H ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ∆ΙΕΘΝΗ ΤΥΠΟ, 1872-1912

Γιάννη Καρατζόγλου

Τα τελευταία χρόνια η εκρηκτική ανάπτυξη του διαδικτύου ακολούθησε

παράλληλη πορεία µε την εντατική ψηφιοποίηση πάση φύσεω αρχείων,

συµπεριλαµβανοµένων εκείνων από εφηµερίδε και περιοδικά ανά τον

κόσµο, τα οποία είναι διαθέσιµα στον ερευνητή, είτε δωρεάν είτε µε την

καταβολή συνδροµή. Η παρούσα έρευνα που αφορά την αναζήτηση τη

καταγραφή άρθρων για τη Θεσσαλονίκη από τι αρχέ του 19ου αιώνα

µέχρι το 1912, βασίστηκε σ’ αυτά τα αρχεία. Πρέπει να πω αµέσω, ότι ο

όγκο των ευρεθέντων στοιχείων τροµάζει τόσο ω προ µε την ευρύτητα

όσο και την έκτασή του. Κι αυτό, παρά το γεγονό ότι η αναζήτηση περι-

ορίστηκε στι γνωστέ στον γράφοντα γλώσσε, δηλαδή στα αγγλικά,

γαλλικά, ιταλικά και ισπανικά, και τα αντίστοιχα ηλεκτρονικά αρχεία.

Για τον λόγο αυτό, έπρεπε να γίνει µια αυστηρή επιλογή των διαθεσίµων

αρχείων για να περιοριστεί το µέγα πλήθο των δηµοσιευµάτων. Έτσι,

τελικά χρησιµοποιήθηκαν αρχεία εφηµερίδων των ΗΠΑ και τη Μεγάλη

Βρετανία (κυρίω των New York Times (NYT), οι οποίοι συχνά αναµε-

ταδίδουν ανταποκρίσει των London Times, αλλά και άλλων αγγλικών

και ευρωπακών εφηµερίδων), τη Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία,

τη Γαλλία (Les missions Catholiques, Figaro), τη Ιταλία (La Stampa)

και τη Ισπανία (La Illustracion Artistica και Diario Constitucional), κα-

θώ καταρχήν τα ψηφιακά αυτά αρχεία των εφηµερίδων κάλυπταν την

επισκοπούµενη χρονική περίοδο και κατά δεύτερο λόγο παρέχονταν σε

µορφή έστω και στοιχειωδώ φιλική στον χρήστη. Τι διαφορέ ιδεολογι-

κή και δηµοσιογραφική προσέγγιση του θέµατο µεταξύ αµερικανικών

και ευρωπακών εφηµερίδων θα σχολιάσουµε στο τέλο, αφού δούµε τα

κείµενα αυτά καθ’ εαυτά.

Σε κάθε περίπτωση, η χρονική διαδροµή που εδώ ακολουθείται, παρακο-

λουθεί τα σηµαντικότερα γεγονότα του 19ου και των αρχών του 20ού αιώ-

να τα οποία έχουν καταγραφεί και παρουσιάζουν µια συρροή συµβάντων

στην πόλη, διόλου ευκαταφρόνητη σε ιστορικό επίπεδο.

Τα πρώτα δηµοσιεύµατα

Η Θεσσαλονίκη, περιγράφει ο William Curtis στην Northern Star τη Αυ-

στραλία τον Ιούλιο του 1910, είναι η αρχαιότερη πόλη τη Ευρώπη, «όχι

τόσο αρχαία όσο η ∆αµασκό ή κάποιε πόλει τη Αιγύπτου, αλλά αρ-

χαιότερη από το Λονδίνο και το Παρίσι και αναµφισβήτητα η αρχαιότερη

πόλη τη Ευρώπη, αρχαιότερη απ’ την Ιστορία». Και προσθέτει, δικαιο-

H Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Μ Ε Σ Α Α Π Ο Τ Ο ∆ Ι Ε Θ Ν Η Τ Υ Π Ο

20

λογώντα τον ισχυρισµό του µε µία ανιστόρητη υπερβολή, ότι «ήταν ήδη

σηµαντική πόλη πριν γεννηθούν ο Ρωµύλο και ο Ρέµο, και εµπορική µη-

τρόπολι πριν η Αθήνα γίνει το κέντρο τη µάθηση». Ίσω, αυτό είναι η

αιτία που τα περισσότερα συµβάντα στην πόλη κατά του δυο περασµέ-

νου αιώνε κρίνονται από τον διεθνή Τύπο τη εποχή ω άξια να µετα-

δοθούν, σε µονόστηλα ή και ολοσέλιδα άρθρα, όπω συµβαίνει στα ιδιαι-

τέρω µεγάλα γεγονότα.

Οι πρώτε αναφορέ που εντοπίζονται για την Θεσσαλονίκη βρίσκονται

σε ανταποκρίσει από την πόλη που δηµοσιεύει η Diario Constitucional

τη Βαρκελώνη στι 11/7/1821 για τον αποκεφαλισµό των προκρίτων τη

πόλη Μπαλάνου και Μενεξέ και λίγου µήνε αργότερα για την εξέγερση

τη Χαλκιδική.

Επόµενη χρονικά αναφορά, βρίσκουµε στον διεθνή Τύπο κατά την επί-

σκεψη του Σουλτάνου Αµπντούλ Μετζίτ την πόλη, τον Ιούλιο του 1859,

οπότε η Daily News του Λονδίνου περιγράφει µε εµπαθέ χιούµορ τα τη

επίσκεψη του Σουλτάνου στο εξοχικό του Άββοτ, στο Ρεντζίκι.

Πέρα από αποσπασµατικέ αναφορέ για την πόλη και τα τεκταινόµενα,

τα κύρια γεγονότα που σφράγισαν την ειδησεογραφία περί την Θεσσαλο-

νίκη µέχρι το 1912 και στα οποία αφιερώνονται πολλά δηµοσιεύµατα διε-

θνώ, ήταν η σφαγή των Προξένων τον Μάιο του 1876 στο παρακείµενο

του ∆ιοικητηρίου Σαατλί τζαµί και η βουλγαρική εθνοτική αφύπνιση, η

δράση των ληστών στην Μακεδονία στα 1880-1890, ο ελληνοτουρκικό

πόλεµο του 1897, η µεστή γεγονότων τριετία 1901-1903, µε απαρχή την

απαγωγή τη ιεραποστόλου Κυρία Στόουν από βουλγαρική τσέτα και

κατάληξη την εξέγερση του Ίλιντεν, ο Μακεδονικό αγώνα 1904-1908, η

επανάσταση των Νεότουρκων µε έδρα τη Θεσσαλονίκη και η εξορία του

Αβδούλ Χαµίτ στην πόλη, για να οδηγηθούν, το 1912, στην κορύφωση του

Ανατολικού ζητήµατο, στον σχηµατισµό τη ελληνο-σερβο-βουλγαρική

συµµαχία, την προέλαση των Ελλήνων προ βορρά και την κατάληψη τη

Θεσσαλονίκη από τα ελληνικά (αλλά και τα βουλγαρικά) στρατεύµατα

και του προβληµατισµού τη εποχή για το µέλλον τη πόλη.

Η «Σφαγή των Προξένων» και η εξέγερση του Λιτόχωρου

Η πρώτη επίµονη αναφορά στον διεθνή Τύπο για ιστορικά γεγονότα στην

Θεσσαλονίκη εντοπίζεται µε την «Σφαγή των Προξένων», Γαλλία και

Γερµανία, Moulin και Abbot αντίστοιχα, στι 3 Μα˙ου του 1876 στη Θεσ-

σαλονίκη. Ο πρώτο που αναφέρθηκε διεξοδικά στα γεγονότα µε βάση

διαθέσιµα αρχεία, ήταν ο αείµνηστο καθηγητή Απόστολο Βακαλόπου-

λο στα «Μακεδονικά», τεύχο 2, το 1953 σε άρθρο του µε τίτλο «Τα δρα-

µατικά γεγονότα τη Θεσσαλονίκη κατά το Μάιο 1878 και οι επιδράσει

του στο Ανατολικό Ζήτηµα». Ο Τύπο τη εποχή αναφέρεται στη Στε-

φανία, ένα µάλλον άτακτο, κορίτσι βουλγαρική καταγωγή από το Μπο-

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ Κ Α Ρ Α Τ Ζ Ο Γ Λ Ο Υ

21

γκδάντσα1, την οποία ο Εµίν-Εφέντη, πείθει να αλαξοπιστήσει. Φθάνο-

ντα όµω µε το τραίνο στη Θεσσαλονίκη για να συνοµολογήσει στι αρ-

χέ τον προσηλυτισµό τη, η µητέρα τη, χριστιανή στο θρήσκευµα, αντι-

δρά µε φασαρία στο σταθµό. Οι χριστιανοί που παρευρίσκονται σπεύ-

δουν σε βοήθεια τη ολοφυρόµενη µάνα και καταφέρνουν να αρπάξουν

την κοπέλα την οποία φυγαδεύουν στο Αµερικανικό προξενείο µε την

άµαξα του Αµερικανού Προξένου Χατζηλαζάρου που βρέθηκε εκεί. Οι

µουσουλµάνοι κάτοικοι τη πόλη ξεσηκώθηκαν, συγκεντρώθηκαν στο

Σαατλί Τζαµί, δίπλα στο Κονάκι (∆ιοικητήριο), και όταν έρχονται οι πρό-

ξενοι Moulin και Abbot για να κατευνάσουν τα πνεύµατα, το µαινόµενο

πλήθο του κατακρεούργησε. Η φριχτή είδηση έκανε τον γύρο του κό-

σµου, δεν υπάρχει, ίσω, έντυπο στην Ευρώπη, την Αµερική ακόµα και

την Αυστραλία ή τη Νέα Ζηλανδία που να µην φιλοξένησε διαδοχικέ

ανταποκρίσει για το θέµα. Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο των London

Times που αναδηµοσιεύτηκε στην Sidney Morning Herald, αρκετό καιρό

µετά τα γεγονότα, ω ανταπόκριση µια Αγγλίδα που ήτανε παρούσα:

«Κατόπιν αιτήµατο του βαλή, ο Πρώσο πρόξενο (Mr. Henry Abbott) γρά-φει ένα σηµείωµα στον αδελφό του, Alfred, ζητώντα επίµονα την παράδοση τη κοπέλα ώστε να αποφευχθούν σοβαρότερε περιπλοκέ. Στο µεταξύ το πλήθο γίνεται ξέφρενο, επιτίθεται µε µανία στο δωµάτιο όπου βρίσκονταν οι ατυχεί άνδρε, ο βαλή, ο αστυνοµικό και ολόκληρο το Συµβούλιο, και ε-φορµώντα στα ανυπεράσπιστα θύµατα, του κάνει κοµµάτια. Αυτή η απαί-σια δολοφονία διαπράχθηκε µπροστά στα µάτια του βαλή, τη αστυνοµία, και όλων των προσωπικοτήτων τη πόλη, χωρί καµιά αντίσταση για την υπεράσπιση των δυστυχισµένων θυµάτων…».

