%.

ERN, SA L. CY PRI ANI

D I S S E R T A T I O

Ꭰ Ꭼ

PROPAGATIONE

HÆRE.J. I UMA fik- P E R | ( (t

e º g" nij:ſºツ}

Cantilenas. *

A C C E D I T

CUNR. THEODORICI

O R A T I O

Ꭰ Ꭼ

Mixta Haereticorum

PR U D ENT I A.

L 0 N 1) I TN I:

Apud F. FAYRAM, ad Infigne Bibliorum in

Scalding-Alley, prope Stocks-Market : &

J. BATTLEY, ad Columbam in vico Patef

hofter-Row diélo. MDCCXX. -

Ve

Viris,

D. Severino LINTRUPIO,

' In Academia Hafnienfi Theologiæ

atq; Eloquentiæ Profefíori Publico,

& Collegii Confiftorialis Affeffori.

D. Chriſtiano TYCHONIO,

Paſtori Primario Schevienſium, &

Nomarchia Hindburgenſis Praepoſitò

in Cimbria Septentrionali.

D. Georgio S E R P I L I O,

Eccleſiarum Evangelicarum Ratiſ.

bonæ Superintendenti :

E T

D. Balthafari MENTZERO,

Germanorum invariatae Confeßioni•

Auguftanæ addiétorum, qui Londini

in Templo SS. Trinitatis conveni

unt, Paſtori, - -

ncrabilibus atq; Clariffir is , º

Amicis, & in Chrifto

F RAT R I BUS C H A R ISS I M I S,

Summam omnium Bonorum,

GRATIAM DEI,

P REC A T US,

Phylaéterium * avertendæ Fanaticarum

Cantionum Contagioni paratum,

D. D. D.

Ernefius Salomon CYPRIANuS, S.T.D.

Confiliarius Confiftorialis & Ecclefiafticus

I N

All L A G 0 THAN A.

-

Gothæ Thuringorum, nonis Februarii, A.O. R. clolocexx.

[*] Plato quarto de republica editionis, quæ Francofur:thi, Anno 1662. Prodiit, Ρ. 634 : Το Φυλακτήειον οικοδομη

τίον τοίς Φύλαξιν εν μιπκή. -

D E

PROPAGATIONE

HÆ R E& I U M

P E R

Cantilenas.

Γ) ΙS SΕ R ΤΑ Τ Ι Ο

ERN. SA L. C Y PRIAN I.

S. T. D.

L 0 N 1) I N I:

Anno M DCC XX.

*

- -

-

** * * * *

-

--

- * * -

-- -

-

*

-

-- * - -

-

- --

- -

- --*

-

-

*- -

-

- -

-

-

.* -

-

- -

- - -

-- -

-- --

- -

--

- - ---- -

--

-- - - - - - -

- - - - -

-- -- - -- -

1.(,º

;ⓨPrº మ్రొº----------

------

م1;-"-

*Ai *:!﹑T﹑

Mutatis cantibus mores mutari.

ｰの。"^* 、 ｡

ŠEtus opinio eft, jam ufque a

WÈ// ) Damonis du&a temporibus,

eaque & frequentibus experi

$*• mentis, & multarum gentium

firmata confenfu, cantibus mutatis bo

nas leges, ipfamque adeo rempublicamę;mutatiónis periculo exponi. (j) Igitur ΓΧ'£

Plato, quem notum eft rò yeoorepiÇeiv republ:

repi Éugiwir fine tertii de legibus, &'deä£;.

republica quarto, penitus damnare,hanc um pojiti

legem tulit civitatim reâoribus. Gaven-£!££dum fpeciem muficæ, movam inducere,Éåíï

tamquam im toto naufragium. Nufquam濫Bo

emim muficæ modi mutantür abfque max-#?#.

inarum legum civilium mutatione. Quem }:#flup་

locum Cicero refpicit III. de legibusj;

capite XIV. ubi de Platone: Muſicorumi, i c.

cantibus ait , mutatis mutayi civitatum ". $. 4*

flatus. Et lib. II. cap. XV. Ille fapien

ti/inus Gracia vir longegue do8iifimus

2 valde

C 4: )

galde banc labem veretur. Negat enim

inutari poffe muficas leges fine mutatione

1egum publicarum. Nihil autem refert,

fiTquis Platonem de folo canendi modo

locutum arbitretur. Nam fi ſonorum

mutatio tantum valet ad perniciem re

rumpublicarum, quantum mutato in

fuper verborum fenfu valebit ? Quan

quam legehti, quæ Eufebius lib. XII.

pra parationis cap. XX.XXI. & XXII.

de odis ex Platone profert, dubium eſſe

non poteft, quin & fonorum, & verbo

rum fenfuumque mutationem improba

verit. º

...t º

i. 7 - - -r . ਾਂ

I . . …CAPUT III.

- Fји. ricanjат effe vim illam, quae

in vario canendi fono ineft ad homi

* -- num animos permovendos. - -

- - - - - -

N ! On eftautem mirum, mutatis can

tionum modis mores hominum

mutari, ad eamque rem efficiendam

plus cantiunculas, quamfermones, con

ferre. Ineft enim in concentu mufico,

etiam fine verbis efformato, fatis virium

ad hominum animos prole&tandos com

movendofque, Sane cum mutas quaf

dam animántes affici fonorum præſtantia

Yideamus; inftar miraculi forét, fihomo-

- - - €X

v. --

---->

( ; )

ex admirabili fonorum concentu, aut

unius etiam vocis amabili flexione clari

tateque, nihil omnino deleétationis ca

peret. Ita enim natura comparatum eft,

ut ánimæ noftrae ordinata & confonantia

placeant. Quare cum cogitat, non

poteft non conjungere, in quibus fibi

cernere convenientiam videtur ; •fepa

rare, quæ pugnant. Quod fi præterea

totus mundus harmonia eft, nec in plan

tis tantum & animalium corporibus, fed

etiam in artificiofis operibus quandam

quafi muficam intelligimus 5 certe qui

mufica non oble&tatur, & animæ fùæ

excellentiam ignorare, & hujus uni

verfi ordinem ac confenfionem parvi

facere, cumque ipfe diftortus fit, fper

nere rečta videbitur. (+)

Ergo hoc quidem perfpicuum eft, (#) L

muficam omnem, maxime vero cantus in ఫీ

fruftula concifos & falientes, quafi vim $£,£egis

inferre mentibus, &, quo volunt, im-£;j.

prudentes pertrahere. (††) Adjuncto cap. VII.

vero, ut verbis etiam gravitas & elegan-αρ μ,.

tia infit 5 vim ad obleétandum idoneam,§€t€Ì€§

quam concentus fine verbis habiturusí;

erat, in utramque partem duplicatam äìïë

fentient auditores. Tetis Auguftinus gºint:

libro X.cap. XXXIII. confelionum,¿Vid. Gataker. adverfär, ' pofl-hum. c. IX._p._49o. & Hertiielementa prudent, civil, P. II. Se{t. lI. §, LVIII. i

- . . - ** . - - - . ήρβ,

ipfis, inquiens, famétis diéiis religiofius

& ardentius femtio noveri amimos no

firos in flammam pietatis, cum ita cantam

tur quam fi mom ita cantarentur, & om

mes affe£ìus fpiritur omoftri pro fuavi

diverfitate babere proprios modor in vace

atque canttt, quorum mefcio qua occulta

fimiliaritate excitentur. Quamobrem

fa&a per Lutherum doétrinæ Chriftianæ

purgatio cantionum adjumenta magno

pere defiderabat, E quibus quantum

utilitatis ad ecclefiam evangelicam re

dierit, ex Contzenii criminatione, quæ

II. politicorum cap. XIX. habetur,

abunde cognofcimus. Ait enim: Hymmi

Lutherici amimas plures, quam fcripta

& declamationes, occiderunt. Quod &

reformationis initio Eckius pervidit,

cum locorum communium enchiridio

hunc finem faceret: Neque permittendæ

funt Alemannica per bereticos eccleſiam

ſpermentes dićtate cantiunculae, etianſ,

id quod funt mimime, catholicæ effent,

vel ob id maxime, quod per eas omnnem

cantum ecclefiafticum, cultum divimum

facrofque ritus & ceremoniar extinguere

moliuntur, fimplicemque populum mifere

a fè fedućium perfidia detinere adni

tuntſtr. . . .

