1

بررسی تىاسبات کارياوسراای ایراوی با ريیکرد اقلیم

مقایس مردی کارياوسرای رباط کریم تران ي شا عباسی یسد

2، علیرضا فرخی.1امیه شامی پر

Aminsh13@gmail.comداـگب آصاد اػالهی احذ تجشیض. پؼت الىتشيىی: وبسؿبػی هؼوبسی،1 ali.farokhi@yahoo.com. پؼت الىتشيىی:آصاد اػالهی احذ ػزت ؿيشداـزی وبسؿبػی اسؿذ،داـگب 2

59143123395ؿوبس توبع یؼذ هؼئل:

چىيذ اللين هوتشیي ػبهل ؿىلگيشی هؼوبسی ثببی ػتی ایشای اػت.ثببی هؼوبسی ایشای اص رول وبساؼشاب،ثبصاسب،حوبم

ن هغم خد ػبصگبسی داؿت اذ. تبػجبت هؼوبسی اص رول اثؼبد حيبط هشوضی،استفبع اتبلب،ؼجت ... شوذام ثب اللي ب،یخچبلب

استفبع ث عل ػشم اتبق ب،استفبع وف تب صیش عبق، اثؼبد اػغجلب ... دس ش هغم اصاللين آى هغم تجؼيت هی وذ.یغس

ؼشابی هغم ػشد وؼتبی ون اػت هخلكب استفبع اػغجل دس اوخش هخبل:ؼجت استفبع ث عل ػشم اتبق ب دس وبسا

هاسد ثؼيبس وتب اػت، تب احتيبد ث ػخت ووتشی رت تبهيي حشاست ثبؿذ.لی دس هبعك فالت هشوضی ؼجت استفبع ث عل

ليل اختالفبت الليوی هبعك ایشاى هی ػشم اتبق ب دس همبیؼ ثب هغم ػشد وؼتبی صیبد اػت.ایي تغييش تبػجبت وگی ثذ

ثبؿذ.

اللين هغم ػشد وؼتبی گشم خـه فالت هشوضی ایشاى ثشسػی 2دس ایي همبل ػؼی ثش آى ؿذ اػت و ثب ثشسػی

دالیل تبػجبت هؼوبسی وبساؼشای ایي د هغم دالیل تبحيش اللين دس ؿىل گيشی تبػجبت هؼوبسی وبساؼشابی ایي د هغم

2تبحيش اللين دس ؿىل گيشی تبػجبت هؼوبسی وبساؼشاب ثذػت آیذ.همبل ثلست همبیؼ هسدی تي ؿذ اػت.ثويي دليل

وبساؼشا دس اللين یبد ؿذ اتخبة تزضی تحليل ؿذ اذ.

سا دس تحليل ػاهل الليوی ووه تيز حبكل ایى ثشسػی ػاهل الليوی،خلكيبت وبلجذی هؼوبسی هؼوبسی ػتی ایشاى هب

هی وذ

2

وبساؼشا،اللين،تبػجبت هؼوبسی، هؼوبسی ػتی :ای کلیذی ياش

:همذه -1ثحج ولی و دس ساثغ ثب ػبختبسبی ػتی ایشاى كذق هی وذ، وگی آب ثب ػاهل الليوی اػت.ثبفت ؿشی،فشم

ؼبد تبالسب، اثؼبد حيبط ب ... دس ش یه اص هغك آة ایی ایشاى دس تغجيك وبهل ثب ؿشایظ الليوی ثب،استفبػبت،ضخبهت دیاسب،اث

ایشاى هی ثبؿذ.ػاهلی وچى صای تبثؾ خسدؿيذ، ػشم رغشافيبیی، ؿذت رشیبى رت ثبدبی فللی،رد آة سعثت ...

ثش ؿشایظ الليوی یه هغم تبحيش هی گزاسد.

