonstreer). So byvoorbeeld, kan jy hulle wys om skottelgoed in warm seepwater te was en dan af te spoel voordat dit met ’n skoon vadoek afgedroog word of gelaat word om self droog te word. As die skottelgoed gelaat word om self droog te word, moet dit gepak word op ’n skoon plek waar vlieë nie kan kom nie.

• Wys leerders hoe om hulle hande behoorlik skoon te maak deur hulle naels te knip en skoon te hou, en hulle hande deeglik met seep en warm water te was, af te spoel en droog te maak.

Uitbreiding

• Vra leerders om navorsing te doen oor ’n paar van die siektes wat maklik as gevolg van swak higiëne versprei, en hoe goeie higiëniese toestande die verspreiding hiervan kan vertraag of voorkom. So byvoorbeeld, kan hulle buikloop, tifus, cholera en gewone verkoue of griep navors.

• Leerders kan ’n ‘beter higiëne’-veldtog by die skool loods. Hulle kan byvoorbeeld ’n aanbieding maak by skoolbyeenkomste oor die belangrikheid om hande te was, die behoorlike wegdoen van vullis, en hoe om die verspreiding van verkoue en griep te voorkom. Hulle kan plakkate om die skool en in die skoolbadkamers uitstal.

Leeswerk vir Week 2: Neem die vullis uitLeerdersboek bladsy 318—319 Tydsduur: 30 minute



Lees oor persoonlike en huishoudelike higiëne en eetgewoontes van kinders

VoorbereidingLees en maak jouself vertroud met die teks en vrae in die Leerdersboek. Dink hoe hierdie teks verband hou met die inhoud wat in Eenheid 3 gedek is.





in Eenheid 3 geleer het. Beklemtoon ook hoe vuil vullisdromme vlieë en rotte trek, wat op hulle beurt siektes versprei. Vra die leerders wat mense nog met hulle vullis kan doen as daar nie ’n versamelpunt in hulle gebied is nie (verbrand, begrawe in ’n diep gat, dit self verwyder)

• Laat die leerders die storie op hulle eie of in pare lees. As daar leerders is wat sukkel om Afrikaans te lees, moet elk van hierdie leerders saam met ’n meer bevoegde leser in ’n paar geplaas word.


• Laat hulle toe om die vrae in groepe van vier of vyf te beantwoord. Terwyl die leerders die vrae beantwoord, loop jy rond in die klas, luister na hulle antwoorde en help waar nodig.



hou, identifiseer.






UitbreidingMaak gebruik van afvalmateriaal en maak ’n modelkarretjie waarmee die seuns hulle vullissakke na die afvalhouer toe kan neem. Hulle moet die karretjie kan stoot.



Unit 14

Eenheid Jy is wat jy eetLeerdersboek bladsy 320—321 Tydsduur: 1 uur



Eetgewoontes van kinders: Uitwerking op tand- en mondhigiëne

VoorbereidingRaak bekend met die materiaal in hierdie eenheid deur die inligting en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.

Onderrig die eenheid• Jy kan die leerders van die begin van die les af betrokke kry deur

vir hulle die vrae boaan bladsy 320 te vra en ’n klasbespreking te hou om die antwoorde tydens ’n dinkskrum te behandel.

• Bespreek die kosgroepe onderaan bladsy 320, asook waarom elkeen noodsaaklik is vir goeie gesondheid.

• Die uitwerking wat ’n mens se dieet op jou tande en tandvleis het, moet ook bespreek word (hierdie inligting verskyn op bladsy 321 van die Leerdersboek).


Aktiwiteit 1

• Leerders moet vraag 1 en 2 individueel voltooi, en daarna saam met ’n maat aan vraag 3 werk.

• Sodra jy die leerders se antwoorde op Aktiwiteit 1 bespreek het, kan hulle aan Aktiwiteit 2 werk.

Aktiwiteit 2

• Hierdie aktiwiteit kan individueel, in pare of in klein groepies voltooi word. Elke leerder moet egter sy/haar eie antwoorde in sy/haar werkboek skryf.

• Sodra die leerders Aktiwiteit 2 voltooi en jy hulle antwoorde met hulle bespreek het, kan hulle Aktiwiteit 3 voltooi.

Aktiwiteit 3

• Leerders moet hulle eie antwoorde in hulle werkboeke skryf, hoewel hulle individueel, in pare of in klein groepies kan werk om hulle antwoorde te bespreek.

• Jy kan die les afsluit deur die leerders se antwoorde op Aktiwiteit 3 te bespreek.





Week 3


AntwoordeAktiwiteit 11.–2. Leerders moet ’n tekening maak van ’n bord met ’n gesonde

maaltyd daarop. Elk van die vier voedselgroepe moet saam met byskrifte op die prent verskyn. Die byskrifte lui byvoorbeeld: biefstuk (proteïen), aartappels (groente/koolhidrate/vitamine), wortels (groente/minerale/vitamine) en botter (vet) op die aartappel.

3. Leerders moet aan hulle maat verduidelik waarom hulle hierdie kossoorte vir die prente gekies het. Vanselfsprekend sal die leerders se antwoorde verskil, maar hulle sê dalk iets soos ‘ek kies my gunstelingkossoorte’, ‘aartappels, wortels en biefstuk lyk regtig goed saam op ’n bord omdat hulle kleure so verskil’ of ‘biefstuk is ’n baie goeie bron van proteïne, terwyl aartappels ryk aan vitamine en koolhidrate is’.

Aktiwiteit 22. Sizwe s’n is gesonder.3. ’n appel, ’n piesang, druiwe, bruinbrood, water (om te drink).4. ’n vleisvetkoek, krakelinge, ’n oliebol, lekkers en ’n bruisdrankie.

Aktiwiteit 3Antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Die volgende is ’n voorbeeldantwoord (elke kolom moet ook ’n gepaste illustrasie insluit) Leerders moet seker maak dat hulle gesonde middagetes beplan. Hulle middagetes moet die vier voedselgroepe bevat, met min indien enige gemorskos.

Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrydag

’n Stukkie koue boerewors, ’n koue gebakte aartappel, ’n appel en ’n stukkie kaas. ’n Kartonnetjie maas om te drink.

’n Hardgekook-teeier, twee vleis- smeertoebroodjies (volgraanbrood), ’n biltongstokkie en ’n nartjie. ’n Bottel drinkwater.

Twee tuna- mayonnaise- toebroodjies, drie wortelstokkies. ’n Kartonnetjie lietsjiesap.

Twee ham-en-kaas-toebroodjies (rogbrood), ’n perske en ’n kar-tonnetjie melk.

Volgraanpeusel-koekies, fetakaas en ’n bakkie pastaslaai. ’n Bot-teltjie appelsap.


Aktiwiteit 1: Nadat die leerders hulle

borde met gesonde maaltye bespreek het,

kan jy ’n paar vrywilligers vra om hulle

prente aan die klas te wys en te verduidelik.

Maak seker dat die maaltye wat hulle gekies

het, gesond is (geen gemorskos nie en al

vier voedselgroepe in matige hoeveelhede

verteenwoordig – vette en olies moet die

kleinste porsie uitmaak). Vra dat die klas

voorstel hoe die maaltye gesonder kan wees.



vir hulle lees en hulle kan hulle eie antwoorde

nasien. As die leerders verskillende antwoorde

het, vra hulle om te verduidelik hoe hulle

geredeneer het. Maak seker dat die leerders

verstaan waarom sekere kossoorte gesond is

en ander nie.


Aktiwiteit 3: Leerders kan hulle



portuurassessering van antwoorde te fasiliteer.

Vra dat die leerders die vier

voedselgroepe op hulle spyskaarte

identifiseer deur elke voedselgroep met

’n ander kleur te onderstreep. Hulle moet

nagaan of hulle spyskaart vir die dag elke

voedselgroep bevat en moet sorg dat hulle

nie groot porsies vette en olies insluit nie.

Hulle moet sorg dat hulle geen gemorskos

ingesluit het nie, en indien wel, net ’n klein

bietjie. Aangesien vog noodsaaklik vir die

gesondheid is, moet hulle seker maak dat

hulle ook ’n gesonde drankie as deel van hulle

daaglikse middagete ingesluit het. Hulle moet

ook seker maak of hulle minstens een item

vir elke dag op hulle spyskaart en in die regte

kolom vir die dag, ingeskryf het.

Remediëring

• Leerders vind dit soms moeilik om te verstaan onder watter voedselgroep die kossoorte ressorteer. Bring ’n groot houer met ’n verskeidenheid kossoorte uit verskillende voedselgroepe klas toe en bied die leerders die geleentheid om die voedselsoorte in die vier kategorieë te groepeer (hulle mag aan die begin hulle handboek gebruik om die kossoorte op te soek). Nadat die leerders dit gedoen het, kan jy hulle in spanne indeel en aan hulle verskillende kossoorte gee om in die vier groepe te verdeel. Die eerste span om die kossoorte reg te groepeer, is die wenner. As jy dit nie met werklike kos wil doen nie, kan jy prente van kossoorte gebruik.

• Vra die leerders om ’n week lank ’n kosdagboek te hou en alles wat hulle eet en drink daarin aan te teken. Aan die einde van die week moet hulle ontleed in watter groepe val die kos wat hulle geëet het; hulle moet veral aandag gee aan hoeveel gemorskos, suiker en vet hulle ingekry het. Hulle moet dan vir hulleself ’n paar ‘eetdoelwitte’ stel om hulle dieet te verbeter, sodat hulle in die toekoms gesonder kan eet.

Uitbreiding

• Vra leerders om navorsing te doen oor ’n paar van die siektes wat veroorsaak word deur swak eetgewoontes, soos suikersiekte, hartkwale en beroerte.

• Vra die leerders om navorsing te doen oor die moontlike gevolge as ’n mens eerder organiese kossoorte in plaas van chemies gekweekte kossoorte eet. Hulle kan ook navorsing doen oor geneties gemodifiseerde kos, asook die etiese, omgewings- en gesondheidsimplikasies van hierdie soort boerdery.

• As jou skool plek het, kan leerders groente (soos wortels of blaarslaai) of vrugte (soos aarbeie) op die skoolterrein plant. Groente kan op klein plekkies geplant word en ’n mens kan selfs herwinbare materiaal, soos ou motorbande, daarvoor gebruik. Die leerders kan navorsing doen oor verskillende mikro-boerderymetodes voordat hulle begin; die groente en vrugte wat hulle plant, kan gebruik word om hulle dieet te verbeter.


Leeswerk vir Week 3: Te veel!Leerdersboek bladsy 322—323 Tydsduur: 30 minute



Lees oor persoonlike en huishoudelike higiëne en eetgewoontes van kinders

VoorbereidingLees en maak jouself bekend met die teks en vrae in die Leerdersboek. Dink hoe hierdie teks verband hou met die inhoud wat in Eenheid 4 gedek is.


in Eenheid 4 geleer het. Maak ook seker dat die leerders die volgende woorde verstaan: sakgeld, ruil, lastig wees, tandarts en tandstopsels. Herinner die leerders daaraan om hulle tande te versorg.






hou, identifiseer.










UitbreidingVoer ’n ondersoek uit op die verskillende soorte tandepasta wat die klas gebruik.

5Eenheid ’n Gesonde omgewing, ’n gesonde

liggaamLeerdersboek bladsy 324—326 Tydsduur: 3 uur



Gesonde omgewing en persoonlike gesondheid: huis, skool en gemeenskap • Voorbeelde van ongesonde omgewings: besoedeling (lug, water en

land) insluitend onwettige stortingsterreine• Gevare van ’n ongesonde omgewing vir persoonlike gesondheid• Strategieë om die omgewing gesond te hou: bewaring van die

omgewing• Vier boomplantdag



1 4 324 1

2 5 325—326 2—3

3 6 326 4

Les 1 (Week 4)

• Jy kan die leerders van die begin van die les af betrokke kry deur hulle te vra om die woord omgewing te definieer en om te verduidelik waarom hulle dink dit is belangrik om na die omgewing om te sien. Bespreek dan die inligting en prente op bladsy 324 en 325, wat ’n goeie inleiding tot Aktiwiteit 1 is.


Aktiwiteit 1

• Hierdie aktiwiteit moet voltooi word tydens ’n bespreking/dinkskrum sodat ’n klaslys opgestel kan word van al die gesonde en ongesonde omgewings waarvan die leerders weet. Leerders moet verduidelik waarom sekere omgewings volgens hulle ongesond is.





Week 4


• Sodra jy die leerders se antwoorde op Aktiwiteit 1 bespreek het, kan jy die les afsluit met ’n bespreking van die uitwerking wat ’n besoedelde omgewing op ’n persoon se gesondheid het (die inligting verskyn op bladsy 325).

Les 2 (Week 5)

• Jy kan die les begin deur vir die klas ’n artikel te lees oor lugbesoedeling in Suid-Durban, of jy kan ’n vrywilliger vra om dit te doen. Sodra jy nagegaan het of al die leerders die artikel verstaan, verduidelik jy die proses van ’n debat.

• Voordat die leerders met die debat begin, moet jy hulle in twee spanne verdeel of hulle moet hulle eie twee spanne kies. Vertel aan elke span watter kant van die argument hulle verteenwoordig (die fabrieke of die gemeenskap). Wanneer hulle in spanne verdeel is, kan hulle tydens ’n dinkskrum al die argumente ten gunste van die kant wat hulle verteenwoordig, bespreek. Hulle moet ook dink aan die argumente wat die ander span waarskynlik gaan gebruik, en hoe hulle daarteen gaan argumenteer/dit as verkeerd bewys. Ten slotte, moet hulle hulle hoofsprekers kies. Voordat die bebat begin, word ’n spesifieke tyd aan die leerders afgestaan sodat hulle oor hulle argumente kan dink (15–20 minute is gewoonlik genoeg).

Aktiwiteit 2

• Daar is verskeie maniere om ’n debat te voer, maar die algemeenste is om elke hoofspreker van elke span (daar is gewoonlik drie of vier, en elke span moet dieselfde aantal sprekers hê) om die beurt te laat praat. Beperk die tyd wat elke spreker kan gebruik om sy/haar standpunte te stel (twee of drie minute word aanbeveel). Nadat elke spreker gepraat het, kry die gehoor (die oorblywende spanlede, wat hulle hande moet opsteek as hulle iets wil sê) kans om vir twee of drie minute te praat. Aanvaar ’n gelyke aantal punte uit die gehoor vir albei spanne. Wanneer sprekers en lede uit die gehoor standpunte stel, moet jy ’n telkaart vir die twee spanne hou. Die span met die meeste punte wen.

• Sodra die leerders Aktiwiteit 2 voltooi het, kan jy die aktiwiteit afsluit deur te sê wat jou beskouing oor die twee kante van die argument is.

Aktiwiteit 3Leerders moet hulle eie antwoorde in hulle werkboeke skryf, hoewel hulle in pare of in klein groepies kan werk om hulle antwoorde te bespreek.

Les 3 (Week 6)Bespreek die doel en voordele om bome te plant, asook Suid-Afrika se Boomplantweek. Dit is dalk ’n goeie inleiding tot Aktiwiteit 4.


Week 5


Aktiwiteit 4

• Leerders kan hulle radioadvertensie en plakkaat ontwerp deur individueel, in pare of in klein groepies te werk. Dit sou egter prakties die beste wees as hulle in pare of in klein groepies werk.

• Jy kan die les afsluit deur te luister na die radioadvertensies en om die leerders se plakkate te bespreek.

AntwoordeAktiwiteit 11. Antwoorde sal vanselfsprekend verskil, maar die leerders kan iets

sê soos ‘die strand by Witsand’, ‘Fairy Glen se woud af met die pad’ of ‘die skoolterrein’.

2. Antwoorde kan verskil, maar die leerders sê dalk ‘die munisipale vullishoop is vol afval en vrot goed wat jou baie siek kan maak’, ‘wanneer die kinders in die kanaal speel wat langs ons woonbuurt verbyloop, kry hulle erg diarree van die besoedeling’, of ‘die besoedelde rivier wat langs die skool verbyvloei, is vol rioolwater’.

Aktiwiteit 2

• Standpunte ten gunste van die fabriek: Hulle kan argumenteer dat hulle nie die wet oortree nie en voldoen aan al die wetlike vereistes om die omgewing te beskerm; hulle dra by tot die plaaslike ekonomie en as hulle sou sluit, sal baie mense hulle werk verloor; hulle vergoed enige werker wat siek of beseer word omdat hy/sy by die fabrieke werk; nie een van hulle produseer op hulle eie genoeg gifstowwe om gesondheidsprobleme te veroorsaak nie; mense kry nie net asma of kanker in besoedelde omgewings nie, en gevolglik is daar geen bewys dat die lugbesoedeling deur hulle fabrieke die oorsaak van asma of kanker is nie; om sogenaamde ‘skoon’ brandstof te gebruik, sal so duur wees dat die fabrieke nie in staat sal wees om teen ’n wins bedryf te word nie en sal dan moet sluit, wat weer ’n negatiewe uitwerking sal hê op die mense wat afhanklik is van hulle vir werk.

• Standpunte ten gunste van die gemeenskap: Die gemeenskap kan redeneer dat die fabrieke hulle gesondheid asook dié van hulle kinders nadelig beïnvloed; dat hulle lugbesoedeling kan verminder of uitskakel as hulle skoner brandstof gebruik; dat hulle bedrywig moet wees in ’n gebied wat nie so dig bevolk is nie; selfs al skep die fabrieke werk en stimuleer die ekonomie, maar die mense sterf aan siektes soos kanker, is die prys om die fabriek in bedryf te hou, te groot; die fabriekseienaars moet verantwoordelik gehou word vir die skade wat hulle aan mense se gesondheid aanrig, en hulle dienooreenkomstig vergoed of hulle mediese koste betaal.

Aktiwiteit 31. Antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Leerders kan dalk sê dat

die strate waar hulle woon altyd vuil en vol rommel is, of dat die plaaslike rivier besoedel is met chemikalieë, afkomstig van die fabrieke in die gebied.


Week 6


2. Oplossings sal vanselfsprekend verskil, afhangende van die probleme wat geïdentifiseer is. Korttermynoplossings is oplossings wat vir ’n paar weke of maande help, terwyl langtermynoplossings vir ’n jaar of langer sal duur en selfs die probleem permanent sal oplos. Wat die rommelstrooiing in vraag een betref, is een korttermynoplossing die organiseer van gereelde rommeloptelritte deur die gemeenskap, of om vullisdromme dieselfde afstand uit mekaar langs die paaie te plaas. ’n Langtermynoplossing sou wees om die mense te leer van die negatiewe uitwerking van rommel en om hulle iets te betaal om eerder te herwin as om rommel te strooi (begin bv. kontantterug-programme vir glas- of metaalafval, in samewerking met ’n geskikte welsynsorganisasie of NRO).

Aktiwiteit 4Leerders moet ’n radioadvertensie vir Nasionale Boomplantweek skep, waarin hulle vertel wat Nasionale Boomplantweek beteken en dat elkeen wat daarby betrokke raak, ook daarby kan baat. Hulle moet ook ’n plakkaat ontwerp om Boomplantweek te bevorder.


Aktiwiteit 1: Aangesien hierdie aktiwiteit

uitgevoer word as ’n klasbespreking/

dinkskrum, moet leerders aangemoedig word

om terugvoer te gee oor die onderskeie

voorstelle wat tydens die bespreking gemaak

is. Informele portuurassessering moet ’n

integrale deel van die klasbespreking vorm.

Aktiwiteit 2: Terwyl die hoof- en

vloersprekers namens elke span praat, teken

jy punte aan op die bord of ’n stuk papier

wanneer daar ’n tersaaklike of oortuigende

standpunt gestel word. As jou klas vol

selfvertroue is, kan jy die punte aanteken

waar die leerders dit kan sien, sodat hulle

kan tred hou met wie wen namate die debat

vorder. Dit voeg ’n element van pret en

kompetisie by die debat, maar is slegs

doeltreffend as die leerders dit geniet om te

debatteer en in die openbaar te praat. Moenie

punte toeken vir herhaling, nietersaaklike of

teenstrydige standpunte nie. Die span met

die meeste punte wen.

Aktiwiteit 3: Leerders kan hulle



portuurassessering van antwoorde te

fasiliteer.

Aktiwiteit 4: Leerders moet hulle

radioadvertensie vir die klas opvoer en hulle

plakkaat uitstal. Hulle kan dan versoek dat

die klas opbouende terugvoer gee as ’n vorm

van informele portuurassessering.

Remediëring

• Laat die leerders op die skoolterrein en die gebied onmiddellik om die skool stap. Moedig hulle aan om al die bronne van besoedeling wat hulle raaksien, te identifiseer en verduidelik watter gevolge hierdie besoedeling vir die gemeenskap inhou.

• Wys vir die leerders die dokumentêre film ‘An Inconvenient Truth’ onder spelleiding van Davis Guggenheim. Die film handel oor die voormalige Amerikaanse vise-president Al Gore se veldtog om mense bekend te stel aan die oorsake en gevolge van aardverwarming. Die film behoort verkrygbaar te wees by ’n


goeie videowinkel, terwyl uittreksels daarvan op die Internet in die vorm van YouTube-snitte beskikbaar is.

Uitbreiding

• Vra leerders om die implikasie van sommige omgewingsdebatte wat tans gevoer word, na te vors en om hulle bevindings met die klas te deel. So byvoorbeeld, kan hulle kyk na die implikasies van breking in die Karoo, of Suid-Afrika nog geld in kernkrag moet belê, of oor watter keuses Suid-Afrika beskik wat alternatiewe energiehulpbronne betref.

• Leerders kan ’n ‘koolstofvoetspoor’-oudit van hulle skool of huis doen en kyk waar elektrisiteit of brandstof gebruik word (aangesien die gebruik van elektrisiteit en brandstof bydra tot die hoeveelheid kweekhuisgas in die aarde se atmosfeer), en hoe energieverbruik verminder kan word. Hulle kan ook ander aktiwiteite wat kweekhuisgasse oplewer, ondersoek (bv. om rooivleis te eet, aangesien beesboerdery ’n hoofbron van koolstofdioksiedvrystelling is).

• Vra dat die leerders ’n pamflet saamstel met die ‘tien belangrikste wenke’ om die omgewing te red. Dit kan die volgende insluit: raad oor enige geskikte manier om die uitwerking wat elke individu op die omgewing het, te verklein, om byvoorbeeld nie plastieksakke vir inkopies te gebruik nie, hoe om water te bespaar, watter vis moet in ’n restaurant bestel moet word (etlike spesies word bedreig, maar word steeds gevang en geëet), en maniere om elektrisiteit te bespaar.

• Leerders kan hulle eie tak van die ’90 by 2030’-klub stig met die doel om Suid-Afrika se koolstofvoetspoor (die hoeveelheid koolstofdioksied wat geproduseer word) teen 2030 met 90% te verklein. Verdere inligting om by hierdie organisasie aan te sluit en hoe leerders ’n betekenisvolle bydrae kan maak om die probleem van aardverwarming aan te spreek, is beskikbaar op die Internet by http://www.90x2030.org.

Leeswerk vir Week 4: Die vullishoopLeerdersboek bladsy 327—328 Tydsduur: 30 minute



Lees oor gesonde omgewings en persoonlike gesondheid

VoorbereidingLees en raak vertroud met die teks en vrae in die Leerdersboek. Dink hoe hierdie teks verband hou met die inhoud wat in Eenheid 5 gedek is.




in Eenheid 5 geleer het. Maak seker dat die leerders die volgende woorde verstaan: verrottend, skeermesse, spuitnaalde en braking. Voordat hulle die teks lees, vra die leerders watter gevaarlike goed daar dalk op ’n vullishoop kan wees.




Antwoorde 1. Ja/nee. Die leerders moet sê waarom hulle van die teks gehou het


hou, identifiseer.







UitbreidingLaat die groepe navors (by ouers, bure, plaaslike regering) wat met vullis in hulle gebied gebeur, hoeveel vullishope daar is, en wat mense nie op gewone vullishope moet stort nie. Hulle kan hulle bevindings voor die klas aanbied.

Leeswerk vir Week 5: Die fietsLeerdersboek bladsy 329—330 Tydsduur: 30 minute










in Eenheid 5 geleer het. Wys ook daarop dat vullishope groot gebiede beslaan, wat vir ander doeleindes gebruik kan word. Deur herwinning en hergebruik maak ons beter gebruik van al ons grond en ander hulpbronne.






hou, identifiseer.






UitbreidingVoer ’n klasondersoek uit van watter families glas, plastiek, blikkies en papier herwin. Dink daaraan om ’n herwinningsprojek by jou skool te begin. Die geld wat gemaak word, kan gebruik word om boeke te koop.




Leeswerk vir Week 6: Êrens om te speelLeerdersboek bladsy 331—332 Tydsduur: 30 minute




VoorbereidingLees en raak vertroud met die teks en vrae in die Leerdersboek. Dink hoe hierdie teks verband hou met die inhoud wat in Eenheid 5 gedek is.


in Eenheid 5 geleer het. Maak seker dat die leerders weet van die gevare van gebreekte glas, geroeste metaal en die ander gevaarlike voorwerpe in die prent. Enige opruiming moet onder toesig van volwassenes geskied.






hou, identifiseer.











UitbreidingIdentifiseer ’n gebied by jou skool wat jy in ’n tuin of speelruimte kan omskep. Laat die groepe vorendag kom met ’n geskrewe en/of geïllustreerde plan hoe om dit te doen.

Unit 16

Eenheid MIV en VigsLeerdersboek bladsy 333—336 Tydsduur: 2 uur



MIV- en Vigs-opvoeding: basiese feite insluitend hantering van bloed • Basiese verduideliking van MIV en Vigs• Oordrag van MIV deur bloed• Hoe MIV nie oorgedra word nie• Hoe om jouself teen infeksie deur bloed te beskerm


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Oorweeg jou eie benadering tot MIV en Vigs en wat die

uitwerking van MIV en Vigs op jou gemeenskap is. Hierdie eenheid moet met groot sensitiwiteit onderrig word, omdat mense met MIV en Vigs dikwels veroordeel en gekritiseer word omdat hulle die siekte het. Dit is egter heel moontlik dat een of meer van jou leerders MIV-positief is en die siekte opgedoen het op maniere wat heeltemal buite sy/haar beheer was (bv. as gevolg van misbruik of moeder-tot-kind-oordrag). Sommige leerders se vriende en familie wat die siekte gehad het, is dalk reeds oorlede. Dit is noodsaaklik dat mense met MIV en Vigs nie veroordeel word nie, maar eerder met deernis en respek behandel word.


1 7 333—335 1

2 8 335—336 2

Les 1 (Week 7)

• Jy kan die les begin met ’n informele bespreking van Vigs, die oorsake daarvan, die uitwerking wat dit op individue en gemeenskappe het, en die maniere waarop oordrag verhoed kan word.

• Lees die inligting op bladsy 333–335 saam met die leerders.• Leerders kan dan Aktiwiteit 1 voltooi.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 333–336; A4-papier; koki-penne, kleurvetkryt of kleurpotlode


Aktiwiteit 1

• Hierdie aktiwiteit kan individueel, in pare of in klein groepies voltooi word. Die leerders moet hulle antwoorde neerskryf.

• Jy kan die les afsluit deur na te gaan of die leerders begryp watter stellings waar en watter onwaar is, en waarom dit die geval is.

Les 2 (Week 8)

• Jy kan die les begin met ’n bespreking van die voorkoming van Vigs en hoe leerders hulleself kan beskerm om Vigs op te doen wanneer daar bloed ter sprake is.

• Leerders kan dan aan Aktiwiteit 2 werk.

Aktiwiteit 2

• Hierdie aktiwiteit kan individueel, in pare of in klein groepies voltooi word.

• Jy kan die les voltooi deur leerders toe te laat om mekaar se pamflette te bewonder en te bespreek.

AntwoordeAktiwiteit 11. a. Onwaar – MIV is ’n virus wat Vigs veroorsaak.

b. Onwaar – MIV sterf gou af in lug. As iemand besmette Vigs-bloed aan sy/haar hande gekry het, sal die virus slegs vir ’n baie kort rukkie oorleef – dit sal nie aanhou ‘lewe’ onder sy/haar vingernaels nie.

c. Onwaar – MIV word slegs oorgedra deur liggaamsvog, soos semen, bloed en moedersmelk. Dit word nie deur speeksel oorgedra nie. Die enigste manier waarop ’n oopmondsoen tot MIV-besmetting kan lei, is as albei persone ’n oop seer of wond in die mond het; die gevaar van besmetting as gevolg van hierdie soort soen is uiters klein.

d. Waar – MIV word hoofsaaklik oorgedra deur besmette bloed, en deur naalde of skeermesse te deel, wat beteken dat bloed direk van een persoon na ’n volgende oorgedra word.

e. Waarf. Waarg. Onwaar – ’n persoon wat MIV het, hoef geen simptome

van die siekte te toon nie. Hulle is dalk so gesond dat hulle nie eers besef dat hulle besmet is nie, en gevolglik hou hulle vir ’n lang tyd aan om mense te besmet totdat hulle Vigs ontwikkel. Daarom is dit noodsaaklik dat soveel moontlik Suid-Afrikaners vir MIV getoets word om uit te vind wat hulle MIV-status is.

h. Onwaar – daar is geen manier om van MIV ontslae te raak nie.

i. Waar – moeders met MIV kan die siekte aan hulle babas oordra. As hulle egter goeie mediese behandeling voor, tydens en na die geboorte ontvang, is dit baie onwaarskynlik dat die baba MIV sal kry. MIV-positiewe moeders skenk nie altyd aan MIV-positiewe babas geboorte nie.



Week 7



Week 8


j. Onwaar – daar is geen genesing vir Vigs nie. Al wat die antiretrovirale middels doen, is om die liggaam te help om die MIV-virus te beveg sodat dit nie so gou oorgaan tot Vigs nie. Wanneer ’n persoon eers MIV het, is daar geen genesing nie. Die siekte kan slegs vertraag word.

Aktiwiteit 2Leerders moet ’n pamflet skep oor MIV/Vigs wat die feite oor Vigs verstrek, verduidelik wat MIV is, hoe MIV opgedoen word, die mites rondom MIV, en die maniere waarop mense hulleself teen MIV-besmetting kan beskerm. Hulle moet die inligting op bladsy 335–336 gebruik om hierdie aktiwiteit te voltooi.


Aktiwiteit 1: Jy kan die antwoorde vir

die leerders lees en hulle kan hulle eie werk

nasien. As die leerders ’n ander antwoorde

gee, vra hulle om te verduidelik hoe hulle

geredeneer het, en maak seker dat hulle weet

waarom hulle antwoorde verkeerd is.

Aktiwiteit 2: Vra die leerders om hulle

pamflette uit te ruil en te lees wat die ander

geskryf het. Hulle moet seker maak dat al

die inligting in die pamflette reg is, dat die

belangrikste inligting verskaf is en dat hulle

opbouende terugvoer gee oor die manier

waarop die pamflet geskryf en uitgelê is.

Remediëring

• Nooi ’n gemeenskapsverpleegster of -dokter na jou skool en vra hulle om te verduidelik hoe Vigs versprei en hoe Vigs-besmetting voorkom kan word. Leerders moet aangemoedig word om hulle vrae neer te skryf sonder om hulle name op die bladsy te skryf. Hierdie vrae moet voor die tyd aan jou sprekers gegee word, sodat hulle hulle antwoorde kan voorberei. Deur toe te laat dat die leerders hulle vrae naamloos stel, kan hulle enige vraag stel sonder om ongemaklik of bang te voel.

• Demonstreer hoe bloedverspilling hanteer moet word. Jy kan tamatiesous of water met rooi voedselkleursel in, as plaasvervanger van die bloed gebruik. Maak seker dat jy ’n paar rubberhandskoene of skoon plastieksakke in jou klaskamer het, en maak seker dat die leerders weet waar dit gebêre word. Nadat jy gedemonstreer het hoe om bloedverspillings te hanteer, moet die leerders toegelaat word die proses te oefen deur van die nagemaakte bloed te gebruik. Hulle kan in pare of in klein groepies werk, waar een leerder die ‘besering’ het en die ander dit met veiligheid behandel.

Uitbreiding

• Vra leerders om navorsing te doen oor sommige van die huidige teorieë oor die ontstaan van Vigs en die vordering wat gemaak is (of nie gemaak is nie) om ’n Vigs-entstof te ontwikkel. Hulle kan hulle bevindings vir die klas aanbied.


• Vind uit watter plaaslike welsynsorganisasies mense met Vigs ondersteun en moedig leerders aan om betrokke te raak by hierdie organisasies. Hulle moet uitvind watter soort hulp hulle kan verleen.

