FIRST FINDINGS ABOUT THE MIGRATION OF THE THRACHO-PHRYGIAN PEOPLE FROM BALKANS TO ANATOLIA VIA...

65

ARKEOLOJ‹ VE SANAT | 142: OCAK-N‹SAN 2013

1997) Coarse ware/Barbar ve Buc-

kel/Yumrucuklu seramik olarak tan›nan

iki yeni seramik türü ortaya ç›kar. Ege

k›y›lar›nda ise ayn› anda Geç Hellas III-C

emirça¤›n bafllang›c› olarak kabul edilen M.Ö. 1200 y›lar›n-dan itibaren Kuzey Bat› Anadolu’da ilk kez Troia kaz›lar›n-da varl›¤› tespit edilen (Blegen 1933: 187-191, Koppenhöfer

serami¤i yo¤unlafl›r1. Coarse ware/ Bar-

bar ve Buckel/Yumrucuklu seramik sera-

mikler Balkan kökenli yeni halklar›n

Anadolu’ya göçünün arkeolojik kan›tla-

FIRST FINDINGS ABOUT THE MIGRATION OF THE THRACHO-PHRYGIAN PEOPLE FROMBALKANS TO ANATOLIA VIA BOSPORUS

AbstractOne of the most important material evidence of the movements and migrations of the sea and landpeople, beginning around 1200 BC, and taken as the cause of the collapse of the civilizations at theEastern part of the Mediterranean basin, is the ceramics believed to belong to these people. Whilethe Coarse Ware / Barbarian Ceramics and Buckel Ceramics define land people originating fromBalkans, Late Helladic III C ceramics relate to the so called “Sea People” coming mostly from Eageanworld and the Greece Mainland. In this paper, based on findings of the Barbarian Ceramics, themetal slag, tumuli, the cultic centers, and the other archaeological findings, it will be tried to bringnew evidences for and clarify the immigration of the Thracian/Phrygian peoples originating from thenorth of the Balkans into Anatolia from the Bosporus, which was a series of events completely dif-ferent than the “Sea People”s movements.

Key words: Barbar ceramic, Buckel Ceramic, Thracian, Phrygian, Migration.

ÖzetM.Ö. 1200’lerde bafllay›p k›sa sürede Do¤u Akdeniz’deki uygarl›klar›n çöküflüyle ilgili olaylar›n sebe-bi olarak kabul edilen Deniz ve Kara kavimlerinin göçlerinin en önemli belirtileri, bu halklara aitoldu¤u san›lan seramiklerdir. Coarse ware/BarbarSeramikler ile Buckel/Yumrucuklu seramiklerBalkan kökenli kara halklar›n› belirlerken, Geç Hellas III C seramikleri deniz halklar›na atfedilirler.Makalede, Deniz kavimlerinden tamamen farkl› ve daha çok kara ile iliflkili Kuzey Balkan kökenliTrak/Frig halk›na ait oldu¤u san›lan Barbar seramiklerle beraber rastlan›lan kült alanlar›, tümülüsler,maden cüruflar›, gibi arkeolojik verilerle Trak/ Friglerin ‹stanbul Bo¤az› üzerinden geçiflinin belirgin-leflmesi üzerinde durulmaktad›r.

Anahtar Kelimeler: Barbar seramik, Bukel Seramik, Traklar, Frigler, Göç.

Erken Demirça¤’da “‹stanbul Bo¤az›” ÜzerindenTrak/Frig Kavimlerinin Anadolu’ya Geçifline Ait ‹lk Bulgularfiengül Ayd›ngün – Haldun Ayd›ngünYrd. Doç. Dr., Kocaeli Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü.

[email protected] – M.A., Kocaeli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi,

Arkeoloji Bölümü. [email protected]

D

ERKEN DEM‹RÇA⁄’DA “‹STANBUL BO⁄AZI” ÜZER‹NDEN TRAK/FR‹G KAV‹MLER‹N‹N ANADOLU’YA GEÇ‹fi‹NE A‹T ‹LK BULGULAR | fi. Ayd›ngün – H. Ayd›ngün

66

r› olarak kabul edilirler. Bunlardan Co-arse Ware ya da Barbar serami¤i ad› ve-rilen el yap›m›, kaba görünümlü, koyurenkli, donuk siyah, kurflunimsi kahve-rengi taflç›k katk›l› hamurdan az piflmifl,açk›l› d›fl yüzey üzerinde parmak bask›l›flerit bantlar› bulunan serami¤in ana va-tan› Orta Tuna-Balkan bölgesidir. Par-mak bask›l› flerit bantl› Barbar serami-¤in en eski örnekleri, S›rbistan’da Star-cevo kültüründe M.Ö. 7. Bin sonu 6. Binbafllar›ndan itibaren boyal› kaplar, bar-botin bezemeli kaplar ile boyas›z incemallarla beraber görülmüfltür (Bailey2000:87). Orta Tuna bölgesinden itiba-ren Macaristan’dan bafllay›p Ukray-na’ya do¤ru h›zla yay›l›m gösterdi¤i be-lirlenen bu dikkat çekici homojen mo-tifli seramik (Price 2000:14) BalkanlardaBulgaristan’›n Karanovo I (Erken Neoli-tik) kültüründe Nova Zagora bölgesin-de (Nikolov 2003: 21-83. lev., 2-2, ,lev.,11-1) ve Romanya Cucuteni–Tripolyekültürünün A-B safhalar›nda (M.Ö.4100/4050-3650) (Bem 2007: 239, 241-242. pl., 255-263) tespit edilmifltir. Ayr›-ca Balkanlar’da Bulgaristan’›n Karano-vo I (Erken Neolitik) kültüründen itiba-ren Nova Zagora bölgesinde (Nikolov

