Investigations of 2013 at Site 343 in the Rural Territory of Chersonesos Taurica, Yukharine Ravine...
Transcript of Investigations of 2013 at Site 343 in the Rural Territory of Chersonesos Taurica, Yukharine Ravine...
ŚwiatowitRocznik instytutu aRcheologii
uniweRsytetu waRszawskiego
tom. Xi (lii)(2013)
Fascykuł a
aRcheologia ŚRÓDziemnomoRska
i PozaeuRoPeJska
waRszawa 2014
Światowitannual oF the institute oF aRchaeology
oF the univeRsity oF waRsaw
vol. Xi (lii)(2013)
Fascicle a
meDiteRRanean anD non-euRoPean
aRchaeology
waRsaw 2014
Editor-in-chief of the publications of the Institute of Archaeology UW: Wojciech Nowakowski
Światowitannualof the instituteofarchaeologyof theuniversity ofwarsaw
Editor: Franciszek M. Stępniowski ([email protected])Managing editor: Andrzej Maciałowicz ([email protected])
Editorial co-operation: Sebastian Banaszkiewicz
Editorial Council:Włodzimierz Godlewski (Chairman)
Elżbieta JastrzębowskaJoanna Kalaga
Wojciech Nowakowski Tadeusz Sarnowski
Tomasz SchollKarol Szymczak
All rights reserved© 2014 Institute of Archaeology UW
ISSN 0082-044XISBN 978-83-61376-34-7
English language consultant: Grzegorz ŻabińskiCover design & typesetting: Jan Żabko-Potopowicz
Printed by: ARWIL s.c., [email protected]
Editorial address: Institute of Archaeology of the University of Warsaw,Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warsaw
Fascicle AMEDITERRANEAN AND NoN-EURoPEAN ARChAEoLoGy
Fascykuł A ARChEoLoGIA ŚRÓDzIEMNoMoRSKA I PozAEURoPEJSKA
Spis treści
Contents
Studies and Materials
Monika Rekowska
DANGERoUS LIAISoNS? ARChAEoLoGy IN LIByA 1911–1943 AND ITS PoLITICAL BACKGRoUND ............................................................................................................................ 9
Niebezpieczne związki? Archeologia w Libii w latach 1911–1943 i jej tło polityczne ................................................ 25
Nodar Bakhtadze
ThE RESULTS oF ARChAEoLoGICAL RESEARCh oF ThE RoCK-CUT MoNUMENTS IN ThE KvEMo KARTLI REGIoN (GEoRGIA) ........................................................................................................ 27
êÂÁÛθڇÚ˚ ËÒÒΉӂ‡ÌËfl Ô¢ÂÌ˚ı ÍÓÏÔÎÂÍÒÓ‚ „ËÓ̇ ä‚ÂÏÓ ä‡ÚÎË (ÉÛÁËfl) ................................44
Wyniki badań archeologicznych pieczar wykutych w skale w regionie Kvemo Kartli (Gruzja) ..................................45
Davide Tanasi, Germana Barone, Paolo Mazzoleni
A CASE STUDy FoR AN ARChAEoMETRIC ChARACTERISATIoN oF SICILIAN MIDDLE BRoNzE AGE PoTTERy (15Th–13Th C. BC) .......................................................................................... 47
Studium przypadku – charakterystyka archeometryczna ceramiki sycylijskiej środkowej epoki brązu (Xv–XIII w. przed Chr.) .................................................................................................................. 65
Hasmik Z. Markaryan
ThE MoDELS oF ANTIqUE TEMPLES FRoM EREBUNI .................................................................................. 67
Модели античных храмов из Эребуни ................................................................................................................................ 77Antyczne modele świątyń z Erebuni ........................................................................................................................................ 78
Agnieszka Tomas
A NEW DEDICAToRy INSCRIPTIoN FRoM NovAE (MoESIA INFERIoR) ............................................ 79
Nowo odkryta inskrypcja dedykacyjna z Novae (Mezja Dolna) ........................................................................................ 85
Radosław Karasiewicz-Szczypiorski
ThE RoMAN ARMy AND ThE WALLS oF ChERSoNESoS .......................................................................... 87
Appendix ...................................................................................................................................................................................... 103Римская армия и стены Херсонеса ...................................................................................................................................... 108Armia rzymska i mury Chersonezu ........................................................................................................................................ 110
Radosław Karasiewicz-Szczypiorski, Urszula Zawadzka-Pawlewska
DEFENSIvE WALLS oF ChERSoNESoS TAURICA. AN ANALySIS oF DESTRUCTIoN AND RECoNSTRUCTIoN TRACES.................................................. 113