• Leerders kan navorsing doen oor ’n ‘Vigs-held’ (iemand wat ’n kragtige en goeie woordvoerder namens Vigs-slagoffers is, soos Nkosi Johnson of mense wat die moed het om ander te vertel dat hulle MIV-positief is, ten einde die stigma wat bestaan teen mense met Vigs, te beveg). Hulle moet ’n kort aanbieding oor hierdie persoon asook sy/haar boodskap voor die klas lewer. Die volgende is ’n nuttige webwerf vir navorsing: http://www.aidsconsortium.org.za/heroes.html.

Leeswerk vir Week 7: André se storieLeerdersboek bladsy 337 Tydsduur: 30 minute



Lees basiese feite oor MIV en Vigs



Eenheid 6 geleer het. Herinner ook die leerders daaraan dat baie mense wanbegrippe oor Vigs het.






hou, identifiseer.











UitbreidingMaak ’n dagboekinskrywing vir André op die dag toe hy met Stu gepraat het en by sy ma gehoor het dat sy Vigs het. Sê hoe hy voel en wat hy uitgevind het.

Leeswerk vir Week 8: André en Stu vind uitLeerdersboek bladsy 338—339 Tydsduur: 30 minute



Lees basiese feite oor MIV en Vigs



Eenheid 6 geleer het. Maak ook seker dat die leerders duidelik kan sê wat die verskil tussen MIV en Vigs is, voordat hulle die teks lees. Wys daarop dat MIV-positiewe mense jare kan leef voordat hulle Vigs kry, mits hulle na hulle gesondheid omsien en medikasie ontvang.





of nie daarvan gehou het nie.2. Leerders moet een gedeelte van die teks waarvan hulle die meeste

gehou het, identifiseer.











UitbreidingLaat die groepe navorsing doen en verskillende aspekte van MIV/Vigs neerskryf. Bronne kan wees: kliniekpamflette, koerant- en tydskrifartikels, boeke en inligting op die Internet. Hulle kan hulle bevindings voor die klas aanbied.


Hierdie aktiwiteite bied leerders ’n geleentheid om konsepte en vaardigheide wat gedurende Kwartaal 4 geleer is, te konsolideer. Leerders kan dit in die klas of as huiswerk doen. Daar word voorgestel dat hulle die aktiwiteite individueel voltooi as ’n vorm van selfassessering.


Aktiwiteit 1Die volgende reëls word oortree: • Oor die pad stap deur tussen geparkeerde motors deur• Oor die pad stap deur van agter ’n geparkeerde bus/taxi uit te kom• Klim uit ’n taxi op die verkeersbaan van ’n pad.• Hardloop oor ’n pad terwyl die verkeer aankom.• Loop nie by ’n voetgangeroorgang oor die pad nie, of wag nie vir

die groen mannetjie (verkeerslig) nie.• Ry fiets in die middel van die pad en nie op die fietsbaan nie• Jaag die hond oor die pad• Loop nie op die sypaadjie nie• Kyk nie na aankomende verkeer nie; ry op skaatsplank in die pad • Ry reg voor ’n motor oor ’n motorpad • Nie te stop en te kyk wanneer jy by ’n sebraoorgang oor die pad

stap nie.

Aktiwiteit 2Antwoorde sal ’n bietjie verskil. Wat getoon word, is ’n voorbeeldantwoord, met die minimum vereistes.



1. Hare: moet minstens een keer per week met sjampoe gewas word. ’n Opknapper kan ook gebruik word, indien nodig. Dit moet dikwels genoeg gesny word sodat dit netjies lyk (hoe dikwels, hang van die persoon af – sommige style en soorte hare moet meer gereeld as ander s’n gesny en gestileer word). Dit moet elke oggend geborsel en in ’n styl gekam word en gedurende die dag netjies gemaak word, indien nodig.

2. Liggaam: moet minstens een keer per dag met seep en water gewas word. As dit ’n baie warm dag is, of as die persoon vermoeiende liggaamlike oefening gehad het, soos sport of tuinwerk, moet die liggaam so gou as moonlik gewas word om sweet en liggaamsreuk te verwyder.

3. Tande: moet geborsel word sodra jy opstaan in die oggend en net voor jy gaan slaap in die aand (nadat al die kos van die dag geëet is). Tande moet met tandepasta en ’n tandeborsel gewas word en daarna gevlos word. ’n Mondspoelmiddel vir ’n vars asem, kan ook gebruik word.

4. Skoene: moet skoongemaak en gepoleer word wanneer hulle vuil en aangepak is. Skoene wat elke dag gedra word (bv. skoolskoene) moet minstens een keer per week met skoenpolitoer en ’n skoeneborsel of lap skoongemaak word.

5. Klere: moet skoon en netjies gehou word. Klere moet met waspoeier gewas word en gestryk word, indien nodig.

6. Bed: die linne moet minstens een keer per week omgeruil word (meer dikwels as die persoon wat die bed gebruik, siek is) en met waspoeier gewas word.

7. Badkamer: die bad of stort moet elke keer nadat dit gebruik is, afgevee word. Gebruik ’n skoonmaakspons en bad- of stortreiniger (of ’n oplossing van wit asyn). Verdunde bleikmiddel kan in die aflooppype gegooi word om hulle te ontsmet. Wasbakke en toilette wat gereeld gebruik word, moet daagliks skoongemaak word. Wasbakke word op dieselfde manier as baddens skoongemaak. Toilette moet met ’n toiletborsel en -reiniger skoongemaak word. Verdunde bleikmiddel kan ook in die toiletbak gegooi word om dit te ontsmet.

8. Vullisdrom: vullisdromme moet gereeld leeggemaak word namate hulle vol word, of sodra hulle begin sleg ruik. Hulle moet ook minstens een keer per week met ’n skropborsel geskrop en verder met ’n verdunde bleikmiddeloplossing uitgespoel word. As hulle sleg ruik, moet hulle meer dikwels skoongemaak word.

9. Kombuisopwasbak: vuil skottelgoed moet in warm, seepwater gewas word, en dan afgespoel en afgedroog word. Die opwasbak moet na elke was met warm water en seep skoongespoel word, en een keer per dag met ’n verdunde bleikmiddeloplossing uitgevee word.

10. Kombuisblad: die kombuisblad moet minstens een keer per dag met ’n oppervlakreiniger of verdunde asynoplossing afgevee word. Dit moet meer dikwels afgevee word as dit vuil is, en altyd skoongemaak word voor en na die voorbereiding van kos.


Aktiwiteit 31. 1. Antwoorde sal vanselfsprekend verskil. Leerders kan iets sê soos

‘Saterdag het ek spek en eiers vir ontbyt geniet, slaai en braaivleis vir middagete, en tamatiesop en roosterbrood vir aandete. Sondag het ek pap vir ontbyt geniet, gebraaide hoender en groente vir middagete, ’n sjokoladeroomys in die agtermiddag, en ’n hamburger en slaai vir aandete.’ Leerders moet ’n lys maak van al die kos wat hulle die afgelope naweek geëet het.

2. Leerders moet die kos wat hulle geëet het, in vier hoofvoedsel-groepe verdeel: vette en olies; vrugte en groente; proteïne; en koolhidrate. Sommige kossoorte behoort tot meer as een groep (bv. aartappels is sowel groente as koolhidrate). In hierdie geval moet die leerders besluit watter groep die sterkste deur die kossoort verteenwoordig word (aartappels sal dus onder die koolhidraatgroep ressorteer).

3. Leerders moet kyk watter voedselgroep die grootste hoeveelheid kossoorte bevat (let wel: nie die meeste gelyste items nie). So byvoorbeeld, kan hulle sê dat proteïne die kossoort is waarvan hulle die meeste geëet het, en dat vette en olies die kossoort is waarvan hulle die minste geëet het; of dat hulle die meeste vette en olies geëet het, terwyl vrugte en groente die kossoort was waarvan hulle die minste geëet het.

4. Antwoorde sal van leerder tot leerder verskil. As die leerders ’n gebalanseerde dieet volg, sal dit die vier hoofvoedselgroepe bevat. Die grootste gedeelte van hulle dieet (minstens een derde) sal uit vrugte en groete bestaan, en die res uit koolhidrate en proteïene. Vette en olies sal ’n klein deeltjie van hulle dieet vorm.

5. Borsel hulle twee keer per dag/Drink slegs ’n paar soet drankies en eet slegs enkele soetgoed.

Aktiwiteit 41. Antwoorde sal verskil, maar van die antwoorde kan wees: leë

bottels en sakkies veroorsaak die dood van klein diertjies wat daarin beland en nie weer kan uitkom nie. Plastieksakke kan diere op land en in die water versmoor. Brandende sigaretstompies en vuurhoutjies kan ’n vuur laat ontstaan. Verrottende afval lok siektedraende peste, soos rotte en vlieë. Gebreekte glas en leë blikkies kan mense en diere sny. Wanneer hierdie afval uiteindelik ontbind, stel dit giftige chemikalieë in die grond en water vry.

2. Leerders kan verskeie voorstelle maak, waar sommige sal wees: moet nooit rommel strooi nie; herwin papier, plastiek en glas; maak kompos van geskikte organiese afval.

Aktiwiteit 5Leerders moet een van maats se stellings kies en aan die spreker ’n brief skryf waarin hulle verduidelik hoe hulle voel oor wat daar gesê is. Dit moet duidelik wees of hulle saamstem met wat die spreker gesê het, of nie. Hulle antwoord moet toon dat hulle presies verstaan wat MIV/Vigs is, asook wat die oorsake en gevolge van die siekte is. Hulle brief moet deernis en medelye met die MIV/Vigs-lyer toon.


LiggaamsopvoedingMODULE 4: Atletiek

Unit 11

Eenheid Baan- en veldnommersLeerdersboek bladsy 343—347 Tydsduur: 1 uur



• Deelname aan basiese veld- en baanaktiwiteite in atletiek of aan swemaktiwiteite

• Veiligheidsmaatreëls gedurende atletiek- of swemaktiwiteite


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Omdat die fokus hierdie kwartaal op atletiek is, sal jy elke dag

die baan gebruik. As jy nie toegang tot ’n vooraf gemerkte baan het nie, sal jy die toepaslike afstande moet uitmeet. Doen so met behulp van ’n maatband of meterstok en merk die Begin- en Eindstreep met keëls of bakens.

• Kyk na ’n uittreksel van ’n atleet wat spiesgooi. Dit sal dit baie makliker maak om die tegniek te verstaan en te onderrig.

Onderrig die eenheidStel die module aan die leerders bekend deur die inligting oor atletiek in die Leerdersboek saam met hulle te lees.

Aktiwiteit 1: OpwarmingDie opwarming bestaan uit twee minute van stadige draf en agt minute van strek. • Leerders moet vir twee minute om die veld of saal draf. As

onderwyser is dit jou taak om hulle aan te moedig en te keer dat hulle bloot ophou of stap.

• Wanneer jy met die strekke begin, demonstreer en tel 16 sekondes hardop uit. Elke strekoefening moet vir 16 sekondes aan beide die linker- en regterkant gehou word. Staan gesig na die son gekeer, met leerders wat in ’n perdeskoen direk na die onderwyser kyk. Elke kind moet genoeg ruimte hê om gemaklik op sy/haar eie te beweeg. Elke kind moet jou kan sien en hoor.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 343–347; werpspies; maatband; keëls om Begin- en Eindstreep te merk; video of DVD-uittreksel van werpspies wat gegooi word (opsioneel)



• Omdat julle met vakansie was, moet jy seker maak dat die leerders die veiligheidsreëls ken en het niks daarvan vergeet nie.

• Jy wil dalk ’n informele toets doen waartydens die leerders hulleself toets of saam met ’n maat werk.

• Dit is belangrik om te benadruk dat hulle in hierdie les aan die veldnommer spiesgooi bekendgestel word. Dit kan nie gedoen word met ’n groep leerders wat nie die reëls respekteer nie, omdat dit ernstige skade kan veroorsaak. Moenie voortgaan met die les tot die leerders die rol verstaan wat hulle speel om LO prettig en beseringvry te hou nie.

• Laat die leerders deel wat hulle van noodhulp in Module 1, 2 en 3 kan onthou.

• Gebruik dan weer tyd om saam met hulle na die inligting te kyk. Stel enige foute reg wat hulle in hulle bydraes gemaak het of belangrike inligtingstukke wat weggelaat is.


• Lees eers deur die teks met die klas.• Demonstreer die regte en verkeerde liggaamshouding en tegnieke

vir doeltreffende wegspring en hardloop. • Verdeel die leerders in pare en gee die leerders vyf minute om die

drie stappe op bladsy 346 in die Leerdersboek te oefen.• Moedig die leerders aan om mekaar te help en hulle tegnieke te

assesseer.


• Voor jy die leerders geleentheid gee om spies te gooi, moet hulle genoeg tyd daaraan bestee om die regte tegniek te oefen. Selfs al is geen werklike werpspies beskikbaar nie, kan die leerders steeds daaraan werk om die regte gooitegniek te bemeester.

• Jy sal streng moet wees oor die handelinge van die leerders omdat daar net een manier is om spies te gooi. Die leerders is nie oud genoeg in Graad 4 om hulle eie unieke styl volgens die internasionaal erkende standaardtegniek te ontwikkel nie.

• Moet jou nie in hierdie les bekommer om die afstand te meet wat gegooi is nie. Sorg eerder dat die leerders op ’n veilige manier gooi en laat hulle toe om spiesgooi te ervaar.

• Sommige leerders mag sukkel om die werpspies reg te gooi. Dit is dikwels omdat werpspiese swaar is. Dit is moontlik ook die eerste keer wat talle leerders die geleentheid het om spies te gooi. Gee in hierdie geval die leerders genoeg tyd om die aanloop te oefen. Moedig hulle aan om na ’n uittreksel (op die Internet of televisie) van ’n spiesgooier te kyk om te sien hoe dit in die werklikheid gedoen word.


• Laat die leerders help om die toerusting weg te pak.• Laat die leerders die afkoeloefening volgens die stappe in die

Leerdersboek voltooi. • Maak seker hulle doen al die oefeninge reg.










en tou opgooi nie.


soos per opdrag.

Aktiwiteit 2: Luister na die leerders se

bydraes en let op of hulle die veiligheidsreëls

verstaan en kan herroep.

Luister na die leerders se bydraes en let op

of hulle die noodhulpprosedures wat gebruik

moet word as iemand homself beseer, kan

herroep.


om volgens die onderrigte tegniek te kan

hardloop en te kan begin.

Aktiwiteit 4: Leerders moet die regte

tegniek wat vereis word om die werpspies

akkuraat en veilig te gooi, kan demonstreer.


afkoeloefening reg voltooi.

RemediëringAktiwiteit 4: Laat leerders wat sukkel om spies te gooi, eers ’n krieketpaaltjie of iets wat net so lig is, gooi.

Uitbreiding

• Aktiwiteit 1 en 5: Moedig die uiters fiks en rats leerders aan om nog een of twee rondtes om die veld of saal te voltooi.

• Aktiwiteit 4: Naellopers met opleiding kan ander leerders help en vir hulle nuwe tegnieke wys. Daardie leerders wat dit maklik vind om spies te gooi, kan ander help. Hulle moet hulle bewegings stadiger uitvoer sodat ander leerders hulle aanloop- en loslaatbewegings kan dophou.

Unit 12

Eenheid Naellope en aflosseLeerdersboek bladsy 348—349 Tydsduur: 1 uur












• Vra die leerders om die reëls wat veral belangrik is vir veiligheid in atletiek, te identifiseer.


• Dit kan vir talle leerders ’n uitdagende aktiwiteit wees. Jy sal onfiks leerders of leerders wat nie aan oefening gewoond is nie, moet aanmoedig om aan te hou beweeg. Al is hulle dalk nie in staat om teen ’n 100%-inspanningsvlak te hardloop as die opdragte dit vereis nie, kan hulle stap of draf, maar moet hulle aanhou beweeg.

• Teen ouderdom 10 of 11 behoort leerders 80–100% van hierdie aktiwiteit te kan doen.

• Oefening 1 en 2 kan as klas gedoen word, met jy wat hulle lei en opdragte gee. Die res van die oefening kan in pare of groepe van drie gedoen word, terwyl die leerders mekaar se vordering monitor.

• Oefening 1: die keëls sal oor ’n totale afstand van 60 m versprei word. Al lyk dit ver, is dit afrigting vir die 100 m-naelloop.

• Oefening 2: hierdie is ’n soort piramide-oefening. Die leerders kan stadig begin, tot ’n medium pas vorder en dan oorgaan tot die vinnigste pas wat hulle kan behartig. Hulle kan terugkeer na ’n medium pas en daarna na stadig. Probeer hulle sover kry om nie tussen stadiums te stop nie. Hierdie oefening word op die plek gedoen.

• Laat die leerders ’n bietjie rus omdat hulle uitasem sal wees. • Vir Oefening 5 sal jy elke 100 m ’n keël moet plaas sodat leerders

’n bepaalde pas kan volhou. Herinner hulle om elke 100 m te versnel en nie teen hulle vinnigste pas te begin nie.

• Die wenkboks op bladsy 348 in die Leerdersboek verwys na dieselfde beginsel om die resies in kleiner stukke op te breek en te leer om ’n pas oor 2 x 100 m in die 200 m-reisies vol te hou.


• Leerders vorm nou groepe van vier om ’n aflos te hardloop. Hulle moet besluit wie eerste, tweede, derde en vierde gaan hardloop. Gewoonlik hardloop die vinnigste atlete eerste en laaste, maar leerders hoef hulleself nie op hierdie manier te organiseer nie.


• Die eerste atleet staan met die aflosstokkie in sy/haar hand by die beginstreep. Die tweede atleet staan in dieselfde baan as die eerste een, op die 100 m-merk. Die derde atleet staan in dieselfde baan as die eerste een, op die 200 m-merk. Die vierde atleet staan in dieselfde baan as die eerste een, op die 300 m-merk.

• Die eerste atleet gee die stokkie vir die tweede atleet, wat dit vir die derde atleet gee, wat dit vir die vierde atleet gee, wat daarmee na die eindstreep nael en die wedloop afsluit.

• Laat die leerders vir vyf minute oefen en dan soveel wedlope hardloop as wat die tyd toelaat.












en tou opgooi nie.


soos per opdrag.

Aktiwiteit 2: Leerders moet aan die

bespreking meedoen. Luister na hulle



Aktiwiteit 3: Van leerders word verwag

om die volgende te kan voltooi:

• Oefening 1: volle oefening

• Oefening 2: 1 x hardloop op die plek

‘driehoek’

• Oefening 3: minstens helfte van hierdie

oefening

• Oefening 4: minstens agt wegspringe reg

gedoen

• Oefening 5: 1 x 400 m teen ’n stadige draf

• Oefening 6: Loop na die eerste 100 m en

weer terug

• Oefening 7: 1 x 400 m teen ’n stadige draf


om minstens een 400 m-wedloop te hardloop.


om albei strekke reg te doen.

RemediëringAktiwiteit 3: Die minimum verwagting vir leerders word in die informele assesseringsafdeling hierbo uiteengesit. Laat leerders wat dit kan uitvoer, maar nie die volle program in Aktiwiteit 3 kan voltooi nie, saam met ’n maat werk wat effens vinniger as hulle is. Hulle kan dan die oefeninge saam doen en mekaar aanmoedig om aan te gaan.

Uitbreiding

• Aktiwiteit 1: Moedig baie fiks leerders aan om een of twee ekstra rondtes om die veld of saal te voltooi.

• Aktiwiteit 3: Verhoog die intensiteit van die oefeninge deur die aantal items wat in ’n vasgestelde tyd voltooi moet word, te vermeerder.


Unit 13

Eenheid HekkiesLeerdersboek bladsy 350—351 Tydsduur: 1 uur







• Omdat die fokus hierdie kwartaal op atletiek is, sal jy elke dag die baan gebruik. As jy nie toegang tot ’n vooraf gemerkte baan het nie, sal jy die toepaslike afstande moet uitmeet. Doen so met behulp van ’n maatband of meterstok en merk die Begin- en Wenstreep met keëls of bakens.

• Kyk na ’n uittreksel van ’n atleet wat aan ’n hekkieswedloop deelneem. Dit sal dit baie makliker maak om die tegniek te verstaan en te onderrig.




• Vra die leerders om daardie reëls te identifiseer wat veral belangrik is vir veiligheid in atletiek.

Aktiwiteit 3: DeelnameStappe 1, 2 en 3 kan saam as klas gedoen word, terwyl jy die leerders lei en opdragte gee.


• Stappe 1 en 2 moet gedoen word deur die bane van ’n 100 m- baan te gebruik. Laat die leerders die 60 cm hoë hekkies opstel. As jou skool nie hekkies het nie, gebruik die leerders se skoolsakke as hulle 60 cm hoog is of deur hulle sportkleresakke bo-op hulle skoolsakke te pak.

• Wys ’n baan vir elke leerder aan.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 350–351; keëls om Begin- en Eindstreep te merk; 20 hekkies (of skoolsakke wat 60 cm hoog is); video of DVD-uittreksel van hekkiesatlete (opsioneel)


• Laat die leerders die inligting in die Leerdersboek lees en die prente ontleed.

• Laat hulle toe om die hekkiestegniek te oefen en jou hulp te vra.• Laat hulle hulle treë tussen die hekkies hardop tel. Dit sal hulle

help om in ’n ritme te kom.



• Maak seker dat hulle behoorlik ontspan, hulle ledemate strek en diep asemhaal.








en tou opgooi nie.


soos per opdrag.

Aktiwiteit 2: Leerders moet aan die

bespreking meedoen. Luister na hulle



Aktiwiteit 4: Daar word van leerders

verwag om oor 5 hekkies op ’n hoogte van 60

cm te kan spring.


om alle strekke reg te doen.

RemediëringMaak seker dat hulle behoorlik ontspan, hul ledemate strek en diep asemhaal.

UitbreidingAktiwiteit 3: Laat baie fiks en rats leerders probeer om oor meer as vyf hoër hekkies per 100 m te spring. Vermeerder die hoogte met 10 cm op ’n slag en voeg met elke wedloop een hekkie per 100 m by.

Unit 14

Eenheid Naellope en spiesgooiLeerdersboek bladsy 352—353 Tydsduur: 1 uur



Uitvoer van bewegings in basiese veld- en baanaktiwiteite in atletiek of in swemaktiwiteite




en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Voor die les, merk die 200 m- en 100 m-baan.• Stel die gooigebied soos volg op:

– Gebruik vier keëls om die ‘Verbode’ gebied vir leerders af te sluit.– Gebruik een keël om die punt te merk waar die leerders moet

staan om die spies te gooi.– Gebruik die oorblywende drie keëls om drie verskillende

gebiede wat met die gooiafstand verband hou, af te baken. Keël 1 moet 10 m van die ‘gooi’-keël af geplaas word om ‘Area 1: minder as 10 m’ te skep. Keël 2 moet 10 m van die 10 m-keël geplaas word om ‘Area 2: meer as 10 m maar minder as 20 m’ te skep. Keël 3 moet 10 m van die 20 m-keël geplaas word om ‘Area 3: meer as 20 m’ te skep. Jy sal die afstande moontlik moet verstel as die klas uit swak spiesgooiers bestaan.



• Laat die leerders vir die 100 m en 200 m opwarm soos in stap 1 van die Leerdersboek beskryf word. Laat ongeveer vyf tot tien minute daarvoor toe, afhangende van die grootte van die klas. Hulle moet stap, draf en hulle wegspringe volgens opdragte oefen.

• Verfris hulle geheue oor die regte springtegnieke deur weer saam met hulle na Eenheid 1 te kyk.

• Kies die eerste groep leerders om die 100 m-wedloop te hardloop. Wys die bane op die atletiekbaan vir die verskillende leerders in hierdie groep aan. Moenie die atletiekbaan te vol maak nie.

• Stuur vier leerders wat nie hardloop nie na die einde van die 100 m om plekke en tye op ’n klaslys aan te teken.

• Jou wegspring sal drie stappe hê: (1) ‘Op julle merke’; (2) ‘Gereed’; (3) “Gaan”. Jy hoef net sowat 1 sekonde tussen elke stap te wag.

• Laat die eerste groep 100 m-atlete die wedloop voltooi. Gaan so voort tot alle leerders gehardloop het (ook die tydhouers).

• Gebruik nou dieselfde metode vir die 200 m-wedloop. • Neem die leerders vir formele assesseringdoeleindes waar. Gebruik



• Laat die leerders opwarm en hulle geheue oor die regte gooitegniek verfris.

• Laat elke leerder die geleentheid geniet om die spies vir assessering te gooi. Dit is onnodig om die presiese afstand wat gegooi is, te meet. Gebruik die drie gebiede soos in ‘Voorbereiding’ gespesifiseer.

HulpbronneLeerdersboek bladsy 352–353; werpspies; vier keëls om 100 m, 200 m, Begin- en Eindstreep aan te dui; stophorlosie/horlosie; agt keëls om die gooigebied mee te merk

LOT

LOT


• Bly by die leerders en maak seker die spies word te alle tye veilig gegooi.




• Maak seker hulle doen al die oefeninge reg en vir die regte tydsduur.







bewegingsuitvoering vir Kwartaal 4 kom


Assesseringafdeling (Afdeling 3) vir assesserings-

leiding en die rubriek vir die aktiwiteit.

Unit 15

Eenheid Hekkies en aflosseLeerdersboek bladsy 354 Tydsduur: 1 uur

Inhoud van Nasionale Kurrikulum- en




en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Voor die les, merk die 100 m op die 400 m-baan.• Hou tien x 60 cm-hekkies aan die kant van die baan reg.



• Laat die leerders vir vyf tot tien minute vir die afloswedloop en hekkies opwarm. Hulle moet stap, draf en hulle wegspringe oefen.

• Hulle sal ook hulle geheue oor die regte naellooptegnieke, hekkiestegnieke, wegspringe en strekke moet verfris deur weer Eenheid 1, 2 en 3 te lees.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 354; 8 keëls om die 100 m binne die 400 m te merk; twee keëls om Begin- en Eindstreep te merk; stophorlosie/horlosie; 8 stokkies; 10 x 6 hekkies wat 60 cm hoog is (of skoolsakke )

LOT


• Kies die eerste groep leerders om die afloswedloop te hardloop. Wys die bane op die atletiekbaan vir die verskillende leerders in hierdie groep aan.

• Stuur vier leerders wat nie hardloop nie na die einde van die 400 m om plekke en tye op ’n klaslys aan te teken.

• Jou wegspring sal drie stappe hê: (1) ‘Op julle merke’; (2) ‘Gereed’; (3) ‘Gaan’. Jy hoef net sowat 1 sekonde tussen elke stap te wag.

• Laat die eerste groep atlete die wedloop voltooi. Gaan so voort tot alle leerders gehardloop het (ook die tydhouers).

• Stel nou die hekkies in die bane op. Daar moet tien hekkies per baan wees.

• Gebruik dieselfde metode vir die hekkies as vir die afloswedloop. • Neem die leerders vir formele assesseringdoeleindes waar. Gebruik




• Maak seker hulle doen al die oefeninge reg en vir die regte tydsduur.







bewegingsuitvoering vir Kwartaal 4 kom


Assesseringafdeling (Afdeling 3) vir assesserings-

leiding en die rubriek vir die aktiwiteit.

Unit 16

Eenheid Hardloop die 400 mLeerdersboek bladsy 355—356 Tydsduur: 1 uur



Deelname aan basiese veld- en baanaktiwiteite in atletiek of aan swemaktiwiteite


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Omdat die fokus hierdie kwartaal op atletiek is, sal jy elke dag

die baan gebruik. As jy nie toegang tot ’n vooraf gemerkte baan het nie, sal jy die toepaslike afstande moet uitmeet. Doen so met behulp van ’n maatband of meterstok en merk die Begin- en Wenstreep met keëls of bakens.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 355–356; 15 sokkerballe; 30 keëls; keëls om Begin- en Eindstreep te merk; video of DVD-uittreksel van 400 m-nommer (opsioneel)


• Meet die 4 x 100 m binne die 400 m en merk hierdie afstande met bakens.

• Kyk na ’n uittreksel van ’n atleet wat aan ’n 400 m-wedloop deelneem. Dit sal dit baie makliker maak om die tegniek te verstaan en te onderrig.



• Hierdie aktiwiteit gebruik ’n sokkerbal om dit vir die leerders meer genotvol te maak. Dit lei die aandag af van hardloop, wat baie leerders nie soveel geniet soos oefeninge met ’n bal nie.

• As daar nie genoeg sokkerballe vir die hele klas is nie, gebruik ’n alternatief – tennisballe, netbalballe, hoelahoepels – probeer die oefeninge beide prettig en atleties voordelig maak.

Aktiwiteit 3: DeelnameHierdie aktiwiteit is gebaseer op aflosstyl-beweging. Die leerders skop eers die sokkerbal, dan hardloop hulle vorentoe en dan agteruit – alles in ’n groep van vier as ’n aflos.

Aktiwiteit 4: DeelnameDie leerders moet die teks lees en begrip hê vir die idee dat die 400 m in vier kleiner stukke van 100 m elk opgebreek word. Dit help hulle leer van pas aangee en beheer van energieverbruik – hulle moet ’n energiereserwe vir die laaste 100 m hê om doeltreffend te kan nael.

Aktiwiteit 5: AfkoelroetineMaak seker hulle doen albei strekke reg en moedig hulle aan om te ontspan, reëlmatig asem te haal en hulle ledemate te strek.






Informele assessering:

Aktiwiteit 1: Leerders moet 4 keer om die

veld probeer hardloop. Hulle moenie stap en

tou opgooi nie.


soos per opdrag.

Aktiwiteit 2: Alle leerders behoort in

staat te wees om hierdie aktiwiteit te voltooi.


staat te wees om hierdie aktiwiteit te voltooi.

Aktiwiteit 4: Alle leerders moet in staat

wees om volgens die onderrigte tegniek 1 x

400 m te kan voltooi.

Aktiwiteit 5: Leerders moet al albei

strekke voltooi.

Aktiwiteit 2, 3 en 4 kan terselfdertyd op die veld plaasvind. As jou klas groot is, lees deur die hele les en wys ’n derde van die klas toe aan Aktiwiteit 2, ’n derde aan Aktiwiteit 3 en die laaste ’n derde aan Aktiwiteit 4. Bereken hulle tyd, laat 12 minute per aktiwiteit toe en wissel hulle dan sodat hulle teen die einde van die les almal geleentheid gehad het om al drie aktiwiteite te voltooi.

BELANGRIK


RemediëringLeerders wat sukkel om die 400 m-afstand te hardloop, moet saam met ’n maat oefen – iemand wat effens vinniger as hulle is. Dit moedig hulle aan om aan te hou.

UitbreidingBaie fiks en rats leerders kan nog een of twee rondtes voltooi. Gee geleentheid dat hulle tyd bereken word om hulle prestasie te meet. Hulle kan ook ander leerders met leertegnieke help.

Unit 17

Eenheid HoogspringtegniekLeerdersboek bladsy 357—359 Tydsduur: 1 uur





en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Kyk na ’n uittreksel van ’n atleet wat aan ’n hoogspringnommer

deelneem. Dit sal dit baie makliker maak om die tegniek te verstaan en te onderrig.



• Stel die hoogspringnommers aan die leerders bekend deur die inligting in die Leerdersboek saam met hulle te lees.


• Hierdie oefeninge is gebaseer op die Fosburystyl. Dit veronderstel dus dat alle leerders met hulle rug na die paal toe sal spring.

• Daar is ook herhaling van die sirkelpatroon. Dit is gebaseer op die J-aanloopvorm en is daarop gemik om die leerders aan te moedig om hulle skouers te ontspan en in ’n kurwe te kan hardloop. Geen ander baannommer vereis hierdie ‘buiging’ of kurwe nie; gevolgliklik dit aanvanklik oordryf.

• Oefensessie 1, 2, 3, 4 en 5 word almal sonder die mat gedoen. Hulle is gebaseer op draf en die aanleer van arm- en beengebruik om die liggaam van die grond af op te lig.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 357–359; hoogspring-sponsmat; video of DVD-uittreksel van hoogspringers wat in hierdie nommer meeding (opsioneel)

Moenie die hoogspringmat met ’n ander soort kussingapparaat vervang nie. Hierdie les vereis dat die leerders op hulle rug land, wat hulle op ’n baie dik, sagte oppervlak moet doen. Daar is geen alternatief vir die geskiktheid van die hoogspringmat nie.