Intereft igitur ecclefiæ & reipublicæ,

quae harmonia continetur, muficam coli,

eamque gravem ac ftabilem , Ionicam

WCTO

vero ac Lydiam, qua nihil eft ad

molliendos animos accommodatius, aut

negligi, aut modice tractari. * Docet

nos Cicero II. de legibus cap. XV. unde

infignem locum tranfcribam. Affentior

Platoni, inquit, nihil ta/n facile in ami

fnos temeros atque molleis influere, quam

varios camemdi fomos. Quorum dici vix

poteft quanta fit vis in utramque par

tem. Namque cºincitat languentes, C#

languefacit excitatos, & tum remittit

amimos, tutn contrabit: civitatumque boc

multarum im Græcia interfuit, antiquum

vocum fervare modum : quarum 7nores

lapſi ad mollitiem pariter ſunt immutati

cùm cantibus. Docet præterea rerum

civilium magiftris nunquam improbata

veteris ecclefiæ confüetudo, de qua

Bodinus quarto de republica fecundo

capite : Ecclefiae Chriftianae duces olim

ac pontifices in facris laudibus cantur

Iomicos ac Lydios vetuerunt, Doriofyue

fòlum probaverunt. Cæterum quod heic

de Chriſtianorum eccleſiaſtico canendi

genere obfervat. Bodinus, etiam . de

ethnicorum ſacris. notatum eft eru

ditiffimo viro, f qui Oxonii anno fjfiscusVoffius.

cloIocLxxIII. e Théatro Sheldoniano

librum, de poematum cantu & viribus

rythmi edidit. Sic enim ait haud pro

cül a fine : Hymnis & Deorum fàcris

adhibebatur tibia Doria, & ipfa quoque

- - - - -- - gravetn

( 8 )

;.

ff pag

и 17.

gravem emittens fonum, fed denfum &

plenum. Amatoriif 6 jucundis afeii

bus explicandis Ionice inferviebant tibie,

acutam fimul & raram emittentes vo

cem. :} }

CAPUT III.

Morem canendi in Chriſtianorum con

ventibus cœpiffe cum difciplina

Chriſti, naſcentemque eccleſiam ſtato

tempore certis & communibus can

tionиm formulis Deo /upplicaje.

Տ: atque Chriftiana religio publi

\ cata receptaque eft, in hymnis

decantandis affe&tatores ejus verfaban

tur. Chriftus ipfe cecinit mortem obi

turus. Neque id folus fecit. Nam &

magifter & difcipuli in olivetum fe con

tulere Ügyiara.yres. Chriftianis autem

omnibus præcipit ApoftoIus, ut fe ipfi

doceant pſalmis, hymnis & odis ſpiri

tualibus. Id quo ftudio faétum fit a

veteribus, ex Plinii lib. X. epiftola

XCVII. difcimus, quæ circa initium

feculi II. Chriftiani fcripta eft. Nam

affirmaffe Chriftianos ait, quòd effemt

foliti fato die ante lucem convenire, car

memque Chrifto quafi Deo dicere fecumi

invicem.

( 9 )

imivicem. Quo in loco quid fit carmeji

Deo dicere, Tertullianus nos docet ita

inquiens apologetico: Plinius confuluit

Trajanum imperatorem, allegams, nihil

aliud fè de facris eorum T comperiffè,

quam cætur antelucanos ad camem

dum & Cbriffo & Deo. _ Juftinus

martyr apologia II. ait, Chriftianos

eo ἐμτες τάμτφ, ejufque rei magiftrum

habere Jefum Chriftumi). Tertii feculi

teſtes in re explorata proferre nil atti

İ16te *. -

Certum igitur hoc fit, morem

Quackerorum, facra publica fine can

tionibus facientium, 数 pfalmos fuis

conventibus exularë jubentium, adver

ſiſſimum eſſe veteri eccleſiae. Urgent

uidem, pfalmos Davidis conditionem

ab illa plerorumque chriftia

norum longe diverfam. Quod ad com-, -

munem formalem cantamdiTmodum, ait |

Barclaius, (f) bunc abufum peculiariter äÄÈÉÊ.

habet, quod inde frequenter horrenda醬"

� abominanda meiidacia im confpe&iuម៉ៃ，

Dei confidenter dicantur, dumomne genus Quackgio

profanorum & impiorum perfomare beati É„£

Davidis conditionem & éxperientias nom diu an

dubitant, quæ quoad eos falfa funt, nm

meque quoad eos folum, fed & quoad meiiiihialios magis fobrios & mundos im ex-ណ្ណ

Roterodami faffum, Barclaii apologiam a fe Germanic® JE,

ac paffim, interpolatam effe, p. 3o2. veifionis, verbi$ nôïímutatis, idem dicit.

teriore

( to )

•

teriore homine. Sed abufus ufum nequit

tollere, nec propter malos boni funt

publico pfalmoruim ufu privandi. Præ

terea res facrae non tantum literarum

monumentis confignatæ funt, ut cre

dentium dona per eas augeantur 5 fed

etiam ut impii convertantur ac fidem

concipiant. Hæc fcripta funt, ut cre

datis, inquit Joannes. Quare cum in

Pfalmis vis divina infit ad hominum

mentes fanandas atque illuftrandas 5 in

fpicere eos, tanquam in fpeculum, om

nes debent, ut fibi Davidem proponant

ad imitandum; ofuri quippe fuam de

formitatem, cognita viri fanóti pulchri

tudine. Cantare pfalmos eft vitam pro

bare. Chriftiani veteres de pfalmis ita

fentiebant : Omnes pene pfalmi Chriffi

perfonam fuffiment, filium ad patrem, id

«,, ,.„gi, Chriftum ad Deum verba facientem

•òîíåÂÊ' repra.femtamt. (†) Cecinerunt tamen

ே鸞熙 àlmos non folum in conventu, publico,

ÉÉÉ,fed etiam domi. De conjugibus Ter

tullianus fine libri ii..ad uxorem: So

mant inter duos pfalmi & bymni, &

mutuo#."; quis melius Deo fuo

camet. Talia Chriffus videns & audiens

gaudet. Hisវ៉ែ fuam mittit. Un

de autem probabunt Quackeri, omnes

Chriſtianos, pſalmos im veteri eccleſia

canentes, Davidis experientia eſſe gavi

fos? Pfalmorum liber eft medicamen

tOTUIII

( 1 1 )

torum officina, unde fibi inter cantan

dum quilibet affumit, quod ad fe per

tinere confoientia diditat. Non omittit

autem, quæ in pfalmis Zachariæ, Sime

onis, Mariæ & Davidis ad hos fanétos

peculiariter pertinent ; fed utilitatem

inde maximam excerpit, dum vel Deo

gratias agit pro donis in fanétos collatis,

vel divinam opem fibi etiam in an

guftiis affuturam fperat, vel fanétos ad

imitandum propofitos videt, vel pec

catorum fuorum gravitatem perhorrefcit,

vel fuæ fidei infirmitatem intelligens

fan&is comparari reformidat, & fi quæ

funt utilitates aliae, quas commemorare

longum eft. Nifi magnopere fallor, vel

quinque animarum ad rem facram faci

endam coeuntium raro , eadem prorfus

conditio eft. Quid autem perniciofius

effet decreto, quo vel quinque fideles

communis formulæ, cum orant aut ca

nunt fervandæ, innocentiffimo vfu pro

hiberentur? Siccine membra corporis

Öhrifti conglutinantur ? Retineamus

igitur hunc morem, nofque in pru

dentia applicationis exerceamus,

B 2 CAPUT

( 12 ) .

CAPUT IV.