Оборонительные стены Херсонеса Таврического. Анализ следов разрушений и восстановительных работ .............................................................................................. 129Mury obronne Chersonezu Taurydzkiego. Analiza śladów zniszczeń i odbudowy...................................................... 130
Marta Żuchowska
FRoM ChINA To PALMyRA: ThE vALUE oF SILK .......................................................................................... 133
Między Chinami a Palmyrą: o wartości jedwabiu ................................................................................................................ 153
Chronicle of Excavations
Roksana Chowaniec
PALAzzoLo ACREIDE, SICILy, ITALy. EXCAvATIoNS IN 2013 .......................................................................... 157
Palazzolo Acreide, Sycylia, Włochy. Wykopaliska w 2013 r. ........................................................................................................ 161
Radosław Karasiewicz-Szczypiorski, Oleg Â. Savelâ
BALAKLAvA (SEvASToPoL, UKRAINE) – SEASoN 2013. DISCovERy oF Praetorium .............. 163
Балаклава (Севастополь, Украина) – сезон 2013. Открытие Претория. .............................................................. 170Bałakaława (Sewastopol, Ukraina) – sezon 2013. odkrycie Praetorium........................................................................ 171
Тadeusz Sarnowski, Ludmiła A. Kovalevskaja
INvESTIGATIoNS oF 2013 AT SITE 343 IN ThE RURAL TERRIToRy oF ChERSoNESoS TAURICA, yUKhARINE RAvINE (CRIMEA) .............................................................. 173
Исследования 2013 г. Усадьбы 343 (микрорегион Верхне-Юхариной балки) на хоре Херсонеса Таврического (Крым).......................................................................................................................... 176Badania 2013 r. na wiejskim terytorium Chersonezu Taurydzkiego. Farma 343, Wąwóz Jucharina, Krym .......................................................................................................................................................... 178
Tadeusz Sarnowski, Ludmiła A. Kovalevskaja, Agnieszka Tomas,Piotr Zakrzewski, Tomasz Dziurdzik, Emil Jęczmienowski
NovAE 2013. LEGIoNARy DEFENCES AND hEADqUARTERS BUILDING ........................................ 179
Novae 2013. Umocnienia i legionowa komendantura ........................................................................................................ 187
Martin Lemke
FIELDWoRK AT NovAE 2013 .......................................................................................................................................... 189
Wykopaliska w Novae w 2013 r. ............................................................................................................................................ 196
Agnieszka Tomas
NoN-DESTRUCTIvE INvESTIGATIoNS IN ThE EXTRAMURAL AREA oF NovAE (LoWER MoESIA) IN 2013 ................................................................................................................................................ 197
Badania nieinwazyjne w okolicach Novae (Mezja Dolna) w 2013 roku ........................................................................ 206
Tomasz Kowal
RISAN, MoNTENEGRo. EXCAvATIoNS IN 2013 ................................................................................................ 209
Risan, Czarnogóra. Wykopaliska w 2013 r. ............................................................................................................................215
Martin Lemke
FIELDWoRK AT Scodra 2013 ...................................................................................................................................................... 217
Badania terenowe w Scodra w 2013 r. .................................................................................................................................... 225
Tomasz Scholl
TANAIS, RUSSIA. EXCAvATIoNS IN SEASoNS 2012–2013 .............................................................................. 227
Tanais, Rosja. Wykopaliska w sezonach 2012–2013 .......................................................................................................... 232
Włodzimierz Godlewski
DoNGoLA, SUDAN. EXCAvATIoNS IN 2012–2013 ............................................................................................ 233