BELANGRIK


• Verduidelik aan die klas dat al maak liggaamslengte ’n verskil, dit nie noodsaaklik is nie – sommige van die beste hoogspringers was heel klein van gestalte. Hulle was ook lig, wat beteken hulle kon hulle met gemak van die grond af lig.

• Oefensessie 6 vereis die mat. Dit neem al die vorige handelings en stel hulle saam om ’n regte sprong na te boots.

• Veiligheid tydens hoogspring is onontbeerlik. Maak seker die klas verstaan dat hulle slegs op jou opdrag op die mat moet spring. Daar kan nooit meer as een persoon op ’n keer op die mat wees nie.


• Hou toesig oor die leerders terwyl hulle die toerusting wegpak en om die veld draf.

• Maak seker hulle doen al tien opsitte reg en moedig hulle aan om te ontspan, reëlmatig asem te haal en hulle ledemate uit te rek.


aan die les. Jy kan die Liggaamlike opvoeding:

Rekordblad in die Formele Assesseringsafdeling

(Afdeling 3) gebruik vir die aanteken van


Informele assesseringAktiwiteit 1: Leerders moet 4 keer om die

veld probeer hardloop. Hulle moenie stap en

tou opgooi nie.


soos per opdrag.

Aktiwiteit 2: Alle leerders behoort in staat

te wees om oefensessie 2, 3 en 5 te voltooi.

Aktiwiteit 3: Leerders moet albei stappe

voltooi.

Remediëring

• Sekere leerders sukkel regtig met die idee van agteruit spring. Dit sal meer as ’n les verg om reg te kry omdat dit die leerder se natuurlike reaksie is om die spiere styf te trek as hy/sy agteruit en weg van die dwarslat beweeg, wat moeilik is om te bemeester. Dit is nie moontlik om te spring terwyl jy vorentoe kyk nie. Leerders wat heeltemal onwillig is om agteruit te spring, kan probeer om na die dwarslat te kyk en self ’n tegniek ontwikkel.

• Gebruik hoelahoepels vir sirkelpatrone as leerders sukkel om in ’n sirkel te hardloop.

UitbreidingAs daar tyd is, laat leerders toe om aan die einde van die les oor ’n paal/stok te spring. Hierdie paal moenie vas wees nie – jy moet dit kan verwyder of laer stel volgens die hoogte wat die springer bereik het. Dit is ’n manier om agteruit spring oor ’n soliede vorwerp op ’n betroubare manier bekend te stel.


Unit 18

Eenheid GewigstoottegniekLeerdersboek bladsy 360—362 Tydsduur: 1 uur





en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Kyk na ’n uittreksel van ’n atleet wat gewigstoot. Dit sal dit baie

makliker maak om die tegniek te verstaan en te onderrig.



• Stel gewigstoot aan die leerders bekend deur die inligting oor die onderwerp in die Leerdersboek met hulle te lees.


• Hierdie oefensessies is gebaseer op die toltegniek en gebruik aanvanklik nie regte gewigte nie.

• Die eerste oefensessie is daarop gebaseer om die bolyf op te warm. Gewigstoot is ’n nommer wat die hele liggaam gebruik, veral die kernspiere.

• Oefensessie 3 is eenvoudig: bring die regterbeen op en oor en draai dan ’n volle 360 grade op die linkervoet. Herhaal aan die ander kant. Hierdie oefensessie help die leerders om hulleself te oriënteer want gewigstoot vereis ’n reeks heelsirkelbewegings. Dit is belangrik om te verhoed dat leerders duiselig of gedisoriënteerd raak, en die 1,5 kg-gewig tussen ’n groep mense gooi, wat baie gevaarlik is.


• Lees die aanwysing stap vir stap met die klas. Demonstreer wat om by elke stap te doen.

Laat die leerders dan toe om ’n tennisbal te kry, ’n plek op die veld te vind en die gooitegniek op hulle eie te oefen.

• Hulle kan ’n hoelahoepel gebruik as finale sirkel om te gooi.





HulpbronneLeerdersboek bladsy 360-362; 30 tennisballe; 30 hoelahoepels; 1 kg/1,5 kg-gewig; video/DVD-uittreksel van gewigstoters wat meeding (opsioneel)










en tou opgooi nie.


soos per opdrag.


staat te wees om al die stappe van hierdie

aktiwiteit te voltooi. Sien die remediërende

aktiwiteitsaanpassing vir diegene wat sukkel.

Aktiwiteit 3: Leerders behoort in staat

te wees om ’n gewig of iets wat naastenby

dieselfde is, te kan stoot. Daar word nie van

hulle verwag om ’n gewig te gooi nie, slegs ’n

tennisbal.

Aktiwiteit 4: Leerders moet alle

strekke voltooi.

RemediëringAktiwiteit 2: Daar mag leerders met oorprobleme wees wat regtig duiselig sal raak. Hulle sal sukkel om driloefening 3 en 4 te voltooi. In hierdie geval kan hulle ’n tegniek ontwikkel waar hulle die gewig stoot sonder om te draai. Hulle sal sterk skouerspiere moet hê om te vergoed vir die verlies aan momentum.

UitbreidingLaat leerders toe om ’n regte gewig te stoot. Hulle moet eers aan jou die veiligheid van die stoot demonstreer voor hulle die geleentheid kry om dit te doen.

Unit 19

Eenheid HoogspringLeerdersboek bladsy 363 Tydsduur: 1 uur







HulpbronneLeerdersboek bladsy 363; hoogspring-sponsmat



• Die leerders het in Week 7 geleer hoe om hoog te spring. • Gee die leerders ’n paar minute om hulle spronge te oefen.• Leerders moet twee probeerslae kry om oor die dwarslat te spring.

Diegene wat oorspring, moet wag tot die hele klas oor die hoogte van 65 cm gespring of probeer spring het, voordat die dwarslat tot by 75 cm opgelig word. Diegene wat oor 75 cm gespring het, moet wag tot die hele tweederondte-span oor die hoogte van 75 cm gespring of probeer spring het, voordat dit tot by 85 cm opgelig word. Hierdie proses duur voort tot die hoogste hoogte bereik is en nie oortref kan word nie.









Die derde formeel geassesseerde bewegingsuitvoering vir Kwartaal 4



Unit 110

Eenheid GewigstootLeerdersboek bladsy 364 Tydsduur: 1 uur





en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Meet die 400 m-baan asook elke 100 m binne-in. Merk hulle

duidelik met keëls.

LOT

Moenie die hoogspringmat met ’n ander soort kussingapparaat vervang nie. Hierdie les vereis dat die leerders op hulle rug land, wat hulle op ’n baie dik, sagte oppervlak moet doen. Daar is geen alternatief vir die geskiktheid van die hoogspringmat nie.

BELANGRIK


HulpbronneLeerdersboek bladsy 364; gewig (1 kg/1,5 kg); 400 m-baan; 3 keëls vir 100 m binne 400 m; maatband




• Die leerders het in Week 8 geleer hoe om gewig te stoot. • Gee die leerders ’n paar minute om hulle tegnieke te oefen voor jy

een gooi per leerder vir asseseringsdoeleindes toelaat.• Neem die leerders waar. Gebruik die inligting in Afdeling 3 van

hierdie Onderwysersgids om jou waarneming te lei.


• Die leerders het in Eenheid 6 geleer hoe om die 400 m-afstand te hardloop.

• Gee die leerders ’n paar minute om hulleself te herinner aan die tegnieke om hierdie afstand te hardloop. Laat hulle weer die inligting in Eenheid 6 lees.

• Verdeel die leerders in groepe van ses en laat een groep op ’n slag meeding.









Die vierde formeel geassesseerde bewegingsuitvoering vir Kwartaal 4



LOT


Unit 11


Skeppende kunste: Uitvoerende kunsteMODULE 4: Ervaar plekke

Unit 11

Eenheid Skep vormsLeerdersboek bladsy 366—369 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• Liggaamshoudingspeletjies, verken neutrale liggaamshouding en

karakters se liggaamshoudings• Verskillende soorte spronge (met sagte landings)Onderwerp 2: Improviseer en skepLiggaamsvorms deur gebare en liggaamshouding te gebruik en te balanseer (balanseer op verskillende liggaamsdele)



• Fokus van die aktiwiteit: houding en verskillende karakters• Maak seker dat neutrale houding reg verstaan word.• Maak seker dat die leerder se hele lyf die houding van die karakter

aanneem en nie net die gesig nie, soos wat die verskillende karakters uitgeroep word.

• Leerders moet tussen karakters deur na die neutrale houding terugkeer.


• Fokus van die aktiwiteit: eenvoudige spronge met sagte landings• Herhaling is belangrik, sodat die verskillende stadiums van die

sprong ten volle verstaan word. Dit verseker ook dat die liggaam die regte beweging kan aanvoel.


• Fokus van die aktiwiteit: die vorms wat in danse gebruik word• Maak genoeg tyd om na die foto’s te kyk en ruim tyd in vir die

bespreking van die vorms wat dansers met hulle eie lywe en teen die vloer/verhoog waarop hulle dans, maak.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 366–369; eie musiek vir Aktiwi-teit 3 en 4 (of een van die CD-snitte) of ’n trom


• Laat die fokus op die verskillende vorms val wat die liggame skep wanneer die groepe hulle eie bewegingstukke opstel. Moenie vergeet om die vorms wat die groep teen die vloer maak terwyl hulle deur die stuk beweeg, te verken nie.

• Verleen genoeg tyd sodat die stuk oor en oor gedoen kan word totdat dit foutloos is.

• Maak seker dat jy die leerders genoeg tyd gee om skakelstappe uit te werk. Dit verbind die vorms aan mekaar.


• Fokus van die aktiwiteit: dink anders• Gee die leerders kans om anders te dink. Moedig hulle aan om

liggaamsdele te gebruik wat hulle nie gewoonlik sal gebruik nie.


• Fokus van die aktiwiteit: nieverbale kommunikasie• Moedig ’n veilige atmosfeer aan terwyl daar met nieverbale

kommunikasie gewerk word. Dit kan effens skrikwekkend wees, omdat dit berus op innerlike energie wat sonder woorde van danser na danser oorgedra word. Dit is ’n abstrakte konsep waarteen sommige leerders weerstand kan toon.

Informele assesseringHou leerders tydens die les dop en merk of hulle:

• mekaar se ruimtes en liggame respekteer

• korrekte postuur kan wys

• spronge met ’n veilige en sagte landings kan doen

• bewus is van die vorms wat ons maak wanneer ons dans

• bereid is om anders te dink en nuwe dinge te probeer

• die konsep van nieverbale kommunikasie verstaan.

RemediëringOnthou dat party leerders nie sommer risiko’s sal neem nie en daarvan hou om aangesê te word wat om te doen. Jy moet hulle daarvan verseker dat hulle op ’n veilige plek is en dat niemand vir hulle sal lag nie. Hulle sal ’n bietjie langer neem om verskillende idees en konsepte te toets; gee hulle soveel ekstra tyd as moontlik om te ontwikkel.

UitbreidingDit is ’n ingewikkelde les, en tyd moet ingeruim word vir oefening en verbetering. Indien daar leerders is wat lank voor die tyd klaar is, moedig hulle aan om weer van voor af te begin en hulle stukke te verleng.


Unit 12

Eenheid Skep musiekLeerdersboek bladsy 370—372 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• ‘Liedjies’ met liggaamslagwerk; gesamentlik en in beurtsang• Musikale speletjies wat op syferkunde en geletterdheid fokus (soos

liedjies en rympies met getalle)Onderwerp 2: Improviseer en skepMelodieë en ritmes op selfgemaakte, gevonde of tradisionele instrumente om die stemming van ’n tablo te verhoog


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Oefen die opwarmingsliedjie en ritmepatrone.


• Lees die instruksies in die Leerdersboek saam met die klas.• Demonstreer die instruksies voordat die leerders die voorgestelde

ritmepatroon of ander geskikte patroon aanpak.• Laat die leerders die klapritme oefen en hersien vinnig die

maaltafels wat hulle wil gebruik voordat hulle begin.• Laat leerders die instruksies in die Leerdersboek volg. ’n Oomblik

van stilte, waartydens net die klapritme voortgaan, tussen die maaltafels, sal leerders help om die ritme duideliker te hoor.



• Lees die instruksies in die Leerderboek saam met die leerders. Verduidelik indien nodig.

• Laat leerders die instruksies volg. Moedig hulle aan om skeppend te wees met woorde, liggaamslagwerk en ekstra begeleiding.


• Bespreek die foto’s op bladsy 371 in die Leerdersboek. Watter is so opgestel en watter is bevrore posisies?

• Vra die leerders om in vooraf opgestelde posisies of in bevrore posisies te gaan staan. Moedig kreatiwiteit aan.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 370–372; selfgemaakte of gevonde instrumente


• Lees die instruksies in die Leerderboek saam met die leerders.• Verdeel die klas in groepe van ses. Elke groep moet ruimte hê

om in te beweeg en hulle tablo te skep. Laat soveel as moontlik kreatiwiteit toe.


Aktiwiteit 1: Kan hulle die ritmepatroon bestendig hou terwyl

hulle die maaltafels opsê?

Aktiwiteit 2: Hoe klink die voordrag en hoe skeppend was die

leerders met die woorde en bykomende begeleiding?

Aktiwiteit 3: Hoe suksesvol is die tablo? Druk dit die liedjie en

woorde akkuraat uit?

RemediëringOefen die ritme-patroon met ander maaltafels.

UitbreidingLaat die leerders ’n tablo vir die woorde van ’n ander liedjie skep.

Unit 13

Eenheid Tyd vir mimiekLeerdersboek bladsy 373—374 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelIsolering en strek van ’n liggaamsdeel as deel van denkbeeldige ervaringeOnderwerp 2: Improviseer en skepMimiek deur denkbeeldige voorwerpe te gebruik, en gevoelens en idees deur beweging, gebare en gesigsuitdrukkings oor te dra



• Leerders moet in die klaskamer rondbeweeg en hulle verbeel dat hulle op die plekke is wat die onderwyser noem, terwyl hulle dít wat hulle in hulle geestesoog sien, uitbeeld.

• Hou aan met hierdie aktiwiteit totdat die leerders deeglik opgewarm is.



Jy kan die les begin deur te bespreek waarom dit vir ’n goeie akteur belangrik is om ’n lewendige verbeelding te hê, en hoe belangrik ’n goeie verbeelding is vir die drie aktiwiteite wat volg.

WENK


Aktiwiteit 2: Improviseer en skepLeerders moet in klasverband werk. Leerders moet beurte maak om met gebarespel te maak asof hulle ’n boks binne-in ’n denkbeeldige huis versteek. Hulle moet diegene wat dit voor hulle doen noukeurig dophou, omdat die huis van die een leerder na die ander ewe groot moet bly. Daarom moet leerders al die huis se eienskappe onthou wat hulle gesien het, sodat hulle dit self kan voorstel.

Aktiwiteit 3: Improviseer en skepLeerders werk in groepe om ’n storie oor ’n groep mense in ’n huis uit te dink en te dramatiseer, waar een ’n voorwerp wegsteek en iemand anders dit vind. Die storie moet ’n begin, middel en einde hê. Dit moet sonder woorde of rekwisiete opgevoer word, alhoewel leerders klankeffekte kan bysit om betekenis oor te dra. Leerders moet die storie voor die klas opvoer en kyk of die gehoor die intrige kan volg.

AntwoordeAktiwiteit 1: Warm op en speelDie doel van hierdie oefening is om leerders se verbeelding en hulle vermoë om ekspressief te beweeg, te ontwikkel. Leerders moet die aktiwiteit wat in die Leerdersboek beskryf word, uitvoer. Moedig hulle aan om so beskrywend as moontlik te beweeg. Die leerders se bewegings sal natuurlik na gelang van die onderwyser se beskrywings verander. As die onderwyser byvoorbeeld sê dat hulle in Kaapstad kuier, kan hulle maak asof hulle met die kabelkarretjie teen Tafelberg uitry, of as die onderwyser sê hulle hou vakansie in Italië, kan hulle maak asof hulle spaghetti eet.

Aktiwiteit 2: Improviseer en skepLeerders moet beurte maak om met gebarespel voor te gee dat hulle ’n boks binne-in ’n denkbeeldige huis versteek. ’n Leerder kan byvoorbeeld voorgee asof hy die boks in ’n handdoek toedraai en dit onder ’n bed wegsteek. Hulle moet die struktuur van die ‘huis’ konstant hou. Die voordeur kan byvoorbeeld nie rondskuif nie, en as die vorige leerder die voordeur ‘toegemaak’ het, moet die volgende een dit eers weer oopmaak.

Aktiwiteit 3: Improviseer en skepLeerders moet ’n dramatisering voor die klas opvoer waarin een lid van die groep ’n voorwerp wegsteek en ’n ander een dit vind. Die dramatisering se intrige moet logies wees, met ’n begin, middel en einde. Leerders moet deur gebarespel en byklanke kommunikeer – hulle mag nie dialoog of rekwisiete gebruik nie. Een leerder kan byvoorbeeld maak asof hy ’n kind is wat ’n boks sjokolade vir sy broers en susters wegsteek. Die res van die leerders in die groepie kan maak asof hulle die broer of suster is wat op soek is na die boks sjokolade. Een van die broers vind dan uiteindelik die boks sjokolade en beeld dan met gebarespel uit hoe ingenome hy met homself is dat hy dit skelmpies kan wegdra.




kan jy as ’n vorm van informele assessering vir

die leerders vra wat die effek van die aktiwiteit

op hulle is. Anders kan jy hierdie oefening

prettiger maak deur ’n mededingende element

in te bring. Sodra leerders is almal opgewarm

is, kan jy die leerders een vir een wys om te

sit, totdat net die leerder wie se interpretasie

jy dink die doeltreffendste is, oorbly. Die laaste

een wat oorbly, is die wenner.

Aktiwiteit 2: Jy kan leerders vra om

uit te roep elke keer as ’n leerder iets doen

wat onlogies is wat die behoud van die

‘huis’ se struktuur betref. Indien ’n leerder

byvoorbeeld deur ’n geslote ‘deur’ loop

sonder om dit eers oop te maak, moet die

een wat dit raaksien, uitroep. Sodra al die

leerders ’n kans gehad het om aan hierdie

aktiwiteit deel te neem, kan jy dit prettiger

maak deur mededinging te skep. Elke keer

as ’n leerder ’n fout maak, moet hy/sy gaan

sit en kan ’n ander leerder sy of haar plek

neem. Die laaste leerder om ’n fout te maak,

is die wenner. Die klas moet gevra word om

opbouende kritiek te lewer aan die einde

van die hele opvoering. Hulle moet die regte

tegniese taal gebruik wanneer hulle dit doen,

en seker maak dat hulle kommentaar lewer

oor aspekte van die opvoering soos karakter,

beweging en gesigsuitdrukking.

Aktiwiteit 3: Die klas moet gevra word

om opbouende kritiek te lewer aan die einde

van elke opvoering. Hulle moet die regte

tegniese taal gebruik wanneer hulle dit doen,

en seker maak dat hulle kommentaar lewer

oor aspekte van die opvoering soos karakter,

beweging en gesigsuitdrukking. Hulle moet

ook in staat wees om te verduidelik wat die

dramatisering se intrige was. As hulle nie die

intrige kan verduidelik nie, moet die leerders

in die dramatisingsgroep daaraan werk om dit

duideliker te maak.

Remediëring

• Indien leerders met Aktiwiteit 2 sukkel, laat hulle die buitelyne van die ‘gebou’ waarin hulle is met kryt op die vloer trek. Leerders kan op teer of beton werk. Namate leerders deur die speletjie vorder, kan jy geleidelik die lyne uitvryf.

• Indien die leerders met Aktiwiteit 3 sukkel, laat hulle die begin, middel en einde van die storie neerskryf en aan jou verduidelik hoe die verskillende dele by mekaar hoort.

• Nog ’n manier om Aktiwiteit 3 op te bou, sal wees om leerders ’n bekende storie (soos ’n sprokie) te laat opvoer en dan die res van die klas te laat raai watter storie gedramatiseer word.

Uitbreiding

• Leerders kan Aktiwiteit 3 in ’n ‘ketting’-aktiwiteit verander. Aan die einde van die eerste optrede moet die volgende groep die verhaal voortsit waar die vorige groep opgehou het.

• Vra leerders om Aktiwiteit 3 te doen, maar verander dit in ’n volledig geïmproviseerde aktiwiteit. Leerders moet stukkies papier trek wat met hulle bokante na onder in ’n boks lê. Elke stuk papier het die naam van ’n voorwerp op. Leerders moet dan hierdie voorwerp opneem in hulle storie. Alternatiewelik kan die ander lede van die klas die name van voorwerpe uitroep, waarna die leerders die voorwerpe dan in hulle stories moet inkorporeer.


Unit 14

Eenheid Maak prenteLeerdersboek bladsy 375—377 Tydsduur: 1 uur



Onderwerp 1: Warm op en speelVertroue- en luisterspeletjies (soos blinddoek en lei ’n maat)Onderwerp 2: Improviseer en skepGroeptablo’s (vriesbeelde) in reaksie op ruimte en/of temas (met inagneming van fokus en vlakke)



• Leerders moet in pare werk, met een van die maats as voorloper en die ander een as navolger. Die leier moet die navolger blinddoek en in die vertrek rondlei. Die leier moet die navolger veilig hou deur hom/haar van struikelblokke te vertel waaroor hulle gaan klim of waarom hulle gaan stap, en seker maak dat die navolger nie met iets bots of daaroor val nie. As die leerders vol vertroue is, kan die voorlopers probeer om hulle navolgers met net hulle stemme te lei.

• Verduidelik wat ’n tablo en die funksie daarvan is. Jy kan dan Aktiwiteit 2 aan die leerders verduidelik. Dit kan nuttig wees om twee leerders te vra om die aktiwiteit aan die ander te wys.


• Die leerders moet hierdie aktiwiteit in pare doen.• Een leerder vries in ’n sekere posisie. Die ander leerder moet na sy/

haar maat kyk en dan as antwoord in ’n geskikte posisie vries. Die eerste leerder moet dan op sy/haar maat se posisie reageer, en so aan.

• Jy kan dan Aktiwiteit 3 verduidelik of twee leerders vra om vir die klas te wys hoe dit werk. Herinner leerders daaraan dat hulle nie op mekaar moet leun tydens hierdie aktiwiteit nie, en dat hulle met respek en beleefdheid aan mekaar moet raak.


• Die leerders moet hierdie aktiwiteit in pare doen. Die aktiwiteit moet op dieselfde wyse as Aktiwiteit 2 gedoen word, maar leerders moet dié keer hulle bevrore posisies soos die stukke van ’n legkaart in mekaar laat pas.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 375–377; blinddoeke vir Aktiwiteit 1

Herinner leerders daaraan dat hierdie aktiwiteit op vertroue berus en dat die voorlopers dus vir hulle navolgers se veiligheid verantwoordelik is.

WENK


• Jy kan dan Aktiwiteit 4 verduidelik of vier leerders vra om vir die klas te wys hoe dit werk.

Aktiwiteit 4: Improviseer en skepLeerders moet hierdie aktiwiteit in klein groepies van sowat vier leerders uitvoer. Die groep moet ’n tablo opstel wat die plek voorstel wat deur die onderwyser op ’n stukkie papier neergeskryf is. Wanneer hulle die tablo opgestel het, moet die ander lede van die klas raai wat hulle voorstel.

AntwoordeAktiwiteit 1: Warm op en speelLeerders werk in pare, met ’n voorloper wat ’n geblinddoekte navolger rondlei. Die navolger kan aan die leier vashou, of bloot die klank van sy/haar stem en die mondelinge instruksies wat gegee word, volg. Die voorloper moet seker maak dat die navolger veilig bly en nie met ander leerders of voorwerpe in die vertrek bots nie. Die voorloper kan die navolger deur verskeie vlakke lei – soos byvoorbeeld om onder deur ’n lessenaar te klim, tussen skooltasse op die vloer deur te navigeer en op die verhoog te klim.

Aktiwiteit 2: Improviseer en skepLeerders werk in pare, met een maat wat ’n vorm aanneem en vries, waarop die ander maat reageer deur met ’n toepaslike vorm te antwoord. Een maat kan byvoorbeeld vries asof hy/sy ’n byl swaai, waarop die ander een reageer deur soos ’n stomp op die vloer te gaan lê. Die maat wat die byl geswaai het, reageer dan deur ’n tablo op te stel in reaksie op die een wat soos ’n stomp lê . Hy/sy kan byvoorbeeld op die vloer gaan sit en soos iemand by ’n piekniek teen die stomp leun.

Aktiwiteit 3: Improviseer en skepLeerders werk in pare, met een maat wat ’n vorm aanneem en vries, waarop die ander maat reageer deur soos ’n legkaartstuk by die ander een in te skakel. Die een maat kan byvoorbeeld in ’n bal op die vloer opkrul, en die ander een kan in ’n boog oor haar gaan staan. Die maat wat in ’n bal opgekrul het, reageer dan deur ’n ander vorm voor te stel wat by haar maat se posisie inpas. Sy kan byvoorbeeld ’n kleiner boog onder haar maat se boog vorm.

Aktiwiteit 4: Improviseer en skepLeerders moet in klein groepies werk (van byvoorbeeld vier leerders) om ’n tablo op te stel wat die plek voorstel wat hulle aangesê is om uit te beeld. As hulle byvoorbeeld ’n stukkie papier kry wat sê ‘die strand’, kan een leerder voorgee om branderplank te ry, ’n ander een kan swem, nog een kan visvang en die oorblywende een kan op die strand lê en in die son bak.



Aktiwiteit 1: Terwyl die leerders hierdie

oefening doen, moet jy in die klaskamer

rondbeweeg en seker maak dat hulle dit reg

doen. Maak seker dat die voorlopers hulle

verantwoordelikhede ernstig opneem en nie

hulle navolgers in gevaar stel nie. Wanneer

die oefening verby is, kan jy ’n bespreking

met die hele klas hou oor hoe die leerders

die ervaring beleef het, en wat hulle uit dié

oefening geleer het.

Aktiwiteit 2 en 3: Terwyl die leerders

hierdie oefeninge doen, moet jy in die

klaskamer rondbeweeg en seker maak dat

hulle dit reg doen. Jy moet kyk dat hulle

nie te vinnig of oordadig beweeg nie, en dat

hulle die instruksies reg verstaan. Wanneer

die oefening verby is, kan jy ’n bespreking

met die hele klas hou oor hoe die leerders

die ervaring beleef het, en wat hulle uit dié

oefening geleer het. Jy kan die oefening

effens mededingend maak deur liggies aan

die maats se skouers te raak en hulle laat sit

totdat slegs die een groepie wat oorbly die

‘wenners’ is.

Aktiwiteit 4: Jy kan elke groep vra om

hulle tablo voor die res van die klas op te voer.

Na afloop van elke vertoning kan jy dat die

klas opbouende terugvoer gee oor wat hulle

gesien het. Hulle kan ook raai wat die leerders

met hulle tablo voorstel.

Remediëring

• As die leerders met Aktiwiteit 2 sukkel, kan jy vir hulle prente wys van mense wat besig is om iets te doen (soos ’n vrou wat brei) en hulle vra om in pare te werk, waar een maat die persoon self voorstel en die ander een die aktiwiteit voorstel. Jy kan ook vir hulle prente wys van twee mense wat saam iets doen (soos om tennis te speel of tou te trek) en hulle vra om ’n tablo van die prentjie wat hulle gekry het, op te stel.

• As die leerders met Aktiwiteit 4 sukkel, gee vir hulle prente van mense wat dinge doen wat eie aan ’n land is (soos ’n prentjie van mense wat karate in Japan doen). Vra leerders om hulle prentjies te bespreek en hoe hulle dit as tablo’s kan voorstel. Hierna kan hulle Aktiwiteit 4 doen soos in die Leerdersboek voorgeskryf.

Uitbreiding

• Vra die leerders om navorsing te doen oor die gebruik van spesifieke bewegings om betekenis in ander kunsvorme oor te dra, soos in Japanse opera, tradisionele ballet, fisieke teater of hip-hop.

• Hou ’n tablo-kompetisie in die klas waartydens leerders in klein groepies werk. ’n Vrywilliger uit die klas moet die naam van ’n plek uitroep en leerders moet saamwerk om ’n tablo op te stel deur op die verhoog te improviseer. Leerders kan dan vir die wenners stem.


Unit 15

Eenheid Maak prentestoriesLeerdersboek bladsy 378—379 Tydsduur: 1 uur




karakters se liggaamshoudings• Isolering en strek van ’n liggaamsdeel as deel van denkbeeldige

ervarings• Verskillende soorte spronge (met sagte landings)• Vertroue- en luisterspeletjies (soos blinddoek en lei ’n maat)Onderwerp 3: Lees, vertolk en tree opOpbou van ’n drama rondom ’n stimulus: tablo’s in reaksie op ruimte of tema. Dink aan:• bekendstelling en oplossing van konflik• storielyn, karakters, ruimte en tyd• tablo aan begin en einde van drama• beperkte dialoog wat by die drama pas


Onderrig die eenheid• Jy kan die les begin deur te verduidelik wat ‘neutraal’ beteken, en

waarom dit belangrik is om jou lyf neutraal te kan hou.• Verduidelik die instruksies vir Aktiwiteit 1, of vra ’n vrywilliger

om te wys hoe dit werk.


• Leerders moet saam met maats werk. Een leerder moet so neutraal as moontlik staan, terwyl sy maat hom dophou en opbouende voorstelle vir verbetering maak. Leerders ruil daarna om.

• Jy moet dan verduidelik wat dit beteken en hoe belangrik dit is om liggaamsdele te kan isoleer.

• Verduidelik die instruksies vir Aktiwiteit 2, of vra ’n vrywilliger om te wys hoe dit werk.


• Leerders werk in pare om hierdie aktiwiteit op dieselfde manier as Aktiwiteit 1 te doen.

• In hierdie aktiwiteit moet leerders egter die liggaamsdeel wat deur die onderwyser genoem word uit die neutrale posisie




beweeg en weer na neutraal terugbeweeg, sonder om enige ander liggaamsdele te beweeg.

• Jy kan dan die instruksies vir Aktiwiteit 3 verduidelik of twee vrywilligers vra om vir die klas te wys hoe dit werk.


• Leerders moet in pare werk, met een van die maats as voorloper en die ander een as navolger. Beide leerders moet in ’n neutrale posisie begin, en die voorloper moet dan een of twee van sy liggaamsdele in isolasie beweeg voordat hy/sy dit na die neutrale posisie terugbeweeg. Die navolger moet die voorloper so presies as moontlik naboots. Beide leerders moet die geleentheid kry om voor te loop en na te volg.

• Jy kan dan Aktiwiteit 4 verduidelik, of ’n groepie leerders vra om vir die klas te wys hoe dit werk.

Aktiwiteit 4: Lees, vertolk en voer uitLeerders moet in klein groepies werk om ’n tablo op te stel wat ’n baie kort storie oor ’n sosiale, omgewings- of kulturele kwessie vertel. Die storie (hoewel daar nie beweging of dialoog is nie en duidelik gevries is), moet steeds ’n begin, middel en einde hê.

AntwoordeAktiwiteit 1: Warm op en speelLeerders werk in pare om seker te maak dat beide leerders ’n neutrale liggaamshouding kan inneem. Leerders moet hulle gewig eweredig versprei, hulle ledemate laat ontspan en regop staan om ’n neutrale liggaamshouding in te neem. Hulle moenie ’n kenmerkende houding inneem of enige gebare maak nie.

Aktiwiteit 2: Warm op en speelLeerders werk in pare om seker te maak dat beide leerders met ’n neutrale liggaamshouding begin. Hulle moet dan die liggaamsdele wat die onderwyser opnoem vanaf die neutrale posisie beweeg. Hulle kan byvoorbeeld net hulle koppe twee keer knik en dan na die neutrale posisie terugkeer. Die leerders moet beurte maak om mekaar dop te hou, om seker te maak dat slegs die liggaamsdeel wat deur die onderwyser uitgeroep word, geïsoleer en beweeg word.

Aktiwiteit 3: Warm op en speelLeerders moet in pare werk. Beide leerders moet met ’n neutrale liggaamshouding begin. Een leerder (die voorloper) sal dan een of twee liggaamsdele in isolasie beweeg, voordat hy/sy na ’n neutrale posisie terugkeer. Die leerder kan sy/haar regtervoet vorentoe skuif, en sy/haar linkerhand in ’n groet oplig, voordat hy/sy na ’n neutrale posisie terugkeer. Die ander leerder (die navolger) moet die voorloper se optrede so presies as moontlik naboots.