2003: 21-83, lev., 2-2, lev.11-1) ve Ro-manya Cucuteni–Tripolye kültürününA-B safhalar›ndan (M.Ö. 4100-/4050-3650) itibaren üretildi¤i bilinen (Bem2007: 239, 241-242, pl.,255-263) Barbarserami¤i, ayn› bölgede Tunç ça¤lar› bo-yunca kullan›lmaya devam etmifltir.Rusya steplerinin bat› k›sm›nda Ukray-na’da Sabatinovka, Moldovya’da Nou-va, Romanya’da Coslogeni kültürlerineatfedilen yerleflmelerde, Bulgaristan’›nPsénicevo-Babada¤ bölgesinde Barbarserami¤i yayg›n olarak bulunmufltur(Koppenhöfer 2002: 679-704). Türki-ye’nin Balkanlarda kalan illerindenK›rklareli kent merkezinin hemen gü-neyinde yer alan Kanl›geçit’in ‹lk TunçÇa¤› I erken evresine tarihlenen KG 3Megaronlar öncesi yan›k evrede debenzer seramik parçalar› ele geçmifltir(Özdo¤an ve Parzinger 2012: 166-167,182). Daha çok kaba mutfak kapla-r› olarak kullan›lan bu mal grubu M.Ö.2000’li y›llarda da Karpatlar’dan (Kiss2011: 101-108), Balkanlara kadar pekçok yerleflmede üretilmeye devam et-mifltir. Türkiye’nin Bat› Anadolu’sundaM.Ö. 1200’lerden önce tan›nmayan buseramik Balkanlardan Anadolu’ya göç

Harita: Trak Göçle-rine ait Harita

67

eden halklar›n ilk kan›tlar›ndan birisiolarak kabul edilir.

Barbar serami¤in göç yoluyla geldi¤inedair görüfller, Troia kaz›lar›nda VIIa ta-bakas›ndan sonra kurulmufl VIIb1 taba-kas›nda ortaya ç›kar›lan kentin iç k›s-m›ndan sur duvar›na dayanm›fl temel veduvarlar›nda yatay ve dikey büyük taflplakalar yerlefltirilmifl küçük evlerde elegeçmelerinden kaynaklanm›flt›r (Ble-gen, 1958; Akurgal 1956: 43–51; Frenchve Rutter 1977:111–112, Pieniazek-Siko-ra-Hinila 2002). Troia I’den itibaren sü-regelen geleneksel megaron planl› mi-mariden çok uzak bir görünüm verenbu durum kentte VIIb1 tabakas›ndafarkl› bir kültürün varl›¤›na iflaret eder.Kulland›klar› kaba seramik yan›nda ale-lacele infla edilmifl küçük odal›, tafl pla-kal› evlerin varl›¤›, Troia’n›n M.Ö. 1180-1130 tarihlerine denk gelen VIIb1 taba-kas›nda bölgeye aniden yeni gelen isti-lac›lar› ya da göçmen yerleflimcileri gös-terir. Ancak, Troia’n›n yerel serami¤iolan çark yap›m› gri seramik bu süreçtekaybolmam›flt›r. Hem çark yap›m› gri se-ramik, hem de Barbar serami¤in ayn›tabakan›n ayn› evresinde beraber bu-lunmas› yerel halk ile göçmen halk›n bir

arada yaflad›¤› anlafl›l›r(Blegen 1958; Pi-eniazek-Sikora-Hinila 2002). Bu kan›tla-ra destek olacak en yeni veriler Çanak-kale Bo¤az›n›n Avrupa k›y›s›nda May-dos Kilisetepe’de 2010 y›l›nda bafllat›lanarkeolojik kaz›lardan gelmektedir.Göksel Sazc› baflkanl›¤›nda yürütülenkaz›larda ele geçmeye bafllayan Barbarserami¤inin Troia’daki gibi ayn› türdemimariyle beraber bulunmas› flafl›rt›c›olmay›p aksine beklenen bir geliflmedir(Sazc› 2012:13-20). Son y›llarda Barbarseramik, Bat› Anadolu’da Bademgedi¤iTepe (Meriç 2003: 53, 79-98.), Bozbu-run-Hydas2 (Benter 2010: 659–672)’ Ha-c›gebefl Tepe-Tatarderesi’nde (Ersoy veKoparal 2009:73-90) ele geçmifltir. Gor-dion3 (Sams 1994:20-32) bu serami¤inflimdilik son noktas›n› oluflturur.


Resim 1a-b: Elyap›m› parmakbask› bantl› Barbarseramik örnekleriÇatalca ‹nce¤iz’den

1a

1b


68

Koyu renkli el yap›m› perdahl›, parmakbask›l› aplike bantl› seramikler, Anado-lu’nun d›fl›nda daha güneyde K›br›sadas›nda ele geçmektedir. Kition, HalaSultan Tekke, Enkomi ve Maa-Palaeo-kastro, Pyla-Kokkinokremos yerleflmele-rinde M.Ö. 12. yüzy›l›n ilk yar›s›nda göz-lemlenen bu tipteki seramikler yenihalklar›n K›br›s’a gelifli olarak tan›mlan-maktad›r (Karageorghis 2002: 75 fig.142, 79 fig. 153; Pilides-Boileau, 2001:113-123; Rahmstorf 2011: 330, fig. 6,315-330).

Yaz›m›z›n bafl›nda söz edilen Balkan kö-kenli göçmen seramiklerinden Buckelseramik ise ilk dönem Balkan göçününhemen ard›ndan gelen ikinci bir dalga-n›n kan›t›d›r. Buckel seramik, Türkçede

“yumrulu kaplar”, ‹ngilizce’de “knob-bed ware”, Frans›zca’da ise“céramiqueà mamelons” olarak ifade edilmektedir.Yumrucuklu serami¤in varl›¤› yine ilkkez Troia’n›n Blegen dönemi kaz›lar›ylabelgelenmifltir. VII.b1 den hemen k›sabir süre sonra 1140-30 ile 950 y›llar› ara-s›na tarihlenen VIIb2 evresinde tespitedilen Yumrucuklu seramik Barbar se-rami¤ine göre daha özenli bir kap türü-dür. Yumrucuklu seramik olarak tan›-nan bu tip yüzeyi iyi açk›l›, siyah renkli,üzeri ç›k›nt›l› ve kabartmalar›n yan› s›raoluk ve çizi bezemelerle süslü S profilliçömleklerdir. Çeflitli formlarda üretilenkaplar ve vazolarde bir bezeme unsu-ru olarak karfl›m›za ç›kan yumrular ge-nelde kaplar›n kar›n ve omuzlar›nda yeralmaktad›rlar. Bunlar›n say›lar› üç, dörtveya daha fazlad›r yumru ya içleri boflolarak ya da masif olarak yap›lm›fllard›r.‹çleri bofl olan yumrular kab›n iç yüze-yinden d›fla do¤ru bast›r›lmak suretiyleelde edilmifllerdir. Masif olan örnekler-de ise yumru kab›n d›fl yüzeyine sonra-dan yap›flt›r›lm›flt›r. Bu tür bezemelikaplara çeflitli ça¤larda ve de¤iflik böl-gelerde rastlanmaktad›r. Yumrulu kap-lar gerek form gerekse bezemeden do-lay› hem zamansal hem de bölgeselfarklar göstermektedirler4.