Dongola, Sudan. Wykopaliska sezonu 2012–2013 ............................................................................................................ 240
Barbara Kaim
ThE FoURTh SEASoN oF EXCAvATIoNS AT GURUKLy DEPE, SoUThERN TURKMENISTAN (2013) ........................................................................................................................ 241
Czwarty sezon wykopalisk na stanowisku Gurukly Depe w południowym Turkmenistanie (2013) ...................... 246
Events
Monika Rekowska
A CEREMoNy IN KozIENICE IN hoNoUR oF PRoFESSoR ToMASz MIKoCKI .......................... 249
ŚWIAToWIT • XI (LII)/A • 2013
173
TADEUSz SARNoWSKI, LUDMIłA A. KovALEvSKAJA
INvESTIGATIONS OF 2013 AT SITE 343 IN THE RURAL TERRITORyOF CHERSONESOS TAURICA, yUKHARINE RAvINE (CRIMEA)
Site: Sevastopol (Balaklava District), Crimea, UkraineField directors: T. Sarnowski, L.A. KovalevskajaFinancial assistance: Institute of Archaeology, Universityof WarsawFieldwork: 30.06–23.07.2013
The fieldwork of 2013 carried out by the jointUkrainian-Polish Protection Expedition took place at Site343 containing remains of a large countryside farmhouse.The site is situated within the agricultural territory (chora)of Crimean Chersonesos on the ridge dividing two adja-cent Berman and Upper yukharine Ravines.1 During ear-lier excavation campaigns the north-eastern part of thefarmhouse was investigated. In the northern part therewere also excavated three circular structures probably usedin the 2nd and 3rd c. AD for storing food products (Fig. 1).
our project in 2012 was to go on with furtherinvestigating the architecture and stratigraphy of the largesquare tower, the earliest building on the farmsite. Situatedin the western part of the whole rural complex called now-adays “Bliznecy” it measured originally 7.7×7 m and at a later stage 10.7×9.7 m after its walls had been doubledwith four exterior buttresses, usually referred to as “anti-battering ram.” In order to recognize better the positionand role of the tower within the built-up area of Site 343two trial trenches were opened up along the outer side ofthe north- and south-eastern walls of the tower.
During the two last seasons of field work the innerspace of the tower was found divided into three rooms(Rooms 5–7). In its initial form Room 5 contained a one-meter deep cellar excavated in the original limestone rock.Excavation of 2013 revealed its approximate size (2.6 m
wide and more than 4 m long) and at the bottom of thesunken area four round rock-cut pits for large clay con-tainers (pithoi). There have been found only a few frag-ments of pithoi, which seems to indicate that they wereremoved and relocated somewhere almost intact.
After removing the very sloppily made partitionwall of irregular stones in earth bonding between Rooms 6and 7 we proceeded further with excavation of the centraland south-western parts of the inner space of the tower(Room 8). The work was concentrated on the southernpart of Room 8, not covered with large stone paving slabsas further north (Fig. 2). In the south-eastern wall of thetower, near its southern corner the excavation brought tolight a stepped entrance with a minimum clear opening of
1 For earlier work at Site 343 see: L. KovALEWSKAJA, T. SARNoWSKI,crimean chersonesos. Farmhouses of the roman Period. Polish-ukrainian archaeological research in 2005–2007, “Archeologia”(Warsaw) LvIII (2007), 2009, 157–169; iidem, Sel’skie usad’byHersonesa tavričeskogo v rimskoe vremia. itogi issledovanij ukrainsko-pol’skoj ekspedicii, “Bosporskie Issledovaniâ” 23, 2010, 379–410;T. SARNoWSKI, L.A. KovALEvSKAJA, Sel’skaâ okruga Hersonesatavričeskogo (Krym). usad’ba 343, “Światowit” vIII (XLIX)/A(2009–2010), 2011, 177–179, pls. 190–192; iidem, Sel’skaja okru-ga Hersonesa tavričeskogo (Krym). usad’by v mikroregione Verhne
Juharinoj balki, “Światowit” IX (L)/A (2011), 2012, 183–187;iidem, Kruglye sooruženiâ na sel’skoj usad’be 343 hory Hersonesa,(in:) v.I. Kuziŝin (ed.), izbrannye materialy meždunarodnoj nauč-noj konferencii «Lazarevskie čteniâ», Pričernomor’e. Istoriâ, poli-tika, kul’tura v(II)/A, Sevastopol’ 2011, 84–90; iidem, rezul’tatyissledovaniâ sel’skoj usad’by na zemel’nom nadele 343 na horeHersonesa tavričeskogo, (in:) Arheologični doslidženiâ v Ukraini,2011г., Kiïv 2012, 53–54; iidem, Sel’skaâ okruga Hersonesatavričeskogo (Krym). issledovaniâ 2012 g. v mikroregione VerhneJuharinoj balki, “Światowit” X (LI)/A (2012), 2013, 139–144.