ی اص هبعك ربى اللين ث ػيل ی ػشم رغشافيبیی استفبع اص ػغح دسیب هـخق هی ؿد.ایشى ثب لشاس گشفتي دس ثيي دس ثؼيبس

دسر ػشم رغشافيبیی ؿوبلی،دس هغم گشم لشاس داسد. اص ظش استفبع ایشاى فالت هشتفؼی اػت و هزوع ػغحی 45 25هذاس

هتش اػت،دسكذ ثؼيبس ووی اص ول ػغح وـس سا تـىيل هی دذ .داـوذاى ایشای 475اص اى و استفبػؾ اص ػغح دسیب ووتش اص

( ازبم داد اذ و هغبثك ػبلبه اهبسی وـس ایشاى تمؼيوبت چبسگب اللين koppenپي)تمؼيوبت الليوی ایشاى سا ث سؽ و

ووی تغييش ثب تر ث ػشم رغشافيبیی وـس ث ایشاى تػظ دوتش حؼي گزی پيـبد ؿذ اػت.ی تمؼين ثذی وپي سا ثب

.اللين گشم هشعة.4. اللين گشم خـه 3.اللين ػشد وؼتبی 2.اللين هؼتذل هشعة 1ؿشح صیش پزیشفت اػت:

شس صهبى ایي وبساؼشابی ایشای ثب تر ث ؿشایظ الليوی ع يبص هؼبفشاى دس اللين بی گبگى ػبخت ؿذ اذ و ثب ه

ػاهل ثبػج ثرد آهذى ػ دػت اص وبساؼشاب ؿذ اػت:وبساؼشابی هغم ػشد وؼتبی ، وبساؼشابی وشا خليذ

فبسع وبساؼشابی فالت هشوضی ایشاى.

و ثذیي هظس دس هبعك ػشد وؼتبی ث رت ؿذت ػشهب،هؼوبسی آى اص ػاسم عجيؼی ثيشى، ث ػختی حفبظت هی ؿد

اربق بی هتؼذد یب ثخبسی دس داخل اتبق ب تؼجي ؿذ اػت. دس هغك وشا پؼت خليذ فبسع ثذليل آة ا ؿشری ثزت

لضم رشیبى ا توبم اتبلبی آى ث خبسد استجتظ داسذ. هبعك هشوضی ایشاى دس تبثؼتبب ثؼيبس گشم عبلت فشػبػت ثغسیى

3

رد ایي گشهبی ؿذیذ خـه تبثؼتبی ثبدبی ویشی و دس ایي هبعك تام ثب عفبى بع ػوبن اػت. گبی البت ثب

ػال ثش ایب دس صهؼتبب ن ثغس هتذال ثی بیت ػشد غيش لبثل تحول اػت.ث ويي دليل هلبلح خـتی،هلبلح غبلت دس

ػت پبئيی ؼجت ث ػبیش هلبلح ثم آسد اتمبل هی دذ.ایي هغم هی ثبؿذ.چشاو خـت گشهب ػشهب سا ثب ػش

ثبتر ث ایى همبیؼ هسدی هب ثش سی وبساؼشای سثبط سین تشاى وبساؼشاع ؿب ػجبػی هيجذ یضد لشاس داسد يبص اػت و

اللين تشاى یضد سا هسد ثشسػی لشاس دين.

ؿشایظ الليوی تشاى -2دسر ؿوبلی لشاس داسد.استفبع اص ػغح 51دسر ؿوبلی عل رغشافيبیی 35لی ایشاى دس ػشم رغشافيبیی تشاى دس هشوض ؿوب

سص هی 65.92هيليوتش هيبگيي تؼذاد سصبی یخجذاى218هيبگيي هيضاى ثبسذگی 1وداس ؿوبس هتش اػت.هغبثك 1191دسیب

ؾ خسؿيذ دس تجشیض ث ؿشح صیش اػت.(هلؼيت صایبی تبث2ؿوبس)وداسثبؿذ. هغبثك

(مشخصات اقلیمی تران1ومدار)

4

درج شمالی 35(مقعیت ي زيایای تابش خرشیذ در عرض 2ومدار)

دسر ثب افك صای هی 45وبغس و هـبذ هی ويذ دس تبثؼتبى صای تبثؾ خسؿيذ تمشیجب ػودی اػت دس صهؼتبى تمشیجب

هی دذ و ثب لشاس دادى ػبی ثبى دس ضلغ رثی ثتشیي اػتفبد اص خسؿيذ سا هی تاى ثش رؼت.ػبصد.ایي ـبى