Σε ότι αφορά τον απαγχονισµό των θεωρουµένων ενόχων, στι 19/6/1876

οι ΝΥΤ δηµοσιεύουν ανταπόκριση των London Times:

«Η ποµπή είχε επικεφαλή µεγάλο σώµα Τούρκων στρατιωτών, ακολουθούσε ο νέο κυβερνήτη µε τον υφυπουργό Εξωτερικών και τον Τούρκο υποναύαρ-χο, ο αρχιραβίνο µε τον κλήρο, ο αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκη µε του ιερεί, κατόπιν η χορωδία, το σώµα των ενόπλων που υποστήριζε του 2 προξένου, ο Γάλλο ναύαρχο και ο διοικητή τη γερµανική µοίρα, και τέλο οι οικο-γένειε, οι επίτροποι και το προξενικό σώµα και η ποµπή έκλεινε µε του υπη-ρετούντε στην πόλη αξιωµατικού».

Υπενθυµίζεται ότι η αναταραχή στην Οθωµανική Αυτοκρατορία, που

προπήρξε τη σφαγή των προξένων, είχε ω συνέχεια την εξέγερση στην

Βοσνία και την Ερζεγοβίνη, λίγο αργότερα στη Βουλγαρία, και µετά τον

πόλεµο Σερβία-Τουρκία και τελικά την παρέµβαση τη Ρωσία µε τον

ρωσοτουρκικό πόλεµο που οδήγησε στη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου

(21/2/1878) κατόπιν τη έντονη δραστηριότητα του Ιγνάτιεφ και προ-

σωρινή απόληξη στη µεγάλη Βουλγαρία. Η Συνθήκη βέβαια έµελλε να α-

ναθεωρηθεί µε τη Συνθήκη του Βερολίνου τον Ιούλιο του 1878, στο µετα-

ξύ όµω, εν µέσω στρατιωτικού νόµου που κηρύχτηκε τον Αύγουστο 1877

στο βιλαέτι τη Θεσσαλονίκη, η Ελλάδα αποφάσισε να κινηθεί για να

δείξει την ελληνικότητα των νοτίων περιοχών τη Μακεδονία κι έτσι ξε-

κίνησε η εξέγερση του Φεβρουαρίου 1878, µε την αποβίβαση µεταξύ Σκά-

λα Λιτοχώρου και Αγίων Θεοδώρων ενό εκστρατευτικού σώµατο 500

H Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Μ Ε Σ Α Α Π Ο Τ Ο ∆ Ι Ε Θ Ν Η Τ Υ Π Ο

22

ανδρών µε επικεφαλή τον λοχαγό Κοσµά ∆ουµπιώτη, ενώ στι 19/2 συ-

γκροτήθηκε εκεί και η βραχύβια «Προσωρινή Κυβέρνησι τη Μακεδονί-

α»

Τα επαναστατικά κινήµατα στην Πιερία κατεστάλησαν σύντοµα και στι

19 Απριλίου µε τη µεσολάβηση των Άγγλων προξένων αποφασίστηκε η

διακοπή των εχθροπραξιών. Ο ∆ουµπιώτη µε του εναποµείναντε στρα-

τιώτε του, ο Κίτρου Νικόλαο και αρκετοί πρόσφυγε πέρασαν στο ε-

λεύθερο βασίλειο. Με ανταποκρίσει του οι Times του Λονδίνου ανέφε-

ραν την επίθεση του ελληνικού στρατεύµατο στο κάστρο του Πλαταµώ-

να και τα γεγονότα του Ολύµπου ισχυριζόµενοι ότι οι εξεγερµένοι οπλι-

σµένοι Έλληνε ανέρχονταν σε 5.000 (10/3/1878). Στι 20/3 σε ανταπόκρι-

ση από τον Βόλο, αναφέρουν:

«Τα χωριά του Ολύµπου Ραψάνη, Καριά (Λεπτοκαρυά) και Λιτόχωρο, όχι µόνον λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν από του Τούρκου, αλλά και οι γυ-ναίκε, τα παιδιά και οι γέροι σφαγιάστηκαν. Όσοι δραπέτευσαν ανέβηκαν στα βουνά και αν δεν έρθει γρήγορα κάποιο πλοίο να του παραλάβει και να του σώσει, θα χαθούν από το κρύο και την πείνα».

Τέλο, στι 22/3 ο ανταποκριτή του από την Κων/πολη µεταδίδει ω ο-

ριστική την πληροφορία τη πυρπόληση του Λιτοχώρου, τη Ραψάνη

και τη Λεπτοκαρυά και τη σφαγή των κατοίκων του.

Εβραίοι, Βούλγαροι και συµµορίε ληστών

Την επόµενη χρονιά µετά τη σφαγή των Προξένων, ένα άρθρο των ΝΥΤ

τη 17/6/1877 για του εβραίου τη Τουρκία παραθέτει µια ενδιαφέρου-

σα αναφορά στου οµόθρησκού του τη Θεσσαλονίκη:

«Το εβρακό στοιχείο κυριαρχεί στον πληθυσµό τη Μακεδονία που είναι ίσω η πλουσιότερη περιοχή τη Αυτοκρατορία…. Είδα από τα παράθυρα του βρετανικού προξενείου πλήθη πενόµενων να συγκεντρώνονται κάθε πρωί έξω από την οικία των Αλλατίνι και να δέχονται ελεηµοσύνη και βοήθεια…. Οι εβραίοι και οι µωαµεθανοί τα πάνε θαυµάσια µεταξύ του, ενώ πάντα κα-ταγράφεται ανταγωνισµό µεταξύ εβραίων και Ελλήνων».

Η ίδια εφηµερίδα σε µια ανταπόκριση από τα σύνορα Τουρκία µε την

Ελλάδα που δηµοσιεύεται την 1/7/1877 µε τίτλο «Ο Οθωµανό Έλληνα»

παραθέτει ένα ψυχογράφηµα τη ελληνική ψυχή και τη ελληνική τρέ-

χουσα πολιτική, εντάσσοντα την στο τότε διεθνέ πλαίσιο:

«Βασικό ελάττωµα του χαρακτήρα του αποτελεί η ροπή στι ραδιουργίε αλλά και η αδυναµία να θέσει τα προσωπικά του συµφέροντα στην εξυπηρέ-τηση των κρατικών. Ωστόσο, κανεί δεν µπορεί να αµφισβητήσει τη µεγάλη πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην Ελλάδα µετά την αποτίναξη του Οθωµανι-κού ζυγού, η οποία όντω είναι πολύ µεγαλύτερη, από το αν παρέµενε υπό την κατοχή του. Η αιτία γι’ αυτό δεν είναι δύσκολο να διαπιστωθεί: η θρη-σκευτική ενότητα όπω και η ταύτιση των κοινωνικών παραδόσεων και εθί-µων µεταξύ των...».

Στην ίδια περίοδο η εθνική αφύπνιση των Βουλγάρων που ξεκίνησε το

1870 µε την έκδοση του σουλτανικού φιρµανιού ίδρυση τη βουλγαρική

εξαρχία, δεν µένει ασχολίαστη από το διεθνή Τύπο. Έτσι, στι 6/4/1886,

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ Κ Α Ρ Α Τ Ζ Ο Γ Λ Ο Υ

23

ένα χρόνο πριν από τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου που εγκαθίδρυε την

«Μεγάλη Βουλγαρία», οι ΝΥΤ σε ένα διορατικό, αλλά και αποκαλυπτικό

τη υποβόσκουσα κατάσταση άρθρο του, µε τίτλο «Έλληνε και Βούλ-

γαροι, ανταγωνιστικέ διεκδικήσει στην Μακεδονία», γράφουν:

«Η Μακεδονία αποτελεί τον επίζηλο στόχο φιλονικία: Γεωγραφικά είναι τόσο µεγάλη, όσο ήταν η Ελλάδα πριν από την προσάρτηση τη Θεσσαλία, και άλλο τόσο πολυπληθή, το έδαφο τη είναι πιο εύφορο, ενώ κατέχει το εξαιρετικό λιµάνι τη Θεσσαλονίκη που ακόµα και τώρα διακινεί εµπορεύ-µατα αξία 70 εκατ. φράγκων ετησίω».

Και παρακάτω συνεχίζουν:

«Πέρσι, δηµοσιεύτηκε ένα φυλλάδιο στη Φιλιππούπολη, µε περιγραφή τη κατάσταση των Βουλγάρων στη Μακεδονία, το οποίο η βουλγαρική εφηµε-ρίδα Makedonski Glas αποδίδει στην βουλγαρική εξαρχία τη Κωνσταντινού-πολη και που συνεπώ θα µπορούσε να εκληφθεί ω ηµιεπίσηµο έγγραφο. ‘Η Μακεδονία είναι αναντίρρητα βουλγαρική’ (γράφει στο κεφάλαιο ‘Εθνική συνείδηση’) αλλά το αγνοεί, και πρέπει να τη το διδάξουµε. Η εθνική τη συ-νείδηση πρέπει να διαµορφωθεί γιατί αν αφεθεί σε ίδια µέσα αναπόφευκτα θα ελληνοποιηθεί (...). Στι αστικέ περιοχέ και τι πόλει οι διευθυντέ σχο-λείων, οι ιερεί, οι έµποροι, οι γιατροί και οι δικηγόροι τη ελληνική φυλή αφθονούν και δύσκολα µπορεί να βρεθεί Βούλγαρο µορφωµένο.»