TADEUSz SARNoWSKI, LUDMIłA A. KovALEvSKAJA
174
Fig. 1. Farmhouse 343. General plan (Drawing L.A. Kovalevskaja, T. Sarnowski).Рис. 1. Усадъба надела 343. План.Ryc. 1. zabudowa farmy 343. Plan ogólny.
INvESTIGATIoNS oF 2013 AT SITE 343 IN ThE RURAL TERRIToRy oF ChERSoNESoS TAURICA, yUKhARINE RAvINE (CRIMEA)
175
Fig. 2. Farmhouse 343. Thesouth-western part of thetower. overhead view fromthe south-east (Photo T.Sarnowski).Рис. 2. Усадъба надела 343.Юго-западная половинабашни. Вид с юго-востока. Ryc. 2. Farma 343. Południo-wo-zachodnia część wieży.Widok z południowegowschodu.
Fig. 3. Farmhouse 343. Largeearthenware jar (Photo T.Sarnowski).Рис. 3. Усадъба надела 343.Большой глиняный сосуд– контейнер.Ryc. 3. Farma 343. Duże gli-niane naczynie – pojemnik.
Место раскопок: Севастополь (Балаклавский район),Крым, УкраинаРуководители экспедиции: Т. Сарновски, Л.А. КовалевскаяФинансирование: Институт археологии ВаршавскогоуниверситетаВремя проведения полевых работ: 30.06–23.07.2013
В 2013 году совместной украинско-польскойГераклейской охранной экспедицией были продолже-ны научно-охранные раскопки сельской усадьбы на зе-
мельном наделе 343. Памятник археологии находится в Балаклавском районе г. Севастополя, расположен наводоразделе балки Бермана и Верхне-Юхариной.
В ходе предыдущих раскопок была полностьюисследована северо-восточная часть усадьбы.2 Помимосамой постройки сельской усадьбы на данном участкеземельного надела 343 исследованы три круглых в пла-не сооружения хозяйственного значения (рис. 1).