یسدشرایط اقلیمی -3 1235دسر ؿوبلی لشاس داسد.استفبع اص ػغح دسیب 54دسر ؿوبلی 31یضد دس هبعك هشوضی ایشاى دس سی ػشم رغشافيبیی

سص هی ثبؿذ.هغبثك 58.1هيلی هتش هيبگيي تؼذاد سصبی یخجذاى 56هيضاى ثبسذگی(هيبگيي 3هتش هيجبؿذ.هغبثك رذل)

(هلؼيت صایبی تبثؾ خسؿيذ دس یضد ث ؿشح صیش اػت.4رذل)

5

(مشخصات اقلیمی یسد3ومدار)

درج شمالی. 32( مقعیت ي زيایای تابش خرشیذ در عرض 4ومدار)

وبساؼشابی ایشای -3

بی ثيي سای وـس ایشاى دس عی لشى هتوبدی گزؿت ثد اػت ػبثم آى ث دس خبهـی یؼی بساؼشاب، هوبخبو

بی هن ثيي ؿشی، وبساؼشاب ث فبكل هؼبفتی و وبساى دس یه سص سػذ. دس هؼيش سا ثيؾ اص د ضاس پبلذ ػبل لجل هی

6

ای اص وـس ایشاى دس ثدى ؿشب اػت. ثذليل خـىی ؼجی آة ا دس ثخؾ ػوذ تاؼت عی وذ، ػبخت ؿذ هی

ب اص یىذیگش رد مبعی رت اػتشاحت تي آرل دس ثيي سا، اهشی حيبتی ضشسی ثد اػت ثذى رد آثبدی

. اص آزبیی و دس دس پيؾ اص اػالم، خلكب دس وبساؼشاب، پيودى سا استجبط ثيي هبعك هختلف وـس غيشهوىي ثد اػت

صهبى پبدؿبی خبهـی، ػؼت ایشاى ثؼيبس صیبد ثد اػت وتشل وـس احتيبد ث خغط استجبعی هظن هغوئي داؿت

خجش دس ایشاى سا بی اهي وبساؼشابی هختلف رد سا Hervet Gezenfonاػت و هسخيي یبى ثبػتبى وچى

دذ. هی

ردس دس ػبػبيبى، ػبخت وبساؼشا هؼيشبی استجبعی ػؼت یبفت دس ایي دس آحبس ثبليوبذ اص هؼوبسی وبساؼشا لبثل ت

اػت و هوتشیي آب دساص گذ سثبط اؿيشاى اػت. دس دس اایل اػالم چبچ تحىين دس حىهت ثرد آهذ احذاث

تش ؿذى هؼيشبی استجبعی سك التلبدی اى خذهتی ث هشدم اص ظبیف حىهت ؿوشد ؿذ و هزش ث اهيػ وبساؼشا ث

آسد. ب سا فشان هی ػشصهيي

دس دس ایلخببى تيوسیبى، وبساؼشا تع ثيـتشی یبفت پالبی چذ ضلؼی هذسیذ ؿىل گشفت. دس دس تيوسیبى ثب تر

ئيبى اص تيوس حىهت ػخوبی ساثظ خبسری ایشاى گؼتشؽ یبفت، تزبس صیبدی اص لجيل هبسوپل اص عشیك ربد ث تشع اسپب

اثشیـن ث فؼبليت تزبسی هجبدست سصیذذ. ػجس تزبس اص ایي ربد اص ایشاى، خد هرت گشدیذ و وبساؼشابی احذاحی دس آى هؼيش

چشا .ؿشلی خبتو یبثذ. دس كفی يض ػلش عالیی وبساؼشابػت هشوضی ػپغ دس ؿوبلغشثی ایشاى ؿشع تب فالت اص ؿوبل

بی ثؼيبس صیجب ثرد آهذ اػت. و دس ایي دس تع ثؼيبسی ث خد دیذ و

.