Aktiwiteit 4: Lees, vertolk en voer uitLeerders moet in klein groepies werk om ’n tablo op te stel wat ’n kort storie oor ’n sosiale, omgewings- of kulturele kwessie vertel. Dit is noodsaaklik dat die storie ’n begin, middel en einde moet hê, selfs al is daar nie beweging of dialoog nie. Die groep kan byvoorbeeld ’n tablo opstel wat oor rommelstrooi handel, waarin een leerder ’n tjips-pakkie laat val, ’n ander leerder maak asof hy/sy ’n koei is wat die pakkie eet, ’n derde een maak asof hy/sy die koei is wat doodgaan omdat die pakkie in haar keel vassit en die oorblywende een die boer voorstel wat oor sy dooie koei huil.


Aktiwiteit 1–3: Terwyl die leerders hierdie oefening doen, moet jy

in die klaskamer rondbeweeg en seker maak dat hulle dit reg doen.

Wanneer leerders met die oefening klaar is, kan jy vrywilligers vra om hulle

belewenis daarvan en wat hulle geleer het, met die hele klas te bespreek.

Aktiwiteit 4: Die klas moet gevra word om aan die einde van elke

opvoering opbouende kritiek te lewer. Hulle moet die regte tegniese

taal gebruik wanneer hulle dit doen, en seker maak dat hulle

kommentaar lewer op aspekte soos karakter, gesigsuitdrukking, en

die boodskap wat oorgedra word. Leerders moet ook opbouende

voorstelle vir verbetering maak.

Remediëring

• Laat leerders voor ’n spieël oefen as hulle sukkel om hulle liggame neutraal te hou of om liggaamsdele te isoleer.

• Leerders kan ook hulle lywe stil probeer hou deur boeke op verskillende liggaamsdele (soos hulle kop, uitgestrekte arms of bene) te balanseer. Hulle moet dan probeer om ander liggaamsdele te beweeg sonder dat die boeke afval. As hulle die liggaamsdele reg isoleer, sal die boeke bly waar hulle is.

UitbreidingLaat die leerders in ’n ry staan, waar elke leerder in die een voor hom/haar se agterkop vaskyk. Die leerder aan die voorpunt moet omdraai en na die een agter hom/haar kyk, ’n neutrale posisie inneem en een liggaamsdeel in isolasie beweeg. Die tweede leerder moet dan die beweging herhaal, sonder om enige ander liggaamsdeel te beweeg. Sodra dit klaar is, moet die tweede leerder omdraai, na die leerder agter hom/haar kyk en nog ’n liggaamsdeel in isolasie beweeg. Die derde leerder moet die proses herhaal, en so moet die aktiwiteit voortgaan tot die laaste een in die ry ’n beurt gekry het. Jy kan die aktiwiteit uitdagender maak deur die leerders wat nie hulle liggaamsdeel reg kon isoleer nie, te laat sit. Die laaste een wat oorbly, is die wenner. Jy kan ook die uitdaging groter maak deur die aktiwiteit vinniger te maak, of om leerders die aktiwiteit te laat doen op die maat van musiek wat geleidelik in tempo toeneem.


Unit 16

Eenheid Bou ’n dramaLeerdersboek bladsy 380—388 Tydsduur: 3 uur



Onderwerp 1: Warm op en speel• ‘Liedjies’ met liggaamsperkussie; gesamentlik en in beurtsang• Musikale speletjies wat op syferkunde en geletterdheid fokus (soos

liedjies en rympies met getalle)• Liggaamshoudingspeletjies, verken neutrale liggaamshouding en

karakters se liggaamshoudings• Isolering van ’n liggaamsdeel as deel van denkbeeldige ervarings• Verskillende soorte spronge (met sagte landings)• Vertroue- en luisterspeletjies (soos blinddoek en lei ’n maat)Onderwerp 3: Lees, vertolk en voer uit• Liedjies om nootvaste sang te verbeter, sing van liedjies verwant

aan die drama se temas, herkenning van melodieë in die dominant (do tot so)

• Musieksimbole – notebalk, halfnote, kwartnote, agstenote en onderskeidelike rustekens – in kort musiekfrases

• Klankprente deur instrumente te gebruik (liggaamslagwerk, selfgemaak, opgetel, tradisioneel) om ’n klankbaan vir die drama te skep, insluitend tussenspel (tussen aksies) en stemming (gedurende aksie)

• Opbou van ’n drama rondom ’n stimulus: tablo’s in reaksie op ruimte of tema. Dink aan:– bekendstelling en oplossing van konflik– storielyn, karakters, ruimte en tyd– tablo aan begin en einde van drama– beperkte dialoog wat by die drama pas


en aktiwiteite in die Leerdersboek en Onderwysersgids te lees.• Luister na die liedjies op die CD en leer dit.


1 6 380—385 1—5

2 7 385—386 6—9

3 8 387—388 10—12


HulpbronneLeerdersboek bladsy 380–388; klein rekwisiete vir Aktiwiteite 9 en 12 (opsioneel); selfge-maakte of gevonde instrumente; CD-snit 30 en 31; CD-speler



• Laat die leerders die liedjie almal saam leer voordat hulle dit in beurtsang sing of liggaamslagwerk byvoeg.

• Onthou om die leerders eers saggies te laat sing terwyl hulle stemme nog opwarm.


• Leerders moet hierdie aktiwiteit in klein groepies uitvoer.• Volg die stappe in die Leerdersboek vir hierdie aktiwiteit.


• Gebruik CD-snit 30.• Die leerders het die liedjie Do-re-me in die derde kwartaal geleer.

Die musiek in die Leerdersboek is nog ’n uittreksel uit hierdie liedjie. Dit is goeie hersiening van die tonika-solfa.

• Verdeel die klas in twee groepe (1 en 2) en laat elke groep afsonderlik hulle deel van die liedjie oefen voordat die twee dele saamgevoeg word.


• Hierdie aktiwiteit hersien die nootwaardes wat die leerders vroeër in die jaar geleer het.

• Werk saam met die hele klas aan hierdie aktiwiteit, sodat jy leerders kan help waar hulle dit nodig het. Maak elke keer seker dat die leerders in staat is om die note en nootwaarde uit te ken.


• Gebruik CD-snit 31.• Volg die instruksies in die raampie: ‘Hoe om ’n nuwe liedjie vir

leerders te leer’, volgens die metode wat in Kwartaal 1 beskryf is.


• Leerders moet opwarmingsaktiwiteit 1 en 2 van hierdie eenheid herhaal, maar ’n ander maaltafel of nommerreeks vir die tweede aktiwiteit gebruik. Hulle kan hierdie opwarmingsaktiwiteite in klein groepies doen.

• Jy kan dan Aktiwiteit 7 aan die leerders verduidelik.


• Leerders kan op hulle eie, in pare of in klein groepies aan hierdie aktiwiteit werk.

• Leerders moet hulle kennis van musikale simbole gebruik om die ritmes in die gegewe musiek uit te werk, en liggaamslagwerk en verskeie musiekinstrumente (kan tuisgemaak wees) gebruik om die ritmes op te voer.

• Sodra al die leerders die ritmes ken, laat hulle een kies om in klein groepies op te voer.

Herinner die leerders daaraan hoe ’n beurtsang gesing word — een groep begin voor die ander.

WENK



• Leerders kan in pare aan vraag 1 en 2 werk.• Verdeel die klas in twee groepe sodat leerders vraag 3 kan doen

soos in die Leerdersboek voorgeskryf.


• Vra die leerders om in dieselfde groepe te verdeel as toe hulle die storie vir Aktiwiteit 4 van Eenheid 5 uitgedink het. Hulle moet vir ’n paar minute lank mekaar in hulle groepe daaraan herinner hoe die storie gedramatiseer is.

• Leerders moet in dieselfde groepe as vir Aktiwiteit 4 van Eenheid 5 werk om aan klanke te dink wat hulle storie kan verbeter. Hulle moet die vrae in die Leerdersboek volg om te besluit watter klanke om te kies, moet dan oefen om die klanke voort te bring, en dan al die klanke saamvoeg om ’n klankprentjie te skep.

• Die les kan met Aktiwiteit 9 afgesluit word.

Les 3 (Week 8)Jy kan die les begin deur die leerders te vertel dat hulle moet nadink oor alles wat hulle gedurende die loop van die jaar geleer het, sodat hulle ’n dramatisering wat so doeltreffend as moontlik is, tydens die finale les kan opvoer.

Aktiwiteit 10: Lees, vertolk en voer uitLeerders moet in klasverband aan die springoefening deelneem soos in die Leerdersboek aangedui.


• Leerders moet hierdie aktiwiteit in groepies van drie voltooi. Die onderwyser moet aan elke groep ’n kort beskrywing van die karakter gee, wat die groep dan in stilte moet ‘bou’ en vorm.

• Een leerder (die ‘klei’) moet met ’n neutrale liggaamshouding staan. Die ander twee leerders moet beurte neem om dele van die ‘klei’ se lyf te beweeg asof hulle beeldhouwerk doen. Die twee ‘beeldhouers’ moet die klei bou en vorm totdat dié leerder die karakter voorstel wat deur die onderwyser beskryf is.

• Leerders moet die res van die klas vir terugvoer op hulle beeldhouwerk vra, en moet die voorstelle waarmee hulle saamstem daarby inwerk.


• Leerders moet in dieselfde groepe werk as vir Aktiwiteit 4 in Eenheid 5. Hulle moet die kort tablo-storie uit daardie eenheid hersien, voordat hulle dit uitbrei soos in die Leerdersboek voorgeskryf. Hulle moet ook vyf woorde vir elke karakter, klankprente en ’n liedjie bysit om die betekenis en effek van hulle dramatisering te verhoog.

• Leerders kan die res van die les aan hulle dramatisering spandeer.


AntwoordeAktiwiteit 4: Lees, vertolk en voer uitWanneer die eerste en tweede vers van We are the world in tonika-solfa geskryf word, is dit soos volg:• Vers 1, reël 1: re, mi, re, mi, re, mi, fa, fa, so, so, so, mi, mi,

mi, mi• Vers 1, reël 2: do, do, re, do, re, do, mi, mi, mi, so, la, mi, mi, re,

mi, mi, mi, la• Vers 1, reël 3: so, mi, mi, la, so, fa, mi, mi, re, do, do, fa, mi, fa,

fa, la, so, so• Vers 2, reël 1: re, mi, re, mi, re, do, do, mi, fa, fa, so, so, la, me,

re, do• Vers 2, reël 2: mi, re, do, me, re, re, re, do, so, mi, mi, so• Vers 2, reël 3: la, mi, mi, re, mi, mi, la, so, la, so, fa, fa, mi, mi,

mi, re

Aktiwiteit 9: Lees, vertolk en voer uitLeerders moet ’n geskikte klankbaan vir die dramatisering uit Aktiwiteit 4 van Eenheid 5 saamstel. Hulle moet die effek van die geluide wat hulle maak om ’n geskikte klankprentjie te skep, sorgvuldig oorweeg. Hulle kan byvoorbeeld spanning voor ’n skrikwekkende oomblik laat opbou deur aanhoudend ’n trom te roffel.

Aktiwiteit 10: Lees, vertolk en voer uitLeerders moet tegelyk en in dieselfde rigting al vier die spronge doen voordat hulle 90 grade van rigting verander en weer die vier spronge tesame herhaal.

Aktiwiteit 11: Lees, vertolk en voer uitIndien die onderwyser byvoorbeeld ’n tuinier beskryf, kan die twee ‘beeldhouers’ die ‘klei’ van ’n neutrale liggaamshouding af beweeg totdat hy/sy so staan dat dit lyk asof hy/sy die grond omspit, of buk en blomme plant.

Aktiwiteit 12: Lees, vertolk en voer uitLeerders moet ’n dramatisering skep wat ’n tablo aan die begin en einde, een of meer gepaste liedjies, een of meer klankprente en vyf betekenisvolle woorde vir elke karakter bevat. Die dramatisering moet gebaseer wees op die tablo’s wat die leerders in Aktiwiteit 4 van Eenheid 5 opgestel het.



Aktiwiteit 2, 3, 4 en 7: kan gebruik word om die leerders se

kennis van ritme en die solfa wat hulle gedurende die jaar opgedoen

het, te assesseer.

Aktiwiteit 9: Jy moet in die klas rondbeweeg en aandagtig luister

om seker te maak dat die leerders die instruksies reg volg. Jy kan

twee groepe ook laat saamwerk, waar die een groep klankeffekte

maak en die ander groep opbouende kritiek daarop lewer.

Aktiwiteit 10: Jy moet in die klas rondbeweeg en leerders

noukeurig dophou om seker te maak dat hulle die instruksies reg

volg. Indien leerders sukkel, kan jy ’n leerder wat die oefening reg

kan doen, vra om voor in die klas te gaan werk, sodat die res van die

klas kan sien hoe dit gedoen word en sy/haar voorbeeld kan volg.



volg. Indien leerders sukkel, kan jy ’n groepie wat die oefening reg

kan doen, vra om voor in die klas te gaan werk, sodat die res van

die klas kan sien hoe dit gedoen word en hulle voorbeeld kan volg.

Jy kan ook ’n groep op ’n slag toelaat om in die klaskamer rond te

beweeg en te kyk wat die ander groepe doen. Hulle kan opbouende

terugvoer gee terwyl hulle dit doen.



volg. Jy kan ook ’n groep op ’n slag toelaat om in die klaskamer

rond te beweeg en te kyk wat die ander groepe doen. Hulle kan

opbouende terugvoer gee terwyl hulle dit doen.

RemediëringVerduidelik hoe belangrik dit is om met veerkrag te spring, sodat leerders nie seerkry nie. Wys vir leerders wat sukkel hoe om dit te doen.

Uitbreiding

• Doen navorsing oor die We are the world-liedjie se oorsprong. Laat die leerders na die oorspronklike klankbaan luister en maak ’n lys van al die kunstenaars wat aan die projek deelgeneem het.

• Laat leerders ’n koorfees bywoon en ’n kort resensie daaroor skryf, waarin hulle verduidelik (met regte musikale terminologie) watter kore hulle die meeste geniet het om na te luister en waarom.


Unit 17

Eenheid KleedrepetisiesLeerdersboek bladsy 389—391 Tydsduur: 1 uur


Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Onderwerp 1: Warm op en speel• Liggaamshoudingspeletjies, verken neutrale liggaamshouding en


ervarings• ‘Liedjies’ met liggaamslagwerk; gesamentlik en in beurtsangOnderwerp 3: Lees, vertolk en voer uitOpbou van ’n drama rondom ’n stimulus: tablo’s in reaksie op ruimte of temaDink aan:• bekendstelling en oplossing van konflik• storielyn, karakters, ruimte en tyd• tablo aan begin en einde van drama• beperkte dialoog wat by die drama pas

– Klankprente deur instrumente te gebruik (liggaamsperkussie, selfgemaak, opgetel, tradisioneel) om ’n klankbaan vir die drama te skep, insluitend tussenspel (tussen aksies) en stemming (gedurende aksie)

– Liedjies om nootvaste sang te verbeter, sing van liedjies verwant aan die drama se temas, herkenning van melodieë in die dominant (do tot so)




• Jy kan die instruksies vir Aktiwiteit 1 verduidelik of twee leerders vra om vir die klas te wys hoe dit werk. Beklemtoon hoe belangrik dit is dat leerders net liggies aan mekaar moet raak, op ’n respekvolle manier wat mekaar nie ongemaklik maak nie.

• Die leerders moet hierdie aktiwiteit in pare doen. Die luisteraar moet met toe oë in ’n neutrale houding staan. Die spreker moet saggies aan die verskillende dele van die luisteraar se lyf raak. Elke keer as ’n luisteraar aanraking voel, moet hy/sy daardie liggaamsdeel uit die neutrale posisie beweeg en terug. Die leerders moet halfpad deur rolle ruil, sodat albei kans kry om luisteraar én spreker wees.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 389–391; klein rekwisiete vir Aktiwiteit 4 en 5 (opsioneel); selfge-maakte of gevonde instrumente vir begeleiding in Aktiwiteit 4 en 5 (opsioneel)

SKT


• Verduidelik waarom vertroue belangrik is wanneer ’n mens toneelspeel. Jy kan dan Aktiwiteit 2 aan die leerders verduidelik. Beklemtoon dat die doel van hierdie aktiwiteit is om vertroue te bou, en dat leerders vir mekaar se veiligheid verantwoordelik is. Jy kan ’n groepie vra om vir die res van die klas te wys hoe die aktiwiteit werk.

Formele assessering

Die Skeppende Kunste Taak vir die vierde kwartaal kom uit

Aktiwiteit 1. Verwys na die Formele Assesseringsafdeling (Afdeling 3)

vir assesseringsriglyne vir die aktiwiteit.


• Leerders moet in stilte in klein groepies aan hierdie aktiwiteit werk. Leerders moet in ’n kringetjie staan, met hulle skouers wat aan mekaar raak. Die persoon in die middel moet sy/haar oë toe hou en agteroor val, sodat sy/haar maats hom/haar kan vang en saggies na die middel van die kring kan terugstoot. Almal in die kring moet kans kry om in die middel te staan. Dit is baie belangrik dat die kring klein genoeg moet wees dat leerders veilig gevang kan word. As jy ’n groot klas het, verdeel jy die leerders in soveel kleiner groepies soos nodig.

• Jy kan dan Aktiwiteit 3 verduidelik. Jy kan een van die vier groepe vra om vir die res van die klas te wys hoe die aktiwiteit werk.

Aktiwiteit 3: Warm op en speelLeerders moet in een van vier groepe werk. Hulle moet skuin deur die vertrek beweeg. Om deur die vertrek te beweeg, moet die leerders oor ‘riviere’ spring wat jy met kryt op die vloer getrek het. Wissel die aantal riviere en hulle breedte namate die spel vorder. Elke groep moet beurte maak om die riviere oor te steek. Begin by groep 1 en vorder tot by groep 4.

Aktiwiteit 4: Waardeer en oordinkLeerders moet in hulle groepe werk om die dramas wat hulle in Aktiwiteit 12 van die vorige les uitgewerk het, te hersien. Aangesien dit ’n kleedrepetisie is, moet hulle presies op dieselfde manier toneelspeel as wat dit later opgevoer gaan word.

Aktiwiteit 5: Waardeer en oordinkLeerders moet in hulle groepe werk om opbouende terugvoer aan mekaar te gee, deur te fokus op wat elke lid van die groep goed doen.

AntwoordeAktiwiteit 1: Warm op en speelLeerders moet die liggaamsdeel wat deur hulle maats (die spreker) aangeraak word uit die neutrale posisie en terug beweeg, sonder om enige ander liggaamsdele te beweeg. Hulle moet hulle oë toeknyp


terwyl die spreker aan hulle raak. As die spreker byvoorbeeld aan die luisteraar se knie raak, moet die luisteraar sy/haar oë toehou en net sy/haar knie uit die neutrale posisie beweeg (sonder om enige ander liggaamsdeel te beweeg) en dit dan weer terug na neutraal beweeg.Aktiwiteit 2: Lees, vertolk en voer uitLeerders moet beurte maak om in die middel van die kring maats wat met hulle skouers teenaan mekaar staan, te wees. Die leerder in die middel moet sy/haar oë toeknyp en agteroor val. Wanneer die leerder in die middel agteroor val, moet die maats hom/haar versigtig weer terug na die middel stoot sodat hy/sy dit weer kan doen. Die leerders moet saggies werk om seker te maak dat die een in die middel nie seerkry nie, en elke leerder moet ’n kans kry om in die middel te wees. Die kring moet klein genoeg wees sodat die middelste leerder nie ver val voordat hy/sy veilig gevang word nie.

Aktiwiteit 3: Warm op en speelElke groep van vier leerders moet kans kry om die rivier skuins oor te kruis, van een hoek na die ander. Die leerders moet oor die kryt-‘riviere’ tussen hulle en die teenoorgestelde hoek spring, sonder om daarin te ‘val’. Die onderwyser sal geleidelik die aantal ‘riviere’ en hulle breedte aanpas.

Aktiwiteit 4: Waardeer en oordinkLeerders moet hulle optredes hersien, deur hulle liedjies en klankprente te oefen. Hulle moet hulle optredes aanpas totdat hulle voel dat hulle dit soveel as moontlik verbeter het.

Aktiwiteit 5: Waardeer en oordinkLeerders moet vir mekaar positiewe opbouende kritiek gee oor hulle bydraes tot die groep. Natuurlik sal die leerders se kommentaar verskil, maar hulle sal waarskynlik goed sê soos ‘Jy is baie goed daarmee om die regte musiek by die storie te pas’ of ‘Jy kom altyd met goeie idees vir stories vorendag’.


Aktiwiteit 2 en 3: Terwyl die leerders

die opwarmingsoefening doen, moet jy in die

klaskamer rondbeweeg en seker maak dat

hulle dit reg doen. Jy moet seker maak dat

hulle nie te vinnig of roekeloos beweeg nie,

sodat niemand seerkry nie. Wanneer leerders

met die oefening klaar is, kan jy vrywilligers

vra om hulle belewenis daarvan en wat

hulle geleer het, met die hele klas of in klein

groepies te te bespreek.

Aktiwiteit 4: Twee groepe kan voor mekaar

kleedrepetisie hou. Aan die einde van elke

groep se opvoering kan die gehoor opbouende

kritiek lewer. Hulle moet die regte tegniese taal

gebruik wanneer hulle dit doen, en seker maak

dat hulle kommentaar lewer oor aspekte soos

karakter, gesigsuitdrukking, en die boodskap

wat oorgedra word. Leerders moet ook

opbouende voorstelle vir verbetering maak.

Aktiwiteit 5: Beweeg in die klaskamer

rond en maak seker dat leerders vir mekaar

opbouende terugvoer gee oor wat hulle goed

gedoen het.


Remediëring

• Vra die leerders wat selfone het om die groep se se kleedrepetisie te verfilm, sodat die lede van die groep na die tyd daarna kan kyk en besluit hoe hulle graag die stuk wil verbeter.

• ’n Groot aantal teaters laat leerdergroepe toe om na kleedrepetisies te kom kyk en na die tyd vrae aan die toneelspelers te stel. Dit kan ’n nuttige en interessante uitstappie vir jou leerders wees.

Uitbreiding

• Leerders kan Aktiwiteit 1 uitvoer, maar hulle moet dit saam met musiek doen. Die spreker moet op so ’n wyse aan die luisteraar raak dat dit lyk asof hy/sy op die musiek beweeg, asof hy/sy dans.

• ’n Verlenging van Aktiwiteit 1 kan wees om die luisteraar te laat maak asof hy/sy ’n marionet is. Die luisteraar moet botstil staan, en net sy/haar liggaamsdele in isolasie beweeg wanneer die spreker ’n denkbeeldige toutjie trek wat kamtig daaraan vas is. Wanneer leerders hulle tegniek vervolmaak het, kon hulle ’n marionettespel opvoer waarin die helfte van die toneelspelers marionette is en die ander helfte die poppemeesters.

Unit 18

Eenheid Weer op die planke!Leerdersboek bladsy 392—393 Tydsduur: 1 uur





ervarings• ‘Liedjies’ met liggaamsperkussie; gesamentlik en in beurtsangOnderwerp 3: Lees, vertolk en voer uitOpbou van ’n drama rondom ’n stimulus: tablo’s in reaksie op ruimte of tema. Dink aan:• bekendstelling en oplossing van konflik• storielyn, karakters, ruimte en tyd• tablo aan begin en einde van drama• beperkte dialoog wat by die drama pas

– Klankprente deur instrumente te gebruik (liggaamsperkussie, selfgemaak, opgetel, tradisioneel) om ’n klankbaan vir die drama te skep, insluitend tussenspel (tussen aksies) en stemming (gedurende aksie)

– Liedjies om nootvaste sang te verbeter, sing van liedjies verwant aan die drama se temas, herkenning van melodieë in die dominant (do tot so)


HulpbronneLeerdersboek bladsy 392–393; klein rekwisiete vir Aktiwiteit 3 (opsioneel); selfgemaakte of gevonde instrumente in Aktiwiteit 3 (opsioneel)




Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: Warm op en speelLeerders moet individueel werk om in die klaskamer rond te beweeg sonder om aan enige ander leerders te raak. Hulle moet met ’n neutrale liggaam rondbeweeg totdat hulle aangesê word om soos een van hulle karakters te beweeg. Hulle moet die onderwyser se instruksies volg vir wanneer om met ’n neutrale liggaam of in karakter te beweeg, en wanneer om ander goed te doen, soos om te spring, of om vinniger of stadiger te beweeg.


• Verduidelik Aktiwiteit 2 aan die leerders. Herinner leerders aan hoe belangrik dit is om stil en met respek te luister terwyl ander leerders optree.

• Leerders moet hulle opvoerings oefen. Sodra leerders die kleedrepetisies afgehandel het, moet die groepe beurte maak om hulle stukke voor die res van die klas op te voer, wat met respek moet toekyk.

• Na elke opvoering kan die leerders in die groep ’n bespreking hou oor die bydrae wat elke lid van die groep tot die finale produksie gemaak het en hoe die produksie verbeter kan word. Moedig leerders aan om soveel besonderhede en spesifieke terugvoer as moontlik te gee, hoewel enige kritiek opbouend moet wees.


• Verduidelik die aktiwiteit. Beklemtoon hoe belangrik eerlike, dog opbouende kritiek is.

• Leerders moet individueel, in pare of klein groepies werk om die vrae in die Leerdersboek te beantwoord. Hulle moet dan die groep wie se werk hulle beoordeel het, vertel wat die terugvoer is.

AntwoordeAktiwiteit 1: Warm op en speelLeerders moet met ’n neutrale liggaam in die klaskamer rondbeweeg sonder om aan enige ander leerders te raak. Wanneer jy vir leerders sê om in karakter te kom, moet hulle begin optree soos een van die karakters wat hulle ontwikkel het. As hulle byvoorbeeld die karakter van ’n bejaarde dame ontwikkel het, kan hulle maak asof hulle krom loop, met ’n wandelstok in die hand. Jy kan ook vir leerders sê watter handelinge om uit te voer, terwyl hulle in karakter is of met ’n neutrale liggaam beweeg. As jy byvoorbeeld vir hulle sê om te spring


terwyl hulle in karakter is, moet die leerder wat ’n bejaarde dame voorstel dit só doen dat ’n mens kan sien dat sy sukkel om te spring.

Aktiwiteit 2: Lees, vertolk en voer uitLeerders moet hulle dramatiserings volledig oefen en dit dan opvoer voor die res van die klas, wat rustig sit en luister. Die finale dramatiserings moet klankbane, klankeffekte en rekwisiete bevat.

Aktiwiteit 3: Waardeer en oordinkLeerders se eie antwoorde. Aan die hand van die vrae in die Leerdersboek moet die leerders opbouende kritiek lewer vir elke groep wat optree. Moedig leerders aan om soveel besonderhede en spesifieke terugvoer as moontlik te gee, hoewel enige kritiek opbouend moet wees.


Aktiwiteit 1: Terwyl die leerders hierdie

oefening doen, moet jy in die klaskamer

rondbeweeg en seker maak dat hulle dit

reg doen. Jy kan ’n element van pret en

mededinging by die assessering voeg deur te

wag totdat die leerders opgewarm is, voordat

jy individuele leerders liggies op die skouer

tik om te wys dat hulle moet gaan sit. Hou

aan totdat die leerder wat die oortuigendste

neutrale houding én karakter (volgens die

instruksies) kan voorstel, bly staan. Hierdie

leerder is die wenner. Jy kan die leerders

andersins in twee groepe verdeel. Een groep

doen die opwarming terwyl die ander groep

hulle dophou. Aan die einde hiervan gee die

groep wat toegekyk het vir die ander groep

informele terugvoer, voordat die twee groepe

rolle ruil.

Aktiwiteit 2: Hierdie aktiwiteit kan deur

die groep wat optree self geassesseer word.

Hulle moet bespreek wat hulle goed gedoen

het en waar hulle kan verbeter, terwyl die res

van die klas die vrae in Aktiwiteit 3 antwoord.

Elke groep sal dus ook terugvoer van die hele

klas kry wanneer hulle Aktiwiteit 3 uitvoer.

Aktiwiteit 3: Hierdie aktiwiteit is

maatassessering vir Aktiwiteit 2, en moet

volgens die instruksies in die Leerdersboek

gedoen word.

RemediëringSoms word drama en dans gekombineer om ’n storie te vertel. Neem leerders na ’n geskikte opvoering waarin dans en drama gekombineer word.

UitbreidingVerduidelik die rol van ’n spelleier/regisseur en hoe goed aantekeninge ná ’n opvoering te pas kom. Elke groep moet ’n leerder uit ’n ander groep vra om die rol van spelleier te vertolk wanneer hulle besig is om hulle opvoering te lewer. Die uitvoerende groep moet noukeurig na die aantekeninge luister wat die ‘regisseur’ vir hulle gee, sodat hulle die opvoering kan verbeter.


Unit 11


Skeppende kunste: Visuele kunsteMODULE 4: Die natuur

Unit 11




Onderwerp 3: Visuele geletterdheid• Neem waar en bespreek visuele stimuli in foto’s, kunswerke en

werklike voorwerpe om kunselemente in die natuur te identifiseer en te benoem

• Neem waar en bespreek visuele stimuli in foto’s, kunswerke en werklike voorwerpe om voorbeelde van kontras en proporsie in die natuur te identifiseer en te benoem

• Vrae om waarneming van elemente en ontwerpbeginsels te verdiep en uit te brei



Onderrig die eenheidVerdeel die eenheid soos volg in twee halfuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 1 395—396 1—2

2 2 396—398 3—4

Les 1 (Week 1)Aktiwiteit 1: Visuele geletterdheidLeerders moet die vrae in die Leerdersboek beantwoord. Leerders kan individueel, in pare of in klein groepies aan hierdie aktiwiteit deelneem.


• Die leerders behoort eintlik die materiaal vir hierdie aktiwiteit self skool toe te bring, maar as hulle nie het nie, kan hulle die materiaal wat hulle benodig op die skoolterrein gaan versamel.

• Laat leerders die instruksies in die Leerdersboek volg. Leerders kan in pare of in klein groepies aan hierdie aktiwiteit werk.

Kwartaal en week/wekeKwartaal 4, Week 1-2


’n Goeie manier om die eenheid te begin, is om die vraag ‘Hoe kan die natuur ons as kunstenaars inspireer?’

WENK


• Jy kan die les afsluit deur leerders natuurlike voorwerpe in pare of klein groepies te laat bespreek.



• Sodra leerders hulle antwoorde op Aktiwiteit 3 bespreek het, kan jy Donvé Lee se tegnieke in haar gemengdemedia-collage in die Leerdersboek met die leerders bespreek. Jy kan die gegewe vrae gebruik om jou bespreking te lei. Jy kan dan Donvé Lee se collage met Gail Caitlin se potloodskets van ’n Afrika-doringboom vergelyk, voordat die leerders Aktiwiteit 4 aanpak.



• Jy kan hierdie les afsluit deur die leerders se antwoorde in Aktiwiteit 4 tydens ’n klasbespreking met hulle te bespreek. .

AntwoordeAktiwiteit 1: Visuele geletterdheidAntwoorde kan mondelings of skriftelik gegee word.

Aktiwiteit 2: Visuele geletterdheid1. Leerders moet elkeen ’n versameling van tien natuurlike

voorwerpe hê. Elke voorwerp in die versameling moet uniek wees.2. Leerders moet die voorwerpe op hulle lessenaars rangskik en

sorgvuldig daarna kyk.3. Eie antwoorde.

Aktiwiteit 3: Visuele geletterdheid1. Hierop sal ’n verskeidenheid antwoorde kom, maar leerders sal

waarskynlik goed sê soos: ‘Die natuur is wreed en mense oorleef ten spyte van barre omgewings’ of ‘Arm mense kry die swaarste wanneer daar strawwe weer is (baie warm, baie winderig, baie koud)’.

2. Die man hou sy hoed en sy dogter vas, want die wind is só sterk dat hy moet keer of sy hoed waai weg en die dogtertjie waai om.

3. Antwoorde sal verskil, maar leerders moet besef dat daar net lang skaduwees is as die ligbron aan die kant van die onderwerp is – dit moet dus redelik vroeg in die oggend of laat in die middag wees. As dit in die middel van die dag was, sou die son direk bo hulle koppe gewees het en sou die skaduwees baie kort gewees het.

4. Dit is redelik subjektief, maar van die voor-die-hand-liggendste driehoekige vorms is in die huise, die dogtertjie se rok en die vrou se sak te siene.