Главным объектом исследований в 2013 году,как в предыдущие два года является башня, котораярасположена в западной части усадьбы, имеет размеры
TADEUSz SARNoWSKI, LUDMIłA A. KovALEvSKAJA
176
ТAдEУш САРнОВСКИ, ЛЮдМИЛA А. КОВАЛеВСКАя
ИсследованИя 2013 г. Усадьбы 343 (мИкрорегИон верхне-ЮхарИной балкИ)на хоре херсонеса ТаврИческого (крым)
2 О предыдущих исследованиях L.A. KovALEvSKAJA, T. SARNoWSKI, crimean chersonesos. Farmhouses of the romanPeriod. Polish-ukrainian archaeological research in 2005–2007,“Archeologia” (Warsaw) LvIII (2007), 2009, 166–169; Л.А.КОВАЛеВСКАя, Т.САРнОВСКИ, Сельские усадьбы ХерсонесаТаврического в римское время. Итоги исследований украинско-польской экспедиции, „Боспорские исследования” 23, 2010,379–410; Т.САРнОВСКИ, Л.А. КОВАЛеВСКАя, Сельская округаХерсонеса Таврического (Крым). Усадьба 343, „Światowit” vIII(XLIX)/A (2009–2010), 2011, 177–179, табл. 190–192; iidem,Сельская округа Херсонеса Таврического (Крым). Усадьбы в ми-
крорегионе Верхне Юхариной балки, „Światowit” IX (L)/A(2011), 2012, 183–187; iidem, Круглые сооружения на сельскойусадьбе 343 хоры Херсонеса, (в:) В.И. Кузищин (ред.),Избранные материалы международной научной конференции«Лазаревские чтения», Причерноморье. История, политика,культура v(II)/A, 2011, 84–90; iidem, Результаты исследова-ния сельской усадьбы на земельном наделе 343 на хоре ХерсонесаТаврического, (в:) aрхеологiчнi дослiдження в Украiнi 2011, Киïв2012, 53–54; iidem, Сельская округа Херсонеса Таврического(Крым). Исследования 2012 г. в микрорегионе Верхне-Юхари-ной балки, “Światowit” X (LI)/A (2012), 2013, 139–142.
1.5 m leading down to Room 8. Not very far from there, in-side the room a large earthenware jar (Fig. 3), possibly forstoring the grape must, and two reused heavy wine pressstone counterweights were found in situ, partially buriedinto the floor. The layer of soft earth underlying the levelcorresponding to the late pavement of stone slabs yieldedmany featureless pottery sherds, the majority of which arestill datable to the 2nd and 3rd c. AD.
In two test trenches excavated outside the towersmall sections of two walls running north-west to south--east near the south corner and south-west to north-eastnear the east corner of the tower were localised. A 1.1 mwide stone threshold found in the first wall gives a location
of a late external entrance door probably giving access tothe enclosure that once surrounded the farmhouse.
Prof. dr hab. Tadeusz SarnowskiInstitute of Archaeology
University of [email protected]
Ludmiła A. Kovalevskaja MACrimean Branch
of the Institute of ArchaeologyNational Academy of Sciences of Ukraine
INvESTIGATIoNS oF 2013 AT SITE 343 IN ThE RURAL TERRIToRy oF ChERSoNESoS TAURICA, yUKhARINE RAvINE (CRIMEA)
177
по внешнему периметру «противотаранного пояса»10,7×9,7 м. Изучается, прежде всего, внутреннее про-странство башни с целью выяснения временных изме-нений в её планировке. Чтобы определить расположе-ние башни в общей застройке усадьбы были заложеныдва зондажа вдоль внешнего лица северо-восточной и юго-восточной стен башни.
Исследования показали, что в поздний периодсуществования внутреннее пространство башни былоподелено на три помещения (Помещения 5–7). В поме-щении 5 в скале был вырублен подвал, глубиной около1 м, который относится к первоначальному периоду существования башни. В настоящий сезон были опреде-лены приблизительные размеры подвала: 2,6 м ширинойи более 4 м длиной. на дне подвала в скале обнару-жены 4 углубления под пифосы. Обнаружено незначи-тельное количество фрагментов пифосов, похоже, пифо-сы из подвала были извлечены когда-то в целом виде.
К позднему периоду относятся помещения 6 и 7.В сезон 2013 года стена, разделяющая эти помещения,была разобрана и исследования проводились на всейплощади юго-западной половины башни (рис. 2).Прежде всего, в южной части приступили к изучениюслоёв более ранней истории ниже уровня выявленногоранее пола, покрытого крупными каменными плитами.В результате на расстоянии более 3 м от юго-западнойстены башни обнаружено несколько камней кладки бо-лее ранней стены, которая делила внутреннее простран-ство башни на два помещения.