Herefes per cantilenas facile pro

• pagari.

|[ _][/Erefium propagatores ad erro

rum fuorum fines dilatandos

Entiónibus uti folent, non folum

propter vim verborum & concentus in

iis conjunétam ; fed etiam ob gratiam

novitatis, qua fit, ut yix ullam in rem

appetentius ferantur homines, quam incantus novos, aüt fibi ignotos. ម្ល៉េះ

huc laudatus Platóni locus ex“Homeri

primo odyffeae: Eam enim cantilenam

fnagis celebrant : bomines, • Quxcumque

auditoribus recentiffîma exiflât. Apud

Xenophontem legas primo de Cyri in

ftitutione: Quæ nova funt, & ipfo quaß

in fore, vehementer illa quidem in mu

ficis probanțur. Denique hareſis can

tionibus utitur, quod hoc módo men

tes inermes occupat, & cum fonorum

dulcedine nullum non errorem haurire

paratas.. Nulla enim hic cautio, pro

vifio nulla. Quottis enim quifque vere

tur, ne cum cantilenis noxia audiat at

que diſcat ? Satis cavere creduntur, qui

fugiunt prava colloquia & libros per

picioſos: Cantionęs difcunt canuntque

çomplüfculi propter flexionum amabili

tatem,v . *. - 5

( 13 )

tatem, foni, quam veritatis, cupidiores,

Unde prius, ' quam fentiunt, ' errores

fuxerunt. Reéte Plato IV. de repub

lica: Ejufmodi peccatum clam & facile

furrepit.

Ut autem exempla quædam errorum

per cantilenas propagatorum in medium

afferamus, inter omnes conftare arbi

tror, Valentinum hac arte magno eccle

fiæ damno ufum effe. Reprehendit ejus

pſalmos Tertullianus de carne Chriſti

cap. xi. & copiofius cap. xiv. quo ait :

Nobis quoque pfalmi patrocinábuntur,

mom quidem apoflatæ & hæretici, & Pla

tonici Valentini, fedfanötifimi ö recep

tiffini prophete, Bardefanis hærefis eo

dem miodô propagata fuit: Quod cum

videret Ephraim Syrus, retentis Har

monii, quem Bardefanes filium habuit,

canendi modis, orthodoxæ religionis ca

pita metro complexus eft, ut Syri, cum

canere vellent, innoxiæ voluptatis

quoddam quafi pabulum haberent. Re

citabo rem Sozomeni verbis e libro iii,

hiftoriæ capite xvi, Nec ignoro, inquit,

olim quoque# apud Ofdrænos viror

do&fiffimor, Bardefanem fcilicet, qui hæ

zefim ex ipfius momime appellatam comdi

dit, ó Harmonium" ejufdem Bardefanis

filium : qui cum Græcis difciplinis egre

gie inftitutus fuiffèt, primus patrium fer

ºſionem metri a modulis ſubjeciſe di

- . - 1. - - - citur,

( 1.4. )

(f) Philo

fiorg. L

II. hift.

II.

citur, & choris tradidiffè : qua ratione

Syri etiammum frequenter pfallunt, non

carminibus ab Harmonio fcriptis, fed

mumeris ejus utentes. Nam cum a pa

terna haereff mom omnino alienus effet,

fcripta fua ad Lyræ cantum compofuit,

& opiniones illas operibus fuis inferuit.

Ephraim vero cum Syros & verborum

elegantia & modulationis concinnitate

delinitos videret, eaque ratione paulatim

adduci, ut idem cum Harmonio fenti

rent, ipfe licet Græcæ eruditiomis experr

operam dedit, ut Harmonii numeros in

telligentia affequeretur : & juxta nu

meros feriptorum Harmonii alios com

poſuit libros, eccleſiaſtica dottrina con

fentientes. Ex eo '' Syri juxta

numeros canticorum Harmonii fcripta

Ephraim pfallere folent. Lege & The

odoritum ecclefiafticæ hiftoriae lib. iv.

cap. xxix. Ejufcemodi tibias & Arius

inflavit, quem Philoftorgius ait, cum

ab ecclefiâ receffiffet, cantica nautica &

molendinaria ac viatoria confcripfiffe,

aliaque compofuiffe certis modulationi

bus aptata, àtque ita imperitiorum ani

mos fuavitate cantus ad impietatem fu

am fenfim abduxiffe, (f ) Adhibebat

' autem genus carminis fotadicum, quo

nihil lafcivius duxerunt veteres. Quin

ij°'°*° tilianus inftitutionum lib. i. cap. viii.

Elegia vero, utique que amat, ó ben

decafyllaba,

( 15 )

decaßllaba, quibur funt commata fota

deorum (nam de fotadeis me præcipien

dum quidem eft ) amoveantur, fi fieri

poteft 5 fi mimus, certe ad firmius æ

tatis robur referventur. His igitur ver

fibus errores fuos propagandi propofi

tum habuit Arius, culpandus Athana

fio cum fæpe alias, tum maxime epi

ftola de mente Dionyfii, & fecunda

contra Arianos difputátione, qua Arius

inquit, aemulum fe in ridiculis uni So

tadæ præbuit. Quid enim aliud com

gruum illi, qui Chriffo falvatori •boreis

Juis infultare voluit, quâm ut mniferas

dictiunculas impietatis fue metris dif.

folutioribus & elumbatioribus infoma

ret, ut, quemadmodum fapientia loqui

tur, eloquio verborum cognofcitur vir :

ita quoque ex illis fotadicis numeris

animi ejus effæminatio & memtis ே

trilago deprehendatur. In carminibus

vero Arianis illud præ cæteris difplicuit

divinitatis Chrifti cultoribus, ` quod

Thaliam vocavit. (**). Quanquam a{) M.

Thalia liber potius carminum, quam úí fií.

carmen unum fuit. Neque errarè vi-Y';;;*

dentur, qui vertunt : liber conviva- ììåÀ;

1ium. Arius enim non ignorabat,'ja£,

Chriftianos in conviviis Deüm hym-%:*

nis celelebrare : quem morem Ter-£fcius

tulliani tempore obtinuiffe ex apologe-7£;

tico difcimus, ne quid dicam de Cypri-ii.

ano,

y

( 16 )

ano, fine libri ad Donatum ſcribente :

fomet pfalmos convivium fobrium. Et

aut tibi tenax memoria eft, vox canora;

aggredere hoc munus ex more. Imo A

poftolorum ætate Chriftianös jam ca

nere in conviviis folitos, docet nos

Pauli ad Ephefios præceptio, quos vult

non vino, ſed Dei ſpiritu impleri, &

in agapis fpirituales odas decantare.

Igitur Arius, hanc etiam confuetudi

nem in rem fuam vertendam ratus,

librum edidit Thaliæ, hoc eft, convi

viitituIo le&torum gratiam aucupati co

natum. Eft enim $ax{α convivium

latum ac quafi floridum, unde saatace,

fertis virentibus redimitus feftiviter e

pulor. Ille vero Arii liber, five fola

carmina complexus eft, five verfus ora

tioni admifcuit, orthodoxorum animos

etiam ipfo titulo offendere vifus eft.

Athanafius certe, laudata adverfus A

rianos difputatione, magnam habere

admirationem ait, cum nemo unquam

fuas facrarum literarum explicationes

hoc titulo vocari voluerit, ac ne eth

nici quidem frugi ac temperantes fuis

eum libris præfixerint, Arium Saxias

vocabulo gavifum effe. Argumentum

libri prodit Socrates lib. i. hiftoriæ

cap. ix. Ait enim, Arium de fua opi

nione librum compofuiffe infcriptüm

$&^ttzy, in eoque dicendi genere molliδζ

C 17 )

& foluto atque fotadicis carminibus

non abſimili uſum. Damnatam in ſy

nodo Nicaena Thaliam dicto loco So

crates, & Sozomenus hiftoriæ lib. i.

cap. xxi. tradunt. Socrates præterea

decretum Conftantini recitat, quo Arii

libros occultantibus, ne comburantur,

pœna capitis denunciatur. Hinc tanta

“Thaliæ raritas, ut Sozomenus fateatur,

fe eam non vidiffe. Sed impedire non

potuit hæc feveritas, quo minus Ariani,

Ario pridem fatis fun&o, arte magiftri

ufi κατα τον των αντιφώνων τeόπον,

antiphonatim canerent, claufulas juxta

ipforum dogmata compofitas adjicien

tes, atque integras odas decantantes,

in quibüs illud frequens erat : ubinam

funt, qui tres dicunt effe unicam po

tentiam ? Unde catholici epifcopi

neceffitatem fibi impofitam viderunt

purioris doétrinæ pcr . cantus defen

dendæ, eoque hymnos adornarunt '

Arii erroribus oppofitos, quos popu

lus decantaret. Lege Sozoiñenum lib. 8.

cap. 8. ubi cantilenas in mutuam

cædem defiiffe intelliges. Pauli Sa

mofateni cantiones ad mulierum in

dolem attemperatas Eufebius defcri

bit lib. 7. hiftoriæ cap. 3c. quo loco

a£tutioris hæretici exemplum nobis &

in eo præftat, quod veteres & pro

batas cantiones pro fua impudentia

novandique libidine abolevit.