5. Die kunstenaar gebruik ’n helder geel op een van die huise.6. Geel is ’n primêre kleur.

Aktiwiteit 4: Visuele geletterdheid1. Die algemene vorm van die boom is driehoekig, hoewel die stam

’n vertikale reghoekige vorm het.2. Die lug bokant die boom is ’n negatiewe ruimte.3. Dit is baie subjektief, maar dit blyk baie duidelik dat die doringboom

se tekstuur growwer is. Aanvaar ‘die grond’ as ’n antwoord, indien leerders ’n oortuigende verduideliking vir hulle mening het.

4. Antwoorde sal natuurlik wissel. Die vanselfsprekendste rede vir die gebruik van kort, skerp, stekelrige punte vir die doringboom, is dat die dorings op ’n Afrika-doringboom skerp en puntig is, en dat hierdie merke dié doringagtigheid die beste oordra.

5. Probeer ’n effens langer antwoord as ’n eenvoudige ‘ja’ aan te moedig. Leerders moet besef dat Gail Caitlin haar onderwerpe baie doelbewus groter as die bladsyformaat self voorstel (d.w.s. die wildehond op bladsy 302 is aan die bokant en onderkant afgesny, en die doringboom aan die linker- en regterkant afgesny). In beide gevalle laat dit die onderwerp baie groot en ’n bietjie oorweldigend lyk. Veral die wildehond lyk dreigend.

6. Probeer ’n effens ingewikkelder antwoord as ’n eenvoudige ‘ja’ aan te moedig.


Aktiwiteite 1, 3 en 4: ’n Goeie manier om leerders se

antwoorde te assesseer, sou wees om hulle aan ’n klasbespreking te

laat deelneem en almal vir kommentaar of terugvoer oor mekaar

se antwoorde te vra. Dit sou nuttig wees as elke leerder die foto’s

voor hom of haar het, sodat hulle daarna kan verwys soos wat dit

bespreek word.

Aktiwiteit 2: Maak seker leerders verstaan en is in staat om die

voorwerpe in hulle versamelings volgens die kriteria te identifiseer:

grootte, vorm, tekstuur en kleur. Die leerders sal informele

maatassessering doen soos wat hulle dit met hulle maats bespreek.

Wanneer die leerders die vraag klaar beantwoord het, kan jy twee

pare (of klein groepies, as dit is hoe jy hulle aanvanklik ingedeel het)

saamsit en hulle die bevindings met mekaar laat deel.

Remediëring’n Vaardigheid wat leerders dikwels sukkel om te bemeester, is die vermoë om te beskryf wat hulle sien. Alhoewel hulle baie sensitief en oplettend kan wees, is die verwerking van visuele inligting na mondelinge inligting baie uitdagend vir ’n groot aantal leerders. Een manier om leerders te leer hoe om akkurate beskrywende taal te gebruik, is om hulle in pare tydens die volgende oefening te laat werk.


Een van die twee leerders moet ’n foto van ’n eenvoudige voorwerp (soos dié van ’n skêr uit ’n tydskrif of ’n koerant) soek en die voorwerp aan die ander leerder beskryf, sonder om te noem wat dit is of enige van die onderdele te identifiseer. Die maat moet die voorwerp teken soos wat hy/sy na die beskrywing luister. Wanneer beskrywing klaar is, moet hulle die oorspronklike foto met die tekening vergelyk. Jy kan hierdie oefening prettiger maak deur ’n kompetisie te hou om te sien watter leerders die vinnigste ’n akkurate skets van hul maat se beskrywing kan maak.

Uitbreiding

• Vele kunstenaars vereenvoudig ingewikkelde vorms. Laat leerders voorbeelde van sulke kunstenaars vind en ’n kunswerk met een van dié kunstenaars se style skep. Hulle kan byvoorbeeld die werk van Pierneef of Zwelethu Mthethwa as voorbeeld gebruik.

• Vele kunstenaars se kleurgebruik is interessant, en hulle gebruik dikwels verskillende soorte kwashale om emosie oor te dra. Laat leerders voorbeelde van sulke kunstenaars vind en ’n kunswerk met een van dié kunstenaars se style skep. Hulle kan byvoorbeeld die werk van bekende Suid-Afrikaanse kunstenaars soos Marlene Dumas of Judith Mason Attwood as voorbeeld gebruik.

Unit 12

Eenheid Tekeninge van die natuurLeerdersboek bladsy 399—400 Tydsduur: 2 uur



Onderwerp 1: Skep in 2D, die sigbare wêreld• Teken- en/of kleurmediums: verken ’n verskeidenheid mediums

en tegnieke• Kunselemente: vaslegging van sekondêre en ooreenkomstige kleur

in eie beelde van die natuur, insluitend tinte en skakerings• Ontwerpbeginsels: vaslegging van gebruik van kontras en

proporsie in eie beelde van die natuur



HulpbronneLeerdersboek bladsy 399–400; papier en potlode; plakkaat-, poeier- of akrielverf en verfkwaste; koerant of plastiek om tafels mee te bedek


Onderrig die eenheidVerdeel die eenheid soos volg in vier halfuurlesse:Les Week Bladsy Aktiwiteit

1 3 399 1

2 4 400 2

3 5 400 3

4 6 400 4


• Leerders moet hierdie aktiwiteit op hulle eie doen.• Lees die aktiwiteit se instruksies. Herinner leerders daaraan dat

hulle met toe oë moet teken, en dat hulle dus ’n duidelike idee moet hê waar die bladsy is en gemaklik moet sit voordat hulle begin. Sê ook vir leerders dat dit die doel van hierdie oefening is om lyntekening op so ’n manier te probeer gebruik dat dit die indruk van vorm en tekstuur skep.

• Sodra leerders hulle tekeninge voltooi het, kan hulle hul oë oopmaak en mekaar se werk bewonder en daarop kommentaar lewer. Jy kan hierdie aktiwiteit ter afsluiting van die les doen.


• Leerders moet hierdie aktiwiteit op hulle eie doen.• Voordat leerders begin verf, moet hulle die lessenaars met plastiek

of koerant bedek sodat dit kan skoon bly.• Lees die aktiwiteit se instruksies. Herinner leerders daaraan dat

hulle ’n verskeidenheid van kleure, tinte en kleure moet gebruik.• Jy kan die les afsluit deur toe te laat dat die leerders in die klas

rondbeweeg en mekaar se werk bewonder.

Les 3 (Week 5)Aktiwiteit 3: Skep in 2D, die sigbare wêreldLees die aktiwiteit se instruksies. Herinner leerders daaraan dat hulle elkeen ten minste vyf verskillende blare moet hê.


• Lees die aktiwiteit se instruksies.• Jy kan die les afsluit deur toe te laat dat die leerders in die klas

rondbeweeg en mekaar se werk bewonder.

AntwoordeAktiwiteit 1: Skep in 2D, die sigbare wêreldLeerders moet individueel, met hulle oë toe, werk om twee potloodsketse (een vrug en een groente) te maak.

Begin die les deur leerders kortliks te vra watter vaardighede ’n kunstenaar volgens hulle nodig het om goed te kan teken.

WENK


Aktiwiteit 2: Skep in 2D, die sigbare wêreldLeerders moet individueel werk om ’n skildery te maak van die son wat agter ’n berg of in die see sak. Hulle moet ’n verskeidenheid skakerings, tinte en kleure in hulle finale werk gebruik.

Aktiwiteit 3: Skep in 2D, die sigbare wêreld1. Leerders moes elkeen vyf verskillende blare bymekaar gemaak het.2. Leerders moet oplet dat die are op die blare gewoonlik meer

aan die een as die ander kant uitstaan, dat die middelaar van die steel af deur die blaar loop, dat nog aartjies uit die middelaar vertak, en dat daar verder ’n netwerk van selfs nog kleiner aartjies hiéruit vertak. Hulle moet ook daarop let dat al die dele van die blaar ongeveer ewe veel are in het. Daar sal ’n verskeidenheid reaksies wees op dit waaraan die are die leerders laat dink, maar ’n algemene reaksie is dalk die menslike bloedvatstelsel wat uit slagare, bloedvate en duisende haarvaatjies bestaan. Hulle kan ook rivierstelsels noem, waar ’n rivier deur kleiner stroompies gevoed word.

3. Leerders se ervarings van blaarteksture sal heeltemal subjektief wees, maar moedig leerders aan om dit so breedvoerig as moontlik te beskryf.

Aktiwiteit 4: Skep in 2D, die sigbare wêreldLeerders moet individueel werk om vryfafdrukke van blare te maak, waarmee hulle dan verjaarsdag- of Kerskaartjies mee kan versier.


Aktiwiteit 1: ’n Goeie manier om hierdie aktiwiteit informeel

te assesseer, sou wees om toe te laat dat leerders in pare of

klein groepies die tegnieke bespreek waarmee hulle die indruk

van vorm en tekstuur geskep het. Jy kan dan vrywilligers of ’n

verteenwoordiger uit elke groepie vra om een van die tegnieke wat

hulle gebruik het, te bespreek.

Aktiwiteit 2: Laat leerders die kleure, skakerings en tinte

waarmee hulle die skilderye voltooi het in pare of klein groepies

bespreek, asook waarom hulle dink die tegniek is doeltreffend of nie.

Jy kan ook die skilderye op die muur vasplak en ’n klasbespreking

hou oor die tegnieke en kleurkeuses wat jy of die leerders gedink

het besonder goed gewerk het.

Aktiwiteit 3: Sodra leerders hulle blare gevind het en klaar is

met hulle kleingroepbesprekings, kan jy hulle antwoorde tydens ’n

klasbespreking behandel.

Aktiwiteit 4: Jy kan leerders se werk op ’n klaskamermuur

vasplak en hulle vra om die blaarafdrukke waarvan hulle die meeste

hou tydens ’n klasbespreking te bespreek.


Remediëring

• Leerders kan Aktiwiteit 1 moeilik vind. As dit die geval is, kan jy begin deur ’n paar voorbeelde van uitstekende lyntekeninge te bespreek. Jy kan byvoorbeeld na die werk van Pablo Picasso, Michelangelo, William Kentridge of Gerard Sekoto verwys. Hou ’n lyntekening omhoog en trek ’n lyn met jou vinger na. Laat die leerders die lyn beskryf (donker of lig, dik of dun, solied of uitgestip) en om te sê hoe die lyn pas by wat uitgebeeld word (wys dit byvoorbeeld die sagtheid van die vel, of die growwe tekstuur van die rots).

• ’n Goeie aktiwiteit om leerders van skakerings en tinte te leer, is om hulle ’n A4-bladsy te laat verf sodat die kleure daarop baie geleidelik van swart na wit loop.

UitbreidingLeerders kan navorsing doen oor die konsep van spaarsamige lyngebruik. Spaarsamige lyngebruik is waar die kunstenaar probeer om die maksimum effek met elke lyn te kry, en waar so min lyne as moontlik gebruik word. Sekere kunstenaars, soos Pablo Picasso (veral sy ‘Don Quixote’-sketse) en Henri Matisse (veral die afdrukke en papieruitknipsels wat hy aan die einde van sy lewe gedoen het) is bekend vir spaarsamige lyngebruik. Leerders moet dan ’n paar diere of voorwerpe kies en probeer om dit met die minste moontlike lyne te skets. Hulle kan selfs probeer om ’n hele dier te skets sonder om een keer die lyn te verbreek of hulle potlode van die papier af op te lig.

Unit 13

Eenheid Maak ’n vlieërLeerdersboek bladsy 401 Tydsduur: 30 minute



Onderwerp 2: Skep in 3D, ’n vlieër/droomvanger/voëlvoerder• Vaardighede en tegnieke soos plak, knip, toedraai, bind, heg van

verskeie herwinbare materiale• Kunselemente: tekstuur, vorm, kleur vasgelê deur gebruik in eie

konstruksie• Ontwerpbeginsels: vaslegging van bewustelike gebruik en

benoeming van kontras en proporsie in konstruksie• Ruimtelike bewustheid: vaslegging van bewustelike bewustheid

daarvan om dele van modelle in ruimte uit te brei• Gepaste gebruik van gereedskap


HulpbronneLeerdersboek, bladsy 401; A4-velle papier en tou; reguit stokkies, langer as ’n A4-vel; skêre; plakkaat-, poeier- of akriel-verf of pastelle en verfkwaste



Onderrig die eenheidAktiwiteit 1: Skep in 3D, ’n vlieër

• Vra die leerders of hulle al ooit ’n vlieër sien vlieg het. Vra hulle om die kleure en patrone daarvan te beskryf.

• Lees die instruksies in die Leerdersboek saam met die leerders.• Laat die leerders vir die res van die les aan hulle vlieërs bou.

Herinner hulle daaraan dat hulle die vel papier in die helfte kan vou om die middellyn te vind.

Informele assesseringLaat die leerders hulle voltooide vlieërs uitstal. Vra elke leerder om

’n klasmaat se vlieër te kies. Gee vir elke leerder ’n stukkie papier en

vra hulle om ’n aantekening oor hulle klasmaat se vlieër daarop te

skryf en langs die vlieër uit te stal.

RemediëringLeerders wat met die aktiwiteit sukkel, kan vlieërs in pare maak.

UitbreidingLaat die leerders met stokkies en vullissakke eksperimenteer om groter en sterker vlieërs te bou.

Unit 14

Eenheid Vang ’n droomLeerdersboek bladsy 402 Tydsduur: 1 1 __ 2 uur


Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Onderwerp 2: Skep in 3D, ’n vlieër/droomvanger/voëlvoerder• Vaardighede en tegnieke soos plak, knip, toedraai, bind, heg van

verskeie herwinbare materiale• Kunselemente: tekstuur, vorm, kleur vasgelê deur gebruik in eie

konstruksie• Ontwerpbeginsels: vaslegging van bewustelike gebruik en

benoeming van kontras en proporsie in konstruksie• Ruimtelike bewustheid: vaslegging van bewustelike bewustheid

daarvan om dele van modelle in ruimte uit te brei• Gepaste gebruik van gereedskap


HulpbronneLeerdersboek bladsy 402; natuurlike materiale soos vere, skulpe of sade; droë gras of takke; tou of wol en repies gekleurde papier of foelie; plakkaat-, poeier- of akrielverf en verfkwaste




1 8 402 1

2 9 402 1 (vervolg)

3 10 402 1 (voltooi)

Les 1 (Week 8)Begin die les deur die leerders te vra of hulle enigiets van droomvangers weet, of weet waarvoor droomvangers bedoel is. Jy kan dan die inhoud aan die begin van hierdie eenheid in die Leerdersboek met hulle bespreek.

Aktiwiteit 1: Skep in 3D, droomvanger

• Dit is raadsaam om die instruksies vir die aktiwiteit te gee voordat die leerders begin. As hulle sukkel om die instruksies te volg, kan jy vir hulle wys hoe die aktiwiteit werk terwyl jy verduidelik.


• Jy kan die les afsluit deur toe te laat dat die leerders in die klas rondbeweeg sodat hulle mekaar se werk kan evalueer.

Les 2 (Week 9)Leerders moet voortgaan om aan Aktiwiteit 1 te werk. Dit is waarskynlik ’n goeie idee om die les op ’n gepaste oomblik te stop sodat leerders in die klaskamer kan rondbeweeg, sien watter vordering die ander leerders maak, en idees vir hulle eie droomvangers kan kry.

Les 3 (Week 10)

• Leerders moet voortgaan om aan Aktiwiteit 1 te werk. Hulle droomvangers moet aan die einde van hierdie les klaar wees.

• Jy kan die les afsluit deur die leerders in die klas te laat rondbeweeg en na mekaar se werk te laat kyk.

Uitbreiding

• Vra die leerders om navorsing te doen oor die geskiedenis en die simboliek van droomvangers, en ’n kort aanbieding daaroor in die klas te lewer.

• Leerders kan vir hulleself of as ’n geskenk ’n droomvanger maak. Die droomvanger moet versier word met die kleure en simbole wat vir die ontvanger belangrik is en betekenis inhou. ’n Droomvanger is ’n besonder mooi geskenk vir ’n pasgebore baba.

1. Assessering van Lewensvaardighede

in Graad 4 368

2. Assesseringsprogram 369

3. Assessering van Persoonlike en

sosiale welsyn 372

4. Assessering van


5. Assessering van Skeppende kunste 398

6. Rekordhouding en verslagdoening 403

7. Fotokopieerbare

assesseringshulpbronne 404

Afdeling 3: Formele Assessering

367

368 FORMELE ASSESSERING

1. Assessering van Lewensvaardighede in Graad 4

Assessering in Graad 4 bestaan uit:• informele of daaglike assessering• formele assessering.

In Ken & Verstaan Lewensvaardighede Graad 4:• word raad oor informele assesserings verskaf as deel van die leiding

tydens die les in die Les-vir-les-afdeling (Afdeling 2) van die Onderwysersgids

• word meer gedetailleerde leiding en assesseringsinstrumente in hierdie afdeling gegee, hoewel van die besonderhede oor formele assessering ook in die Les-vir-les-afdeling verskaf word.

369FORMELE ASSESSERING

2. Assesseringsprogram

Die assesseringsprogram wat in Ken & Verstaan Lewensvaardighede in Graad 4 verskaf word, is in ooreenstemming met die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring vir Lewensvaardighede en versprei dus die formele assesseringstake vir elke studiegebied deur die loop van die jaar.

Studiegebied: Persoonlike en sosiale welsyn

Kwartaal Soorte assessering Leerdersboek bladsy- verwysing

Onderwysersgids bladsyverwysings

Totale aantal punte

Totale aantal punte vir aanteken-doeleindes

1 Formele assesseringstaak 1: Ontwerp en maak

bladsy 34—35 Afdeling 2, bladsy 81—82; Afdeling 3, bladsy 373

30 30

2 Formele assesseringstaak 2: Toets

n.v.t. Afdeling 3, bladsy 374 en 405—409

30 30

3 Formele assesseringstaak 3: Projek

bladsy 237—238

Afdeling 2, bladsy 235; Afdeling 3, bladsy 374

30 30

4 Formele assesseringstaak 4: Jaar-eindeksamen

n.v.t. Afdeling 3, bladsy 412—413

30 30

Studiegebied: Liggaamsopvoeding

Kwartaal Soort assessering (Liggaamsopvoe-dingtaak: LOT)

Leerdersboek bladsy- verwysing


Totale aantal punte


1 Frekwensie van deelname tydens Liggaamsopvoe-dingperiodes

n.v.t. Afdeling 3, bladsy 417

20 20

1 Uitkoms van bewegingsaanbieding 1

bladsy 50 Afdeling 2, bladsy 92; Afdeling 3, bladsy 375—376

5 5



5


bladsy 52—53 Afdeling 2, bladsy 94; Afdeling 3, bladsy 380—381

5 5


bladsy 60—62 Afdeling 2, bladsy 102—103; Afdeling 3, bladsy 381—385

5



20 20


Studiegebied: Liggaamsopvoeding vervolg...

Kwartaal Soort assessering (Liggaamsopvoe-dingtaak: LOT)



Totale aantal punte



bladsy 149—150

Afdeling 2, bladsy 176—177; Afdeling 3, bladsy 383—385

5 5



5



5 5


bladsy 162—163

Afdeling 2, bladsy 185; Afdeling 3, bladsy 385—386

5



20 20


bladsy 253—254


5 5



5


bladsy 266—267


5 5


bladsy 268—269

Afdeling 2, bladsy 254; Afdeling 3, bladsy 393—394

5



20 20


bladsy 352—353


5 5


bladsy 354 Afdeling 2, bladsy 325—326; Afdeling 3, bladsy 395—396

5



5 5



5


Studiegebied: Skeppende kunste

Kwartaal Soorte assessering



Totale aantal punte


1 Taak vir Skeppende kunste 1: Visuele kunste


40 40

2 Taak vir Skeppende kunste 2: Uitvoerende kunste

bladsy 178—183


40 40

3 Taak vir Skeppende kunste 3: Uitvoerende Visuele kunste


40 40

4 Taak vir Skeppende kunste 4: Visuele kunste


40 40

Assesseringsinstrument vir LiggaamsopvoedingJy kan die volgende rubriek gebruik om die leerders se prestasie ten opsigte van die twee kriteria van die taak te assesseer.

Vlak Beperk Voldoende Vaardig Uitstekend

Kriterium 1:Frekwensie van deelname tydens LO-periodes (20 punte)

0% = 0 punte (het glad nie deelgeneem nie)1—5% = 1 punt6—10% = 2 punte11—15% = 3 punte16—20% = 4 punte

21—25% = 5 punte26—30% = 6 punte31—35% = 7 punte36—40% = 8 punte41—45% = 9 punte46—50% = 10 punte

51—55% = 11 punte56—60% = 12 punte61—65% = 13 punte66—70% = 14 punte71—75% = 15 punte

76—80% = 16 punte81—85% = 17 punte86—90% = 18 punte91—95% = 19 punte96—100% = 20 punte

Kriterium 2:Uitkoms van bewegings-aanbieding(5 × 2 = 10 punte)

Benodig betekenisvolle aandag: bewegings bied glad nie die verlangde uitkoms nie (0—1 punt)

Vereis verdere aandag en afronding: leemtes in beweging wat nie altyd die verlangde uitkoms bied nie(2—3 punte)

Voldoende, doeltreffend en geskik: bewegings bied meestal die verlangde uitkoms(4 punte)

Buitengewone vlak van vaardighede: bewegings bied altyd die verlangde uitkoms(5 punte)


3. Assessering van Persoonlike en sosiale welsyn

Leerders sal vier formele assesseringstake in Persoonlike en sosiale welsyn voltooi. Hierdie take is 30% van die totale aantal punte vir Lewensvaardighede in Graad 4. Die take is soos volg:• werkopdrag of ontwerp en maak (vir Ken & Verstaan

Lewensvaardighede Graad 4 is ’n ontwerp-en-maak-taak gekies.)• toets – 30 punte• projek – 30 punte• jaareindeksamen – 30 punte.

Ontwerp en maak Die ontwerp-en-maak-taak is die formele assesseringstaak vir Kwartaal 1. Die fokus word bepaal deur die inhoud wat volgens die jaarlikse onderrigplan gedek word. Die nodige hulpbronne en inligting word verskaf. Daar word van die leerders verwag om skeppende prosesse en probleemoplossingsvaardighede te gebruik om ’n eindproduk te ontwerp en te maak wat begrip toon van die kennis, vaardighede en waardes, en die toepassing daarvan in verskillende kontekste.

ToetsDie toets is die formele assesseringstaak vir Kwartaal 2. Dit word aan die einde van die tweede kwartaal deur die leerders voltooi en dek die werk wat in die eerste en tweede kwartaal gedoen is. Dit bestaan uit ’n reeks vrae wat van die leerders vereis om kennis te onthou, hulle begrip daarvan te demonstreer en dit toe te pas.

ProjekDie projek verskaf die formele assesseringstaak vir Kwartaal 3. Die projek word as gevolg van die tyd wat nodig is om dit te voltooi, gedurende die tweede kwartaal aan die leerders gegee vir indiening gedurende die derde kwartaal. Die projek vir Persoonlike en sosiale welsyn sal enige werkstuk wees waarin kennis, vaardighede en waardes wat tot bevoegdheid in ’n gespesifiseerde konteks lei, getoon word.Die aard van die projek word bepaal deur die spesifieke inhoud van die jaarlikse onderrigplan waarmee dit verband hou. Dit sluit versamel, vertolk en aanbied van bevindinge in ’n geskrewe produk in en die leerders kan daaroor verslag doen of hulle kan dit opvoer.

JaareindeksamenDie eksamen is die formele assesseringstaak vir Kwartaal 4. Dit word deur die leerders aan die einde van die vierde kwartaal as deel van die interne eksamenrooster van die skool voltooi. Die eksamen gebruik verskillende soorte vrae uit die jaarlikse onderrigplan om die leerder se oproepvermoë, begrip en toepassing van kennis, en vaardighede te assesseer.


Jy sal leiding en assesseringsinstrumente vir elk van die bostaande take hieronder vind. In die ‘Fotokopieerbare assesseringshulpbronne’ aan die einde van hierdie afdeling van die Onderwysersgids vind jy die volgende hulpbronne wat verband hou met assessering in Persoonlike en sosiale welsyn:• ’n toets (bladsy 405–409)• ’n nasienmemorandum vir die toets (bladsy 410–411)• ’n jaareindeksamen (bladsy 412–413)• ’n nasienmemorandum vir die jaareindeksamen (bladsy 414–415)• ’n rekordblad van die Formele assesseringstaak vir Persoonlike en

sosiale welsyn (bladsy 416)• ’n punteblad vir Lewensvaardighede (bladsy 419).

Formele Assesseringstaak 1: Ontwerp en maak

Inhoud van Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Persoonlike sterk punte: identifiseer, verken en waardeer eie sterk punte • Sterk punte van ander • Suksesvolle ervarings as gevolg van eie sterk punte: prestasies en

opwindende ervarings by die skool en by die huis • Minder suksesvolle ervarings • Maniere om minder suksesvolle ervarings na positiewe leerervarings

te verander: gebruik sterk punte om swak punte te verbeter• Respek vir eie en ander se liggame: privaatheid, integriteit van die

liggaam en weerhouding van dwelmmisbruik • Hoe om ons eie liggaam te respekteer en op te pas • Hoe om ander se liggame te respekteer • Redes om ons eie en ander se liggame te respekteer • Hanteer konflik: voorbeelde van konfliksituasies by die huis en

die skool • Strategieë om konflik te vermy • Nuttige reaksies op konfliksituasies

Agtergrond en oorsig van die taakVerwys na bladsy 80–81 in Afdeling 2 van hierdie Onderwysersgids vir inligting oor die taak en hoe om dit vir die leerders aan te bied.


Assesseer die taakJy kan die volgende rubriek gebruik om die leerders se plakkate te assesseer. Die finale totaal kan na die naaste heelgetal opgerond word.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 34–35; afvalpapier; potlode; uitveërs; A3-plakkaatpapier; skêre; ou tydskrifte; kleurvetkryt en/of koki’s; gom


Kriteria 4–5 punte 2–3 punte 0–1 punt

Gehalte van die inhoud (10 punte)

Die inhoud is uitmuntend

Die inhoud is bevredigend

Die inhoud is nie bevredigend nie

Toepaslikheid van die inhoud (5 punte)

Al die inhoud is heeltemal toepaslik

Die meeste van die inhoud is toepaslik

Die meeste van die inhoud is nie toepaslik nie

Hoeveelheid inhoud (5 punte)

Daar is twee of meer sinne in elke afdeling

Daar is twee sinne in elke afdeling

Daar is minder as twee sinne in elke afdeling

Gebruik van foto’s of illustrasies (3 punte)

Daar is foto’s of illustrasies op die plakkaat en dit is geskik en interessant

Daar is foto’s of illustrasies op die plakkaat, maar dit is nie almal geskik nie OF dit is nie besonder interessant nie

Daar is geen foto’s of illustrasies nie OF die meeste foto’s of illustrasies is nie geskik nie

Gebruik van herwinde afvalvoorwerpe (3 punte)

Daar is ’n reeks interessante herwinde afvalvoorwerpe op die plakkaat

Ander voorwerpe word op die plakkaat gebruik, maar dit is nie alles herwinde afval nie

Daar is geen ander voorwerpe op die plakkaat nie OF die voorwerpe is nie herwinde afval nie

Aanbieding (4 punte)

Die plakkaat is baie goed aangebied (netjies en lyk interessant)

Die plakkaat word bevredigend aangebied (redelik netjies en lyk interessant)

Die plakkaat is nie goed aangebied nie (nie netjies nie en lyk nie interessant nie)

Formele Assesseringstaak 2: Toets

Die taakJy sal ’n toets op bladsy 405–409 van hierdie Onderwysersgids kry.

Assesseer die taakJy kan die memorandum op bladsy 410–411 van hierdie Onderwysersgids gebruik om die leerders se toetsantwoorde te assesseer.

Formele Assesseringstaak 3: Projek

Inhoud van die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Kennis van die belangrikste godsdienste in Suid-Afrika: Judaïsme, Christendom, Islam, Hindoeïsme, Boeddhisme, Bahá'í faith en tradisionele Afrika-godsdienste


HulpbronneToets: Onder-wysersgids bladsy 405–409; Nasien-memorandum: Onderwysersgids bladsy 410–411

Kwartaal en week/wekeKwartaal 3 (Gegee aan leerders in Kwartaal 2 Week 10)




Agtergrond en oorsig van die taakVerwys na bladsy 235–236 in Afdeling 2 van die Onderwysersgids vir inligting oor die taak en hoe om dit vir die leerders aan te bied.


Assesseer die taakGebruik die volgende assesseringskriteria (wat ook op bladsy 238 van die Leerdersboek verskyn) om die taak te assesseer:

Assesseringskriteria Punte

1. Elke groeplid het hul verantwoordelikhede verstaan en ’n bydrae gelewer.

5

2. ’n Geskikte vraelys is opgestel. 5

3. Daar is onderhoude met Graad 4-leerders oor godsdiens gevoer.

5

4. Inligting is gevind om die basiese oortuigings en praktyke van die godsdiens te verduidelik.

5

5. Inligting is gevind om die aanbiddingsplekke van die godsdiens te verduidelik.

5

6. Inligting oor die belangrike simbole van die godsdiens is gevind.

5

Totale punt: 30

Formele Assesseringstaak 4: Jaareind-eksamen

Die taakJy sal ’n jaareindeksamen op bladsy 412–413 van hierdie Onderwysersgids kry.

Assesseer die taakJy kan die memorandum op bladsy 414–415 van hierdie Onderwysersgids gebruik om die leerders se eksamenantwoorde te assesseer.


HulpbronneEksamen: Onder-wysersgids bladsy 412–413; Nasien-memorandum: Onderwysersgids bladsy 414–415


4. Assessering van Liggaamsopvoeding

Die fokus van assessering in Liggaamsopvoeding word in twee dele verdeel: deelname en bewegingsaanbieding. Dit word albei deur middel van klaswaarneming geassesseer en vorm die Liggaamsopvoedingstaak (LOT) wat 30% van die kwartaal- en jaarpunt van Lewensvaardighede uitmaak.

DeelnameLeerders word blootgestel aan die waarde van gereelde deelname aan liggaamsaktiwiteite deur deelname aan Liggaamsopvoedingperiodes. Deelname aan Liggaamsopvoeding dra ook by tot die leerder se liggaamlike en sosiale ontwikkeling en bou hulle selfvertroue. Dit word gemeet deur die maatstaf ‘frekwensie van deelname tydens Liggaamsopvoedingperiodes’.

BewegingsaanbiedingElke leerder word op die vlak waarteen hy/sy presteer deur waarneming geassesseer. Bewegingsaanbieding behoort nie gebruik te word om ’n kompetisiegevoel aan te moedig nie.

Jy sal oplet dat in Ken & Verstaan Lewensvaardighede vier geleenthede om die leerders waar te neem vir elke kwartaal verskaf word. Dit is omdat baie van die aktiwiteite wat vir formele aktiwiteite gebruik word oor twee weke strek (Week 4 en 5, en Week 9 en 10). Let daarop dat slegs twee waarnemings vereis word. As jy nie al hierdie waarnemingsgeleenthede wil gebruik nie, kan jy slegs dié in Week 5 en 10 gebruik. Aktiwiteite wat vir LOT-doeleindes gebruik word, word met die volgende ikoon in die Leerdersboek en hierdie Onderwysersgids aangedui:

LOT

Hieronder sal jy leiding en assesseringsinstrumente vir elk van die LOT’s kry. In die ‘Fotokopieerbare assesseringshulpbronne’ aan die einde van hierdie afdeling van die Onderwysersgids vind jy die volgende hulpbronne wat verband hou met assessering in Liggaamsopvoeding:• Liggaamsopvoeding: Rekordblad (bladsy 417)• ’n punteblad vir Lewensvaardighede (bladsy 419).

Bewegingsaanbieding 1: Kwartaal 1

Inhoud van die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Uitvoer van bewegings in aktiwiteite wat verskillende maniere bevorder om te beweeg, te draai, op te lig en te balanseer deur verskeie liggaamsdele met beheer te gebruik




Hou ’n rekord van elke leerder se deelname per week, maar die leerders sal nie in elke Liggaamsopvoedingperiode ten opsigte van bewegingsaanbieding geassesseer word nie. Die leerders sal minstens twee keer gedurende die kwartaal formeel geassesseer word. Met elk van die twee waarnemeings sal die leerder ’n punt uit vyf kry, wat tesame ’n punt uit 10 sal gee.

Vir elke leerder moet die punte wat onderskeidelik vir frekwensie van deelname en bewegingsaanbieding toegeken is, bymekaar getel word om ’n totale punt uit 30 te gee. Hierdie punt is die LOT-punt vir die kwartaal, wat formeel op die rekordblad aangeteken moet word.