Τα γεγονότα του 1903 στη Θεσσαλονίκη και το Ίλιντεν

Το 1903 η κορύφωση των ενεργειών του βουλγαροµακεδονικού Κοµιτά-

του επικεντρώνεται στη Θεσσαλονίκη. Ήδη, οι αγγλικέ εφηµερίδε Daily

News και Times δηµοσιεύουν τον Φεβρουάριο ανταποκρίσει, που αναδη-

µοσιεύουν οι ΝΥΤ, για την κατάσταση στη Μακεδονία, οι οποίε καταλή-

γουν: «.... δραστήρια ασκείται η ελληνική επιρροή έτσι ώστε η Νότια Μα-

κεδονία, σχεδόν εντελώ ελληνική, να αντιµετωπιστεί µε ιδιαίτερο τρόπο

και να τη αποδοθεί η ελληνική διοίκηση, κατά τα πρότυπα τη Κρήτη».

Η ίδια εφηµερίδα στι 15/2/1903 ασχολείται διεξοδικά µε «το µακεδονικό

πρόβληµα» και τι εσωτερικέ, όπω και τι διεθνεί διαστάσει του, πα-

ραδεχόµενη ότι κύρια πηγή τη διεθνού πληροφόρηση για τα Βαλκάνια

είναι πράκτορε του Μακεδονικού Επαναστατικού Κοµιτάτου στη Βιέν-

νη, το Παρίσι και το Λονδίνο. «Ποια είναι πραγµατικά η Μακεδονία;»

αναρωτιέται ο συντάκτη:

«Παρά τι κραυγέ του Μακεδονικού Επαναστατικού Κοµιτάτου «Η Μακε-δονία στου Μακεδόνε», η τουρκική αυτή επαρχία στην πράξη κατοικείται από Βουλγάρου, Έλληνε, Σέρβου, Βλάχου, Τούρκου και Εβραίου, µετα-ξύ των οποίων το µόνο κοινό στοιχείο είναι η επιθυµία να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό. Την ίδια στιγµή, οι Βούλγαροι επιθυµούν να κυβερνώνται από τη Σόφια, οι Σέρβοι απ’ το Βελιγράδι, οι Έλληνε απ’ την Αθήνα και οι Τούρ-κοι από το Νεοτουρκικό Κόµµα, όταν αυτό θα εγκατασταθεί στην Κωνστα-ντινούπολη».

Ποια είναι η θέση των Ελλήνων εν τω µεταξύ; Στι 5/3 τηλεγράφηµα απ’

το Λονδίνο µεταδίδει «....Ο Σουλτάνο, έχοντα αποτύχει να αποσπάσει

µέσω του Πατριαρχείου επίσηµη έκφραση ευχαριστιών από του Έλληνε

επισκόπου τη Μακεδονία, σκέφτεται άλλη λύση. Οι Έλληνε τη Θεσ-

σαλονίκη, παρακινούµενοι απ’ τι τοπικέ αρχέ κατόπιν οδηγιών του

H Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Μ Ε Σ Α Α Π Ο Τ Ο ∆ Ι Ε Θ Ν Η Τ Υ Π Ο

24

Γιλδίζ, ετοιµάζονται να απευθύνουν την ευγνωµοσύνη του προ τον

Σουλτάνο». ∆εν είναι γνωστό τι απέγινε η έκφραση αυτή ευγνωµοσύνη,

αλλά λίγε µέρε αργότερα, στι 12/4 δηµοσιεύεται στου ΝΥΤ άρθρο µε

τίτλο «ΜΑΚΕ∆ΟΝΕΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΕΥΘΥΝΟΥΝ ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ»

που αναφέρεται σε επιστολή προ την Βυρώνεια Εταιρεία του Λονδίνου

από Έλληνε δασκάλου τη Θεσσαλονίκη: «Είµαστε βασανισµένοι από

την καταπίεση που υφιστάµεθα από τι ληστρικέ συµµορίε καθοδηγού-

µενε από τα βουλγαρικά κοµιτάτα, που όχι µόνον µα ληστεύουν, αλλά

δεν σταµατούν να σκοτώνουν, να βιάζουν, να καίνε, να λεηλατούν τα

σπίτια µα και να προσβάλλουν τα παιδιά µα». Και η επίκληση καταλή-

γει ω εξή: « Στου προξένου του Βασιλέω Εδουάρδου, τη κυρίαρχη

δυνάµεω σα, αναφέραµε τι λεπτοµέρειε τη καθηµερινή µα ζωή και

δείξαµε υπό ποίο καθεστώ απειλή ζούµε. Η κραυγή µα προ Εσά α-

ντηχεί, σώστε µα από τη φοβερή τυραννία τη κακοδιοίκηση και τη

ληστεία, προστατεύστε την εθνική µα κληρονοµιά από τη συντριβή κά-

τω απ’ το πέλµα τη µεγάλη ∆ύναµη του Βορρά», εννοώντα προφανώ

την Τσαρική Ρωσία.

Έτσι φτάνουµε στην 30/4/1903, κατά την οποία η διεθνή ειδησεογραφία

εµβρόντητη περιγράφει την ανατίναξη τη Οθωµανική Τράπεζα στη

Θεσσαλονίκη και την έκρηξη, από τοποθέτηση βόµβα, στο γαλλικό πλοίο

«Γκουανταλκιβίρ». Επρόκειτο για τι ενέργειε των Βουλγάρων «γεµιτζή-

δων», που έχουν ήδη εξιστορηθεί σε διάφορα βιβλία και άρθρα, ένα εκ

των οποίων και του οµιλούντο.

Οι ανταποκρίσει των London Times και των ΝΥΤ είναι, πλέον, σχεδόν

καθηµερινέ:

4/5/1903 ΝΥΤ. Τίτλο: «Ισχυρή ιταλική δύναµη αποστέλλεται στη Θεσσα-

λονίκη αποτελούµενη από 8 πολεµικά πλοία µε 220 κανόνια, 155 αξιωµα-

τικού και 2.534 άνδρε». Υπότιτλο: «Οι αρχέ τη Θεσσαλονίκη γνώρι-

ζαν για τη συνοµωσία αλλά είτε επέδειξαν αµέλεια είτε απέφυγαν επί

σκοπώ να λάβουν προληπτικά µέτρα». Την εποµένη, 5/5/1903, οι ΝΥΤ υ-

ποστηρίζουν πω «οι Αυστριακέ εφηµερίδε προτείνουν ευρωπακή πα-

ρέµβαση, αλλά ηµιεπίσηµε δηλώσει στη Γερµανία και Αυστρία διευκρι-

νίζουν ότι τα πολεµικά πλοία είναι µόνον για την προστασία των ξένων

και θα αποπλεύσουν µόλι εκλείψει ο κίνδυνο». Σε επιβεβαίωση του γε-

γονότο ότι οι αρχέ στη Θεσσαλονίκη έδειξαν χαρακτηριστική αµέλεια, ο

ανταποκριτή των Times από τη Θεσσαλονίκη αναφέρει στι 8/5:

«Είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό γιατί οι αρχέ δεν έλαβαν µέτρα να προ-λάβουν την εκτέλεση τη συνοµωσία, τη οποία λεπτοµέρειε ήταν ήδη γνω-στέ από µέρε πριν. Τη µέρα των βιαιοτήτων ο ∆ιευθυντή τη Οθωµανική Τράπεζα έκανε έκκληση για ενίσχυση τη φρουρά, που του την αρνήθηκαν. Είτε η αστυνοµία έδειξε αµέλεια, είτε δωροδοκήθηκε αδρά, είτε οι αρχέ επέ-δειξαν πεισµατική τυφλότητα».

Οι πληροφορίε για τα γεγονότα των εποµένων ηµερών είναι καταιγιστι-

κέ:

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ Κ Α Ρ Α Τ Ζ Ο Γ Λ Ο Υ

25

Στι 9/8/1903 οι ΝΥΤ µεταδίδουν από τη Θεσσαλονίκη «...χίλιοι Βούλγα-

ροι αντάρτε οπλισµένοι απειλούν τα Βοδενά (Έδεσσα), µια πόλη 46 µί-

λια βορείω τη Θεσσαλονίκη. Εκλήθησαν για βοήθεια 16 τάγµατα εφέ-

δρων που ανήκουν στι φρουρέ Θεσσαλονίκη και Βοδενών. Στη µάχη

του Σόροβιτ (Αµύνταιο) στι 6/8, όταν 1000 Βούλγαροι περικυκλώθη-

καν από τουρκικά στρατεύµατα µε πυροβολικό, τραυµατίστηκαν εξήντα

Τούρκοι».

Για τη σφαγή που ακολούθησε την είσοδο των Τούρκων στην πόλη του

Κρουσόβου λεπτοµερέστερη είναι η ανταπόκριση τη εφηµερίδα από τη

Θεσσαλονίκη τη 22/8/1903:

«Όταν οι βουλγαρικέ συµµορίε εισήλθαν στο Κρούσοβο κατέλαβαν την ελληνική συνοικία, αναρτώντα τη σηµαία του σε ένα ελληνικό σπίτι. Τα τουρκικά στρατεύµατα κατέφθασαν στι 12/8. Όλοι οι κοµιτατζήδε είχαν ήδη φύγει, εκτό από 400 ντόπιου. Παρόλο που δεν ρίχτηκε ούτε ένα πυροβολι-σµό µέσα από την πόλη, οι Τούρκοι ξεκίνησαν βοµβαρδισµό που συνεχίστηκε µέχρι την 14/8. Οβίδε κατέστρεψαν 360 σπίτια, 215 καταστήµατα µεταξύ των οποίων και όλα τα όµορφα ελληνικά και βλάχικα σπίτια, όπω και την ελλη-νική εκκλησία και το σχολείο. Η βουλγαρική γειτονιά γλύτωσε».