ػبكش هؼوبسی وبساؼشا -4

ثبؿذ یـػاى هوتشیي ػلش ه ا ثدس وبساؼشا ػبكش هتؼذدی رد داسد. اتبق هؼبفشیي دس هؼوبسی وبساؼش

بی شی آى اػت. الثیث و ػوذتب دس اعشاف حيبط وبساؼشا لشاس داسد. اتبق هؼبفشیي دس ؿىل بیی آى ؿبهل اتبق ایاچ د

اذ چشا و ایي لؼوت هحل هبػجی رت گفتگبی وتب هذت ثب افشاد هحذد بی وبساؼشاب ؿذ اهشصی ربیگضیي ایاچ

اػت.

ؿذ. ثش ثبالی سدی دس اهتذاد هحس ب ثد اػت و دس سصبی ػشد ثبػج گشهی اتبلب هی هحل لشاس گشفتي دام دس پـت اتبق

ؿد. اص دیگش اى یب اؿخبف هسد احتشام دس ظش گشفت هیـيي لشاس داسد ػوذتب ثشای افشاد حشتوذ، سئيغ وبس اكلی ثب ؿب

اجبس ثد اػت. ب، اتبق وبساؼشاداس آة ػبكش هن وبساؼشاب ثبدگيشب، ثخبسی

گب، اػتشاحت دس ؿجبی ػاى هحل تخلي ػلش حيبط هشوضی دس وبساؼشاب ثيـتشیي تع ػولىشد سا داساػت هوىي اػت ث

ؼتبى، گذاسی تيوبس چبسپبیبى وچيي هحل گفتگ لشاس گيشد.گشم تبث

بی الليوی ؿش تشاى، تبػجبت هؼوبسی توبهی تبػجبت ػبكش هؼوبسی، اللين ث اللين ثب ن هتفبت ؼتذ ثغس هخبل یظگی

پشداصین. هتفبتی ؼجت ث اللين یضد ثرد آسد اػت و ث آب هی

بط وشین تشاىوبساؼشای سث -5

7

بیی، دس پـت ش یه اص هتشهشثغ داسد. ث گشداگشد حيبط هشثغ ؿىل هيب ثب ایاچ 3555ایي وبساؼشا هؼبحتی دس حذد

ب اذ. ش یه اص حزش ای حبثت داسذ ث ثب كستی هظن ثخـيذ ب ؿىلی یىؼبى اذاص ب ایاچ ب الغ اػت حزش حزش

غشثی ثذی هظوی داسد. دس هيب ضلغ اتبیی آى، ثخبسی دیاسی تؼجي ؿذ اػت. دس هيب ش یه اص اضالع ؿوبل عبلچ

غجلب و وبساؼشاب سا كبی پيشاهى حيبط تفبتی ذاسد. ا ؿشلی حيبط ایای لشاس گشفت اػت. ػشم ایي ایاب ثب ایاچ رة

غشثی سا چبس لؼوت اص اكغجلب اص فضبی سدی اتبی ایاى ؿوبل اذ. سا یه تمؼين ؿذلؼوت 5اذ، ث احبع وشد

غشثی حيبط اػت. دػتگب سدی ؿبهل رذسخبى، ػشدس ـتی ؿشلی رة لؼوت دیگش اص آخشیي عبق وببی اضالع ؿوبل

ويي ػلت ـتی ثب دیگش هحس ثب اختالف داسد ث فضببی سدی ثب 4اػت و دس گؿ ؿوبلی ثب الغ اػت. هحس هؼزذ

ؿد. ث ایي تشتيت ثشخالف اوخش وبساؼشاب، ػشد ؼجت ث وبساؼشا چشخيذ دس فضببی وبساؼشا ث ؿىلی هؼد هشتجظ هی

ثذی ای ـت ين ـت داسد، ثب عبلی سػوی اهتذاد هحس حيبط يض ـؼت اػت. ـتی و لبػذ

غشثی حيبط سا داسد. ؿيذ ؿذ اػت اص یه ػ ث اتبق گجببى اص ػی دیگش ث اتبی ؿوبلپ

پالن کارياوسرای رباط کریم5 شکل

کارياوسرای رباط کریم مقطع6 شکل

8

ل اثؼبدی حذد هتش اػت ش اتبله اكغج 27ويذ ؼجت عل حيبط ثب ػشم حيبط ثشاثش چيضی حذد وبغس و هـبذ هی

m3 × 48 هتش اػت. 3.54ثذ هتش دس ایي وبساؼشا استفبع وف تب صیش عبق 3.2 × 2.7ثبؿذ. ش حزش اثؼبدی حذد هتش هی