Troia’da Yumrucuklu serami¤in görül-dü¤ü VIIb2 evresinde mimaride bir ön-ceki evrede görülen duvara dikine ya databana yerlefltirilmifl tafl plakalar orta-dan kalkm›flt›r. Ancak mimari biraz da-ha geliflmesine ra¤men Balkan özelli¤i-ni devam ettirmektedir. Barbar ve Yum-rucuklu olarak Troia’n›n ayn› tabakas›-n›n k›sa aral›kla birbiri ard›na yerleflil-mifl iki evresinde görülen her iki sera-mik grubunun da vatanlar› Orta Avru-pa-Balkan bölgesidir. Bu seramiklerinM.Ö. 4100 lerden bafllayarak Tunç Ça¤-lar› boyunca Kuzey Yunanistan ve ada-lar, Bulgaristan, Romanya (Hüry›lmaz1990: 222–246), Makedonya (Romiopo-ulou 1971: 353–361. pl., 58–61) ve hattaH›rvatistan’a kadar da¤›l›m gösterenyay›l›m alan› oldu¤u görülür (Karavan›ç

Resim 2a-b: Kaz›masprial dekorasyonlusunak parçalar›

Resim 3: Küçükçek-mece Göl Havzas›n-dan Barbar SeramikÖrnekleri.

2a

2b

69

2007: 43). Ülkemizde Troia ka-z›lar› d›fl›nda, Tekirda¤–Me-nekfleçata¤› (Özdo¤an 2004:421–434), Edirne-Tafll›cabay›r(Özdo¤an 1997: 329–360),K›rklareli-Afla¤›p›nar (Karul-Eres vd., 2005), Bal›kesir-Daski-leion (Polat 2002: 63–183), An-kara-Gordion (Sams 1994: 20-32), Edirne-Lalapafla Vaysal(Hüry›lmaz 1990), Bal›kesir-Av-fla Adas› (Özdo¤an 1987: 5–39), Manisa-Topkale (Do¤an2007: 86), Antakya-Tel El Cü-deyde (Akurgal 1955: 113) gibiyerlerde Yumrucuklu serami-¤in örnekleri bulunmufltur.Akurgal, Yumrucuklu serami-¤in Trakya ve Anadolu’dakivarl›¤›n›n çizdi¤i yay›l›m hatt›-na ve buralardaki y›k›m izleri-ne bakarak, M.Ö 1200’lerde buserami¤i kullananlar›n Balkan-lardan hareket eden istilac›göçmen halklar› olduklar›n› veÇanakkale Bo¤az› üzerindenBat› Anadolu’ya Troia, Daski-leion ve Manisa’ya oradan dadaha içlere Hattufla ve Gordionve güneyde Amik ovas›na ka-dar uzand›¤›n› önermektedir(Akurgal 1956: 43–51).

Son y›llarda Çanakkale Bo¤az›-n›n Avrupa k›y›lar›nda yürütü-len Maydos Kilisetepe höyü¤ükaz›lar›nda Barbar seramik elegeçmifl olmas›na ra¤men he-nüz Yumrucuklu seramik elegeçmemifltir. Barbar serami¤i,Çanakkale Bo¤az›n›n Asya ya-kas›nda Troia’da önceden tes-pit edilen ilk göç hareketinido¤rulayan veriler sunmakta-d›r. Yumrucuklu seramik isebölgeye k›sa bir zaman sonragelen ikinci kuflak halklar›nAnadolu’ya geçiflinin kan›t› ola-rak görülür. Yumrucuklu sera-mi¤in Trakya’da ele geçti¤iEdirne Tafll›cabay›r ve Lalapafla


Resim 4a-b-c-d:Büyüksinekli’den100 kadar kayaoyuklar›.

4a

4b

4d

4c


70

Vaysal, K›rklareli Afla¤›p›nar, Tekirda¤Menekfleçata¤›, Bal›kesir Avfla adas›, Ba-l›kesir Daskileion, Manisa Topkale gibiyerler dikkate al›nd›¤›nda bu serami¤ikullananlar›n Trakya’n›n kuzeyindenTekirda¤’a do¤ru ilerleyerek, Tekir-da¤’dan sonra deniz yoluyla Bal›kesir’eba¤l› adalar üzerinden Mysia bölgesinegeçtikleri söylenebilir. Heredot tarihin-de yazd›¤›na göre, Makedonyal›lar›nkomflular› olan ve Güneydo¤u Avru-pa’da yaflad›klar› s›rada Byrgler ya daBrigler ad›n› tafl›yan Frigler, Bo¤azlaryoluyla Anadolu’ya göç etmifllerdir (He-rodotus 7.73). Strabon da Geographi-ca’s›nda benzer bir aç›klama yapm›flt›r(Strabon XIII, 586). Antik ça¤ yazarlar›n-dan Homeros Troia savafl› s›ras›nda Hel-lespontos’un (Çanakkale bo¤az› çevresi-

nin) Traklar (Homeros II, II 845), Sanga-rios (Sakarya nehri çevresi) k›y›lar›n›n iseFriglerce iskân edildi¤ini yazm›flt›r (Ho-meros II.II 683, III 184).

fiimdiye kadar ülkemizin Trakya kesi-minde yap›lan çal›flmalarda ortaya ko-nulan verilerle Balkan halklar›na aitgöçlerin bir hatt›n›n K›rlareli-Edirne Ge-libolu’yu takip ederek Çanakkale Bo¤a-z› üzerinden, ikinci hatt›n ise K›rklarae-li- Tekirda¤ ve daha sonra deniz yoluylaMarmara ve Avfla adas›n› takip ederekantik ça¤da Mysia olarak tan›nan Bal›-kesir bölgesine ulaflt›¤› söylenebilmek-tedir (Harita-1). ‹kinci hat Yumrucukluseramik kullanan ve Barbar seramikligruptan k›sa bir süre sonra bölgeye gel-mifl göçmenlerin kulland›¤› yeni bir hatolmal›d›r.

Resim 5a-b-c: Çatal-ca Da¤yenice Aç›kHava Kült Alan›.