Η ίδια εφηµερίδα, σε ανταπόκριση την 26/8/1903 µε τίτλο «Θηριωδίε στο

Κρούσεβο, Η πόλη σωρό ερειπίων, πτώµατα στου δρόµου» δίνει µια

περιγραφή και έναν απολογισµό των γεγονότων:

«Η άλλοτε όµορφη πόλη του Κρουσόβου είναι πια ένα σωρό από ερείπια. (...).Το Μακεδονικό Κοµιτάτο, σε συµφωνία µε τι βουλγαρικέ συµµορίε προπαρασκεύαζαν εδώ και µήνε την κατάληψη τη πόλη. Στι 2 Αυγούστου, ηµέρα που καθορίστηκε για την βουλγαρική επίθεση στο Κρούσοβο, ένα α-ριθµό κοµιτατζήδων κρύφτηκε στην εκκλησία την ώρα που τελούνταν η γα-µήλια ακολουθία. Στι 10 το βράδυ σήµαναν συναγερµό χτυπώντα τι κα-µπάνε. Ταυτόχρονα µια συµµορία ανταρτών µε επικεφαλή τον Πετρόφ ει-σήλθε στην πόλη πυροβολώντα. Οι τροµαγµένοι κάτοικοι παρέµειναν στα σπίτια του. Η συµµορία πρώτα έβαλε φωτιά στην κατοικία του νοµάρχη και κατέσφαξε τη φρουρά των Τούρκων στρατιωτών και αξιωµατούχων τη πό-λη, µη πειράζοντα όµω τα χαρέµια. Την εποµένη οι κοµιτατζήδε εγκατέ-στησαν µια προσωρινή κυβέρνηση και θεσµοθέτησαν νέα αστυνοµία και δη-µοτική αρχή. ∆ολοφόνησαν 10 χριστιανού που πίστευαν ότι πρόδωσαν τα σχέδια του Κοµιτάτου. Οι Τούρκοι πληροφορούµενοι την κατάληψη τη πό-λη, έστειλαν από τον Περλεπέ 3 λόχου ιππικού το οποίο αναγκάσθηκε να υποχωρήσει µε µεγάλε απώλειε ( 100 νεκροί) κατόπιν επίθεση την οποία υπέστη στο δρόµο. Στι 13 Αυγούστου οι Τούρκοι συγκέντρωσαν στο Κρού-σοβο 7 τάγµατα και 1 πυροβολαρχία και πρότειναν στου κοµιτατζήδε να επιτρέψουν σε γυναίκε και παιδιά να φύγουν απ’ την πόλη. Η πρόταση α-πορρίφθηκε, οπότε άρχισε ο βοµβαρδισµό. Οι κοµιτατζήδε γρήγορα εγκατέ-λειψαν την πόλη και δραπέτευσαν στο γειτονικό δάσο, όπου η καταδίωξή του ήταν αδύνατη. Οι Τούρκοι µπαίνουν στην πόλη οδηγούµενοι από συ-µπατριώτε του από τα γειτονικά χωριά, επιτίθενται στα σπίτια των Ελλή-νων προκρίτων και διατάσουν του έγκλειστου να γυµνωθούν για έρευνα. Ήταν τόση η αγριότητα των Τούρκων που τραβούσαν τα σκουλαρίκια και σπάζανε τα χέρια των κοριτσιών για να αποσπάσουν τα βραχιόλια του. Α-φού όλα τα σπίτια λεηλατήθηκαν, οι Τούρκοι χωρικοί φόρτωσαν στα άλογα του οτιδήποτε είχαν αφήσει οι στρατιώτε και βάλανε φωτιά στα σπίτια.»

Οι επιπτώσει αυτών των γεγονότων στη Θεσσαλονίκη είναι δραµατικέ.

Στι 31/8/1903, ειδικό ανταποκριτή των ΝΥΤ γράφει: «Η Θεσσαλονίκη,

ω µεγάλο κέντρο όλου του εµπορίου στη Μακεδονία, υποφέρει από α-

H Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Μ Ε Σ Α Α Π Ο Τ Ο ∆ Ι Ε Θ Ν Η Τ Υ Π Ο

26

νείπωτε καταστροφέ κατά την παρούσα άπελπι αναρχία. Το εµπόριο

πρακτικά κατέρρευσε, οι τιµέ εκτοξεύονται στα ύψη, και παρόλο που

υπήρξε φέτο µια πολύ καλή σοδειά, ο λιµό είναι αναπόφευκτο». Σε

νεότερη ανταπόκριση, ο ίδιο ανταποκριτή µεταδίδει « στη Θεσσαλονίκη

κυριαρχεί η φήµη, ότι η 1η Σεπτεµβρίου, ηµέρα ανάρρηση του Σουλτά-

νου στην εξουσία, επελέγη από του αντάρτε για την έναρξη τη επανά-

σταση στο Βιλαέτι τη Θεσσαλονίκη (...)». Παρόµοιε ειδήσει φθάνουν

µέχρι τη Νέα Ζηλανδία, όπω φαίνεται από το δηµοσίευµα τη Otego

Witness τη 31/8/1903 «Αίσθηση τρόµου κυριαρχεί µεταξύ των Ευρωπαί-

ων στη Θεσσαλονίκη. Φοβούνται ότι η πρώτη τοπική πράξη βία από

Βουλγάρου θα αποτελέσει το σύνθηµα για σφαγέ. Οι ∆υνάµει αρνού-

νται να στείλουν πολεµικά πλοία καθώ αυτό θα ερµηνεύονταν ω εν-

θάρρυνση των ανταρτών.

Ο Μακεδονικό Αγώνα

Τα γεγονότα του 1903 δεν ήταν όµω τίποτα άλλο παρά ο προποµπό του

Μακεδονικού Αγώνα, που έµελλε να ξεκινήσει τον επόµενο χρόνο µε µε-

γάλη σφοδρότητα στο πλαίσιο ενό ακήρυχτου πολέµου για την διακρά-

τηση τη Μακεδονία από πλευρά των Τούρκων και την επικράτηση

στην περιοχή από πλευρά Βουλγάρων και Ελλήνων. Έτσι, από τον Ο-

κτώβριο του 1904 και µετά, τα δηµοσιεύµατα του διεθνού Τύπου επικε-

ντρώνονται στην ελληνο-βουλγαρική διαµάχη: 22/10/1904, ΝΥΤ,

«ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΦΑΓΙΑΖΟΥΝ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ-Πυρ κατά συµµορία 60 ανδρών,

σκότωσε του 20. Θεσσαλονίκη 21 Οκτ. : 20 Βούλγαροι σκοτώθηκαν από

Έλληνε κοντά στη Φλώρινα την Τρίτη. Μια συµµορία 60 Βουλγάρων

πλησίασε 30 Έλληνε ακροβολισµένου σε έναν λόφο, εκλαµβάνοντά

του ω φίλου. Οι Έλληνε του πυροβόλησαν και οι 40 Βούλγαροι τρά-

πηκαν σε φυγή».

Ο σκληρό αγώνα που µαίνεται στη Μακεδονία περιγράφεται εκτενώ

από του ανταποκριτέ : Θεσσαλονίκη, ανταπόκριση τη 23/11/1904. «Σε

όλο το δυτικό µέρο του Βιλαετιού Θεσσαλονίκη συγκεντρώνονται συµ-

µορίε από χριστιανού, Βούλγαρου και Έλληνε εγκληµατίε, κάθε µια

από τι οποίε µε συστηµατικότητα προβαίνει σε εκκαθαρίσει µεταξύ

των πλέον επιφανών οπαδών τη άλλη. Βούλγαροι σκότωσαν 12 Τούρ-

κου τον Νοέµβριο, 21 στο χωριό Νεντιρζέ (Άνυδρον) στην περιοχή των

Γιαννιτσών. Την εποµένη, 24/11/2004, ο τίτλο τη εφηµερίδα γίνεται πιο

επιθετικό: «ΤΟ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ- Εκατοντάδε Έλ-

ληνε βασανίστηκαν µέχρι θανάτου ή κάηκαν ζωντανοί από Βουλγά-

ρου». Το άρθρο περιγράφει το καθεστώ τρόµου που κυριαρχεί στη Μα-

κεδονία: «…οι δολοφονίε χριστιανών και συµπαθούντων το βουλγαρικό

επαναστατικό κίνηµα είναι καθηµερινέ. Αίτια των εγκληµάτων, θύµατα

των οποίων είναι Έλληνε κατά κανόνα, θεωρούνται η άρνηση καταβο-

λή χρηµάτων σε εκβιασµού και η ένδειξη τη καταγωγή των συµµο-

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ Κ Α Ρ Α Τ Ζ Ο Γ Λ Ο Υ

27

ριών. Μετά την εισαγωγή των µεταρρυθµίσεων εκατοντάδε Έλληνε τη

ανώτερη τάξη βασανίστηκαν µέχρι θανάτου ή κάηκαν ζωντανοί από

βουλγαρικέ συµµορίε».

Ο Μακεδονικό Αγώνα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη λίγο πριν από την

(και µέχρι την) επανάσταση των Νεότουρκων κατά του Σουλτάνου Α-

βδούλ Χαµίτ.. Στι 25/4/1908, η εφηµερίδα τη Νέα Ζηλανδία Poverty

Bay Herald αναδηµοσιεύει άρθρο του γνωστού από το βιβλίο του Pictures

from the Balkans δηµοσιογράφου John Foster Fraser, µε τίτλο «ΓΟΡ∆ΙΟΣ

∆ΕΣΜΟΣ ΤΟ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΚΟ» που µεταξύ άλλων αναφέρει: «Στη Μακεδο-

νία παίζεται το µεγαλύτερο των παιγνίων υψηλή πολιτική (..... Τώρα,

ενώ η Μακεδονία αποτελεί ακόµα µέρο τη Τουρκία, έχει την Βουλγα-

ρία και Σερβία στον βορρά και την Ελλάδα στο νότο. ∆εν υπάρχει δια-

κριτό Μακεδονικό έθνο. Οι άνθρωποι εκεί είναι κυρίω Βούλγαροι, ενώ

οι Έλληνα κατέχουν πληθυσµιακά την δεύτερη θέση. Υπάρχουν ακόµα

αρκετοί Σέρβοι και κάποιοι Ρουµάνοι, και να µην παραλείψουµε και

του Τούρκου. Αλλά σε γενικέ γραµµέ µπορεί να λεχθεί ότι η Μακεδο-

νία κατοικείται από Βουλγάρου στην βουλγαρική πλευρά τη και από

Έλληνε στην ελληνική, οι οποίοι, παρόλο που είναι όλοι χριστιανοί ορ-

θόδοξοι, επειδή ανήκουν σε διαφορετικέ εκκλησίε, µισούν ο ένα τον

άλλο µε περισσότερη ένταση από ότι οι διαµαρτυρόµενοι του καθολι-

κού στην Ιρλανδία...».