CAPUT

( 18 )

CAPUT V.

TNovas cantiones nom facile in eccle

fiam recipiendas, veteres autem,

, quarum fyllabus exhibetur, magni

faciendas elје.

Raudibus haereticorum, errores fu

os cantilenis propagantium, ſa

lutari confilio jam olim obviam itum

eſt a Synodo Laodicena, penultimo

canone : * Qttod mom oportet i£torixês

(i) ºr, Y&Ages, (f) privator pſalmos in ec

§jtb. clefia legere. Cui canoni animum in

. tendit Agobardus lib. de divina p[al

cae ver modia, cum ait : reverenda concilia

£j'£f patrum decernunt, nequaquam plebeio;u d?7- - -

ÉÉ"pfalmos , in ecclefia decantandor. . Ubi

per plebeios pſalmos a privatis &

imperitis compofitos intelligi, rećte

obfervatum eft do&iflimo Baluzio no

tis ad hunc Agobardi locum. In col

leétione conciliorum Arabica, quæ

Oxonii affervatur, hunc canonem re

perias : Nemo legat in ecclefia alios

pfalmos praeter illos Davidis. Nam

zelatum eft ad facram ßmodum, quof

dam hæreticos alios pfalmos fibi com

pofuiffe pr«ter illos," quos 197Pಚ್ಛஇ_.

( 19 )

f)avid propheta, & illos in ecclefia

leéiitaffe, arroganter pro fè ipfis af

firmantes, fe viros bomo, & hameffos

effè aeque ac David propheta fuit, &

poffè fè æque ac illum prophetare, al

leganter & illud ex libro aéiorum, &

ex joele propheta, filii & filiæ ve

flrae prophetabunt, & fenes vefiri vi

debunt viſiones ; & effe qui recipe

rent hos pfalmos muper compafttor. Sed

concilium hic interdicit, me recipiam

tur. ( i ) De Ebræis vere feribit

Eufebius lib. 12. præparationis cap. 22:

jure cautum apud Hebraeos fuit, ut

me alii divinis in do£frimis hymni cam

tufque , locum haberent, quam quos

divimus ipfè fpiritus divinorum ac

propheticorum bominum ore fudiffet ,

eoque praeterea modulorum genere, quod

& cum ipfis cobaereret, & folenmi apud

eos receptoque more cameretur. ,

Igitur' manifefto compertum eft, ne

que Ebrææ, neque veteris ecclefiæ

C 2 chri

—

(+) Vide le Moynsvar. facr. to., 2. p. 1991. Conf.

£angen_Heideggerum enchir: bib}. lib. 2. c. 1. p. 494.

& Euſtacium à S. Ubaldo difjuif de cantu a D. Am

brofio in Mediolanenfem ecclcfiam introdu&o p. 5oi.

quae fubje&a eft ejus commcntar. de Dei bcnedi&ione

Mediolani 1695. impreffo, inftru&toque difquifitione

de hymni, Te Deum laudamus, au&toribus, §. 274.

quam oppofuit Tenzelii noftri fubtili, ut vocat, exse

gitationi, -

C 2 o )

ţo.

85.

*

chriftiana exemplo aučtoritateque fi

eri, quod, aedificato quafi licentiæ

templo, novorum hominum cantile

nas, eafque a nullo orthodoxorum

coetu examinatas, irrepere , vetere$

autem & evangelicis Germaniæ, Da

niæ, Sueciæ, Angliæ, Bataviæ, alia

rumque regionum ecclefiis probatas,

per fraudem excludi patimur. Nemo

non fentit, Spiritu$ fan&ti dona ho

die, quam olim, nulla noftra laude,

rarius inter Chriftianos inveniri. Vi

deas tamen decennio plures cantio

nes publicis libellis infertas, quam

quidem inde a purgatae religionis in

cunabulis fa&tum fuerat. At cum

privato fas non ſit caremonias mi

grare, aut fua aliorumque medita

menta in conventibus públicis pra -

Iegere ; quæ impudentia videri de

bet, fi qüis fuas, aut fuorum ami

corum cantiones, privato auſu eccle

fiae obtrufas, antiquas autem ejeéta§,

atque adeo præcipüam quandam cul

tus publici partem mutatam velit ?

Certe id agere, ut Chriftianorüm coe

tus aliquis in canendis hyinnis ab

unius viri arbitrio pendeat, fapien

tibus antichriftianum' faftum prodere

videbitur. Rećte Agobardus lib. de

{f},9pp. correétione antiphonarii : ( i ) Ne

º que vero pa/fin, ć· alfque · diligenti

'' ".χίζ

. . . . *

( 21 )

examinatione, quod cuique vfum fue

rit, in Dei laudibus uſurpandum eſi.

Unde c apofioli bumane ignorationis

confcii oramdi formulam a Deo peti

erunt, dicentes, Domine, doce nos orare.

Nemo mihi obvertat cantiones Lu

theri, cujus ego viri fine grata , præ

dicatione nunquam meminiffe poffum.

Nam & ab ecclefia receptæ, & an

tiquiffimæ funt, nempe Davidis & ve

teris ecclefiae pfalmi, quos e Latino

vertit Lutherus, & rhytmis expref

fit gravibus atque ad commovendum

idoneis, quos populo explicant pii

X purioris linguae patriæ, qua ufus

eft Lutherus, non ignari facerdotes,

ſicubi ex recte vertendi ſtudio non

' nihil obfcuritatis illis adhærefcit. Vix,

ac ne vix quidem tres cantilenæ no

minari poffunt, quæ verfiones nón

fint, ſed Lutherum ipſum aučtorem

habeant. Adde, non ftatim Lutheros

effe, qui, pro fua imperita arrogan

tia , haud paulo plus fibi affumunt,

quam Lutherus unquam fecit. Quid

eft in novis cantionibus, quo audeant

palmam antiquis præripere ? _ Fidei,

Chriftianæ capita plerumque frigidif

fime attingunt, aures fine cordis com

motione pafcunt, fola modulorum &

verfuum elegantia blandiuntur. Mitto

incommQda, quæ ex earum admifii- .

* . . . - - - - OI) C-

( 2.2 )

one profluunt, & periculum, in quod

ecclefiam adducunt ; neque illud af

fero, cantus veteres incredibilem vim

fuam, quam ad hominum mentes e

rudiendas movendafque habent, in

func ufque diem, maxime vero illa

aetate, . qua religio primum purgata

eft, fatis dedifle probatam ; novos

nil tale unquam præftituros. Illud

faltem monebo, quod fapientes fa

tentur, novos antiquis nulla re an

tecellere, eoque, hos loco movere, &,

negleéta totius eccIefiæ evangelicæ

voce, nihil non auſuris novatoribus

aures præbere, & ferviles commodare

linguas, nequaquam utile videri.

Ut autém fciant pofteri, & fine

dubio fciant, quæ cantiones vernacula

lingua decantari folitar fint Luthero

fuperftite 5 apponam earum catalogum

e bibliothecæ Gothanæ libro mufico

authentico, eo tempore fcripto, quo

Lutherus apud Joannis Friderici, Sax

oniae Electoris, aulam non raro con

cionabatur. Liber hunc titulum præ

fert : ' Hic cantionum ecclefiafticus li

. ber ab illuftriffno Principe Saxonum,

facrique Romani Imperii Ele&iore, D.

7oanne Friderico, in hujus arcis mo

vum facellum comparatus efi, ab Jo

anne Gewalthero, earundem eccleſiaſti

cartim cantianum , moderatore, conferi

ptus

( 23 )

ptus Anno ab orbe redemto millefiine,

quingentefimo, quadragefimo quinto,

menfe }ulio.-

Si nefcis Chrìffum & vincis Ari

0/74 cat?!!?t ºf

Debetur Mufis gloria nulla tuis.

Continet autem hic Manufcriptus,

praeter multas cantiones Lati

nas , etiam Germanicas non

paucas hoc ordine :

NUN bitten wir den beilegen Geiſt.