5b5a

5c

71


Bu kan›tlar›n yan›nda, Silivri ilçesininkuzeyinde K›rklareli yak›nlar›nda or-manl›k da¤ köyü Danamand›ra’da tes-pit edilen tepesi basamakl› biçimde pra-midal oyulmufl kaya suna¤› (Ayd›ngün2009: 424) ile Büyüksinekli köyünderastlan›lan bir kaya yamac›na aç›lm›fldev boyutlu pithoslara benzeyen kuyu-lar ya da kaya oyuklar› ilginçtir. Araziüzerinde belli bir plana göre tasarlan-mam›fl 100 den fazla kaya oyu¤ununhangi amaçla yap›ld›¤› bilinmemektedir(res., 4a-b-c). ‹çlerinde bir temizlik çal›fl-mas› yap›ld›¤› takdirde kullan›m amaç-lar› daha belirginleflecek olan bu oyuk-lar›n benzerleri, Balkanlarda mevcut-tur. Anadolu’da ise Frig Vadisinde veOrta Anadolu’da Kayseri civar›nda tes-pit edilmifltir. Balkanlar’dakilerin kültamaçl› ölüm ile iliflkileri bilinmektedir(Fol 1998: 19-27) Eskiflehir Afyon bölge-sinde Frigya’n›n Da¤l›k bölgelerindearaflt›rmalar yapan Taciser Tüfekçi Si-vas’da benzer kaya oyuklar›n›n Frig dö-nemi ve sonras›nda kullan›lan flarap de-posu ve üzüm presleri olabilece¤iniönermektedir (Tüfekçi-Sivas 2007: 77-92). Orta Anadolu’da Kayseri yak›nla-r›nda Fraktin ve Emirufla¤› civar›ndakibenzer örnekler ise Semih Güneri tara-f›ndan Hitit ‹mparatorluk Ça¤›na tarih-

Resim 6: Kült alan›yak›n›ndaki üç ba-samakl› kaya altar›.

“‹stanbul Tarih Öncesi Ça¤lar Araflt›r-malar›” kapsam›nda 2011 y›l›nda ‹stan-bul ili Çatalca ilçesi s›n›rlar›nda ‹nce¤izMa¤aralar› çevresinde ve Da¤yenice kö-yü yak›nlar›nda bol miktarda “Barbarseramik” olarak tan›mlanan kaba el ya-p›m›, taflç›k katk›l›, koyu renkli, üzeriparmak bask›l› flerit bantlardan oluflanparçalar (res. 1a-b) ile üzerinde spiralkaz›ma motiflerin bulundu¤u rölyefliplakalar ve piflmifl topraktan küçük bo-yutlu sunak masas› parçalar›na rastlan›l-m›flt›r (res., 2a-b). Ayr›ca, ‹stanbul Kü-çükçekmece Göl Havzas›n›n Avc›lar Fi-rüzköy Mevkiinde de benzer parçalarbulunmufltur (res., 3). Bunun yan›nda A.Çal›k Ross baflkanl›¤›nda yürütülen Ko-caeli ili ve Çevresi Yüzey Araflt›rmalar›n-da da Dilovas› mevkiinde Barbar sera-mi¤i parçalar›na rastlan›lm›flt›r.5 Mar-maray projesi kapsam›nda yürütülenkaz›larda Barbar ya da Yumrucuklu se-ramikler ele geçmemifl olmas›na ra¤-men, ‹stanbul Arkeoloji MüzelerininSultanahmet Eskicezaevi Bölgesi kaz›çal›flmalar›nda ele geçen Balkan köken-li halklardan Friglere ait bir fibulay›(Denker, ve di¤erleri 2007: 145) da bugöç hareketinin bir sonraki dalgas› içe-risinde de¤erlendirebiliriz.


72

lendirilip Kültamaçl› kullan›l-d›klar›ndan sözetmektedir (Gü-neri 2010: 347-388). Sinekli’de-ki kaya yamac›oyuklar› ya dakuyular›, kültamaçl› olabilece-¤i gibi, nemli biryap›ya sahip ol-d u k l a r › n d a nhayvanc›l›¤a da-yal› pastoral ya-flam›n peynircilikgibi üretimlerinedair depo birim-leri ya da üzümgibi sulu meyve-lerin depolan›p,fl›ra, meyve suyuve flarap gibi iç-kiler için kulla-n›lm›fl da mekan-lar da olabilirler.Pithos biçimli ka-ya oyuklar› kireç-li kaya yap›s›n-dan dolay› s›v›la-r› dinlendirmeyeve tortular›ndanar›nd›rmaya ol-dukça uygundur.Büyüksinekli kö-yünde peynirci-lik ve manda sü-tünden süt ürün-leri hala üretil-mektedir, yerelhalk bölgedeRumlar döne-minde geçmiflteyo¤un bir üzümüretiminin yap›l-d›¤›n› belirtmek-tedir. Ancak gü-nümüz köylüsübu kaya oyukla-r›n› hiçbir zaman

Resim 7b: Çatalca‹nce¤iz Kült Ma¤a-ras›na inifl.

Resim 7c: Çatalca ‹nce¤iz Kült Ma¤a-ras› içinde Aspeg ta-raf›ndan inceleme.

Resim 7a: ÇatalcaKült ma¤aras› girifli.

73


kullanmad›klar›n› çok eskiden beri bun-lar›n burada durduklar›n› ve ne için ya-p›ld›klar› hakk›nda hiçbir fikirleri olma-d›klar›n› belirtmektedir.

Çatalca’n›n Ist›ranca yak›n›ndaki Da¤-yenice köyünün da¤l›k mevkiinde tespitedilen bir baflka aç›k hava kült alan› daTrak/Frig yap›sal özelli¤i tafl›maktad›r.Bulgaristan’›n Do¤u Rodop bölümündeVodenicharsko köyündeki Trak/Frigaç›k hava kült kaya mekanlar› ile olduk-ça benzeyen (Fol 1998: 19-27) kült ala-n›n›n, Romanya’da da benzerleri bulun-maktad›r Kült alan›, kuzey ve do¤u yön-de dörtgen biçimde çift fasadl› oyul-duktan sonra, düzgün yontularak flekil-lendirilmifltir (res.,5-6). Fasadlar›n yüze-yinde metal keski izleri mevcuttur. Ka-yal›¤›n do¤u yönüne oyulmufl fasad›n›nkuzey köflesine do¤ru dikdörtgen kap›biçiminde kör bir nifl bulunmaktad›r.Kaçak kaz›larca bu kap› nifli sonradaniçeri do¤ru kaz›larak bozulmufltur.Trak/Frig dönemi ana tanr›ças› MatarKubileya (Kibele’ye) adand›¤› san›lanmekanda kapal› kaya kap› niflinin varl›-¤› önemlidir. Da¤larda ve kayal›klardaoturan tanr›n›n bu kap›dan ç›karak on-

Resim 8: Çatalca ‹nce¤iz Kült Ma¤a-ras› çizimi.

lara görünece¤i inanc›yla yap›ld›¤› bili-nen kör ya da kapal› kap› nifli uygula-mas› Türkiye Trakya’s› ve Avrupa’n›n endo¤u noktas›nda böylesi bir alan ilk kezgörülmektedir.