Η επανάσταση των Νεότουρκων

Η επανάσταση του Ιουλίου του 1908 που επωάστηκε και εκδηλώθηκε στη

Θεσσαλονίκη, διακόπτει τον Μακεδονικό Αγώνα. Αρκετό καιρό αργότε-

ρα, οι ΝΥΤ στέλνουν ανταπόκριση από τη Θεσσαλονίκη, εκθέτοντα το

κλίµα που επικρατεί στην πόλη µετά την παραχώρηση Συντάγµατο. Τίτ-

λο του άρθρου, ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΕΣ

ΤΟΥΡΚΟΙ. Υπότιτλο: Γιοι των παλιών Τούρκων καταπιεστών είναι οι

αρχηγοί των νέων συνταγµατικών. ∆εύτερο υπότιτλο: Πασίγνωστοι Έλ-

ληνε και Βούλγαροι συµµορίτε συµπεριλαµβανοµένων αυτών που συνέ-

λαβαν την Miss Stone, κοµπάζουν ανά τα οδού τη Θεσσαλονίκη (..)

Όταν ο Εµβέρ επέστρεψε στην Θεσσαλονίκη οι φωτογραφία του κοσµού-

σε κάθε παράθυρο και η κατοικία του Ισµαήλ πασά ονοµάστηκε (ειρω-

νεία τη µοίρα) πλατεία Εµβέρ µπέη. Άλλο ένα νεαρό αξιωµατικό

που εξελίχτηκε σε σύµβολο του νέου καθεστώτο είναι ο Νιαζήµ µπέη, ο

οποίο καταστέλλοντα τι εξεγέρσει των Βουλγάρων µε τον παραδοσι-

ακό τουρκικό τρόπο είχε κερδίσει τη φήµη του δραστήριου µεταρρυθµι-

στή. Συµµορίτε και δολοφόνοι που το όνοµα του σκορπούσε το φόβο

για χρόνια, τώρα κοµπορρηµονούν ανά τα οδού τη Θεσσαλονίκη, ω

περίεργα όντα. Μπορεί να του σταµατήσει οπουδήποτε, να του δεί-

ξει την Kodak, να του κάνει νοήµατα αν δεν µιλά την γλώσσα του,

και αυτοί, ενώ εσύ του φωτογραφίζει, θα ποζάρουν. Και αυτό γιατί

H Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Μ Ε Σ Α Α Π Ο Τ Ο ∆ Ι Ε Θ Ν Η Τ Υ Π Ο

28

είναι χριστιανοί και δεν έχουν µουσουλµανικέ προκαταλήψει για τη

φωτογραφική µηχανή. Ο Σαντάνσκι είναι ο άνδρα που απήγαγε την Α-

µερικανίδα ιεραπόστολο Miss Stone και επέτυχε λεία 68.500 $. Ο Πανί-

τσα είναι ο υπαρχηγό του Σαντάνσκι που τον έστειλε να δολοφονήσει

τον αντίπαλο επαναστάτη Μπόρι Σαράφωφ, καθώ αυτό δεν συµφω-

νούσε µε τι ιδέε του για µια γενική εξέγερση κατά των Τούρκων. Αυτοί

οι δύο άνδρε κυκλοφορούν στου δρόµου µε ευρωπακά ρούχα και δια-

µένουν στο Ξενοδοχείο τη Αγγλία (Hôtel d’Angleterre) αλλά οι άλλοι,

από διαφορετικού είδου µαταιοδοξία, φορούν ακόµα τι πολεµικέ φο-

ρεσιέ του και οπλοφορούν. Ο Σέρβο Πέτκο δεν είναι παρά ένα στυ-

γνό εγκληµατία που µε την συµµορία του έσφαζε για πολλού µήνε άλ-

λου χριστιανού, εκείνου που αρνούνταν να ενταχθούν στην Σερβική

Εκκλησία. Ο Έλληνα Αποστόλ επίση είναι αναµειγµένο σε ανάλογε

επιχειρήσει αλλαγή θρησκεύµατο. Όλου αυτού, τώρα, οι Νεότουρκοι

του καλωσορίζουν στη Θεσσαλονίκη». Εδώ φυσικά, ο ανταποκριτή τη

εφηµερίδα διαπράττει ένα σηµαντικό λάθο, καθώ βαφτίζει «Έλληνα

κοµιτατζή» τον Βοεβόδα Αποστόλ, Βούλγαρο αρχηγό πολλών τσετών και

µαχητή του Ήλιντεν. Προφανώ πρόκειται για τον Αποστόλ, τον οποίο

σκιαγραφεί η Πηνελόπη ∆έλτα στα Μυστικά του Βάλτου: «Ο Αποστόλ

Πέτκωφ ήταν ο τροµερότερο αρχικοµιτατζή, ο πανταχού παρών, ο α-

νακατωµένο σε όλε τι δολοφονίε. Μα κανένα δεν µπορούσε να τον

πιάσει, ούτε καν να τον συναντήσει. Ήταν σαν αόρατο δαίµονα, που

τον ένοιωθε παντού και δεν τον έβλεπε πουθενά. Είχε καταντήσει σχε-

δόν µυθικό πρόσωπο, που σκορπούσε τον τρόµο ολόγυρά του». Ο Απο-

στόλ σκοτώθηκε στι 2/11/1911 σε µάχη µε τουρκικό απόσπασµα, µετά

από προδοσία. Ο Σέρβο Πέτκο από την άλλη πλευρά, είναι προφανώ ο

κοµιτατζή Petko Morich, που η ζωή του περιγράφηκε στο βιβλίο «A

Balkan Freebooter» από τον Jan Gordon το 1916. Ο Τόντορ Πανίτσα ήταν

ηγέτη τη αριστερή πτέρυγα τη ΕΜΕΟ, επαναστάτη µαζί µε τον Γιάν-

νε Σαντάνσκι, και όπω σηµειώνει η ανταπόκριση των ΝΥΤ, οργανωτή

τη δολοφονία του «σεντραλιστή» Μπόρι Σαράφωφ στη Σόφια, το 1907.

Ο Πανίτσα και ο Σαντάνσκι υπήρξαν ένθερµοι οπαδοί των Νεοτούρκων.

Σηµειώνεται ότι η εφηµερίδα «Μακεδονία» τη 13/5/1925 αναδηµοσιεύει

άρθρο των Times του Λονδίνου µε την ευκαιρία του «εν Βιέννη δολοφο-

νηθέντο Πανίτσα, αρχηγού των Βουλγαροµακεδόνων επαναστατών» µε

τίτλο «Mάστιξ και πανώλη όλη τη Βαλκανική», τίτλο δανεισµένο από

την αγγλική εφηµερίδα, η οποία έγραψε «ο θάνατο του αποκαθαίρει την

Βαλκανικήν από επικίνδυνoν πανώλην».

Ο βαλκανικό πόλεµο του 1912

Η έναρξη όπω και η πορεία του Βαλκανικού πολέµου παρακολουθείται

στενά από τον ξένο Τύπο σε όλο τον κόσµο. Ιδιαίτερα, η πορεία του ελλη-

νικού στρατού προ τη Θεσσαλονίκη καταγράφεται λεπτοµερώ, όπω

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ Κ Α Ρ Α Τ Ζ Ο Γ Λ Ο Υ

29

στο χαρακτηριστικό δηµοσίευµα των ΝΥΤ τη 30/10/1912 µε τίτλο «ΟΙ

ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΟΧΩΡΟΥΝΕ»: «(…) Οι Έλληνε προχωρούνε µε νίκε προ τη

Θεσσαλονίκη, όπου ένα αίσθηµα µεγάλη ανησυχία λέγεται ότι κυριαρ-

χεί καθώ οι προµήθειε τελειώνουν. Το γεγονό ότι δεν γίνεται ιδιαίτερη

προσπάθεια να αναχαιτιστεί η ελληνική προέλαση προ τη Θεσσαλονίκη

παρέχει ενδείξει ότι το µεγαλύτερο µέρο του τουρκικού στρατού έχει

µεταφερθεί στη Θράκη. Οι Έλληνε είναι ήδη σε απόσταση βολή από την

τουρκική πόλη τη Βέροια, 50 µίλια απ’ τη Θεσσαλονίκη, στη σιδηρο-

δροµική γραµµή προ Μοναστήρι. Η κατάκτηση τη Βέροια από του

Έλληνε, όχι µόνον θα απειλήσει τη Θεσσαλονίκη, αλλά θα αποκόψει τα

υπό τον Ζεκί Πασά τουρκικά στρατεύµατα που ηττήθηκαν από του Σέρ-

βου στα Σκόπια και συγκεντρώνονται στο Μοναστήρι». ∆υο µέρε αρ-

γότερα η τόλµη του Βότση εκπλήσσει: Στι 2/11/1912 οι ΝΥΤ έχουν αντα-

πόκριση από την Αθήνα σχετική µε τη βύθιση του Φετχί Μπουλέντ µε τίτ-

λο «ΤΟΡΠΙΛΟΒΟΛΟ ΒΥΘΙΖΕΙ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΠΛΟΙΟ- Μικρό ελληνι-

κό πλοίο περνώντα τα φρούρια διεισδύει στο λιµάνι τη Θεσσαλονίκη

νύχτα, εκτοξεύει βλήµατα και δραπετεύει- Τα φώτα ανίχνευση το αναζη-

τούν επί µαταίω. ∆υο µέρε αργότερα, στι 4/11/1912, οι ΝΥΤ µε τίτλο

«ΠΡΟΧΩΡΩΝΤΑΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – Νέο ελληνικό στράτευµα απο-

βιβάζεται. Η πόλη πιθανόν να παραδοθεί», µεταδίδουν το πρώτο «µη λο-

γοκριµένο» τηλεγράφηµα : «Ένα ελληνικό απόσπασµα υπό τον Στρατηγό

Σµολένσκι αποβιβάστηκε στον Σταυρό, βορειοανατολικά τη χερσονήσου

Χαλκιδική και κατέλαβε τα χωριά και την περιοχή των µεταλλείων κα-

θώ και την πρωτεύουσα Πολύγυρο, από όπου οι τουρκικέ αρχέ είχαν

εκδιωχθεί. Το απόσπασµα συνεχίζει προ τη Γαλάτιστα και τη Θεσσαλο-

νίκη, συνοδευόµενο από 600 οπλισµένου Έλληνε χωρικού, πολλοί απ’

του οποίου αποτελούν λιποτάκτε του τουρκικού στρατού. Τα σχέδια

περιλαµβάνουν την ταυτόχρονη επίθεση τη Θεσσαλονίκη από δύο συ-

γκλίνοντα ελληνικά στρατεύµατα από τα δυτικά και τα ανατολικά. Έχει

γίνει κατανοητό ότι οι τοπικέ αρχέ αποφάσισαν µια γρήγορη παράδο-

ση.(...)».