Wir glauben all an einen Gott.

Jeſus Chriſtus unfer Heyland.

Nun komm der Heyden ്.Mitten wir im Leben ſind.

Es ſpricht der Unweiſen Mund wohl.

Ein Kindelein ſo lobelich.

Joſeph lieber joſeph mein.

務辦 ്

Komm heiliger Geifi.

Erhalt uns Herr. •

Vater unſer im Himmelreich. -

Nun freut euch lieben Chriſten gemein. .

Ei burg i er Gott.Ein feſte burg iſt unſer Chriſt

( 24 )

Chriſt lag in Todes-Banden.

Chriſ iſt erſtanden.

Es wolt uns Gott genädig ſyn

Dein armer Hauff.

Ach Gott vom Himmel ſeh darein.

Erbarm dich Mein O Herre Gott.

Menſch wiltu leben ſeliglich

Aus tiefer Noth ſchrey ich zu dir.

Wohl dem, der in ಶ್ಗ ſteht.

Frölich wollen wir Hallelujah ſingen.

Herr Chriſt der einig Gottes Sohn.

Wär Gott nicht mit uns dieſe Zeit.

Wo Gott der Herr nicht bey uns hält.

Dis ſind die heiligen Zehn Gebot.

In Gottes Nahmen ſcheiden wir.

Nan laſ uns den Leib begraben.

Chriſt unſer Herr zum jordan kam.

Gott der Vater wohn uns bey.

Gott fey gelobet.

Komm Gott Schöpffer heiliger Geiſt.

Chriſtum wir ſollen loben ſchon.

Gelobet fėyftu žefu Chrift.

In dulci jubilo.

Die teutſche Paſſion auf den Palm-SonÆሪŻጮ•

Die .ே teutſche Paſſion auf folgenden

Freytag der Marter-Woche.

F I N I S.

*

ORATI O PANEGYRICA

- D E

Mixta Haereticorum,

I N

Diffeminandis, Introducendis ac Propagandis

-

--

Erroneis fuis Dogmatibus ac Ritibus

Novis, .

PR U D E N T I A :

Quam ex Probatifimis Hiftofiis Ecclefiaficis

confcripfit, ac in Publico Florentiffimæ

Academiæ Gieffenæ

C O N S E S S U,

Die Decembris xxII. Anni cIo Dc Irx.

H A B U I T

CUN RADU S THE O DORICUS,

G EMUNDA N U S,

Philofophiæ Moralis Profeffor Ordinarius,

nec non Paedagogiarcha.

Ι. 0 Ν Τ Ι Ν Ι:

Anno M DCC XX.

|

oRATio PANEGYRIC A.

2 I in auguſto hoc con

ºf ventu Academico, Ma

º gnifice D. Rečior, Illu

VÆgę cipes, Domini Clementif

-- gºa fimi, Amplifimi D. D.

Cancelarii, Spefiabilis Domine Decane,

Reverendi, Conſultiſ. Experientiſ. Cla

riff. quarumlibet Facultatum Do&ores ac

Proféffores celeberrimi, fautores, amici

& collegae mibi phurimiim obfervandi :

£uque hofpitum ac auditorum, qui vel

bonoris, vel amoris, aut moris gratia

huc vemiflis, Corona mobiliffima ac leći

iffima : ' Si, inquam, in augufto hgc

conventu Académico; folenni publi

corum honorum ac dignitatum Schola

fticarum diftributioni deftinato, ejuf

modi me habere auditores ac fpe&ta

tores fufpicarer, qui rerum in A&tu ho

dierno peragendarum vel prorfus i

gnari, vel fceptici earundem contem

D 2 ptores

-

tº jiriffmi as CºffiniPrin

( 28 )

tpres exifterent : facile equidem in

telligerem, & iftiufmodi mihi fuifle

domi præmeditandam, atque nunc ex

hoc loco publice pronunciandam ora

tionem, qua & ifti de graduum ac

honorum Academicorum * utilitate ple

nius edocerentur : : hi vero, fevera

adhibita redarguitione, de eximia e

erundem dignitate rećtius informaren

tur. Verum enim vero, cum ex om

pium, quos quidem intueri mihi hoc

in Joco [licet, animo, . non malevolo

ſed benigno: vultu, non auſtero, ſed

Ἀlacri : oculis non tetricis, fed in

tentis : auribus, non flaccidis fed ar

retis : geſtibus, non inconcinnis, ſed

compofitis, colligere aliter nequeam,

quam otìnes de ordine noftro judi

care re&te, fentire præclare, exiftimare

honorifice, neque otiofa hæc aut pro

fana perhibere, quæ hic exhibentur,

fpeétacula : de alio argumenti genere

traétando, ne & &U oegoip. i«, aut illotis,

quod aiunt, manibus, ad peragendas

cum decoro eas, _quæ_ a . veneranda

Facultate noftra Philófophica mihi de-.

mandatæ funt partes, accederem, ex

tempore deliberare mecum neceffarium

fore judicavi. In tanta autem rerum,

Quæ ad dicendum deliberanti objicie

bantur, copia ac varietate, ipfa tan

dem periculofiffimorum, in quibus vei* - - t i famur,

( 19 )

• famur, temporum conditio : deploran

da Ecclefiæ afflictiffimæ, quam intue- •

mur, facies": venenatiflima hærefium

multiplicium, quas hinc inde longe

lateque ferpere, & tantum non graf

fari, experimur, lues : turbulentifîi

• mus totius Europæ, quem videmus,

ftatus : quin & miferrima hujus cha

• riffimæ ac dulciffimæ patriæ noftræ,quam

perpeffi fumus, clades, indignabundum

quafi commoverunt : ut de Hæretico

rum, 器 omnium omnino calamitatum

ac miferiarum totius orbis Chriftiani

, fons,fcaturigo,fax ac tuba femper extite

runt, & etiam nunc exiftunt, perverfif

fimis ac periculofiffimis moribus intimi

us aliquanto cogitarem, cogitata mente

mecum tácita revolutarem : revoluta

preflius examinarem: examinata acer

bius deplorarem : & deplorata fatis,

aliqua faltem ex part in publica hac

Panegyri Academica ftriétim percen

fend6 enumerarem. Omnia namque '

& fingula execranda HaereticorumTac

' nefanda quorumvis temporum aëtitata,

fi vel qüam .breviffimè perftringere

vellem, vano ac irrito labore Augiæ

perpurgandum ftabulum invaderem :

üfque Iadeo non ipfa tantum rerum '

materies, ut copiofiffima ita & fcele

ratiffima mihi hic impedimento foret,

fed & A&us hujus folemnitas idipfum* . - - in

t

( 30 )

-

interdiceret, temporis ratio diffuade

ret, auditorum conditio prohiberet.

Dicam ergo in fpecie Da-mixta hære

' ticorum, qua im perniciofìffimis dogma

tibus fuis perfuademdis, ac ritibu3 mo

vis introducemdis, diffeminandis & pro

pagamdis, uti confirevere, Prudentia.

In qua quidem enumeratione non. O

ratoriam affeétabo grandiloquentiam,

cujus proprium effe a bene dicendi

Magiftris didicimus, rem cum verbis,

verba cum pedibus, pedes cum affeét

ibus, affeétus cum figuris, fingula

cum omnibus tam apte contemperare,

ut res verbis vim, verba pedibus fan

guinem, pedes affeétibus motum, affeét

us figuris methodum , fingula omni

bus decori admirabilem illam fpeciem

imprimant : fed hoc agam, ut La

conicae brevitatis memor, fimplici filo

ac plano ftylo quæ dicenda dicarn ,

uæ recenfenda Trecenfeaum ;. Recen

蠶 namque obiter & enumerare ea

dem leviter fufficiat, verborum autem

cincinnis condecorare, pigmentis colo

rare, verbis amplificare, pudeat, tæde

at, pigeat.

Quod dum pro tenuitate mea fa

cio, a vobis, Auditores omnium ordi

num Magnifici, Illuftrifimi, Nobilifi

mi, Amplifiimi, Spe&tatifiimi, & exopta

tiſſimi, ut clementer ac benevole di

CCIl

( 31 )

centem audiatis, ea, qua par eft, fub

miffione ac reverentia obnixe rogo.