Verwys na bladsy 444 in Afdeling 3 van hierdie Onderwysersgids vir ’n voorbeeld van die klaslys vir deelname en bewegingsaanbieding in Liggaamsopvoeding.

AgtergrondIn hierdie taak word van leerders verwag om:• met ander te kommunikeer• hulle liggame te beheer terwyl hulle aan die grond raak• hulle liggame te beheer terwyl hulle nie op die vloer is nie• in ’n verhoogde posisie te balanseer• hulle liggame in verhouding tot ander te beweeg. • alles hierbo te doen terwyl hulle die speletjie ‘Slak-slak’ speel.

Skets die taak in breë trekke vir die leerders

• Laat tyd toe in Kwartaal 1, Week 3 nadat jy Eenheid 3 voltooi het, om met die leerders oor die speletjie, ‘Slak-slak’ te praat.

• Herinner die leerders daaraan dat dié wat gesukkel het om druk op hulle hande en knieë te plaas, dit vir hierdie assessering in Week 4 moet doen.

Die taak

• Hierdie Liggaamsopvoedingstaak verskyn op bladsy 50 van die Leerdersboek.

• Vir aantekeninge oor hoe om hierdie aktiwiteit te bestuur, kyk op bladsy 92 van die Les-vir-les-afdeling (Afdeling 2) van hierdie Onderwysersgids.

Assesseer die taakJy kan die rubriek op die volgende bladsy gebruik om die leerders se bewegingsaanbieding te assesseer.

Let asseblief daarop dat punte slegs toegeken word soos gebaseer op die eerste ry van die rubriek, dit wil sê ‘uitkoms van beweging’. Die beskrywing wat in die rye daaronder volg, verskaf ’n verdere beskrywing van die ‘uitkoms van beweging’ binne die uitkoms van die spesifieke aktiwiteit wat geassesseer word. Met ander woorde, hierdie beskrywings sal jou help om te besluit hoeveel punte vir die ‘uitkoms van beweging’-kategorie toegeken word.

NOTA


Beperk (0—1 punt)

Voldoende (2—3 punte)

Vaardig (4 punte)

Uitstekend (5 punte)

Uitkoms van bewegings-aanbieding (5 punte)

Benodig betekenisvolle aandag: bewegings bied glad nie die verlangde uitkoms nie

Vereis verdere aandag en afronding: leemtes in beweging wat nie altyd die verlangde uitkoms bied nie

Voldoende, doeltreffend en geskik: bewegings bied meestal die verlangde uitkoms

Buitengewone vlak van vaardighede: bewegings bied altyd die verlangde uitkoms

Verdere beskrywings wat verband hou met die konteks van die aktiwiteite

Slak-slak-speletjie

Het min of geen idee oor hoe om hande-viervoet of op iemand anders se rug te balanseer nie. Vereis onderwyser se ingryping/verdere verduideliking

Verstaan eers in rondte drie of vier wat om te doen.

Word deel van ’n paar of groepie deur op die grond of op iemand anders se rug in rondte een te balanseer.

Is deel van ’n dubbele of driedubbele balanseerspan in rondte een.

Slak-slak-resies Word in die eerste resies gediskwalifiseer

Word in die tweede resies gediskwalifiseer

Is in die boonste vyf van hulle resiesgroep in elke resies.

Is in die boonste twee van hulle resiesgroep in elke resies.



AgtergrondIn die eerste assesseringstaak (Aktiwiteit 2), word daar van leerders verwag om:• met ’n spanmaat te kommunikeer• hulle liggame te beheer terwyl hulle aan die grond raak• hulle liggame te beheer terwyl hulle nie op die grond is nie• te balanseer in ’n verhoogde posisie• hulle liggame in direkte verhouding tot ander te beweeg• om die reisies teen ’n reisiestempo te voltooi• goeie spanwerk te openbaar en mekaar te ondersteun• alles hierbo te doen terwyl hulle die speletjie, ‘Perderesies’ speel.

In die tweede assesseringstaak (Aktiwiteit 3), word daar van leerders verwag om:• met ’n spanmaat te kommunikeer• hulle liggame te beheer terwyl hulle aan die grond raak• te balanseer in ’n verhoogde posisie• hulle liggame in direkte verhouding tot ander te beweeg




• om die reisies teen ’n reisiestempo te voltooi• goeie spanwerk te openbaar en mekaar te ondersteun • alles hierbo te doen terwyl hulle die speletjie, ‘Kruiwastoot’ speel.

Skets die taak vir die leerders:

• Herinner die leerders daaraan dat dié wat gesukkel het om druk op hulle hande en knieë te plaas, dit vir hierdie assessering in Week 5 moet doen.

• Verduidelik dat hulle genoegsame oefentyd sal hê om albei tegnieke reg te kry.

Die taak


• Vir aantekeninge hoe om hierdie aktiwiteit te bestuur, kyk op bladsy 93 van die Les-vir-les-afdeling (Afdeling 2) van hierdie Onderwysersgids.

Assesseer die taakJy kan die volgende rubriek gebruik om die leerders se bewegingsaanbieding te assesseer.

Beperk (0—1 punt)


Vaardig (4 punte)


Uitkoms van bewegingsuit-voering (5 punte)






Perderesies Het min of geen idee hoe om op iemand anders se rug te balanseer of hoe om iemand op hulle rug te ondersteun nie. Vereis onderwyser se ingryping/verdere verduideliking

Verstaan wat om te doen, maar het meer oefentyd as die meeste ander pare nodig

Voltooi al vier rondtes met gemak, en behaal posisies wat wissel van 6de tot 15de

Voltooi al vier rondtes met gemak, en behaal posisies wat wissel van 1e tot 5de



Kruiwastoot-resies

Het min of geen idee hoe om iemand se bene vas te hou of om die resiesafstand op hulle hande te loop nie. Vereis onderwyser se ingryping/verdere verduideliking

Verstaan wat om te doen, maar het meer oefentyd as die meeste ander pare nodig

Voltooi al vier rondtes met gemak, en behaal posisies wat wissel van 6de tot 15de

Voltooi al vier rondtes met gemak, en behaal posisies wat wissel van 1e tot 5de



AgtergrondIn hierdie taak word van leerders verwag om:• in ’n spanomgewing te werk en te beplan• met koördinasie tou te spring en te hop • die verskil tussen paddahoppe en paddaspronge te wys • te balanseer terwyl kniebuigings en volle hurke voltooi word• ’n volle bollemakiesie te voltooi• ‘Die boot’ te voltooi• ’n roetine wat vloei en prettig is, te skep• geskikte apparatuur vir die roetine te kies• hulle liggame in posisies te hou en soepelheid aan te dui• al bostaande te doen, terwyl ’n roetine in ’n groep van vier tot vyf

leerders uitgevoer word.


• Laat na voltooiing van Eenheid 6, 7 en 8 tyd toe om aan die leerders te vertel dat die vaardighede wat hulle in die uur geleer het, geassesseer sal word.

• Herinner die leerders aan die feit dat dié wat sukkel met enige spesifieke vaardigheid moet werk aan die konsolideringsoefeninge ten einde dit te bemeester. Hulle moet in staat wees om dit in Week 9 en 10 vir hierdie assessering te doen.

Die taak

• Hierdie Liggaamsopvoedingstaak verskyn op bladsy 60–61 van die Leerdersboek.

• Vir aantekeninge hoe om hierdie aktiwiteit te bestuur, kyk op bladsy 101–102 van die Les-vir-les-afdeling (Afdeling 2) van hierdie Onderwysersgids.




Assesseer die taakGebruik die volgende rubriek om die bewegingsaanbieding van die leerders te assesseer.

Beperk (0-1 punt)

Voldoende (2-3 punte)

Vaardig (4 punte)


Uitkoms van bewegingsaanbieding (5 punte)






Beplan en oefen roetine

Benut glad nie die les om te beplan en die roetine te oefen nie. Benodig die onderwyser se ingryping om die taak volgens verwagting te begin

Verstaan wat om te doen, maar toon slegs tekens om eers oor ’n uur te begin beplan en die roetine te oefen

Werk goed as ’n span en behaal die meeste beplanning, met tyd gedurende die les om die roetine meer as een keer te oefen

Werk goed as ’n span saam, en voltooi beplanning en oefening van die roetine in die les

Vaardighede ten toon gestel

Geen teken van touspring, hop, spring, hurk, kniebuig, bollemakiesie, ‘Die boot’, windmeule of balanseer nie

Toon tekens van touspring, hop, spring, hurk, kniebuig, bollemakiesie, ‘Die boot’, windmeule en balanseer, maar nie almal is in die les nie

Kry dit reg om tou te spring, te hop, te spring, te hurk, te kniebuig, bollemakiesie te slaan, ‘Die boot’ te vorm, windmeule te maak en te balanseer, maar nie noodwendig in ’n afgeronde roetine nie

Roetine is goed uitgevoer en sluit touspring, hop, spring, hurk, kniebuig, bollemakiesie, ‘Die boot’, windmeule en balanseer in


Inhoud van Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Bewegingsaanbieding in aktiwiteite wat verskillende maniere bevorder om te beweeg, te draai, op te lig en te balanseer deur verskeie liggaamsdele met beheer te gebruik

AgtergrondIn hierdie taak word van leerders verwag om:• in ’n spanomgewing te werk en te beplan• met koördination te touspring en te hop • die verskil tussen paddahoppe en paddaspringe te wys • te balanseer terwyl kniebuigings en volle hurker voltooi word• ’n volle bollemakiesie te voltooi• ‘Die boot’ te voltooi• ’n roetine wat vloei en prettig is, te skep• geskikte apparatuur vir die roetine te kies.• hulle liggame in posisies te hou en soepelheid aan te dui




• al bostaande te doen terwyl ’n roetine in ’n groep van 4 tot 5 kinders uitgevoer word.


• Verduidelik in hierdie les aan die leerders dat hulle 5 minute het om vir hulle aanbieding voor te berei.

• Sit uiteen wie wanneer sal optree. • Herinner leerders daaraan dat die uitvoer van ’n roetine sekere

mense senuagtig maak en dit dus van die uiterste belang is dat die gehoor nie praat, klap, sing, gesigte trek of deelnemers se aandag op enige manier aftrek nie.

• Herinner leerders daaraan dat hulle ’n punt vir verlede week se beplanning- en oefenles ontvang het en dat daar na vandag se uitvoering ’n gemiddeld bereken sal word.

• Hierdie taak sal geassesseer word oor hoe goed die leerders met mekaar kommunikeer terwyl hulle besig is om ’n roetine te beplan, en sowel onderhoudend en reg uit te voer.

Die taak


• Vir aantekeninge hoe om hierdie aktiwiteit te bestuur, kyk op bladsy 103 van die Les-vir-les-afdeling (Afdeling 2) van die Onderwysersgids.

Assesseer die taakGebruik die volgende rubriek om die bewegingsaanbieding van hierdie leerders te assesseer.

Beperk (0—1 punt)


Vaardig (4 punte)


Uitkoms van bewegingsuitvoering (5 punte)






Roetine Geen teken van herhaling nie

Roetine swak uitgevoer – leerders nie in tyd nie, moet praat ten einde te weet wat om te doen

Opwindend maar aanvoeling ontbreek

Uiters afgerond en wonderlik om na te kyk



Voer slegs die helfte van die verlangde vaardighede, soos touspring, hop, spring, hurk, kniebuig, bollemakiesie, ‘Die boot’, windmeule en balanseer uit

Voer al die verlangde vaar-dighede, soos touspring, hop, spring, hurk, kniebuig, bol-lemakiesie, ‘Die boot’, windmeule en balanseer uit, maar nie op ’n vaardige manier nie

Roetine sluit touspring, hop, spring, hurk, kniebuig, bollemakiesie, ‘Die boot’, windmeule en balanseer volgens ’n standaard- en herhaalde manier in

Roetine is goed uitgevoer en sluit touspring, hop, spring, hurk, kniebuig, bollemakiesie, ‘Die boot’, windmeule en balanseer op ’n unieke manier in


Inhoud van die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Uitvoer van bewegings in ’n verskeidenheid aangepaste invalspeletjies

Agtergrond

• Daar word van leerders in hierdie taak verwag om ’n sokkervertoning te skep wat die vaardighede wat hulle in Eenhede 2 en 3 geleer het ten toon stel.

• Hulle sal geassesseer word oor die volgende: Hulle individuele fiksheidsvlakke, insluitend hulle vermoë om te

hardloop en te draf sonder om konstant te stop om asem te skep Hulle akkuraatheid en aangee-afstand met gebruik van die regte

tegniek (spesifiek die voetposisie soos in die vorige eenhede onderrig)

Hulle vermoë om te dribbel en ’n doelskop op teiken uit te voer Hulle poging om die bal te red of te stop Hulle sportmanskap en spanwerk

Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat na die les in Kwartaal 2, Week 2 en 3 tyd toe om die klas te vertel dat daar ’n sokkeroefeningassessering in Week 4 sal wees.

Die taak





HulpbronneLeerdersboek bladsy 149–150; toerusting vir leerders om van te kies. Aanbeveel: 10 sokkerballe; 60 keëls


Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)







Verdere beskrywings wat verband hou met die konteks van die aktiwiteiteSokker- vertoning

Geen bewys van beplande of geoefende vertoning nie. Spanwerk en ondersteuning ontbreek

Bewys van ’n beplande en geoefende vertoning. Spanwerk en ondersteuning waarneembaar, maar nie sterk nie

’n Goed uitgevoerde vertoning wat vloei en die vaardighede van die deelnemers ten toon stel. Spanwerk en ondersteuning goed

Vertoning uitstekend aangebied, waar elke kind die geleentheid het om uit te styg, maar ook as deel van ’n span te werk. Spanwerk en ondersteuning uitstekend


Inhoud van Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Uitvoer van bewegings in ’n verskeidenheid aangepaste invalspeletjies

AgtergrondIn hierdie taak word van leerders verwag om aan drie sokkerwedstryde deel te neem. Hulle sal geassesseer word oor die volgende:• Hoe hulle die spel lees en hoe bewus hulle van die bal is.• Hulle vermoë om met spanmaats te kommunikeer ten einde die

bal reg aan te gee.• Hulle vermoë om op die veld te beweeg en in oop ruimtes in te

hardloop ten einde spel te skep.• Hulle vermoë om die reël van minimum kontak met opponente

toe te pas.• Hulle gebruik van die kop of voet om die bal te beweeg soos

volgens die regulasies.• Hulle gedrag op en van die veld af.

Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat na die les in Kwartaal 2, Week 2 en 3 tyd toe om die klas te vertel dat daar ’n sokkertoernooi in Week 5 sal wees.

Die taak



Assesseer die taakGebruik die rubriek op die volgende bladsy om die bewegingsaanbieding van die leerders te assesseer.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 151–152; drie skeidsregters – reël met leerders of onderwysers om jou te help; drie fluitjies vir die skeidsregters; 12 keëls om doelhokke af te baken; ses keëls om halfpadlyn te merk; 32 keëls om strafgebied te merk; borslappe, T-hemde, dasse of frokkies om verskil-lende spanne aan te dui; sokkerballe


Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)








Sokkervaar-dighede

Geen bewys van enige poging om sokkervaardighede wat in vorige een-hede onderrig is te leer of te imple-menteer nie (bv. hulle skop steeds met hulle tone, raak aan die bal met hulle hande, hard-loop in mense vas)

Gedeeltelike bewys van sokker-vaardighede wat in vorige eenhede onderrig is (wend ’n poging aan om met die kant van die voet te skop, skop en gee die bal reg aan, vermy kontak met die opposisie)

Sokkervaar-dighede is duide-lik, speler wend deurlopend pog-ing aan om goed te speel en spel te skep, skop doele en hou nooit op om geleenthede vir besit te skep nie

Uitstekende sok-kervaardighede, in staat om vaardighede toe te pas om oppo-nente te uitoorlê en besit te behou; skop doele of is instrumenteel in die skep van doelskop-geleent-hede.

Fiksheid Staan op een plek; beweeg glad nie. Dra min by tot die spel, behalwe om ’n obstruksie te wees

Hardloop, maar sukkel om dit te doen. Bly nie by met aangeë of om spel te skep nie, maar is in staat om te verdedig wanneer nodig

Bly by met die spel, skep spel, stop spel, verdedig en val aan wanneer nodig

Is die spelskepper op die veld, beheer die vloei en tempo van die wedstryd, uiters fiks en rats


Inhoud van Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Uitvoer van bewegings in ’n verskeidenheid aangepaste invalspeletjies

AgtergrondDie kinders gaan Franse krieket in hierdie taak speel, maar dit verander en hulle eie unieke spel skep. Hulle sal geassesseer word oor hulle individuele vermoë om:• te konsentreer op die posisie van die bouler en die bal• te konsentreer op die posisie van die kolf volgens die reëls • die paaltjies te beweeg terwyl hulle wag om te speel• die inligting wat oor Franse krieket geleer is en krieket uniek te

vertolk wanneer die nuwe reëls geskep word• as ’n span saam te werk• hulle unieke reëls soos geleer en aan hulle deur ander geleer is,

toe te pas.

Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat tyd toe na die les in Kwartaal 2, Week 8, om die klas te vertel dat daar ’n assessering van Franse krieket in Week 9 sal wees.




Die taak




Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)








Vaardighede met Franse krieket

Nie in staat om die bal te slaan, te vang of reg te boul nie. Nie in staat om nuwe reëls toe te pas nie

In staat om die bal te slaan. Kan die bal vang en reg slaan. Pas nuwe reëls toe, maar sukkel om dit te onthou. Moet deur spanmaats herinner word

In staat om die bal te slaan, te vang en boulbedrewe. Pas nuwe reëls maklik toe

In staat om die bal te slaan, te vang en boul maklik en met groot akkuraatheid. Pas nuwe reëls maklik toe en geniet die uidaging daarvan


Inhoud van die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Uitvoer van bewegings in ’n verskeidenheid aangepaste invalspeletjies

Agtergrond

• Die leerders oefen handbalvaardighede in hierdie aktiwiteite en speel ’n handbalwedstryd. Hulle sal geassesseer word oor hulle individuele vermoë om:

• Die 3-treë-3-sekonde-reël toe te pas• Die bal te dribbel • Na hulle spanmaats te kyk terwyl hulle dribbel• Die ‘spelertoebroodjie’-tegniek reg toe te pas• Die bal akkuraat aan te gee• Akkurate doelgooipogings uit te voer en ’n gewilligheid te toon

om ’n doel te gooi• ’n Doeltreffende en ondersteunende spanlid te wees sonder om

oordrewe kompeterend te wees.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 162–163; baan of saal of veld; 10 tennisballe; 20 keëls vir doelhokke; borslappe, frokkies of bande vir spanne


Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat tyd toe na die les in Kwartaal 2, Week 6, om die klas te vertel dat daar handbal-assessering sal wees.

Die taak




Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)








Handbalvaar-dighede

Glad nie in staat om die spel te speel nie. Geen idee oor reëls, spandinamika of enige inligting wat in die lesse onderrig is nie

In staat om die spel te speel, maar nie baie goed nie. ’n Bietjie kennis van reëls, spandinamika of inligting wat in die lesse onderrig is

Speel die spel goed en verstaan die reëls, spandinamika en al die inligting wat in lesse onderrig is

Speel die spel uitstekend, toon handbalvaar-dighede met gemak. In staat om die bal uiters goed te hanteer, gooi doele met vertroue

Bewegingsaanbieding 1, Kwartaal 3

Inhoud van die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Uitvoer van bewegings in ritmiese bewegings met die fokus op liggaamshouding

AgtergrondDaar word van leerders in hierdie taak verwag om hulle twee-minuut-musiekroetine wat die vaardighede wat hulle in Eenheid 1, 2 en 3 geleer het ten toon stel, te beplan en te oefen. Hulle sal geassesseer word oor die volgende:• Hoe goed hulle in ’n groep werk. Of hulle in staat is om te beplan

sonder om te skreeu. Of hulle stil kan sit en vorendag kan kom met ’n uiteensetting in die toegelate tyd

• Hoe goed hulle opdragte volg• Of al nege bewegings in die roetine opgeneem is


HulpbronneLeerdersboek bladsy 253–254; CD-snit 7; CD-speler; springtoue


• Hulle keuse van musiek en die toepaslikheid (as hulle nie die snit op die CD gebruik nie)

• Hulle kennis en toepassing van ’n goeie liggaamshouding• Hulle vermoë om as ’n groep saam te beweeg en terselfdertyd op

te tree


• Laat tyd toe na voltooiing van Eenheid 1, 2 en 3 om aan die leerders te vertel dat die vaardighede wat hulle tot dusver in die kwartaal geleer het, geassesseer sal word.

• Herinner die leerders daaraan dat dié wat sukkel met enige spesifieke vaardigheid moet werk aan die konsolideringsoefeninge ten einde dit te bemeester. Hulle moet in staat wees om dit in Week 4 en 5 vir die assessering te doen.

Die taak

• Hierdie Liggaamsopvoedingtaak verskyn op bladsy 253–254 van die Leerdersboek.



Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)










Geen teken van enige oefening nie. Vereis onderwyser se ingryping om met taak te begin

Oefen duidelik, maar stadig om met die taak te begin en in te neem wat gedoen moet word. Spanwerk ontbreek – neem nie al die lede van die groep in ag nie

Beplanning en oefen duidelik sigbaar, groep probeer verskillende bewegings, al die lede van die groep word in ag geneem. Spanwerk goed, positief

Roetine volledig herhaal aan die einde van die les. Groep het die tyd baie goed gebruik en het die taak met volwassenheid en gemak voltooi. Al nege bewegings ingesluit en afgerond


Geen teken van poging om enige van die nege verlangde bewegings in te sluit nie. Totale onverskilligheid teenoor taak

Groep toon tekens om sommige van die bewegings in te sluit, maar met teësinnigheid. Baie meer oefening en beplanning steeds nodig aan die einde van die les

Groep dui aan dat meeste van die nege bewegings (marsjeer, touspring, v-pas, boks-pas, ‘grapevine’, skop, gebruik hande en voete in sinchronisasie met spanmaats, balanseer op ’n verskeidenheid maniere, Afrika-styl dansbewegings) ingesluit en verweef is in ’n herhaalde roetine

Roetine is afgerond en sluit al nege bewegings in: marsjeer, touspring, v-pas, boks-pas, ‘grapevine’, skop, gebruik hande en voete in sinchronisasie met spanmaats, balanseer op ’n verskeidenheid maniere, Afrika-styl dansbewegings



AgtergrondDaar word van leerders in hierdie taak verwag om hulle twee-minuut-musiekroetine wat die vaardighede wat hulle in Eenheid 1, 2 en 3 geleer het ten toon stel, aan te bied. Hulle sal geassesseer word oor die volgende:• Hoe goed hulle in ’n groep werk.• Hoe goed hulle opdragte volg• Of al nege bewegings in die roetine opgeneem is• Hulle keuse van musiek en die toepaslikheid daarvan (indien van

toepassing)• Hulle kennis en toepassing van ’n goeie liggaamshouding• Hulle vermoë om as ’n groep saam te beweeg en terselfdertyd op

te tree


HulpbronneLeerdersboek bladsy 255; CD-snit 7; CD-speler; spring-toue (indien deur leerders in hulle roetines gebruik word)



• Herinner die leerders in Week 4 daaraan dat hulle hulle roetine in Week 5 vir die klas moet uitvoer.

• Herinner die leerders daaraan dat dié wat sukkel met enige spesifieke vaardigheid moet werk aan die konsolideringsoefeninge ten einde dit te bemeester. Hulle moet in staat wees om dit in Week 5 vir hierdie assessering doen.

Die taak




Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)








Aanbieding van die roe-tine

Geen teken van enige oefening nie

Oefen duidelik, maar roetine is nie afgerond of goed aangebied nie

Oefen duidelik, roetine goed aangebied en spanwerk goed, positief

Uiters goed afgeronde roetine, groep het blykbaar baie geoefen en hard gewerk om ’n roetine van ’n baie hoë standaard te skep




Slegs vier of minder van die verlangde bewegings ingesluit: marsjeer, touspring, v-pas, boks-pas, ‘grapevine’, skop, gebruik hande en voete in sinchronisasie met spanmaats, balanseer op ’n verskeidenheid maniere, Afrika-styl dansbewegings

Sluit slegs 5–8 van die nege bewegings in: marsjeer, touspring, v-pas, boks-pas, ‘grapevine’, skop, gebruik hande en voete in sinchronisasie met spanmaats, balanseer op ’n verskeidenheid maniere, Afrika-styl dansbewegings, maar nie almal in die roetine soos volgens instruk sies nie

Sluit al nege bewegings in: marsjeer, touspring, v-pas, boks-pas, ‘grapevine’, skop, gebruik hande en voete in sinchronisasie met spanmaats, balanseer op ’n verskeidenheid maniere, Afrika-styl dansbe-wegings, maar nie noodwendig op ’n afgeronde manier nie. Praat is tydens roetine nodig

Roetine is afgerond en sluit al nege bewegings in: marsjeer, touspring, v-pas, boks-pas, ‘grapevine’, skop, gebruik hande en voete in sinchronisasie met spanmaats, balanseer op ’n verskeidenheid maniere, Afrika-styl dansbewegings



AgtergrondDaar word van leerders in hierdie taak verwag om hulle twee-minuut-musiekroetine wat die vaardighede wat hulle in Eenheid 6, 7 en 8 geleer het ten toon stel, te beplan en te oefen. Hulle sal geassesseer word oor die volgende:• Hoe goed hulle as ’n groep werk – of hulle in staat is om te beplan

sonder om te skreeu. Om stil te sit en vorendag te kom met ’n uiteensetting in die toegelate tyd

• Hoe goed hulle opdragte volg• Of ’n kopstand in die roetine ingesluit is of nie• Of ’n wawiel in die roetine ingesluit is of nie• Of ’n ander agt bewegings in die roetine opgeneem is • Hulle liggaamshouding• Hoe netjies, reg en presies hulle die agt ritmiese

gimnastiekbewegings uitvoer • Die verlenging van ledemate• Hulle bekwaamheid om ’n wawiel uit te voer• Hulle bekwaamheid om ’n kopstand uit te voer • Hulle vermoë om as ’n groep saam te beweeg en terselfdertyd op

te tree, dit wil sê hulle sinchronisasie• Hoe gepas die standaard is in verhouding tot hulle ouderdomsgroep.


• Laat tyd toe om na voltooiing van Eenheid 7 aan die leerders te vertel dat die 2-minuut- ritmiese gimnastiekroetine wat hulle


HulpbronneLeerdersboek bladsy 266–267; 10–15 hoelahoe-pels; 20 tennis-balle; 10 springtoue (springtoue sonder die houthand- vatsels); linte, knuppels en stokke (indien nodig, kan hierdie items van herwonne materiaal gemaak word); CD-speler (as leerders musiek gebruik)


geskep het as die basis vir die assesseringstaak in Eenheid 9 gebruik sal word. Die enigste verandering wat nodig is, is die byvoeging van ’n kopstand en ’n wawiel.

• Herinner die leerders daaraan dat dié wat sukkel met enige spesifieke vaardigheid moet werk aan die konsolideringsoefeninge ten einde dit te bemeester. Hulle moet in staat wees om dit in Week 9 en 10 vir hierdie assessering doen.

Die taak

• Hierdie Liggaamsopvoedingstaak verskyn op bladsy 266 en 267 van die Leerdersboek.



Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)









Geen teken van enige oefening nie. Vereis onder-wyseringryping om met taak te begin

Oefen duidelik maar stadig om met die taak te begin en in te neem wat gedoen moet word. Spanwerk ontbreek — neem nie al die lede van die groep in ag nie

Beplanning en oefen duidelik sigbaar, groep probeer verskillende bewegings, al die lede van die groep word in ag geneem. Spanwerk goed, positief

Roetine volledig herhaal aan die einde van die les. Groep het die tyd baie goed gebruik en het die taak met volwassenheid en gemak voltooi. Al tien bewegings ingesluit en afgerond


Geen teken van poging om enige van die 8 verlangde bewegings in te sluit nie. Totale onverskilligheid teenoor taak. Geen sinchronisasie nie, geen gebruik van apparatuur nie

Groep toon tekens om sommige van die bewegings in te sluit, maar met teësinnigheid. Baie meer oefening en beplanning steeds nodig aan die einde van die les. Baie min sinchronisasie Gebruik van apparatuur uiters swak

Groep dui aan dat die meeste van die 10 bewegings ingesluit is en in ’n goed herhaalde roetine ingeweef is. Sinchronisasie duidelik, maar nie dwarsdeur die roetine nie. Gebruik van apparatuur bevredigend tot goed

Roetine is afgerond en sluit al 10 bewegings in. Sinchronisasie uitstekend binne die span. Unieke gebruik van apparatuur




AgtergrondDaar word van leerders in hierdie taak verwag om hulle twee-minuut-musiekroetine wat die vaardighede wat hulle in Eenhede 6, 7 en 8 geleer het ten toon stel, aan te bied. Hulle sal geassesseer word oor die volgende:• Hoe goed werk hulle as ’n groep – of hulle in staat is om te beplan

sonder om te skreeu. Om stil te sit en vorendag te kom met ’n uiteensetting in die toegelate tyd

• Hoe goed hulle opdragte volg• Of ’n kopstand in die roetine ingesluit is of nie• Of ’n wawiel in die roetine ingesluit is of nie• Of ’n ander agt bewegings in die roetine opgeneem is • Hulle liggaamshouding• Hoe netjies, reg en presies hulle die agt ritmiese gimnastiek

bewegings uitvoer • Die verlenging van ledemate• Hulle bekwaamheid om ’n wawiel uit te voer• Hulle bekwaamheid om ’n kopstand uit te voer • Hulle vermoë om as ’n groep saam te beweeg en terselfdertyd op

te tree dit wil sê hulle sinkronisasie• Hoe gepas die standaard is in verhouding tot hulle

ouderdomsgroep.


• Laat tyd toe na voltooiing van Eenheid 9 om aan die leerders te vertel dat die vaardighede wat hulle in die kwartaal geleer het vir die laaste keer in Eenheid 10 geassesseer sal word.


Die taak





HulpbronneLeerdersboek bladsy 268–269; 10–15 hoelahoepels; 20 tennisballe; 10 springtoue (spring-toue sonder die houthandvatsels); linte, knuppels en stokke (indien nodig, kan hierdie items van herwonne materiaal gemaak word); CD-speler (as leerders musiek gebruik)


Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)


Aanbieding van die roetine


Oefen duidelik maar roetine is nie afgerond of goed aangebied nie





Slegs vier of minder van die verlangde bewegings ingesluit

Sluit slegs vyf tot agt van die tien bewegings in maar nie almal in die roetine soos volgens instruksies nie

Sluit al tien bewegings in, maar nie noodwendig in ’n afgeronde roetine nie. Praat tydens roetine nodig

Roetine is afgerond en sluit al tien bewegings in wat met buitengewone liggaamshouding en sinchronisasie uitgevoer word


Inhoud van Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Bewegingsaanbieding in basiese baan- en veldatletiek

AgtergrondIn hierdie taak word van leerders verwag om 100 m, 200 m te hardloop en spies te gooi. Hulle sal geassesseer word oor die volgende:• Hoe vinnig hulle hardloop • Of hulle die naellooptegnieke wat onderrig is, gebruik• Of hulle op die regte manier wegspring• Hoe ver hulle die spies gooi• Of hulle die tegnieke wat onderrig is, toepas

Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat tyd toe na die les in Kwartaal 4, Week 2 en 3 om die klas te vertel dat daar in Week 4 assessering van naellope en spiesgooi sal wees.

Die taak





HulpbronneLeerdersboek bladsy 352–353; werpspies; vier keëls om 100 m, 200 m, Begin- en Eindstreep aan te dui; stophorlosie/horlosie; agt keëls om die gooigebied mee te merk


Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)








100 m- en 200 m- naelloop

Het nie deelgeneem nie as gevolg van ’n gebrek aan belangstelling of het nie probeer nie

Meer as drie sekondes stadiger as die gemiddelde klastyd vir beide afstande

Gemiddelde klastyd (binne die bestek van meer as en minder as twee sekondes)

Meer as drie sekondes vinniger as die gemiddelde klastyd vir beide afstande

Spiesgooi Het nie deelgeneem nie as gevolg van ’n gebrek aan belangstelling of het nie probeer nie

Spies het in Gebied een geland

Spies het in Gebied twee geland

Spies het in Gebied drie geland


Inhoud van die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Bewegingsaanbieding in basiese baan- en veldatletiek

AgtergrondDaar word van leerders in hierdie taak verwag om die 4 x 100 m-aflos en die 100 m-hekkies te hardloop. Hulle sal geassesseer word oor die volgende:• Hoe vinnig hulle hardloop• Hoe hard hulle in die naellope probeer • Of hulle die aangeleerde tegnieke om die stok in die aflos aan te

gee, gebruik• Of hulle die hekkieslooptegnieke wat onderrig is gebruik

Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat na die les in Kwartaal 4, Week 2 en 3 tyd toe om die klas te vertel dat daar in Week 5 ’n assessering van aflos- en hekkiesnaellope sal wees.