Οι Έλληνε στη Θεσσαλονίκη

Και στι 9/11/1912 η µεγάλη είδηση από του ΝΥΤ: 9/11/1912, Η

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΠΕΣΕ – ΣΦΑΓΗ ΤΟΥΡΚΩΝ – Σφαγή µη µουσουλµάνων- Ο

στρατό υπό τον ∆ιάδοχο Κωνσταντίνο φυλακίζει αµέσω όλου του α-

ξιωµατούχου. Ανταπόκριση από την Κωνσταντινούπολη τη Daily

Chronicle µεταδίδει: «Η Θεσσαλονίκη κατελήφθη σήµερα από ελληνικά

στρατεύµατα που εισήλθαν από τα δυτικά υπό τον διάδοχο Κωνσταντί-

νο. Πριν την είσοδο του, διάφορε οµάδε ατάκτων προκάλεσαν απάν-

θρωπε σφαγέ στον µη µουσουλµανικό πληθυσµό, οι πυροβολισµοί και

οι λεηλασίε ήταν γενικευµένε. Όταν οι Έλληνε κατέλαβαν την πόλη

φυλάκισαν όλου του στρατηγού, αξιωµατούχου και Τούρκου αξιω-

H Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Μ Ε Σ Α Α Π Ο Τ Ο ∆ Ι Ε Θ Ν Η Τ Υ Π Ο

30

µατικού. Οι τούρκοι αιχµάλωτοι ανέρχονται σε 27.000». Την εποµένη,

10/11, οι ΝΥΤ αναδηµοσιεύουν από τον αγγλικό Observer µια συνέντευξη

του Israel Zangwill, Βρετανού συγγραφέα εβρακή καταγωγή, µε την

οποία τίθεται για πρώτη φορά δηµοσίω η πρόταση για µετατροπή του

καθεστώτο τη Θεσσαλονίκη σε ελεύθερο λιµένα, και όπου διατυπώνο-

νται συγκεκριµένε προτάσει: «Η Θεσσαλονίκη είναι ίσω η µοναδική

πόλη στον κόσµο όπου οι εβραίοι είναι πλειοψηφία (...)Η Θεσσαλονίκη

πρέπει να προετοιµαστεί ώστε να επιφορτισθεί µε ένα µέρο του τουρκι-

κού χρέου, το οποίο θα είναι φυσικά µεγάλο λόγω τη εµπορική σηµα-

σία τη. Επίση θεωρώ ότι η ηγεσία τη εβρακή Ευρώπη θα κληθεί να

δανείσει του Συµµάχου. Τα χρήµατα αυτά πρέπει να κατευθυνθούν για

παραγωγικά έργα στη Μακεδονία, όπω σιδηρόδροµοι, λιµάνια και αρ-

δευτικά έργα ώστε να αναπτυχθούν οι πλουτοπαραγωγικέ πηγέ τη χώ-

ρα, ειδικά µετά τι καταστροφέ του πολέµου».

Μερικέ µέρε αργότερα, η ελληνοβουλγαρική διαµάχη σχετικά µε την κα-

τάληψη τη Θεσσαλονίκη αρχίζει να γίνεται εµφανή. Στι 20/11 οι ΝΥΤ

σε άρθρο του µε τίτλο «ΕΛΛΗΝΟΒΟΥΛΓΑΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΤΡΙΒΕΣ – Μεγάλη

δυσαρέσκεια στη Θεσσαλονίκη - Χρήση βία επίκειται » γράφουν: «.....οι

σχέσει µεταξύ του ελληνικού και του βουλγαρικού στρατού δεν είναι

καθόλου φιλικέ και το γεγονό ότι δεν έχουν επισυµβεί χειρότερε εξελί-

ξει οφείλεται στην ειρηνική παρέµβαση του M. Stancioff, του Βούλγαρου

υπουργού στο Παρίσι, που ανήκει στην ακολουθία του διαδόχου Βόρι-

δο».

Πληροφορίε για βιαιότητε και θηριωδίε Ελλήνων και Βουλγάρων

στρατιωτών εναντίον εβραίων τη πόλη εµφανίζονται σε δηµοσιεύµατα:

22/1/1912, NYT. «ZHTEITAI NA ΓΙΝΕΙ ∆ΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ –

Η B’nei B’rth2 κινητοποιείται µετά από αναφορέ για βιαιότητε στη Θεσ-

σαλονίκη.. Ο Adolf Kraus, διεθνή Πρόεδρο τη B’nei B’rth µε αφορµή

τηλεγράφηµα από την Κωνσταντινούπολη κάλεσε την Κυβέρνηση των

ΗΠΑ να προχωρήσει σε διαµαρτυρία προ την Αθήνα για τι βιαιότητε

κατά εβραίων τη Θεσσαλονίκη που συνεχίζονται από αρπακτικέ συµ-

µορίε Ελλήνων.

1/12/1912, ΝΥΤ. – «ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΦΡΙΚΑΛΕΟΤΗΤΕΣ – Στο

Βερολίνο καταφθάνουν ειδήσει για κακή µεταχείριση εβραίων στη Μα-

κεδονία. Η Κεντρική Εβρακή Λίγκα Περίθαλψη τη Γερµανία που για

λογαριασµό Αµερικανοεβραίων διενεργεί φιλανθρωπικό έργο σε Ευρω-

πακό και Ανατολικό επίπεδο, λαµβάνει περιστασιακά πληροφορίε για

κακή µεταχείριση Εβραίων από του Έλληνε στρατιώτε που κατέλαβαν

τη Θεσσαλονίκη και άλλε πόλει τη Ευρωπακή Τουρκία. Ληστείε,

λεηλασίε και άλλα χειρότερα φαίνεται να έχουν συµβεί σε σηµείο που

θυµίζουν τον τρόµο του Kishineff και από επιφανεί γερµανοεβρακού

κύκλου εκφράζονται φόβοι ότι στι κατακτηµένε περιοχέ η Ελληνική

Καθολική Εκκλησία είναι σε χειρότερη κατάσταση απ’ ότι ήταν επί Μω-

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ Κ Α Ρ Α Τ Ζ Ο Γ Λ Ο Υ

31

αµεθανών». Υπενθυµίζεται ότι το πογκρόµ του Kishineff έλαβε χώρα στι

6/4/1903 στο Chisinau, τότε πρωτεύουσα τη Βεσσαραβία (σήµερα Μολ-

δαβία) µε 50 νεκρού και 500 εβραίου τραυµατίε.

27/12/1912 ΝΥΤ: ΣΦΑΓΗ ΕΒΡΑΙΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – Έµποροι δολοφο-

νηµένοι στου δρόµου- Οι Τούρκοι κατηγορούν του Έλληνε για τη

σφαγή. Ο ανταποκριτή του Jewish Chronicle από τη Θεσσαλονίκη ανα-

φέρει ότι η δολοφονία δυο εβραίων εµπόρων στο δρόµο, την 22/12, ήταν

το αποκορύφωµα µια σειρά επιθέσεων που παραµένουν ατιµώρητε για

να προσθέσει ότι καθεστώ τρόµου κυριαρχεί στην εβρακή κοινότητα.

28/12/1912, ΝΥΤ, Βερολίνο, 27/12. Στην Central Jewish Relief Association

έρχονται πληροφορίε ότι «Έλληνε στρατιώτε προχωρούν σε κακουργη-

µατικέ πράξει κατά του εβρακού πληθυσµού. ∆ύο έµποροι δολοφονή-

θηκαν ήδη, ενώ η εβρακή συνοικία κακοποιήθηκε. Κατάσταση πανικού

κυριαρχεί και πολλέ οικογένειε εγκατέλειψαν τα σπίτια του και για

ασφάλεια αναχωρούν προ γειτονικέ περιοχέ. Μαζική λεηλασία εβρα-

κών καταστηµάτων έλαβε χώρα µε τη συµµετοχή ανδρών του ελληνικού

Στρατού».

Στι 29/12/12 οι ΝΥΤ δηµοσιεύουν τη συζήτηση µεταξύ του Bernard A.

Rosenblatt 3 και του Βαχάν Καρντασιάν4 για το µέλλον τη Θεσσαλονίκη,

µε τον τίτλο «∆ΙΕΘΝΕΣ ΕΒΡΑ˳ΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ∆ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ

ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ». « Έχει προταθεί να εξοµαλυνθούν οι ταραχέ στην επι-

κράτεια του Σουλτάνου, µε τη διαίρεση τη Τουρκία σε εθνότητε: η Αλ-

βανία στου Αλβανού, η Μακεδονία στου Έλληνε, η Θράκη στου

Βουλγάρου, που αποτελούν και την πλειοψηφία του πληθυσµού, και η

παλιά Σερβία στου Σέρβου, µια και κατοικείται κυρίω από Σέρβου.