Mixtam vero iftam, de qua nobis '

fermo eft, Prudentiam, ut etiam ab Au

'ìicopoliticis, Machiavello inprimis &

aliis, fpeciofe depraedicetur ac fuper

cihofe commendetur, non tantum cum

veræ Prudentiæ, quam Philofophus

Ethic. l. 6. defcripfit, ratione, fed i

pjus etiam SS. Theologiæ veritate e

diametro pugnare ,_ nullus, qui vel

prima Ethicæ ac Theologiæ tyrocinia

cognoverit, tam lufcus erit, qui non

videat ; tam obtufus, qui non intelli

gat. Cum extra omnem dubitationis

aleam , omnibus fanorum metibus il

lud Comici infoulptum judicemus, Xv

νετσός πεφυκός φεύγε την κακεργίαν :

Prudentia ad analitiam non abutitor.

Qui enim, quod fcite apud f Stobæum Stob. fr.

Gregorius Theol. monet, ferpentis pru-3j;dentiam in mnalis columbinae Jinceritati” w

circa bona mifcuerit.5 Is meque pru

dentiam fierè fimet malignam, nec fim

plicitatem folidam. At Deum immor

talem, quales hic fallacias, quantas

fraudes, quantas machinas; infidias

& praeftigias quantas, fub ementitae

Prudentiæ artificioſe abſcon

dere, expedire, depromere, inge

niofe componere, erudite comere, tu

diofe expendere, pompofe clinಣ್ಣ* O

( 32 . )

doloſe vendere, egregie norunt verſus

tifiimi isti Spiritus 2 -

I. Id unum folicite admodum agunt,

5°3*a** in hoc ftudiofe ante omnia' incumfua* h - -

famf. unt, ut dogmata fua non manifefte

proponant, non publice defendant, nec

aperto Marte propugnent, ſed arte ad

homines feducendos, quantum , quidem:

fieri poteft, compofita, occultent, te

gant, foveant, moveant. De Sanofaz

temo ( ut fpecialibus totum hoc quic

uid eft exemplis. manifeftum redda

#if &ael. mus ) refert Eufebius, quod ad Syno

££££ dum Antiochenam ad difputatiónem

§'j$ accerfitus, ita aftutè in refpondendo

venenum fuum occultarit, ita infidi

ofe diffimularit, ut convinci primis

aliquot fynodis & confutari pro me

rito non potuerit. De Petro Anacbo

épiphan, reta, Gnoticorum & Archonticorum

;*££,ha:refi infe&e, narrat Epiphanius, quodì;§.T'velut modeftus faétus ad feneëtam rur

fus redierit, afferens fecum eandem

veneni ejaculatiofem occulte, & apud

omnes ignotus, donec poftremum ex

verbis, quae in aures nonnullorum

infufurraverat, talis convi&us, excom

Eyiyba, municatus fuerit. ' De Mamete vero

£rf. 66 fcribit idem, quod folum Chrifti no

*** men verbis jaâando, venenum qui

sacr i 1.dem fuum occultet, verum per vari

**°- etatem, dum in medio multorum ver

- fetur,

( 33 ) .|

fetur, decipiat. De Ario, harefiarcha

nocentiffimo, memorat Socrates, quod ,

quamvis Imperatori , Conftantino, fe

cum - Concilio Niceno fentire perfua

fiffet, errorem nihilominus fuum ex

occulto diffeminarit. De fećtatoribus Theodoret.

ejufdem Arianis conqueritur Alexan-l ' ***

der, Epifcopus Alexandrinus, pientifil-“

mus, nolle ipfos confiteri aperterea quæ.

tam nefarie impieque tum docuerint

tum fecerint, quorum gratia Ecclefia

expulfi fint ; fed vel filentio tegere,

vel partim fermonibus commentitiis,

literis partim veteratorie fcriptis ob- '

fcurare, quo alios dolo, deludant, quin

& colloquiis, tum probabilitate tum

facetiis dicacibus refertis, perniciofam

fuam doétrinam tanquam velis obten

dentes, homines , fimplices in erroremi

ſuum rapiant. De Leontio teſtatur Theºdºrº.

Theodoretus, quod tametfi {ordibus'*****

fuerit Arianæ blafphemiæ inquinatus,

eas tamen callide admodum occultare

ftuduerit. Quod ipfum de Epifcopis

aliquot Antiochenis, in quorum ani- Lib. , ca;

mi§ delituit Ariana. labes, idem pro- ;3, 34*- - - - - lib. 2 con

dito alibi. De Eunomio recentet Mag- iii

nus iIle Bafilius, quod verfutè verbo- Egp. ?ag.

rum dolum occultans, maliciofe ac:/.

teće horrendam impietatem aferuerit. lib. IDe Pelagio queritando refert Augufti-ஜாe

nus, pater Auguftiflimus, quod non,

- F. veluti

-

C 34. )

veluti promiferit, fine ullo dolofo ve

lamine opinionem fuam obumbrarit.

De Pelagianis vero in communi hunc

in modum fcriptum reliquit : ' Sunt

Ang Ep qui ಕ್ಡ' * damnatas impietates ad

#. ੋਂ huc liberius defendendas putant. Sunt

qui occttltius domos penetrant, & quod

in aperto jam clamore metuunt, in ſe

creto feminare nom quiefcunt. Sumt &

qui omnino filuerunt magno timore com

preffi, fed jam in corde retinent, quod

ore jam proferre non audent. De a

liis eadem aliter alii.

1. Quamobrem vero dogmata fua tan

‘...topere adamata, tam ingeniofe ador

vationê nata, atque pro coelefti alioquin ve

°**' ritate vefiditata, tanta pruderitiæ fuæ

fucatæ calliditate occultant ? Propter

hominum ifta metum occultant, tene

briones illi, quos nondum fuis {atis

adfuetos habent novitatibus. Ita o

mnibus verbis infidiofe utnntur, que

quidem fua funt tacent, ut me inexer

citatis auribus allapfi, fibi ipfis fidem

derogent, & ut «gre admittantur ef

Bafil.lib; ficiant, quod _de Eunomio olim que

蠶 *ritabatur Bafilius ; itemque expreiliusEpag.multo de Arianjs his verbis Epipha

நீா pius. Quod fcilicet non amplius ye

Ä"% lut cum pudore aut cum dubio fer

p. 435 – mone veluti de filio perfeétam cre

aturam ipfum dicere vereantur, eti

amfi

( ; ; )

amfi fic de ipfo fentiant, & propter

homimum metum fimilem effentiâ ihfe.

rant, & creaturam, non ut unam ex

creaturis dicant. .

Propter temporis occultant occafi- 2

ones & calamitates ; propter nonnul

los ex Orthodoxis hypocritas 5 propter

dextram regiam 5 propter honores, di

gnitates, adeoque proprium thronum,

ne illis excidant; plurimaque impedi

menta alia, quæ pluribus iterum de

Semiarianis variifque eorundem ac di

verfis feétis, nec non Eutychio Eleu

theropolita & aliis pluribus Paleftinæ,

Epiphanius cumulando enumerat.

Propter Principes ac Magnates occul- £pipham.

tant, quos nondum fatis fuis blafphemiis ***% 13

addictos & pravis opinionibus imbutos 3

habent, quo notnine Aëtius, referente

Epiphanio, Arianos coram Conftantio

Imperatore, qui Aëtianos tanquam craf- I,ii. ;6

fos Arianos T( qui Filium Dei creatu- p. 439

ram dicerent) tolerare nolebat, palam

conftringebat. Qualiter ifti babent,

inquiens, Ego habeo ; velut etiam ipß

omnes. Sed quod in me verum eft,

ipfi occultant : & quod ego , clare

affemdo ac confiteor : hi omnes eadem

dicunt. Occultabant autem hæc, ad

dit ibid. Epiphanfus, quum Rex non

adverfaretur Arianæ fabulæ, fed pium

fane fe effe putaret. Nam creaturam

- E 2 con

C 36 )

confiteri filium Dei recufabat, atque

indignabundus in exilium mifit Aëtium,

4. Propter denique blafphemiæ a

pertæ declinationem ocgultant, quam

tamen & mente improba fovent, &

lingua volubili movent, ut non im

B spi. 1. 1 merito hic ipfis illud Bafilii adverfus

gſ," Eunomium exclamando objicere poſli:

; : 3 mus. O impudentem & improban blaf.

phemiam ! O occultum dolum 1 Variam

ac fraudulentam malitiam ! • Qjtam

exa£te , ex ipfis Diaboli infidiis lo

quumtur, falutaris fidei momina occul

tamtey, nuda blafpbemiae • dogmata tra

dunt, -quo impietate in rebus denudata,

ipfi quidem nihil blafphemi. dixiffè vi

deamtur.º - - -

tº i I Caeterum non in perpetuum lati

Occultant tant, non femper muflitant, aut in oc

#''''"cultis faltem antris fibilant, petifera

medie, ifta viperarum genimina : Sed tantif.