کارياوسرای شا عباسی میبذ یسد -6تشیي ی اص وبهلدس فشػت وبساؼشابی ایي ثب اص رول آحبس دس كفی هؼشفی ؿذ اػت. وبساؼشای هيجذ ؼت اكلی یى

اجبس یخچبل دس راس آى لشاس داؿت اػت. دس هيب وبساؼشا، حيبط هشثغ داسی ثد ثببیی هبذ چبپبسخب، آة بی سا هزؼو

يض بی پـت آب فشا گشفت اػت. دس هيب ش ضلغ ب حزش خ رد داسد. گشداگشد حيبط سا ایاچـبی پ ؿىل ػيؼی ثب گؿ

بػت ود ووتشی داسذ. دس ایي وبساؼشا ػغح ووتشی ث ایای لشاس داسد؛ لی چى استفبع ایي ایاب هؼبدل استفبع ایاچ

ب هؼبحتی ث اذاص ایاچ همبثل خد داسذ. سا سد ث وبساؼشا اص ضلغ ب اختلبف یبفت اػت؛ ثغسیى ثؼضی اص حزش حزش

ای لشاس داسذ سدی ش د دس اجبس الغ اػت. ایي د ثب دس د ػی ثبصاسچ دس همبثل ػشدس آى، سدی آة ؿوبل آى اػت،

چبس ػی هشتفغ ایي ثبصاسچ الغ اػت.

وشد. احذاث ایي ؿذ حم سا پش آة هی دس هيب حيبط وبساؼشا حضخب ـت ری لشاس داسد و آة لبت ث آى اسد هی

فضب دس هيب حيبط اص هويضات وبساؼشای هيجذ اػت. حضخب فضبیی خه دلپزیش دس گشهبی تبثؼتبى ویش ثد اػت

اذ. بیی ثشای اػتشاحت دس پيشاهى آى ػبخت غشف

اثؼبدی حذد ثبؿذ. ش حزش هتش هی 33.31هتش ػشم حيبط 34.60بی ایي وبساؼشا عل حيبط تمشیجب ثب تر ث مـ

ثبؿذ. هتش هی 6.23هتش داسد دس ایي وبساؼشا استفبع وف تب صیش عبق 2.88 × 3.32

شا عباسیپالن کارياوسرای 7شکل

9

شا عباسیکارياوسرای مقطع8شکل

جــایـوت -7

ليوی ث هظس حفظ حشاست خلكيبت وبلجذی وبساؼشاب دس احی ػشد وؼتبی فالت هشوضی ایشاى و ثذاى ؿشایظ ال

عس ولی ثذیي لشاس اػت: دس داخل ػبختوبى ؿىل گشفت ث

ؼجت استفبع ث عل ػشم اتبلب دس هبعك ػشد وؼتبی ون اػت. هخلكب استفبع اكغجل دس اوخش هاسد ثؼيبس وتب (1

هشوضی ایشاى ث ؼجت هغم وؼتبی ؼجت تشی رت تأهيي حشاست ثبؿذ. لی دس هبعك فالت واػت تب احتيبد ث ػخت و

ث عل ػشم اتبلب صیبد اػت. عاستفب

بی هؼبفشاى دس ػظ ػبختوبى اكغجلب دس اعشاف آى، فضبی اكغجل دس ش د اللين ثب لشاس دادى تبالس هشوضی یب اتبق (2

وذ. ؼبى ثبؿذ هحيظ ػشد خبسد ػول هیػاى یه فضبی حبئل ثيي هحيظ گشم داخل و ثبیذ دس حذ ؿشایظ آػبیؾ ا ث

دس اللين ػشد وؼتبی فضبی ثخبسی آتـذاى دس ایي وبساؼشاب ث ؼجت وبساؼشابی فالت هشوضی ایشاى ثؼيبس ثضسگتش (3

ثد اويت ثيـتشی داسد.