Εξ ίσου δίκαιο θα ήταν, σύµφωνα µε αυτόν τον διακανονισµό, η πόλη τη

Θεσσαλονίκη µε τα περίχωρα τη να παραχωρηθεί στου εβραίου δεδο-

µένου ότι αποτελούν τα δυο τρίτα του πληθυσµού τη πόλη... Η Θεσσα-

λονίκη, µε τι προθέσει και του σκοπού που υπηρετεί είναι ήδη µια

εβρακή πόλη. Οι Έλληνε που την κατέκτησαν, κατάλαβαν ήδη τη σηµα-

σία αυτή τη πόλη και έχουν διακαή πόθο να την κρατήσουν. Το πρώτο

βήµα για τη διασφάλιση τη δεσποτεία του αποτέλεσαν οι τροµακτικέ

σφαγέ των εβραίων στη Θεσσαλονίκη, που περιέγραψαν πρόσφατα οι

εφηµερίδε. Το σχέδιο που εξέθεσε ο κ. Zangwill και που υιοθετείται και

από εµά είναι η διεθνοποίηση τη Θεσσαλονίκη µε την περιοχή που την

περιβάλλει, όπω είναι, έτσι ώστε να δηµιουργηθεί µια ελεύθερη πόλη

προστατευµένη από διεθνεί εγγυήσει, όπω η Ελβετία, απ’ όλα τα έθνη,

µε ελεύθερη την πρόσβαση των υπηκόων όλων των εθνών και την ελεύθε-

ρη διακίνηση του εµπορίου...».

Το τελευταίο δηµοσίευµα των ΝΥΤ σχετικά µε το θέµα µα, είναι τη

1/1/1913 και έχει τίτλο «ΟΙ ΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ ΖΗΛΟΤΥΠΙΕΣ ΒΟΗΘΟΥΝ ΤΗΝ

ΤΟΥΡΚΙΑ» και υπότιτλο Η Θεσσαλονίκη και η χερσόνησο τη Χαλκιδική

που την θέλουν οι Έλληνε, πιθανόν να γίνει αυτόνοµη. «Μια Βαλκανική

H Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Μ Ε Σ Α Α Π Ο Τ Ο ∆ Ι Ε Θ Ν Η Τ Υ Π Ο

32

παροιµία λέει: “όποιο ζητάει τα πολλά, χάνει και τα λίγα”. Αυτό ισχύει

για τη Θεσσαλονίκη που στο τέλο µπορεί να µην γίνει ούτε ελληνική ού-

τε βουλγαρική. Η απόφαση έχει πρακτικά σχεδόν ληφθεί, η Θεσσαλονίκη

µαζί µε τη χερσόνησο τη Χαλκιδική θα γίνει αυτόνοµη. Η Ελλάδα πα-

ραπονείται µε πικρία που δεν µπορεί να κρατήσει τη Θεσσαλονίκη και τη

χερσόνησο τη Χαλκιδική που είναι τόσο ελληνική, όσο και η Αττική».

Βέβαια, γνωρίζουµε όλοι τη συνέχεια τη Ιστορία, χάριν τη οποία είµα-

στε σήµερα όλοι εδώ.

Η οπτική του γαλλικού Φιγκαρό

Από την ευρωπακή σκοπιά, τα γεγονότα τη εισόδου του ∆ιαδόχου

Κωνσταντίνου στη Θεσσαλονίκη και όλα όσα ακολούθησαν αποτυπώνο-

νται στι ανταποκρίσει του γαλλικού Φιγκαρό:

Οι Επιχειρήσει – Η κατάληψη τη Θεσσαλονίκη, 9/11/1912. Οι Έλληνε κα-τέλαβαν χθε τη Θεσσαλονίκη, ηµέρα τη εορτή του Αγίου ∆ηµητρίου, πο-λιούχου τη πόλη. Το πρακτορείο Χαβά µεταδίδει σχετικά:

Αθήνα 8 Νοεµβρίου, 7.20 το βράδυ. Σήµερα το µεσηµέρι, κι ενώ ο βασιλιά βρίσκονταν στον Γιδά, πληροφορήθηκε µέσω ενό σηµειώµατο του διαδόχου την κατάληψη τη Θεσσαλονίκη από τον ελληνικό στρατό. Αµέσω ο βασι-λιά αναχώρησε κι αυτό για τη Θεσσαλονίκη µε ειδικό τραίνο. Η κατάληψη τη Θεσσαλονίκη προκάλεσε στην Αθήνα απερίγραπτο ενθουσιασµό, η πόλη φωταγωγήθηκε, οι καµπάνε των εκκλησιών εσήµαναν και το «Τη Υπερµάχω» εψάλλετο στι εκκλησίε (..) Κανεί δεν γνωρίζει ακόµα αν κατά την είσοδο του στη Θεσσαλονίκη, στην οποία οι Έλληνε εισήλθαν νικηφόρα, έλαβε χώ-ρα κάποια µάχη ή ο διοικητή τη τουρκική φρουρά παρεδόθη αµαχητί. Η πόλη τη Θεσσαλονίκη είναι ένα µεγάλο εµπορικό λιµάνι µε 200.000 κατοί-κου, η πλειονότητα των οποίων είναι Ισραηλίτε. Πλην αυτών υπάρχουν 15.000 Έλληνε, 15.000 Βούλγαροι, 5.000 Βλάχοι, 5.000 Σέρβοι και 50.000 µουσουλµάνοι, οι πιο πολλοί από την Αλβανία.

Αθήνα, 9 Νοεµβρίου, 21.00. Η πόλη, η Θεσσαλονίκη και το φρούριο του Κα-ραµπουρνού συνθηκολόγησαν χθε, βράδυ Παρασκευή. Ο αριθµό των αιχ-µαλώτων, Τούρκων στρατιωτών και αξιωµατικών, ανέρχεται σε 25.000. Ο διάδοχο προέβη στην ακόλουθη δήλωση, η οποία αναµεταδόθηκε από τον πρακτορείο Χαβά: Κατά τη διάρκεια ολόκληρη τη Πέµπτη, τη Παρα-σκευή και τη επόµενη νύχτα, ο στρατό διέσχισε την γέφυρα του Αξιού. Χθε το βράδυ, οι γενικοί πρόξενοι τη Αγγλία, τη Γαλλία, τη Γερµανία και τη Αυστρία, µαζί µε τον διοικητή τη Θεσσαλονίκη και τον εκπρόσωπο του Ταχτσίν Πασά, διοικητή του τουρκικού στρατού, ήρθαν να µε βρουν στο γενικό στρατηγείο του Τόψιν, για να µου υποβάλουν προτάσει συνθηκολό-γηση τη πόλη και του στρατού. Μου ζήτησαν ο στρατό να κρατήσει τα όπλα του, λαµβάνοντα συγχρόνω τη δέσµευση να παραµείνει ουδέτερο µέ-χρι το τέλο του πολέµου. Αρνήθηκα, θέτοντα ω εκ των ουκ άνευ προπό-θεση την παράδοση των όπλων, παραχωρώντα µόνο τη δυνατότητα να πραγµατοποιηθεί αυτή µε το τέλο του πολέµου, ορίζοντα προθεσµία για την τελική απάντηση την 6η πρωινή. Πράγµατι, στι πέντε το πρωί, ο ∆ιοικητή τη Θεσσαλονίκη, συνοδευόµενο από έναν διπλωµατικό παράγοντα, επέ-στρεψε φέρνοντα αντιπροτάσει σύµφωνα µε τι οποίε η αρχή τη παράδο-ση των όπλων γίνονταν αποδεκτή, µε εξαίρεση πέντε χιλιάδε τυφέκια που προορίζονται για την εκπαίδευση των νεοσυλλέκτων, το οποίο και απερρίφθη αµέσω. Η µη αποδοχή τη αντιπρότασή του συνοδεύτηκε από δίωρη προ-θεσµία για συνεννόηση µε τον διοικητή του. Παρελθούση απράκτου τη προθεσµία διέταξα προέλαση, που ξεκίνησε την 9η πρωινή τη Παρασκευή. Όταν οι γραµµέ µα πλησίαζαν τα εχθρικά φυλάκια, στι τεσσεράµισι ώρα το

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ Κ Α Ρ Α Τ Ζ Ο Γ Λ Ο Υ

33

απόγευµα, ο Ταχτσίν Πασά απέστειλε έναν αξιωµατικό µε επιστολή αποδο-χή των όρων. Κατά συνέπεια, ακύρωσα την προέλαση και απέστειλα δύο αξιωµατικού, για να προετοιµάσουν το πρωτόκολλο τη συνθηκολόγηση τη πόλη και τη παράδοση των όπλων, µπροστά στην οποία βρίσκεται ο στρατό µα.

Οι Έλληνε στη Θεσσαλονίκη. 17/11/1912: Οι ελληνικέ αρχέ κατέλαβαν όλα τα δηµόσια κτίρια, όλα τα τζαµιά εκκενώθηκαν. Οι Έλληνε ανάρτησαν την σηµαία του στι αρχαίε βυζαντινέ εκκλησίε και στον Λευκό Πύργο. Η Θεσσαλονίκη κηρύχτηκε σε κατάσταση πολιορκία.

Θεσσαλονίκη, 18/11/1912. Πυριτιδαποθήκη εξερράγη στη Θεσσαλονίκη. Η φωτιά, που ξεκίνησε από µακρινή απόσταση, µεταδόθηκε από ένα φυτίλι. 312 νεκροί και 240 τραυµατίε καταµετρήθηκαν µεταξύ των Τούρκων στρατιω-τών στο κοντινό στρατόπεδο. Φήµε που δεν επιβεβαιώνονται αποδίδουν την ευθύνη του εµπρησµού στου αρχηγού των βουλγαρικών συµµοριών, Σα-ντάνσκι και Κέντζεφ, ω αντεκδίκηση για τον βοµβαρδισµό από τον τουρκικό στρατό τη Κρήνη, όπου είχαν το στρατηγείο του.

Οι Εβραίοι τη Θεσσαλονίκη, 29/11/1912. Ο µέγα ραβίνο τη Θεσσαλονίκη απηύθυνε στον πρίγκιπα Νικόλαο, στρατιωτικό διοικητή τη Θεσσαλονίκη επιστολή µε πληροφορίε από Κωνσταντινούπολη και Θεσσαλονίκη από δη-µοσιεύµατα του εξωτερικού, σύµφωνα µε τα οποία Έλληνε στρατιώτε λεη-λάτησαν και κατέστρεψαν συναγωγέ και προσέβαλαν νέα κορίτσια. Ο µέγα ραβίνο απευθυνόµενο στι πρεσβείε τη Αγγλία και τη Γαλλία στην Κωνσταντινούπολη ζητούσε προστασία. Ο µέγα ραβίνο δήλωσε ότι «η Ραβι-νεία τη Θεσσαλονίκη ούτε έκανε, αλλά ούτε και σκέφτηκε να κάνει το πα-ραµικρό διάβηµα σε καµία πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη. Ω προ τα παράπονα που παρουσιάστηκαν κατά στρατιωτικών, τα παρουσίασα απευ-θεία στι ελληνικέ αρχέ που διαθέτουν προθυµία και καλή θέληση για να επανορθώσουν».