Taban› düzlefltirilmifl kült alan›n›n altk›sm›nda yine oyularak oluflturulmufl ikiküçük hücre biçimli odan›n varl›¤› belir-gindir. Odalar›n küçüklü¤ü bunlar›nmezar odalar› olarak tasarland›¤›n› dü-flündürür. Kült alan›n›n yak›nlar›nda üçbasamakl› genifl bir merdiven oyuntusumevcuttur. Merdivenli k›s›m afla¤›daakan bir suya do¤ru teraslar halinde in-mektedir. Ayr›ca s›v› kanallar› da aç›l-m›flt›r. Da¤yenice kült alan›n›n, M.Ö. 1.binde Anadolu’da Frigler ve Urartular-da6 yayg›n olarak bafl tanr›/tanr›ça içinyap›ld›¤› bilinen benzer tap›nma yerle-rinin en erken örneklerinden birisininoldu¤u kan›s›nday›z.

‹stanbul’un Demirça¤lar›na tarihlenebi-len bir baflka “Kült kuyusu” yine Çatal-ca ilçesinin ‹nce¤iz ma¤aralar›n›n üstkesiminde Maltepe mevkiinde karfl›m›-za ç›km›flt›r. Jeolojik olarak Çatalca For-masyonu olarak bilinen Eosen yafll› ki-reçtafl› (Akartuna 1953: 88) ana kaya ta-


74

ban›n›n afla¤› do¤ru oyulmas›yla yarat›-lan çukurun a¤›z k›sm› 2X2 metrelik ka-re biçimlidir. Giriflten afla¤›ya do¤rudört yönde genifl aç› çizerek üstü kesikpramidal biçimli bir çukur yarat›lm›flt›r.Benzerini yine Bulgaristan’da gördü¤ü-müz (Fol 1998:19-27) prizmal çukur(res.,7-8, çiz.1) yaklafl›k 7 metre derinlik-tedir. Prizmal çukurun içinde 3 metreyibulan yo¤un bir toprak tabakas› vard›r.Ekibimizin Ma¤ara araflt›rma Grubu AS-PEG taraf›ndan inilerek incelenen priz-mal mekan›n taban›ndaki toprak yü-zünden baflka bir bölmesinin olup ol-mad›¤› anlafl›lamam›flt›r. Kaçak kaz›c›lartaraf›ndan da¤›t›lan toprak tabakas›içerisinden ve d›fl›ndan toplanan malze-meler aras›nda Barbar seramik olaraktan›nan el yap›m›, parmak bask›l› bant-l› seramikler ile Troia’dan iyi tan›nan veson y›llarda “Anadolu Gri Serami¤i” 7

olarak kullan›lan ve Kuzey Bat› Anado-lu’nun M.Ö. 3 binden itibaren uzun birzaman diliminde kullan›ld›¤› kabul edi-len, gri seramiklerle bir arada ele geç-mifltir. Gri seramiklere ait parçalar ge-nellikle uzun kulplar ve gövde parçala-r›d›r. Bir adet çok iyi astarl› oldukça par-lak parça ise Gri Minyas Serami¤ini an-

d›rmaktad›r. Adak çukurundaki toprakiçinde bol miktarda yanm›fl hayvan (ko-yun, keçi, köpek ve at) ve az say›da dayanm›fl insan kemi¤i vard›r. Bu verilerBarbar serami¤i kullanan halk›n kre-masyon yaparak, prizmal oyulmufl çu-kurun üzerinde kült ve kurban törenle-rini gerçeklefltirdikten çukura adak ola-rak hayvan kemikleri ile k›r›lm›fl kap ka-çaklar›n› b›rakt›klar› konusunda bir ön-görü sa¤lar. Prizmal çukurun çevresindedemir cüruflar›n›n ve cevherlerinin deç›kmas› bu halk›n demir ifllemeyi bildik-lerini ve demirden aletler yapabildikle-rini gösterir (res. 9). Çatalca ‹nce¤iz ya-k›nlar›nda Çak›l köyünün da¤ yamac›n-da eskiden kullan›ld›¤› tahmin edilenküçük bir demir madeni taraf›m›zdantespit edilmifltir Yine ayn› bölgede Me-galitik an›tsal tafl bloklar›n da¤›lm›fl bi-çimleriyle de karfl›lafl›lm›flt›r (res., 10).

‹stanbul çevresinde 2009 ve 2012 y›lla-r›nda gerçeklefltirdi¤imiz ‹stanbul TarihÖncesi Yüzey araflt›rmalar›nda rastlan›-lan kültsel kaya oymalar›, el yap›m› par-mak bant bask›l› seramikler, piflmifl top-raktan küçük altar parçalar›, kabartma-l› dekoratif piflmifl toprak plakalar, de-mir iflçili¤ine ait izler Trak/Frig halklar›-n›n bölgede Erken Demirça¤’daki varl›-¤›na iflaret etmektedir. Bu veriler antikyazarlar›n belirtti¤i yönde Kuzey Bat›Anadolu’da Çanakkale Bo¤az› ve Mar-mara’n›n güney k›y›lar›na Mysia’ya Bal-kan halklar›n›n ulafl›m›n› gösteren biridaha önce, di¤eri sonra kullan›ld›¤› sa-n›lan iki geçifl hatt› yan›nda, üçüncü veen eski hatlar›ndan birisini de ortayakoymaktad›r (Bkz. Harita 1). Üçüncü ge-çifl hatt›n›n ilk dönem göçmenlerin kul-land›¤› Barbar seramikli halklar›n yoluoldu¤unu ve flimdilik K›rklareli’nin ku-zeyinden afla¤›ya do¤ru Ist›ranca da¤la-r›n› aflarak, Çatalca, Küçükçekmece, Sul-tanahmet-Tarihi yar›mada ve ‹stanbulBo¤az› üzerinden deniz yoluyla Anado-lu k›y›lar›na geçti¤ini hatta Kocaeli’nekadar ulaflt›¤›n› söyleyebiliriz. Bu yolantik ça¤lar boyunca Byzantion ile Bul-garistan Burgaz’› ba¤layan ara yol ola-

Resim 9a-b: DemirCuruflar›.