鷺* duntaxat, º dum commodiorem na

"cta occaſionem , acceptiore veſcantu2 pt1o r

aura, ubi demum : audaci temeritate

venena fua clanculum concepta atque

occultata, pleno ore expirant, plenis

buccis evomunt. Cujus rei evidentif

fima aliquot experimenta Semiariani

nobis reliquerunt : Ifti namque in

Synodo Seleuciana diffimilitudinem Fi

lii ad Patrem, anathemate feriebant

(quæ erat referente Epipbanio, frau

- - - dulen

( 37 )

dulentorum venatoruin efca ) at poft

{Orthodoxorum patrum obitum, quum

dilata effet ip(orum mala opinio, etiam

cum loquendi fiducia ex hac baeref?

funt propter carmis dextram, ć• dum

non amplius , impediumtur, palam, quæ

verba funt Epiphanii, ipforum aggref- Epiphan.

fionem pradicant, non amplius neque '*''J3

pudore, meque aliquo praecepto coerciti. §.}. i ,

Similiter in Concilio Sardiceníi Epi- c. 16

fcopi Orientis (Ariani) in confpeétum

Epifcoporum Occidentem: incolentium

venire, cum iiſdemque niſi Athana

fius e medio prius conventu, expel- -

leretur, colloqui renuebant. Occiden-

talibus vero, quod citra præfentiffi

mum veritatis orthodoxa: difcrimen ini

quo ho8 Oricntalium poftulato acqui

eſcere non poſſent, maſcule ipſis re

ſiſtentibus, confeſtim diſcedunt, Philip

popoli in Thracia privatum inter fe

concilium conftituunt : de cætero a

perte verbum confubftantiale anathe

- mate feriunt : opinionemque, quod

Filius patri diffimilis effet, per literas

fcriptas, ubique diffeminare cœperunt.

Quid quod eoufque eorum accrevit

temeraria audacia, ut & in Synodo

Antiochena verbum S 1 MilE ex for

mula Contantinopolitana prorfus exi

mendum ftatuerint, & palam Filium

Patri non folum fubftantia, fed &

- volun

( 38 )

-

voluntate diſſimilem eſſe aſſeruerint?

Eandem temeritatem & in Noeto ani

madvertere libet. Is enim quod Pa

trem paffum effe publice docére aufus

fuiffet, ab Ecclefiæ Presbyteris accitus

& examinatus, primum quidem iftam

a fe prolatam blafphemiâm negabat :

Fritta, poſtea vero ex rabie, quam in alios

Ëref 3i quofdam habebat, in majorem temep. 226

ritatem elatus ac audax faótus, palam

deinceps hærefin iftam docuit, ac per

frićta fronte contradixit. De clande

ftini Presbyteri Ariani periculofifijmis

T.a. l.-infidiis * dicemus ? : qui in fum

biſ e. 3 mo apu Imperatorem Conftantinum

(cui a Conſtantia ſorore jam jam mo

ritura diligenter commendatus erat)

honore habitus, erroris tafen atque

pravitatis fuae morbum, quo labora

bat, eo quod Imperatoris animum de

Religionis doctrina plus juto fatis con

firmatum animadverteret , aperire ei

aufus non fuit, fed infidiofe eoufque

occultavit, donec Conftantinus ad im

mortale regnum migraffet, & Imperium

hoc caducum filiis Teftamento, quod

Presbytero, ut Conftantio traderétur,

concrediderat, diftribuiffet. Ea nam

que ratione Conftantio perfamiliaris fa·

&tus, ubi inconftantem ejus mentem,

eamque non aliter atque arundinem

a ventis contrariis huc & illuc fa

cile

( 39 )

facile fle&ti animadverteret, fenfim ac

fenfim virus fuum diu occultatum dif

perfit ac confidenti tandem animo

bellum contra doétrinam Evangelicam

ciere coepit. De Eudoxio Ariano quid

referemus ? memoranda, & hæreticis

noftris vulpinas ejufdem aftutias, nec

non leoninas fraudes hodie feliciter

exprimentibus, apprime convenientia

dicemus. Sana namque & fincera

plebis fide perfpeéta, Imperatoris etiam

contra eos, qui unigenitum Dei filium

conditum dicerent, odio illeéto, ad

monuiffe Eunomium dicitur, ut fuam

opinionem occultaret, eamque minime

aperiret illis, qui caufam ad accufan

dum ipfum fedulo aucupabantur. Namqr.a.,.

tempus, inquit, opportunum ma!7i eal. 2 c. 39

predicabimus,, que nunc filentio tegi

mus ! Cui admonitioni Eunomius mio

rem gerens, eo tandem eveétus eft,

ut blafphemiam antea . fub dentibus ,, „„

blateratum (Bafilii de ipfo verba re-§.i.í.

fero) fplendido poftea opere fuo pub-? 3°

licarit, Princeps ac Præfer totius hae

refis appellari cupiens. Nil jam me

morabimus de Juſtinæ Valentiniani

Magni conjugis, Junioris vero matris,

'illecebris : quæ fidei ardore mariti

fui cognito, toto, quo ille vixit, tem

pore -Arianæ doétrinæ femina occul

tare ftuduit : animum vero filii fui

flexibilem

( 4o )

flexibilem & mollem admodum cer

nens, errorem in mente fua delite

ſcentem, audacius tandem, Theodoreto

tefte, protulit. Nil de Juliani nefan

di illius Apoftatae nefandis impofturis :

Nil de Eufebii Epifcopi Nicomedienfis

aſtutiis. De Theognidis Niceae Epiſcopi

technis. De aliorum etiam quamplu

. rimorum nocentiflimis dolis. Quorum

hiftoriam qui cognofcere cupiet, anna

с 1, 2, 9 - -

rí.í. § & aliorum confulet.

‘. . . Hoc nobis interim attendendum, ex

çgâÄ, aliifque exemplis difcendum, quafnam

gecafigni- pro ingenitæ fuæ prudentiæ mixtae a

"I cumine, non ſolum occaſiones captent,

peáatis, verum etiam qua ratione jam captatis

jj". prudenter utafitur. Si quidem & hoc

tantur hæretico pietatis (pravitatis dicere de

bebam) nequaquam poftremum eft ar

ἈaÉin tificium. Id igitur , hic agunt potifii

£j?*!?!!- mum, ut qui apud Principcs & Ma

Ά gnates poffünt plurimum omnium ma

min, Kime ad fuas, quibufcunque valent

茄警 modis, partes pertrahant, Cujus ar

írabänt, tificiofae prudentiae ratio haud obfcura

É;eft : quippe, quibus ita inefcatis, atipfos etiam - 2 - 2

Principes ႔ႏို in maffam fuam traduétis, nullo

':. acile negotio tum ipfos. Dynaftas,

ÉÍÁÉ tum inferioris quoque ordinis homi

2. 138 §*. nes, fibi conciliare, ad hærefes fuas

º” º pedetentim inclinare, ipſorumque inharum

º º # les Eccleſiaſticos Socratis, Theodoreti

(41 )

hárum propagatione operam corhmode

ufurpare norunt. Quo fine, vel cum

Petro Anachoreta, Archonticorum hæ

refi addiéto , viros ordinis Senatorii

fpe&abiles & illuftres alios tentarit :

vel cum Eudoxio amicitiam præemi

nentis poteftatis fibi conciliaht : vel

cum Märco hæretico, cujus Irenæus

meminit, feducendis mulieribus purpu

ratis potiffimum ac ditiffimis vacant :

vel cum Afiaho Presbytero in aula

Conftantini . Eunuchorum, cubiculari.

