18

umjetnosti, pa i etnografije. Ovo mišljenje se može djelomično prihvatiti uz

konstataciju da je u cilju njihovog cjelovitog proučavanja stećke neophodno

posmatrati sa više aspekata. Tako će u ovom radu najviše pažnje biti poklonjeno

prezentiranju stavova koji su nastali u okviru historijske nauke, te njoj najbližih –

arheologije i historije umjetnosti.

Najčešća pitanja koja se postavljaju vezano za stećke su pitanje porijekla i

pripadnosti. Vrlo često se dešavalo da mišljenja nisu bila usaglašena, jer su autori

kretali sa različitih polazišta u svojim istraživanjima. Izučavanje porijekla i

pripadnosti stećaka često je povlačilo za sobom i pitanje konfesionalne slike

srednjovjekovne Bosne, što se ogleda u stavovima mnogih autora koji su se bavili

ovom problematikom, a koji su zastupali različita mišljenja.

DEJAN ZADRO

Društvo za proučavanje srednjovjekovne bosanske historije, Zagreb

FELIX VON LUSCHAN (1854–1924)

PRVI ZNANSTVENI ISTRAŽIVAČ

SREDNJOVJEKOVNIH NEKROPOLA I STEĆAKA U BOSNI

Felix von Luschan bio je dugo jedva poznat istraživač bosanskog

srednjovjekovlja tijekom 19. stoljeća. Na njegovu djelatnost u Bosni 1879–1880.

godine opširno je upozorila tek Marian Wenzel. Ona je iznijela tezu prema kojoj je

slučajno otkriće groba bosanskog kralja Tvrtka I. Kotromanića († 1391.) iskopanog

1909. godine u Arnautovićima kod Visokog bilo tobože zataškano austrougarskim

manipulacijama bosanskom poviješću. S istim je ciljem, domišljala se Wenzel

19

također, upravo Felix von Luschan jednim kasnijim tekstom iz 1924. godine

navodno pokušao odvratiti pozornost od tog groba lažiranjem dokaza o njemu u

nekropoli koju je još 1879. godine arheološki istražio u selu Ravna Trešnja kod

Tuzle.

Nasuprot tako izrazito negativnim ocjenama, na ovom mjestu htio bih

prezentirati potpuno drugačije rezultate vlastitih istraživanja o tom svestranom

znanstveniku čiji je rad zapravo predstavljao prvi ozbiljan doprinos proučavanju

bosanskih srednjovjekovnih nekropola i stećaka. Stoga ću nakon kratke biografije

Felixa von Luschana sa upućivanjem na relevantnu literaturu, iscrpno prikazati

njegove aktivnosti u Bosni i tekstove koje je o tome napisao. Ujedno želim pokazati

i to da je ga Wenzel na temelju cijelog niza nesporazuma i neozbiljnih domišljanja

sasvim neopravdano optužila za manipulacije s nalazima iz Ravne Trešnje i

Arnautovića. Sve to upućivalo bi na zaključak da je ona tu bila prvenstveno vođena

željom za senzacijama, a ne znanstveno korektnom utvrđivanju povijesnih činjenica.

DŽENAN DAUTOVIĆ

Društvo za proučavanje srednjovjekovne bosanske historije, Travnik

STEĆCI U NAUČNOM OPUSU VIDA VULETIĆA VUKASOVIĆA

Prva generacija istraživača srednjovjekovnih nadgrobnih spomenika –

stećaka, imala je pred sobom pravi pionirski poduhvat. Nakon višestoljetnog

izbivanja stećaka, ne samo iz naučno-kulturnog života, nego i iz svijesti običnog

naroda, nije postojalo nikakvo kritičko znanje na koje bi mogli postaviti vlastita

izučavanja ovih ostataka bosanskog srednjovjekovlja. Koliko god je to bio

Međunarodni naučni skup: Šefik Bešlagić i stećci Filozofski fakultet u Sarajevu petak-subota, 9-10. maja 2014. godine Raspored rada i sažeci izlaganja

Organizacioni odbor Dubravko Lovrenović

Esad Kurtović Emir O. Filipović

Međunarodni naučni skup Šefik Bešlagić i stećci

potpomognut je sredstvima Ministarstva kulture i sporta Kantona Sarajevo Grada Sarajeva

Društvo za proučavanje

srednjovjekovne bosanske historije -

Stanak

Međunarodni naučni skup “Šefik Bešlagić i stećci”

RASPORED RADA I SAŽECI IZLAGANJA

Filozofski fakultet u Sarajevu, Mali amfiteatar 9-10. maj 2014. godine

1

R A S P O R E D R A D A

Petak, 9. maj 2014. Filozofski fakultet u Sarajevu, Veliki amfiteatar

9.00 – 10.00

Svečano otvaranje

Međunarodnog naučnog skupa “Šefik Bešlagić i stećci”

Pozdravni govor dekana Filozofskog fakulteta u Sarajevu

Riječ organizatora

Uvodno izlaganje akademika DUBRAVKA LOVRENOVIĆA:

Pravci budućih istraživanja stećaka

MIRELA MULALIĆ-HANDAN – MIRZAH FOČO Serijska nominacija “Stećci, srednjovjekovni nadgrobni spomenici”

za upis na Listu svjetske baštine UNESCO Projekcija filma “Stećci – okamenjeni svjedoci vremena” autora Ferida Sokolovića

(produkcija U.K.N. ART-SEF Visoko)