9a

9b

75


rak daha sonra da kullan›lm›flt›r. Söz ko-nusu yol Pudizo (Kofçaz), Bizye (Vize),Utsurgas (P›narhisar), Cenofrurio (B.Si-nekli), Astatuas (görüflümüze göre Da-manand›ra olabilir), Çatalca, Melantia-da (Yar›mburgaz) üzerinden Byzanti-on’a (‹stanbul) varan yoldur (Y›ld›r›m2008: 90). Bo¤az’› geçtikten sonra yolundevam ederek Kocaeli ve hemen sonra-s›nda ise antik yazarlar›n gibi söz etti¤iantik Sangarios (Sakarya) bölgesine va-r›lmaktad›r. Sakarya ve çevresinde yeni-den yap›lacak arkeolojik çal›flmalarlaBarbar serami¤ine ve de di¤er arkeolo-jik belgelere rastlan›lmas› oldukça olas›görülmektedir. Frigler Sakarya nehrinitakip ederek daha sonra baflkentleri

olacak Gordion’a kadar ilerleyerekM.Ö. 1100 y›llar› içinde bölgeye yerlefl-mifl olmal›d›rlar.

‹stanbul’un Trakya kesiminin Silivri’ninkuzeyindeki Danamand›ra, Çatalca veKüçükçekmece Göl Havzas›n›n Avc›larFiruzköy bölgesinde rastlan›lan arke-olojik veriler, Balkanlar üzerinden Ana-dolu’ya M.Ö. 1200’lerden itibaren bafl-layan ve k›sa aral›klarla dalgalar halin-de devam eden, en erken göçlerindenbirisinin “beklenildi¤i üzere”, ‹stanbulBo¤az› üzerinden de gerçekleflti¤inibelgeleyen ilk arkeolojik maddi kültürkan›tlar› olmalar› aç›s›ndan önem ka-zanmaktad›r.

Resim 10: Çatalca‹nce¤iz’den da¤›t›l-m›fl durumda Me-galitik an›t.

NOTLAR

1. Bozburun-Hydas’da ilk yerleflme Geç Tunç Ça¤› sonras›na tarihlenmektedir. Dolay›s›yla buyerleflmenin halklar›n›n deniz kavimleri gibi yeni göçerler oldu¤u düflünülmektedir (Benter2010: 659–672).


76

2. Gordion kaz›lar›nda hem Barbar hem de Yumrucuklu seramikler ele geçmifltir. Sams 1994:20-32.

3. Yumrucuklu Seramik konusunda en detayl› çal›flma Halime Hüry›lmaz taraf›ndan yap›landoktora çal›flmas›yla gerçekleflmifltir (Hüry›lmaz 1990).

4. Prof. Dr. Ayfle Çal›k Ross ile bireysel görüflme. Malzemesini gösterdi¤i için kendilerine te-flekkür ederiz.

5. Ayn› yüzy›larda Anadolu’nun bat›s› ve do¤usunda yaflayan iki farkl› toplum olan Friglerile Urartular benzer biçimde kült yerleri infla etmifllerdir. Kaya fasatlar›n›n düzeltilerek kap›biçiminde oyulmas›n›n nedeni olarak da¤larda ve kayal›klarda oturan bafl tanr›n›n buradanç›karak onlara görünece¤i inanc›yla yap›ld›¤›, Urartu kaya kap›lar›ndaki yaz›tlardan bilin-mektedir (Belli 2000: 386).

6. Gri serami¤in adland›r›lmas› ve kökeni konusunda tart›flmalar devam etmektedir. Gri se-ramiklerin en erken örnekleri Beycesultan’da ETÇ I de görülür. Gri seramik ETÇ II den itiba-ren yo¤unlafl›r M.Ö. II. Binden itiabren çark yap›m› olarak üretimi devam eder. Troas bölge-si baflta olmak üzere artar. ‹lk zanlarda Yunanistan kökenli Gri Minyas olarak tan›mlan›rkendaha sonralar› Troia’dakilerin Yunan seramiklerinden etkilenilen yerli üretim olduklar› ka-bul edilmifltir (Akyurt 2008: 9-22).

7. M.Ö. 1200 ler den itibaren baflta Kuzey Bat› Anadolu olmak üzere Ege k›y›lar› ve Akdenizk›y›lar›nda Coarse ware-Barbar seramik, Buckel–Yumrucuklu seramik ve Geç Helladik II-I C olarak tan›nan yeni seramiklerin ortaya ç›kmas› yerel olmayan yeni halklar›n Anadolu’yave Akdeniz’e do¤ru ilerlemelerini gösteren kan›tlar olarak kabul edilirler. Buckel ve Barbarseramikleri Balkan kökenli seramiklerdir. Bat› Anadolu’da parmak bask›l› bantl› Barbar se-ramik ilk kez Troia kaz›lar›nda fark edilmifltir. Geç Hellas III C serami¤i ise Yunan Ana Kara-s› ile Ege adalar› kaynakl› olup deniz kavimlerine atfedilir. Söz konusu üç grup seramik ba-zen ayn› bölgede birlikte bulunurlarken bazen de farkl› bir hat çizmektedir. Makalede ko-numuzun içeri¤i gere¤i Trakya üzerinden gelen halklara ait Barbar seramikler üzerindea¤›rl›kl› olarak durulmufltur.

KAYNAKÇA

Akartuna, Mehmet 1953, Çatalca-Karacaköy Bölgesinin Jeolojisi: ‹stanbul Üniversitesi FenFakültesi Monografileri, 13, ‹stanbul.

Akurgal, Ekrem 1956, “Kyzikos ve Ergili Araflt›rmalar›, ‹onYay›l›fl›n›n Tarihi Hakk›nda”, Ana-dolu-Anatolia,, 1, 1956, 43 – 51.