Die taak




HulpbronneLeerdersboek bladsy 354; 8 keëls om die 100 m binne die 400 m te merk; twee keëls om Begin- en Eindstreep te merk; stophorlosie/hor-losie; agt stokkies; 10 x 6 hekkies wat 60 cm hoog is (of skoolsakke )



Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)







4 x 100 m- naelloop

Het nie deelgeneem nie as gevolg van ’n gebrek aan belangstelling of het nie probeer nie

Het die stok meer as een keer laat val, het nie baie hard probeer nie

Het die stok een keer laat val, het hulle allerbeste gelewer

Het nie die stok laat val nie, het hulle allerbeste gelewer


Hekkies Het nie deelgeneem nie as gevolg van ’n gebrek aan belangstelling of het nie probeer nie

Meer as ses sekondes stadiger as die beste tyd

Meer as drie sekondes stadiger as die beste tyd

Meer as een sekonde stadiger as die beste tyd of behaal die beste tyd


Inhoud van Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Uitvoer van bewegings in ritmiese bewegings met die fokus op liggaamshouding

AgtergrondDaar word van leerders in hierdie taak verwag om ’n hoogte van 65 cm in die hoogspring te behaal. Hulle sal geassesser word oor: • Hulle aanloop• Hulle vastrap• Of hulle in staat is om op 65 cm oor die dwarslat te kom• Hulle landing – is dit veilig?


• Laat tyd toe na voltooiing van Eenheid 7 om die kinders te vertel dat hulle in Week 9 oor hulle hoogspringvaardighede geassesseer sal word.


Die taak



HulpbronneLeerdersboek bladsy 363; hoogspring-sponsmat

Moenie die hoogspringmat met ’n ander soort kussingapparaat vervang nie. Hierdie taak vereis dat die leerders op hulle rug land, wat hulle op ’n baie dik, sagte oppervlak moet doen. Daar is geen alternatief vir die geskiktheid van die hoogspringmat nie.

BELANGRIK




Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)








Hoogspring Wend geen poging aan om oor die dwarslat te kom nie, die aanloop met spoed uit te voer of tot die taak verbind te wees of hoegenaamd te probeer nie

Toon verbintenis of gewilligheid om oor die dwarslat te kom, gebruik die regte tegnieke, maar kom nie oor die 65 cm-hoogte nie

Kom oor die 65 cm-hoogte, is verbind om dit te doen met grasie en vaardigheid volgens oefening en kennis wat verwerf is

Kom oor ’n hoogte van meer as 75 cm en is verbind om dit te doen met grasie en vaardigheid volgens oefening en kennis wat verwerf is


Inhoud van Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Bewegingsaanbieding in basiese baan- en veldatletiek

AgtergrondDaar word van leerders in hierdie taak verwag om die gewig te stoot en ’n 400 m-naelloop te hardloop. Hulle sal geassesseer word oor die volgende: • Hoe ver hulle die gewig stoot• Hoe hulle die 400 m hardloop


• Laat tyd toe om na voltooiing van Eenheid 6 en 8 die leerders te vertel dat hulle in Week 10 oor gewigstoot- en 400 m-naelloopvaardighede geassesseer sal word.


Die taak


• Vir aantekeninge hoe om hierdie aktiwiteit te bestuur, kyk na Eenheid 10, Kwartaal 4 van die Les-vir-les-afdeling (Afdeling 2) van hierdie Onderwysersgids.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 364; gewig (1 kg of 1,5 kg); 400 m-baan; 3 keëls vir 100 m binne 400 m; maatband



Beperk (0-1 punt)


Vaardig (4 punte)







Verdere beskrywings wat verband hou met die konteks van die aktiwiteiteGewigstoot Wend geen poging

aan om reg en veilig te stoot nie, gewig verlaat die hand verkeerd en minimum afstand word behaal (minder as 2 m)

Wend poging aan om reg te stoot en is in staat om die gewig meer as 2 m maar minder as 4 m te stoot

Goeie tegniek, stoot tussen 4 en 6 m

Uitstekende stoottegniek, gewig verlaat die hand veilig en behaal ’n aansienlike afstand (oor die 8 m)

400 m Wend geen poging aan om te hardloop nie. Loop die hele pad

Wend ’n poging aan om te hardloop, maar is nie in staat om hulle pas deurgaans aan te pas nie en loop/sak uit tydens die wedloop

Hardloop die hele 400 m, voltooi die wedloop teen ’n goeie pas en toon verbintenis om die vaardighede wat in lesse in hierdie kwartaal aangeleer is, toe te pas

Toon duidelike toepassing van tegnieke wat gedurende die klas onderrig is en voltooi ’n uitstaande wedloop onder die voorstes op die baan

5. Assessering van Skeppende kunste

Die fokus van assessering in Skeppende kunste is gerig op die leerders se deelname en vermoë om op instruksies te reageer, met vertroue te improviseer, deur gereedskap vir visuele en uitvoerende kunste te kommunikeer, verstandig saam met ander te werk en skeppend te wees. ’n Skeppendekunste-taak (SKT) word twee keer per jaar vir elke stroom uitgevoer, naamlik: Uitvoerende kunste en Visuele kunste en dus is daar vier SKT’s gedurende die jaar met een per kwartaal. Assessering vind plaas deur klaswaarneming. Die SKT maak 40% van die kwartaal- en jaarpunt vir Lewensvaardighede uit.

SKT’s vir Uitvoerende kunsteSKT’s vir Uitvoerende kunste moet in twee kwartale van die jaar plaasvind. Hierdie SKT kan uit die take in Onderwerp 2 (Improviseer en skep) of Onderwerp 3 (Lees, vertolk en voer uit) wat minstens twee van die drie kunsvorms kombineer (nl. Musiek, Dans en Drama).

SKT’s vir Visuele kunsteSKT’s vir Visuele kunste moet in twee kwartale van die jaar plaasvind in alternatiewe kwartale as die SKT’s vir Uitvoerende kunste. Hierdie SKT kan geneem word uit enige skeppende taak in die kwartaal wat ’n minimum van drie periodes (1½ uur) neem om te voltooi.


Aktiwiteite wat vir SKT-doeleindes gebruik word, word met die volgende ikoon in die Leerdersboek en hierdie Onderwysersgids aangedui:

SKT

Hieronder sal jy leiding en assesseringsinstrumente vir elk van die SKT’s kry. In die ‘Fotokopieerbare assesseringshulpbronne’ aan die einde van hierdie afdeling van die Onderwysersgids vind jy die volgende hulpbronne wat verband hou met assessering in Skeppende kunste:• ’n Rekordblad vir Skeppende kunste (bladsy 418)• ’n punteblad vir Lewensvaardighede (bladsy 419).

Skeppendekunste-taak 1, Kwartaal 1: Visuele kunste

Inhoud van die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)

Onderwerp 3: Skep in 3D, self en ander• Vaardighede en tegnieke: klei vir erdewerk • Kunselemente: tekstuur, gebruik van vorm/fatsoen in eie modelle

van menslike figure • Ontwerpbeginsels: gebruik en identifikasie van kontras, bv. in

vorms en groottes van komponente van eie model • Ruimtelike bewustheid: bewustelike gebruik van ruimte, bv.

voorkant, agterkant en sykante van model wat voltooi moet word • Gepaste gebruik van gereedskap

AgtergrondDaar word van leerders verwag om in hierdie taak ’n klei knyppot en ’n geverfde kleibeeld van hulleself, te maak.Hulle sal geassesseer word oor die volgende: • die tegniek wat hulle gebruik • hulle gebruik van tekstuur en vorm • hulle gebruik van ontwerpsbeginsels • hulle ruimtelike bewustheid • hulle gebruik van gereedskap

Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat tyd toe om na voltooiing van Eenheid 6 aan die leerders te vertel dat hulle formeel oor hulle kleiwerk oor die volgende drie weke geassesseer sal word.

Die taak

• Jy sal hierdie taak vir Skeppende kunste op bladsy 96–98 van die Leerdersboek kry.


Assesseer die taakGebruik die volgende kriteria om die leerders se kleiwerk te assesseer.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 96–98; klei; houers vir water; gereedskap vir beeldhouwerk soos stomp potlode, ou kombuismesse, plastiekmesse, plastiekvurke of tandestokkies; koerantpapier of plastiek om lessenaars te bedek; ou klere, plastieksakke, band (as leerders nodig het om klei klam te hou tussen lesse); verf; verfkwaste


Punte Leerder se punt

1. Gebruik van tegnieke (rol ’n bal, knyp om ’n holte te skep, plat maak, plak dele saam)

3

2. Gebruik van tekstuur en vorm (kleiselfportret)

3

3. Gebruik van die ontwerpbeginsel van grootte en vorm

3

4. Demonstrasie van ruimtelike bewustheid in die skep van die knyppot en die kleiselfportret

3

5. Gebruik van gereedskap om teksture te skep en beelde te verf

3

Totaal 15

Taak vir Skeppende kunste, Kwartaal 2: Uitvoerende kunste

Inhoud van Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Onderwerp 2: Improviseer en skep • Klankprente gebaseer op temas (soos ’n donderstorm, ’n treinrit) deur

die stem, liggaam en gevonde of gemaakte instrumente te gebruik (met inagneming van toonhoogte, dinamika, tempo en ritmes)

• Bewegingreaksies op klankprente (met inagneming van vlakke, rigtings, ritmes en gewig van beweging)

AgtergrondIn hierdie taak word van leerders verwag om:• ’n klankprent oor ’n geselekteerde onderwerp te skep• bewegings by klankprente oor ’n geselekteerde onderwerp te voeg• ’n klankprent uit te brei en bewegings by te voeg Hulle sal geassesseer word oor die volgende: • hulle vermoë om saam in ’n groep te werk• hulle kreatiwiteit• die manier waarop hulle hulle liggame, stemme en/of instrumente

gebruik

Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat tyd toe aan die einde van die les in Week 7 om aan die leerders te verduidelik dat hulle in die volgende eenheid van klankprente sal leer en dat dit die fokus sal wees van die formele assessering vir hierdie kwartaal versprei oor Week 8 tot 10.

Die taak

• Jy sal hierdie taak vir Skeppende kunste op bladsy 178–180, 181 en 183 van die Leerdersboek kry.



HulpbronneLeerdersboek bladsy 178–180, 181 en 183; CD-snit 16, 18 en 19; CD-speler


Assesseer die taakGebruik die volgende kriteria om die leerders se klankprente en bygaande bewegings te assesseer.


Eenheid 5, Aktiwiteit 3

1. Vermoë om in ’n groep saam te werk 5

2. Kreatiwiteit 5

3. Gebruik instrumente, liggaam en/of stem

5


1. Kreatiwiteit 5

2. Gebruik van liggaam om verskillende bewegings te skep

5

3. Gebruik van verskillende rigtings en vlakke

5


1. Gebruik van verskillende klanke wat ’n donderstorm vasvang

5

2. Gebruik van bewegings en om klanke te weerkaats

5

Totaal 40

Taak vir Skeppende kunste 3, Kwartaal 3: Uitvoerende kunste

Inhoud van die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)

Onderwerp 1: Skep in 2D, wilde of mak diere en hulle omgewing• Teken- en/of kleurmedia: Verken ’n verskeidenheid media en

tegnieke• Kunselemente: Gebruik ooreenkomstige kleur in eie beelde van

wilde of mak diere• Ontwerpbeginsels: Vaslegging van die gebruik van kontras en

proporsie deur eie beelde van wilde of mak diere.

AgtergrondDaar word van leerders in hierdie taak verwag om in 2D wilde of mak diere en hulle omgewing te skep. Hulle sal geassesseer word oor die volgende:• Die vermoë om ’n wilde of mak dier te teken• Die vermoë om die regte proporsies te herken en vor te stel• Die gebruik van die regte kleure• Die gebruik van gepaste gereedskap en materiale• Die gebruik van ’n ontwerp wat by die doel pas.• Die vermoë om netjies te werk, met aandag aan besonderhede.


HulpbronneLeerdersboek bladsy 301; papier; polistireen bord; potlood; verf; gom


Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat tyd toe gedurende die les in Week 4 om aan die leerders te verduidelik wat van hulle verwag word vir hierdie aktiwiteit. Verduidelik watter materiaal hulle sal gebruik, en dat hulle werk formeel geassesseer sal word.

Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat tyd toe om gedurende die les in Week 7 aan die leerders te verduidelik dat die drama en klankbaan waaraan hulle oor die volgende paar weke sal werk in Week 10 vir assesseringsdoeleindes voor die klas opgevoer sal word.

Die taak

• Jy sal hierdie taak vir Skeppende kunste op bladsy 301 van die Leerdersboek kry.


Assesseer die taakGebruik die kriteria hieronder en op bladsy 403 om die leerders se prestasie mee te assesseer.


1. Kon die leerder ’n ontwerp van ’n wilde of mak dier teken?

8

2. Was die dier se proporsies korrek? 83. Het die leerder die regte kleure

gebruik?8

4. Kon die leerder die gepaste gereedskap en materiale gebruik om die kaartjie te skep?

8

5. Het die ontwerp gepas by die doel van die kaartjie?

8

Totaal 40

Skeppende kunste, Kwartaal 4: Visuele kunste: Hersiening of informele assessering

Inhoud van die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV)Onderwerp 2: Skep in 3D, ’n vlieër/droomvanger/voëlvoerder • Vaardighede en tegnieke soos plak, knip, toedraai, bind, heg van

verskeie herwinbare materiale.• Kunselemente: tekstuur, vorm/fatsoen, kleur vasgelê deur gebruik

in eie konstruksie• Ontwerpbeginsels: vaslegging van bewustelike gebruik en

benoeming van kontras en proporsie in konstruksie • Ruimtelike bewustheid: versterk ’n bepaalde bewustheid om dele

van modelle in ruimte uit te brei


HulpbronneLeerdersboek bladsy 402; natuurlike materiale soos vere, krale, skulpe of saadpeule; lang droë gras of dun takke; lyn of wol; stroke gekleurde papier of foelie; plakkaat, poeier- of akriliese verf; verfkwaste


AgtergrondIn hierdie taak word van leerders verwag om ’n droomvanger van natuurlike materiale te maak. Hulle sal geassesseer word oor die volgende: • die prent van hulle ontwerp• die vaardighede en tegniek wat hulle gebruik• hulle gebruik van kunselemente• hulle gebruik van kontras en verhouding• hulle gebruik van ruimte

Skets die taak in breë trekke vir die leerdersLaat tyd toe om na voltooiing van Eenheid 3 aan die leerders te vertel dat hulle droomvangers sal maak wat in Week 8-10 gebruik sal word vir formele assessering.

Die taak

• Jy sal hierdie taak vir Skeppende kunste op bladsy 402 van die Leerdersboek kry.


Assesseer die taakGebruik die volgende kriteria om die leerders se droomvangers te assesseer.

Kriteria Punte Leerders se punte

1. Wys die prent van die ontwerp kreatiwiteit en goeie ontwerpbeginsels?

8

2. Wys die voltooide droomvanger effektiewe gebruik van toedraai, vasmaak en verdraaiing?

8

3. Is daar effektiewe gebruik van die elemente soos vorm, tekstuur en kleur?

8

4. Is die droomvanger proporsioneel goed gemaak?

8

5. Vertoon dit ’n bewustheid van ruimte?

8

Totaal 40

6. Rekordhouding en verslagdoening

Die resultaat van alle Formele Assesseringstake moet aangeteken word en word elke kwartaal gebruik vir verslagdoening oor leerders se prestasie. Die tabel hieronder verskaf besonderhede hoe daar elke kwartaal by die leerder se Lewensvaardighede-punt uitgekom is:

404 © Jy mag hierdie bladsy fotokopieer vir gebruik saam met Ken & Verstaan Lewensvaardighede Graad 4.

Kwartaal Formele

assesseringstakePunte per kwartaal

Vir opname/aanteken

Vir verslagdoening

1 Ontwerp en maak 30

100LOT 30

SKT 40

2 Toets 30

100LOT 30

SKT 40

3 Projek 30

100LOT 30

SKT 40

4 Eksamen 30

100LOT 30

SKT 40

Rekords van die leerders se prestasie verskaf bewys van die leerder se konseptuele vordering binne die graad en hulle gereedheid om na die volgende graad voort te gaan of bevorder te word.

Rapportering/verslagdoening is die proses om die leerders se prestasie aan die leerders self, hulle ouers/voogde en ander skole, waar van toepassing, oor te dra. Hoewel jy werklike punte wat behaal is op die rekordblad vir Lewensvaardighede sal aanteken, moet jy dit as ’n persentasie vir die vak op die leerder se verslagkaart rapporteer. Hierbenewens moet die volgende graderingskodes en beskrywers gebruik word:

Graderingskode Beskrywing van bevoegdheid

Persentasie

7 Uitsonderlike prestasie 80–100

6 Verdienstelike prestasie 70–79

5 Beduidende prestasie 60-69

4 Voldoende prestasie 50-59

3 Gemiddelde prestasie 40-49

2 Elementêre prestasie 30-39

1 Onvoldoende 0-29

7. Fotokopieerbare assesseringshulpbronne

Die volgende assesseringshulpbronne op die bladsye wat volg, mag gefotokopieer word vir gebruik saam met Ken & Verstaan Lewensvaardighede Graad 4.

405© Jy mag hierdie bladsy fotokopieer vir gebruik saam met Ken & Verstaan Lewensvaardighede Graad 4.

Persoonlike en sosiale welsyn: Toets 2 K

wartaal

AFDELING A (15 punte)

Alle vrae is verpligtend.

1. Kies die korrekte woord of frase om elke sin te voltooi. Skryf net die nommer van die korrekte antwoord neer. (3)

a. Dwelmmiddels is baie _________________, wat beteken dit is baie moeilik om op te hou om dit te gebruik.A. algemeenB. goedkoopC. verslawendD. gesond

b. Emosionele intelligensie het te doen met hoe bewus jy van jou eie _________________ is.A. suksesB. slimheidC. plesierD. gevoelens

c. Om konflik te vermy, moet jy probeer om geskille op ’n _________________ manier op te los.A. kwaaiB. kalm C. geweldadigeD. langdradige

2. Verduidelik wat elke woord beteken. (3)

a. stemming

______________________________________________________________

b. omgewing

______________________________________________________________

c. bedagsaam

______________________________________________________________


3. Pas elke verantwoordelikheid by ’n reg. Skryf net die nommer en die letter neer. (3)

Vernatwoordelikhede Regte

1. Wees betyds by die skool. Doen jou huiswerk.

a. Kinders het die reg om ’n veilige en gerieflike huis te hê.

2. Moenie kos mors nie. b. Kinders het die reg op ’n opvoeding te kry.

3. Help met takies by die huis wanneer jy klaar is met jou huiswerk.

c. Kinders het die reg om genoeg kos te kry.

4. Sê of elke sin Waar of Onwaar is. (3)

a. Afknouery is aanvaarbaar as jy groter as die ander persoon is.

______________________________________________________________

b. Talle suksesvolle sakemense, kunstenaars, sportsterre en wetenskaplikes is vroue.

______________________________________________________________

c. Dit is aanvaarbaar vir mense om aan jou te vat op ’n manier wat jou ongemaklik laat voel.

______________________________________________________________


5. Lees die storie hieronder en beantwoord die vrae. (3)

n Groep van ses Graad 4-leerders moes voorbereidings tref vir die markdag. Hulle moes nog die aartappels was en verpak, die groente weeg en die pryse opskryf. Hulle moes ook ’n plakkaat maak.

“As ons amal saamwerk en idees deel, kan ons dit betyds gedoen kry,” het Sechaba gesê.

“Ek dink ons moet ’n prent van groente op die pIakkaat hê. Ek kan dit teken,” het John gesê.

“Prentjies van groente is simpel. Ek gaan huis toe om TV te kyk,” het Palesa gesê.

a) Was Sechaba die woordvoerder, die motiveerder of die vredemaker? Verduidelik hoekom jy so sê.

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

b) Was John ’n goeie groepslid? Hoekom sê jy so?

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

c) Was Palesa ’n goeie groepslid? Hoekom sê jy so?

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________


AFDELING B (15 punte)


6. Noem vyf dinge wat jy kan doen om jou liggaam gesond en skoon te hou. (5)

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

7. Lys enige vyf regte wat alle kinders het. (5)

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

8. Jy kan in enige situasie kies hoe om op te tree. Skryf vir elke aksie en reaksie neer wat die persoon kon gesê of anders gedoen het. (5)

a. Jy en jou klasmaat maak julle Lewensvaardighede-boeke oop om ’n aktiwiteit te doen. Jy stamp per ongeluk sy pennehouer. Dit val op die grond en breek. Hy sê: ‘Jy is so lomp en dom! My pennehouer is nou stukkend.’

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________


b. Jy sê: ‘Wel, jy moes nie ’n harde, plastiek pennehouer gehad het nie. Ons onderwyser het vir ons gesê om slegs sagte pennesakkies skool toe te bring. As jy geluister het, sou dit nie gebreek het nie.’

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

c. Hy sê: ‘Jy is so ’n skoothondjie van die onderwyser maar sy weet nie hoe morsig jy is nie. Jy neem altyd soveel plek op die lessenaar in beslag.’

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

d. Jy gooi hom met jou boek en sê: ‘Moet my nie so beledig nie, jou idioot! Jy kry altyd swak punte.’

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

e. Hy sê: “Moenie dink dat ek jou nie sal terugkry net omdat jy ’n meisiekind is nie!” Hy stamp jou uit die lessenaar uit.

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

Total marks: 30


Toets vir Persoonlike en sosiale welsyn: Memorandum 2Kw

artaal


1. a. C

b. D

c. B (3 x 1 = 3)

2. a. hoe jy op ’n sekere tyd voel (3)

b. die natuurlike wêreld waarin mense, diere en plante voorkom

c. om versigtig te wees om nie ander mense seer te maak of te ontstel nie (3 x 1 = 3)

3. 1. b.

2. c.

3. a. (3 x 1 = 3)

4. a. Onwaar

b. Waar

c. Onwaar (3 x 1 = 3)

5. a. Hy was ’n motiveerder. Hy het die groep aangemoedig om saam te werk.

b. Hy was ’n goeie spanlid omdat hy met idees vorendag gekom het en bereid was om sy deel te doen.

c. Palesa was nie ’n goeie spanlid nie, Sy het John se idees afgekraak en was nie bereid om te help nie. (3 x 1 = 3)


6. Enige vyf van die volgende:

• Eet elke dag vyf vrugte en groente.

• Moenie baie lekkers eet nie.

• Moenie baie vetterige kos eet nie.

• Doen genoeg oefening: Jy het minstens 30 minute elke dag nodig.

• Was jou hare gereeld.

• Was jou hele liggaam elke dag.

• Borsel jou tande twee keer ’n dag.

• Drink agt glase water per dag.

• Kry genoeg slaap: Jy het ten minste agt uur slaap ’n nag nodig. (5)


7. Enige vyf van die volgende:

• ’n naam en nasionaliteit

• kos en skuiling

• beskerming teen mishandeling, verwaarlosing en enige soort geweld

• om nooit in oorloë te veg nie

• spesiale sorg vir spesiale behoeftes

• om net as ’n laaste uitweg gevange gehou te word

• gehalte- mediese sorg

• ’n goeie opvoeding

• skoon lug en ’n gesonde omgewing

• om trots te wees op sy of haar erfenis en godsdiensoortuiging. (5)

8. Voorbeelde:

a. Hy moes gesê het dat sy pennehouer stukkend was en sy teleurstelling oor wat gebeur het, uitgespreek het. Hy moes nie iemand uitgeskel het om sy emosies uit te druk nie.

b. Jy moes gereageer het daarop dat jou optrede veroorsaak het dat die pennehouer gebreek het, dit wil sê, erken jou aandeel aan die ongeluk. Jy moes gesê het dat jy jammer is.

c. Hy moes nie iemand uitgeskel het nie. Hy moes gebly het by die feite en hoe hy voel.

d. Erken sy emosies en bly by die feite. Moenie toevlug neem tot beledigings nie. Geen liggaamlike dreigement nie. Soek ingryping of bemiddeling.

e. Liggaamlike geweld is onaanvaarbaar. Soek bemiddeling. Kry afstand. Erken woede. Kalmeer eers.

(5 x 1 = 5)

Totaal: 30


Persoonlike en sosiale welsyn: Eksamen 2Kw

artaal

Tydsduur: 60 minute Totaal: 30



1. Kies die korrekte woord of frase om elke sin te voltooi. Skryf net die nommer van die korrekte antwoord neer. (3)

a. As jy jou liggaam oppas, wys dit jy _________________ jouself.

A. haat B. bederf

C. benadeel D. respekteer

b. Om ’n boom te plant, is ’n goeie manier om _________________ te vier.

A. Kersfees B. Nasionale Boomplantweek

C. Diwali D. Aarde-uur

c. Die Sabbat is ’n dag van _________________.

A. rus en gebed B. viering met kerse

C. sport D. vas

2. Maak ’n sin met elke woord hieronder om te verduidelik wat dit beteken. (3)

a. ortodoks

b. les (in ’n storie)

c. immuunstelsel

3. Pas elke gereg in die linkerkantse kolom by ’n spyskaart in die regterkantse kolom. Skryf net die nommer en die letter neer. (3)

1. boerewors a. Tradisionele Indiese spyskaart

2. bobotie, dahl en rys b. Tradisionele Afrikaner spyskaart

3. suikerboontjiekerrie en naanbrood c. Kaaps Maleise spyskaart

4. Sê of elke stelling Waar of Onwaar is: (3)

a. MIV en Vigs is dieselfde ding.

b. Muskiete dra MIV oor.


c. Bloed-tot-bloedkontak is ’n manier waarop die MI-virus versprei word.

d. Jy kan nie die MI-virus kry deur ’n besmette naald te gebruik nie.

5. Lees die paragraaf en beantwoord die vrae. (3)

Thandi voel hartseer. By die atletiekbyeenkoms daardie dag het sy derde gekom in die resies wat sy gehoop het om te wen. “Ek is so ’n mislukking,” het sy gedink. Sy kyk rond in haar slaapkamer. Op die rak is ’n pragtige model van ’n skip wat sy uit hout gemaak het. Dit het haar amper ’n maand geneem om dit klaar te maak. “Ek sal harder moet oefen vir die volgende resies,” besluit sy.

a) Was Thandi regtig ’n mislukking? Gee ’n rede vir jou antwoord.

b) Wat anders wys vir jou dat Thandi haar doelwitte bereik?

c) Noem een van Thandi se sterk punte.


Alle vrae is verpligtend.6. ’n Vriend het jou gevra om Judaïsme aan hom te verduidelik. Teken

die simbool van Judaïsme. Skryf dan ’n paragraaf waarin jy die volgende noem: • Die naam van volgelinge van Judaïsme• Wat ’n leier of heilige persoon genoem word• Die naam van hulle God• Die naam van hulle heilige boek. (5)

7. Jy word gevra om saam met ’n vriend met julle fietse strand toe te ry om die sonsondergang te sien. Verduidelik wat jy sal doen voordat jy vertrek en terwyl julle ry om seker te maak dat jy veilig is. (5)

8. Elke jaar verdrink daar omtrent 2 000 mense in Suid-Afrika. Die meeste gevalle van verdrinking kom in riviere en damme voor, gevolg deur swembaddens. Omtrent 70% van alle Suid-Afrikaners kan nie swem nie. Wat behoort jou eie doelwit te wees? Watter raad kan jy aan jou vriende gee? (5)

Totaal: 30


Persoonlike en sosiale welsyn: Eksamen: Memorandum 2

Totaal: 30 punte


1. a. D

b. B

c A (3 x 1 = 3)

2. Sinne kan verskil, maar moet die volgende betekenisse toon: (1)

a. volgens die tradisionele oortuigings van ’n godsdiens

b. iets wat jou leer wat om te doen of hoe

c. deel van die liggaam wat ons gesond hou (3 x 1 = 3)

3. 1 b, 2 c, 3 a (3 x 1 = 3)

4. a. Onwaar

b. Onwaar

c. Waar (3 x 1 = 3)

5. a. Nee. Almal ervaar teleurstelling.

b. Sy het amper ’n maand spandeer om ’n model van ’n skip te maak.

c. Enige paslike bewkrywing, byvoorbeeld vasbeslote, kreatief, toegewyd (3 x 1 = 3)


6. Die leerders teken die Dawidster. Die paragraaf moet die volgende insluit:

• ’n Volgeling van Judaïsme is ’n Jood.

• ’n Leier of heilige persoon word ’n rabbi genoem.

• Die naam van hulle God is Jehova.

• Die naam van hulle heilige boek is die Tora. (5)


7. Voordat jy vertrek, maak seker dat daar weerkaatsers aan die pedale, speke en handvatsels van jou fiets is. Maak seker jou fiets het goeie ligte. Dra weerkaatsende klere. Dra ’n helm. Hou jou hande op die handvatsels. (5)

8. Die leerder se eerste doelwit moet wees om seker te maak dat hy or sy kan swem. Die raad kan enige vier van die volgende punte bevat, of enige ander relevante punte:

• Selfs al is jy ’n goeie swemmer, moet jy altyd versigtig wees naby water.

• As jy ’n kramp kry, moet jy vir ’n ruk uitkom en rus.

• Maak seker jy kom uit die water voor jy te moeg raak.

• Dra ’n reddingsbaadjie as jy op ’n boot uitgaan.

• Kom dadelik uit die water as jy weerlig sien. Water en elektrisiteit saam is baie gevaarlik

. (5)

Totaal: 30


Leer

der

se n

ame

Kwar

taal

1:

Ont

wer

p en

maa

k (3

0)Kw

arta

al 2

: To

ets

(30)

Kwar

taal

3:

Proj

ek (

30)

Kwar

taal

4:

Eksa

men

(30

)

1. 2.

3. 4.

5.

6. 7. 8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Persoonlike en sosiale welsyn: Rekordblad vir formele assessering


Kwar

taal

: ….

1. F

rekw

ensi

e va

n de

elna

me

tyde

ns L

Op

erio

des

(P

= p

erio

de)*

2. B

eweg

ings

aanb

iedi

ng

(W =

waa

rnem

ing)

**

Tota

al

vir

kwar

ta

al

(30)

Le

erd

er

se

nam

eP

1P

2P

3P

4P

5P

6P

7P

8P

9P

10%

Pu

nte

(2

0)

W1

W2

W3

W4

Pu

nte

(2

0)

Aan

ge

-te

ken

de

p

un

te (

10)

1. 2.

3. 4.

5.

6. 7. 8.

9.

10.

11.

12.

13.

* G

ebru

ik ‘a

’ om

aan

te d

ui a

s ’n

leer

der

afw

esig

is. G

ebru

ik ‘x

’ as

’n le

erde

r aa

nwes

ig w

as m

aar

nie

deel

gene

em h

et n

ie. G

ebru

ik ‘d

’ om

aan

te d

ui ’n

leer

der

was

aan

wes

ig e

n he

t de

elge

neem

.

** K

en &

Ver

staa

n L

ewen

svaa

rdig

hed

e ve

rska

f vi

er g

elee

nth

ede

om

die

leer

der

s vi

r fo

rmel

e as

sess

erin

gsd

oel

ein

des

waa

r te

nee

m, o

md

at b

aie

van

die

akt

iwit

eite

oo

r tw

ee w

eke

(Wee

k 4

en

5, e

n W

eek

9 e

n 1

0)

stre

k. A

s jy

nie

al h

ierd

ie w

aarn

emin

gsg

elee

nth

ede

wil

geb

ruik

nie

, kan

jy s

leg

s d

ié in

Wee

k 5

en

10

geb

ruik

. As

jy d

it d

oen

, vo

lto

oi s

leg

s d

ie ‘W

1’-

en ‘W

2’-

kolo

m e

n d

ie ‘A

ang

etek

end

e p

un

te’-

kolo

m v

ir ‘B

eweg

ing

saan

bie

din

g’.

Liggaamsopvoeding: Rekordblad


Taak vir Skeppende kunste (SKT): Rekordblad

Leer

der

se n

ame

Kwar

taal

1:

SKT

1 pu

nte

(40)

Kwar

taal

2:

SKT

2 pu

nte

(40)

Kwar

taal

3:

SKT

3 pu

nte

(40)

Kwar

taal

4:

SKT

4 pu

nte

(40)

1. 2.