Το µέλλον τη Θεσσαλονίκη, 8/12/1912. Λονδίνο, 7/12.Ο ανταποκριτή τη Daily Telegraph στη Σόφια διαβεβαιώνει ότι «η Βουλγαρία επιθυµεί απόλυτα να αποκτήσει τη Θεσσαλονίκη και αν οι Έλληνε επιµένουν στη στάση του, η Θεσσαλονίκη θα κηρυχθεί ελεύθερο ή διεθνή λιµένα». Και συνεχίζει : «η Βουλγαρία θα ενεργοποιήσει όλε τι οικονοµικέ τη δυνάµει για την δηµι-ουργία ενό µεγάλου λιµένα στο Ορφανό, νοτιοανατολικά των Σερρών και την κατασκευή µια σιδηροδροµική γραµµή κατά µήκο τη κοιλάδα τη Στρώµνιτσα µέχρι τη θάλασσα, συνδέοντα τη Σόφια µε τη Μεσόγειο. Σ’ αυ-τή την περίπτωση, η Θεσσαλονίκη δεν θα κατέχει πια την ενδοχώρα και θα χάσει σηµαντικό µέρο απ’ τη σηµασία τη».

Το πλέον χαρακτηριστικό άρθρο του ΦΙΓΚΑΡΟ είναι όµω εκείνο που

δηµοσιεύεται τη µέρα τη εισόδου των Ελλήνων στην πόλη, την

11/11/1912, µε τίτλο «Η Αφύπνιση τη Ελλάδα»

«Οι Έλληνε στη Θεσσαλονίκη. Ένα όνειρο περίπου πέντε αιώνων βρίσκεται στη φάση τη ολοκλήρωση. Ο χτυπηµένο, κατεστραµµένο και σπαρασσόµε-νο Ελληνισµό νοιώθει καινούργια φτερά να φυτρώνουν στο ξανανιωµένο κορµί του: Ο πρίγκιπα Κωνσταντίνο µόλι µπήκε στη Θεσσαλονίκη».

Και ο ανταποκριτή τη εφηµερίδα Georges Bourdon5 που υπογράφει το

άρθρο, αφού επαινεί του Έλληνε για την προτίµηση του προ τη Γαλ-

λία για την εκπαίδευση του ελληνικού στρατού και την προµήθεια κανο-

νιών από τη Γαλλία, φθάνει στην πορεία του στρατού προ τη Θεσσαλο-

νίκη:

«Και ο πόλεµο άρχισε. Κοιτάξτε την εικόνα, η πορεία των Ελλήνων ήταν εκπληκτική. Την ώρα που 25.000 άνδρε, µε επικεφαλή τον στρατηγό Σαπου-ντζάκη εισέβαλλαν στη Ήπειρο για να καταλάβουν τα Γιάννινα, το µεγάλο µέρο των δυνάµεων υπό τι διαταγέ του βασιλικού πρίγκιπα, ξεχύνονταν στην Μακεδονία. Αλλά για να πάνε από την πεδιάδα τη Λάρισα στην πε-

H Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Μ Ε Σ Α Α Π Ο Τ Ο ∆ Ι Ε Θ Ν Η Τ Υ Π Ο

34

διάδα τη Θεσσαλονίκη, οι Έλληνε έπρεπε να διασχίσουν µέσα από εµπόδια τον πυκνό και τραχύ όγκο που συνδέει την Πίνδο και τον Όλυµπο και δια του οποίου µια και µόνη δίοδο υπάρχει, αυτή τη Μελούνα. Ξεκίνησαν από εκεί, κατέλαβαν την Ελασσόνα, που την υπεράσπιζαν 30.000 πολεµιστέ του Χασάν Τασχίν πασά και οι οποίοι παραδίδονται στη συνέχεια µέσα στα στε-νά του Σαρανταπόρου, σε µια λυσσώδη µάχη που του κόστισε 1.800 νεκρού και τραυµατίε, παίρνουν τα Σέρβια, που του ανοίγουν το δρόµο για Θεσσα-λονίκη, καταλαµβάνουν Βέροια και Κοζάνη και από εκεί και µετά δεν θα εί-χαν παρά να ξανακατέβουν µέχρι τον Αξιό και τη Θεσσαλονίκη. Και µετά από 15 µέρε αξιοθαύµαστη πορεία και µαχών µε ευτυχή κατάληξη παρόλο που είχαν µεγάλε απώλειε σε ζωέ, µπήκαν στη Θεσσαλονίκη». Και το άρ-θρο καταλήγει: «Ήδη οι νικητέ προσβλέπουν στι µελλοντικέ εργασίε. Ήδη Σέρβοι και Βούλγαροι εγκαθιστούν διοικήσει στα ανακαταληφθέντα εδάφη. Ήδη οι Έλληνε ετοιµάζονται να ολοκληρώσουν τι γραµµέ που θα του ξα-νασυνδέσουν µε την Ευρώπη, για να κατασκευάσουν, κατά µήκο τη θαλάσ-ση, αυτά τα 90 χιλιόµετρα του σιδηροδρόµου που η οπισθοδροµική επιµονή των Τούρκων, νέων ή παλιών, ανέκαθεν του το ηρνείτο. Το 1913, θα εγκαι-νιάσουµε τη σιδηροδροµική σύνδεση Παρίσι-Αθήνα σε 60 ώρε. Η Ελλάδα παύει να είναι πλέον η χώρα του παρελθόντο και του ονείρου. Αφυπνίζεται. Μπαίνει στη ζωή. Ο Ελληνισµό, σε κατάπτωση εδώ και 450 χρόνια, είναι πλέον µια ζωντανή πραγµατικότητα».

Επίλογο

Φυσικά, η ειδησεογραφία των εφηµερίδων και περιοδικών του διεθνού

Τύπου δεν είναι οµοιόµορφη. Βασική πηγή πληροφόρηση του αγγλόφω-

νου κόσµου αποτελούν οι αγγλικέ εφηµερίδε (Times, Daily Mail κ. ά.)

που αναµεταδίδουν στι ΗΠΑ, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, συ-

χνή όµω είναι και η κοινή ανταπόκριση των Times και των New York

Times, από κοινό ανταποκριτή στην Θεσσαλονίκη, την Αθήνα ή την Κων-

σταντινούπολη. Η οπτική γωνία τη ειδησεογραφία του δηµιουργεί αρ-

νητικά στερεότυπα που ανιχνεύονται και ψηφιακά: Για παράδειγµα, κατά

τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, οι τίτλοι που κυριαρχούν είναι

«αγριότητε», «βιαιότητε», «θηριωδίε» κ.λπ., ενώ όλε οι ανταρτικέ ο-

µάδε ή σώµατα, Ελλήνων ή Βουλγάρων, καταγράφονται ω «συµµορίε»

και οι αντάρτε ω «µέλη συµµοριών». Παρόµοια αρνητικέ ανταποκρί-

σει περιλαµβάνονται στην ειδησεογραφία που ακολούθησε την είσοδο

των Ελλήνων στη Θεσσαλονίκη, που υπαινικτικά στρέφεται κατά των

ελληνικών αρχών ωσάν να µην δύνανται ή να µην επιθυµούν να επιβάλ-

λουν την τάξη στην καταληφθείσα πολυεθνική πόλη, και συνεπώ εµφανί-

ζονται οι ανταποκρίσει αυτέ ωσάν να προετοιµάζουν στην διεθνή κοινή

γνώµη το έδαφο για µια «άλλη» λύση. Μια λύση που την παρουσιάζουν

αρκετέ φορέ µε τη µορφή συνεντεύξεων επιφανών εβραίων και αφορά

τη διεθνοποίηση τη πόλη. Αντίθετα, οι εφηµερίδε τη ηπειρωτική Ευ-

ρώπη (γαλλικέ, ιταλικέ, ισπανικέ) είναι πολύ πιο «φιλικέ» προ την

Ελλάδα στου τίτλου και το περιεχόµενο τη θεµατογραφία του, χωρί

την κάποια Αγγλοσαξονική περιφρόνηση ειρωνεία και υπεροψία που δι-

ακρίνεται µέσα από τι γραµµέ των άρθρων προ την «απολίτιστη» Ανα-

τολή και την «πυριτιδαποθήκη» Βαλκάνια.

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ Κ Α Ρ Α Τ Ζ Ο Γ Λ Ο Υ

35

Κάπω έτσι έγινε µια ξαφνική τοµή στο σώµα του χρόνου και κάπω έτσι

φτάσαµε στο θαύµα του 1912, που συνεχίζεται ακόµα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 Σηµερινό Μπογκτάντσι, ένα χωριό µεταξύ Γευγελή και ∆οράνη που ανή-κει σήµερα στην ΠΓ∆Μ.

2 «Μη Κυβερνητική Οργάνωση» όπω θα λέγαµε σήµερα η οποία είχε ιδρυθεί στη Νέα Υόρκη από το 1843 µε σκοπό την εβρακή ενότητα, ασφάλεια, συνέ-χεια και συνοχή.

3 ∆ραστήριο µέλο τη Συνοµοσπονδία Αµερικανών Σιωνιστών και κατόπιν επί τιµή Γεν. Γραµµατέα τη Συνοµοσπονδία. 4 Αµερικανοαρµένιου δικηγόρου που αφιέρωσε τη ζωή στην υπόθεση τη ανε-ξάρτητη Αρµενία. 5 Συγγραφέα του βιβλίου Η Ελλάδα και ο αναπόσβεστο Ελληνισµό, 1920.

Φανταστική απόδοση της καθαίρεσης των τοπικών αρχών μετά τη δολοφο-νία των προξένων.

Φανταστική απόδοση της εξέγερσης των μουσουλμάνων λόγω της αρπα-γής της εξισλαμισθείσας κόρης. Κάπως έτσι πρέπει να ήταν τα υπολείμμα-τα των τειχών του Φραγκομαχαλά.