Kraća pauza

2

10.15 – 11.45

Šefik Bešlagić: Lik i djelo

10.15 – 10.30 EDIN ŠAKOVIĆ Gračanička epizoda u životu Šefika Bešlagića (1931.-1935.) 10.30 – 10.45 IRMA SKENDER Djelatnost Šefika Bešlagića u Zavodu za zaštitu spomenika SR BiH 10.45 – 11.00 AMAR KARAPUŠ Suradnja Šefika Bešlagića i Marian Wenzel 11.00 – 11.15 ELDIN BALJEVIĆ Šefik Bešlagić – Kameni nišani XV i XVI vijeka u Bosni i Hercegovini 11.15 – 11.30 GORAN KOMAR Šefik Bešlagić nad ćiriličnim natpisima istočne Hercegovine

11.30 – 11.45

PAUZA

11.45 – 13.15

Historiografija o stećcima

11.45 – 12.00 NARCISA SEMIĆ Historiografija o stećcima (1878-1991)

3

12.00 – 12.15 DEJAN ZADRO Felix von Luschan (1854–1924) – Prvi znanstveni istraživač srednjovjekovnih nekropola i stećaka u Bosni 12.15 – 12.30 DŽENAN DAUTOVIĆ Stećci u naučnom opusu Vida Vuletića Vukasovića 12.30 – 12.45 ENES DEDIĆ “Naše starine” i stećci

12.45 – 13.00

DISKUSIJA

13.00 – 14.00

RUČAK

14.00 – 15.15

Kontekstualizacija stećaka

14.00 – 14.15 ESAD KURTOVIĆ Historijska kontekstualizacija stećaka 14.15 – 14.30 IVAN ALDUK Stećci u kontekstu srednjovjekovnih nadgrobnih spomenika: primjeri iz Vrgorca 14.30 – 14.45 NEDIM RABIĆ Prvi popis stećaka

4

14.45 – 15.00 HARIZ HALILOVIĆ Mramorna sjećanja: Stećci u zavičajnom kontekstu poslijeratnog Podrinja

15.00 – 15.15

PAUZA

15.15 – 16.30

Nove spoznaje o stećcima

15.15 – 15.30 RUSMIR DJEDOVIĆ – EDIN MUTAPČIĆ Novootkriveni stećci sjeveroistočne Bosne, sa kartografskim prikazom 15.30 – 15.45 MIDHAT SPAHIĆ – EKREM SAKIĆ Stećci na području Kikača i okoline (općina Kalesija) 15.45 – 16.00 BOJAN TURANJANIN Novootkriveno mramorje bančićke površi 16.00 – 16.15 DOMAGOJ PERKIĆ Stećci na području Dubrovačkog primorja – Nove spoznaje

16.15 – 16.30

DISKUSIJA

5

Subota, 10. maj 2014.

9.00 – 10.15

Ukrasni motivi na stećcima

9.00 – 9.15 EMA MAZRAK Iluminirani rukopisi srednjovjekovne Bosne – likovni poticaji i osobenost sačuvanog korpusa 9.15 – 9.30 EMIR O. FILIPOVIĆ Viteški motivi na stećcima 9.30 – 9.45 MIROSLAV PALAMETA Predstave kola na kasnosrednjovjekovnim nadgrobnim spomenicima 9.45 – 10.00 IRFAN TESKEREDŽIĆ Motiv lova na stećcima

10.00 – 10.15

PAUZA

10.15 – 11.15

Nekropole stećaka

10.15 – 10.30 ZIJAD HALILOVIĆ Nekropole sa stećcima i nišanima na lokalitetima Bor, Borjanice – Marevska kosa i

Crljanke, općina Foča

6

10.30 – 10.45 EDIN BUJAK Stećci Jajca i Zenice: novi rezultati proučavanja/evidentiranja nekropola stećaka 10.45 – 11.00 MARJAN DRMAČ Stećci sa područja srednjovjekovne župe Lepenice 11.00 – 11.15 DERVIŠ JASIKA Stećci općine Hadžići

11.15 – 11.30

PAUZA

11.30 – 13.00

Natpisi na stećcima

11.30 – 11.45 LEJLA NAKAŠ Pismo natpisa stećaka 11.45 – 12.00 AMIRA TURBIĆ-HADŽAGIĆ – BERNES ALJUKIĆ Staroslavenizmi i starobosnizmi bosansko-humskih natpisa od 12. do 15. stoljeća 12.00 – 12.15 ARANĐEL SMILJANIĆ Ispravke i dopune u datiranju tri natpisa na stećcima iz ranijih izdanja 12.15 – 12.30 SAMRA TERZIĆ Neki aspekti “personalizacije stećaka”

7

12.30 – 13.00

DISKUSIJA

13.00 – 14.00

RUČAK

14.00 – 15.15

Arheologija i umjetnost stećaka

14.00 – 14.15 LIDIJA FEKEŽA MARTINOVIĆ Nova iskopavanja i nalazi srednjovjekovnih grobova u okolini Travnika i Kaknja 14.15 – 14.30 MIDHAT DIZDAREVIĆ Pregled arheoloških istraživanja srednjovjekovnih porodičnih nekropola na prostoru današnje Bosne i Hercegovine 14.30 – 14.45 GORČIN DIZDAR Nekoliko teza o umjetnosti stećaka 14.45 – 15.00 ADIS FEJZIĆ Umjetnost stećaka kao bezvremeni potencijal kamene skulpture

15.00 – 15.15

PAUZA

8

15.15 – 16.00

Stećci u Hercegovini

15.15 – 15.30 ADIS ZILIĆ Stećci Podveležja 15.30 – 15.45 EDITA VUČIĆ Nekropole stećaka općine Široki Brijeg 15.45 – 16.00 IVANA KREŠIĆ Jezik i grafija natpisa sa stećaka iz neumske okolice

16.00 – 16.15

DISKUSIJA

16.15 – 16.30

Zatvaranje skupa