3. 4.

5.

6. 7. 8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.


Leer

der

se n

ame

Pers

oonl

ike

en

sosi

ale

wel

syn

(30

punt

e)

Ligg

aam

sopv

oe

ding

(3

0 pu

nte)

Skep

pend

e ku

nste

(4

0 pu

nte)

Tota

al v

ir

kwar

taal

(1

00 p

unte

)G

rade

ring

skod

e

1. 2.

3. 4.

5.

6. 7. 8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Lewensvaardighede: punteblad

Kwartaal: ………….. Jaar: …………..

Klas: ………………………………

1. CD: lys van snitte 422

2. Fotokopieerbare bykomende

hulpbronne 424

3. Lesplanprofielvorm 443

Afdeling 4: Hulpbronne

421

422 HULPBRONNE

1. CD: lys van snitte

Hierdie Onderwysersgids sluit ’n CD in wat musieksnitte vir sommige van die klasse vir Liggaamsopvoeding en Uitvoerende kunste bevat. Verwys na Afdeling 2 (Les vir les) vir meer inligting oor die lesse en aktiwiteite waarin die CD gebruik behoort te word. Jy sal die volgende ikoon in hierdie afdeling en in die Leerdersboek vind om aan te dui waar die CD nodig is:

Hier volg ’n opsommende lys van die snitte op die CD.

Snitnommer Kwartaal en Week

Een- heid

Aktiwiteit Bladsy-nommer

Titel/beskrywing

1 Kwartaal 1, Week 3

3 5 69 One bright and sunny morning


6 3 75 Kye Kye Kule


6 4 76 Klanke van instrumente


2 5 170 Mandela we-thu

5a Kwartaal 2, Week 4

2 9 171/2 Shosholoza

5b Kwartaal 2, Week 4

2 9 171/2 Shosholoza (klavierspel)

6 Kwartaal 2, Week 5–6

3 4 174 Musiek om op te warm


4 4 177 Klanke van die marimba, klokkespek en xilofoon


5 1 178 The Carnival of the Animals: Henne en hane


5 1 178 The Carnival of the Animals: Kangaroes

10 5 2 178 Song Time


1 3 & 4 244 Marsmusiek

Kwartaal 3, Week 1

1 3 & 4 244 Klassieke kitaar-musiek

Kwartaal 3, Week 1

1 3 & 4 244 Tradisionele Afrika-musiek (African Road)

Kwartaal 3, Week 1

1 3 & 4 244 Hip-hop instrumentele musiek (Drag it Out)

Kwartaal 3, Week 1

1 3 & 4 244 Indiese luitmusiek

423HULPBRONNE

Snitnommer Kwartaal en Week

Een- heid

Aktiwiteit Bladsy-nommer

Titel/beskrywing


3 4 251 Musiek vir aërobiese oefeninge (Attack Wob)


4 2 253 Bewegingsroetine-musiek (LOT) – Marsmusiek

14 Bewegingsroetine-musiek (LOT) – Klassieke kitaar-musiek

15 Bewegingsroetine-musiek (LOT) – Tradisionele Afrika-musiek (African Road)

16 Bewegingsroetine-musiek (LOT) – Hip-hop instrumentele musiek (Drag it Out)

17 Bewegingsroetine-musiek (LOT) – Indiese luitmusiek


1 2 271 Bewegingsvolgorde-musiek; stemming 1


1 2 271 Bewegingsvolgorde-musiek: stemming 2 (Full Flavour)


1 3 272 Give it up (Gypsy Second Line)


1 3 272 Instrumentele musiek


1 5 273 The Carnival of the Animals: Die swaan


1 6 274 The Carnival of the Animals: Die olifant


5 5 282 Doe-re-mi


5 5 282 Doe-re-mi (klavierspel)


6 4 286 My favourite things


6 4 286 My favourite things (klavierspel)


6 5 286 Teddy bear


6 7 288 So long, farewell


6 7 288 So long, farewell (klavierspel)


6 3 381 Doe-re-mi encore


6 5 383 We are the world

424 HULPBRONNE

2. Fotokopieerbare bykomende hulpbronne

Die volgende hulpbronne mag gefotokopieer word vir gebruik saam met Ken & Verstaan Lewensvaardighede. Dit sluit werkblaaie (vir konsolidasie en uitbreiding) en inligtingsblaaie in. Hierdie hulpbronne vul die materiaal in die Leerdersboek aan en die gebruik daarvan is dus opsioneel.

425HULPBRONNE

Persoonlike sterk punte: blokkiesraaisel

Skakeling met die KABV se jaarlikse onderrigplan: Persoonlike sterk punte

Kwartaal 1, Weke 1-4

Vind en omkring die volgende woorde in die blokkiesraaisel. Dit kan vorentoe of agtertoe, op of af, of diagonaal oorkruis voorkom.

vrygewig opgeruimd

slim dapper

netjies eerlik

geduldig sportief

hulpvaardig sterk

s r e s g o v s g b l

t r o p g e r u i m d

e s l i m r y s d e s

r p o b e e g k l e e

k t c p r e e i u c i

g n p r o a w l d m j

y a n s u e i r e b t

d i e r s e g e g n e

y t r o p s h e d c n

h u l p v a a r d i g

s p o r t i e f s t g

426 HULPBRONNE

Dinge waarmee ek goed is

Skakeling met die KABV se jaarlikse onderrigplan: Hanteer konflik


Voltooi die tabel.

Gesinskonflik Konflik by my skool Konflik in my buurt

Waaroor het die probleem/konflik gehandel?

Wie was betrokke?

Wat het gebeur, wat is gesê of gedoen?

Hoe is die konflik opgelos?

Was dit op ’n gesonde of ongesonde manier?

Hoe moes dit opgelos gewees het?

427HULPBRONNE

Voorbeelde van konfliksituasies



Merk (✓) die gesonde maniere om konflik op te los, en plaas ’n kruisie (X) by die ongesonde maniere.

Gesond Ongesond

Pak kry

Bemiddel

Skop

Bespreek

Vloek

Onderhandel

Spoeg

Om verskoning vra

Vernederend

Stamp

Luister

Gooi dinge rond

Erken as jy verkeerd is

Beskuldig ander

Jou gevoelens uitspreek

Argumenteer

Wegkruip

Onttrek

Ignoreer

428 HULPBRONNE

Los konflik op



1. Vra drie leerders om die volgende senario voor te stel.

Crystal en Raeez en die basketbalDie klok het so pas gelui vir pouse en mev. Bergstedt is op die punt om haar klas te laat gaan. Toe hoor sy twee leerders wat so hard skreeu as wat hulle kan en ander leerders wat om hulle vergader. Sy loop vinnig daarheen en sê aan hulle dat sy sien hulle het ’n probleem. Albei klou stewig aan die basketbal vas. Sy sê aan hulle om haar toe te laat om intussen die bal vas te hou.

Crystal sê kwaad: ‘Ek het dit eerste gehad en hy het probeer om dit by my te gryp deur my hard op my skeen te skop.’ Raeez reageer kwaad: ‘Dis nie waar nie!’

2. Help Crystal en Raeez om hulle probleem op te los deur die ses probleemoplossingstappe hieronder te gebruik.

429HULPBRONNE

Rolvertolking van konflikhantering 1

Stap 1: Begin probleemoplossing• Maak ’n stelling (vra wat gebeur).

• Stop aggressiewe gedrag.

• Neutraliseer die voorwerp van die konflik (bal).

Stap 2: Definieer die probleem • Leerders moet spesifiek wees wanneer die probleem beskryf word.

• Help leerders om die oorsaak van die probleem te ontleed.

• Vra wie deur die probleem beïnvloed word en tot watter mate.

Stap 3: Versamel data (kry inligting)• Kry soveel inligting as moontlik, maar maak seker dit is van toepassing op die probleem.

• Vind uit wat elke persoon wil hê – wat is hulle doelwitte ten opsigte van die probleem?

• Help elkeen om sy/haar gevoelens oor die probleem en die doelwitte/oplossing te stel.

Stap 4: Hou ’n dinkskrum oor idees (kom vorendag met alternatiewe oplossings) • Wat is sommige oplossings vir hierdie probleem? (Lys alle oplossings.)

• Watter opsie is die beste om hierdie probleem op te los?

Stap 5: Besluit oor ’n oplossing • Stem albei leerders saam oor die oplossing?

• Watter stappe moet by die plan ingesluit word?

Stap 6: Volg dit op (implementeer en evalueer die oplossing)• Stel die oplossing/plan in werking.

• Evalueer hoe goed dit werk (as dit nie werk nie, gaan terug na Stap 1).



1. Lees die storie.

Sibusiswe raak selfgeldendSibusiswe is ongelukkig. Hy sê dat hy voel sy klasmaats misbruik hom en aanvaar hom as vanselfsprekend. Dit word nou ’n probleem, want hy voel heeltyd kwaad. Soms sal hy sommer net ’n uitbarsting hê of aggressief raak met sy klasmaats.

2. Rolspeel die verskillende probleemoplossingstappe saam met ’n maat om Sibusiswe te help om sy probleem op te los.

430 HULPBRONNE

Stap 1: Begin probleemoplossing• Maak ’n stelling (Vra Sibusiswe wat gebeur).

• Stop sy aggressiewe gedrag

Stap 2: Definieer die probleem • Vra Sibusiswe om spesifiek te wees wanneer hy die probleem beskryf.

• Help Sibusiswe om die oorsaak van die probleem te ontleed.

• Vra wie deur die probleem beïnvloed word en tot watter mate.

Stap 3: Versamel data (kry inligting)• Kry soveel inligting moontlik, maar maak seker dit is van toepassing op die probleem.

• Vind uit wat Sibusiswe wil hê – wat is sy doelwitte ten opsigte van die probleem?

• Help Sibusiswe om sy gevoelens oor die probleem en die doelwitte/oplossing te stel.

Stap 4: Hou ’n dinkskrum oor idees (kom vorendag met alternatiewe oplossings) • Wat is sommige oplossings vir Sibusiswe se probleem? (Lys alle oplossings.)

• Watter opsie is die beste om sy probleem mee op te los?

Stap 5: Besluit op ’n oplossing • Stem Sibusiswe saam oor die oplossing?

• Watter stappe moet by sy plan ingesluit word?

Stap 6: Volg op (implementeer en evalueer die oplossing)• Hoe kan Sibusiswe die oplossing/plan in werking stel.

• Hoe sal Sibusiswe weet hoe goed sy plan werk?

Rolvertolking van konflikhantering 2


Kinders se regte en verantwoordelikhede

Skakeling met die KABV se jaarlikse onderrigplan: Kinders se regte en verantwoordelikhede


Lees, kleur in en versier hierdie opsomming van Die Regte van Kinders. Dit is deur die Verenigde Nasies se Kinderfonds (UNICEF) geskryf. Baie lande wêreldwyd het onderneem om hierdie regte te beskerm. Suid-Afrika is een van daardie lande.

Ons regte en verantwoordelikhede

Alle kinders het die reg om versorg te word.

Alle kinders het die reg om teen geweld, mishandeling en verwaarlosing beskerm te word.

Alle kinders het die reg om deel te wees van besluite wat hulle raak.

Alle kinders het ’n reg op vryheid van spraak.

Alle kinders het ’n reg op opvoeding en spel.

Alle kinders het ’n reg om te lewe en te ontwikkel.

Kinders wat gestremd is, verstandelik of liggaamlik, het ’n reg op spesiale versorging en opvoeding sodat hulle vol en onafhanklike lewens kan lei.

Alle kinders het ’n reg tot goeie gesondheid en goeie gehalte gesondheidsorg.

Alle kinders moet skoon water, voedsame kos en ’n skoon omgewing hê, sodat hulle gesond kan bly.

Alle kinders het ’n reg tot rehabilitasie en sorg.

Ons het die volgende verantwoordelikhede:

Sorg vir ons eie gesondheid.

Gee om vir en beskerm die omgewing.

Respekteer ander se regte.

Gebruik die gesondheidsorgstelsel met omsigtigheid en moet dit nie misbruik nie.

Weet waar ons plaaslike gesondheidsdienste is en wat hulle aanbied.

Gee gesondheidsorgwerkers belangrike en die regte inligting oor onsself, sodat hulle ons kan help.

Volg die behandeling en drink/neem die medisyne wat aan ons gegee word.


Kinders se regte



Voltooi die sinne. Kies uit die woorde in die boks.

naam kos

groei misbruik

Handves van Regte gehoor

oorlog gesondheid

onderdak geweld

1. Die H___________ _______ _____________ in die Suid-Afrikaanse

Grondwet sit die regte van alle kinders uiteen.

2. Kinders het die reg tot k________________ en o________________.

3. Elke kind het die reg op ’n n________________ en ’n nasionaliteit.

4. Kinders moet beskerm word teen m________________, verwaarlosing en

enige soort g________________.

5. Kinders moet nooit in ’n o________________ veg nie.

6. Kinders het die reg tot ________________ sorg.

7. Kinders het die reg tot dinge wat hulle sal help om te g________________

en te ontwikkel.

8. Kinders het ’n reg om g________________ te word.




1. Merk Waar of Onwaar vir elke sin.

Waar Onwaar

Kinders het geen verantwoordelikhede nie.

Kinders het ’n verantwoordelikheid om nie kos te mors nie.

Kinders het ’n verantwoordelikheid om foute te maak.

Kinders het ’n verantwoordelikheid om onnet en vuil te wees.

Kinders het ’n verantwoordelikheid om hard by die skool te werk.

Kinders het ’n verantwoordelikheid om nie respek vir ander te hê nie.

Kinders het ’n verantwoordelikheid om die beste persoon moontlik te wees.

Kinders het ’n verantwoordelikheid om seker te maak dat hulle gesond bly.

Kinders het ’n verantwoordelikheid om ander mense se oortuigings te respekteer.

Kinders het ’n verantwoordelikheid om nie na ander te luister nie.

2. Maak die Onwaar-sinne hier reg.

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

Kinders se verantwoordelikhede


Skakeling met die KABV se jaarlikse onderrigplan: Spyskaarte van verskillende kulture


Zoeloe-hoender met mieliekluitjies

Jy benodig:1 heel hoender, gewas en in stukke gesny ’n bossie sprietuie, gekap 500 ml gemaalde mielies (mieliemeel) 750 ml kookwater200 ml warm water100 g koekmeel10 ml bakpoeierknippie sout

Metode 1. Verhit die 750 ml water tot kookpunt. Voeg hoenderstukke, sprietuie en

sout by en laat kook.

2. Meng die gemaalde mielies, koekmeel, bakpoeier en sout in ’n bak met 200 ml warm water om deeg mee aan te maak.

3. Vorm deegballetjies en druk elkeen effens plat.

4. Voeg by die hoenderbredie en kook vir omtrent ’n uur.(Aangepas van http://www.travelafricamag.com/content/view/12/43/)

Marog-omelet

Jy benodig:3 groot eiers

125 ml ( 1 __ 2 koppie) gekookte marog of spinasie

125 ml ( 1 __ 2 koppie) gekookte mielies (van die stronk afgesny) of ingemaakte pitmielies

4 gekapte kruisementblaresout en peper na smaak30 ml (2 e) atjar45 ml (3 e) gekapte sprietuieolie om in gaar te maak

Resepte vir kulturele disse


Metode 1. Klits die eiers saam met die marog, die helfte van die mielies, gekapte

kruisement, sout en peper. 2. Verhit olie in ’n kleefvrye braaipan. 3. Gooi die eiermengsel in die pan en laat dit van kant tot kant loop totdat

die pan heeltemal bedek is. 4. Kook totdat die onderkant gestol is, lig die kante op sodat die mengsel

onderin kan loop. Kook tot die basis bruin is, verwyder dan uit die pan deur die omelet versigtig uit te laat gly op ’n warm opdienbord.

5. Skep die oorblywende mielies, atjar en sprietuie op die helfte van die omelet en vou die omelet toe oor die vulsel terwyl dit warm is.

Sit onmiddellik voor.(Aangepas van http://funkymunky.co.za/african.html)

Umngqusho (Stampmielies en boontjies)

Jy benodig:1 kg stampmielie-en-boontjiemengsel, afgespoel en oornag geweeksout2 uie, gesny 2 knoffelhuisies, fyngemaak (opsioneel)2 ml heel naeltjies5 ml wonderpeperolie2 ml neutmuskaatswart peper50 ml botter (opsioneel)

1. Gooi die water af nadat die mengsel geweek het, en plaas die stampmielies en boontjiemengsel in ’n groot kastrol. Bedek en prut totdat die stampmielies en boontjies byna sag is en die meeste van die water verdamp het. (Voeg nog water by as dit nodig is.)

2. Gooi genoeg sout by. 3. Braai die uie en knoffel liggies in ’n bietjie olie totdat dit sag is. 4. Voeg die naeltjies en wonderpeper by. 5. Voeg die uiemengsel by en hou aan om te prut totdat die

stampmieliemengsel heeltemal sag is.6. Gooi die neutmuskaat en swart peper by en ekstra sout na smaak, indien

nodig. 7. Roer die botter in. 8. Sit warm voor saam met vleis en sous, indien verkies.

(Aangepas van http://funkymunky.co.za/african.html)

© Jy mag hierdie bladsy fotokopieer vir gebruik saam met Lewensvaardighede Graad 4.436

Skakeling met die KABV se jaarlikse onderrigplan: Kennis van die belangrikste godsdienste in Suid-Afrika


Voltooi die tabel.

Naam van godsdiens

Heilige gebou/plek (vir aanbidding)

Tot wie bid hulle?

Heilige plekke Godsdienstige simbole en voorwerpe

Hindoeïsme Altaar

Tradisionele Afrika-godsdiens

Bahá’í

Boeddhisme

Islam

Judaïsme

Christendom

Godsdienste


Skakeling met die KABV se jaarlikse onderrigplan: Verkeersreëls tersaaklik vir padgebruikers

Kwartaal 4, Week 1

Gaan saam met jou onderwyser op ’n veiligheidsteken-soektog en teken die padtekens wat jy sien wat belangrik vir voetgangers en trapfietsryers is. Verduidelik wat elkeen beteken.

Veiligheidsteken-soektog


Skakeling met die KABV se jaarlikse onderrigplan: Gesonde omgewing en persoonlike gesondheid


Merk of die sin Waar of Onwaar is. Maak die onwaar-sinne reg.

Jy kan siek word of seerkry as die volgende gebeur: Waar Onwaar

1. Jy eet gesonde kos.

2. Iemand wat siek is, nies of hoes op jou.

3. Jy was met water en seep.

4. Jy speel in vuil water.

5. Jy leef in ’n skoon omgewing.

6. Jy rook sigarette of mense om jou rook sigarette.

7. Jy word deur muskiete gebyt wat jou malaria gee.

8. Jy eet kos waarop vlieë eiers gelê het.

9. Jy val op iets wat vuil is wat jou vel sny.

10. Jy drink skoon, lopende water.

Gevare van ’n ongesonde omgewing vir persoonlike gesondheid


Skakeling met die KABV se jaarlikse onderrigplan: Voorbeelde van omgewings wat ongesond is: besoedeling

Kwartaal 4, Weke 4–6

Lugbesoedeling kom voor wanneer gifstowwe in die lug vrygelaat word (buitenshuis of binnenshuis) as gevolg van sommige aktiwiteite wat mense uitvoer, soos met motors ry, met aërosolblikkies spuit, of om houtvure te maak. Die gifstowwe veroorsaak probleme vir mense, diere, plante en die omgewing.

Hoe buitenshuise lugbesoedeling plaasvind• Swart koolstof-besoedeling: Baie klein besoedelingstowwe word

vrygestel in die lug as brandstof brand, byvoorbeeld motoruitlaatgasse, van fabrieke, of wanneer hout of houtskool brand.

• Stofdeeltjies, koolstofmonoksiedbesoedeling en rookmis: Die lug naaste aan die Aarde is koeler as die lug bokant die Aarde en dit veroorsaak dat giftige gasse wat deur fabrieke en motors vrygestel word, naby aan die Aarde vasgevang word. Dit veroorsaak gewoonlik in die winter stofdeeltjie- en koolstofmonoksied-besoedeling en in die somer rookmis.

• Suurreën: Wanneer ’n besoedelingstof (bv. swaelsuur) met druppels water in die lug meng, word die druppels vol suur en die water val Aarde toe as suurreën. Dit vernietig die blare van plante, vergiftig die grond, en verander die chemiese samestelling van mere en strome. Die skade maak bome dood en benadeel diere, vis en ander lewensvorme in die natuur.

• Die kweekhuiseffek of aardverwarming: Koolstofdioksiedgas word geproduseer wanneer brandstowwe brand. Plante verander koolstofdioksied terug na suurstof. Mense het egter so baie van die Aarde se woude vernietig en suurreën het so baie plante beskadig dat al die wêreld se plante nie meer die koolstofdioksied wat bestaan, kan verwerk nie. Die koolstofdioksied bou dus in die lug op, vermeerder en word soos ’n kombers om die Aarde. Hierdie ‘kombers’ vang die hitte naby die Aarde se oppervlak vas, verhoog die Aarde se temperatuur en verander die klimaat. Baie wetenskaplikes vrees dat aardverwarming die ysbedekking op die pole sal laat smelt, waarna die seevlak dan wêreldwyd sal styg en verskriklike vloede veroorsaak.

Wat is lugbesoedeling? (Onderwyser se notas)


• Osoonuitputting: Wanneer ons met aërosolblikkies spuit, of lugversorgers of yskaste gebruik, laat ons chloorfluoorkoolstowwe (CFK’s) vry in die stratosfeer – dit is die atmosfeer om die Aarde. Die osoonlaag in die stratosfeer beskerm die Aarde teen skadelike ultravioletstrale van die son. Maar CFK’s veroorsaak ‘gate’ in die osoonlaag en hierdie strale kan deur die gate kom. Dit kan velkanker veroorsaak, en ook die plante- en dierelewe beskadig.

Binnenshuise lugbesoedelingDaar is baie bronne van binnenshuise lugbesoedeling, soos tabakrook, kook en verhittingstoestelle, en dampe van boumateriale, verf en meubels. Binnenshuise lugbesoedeling kan ernstige gesongheidsprobleme veroorsaak.

(Aangepas van http://www.lbl.gov/Education/ELSI/ELSI.html; ander nuttige webwerwe is:

http://www.britishcouncil.org/kids-topics-environment.htm, en http://tiki.oneworld.net/pollution/

pollution_home.html)

Binnenshuise gevare van paraffiengebruikDie Paraffienassosiasie van Suider-Afrika maak mense bewus van die gesondheidsgevare van paraffien en paraffientoestelle. Hulle het kleurvolle en leersame boekies, pamflette en plakkate wat jy by hulle kan kry.

E-pos: [email protected]: 0861224422www.pasasa.org

Suid-Afrikaanse noodnommers:Brandweer & Ambulans: 10 177Vanaf ’n selfoon: 112Polisie: 10 111

Gif-inligting Tygerberg Gif-inligtingsentrum: 021 931 6129Gif-advieslyn: 0800 333 444.

http://tiki.oneworld.net/pollution/pollution_home.html

http://tiki.oneworld.net/pollution/pollution_home.html


Ongesonde omgewing, woordsoektog

Skakeling met die KABV se jaarlikse onderrigplan: Gesonde omgewing en persoonlike gesondheid


Soek die woorde in die woordsoekblok: Die woorde mag van links na regs, van regs na links, op of af, of diagonaal oorkruis loop.

omgewing rommelstrooi

afval muurskildery

uitputting osoon

onwettig storting

gesondheid besoedeling

E D M E I I L L E G A L

R O M M E L S T R O O I

O N W E T T I G E N T T

I L L R Z E E Y A G A T

M U U R S K I L D E R Y

E P N G A L K L T L E R

L O M G E W I N G T A I

A O S O O N E L P E D N

W B E S O E D E L I N G

F R D A G N I T R O T S

A N D I E H D N O S E G


Baie van jou leerders gebruik moontlik die Internet om in aanraking met vriende te bly of om webwerwe te besoek. Dit is dus noodsaaklik dat hulle leer hoe om veilig te bly waneer hulle aanlyn is. Hieronder volg ’n paar algemene riglyne.

Persoonlike inligtingOm veilig te wees wanneer jy die Internet gebruik, is dit belangrik om nooit enige persoonlike inligting bekend te maak of met enigiemand te deel nie. Dit sluit in enige inligting oor jouself of jou gesin wat gebnruik kan word om jou te identifiseer, en persoonlike inligting wat jy nie wil hê enigiemand moet sien nie.• Moet nooit enige besonderhede oor jou bankrekening of bankkaart vir enigiemand gee nie,

self nie vir iemand wat sê dat hulle van jou bank is nie. Hierdie inligting kan gebruik word om geld uit jou bankrekening te steel.

• Moet nooit jou wagwoord vir enigiemand gee nie.• Maak seker dat jou sosialemedia-rekeninge privaat is en dat slegs jou vriende dit kan sien.• Moenie vraelyste en persoonlikheidstoetse beantwoord of aanlynvorms wat persoolike

inligting vereis, invul nie. Besonderhede soos jou ma se nooiensvan of die naam van jou troeteldier kan gebruik word om toegang tot jou rekeninge te kry.

• Moenie persoonlike inligting soos jou volle naam, kontakbesonderhede of inligting oor jou skool deel nie. Dit kan gebruik word om jou identiteit te steel en om uit te vind waar jy is.

• Moenie inligting oor plekke wat jy besoek, jou vakansiebestemming of vertonings wat jy gaan bywoon, verskaf nie. Dit kan gebruik word om jou bewegings te volg, en kan ook vir diewe laat weet wanneer jy nie by die huis sal wees nie. Deel inligting en foto’s slegs wanneer jy weer terug by die huis is.

WagwoordeMaak seker dat jy sterk wagwoorde vir al jou toestelle en aanlynrekeninge het. Moet nooit vir iemand sê wat jou wagwoord is nie, selfs al beweer hulle dat hulle van jou bank, die polisie of die regering is. Moet nooit jou wagwoorde neerskryf nie.

SagtewareWanneer jy sagteware installeer, kan daar virusse en kwaadwillige sagteware op jou rekenaar beland. Sommige gratis speletjies of toepassings laai kwaadwillige sagteware (“malware”) wat jou persoonlike inligting steel, op jou rekenaar. Sagteware van ’n onbetroubare bron kan ook geïnfekteer wees met virusse wat jou rekenaar of sagteware kan beskadig. Om jouself en jou rekenaar te beskerm, moet jy nooit sagteware van ’n webwerf of van iemand wat jy nie ken en vertrou, installeer nie. Jy moet ook antivirus-sagteware op jou rekenaar installeer en gereeld die jongste weergawe laai.

KuberkrakersKuberkrakers kan deur middel van die Internet toegang tot jou rekeknaar kry en jou inligting steel. Om dit te verhoed, moet jy gereeld jou bedryfstelsel, antivirus-sagteware en brandmuur opdateer.

E-posWees versigtig vir enige e-pos van mense wat jy nie ken nie. Moet nooit skakels of aanhegsels van vreemdelinge oopmaak nie. Gee jou e-posadres net vir mense of webwerwe wat jy ken en vertrou.

WebwerweMoenie sagteware van vreemde webwerwe aflaai of installeer nie. Moenie vorms en vraelyste wat persoonlike inligting vereis, invul of beantwoord nie.

Internet-veiligheid


3. Lesplanprofielvorm

Onderwerp van les:

Aantal:

KABV se jaarlikse onderrigplaninhoud:

Hulpmiddels:

Die les

Inleiding

Hoofgedeelte van les:

Gevolgtrekking

Informele assessering:


4. Voorbeeld van die klaslys vir deelname en Bewegingsaanbieding in Liggaamsopvoeding

Kw

arta

al 1

1. F

rekw

en

sie

van

de

eln

ame

LO

-pe

rio

des

pe

r kw

arta

al (

P1

= p

eri

od

e 1

)2

. Bew

eg

ing

saan

bie

din

gT

OTA

AL

V

IR

KW

AR

TAA

L

Le

erd

ers

se

nam

eP

1P

2P

3P

4P

5P

6%

Pu

nte

2

01s

tew

aarn

em

ing

2d

ew

aarn

em

ing

Tota

al10

30

Let w

el:.

Kri

teri

um 1

: Fre

kwen

sie

van

deel

nam

eEl

ke le

erde

r sal

aan

die

ein

de v

an d

ie k

war

taal

’n p

unt u

it 20

kry

, geb

asee

r sy/

haar

frek

wen

sie v

an d

eeln

ame

oor d

ie L

igga

amso

pvoe

ding

-pe

riode

s. ’n

‘A’ s

al a

andu

i dat

die

leer

der a

fwes

ig w

as d

ie b

epaa

lde

perio

de e

n ’n

‘x’ s

al a

andu

i dat

dio

e lee

rder

aan

wes

ig w

as. m

aar n

ie

deelg

enee

m h

et n

ie. ’

n Le

erde

r wat

alty

d de

elnee

m w

anne

er h

y/sy

aan

wes

ig is

in d

ie k

las m

oet n

ie g

epen

alise

er w

ord

wan

neer

hy/

sy a

fwes

ig is

ni

e, m

aar ’

n lee

rder

wat

net

som

s dee

lnee

m w

anne

er h

y/sy

aan

wes

ig is

, moe

t gep

enal

iseer

wor

d w

anne

er h

y/sy

afw

esig

is.

Dee

l die

aan

tal k

ere

wat

’n le

erde

r dee

lgen

eem

het

deu

r die

aan

tal L

O-p

erio

des p

er k

war

taal

en

verm

enig

vuld

ig d

it m

et 1

00 o

m ’n

pe

rsen

tasie

te k

ry. S

kake

l dit

om in

’n p

unt u

it 20

aan

die

han

d va

n di

e as

sess

erin

gsin

strum

ent h

ierb

o.

Kri

teri

um 2

: Bew

egin

gsaa

nbie

ding

Alho

ewel

daa

r ’n

reko

rd g

ehou

sal w

ord

van

leer

derd

eeln

ame

per w

eek,

sal n

ie e

lke

leer

der i

n el

ke L

igga

amso

pvoe

ding

-per

iode

ge

asse

ssee

r wor

d op

bew

egin

gsaa

nbie

ding

nie

. Hul

le sa

l min

sten

s tw

ee k

eer g

edur

ende

’n sk

oolw

arta

al fo

rmee

l waa

rgen

eem

wor

d vi

r die

doe

l van

form

ele

asse

sser

ing

om d

ie v

lak

van

bew

egin

gsaa

nbie

ding

te b

epaa

l. K

en ’n

pun

t uit

vyf (

5) to

e vi

r elk

van

die

twee

w

aarn

emin

gs o

m ’n

fina

le p

unt u

it tie

n (1

0) te

kry

aan

die

han

d va

n di

e as

sess

erin

gsin

stru

men

t hie

rbo.

Jy kan hierdie afdeling gebruik om die Kurrikulum- en

Assesseringsbeleidsverklaring (KABV) vir Lewensvaardighede

(Graad 4–6), asook ander dokumente wat van die Departement van

Basiese Opvoeding ontvang is, te liasseer.

Afdeling 5: Dokumente

446 HULPBRONNE

Riglyne om die KABV te versterk

Let asseblief daarop dat die Departement van Basiese Onderwys (DBO) die volgende veranderin aan die Assesseringstake vir Lewensvaardighede Graad 4 aangebring het: Skeppende kunste Stroom (verwys na Afdeling 4.1.5 op bladsy 46–47 van die van die GET CAPS Wysigingsdokument.• Kwartaal 4 is verander na ’n Eksamen wat uit 40 punte tel.

Die verandering word in die tabel hieronder getoon.

Skeppende kunste Jaarplan Punte

Kwartaal 1: Taak vir Skeppende kunste (Uitvoerende of Visuele Kunste)

40


40

Let wel: Teen halfjaar moet beide strome geassesseer wees


40

Kwartaal 4: Taak vir Skeppende kunste(Uitvoerende of Visuele Kunste)

40

LET WEL: Teen die einde van die jaar moet beide strome twee keer geassesseer wees om vordering aan te dui.

Totale aantal punte 160

Let wel: Die Skeppende kunste Taak 4 op bladsy 401–402 kan vir informele assessering of hersiening gebruik word. Jy of die departement moet ’n jaareind-eksamen opstel.

Ken & Verstaan Lewensvaardighede Graad 4 Onderwysersgids

Documents

Transcript of Ken & Verstaan Lewensvaardighede Graad 4 Onderwysersgids