ظ اعشاف وبساؼشا تي ؿذ هلبلح بی وبساؼشاب دس هبعك ػشد وؼتبی اوخشا ػگی اػت و اص هحي پبی دیاس (4

صاد، گبهجؽ هسد اػتفبد دس عبلبی لػی ثؼضی اص وبساؼشاب آرشی هبذ سثبط وشین تشاى، ثؼضی دیگش ػگی هبذ اهبم

تحول ثبس عبلب ثد ب دیاسبی لغس رت ؿذ، احتيبد ث پبی ب ثب هلبلح ثبیی ػبخت هی ثبؿذ. لزا اص آزبئيى عبق ... هی

سص وچيي ثبؿذ و دس رت تؼذیل دهبی داخل ػبختوبى دس عی ؿجب دس تيز رشم حشاستی وبلجذ ایي وبساؼشاب صیبد هی

تاى گفت و هلبلح پبی وبؾ تجبدل ذایت حشاستی ثيي داخل خبسد اص ػبختوبى ثؼيبس هؤحش اػت. دس اؿبس ث هاسد فق هی

ؿد و دس تبثؼتبب هذت صهبى ذایت حشاستی ثبؿذ و ایي وبس ثبػج هی اسب دس وبساؼشابی فالت هشوضی خـتی ضخين هیدی

ثبؿذ و ثبػج خىی دس تبثؼتبب گشهی دس اص خبسد دیاس ث داخل دیاس اص صهبى تبثؾ خسؿيذ تب غشة آفتبة ثيـتش هی

ؿد. صهؼتبب هی

ؼشاب دس هبعك ػشد وؼتبی تب يو دس داخل صهيي لشاس گشفت و ایي يض دس رت وبؾ ػغح توبع ثؼضی اص وبسا (5

فضبی گشم داخل هحيظ ػشد خبسد تأحيش ثؼضایی داسد هبذ وبساؼشای گبهجؽ.

غ:ــهبث -8 اؾ.اتـبسات ػشؽ د :تشاى ،ؿبػی هؼوبسی ایشاى ػجه (؛1389)هحوذوشین ،پيشيب الف(

اتـبسات ػشؽ داؾ. :تشاى ،آؿبیی ثب هؼوبسی اػالهی ایشاى (؛1388)هحوذوشین ،پيشيب ة(

بی فشگی. دفتش پظؾ :تشاى ،ثبصاسبی ایشای (؛1385)حؼيي ،صاد ػلغبى د(

10

حذاث ثب تأويذ ثش هؼوبسی فبسی ػبخت هذیشیت ثي هلشف اشطی دس صهبى ا »(؛1391)ظیشوبسصاس، حيذ .ليال ،ذ ػيلی د( .اليي وبیؾ هلی هؼوبسی پبیذاس « دس اللين ػشد خـه ایشاى

اتـبسات یؼبلی. :تشاى ،(هؼوبسی سػتبیی هبظش ایشاى) گبی ث ایشاى (؛1378)ؿگ ،ػيحى(

ـش داـگب تشاى. :تشاى ،ثشسػی الليوی اثي ػتی ایشاى (؛1385)حيذ ،لجبدیبى(

ػبصی ایشاى. گزاسی خب ؿشوت ػشهبی :تشاى ،اللين هؼوبسی (؛1374)هشتضی ،وؼوبئی(ص

اتـبسات ػبصهبى هلی حفبظت آحبس تشاى:1 رلذ ،فشػت وبساؼشابی ایشاى ،یغ لفشامالو (؛1362)هحوذیػف ،ويبیح(

ثبػتبی ایشاى.

اس.بیؾ هلی هؼوبسی پبیذاليي و ،« وبساؼشاب » (؛1391)ػجذالجبلی ،هشادچلط(

به، فشگ آحبس هؼوبسی اػالهی ایشاى، دفتش فذن، گذ (؛1384)هشوض اػبد تحميمبت داـىذ هؼوبسی ؿشػبصیی( اتـبسات داـگب ؿيذ ثـتی تشاى. :تشاى -،وبساؼشاب

اتـبسات :تشاى ،تذػبصی ثبصاسبی ایشایای دس هؼ تزشث (؛1388)صاست هؼىي ؿشػبصی هؼبت هؼوبسی ؿشػبصین(

ربد داـگبی.