Akurgal, Ekrem 1955, Phrygische Kunst, Ankara, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Co¤rafyaFakültesi Yay›nlar›,

Akyurt, Ayflegül 2008, “Bat› Anadolu’da Gri Serami¤in Kökeni ve Geliflimi” Bat› Anadolu veDo¤u Akdeniz Geç Tunç Ça¤› Kültürleri Üzerine Yeni Araflt›rmalar, ed. A.Erkanal-Öktü, S.Günel ve U. Deniz, Hacettepe Üniversitesi Yay›n›, Ankara, 9-22.

Ayd›ngün, fiengül 2009, “‹stanbul ili 2007 y›l› Tarih Öncesi Ça¤lar Yüzey Araflt›rmas› Sonuç-lar›” 26. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s›, 411-426.

Bailey, W. Douglas 2000, Balkan Prehistory: Exclusion, Incorporation and Identity, Routled-ge, London.

Belli, Oktay 2000, “Van Bölgesinde Urartu Krall›¤›na Ait Çivi Yaz›l› An›tsal Kaya Kap›lar›”Türkiye Arkeolojisi ve ‹stanbul Üniversitesi, Ankara, ‹stanbul Üniversitesi Yay›nlar›.

Benter, Mathias 2010, “Hydas Bozburun Yar›madas›’nda Müstahkem bir yerleflim yeri”, Bel-leten, 271, 659 – 672, Ankara, Türk Tarih Kurumu.

Bem Catalin 2007, Traian Dealul Fântânilor. Fenomenul Cucuteni A-B, Monografii V, Muze-ul National de Istorie a României, Bucureflti.

Blegen, Carl 1933, “Excavations at Troy 1932,” Archäologischer Anzeiger XLVIII, 187-191.

77


Blegen C. W.-C. G.Boulter- J. L. Caskey- M. Rawson 1958, Troy. Excavations Conducted bythe Universityof Cincinati 1932 – 1938, vol. IV. Settlements VIIa, VIIb and VIII, Princeton,1958.

Denker, A. – G. Ya¤c› – A. B. Akay, 2007, “Sultanahmet Eskicezaevi Büyüksaray Kaz›s›” Gü-n›fl›¤›nda ‹stanbul’un 8000 y›l›, Marmaray, Metro, Sultanahmet Kaz›lar›, Vehbi Koç yay›nla-r›, 126-163.

Do¤an, M. Umut 2007, “Manisa ‹l Merkezinde Keflfedilen Polygonal Duvarlar›n Sipylos Mag-nesias›’n›n Erken Dönemi ‹le ‹liflkisi”, Türk Arkeoloji Dergisi, 7, 79 – 90.

Ersoy, Y. – Koparal, E. 2009, “Urla ve Seferihisar ‹lçeleri Yüzey Araflt›rmas› 2007 Y›l› Çal›flma-lar›”, 26. Araflt›rma Sonuçlar› Toplant›s› 3. cilt, 73-90.

French, E. – J. B. Rutter 1977, “The Handmade Burnished Ware of Late Helladic III C Period:Its Modern Historical Context, American Journal of Archaeology, 81, 111 – 112.

Fol, Valeria 1998, “Megaliths in Thrace and Phrygia” Thracians and Phyrgians: Problem ofParallelism Ed. By. N. Tuna, Z. Aktüre ve M. Lynch, Ankara,19-27.

Gates, Mary Henrietta 2010, “Potters and Consumers in Cilicia and the Amuq during the'Age of Transformations' 13th-10th centuries B.C”, F. Venturi ed.,, Societies in Transition.Evolutionary Processes in the Northern Levant between Late Bronze Age II and Early IronAge. Papers Presented on the Occasion of the 20th Anniversary of the New Excavations inTell Afis, Bologna, 15th November 2007. Studi e testi orientali 9, Serie Archeologica 2 Bo-logna, 65-81.

Güneri, Semih 2010, “Kayseri’de Hitit ‹mparatorluk Ça¤›na Ait Yeni Arkeolojik Keflifler” VI-I. Hititoloji Kongresi Bildirileri”, Ankara, 347-388.

Gür, Bar›fl 2012, Tunç Ça¤›n› Sona Erdiren Halklar Deniz Kavimleri, ‹stanbul.

Homeros 2005, ‹l.yada, Çev: Azra Erhat – A.Kadir, ‹stanbul .

Herodotos 2002, Herodot Tarihi, Çev: Müntekim Ökmen, ‹stanbul,Türkiye Bankas› KültürYay›nlar›.

Hüry›lmaz, Halime 1990, Troya VIIb2 Tabakalar›nda Ele Geçen Buckelkeramik ve Güneydo-¤u Avrupa ‹le Olan ‹liflkisi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yay›nlanmam›fl doktoratezi, ‹zmir.

Karul, N. – Z. Eres – M. Özdo¤an – H. Parzinger 2003, Afla¤› P›nar Vol I, Archäologie in Eu-rasiens 15, Studien im Thrakien-Marmara raum Band 1, Verlag Phillip von Zabern, Mainz.

Karageorghis, V., 2002, Early Cyprus: Crossroads of Mediterranean, Los Angeles, J.Paul GettyMuseum.

Karavan›ç S., 2007, “Middle to Late Bronze age ›n Northern Croat›a” Studien zur Mittel-undSpatbronzezeit am Rande der Südostalpen, Bonn, 2007, 37-49.

Viktória Kiss 2011, “Settlement of the Tumulus Culture at Ordacsehi Hungary,” Beiträge zurMittel-und Spätbronzezeit sowie zur Urnenfelderzeit am Rande der Südostalpen, Internaio-nale Archaologie Arbeitsgemeinschaft, Symposium, Tagung, Kongress, Band 15, 101-108.

Koppenhöfer Dietrich 1997, “Troia VII Versuch einer Zusammen-Schau Einschliesslich Der Er-gebnisse Des Jahres 1995” Studia Trioca, 7, 295-353.

––––––– 2002, “Buckelkeramikund Barbarische Ware in Troia: Anmerkungen zur Herkunft”Festschrift für Manfred Kormann Mauerschau Band 2, Remshalden-Grunbach, 679-704.

Meriç, Recep 2003. “Excavations at Bademgedi¤i Tepe Puranda, 1999-2002: A PreliminaryReport”. Istanbuler Mitteilungen 53, 79-98.

Özdo¤an, Asl› Erim 2004, “Tekirda¤ Menekfle Çata¤›, Do¤u Çatak Kaz›s›”, 25. Kaz› Sonuçla-r› Toplant›s› 2, 421 – 434.