В южном углу башни обнаружен каменный про-тивовес, который является неотъемлемой деталью вино-
дельни. но в нашем случае явно его вторичное употреб-ление, так как камень расположен в кладке ранней юго--восточной стены. Также интересна находка пифоса insitu около центральной части юго-западной стены баш-ни (рис. 3). В юго-восточной стене башни в «противо-таранном поясе» обнаружен порог входа в башню ши-риной 1м.
Керамический материал довольно многочис-ленный, но невыразительный, в основном относится к античному периоду, с преобладанием II–III в. н.э.
В результате исследований площади зондажей с внешней стороны башни у её южного угла выявленастена направлением северо-запад – юго-восток, в кото-рой обнаружен порожный камень входа шириной 1,1 м,функционирующий в поздний период. ещё одна стена,отходящая от башни, выявлена у её восточного угла,имеет направление юго-запад – северо-восток.
надеемся дальнейшие исследования на терри-тории усадьбы предоставят более подробную инфор-мацию о её жизнедеятельности.
Prof. dr hab. Tadeusz SarnowskiInstytut Archeologii
Uniwersytetu [email protected]
Мл. научнъй сотрудникЛюдмила А. Ковалевская
Крымский филиал Института Археологиинациональной Академии наук Украины
178
adania nad starożytnym osadnictwem w połud-niowej części wiejskiego terytorium Chersonezu Taurydz-kiego w 2013 r. były prowadzone na terenie farmy 343(Ryc. 1) w mikroregionie Wąwozu Jucharina. Prace wyko-paliskowe zostały ograniczone do dużej, prawie kwadrato-wej wieży, najstarszego elementu zabudowy farmy. Pierwotnewymiary wieży wynosiły 7,7×7 m, a po pogrubieniu mu-rów zewnętrznych – 10,7×9,7 m. Wykonane zostały rów-nież dwa sondaże wzdłuż zewnętrznego lica dwóch bokówwieży.
Wykopaliska w poprzednich sezonach pozwoliłyustalić, że wnętrze wieży było podzielone na ostatnim eta-pie jej funkcjonowania na trzy pomieszczenia (pomieszcze-nia 3–5). W pierwotnej formie pomieszczenie 5 miało wydrążoną w skale piwnicę, na dnie której stwierdziliśmyobecność czterech okrągłych zagłębień służących do usta-wienia pitosów. Niewielka liczba znalezionych fragmentówpitosów wydaje się świadczyć o tym, że przed zasypaniempiwnicy kamieniami ze zniszczonych częściowo murówwieży zostały one usunięte w prawie nietkniętym stanie.
Po rozebraniu lichego muru z nieregularnych ka-mieni łączonych gliną, oddzielającego od siebie pomiesz-czenia 6 i 7, kontynuowaliśmy eksplorację w pomieszcze-niu 8, zajmującym całą środkową i południowo-zachodniączęść wieży (Ryc. 2). Wejście do pomieszczenia prowadziłodwoma schodkami w dół przez otwór drzwiowy w połud-niowo-wschodnim murze wieży. Wewnątrz niej, blisko po-łudniowego narożnika, znajdowało się in situ duże glinianenaczynie (Ryc. 3), być może na moszcz z winogron. obokznaleziono dwa kamienne obciążniki niezachowanej prasydo wyciskania owoców winnej latorośli. W warstwie syp-kiej ziemi zalegającej poniżej poziomu późnego, kamienne-go płytowania znaleziono liczne fragmenty ceramiki naczy-niowej, w większości z II i III wieku n.e.
W dwóch sondażach na zewnątrz wieży odkrytodwa mury. Mur przylegający do południowego narożnikawieży zawierał zlokalizowane w jego pobliżu wejście pro-wadzące prawdopodobnie na dziedziniec wewnątrz całegozespołu otoczonego zapewne murem okrężnym.
B
TADEUSz SARNoWSKI, LUDMIłA A. KovALEvSKAJA
BADANIA 2013 R. NA WIEJSKIM TERyTORIUM CHERSONEZU TAURyDZKIEGO. FARMA 343, WąWóZ JUCHARINA, KRyM