Özdo¤an, Mehmet 1997, “Tarihöncesi Dönemde Trakya. Araflt›rma Projesinin 16. Y›l›ndaGenel Bir De¤erlendirme” Anadolu Araflt›rmalar›, XIV, 329–360.

Özdo¤an, Mehmet 1987, “A Late Bronz Age Burial Mound in Eastern Thrace”, Anatolica,XIV, 5 – 39.


78

Özdo¤an, M. – H. Parzinger, 2012, Die frühbronzezeitliche Siedlung von Kanl›geçit bei K›rk-lareli, Berlin.

Pilides, D. – Boileau, M. C. 2011, Revisiting the Handmade Burnished Ware of Cyprus: newanalytic results. On Cooking Pots, Drinking Cups, Loomweights And Ethnicity In Bronze AgeCyprus and Neighbouring Regions, An International Archaeological Symposiumheld in Ni-cosia, November 6th – 7th 2010, Edited by Vassos Karageorghis and Ouraina Kouka, Nicosi-a, 113-123.

Rahmstorf, L. 2011, “Handmade pots and crumbling loomweights: Barbarian elements inthe eastern Mediterranean in the last quarter of the 2nd millenium BC”. On Cooking Pots,Drinking Cups, Loomweights And Ethnicity In Bronze Age Cyprus and Neighbouring Regi-ons, An International Archaeological Symposiumheld in Nicosia, November 6th–7th 2010,(Edit) Vassos Karageorghis and Ouraina Kouka, Nicosia, 315-330.

Romiopoulou, K. 1971, “Some Pottery of the Early Iron Age from Western Macedonia”, TheAnnual of the British School at Athens, 353–361.

Pieniazek-Sikora Magda 2001, “Neue Angregungen zur Diskussion über die BeziehungenZwischen Troia und fem Nordwestpointischen Gebiet” Mauerschau. Festschrift für ManfredKorfmann, Remshalden-Grunbach,: 705-715.

Pieniazek-Sikora, M.-P. Hinila 2002, “Erken Demir Ça¤›n’da Troia (Troia VIIb1-3)” Troya Ef-sane ile Gerçek Aras› Bir Kente Yolculuk, ‹stanbul, Yap› Kredi Kültür Sanat Yay›nlar› 94-103.

Polat, Y. 2002, Daskyleion’da M.Ö. 8.–5. Yüzy›llar Aras›nda Gri Seramik, Ege Üniversitesi Sos-yal Bilimler Enstitüsü Yay›nlanmam›fl Doktora Tezi.

Price, T. Douglas (ed) 2000, Europe’s First Farmers, 2000, Cambride.

Sams, Kenneth Gilbert 1994,“The Early Phrygian Pottery”, The Gordion Excavations: 1950-1973, Philadelphia, 1994, 20-32.

Sazc› Göksel 2012, “Maydos Kilisetepe Höyü¤ü”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 140; 13- 20, ‹s-tanbul, Arkeoloji ve Sanat Yay›nlar›.

Strabon, Geographika (XII, XIII ve XIV), Çev: Adnan Pekman 1993, Antik Anadolu Co¤rafya-s› (Kitap XII, XIII ve XIV), ‹stanbul, Arkeoloji ve Sanat Yay›nlar›.

Tüfekçi Sivas, Taciser 2007, “Bat› Frigya’da Frig Yerleflimleri ve Kaya An›tlar›n›n Araflt›rma-s›”. Friglerin Gizemli Uygarl›¤›, ‹stanbul: 77-92. Yap› Kredi Kültür Sanat Yay›nc›l›k.

Vassil Nikolov 2003, “ The Neolithic and Chalcolithic Periods in Northern Thrace” TÜBA-AR6, 21-83.

Woudhuzien, F. C., 2006, The Ethnicity of Sea Peoples, Erasmus Universiteit Rotterdam, Dok-tora tezi.

Y›ld›r›m, fiahin 2011, Do¤u Trakya’da Mezar Tepelerini Ortaya Ç›k›fl› ve Geliflimi, Ankara Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi (2008).

Katk› belirtme ve teflekkür: Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, Kültür Varl›klar› Müzeler Genel Mü-dürlü¤ü’ne ve ‹stanbul Kültür ve Turizm Müdürü Prof. Dr. Ahmet Emre Bilgili’ye araflt›rma-lar›m›za sa¤lanan izin ve ruhsatlar için teflekkür ederiz.

Prof. Dr. Halime Hüry›lmaz, Prof. Dr. Mehmet Özdo¤an, Prof. Dr. Turan Efe, Prof. Dr. Gül-sün Umurtak, Prof. Dr. Tuba Ökse, Prof. Dr. Engin Beksaç, Doç. Dr. Rüstem Aslan, Doç. Dr.Nemci Karul, Doç. Dr. fievket Dönmez, Dr. Eylem Özdo¤an, Dr. Emre Güldo¤an yüzey arafl-t›rmam›zda buldu¤umuz seramiklerin yorumlanmas›na bilimsel katk›da bulunmufllard›r.Kendilerine teflekkür ederiz.

Araflt›rmalar›m›za 2009-2010 y›llar›nda Silivri Belediyesi Baflkanl›¤›’nca, 2011-2012 y›llar›ndaÇatalca Belediyesi Baflkanl›¤›’nca ve Çatalca Kaymakaml›¤›’nca ulafl›m, konaklama ve yiye-cek deste¤i sa¤lanm›flt›r. Silivri Beldiye Baflkan› sn. Özcan Ifl›klar’a, Çatalca Belediye Baflkan›Sn. Cem Kara ve Çatalca Kaymakam› Dr. Nevzat Tafldan’a desteklerinden ötürü teflekkürederiz. Araflt›rmalar›m›z s›ras›nda, Çatalca Kültür ve Turizm Derne¤i üyeleri, köy muhtarla-r›yla haberleflerek, ‹nce¤iz ve Da¤yenice köylerindeki alanlar› incelememizi sa¤lam›fllard›r.Muhtarlara ve dernek üyelerine teflekkür etmeyi borç biliriz.

FIRST FINDINGS ABOUT THE MIGRATION OF THE THRACHO-PHRYGIAN PEOPLE FROM BALKANS TO ANATOLIA VIA...

Documents

Transcript of FIRST FINDINGS ABOUT THE MIGRATION OF THE THRACHO-PHRYGIAN PEOPLE FROM BALKANS TO ANATOLIA VIA...