orum, fatellitum, ac eorüm : in pri

mis, qui principibus a- latere funt ;

uibus -rerum in palatio adminiftran

醬 cura eft impofita, familiarita

tem & notitiam, quibufourique modo

lenociniis poffunt, äffe&ant :^ per iftos

partim mulierculas Gynecæi opinione

fua infatuant, qụarum illecebris, ipfis

«tiam Imperatricibus venena fua clam

inftillant, partim ipfos etiam Reges

ac Principes fenfim aggrediuntur, [&

quacunque norunt ſubtilitate ac im

poftura animos illorum illiniunt, gra

tiam ambiunt, clementiam * expetunt,

caufæque fuæ morbidae, pulchre ta

men incruſtatæ, affabre pićtæ & effi

&tæ, patrocinium quoquo modo quæ

runt. Quibus illeëtis & occupatis non

folum univerfam Regiam, fed & vi

sos & pagos, fed & urbes ac am

F pliffima

C. 4- )

pliffima oppida, fed & regiones & va

ftiflima regna, invadunt, concutiunt,

inficiunt, Lege de his fi dubitaS So

cratem : Confule Theodoretum : vide

Eufebium :, Confer Epiphanium. Di

fpeream, nifi omnia ifthæc in aulis

Hmperatorum Confiantini, Confiantii,

Valentiniani, , Valentis & aliorum ad

unguem ita ab hæreticis intentata, &

feliciori, quam par erat, fucceffu in

effeétum produéta fuiffe deprehendes.

Vera, non ficta, indubitata non ex

cogitata :: Probabilia, non plaufibilia

memorare me; Sole meridiano clarius

vel coeco apparebit, ubi prædi&tum

Presbyterum Arianum, eximium illum

artis hujus veteratoriæ Magiftrum, in

publici theatri fcenam ab inferis quafi

revocatum non meis fed Socratis ver

bis fcite admodum qoloratum & de

cantatum produxero. 7 Oculorum aciem

huc dirigite : auribus ereétis affiftite,

& quid Socrates dicat, mente recon

Soc.J : e.x dite : Cum ob Teftamentum, dicit, comcre

ditum ac traditum, Conftantius novus O

rientis Imperator multum ipfi libertatis tri

bueret, liberamque in regian ingrediendi,

quandocunq; liberet, poteftatem permitte

ret, libertas illa tum ad Uxoris Imperato

vis, tum ad Euuuchorum ejus familiari

tatem aditum ipfi cito patefecit. Erat eo

dem tempore Eunuchuí quidam Eufebius,

pré

C 43. )

primarius Fmperatoris, cubicularius, qui

cum Presbyteri perſuaſit perverſe 為醬

opinioni aſſentiretur, reliquos Eunuchos

in eamdem induxit fententiam. Quin

etiam '' conjux EunuchoFum

<* Presbyteri hortatu, ac confilio in

Arii errorem pralapfa , eft, paulo pofi

Imperator ipfe rem in quaeftionem vo

cavit, pedetentim pafim vagari capit.

Ac primium inter Satellites, qui pâla

tiun frequentabant, deinde per multi

tudinis animos , quæ urbem incolebat

pervadere. De opinione illa in ipfa

Regia cubicularii Imperatoris cum mu

lierculis digladiantur, im fingulis urbis

familiis litigiofa differendi pugna fuit.

Mali igitur illius contagio ad alias

provincias : & civitates' celeriter per

Amamavit. ' Haec Socrates. Ecquid vide

tur vobis Auditores de artificis hujus

verſutiſfimi verſutiſſima prudentia? ec.

quod Satan verfutiffimus & ipfe alio.

quin Spiritus, mille artifex, aptius

potuiffet, ad artem fuam affatim fufci

piendam atque exercendam excogitare

inftrumentum ? Nullum profe&o , ar

bitror : * Nullum. Defideratis plura ?

' Defiderare vos, eadem veftri in me

conje&i oculi, veftri ereéti geftus, at

tentæ aures & mentes veftræ me mo

nere videntur. Et certe plura fponte

& lubens proferrem, ni neceffario ad

" . . F 2 º alia

( 4.4. )

, alia mihi properandum fcirem. Unum

tamen de eodem homine Nequam quin

proferam, non eft quod intermittam,

uo luculentum idem ille infignis A

rianæ fabulæ a&tor Principes inva

dendi, inefcandi, decipiendi, perfua

dendi, feducendi, &c. nobis fpecimen

exhibet. lnconftanti Conftantio quod

impofuit, artis non fuit. Arundo e

nim inconftantiffima fuit. ' At vere

conftanti Conftantino Magno quod

perfuadere potuit, hoc demum Arianæ

artis opus, fuit. Imperator enim pien

tiffimus, ac religiofiflimus fuit. Ecquid

ergo perfuafit ? Perfuafit Arium non

§*£*£jn alia, qùam quæ a Concilio fuiffet

##”Niceno approbata, elſe ſententia : &

fi in confpeéfum Imperatoris venire

permitteretur,. decretis ejufdem plane

aſſenſurum. Qua nequiſſima ſua per

fuafione ita Imperatorem optimum com

movit, ut non folum literis vocatum

atque publico curru accerfitum Arium

in confpeélum fuum atqué , colloqui

um admitteret : ' Verum etiam admif

fum & auditum , oratione ejufdem

fucata perſuaſus, ſubſcriptione ſimu

lata deceptus, perjurio infuper nefan

do illuſus, cum Concilio Niceno ſen

tire crederet, quin & Athanafium,

impias has fraudes animadvertentem,

tum in Arii receptionem confentive

* * * * - -, . . nollet,

( 4.3 ) .

nollet , in duriffimum exilium cum :

indignatione conjiceret. Hic erat aëtus

iftius fabulæ ! hæc mixta Presbyteri

maleferiati cum fociennibus fuis pru

dentia ! Qua ipfa & Eudoxium in sacr. i. ,

tentandis atque 9ccupandis procerum','}*

Aulicorum animis infigniter excellu-:: -

iffe : 'Eufebium vero NicoIhédienfemlib. $. 44

ipfum etiam Imperatorem Conftanti

num M. miferrime aliquoties circum

veniſſe, Socrates & Theodor. Hiſtor.

Ecclefiaticarum fcriptores probatifimi

referunt. -

Sed nec dum Stropharum pruden- ·

tiæ hæreticæ finis, Regum namque£i***

Principum ac Magnatum fic gratiâm?".$.

naéti, in eadem : tanquam feculari bra-prigerum

chio fortiffimo fecure confidentes, ing"

hoc deinceps operofe inhiant, ùt pri-äiiis fedus ,

morum ex Aulicis in fententiam fu-**"*!- . tutuntur

am pertraétorum opera, in feducendis

ac perfuadendis fubditis, … aufpicatiffi

1ma uti frui queant. Caufam inqui

fiturus Epiphafiius cur Ariahorum de- £}ipjam.

teftanda , atque blafphema hærefis, tam?

Jonge lateque ferpens, totius fere or-*

bis, in primis vero Orientalis Eccle

fias florentiflimas invaferit, concuffe

rit, vaſtaverit : διαρρήδην και συντύμως

Hanc reddit, eamque gemifiam.. Ne

tmo eft horum caufa , inquit, quam *

primùin quidetn fidelium probat? : Re .

gum

( 4.6 )

gum vero, defenfio. （ Per · Regis pre

jeäuram aggre/; funt blafpbemi #fii

C loquitur de Arianis) omnia mala,

que fatta funt , ó que adhuc per

ipfos fiunt, per prafentis ipforum Re

gis præfidentiam ac gubernationem. Ita

predor Modeftus Imperatoris Valentis , praefe

i. 1 c. 16 &us , blandiffima oratione Edeffenis,

quanquam irrito conatu, ut legibus

Imperatoris morem gererent, perfua

dere conabatur. Extremæ fiquidem

dementiæ effe dicebat, ut pauci ho

mines Imperatori, tam multis præ

potentibufque viris imperanti, refift

erent. ' Multa, addens, verba feci, quo

vos ad ea quc ſint vobis emolumento

- futura cohortarer. : Ejufdem Impera

- toris Comes provincialium largitionum

nomine Magnus, cum Alexandrinos ad

Arianam fidem ampleétendam follici

taret, quam fuaviter ipfis præcinebat ?

quæ vérborum , mellitiffimorum leno

cinia in perſuaſionibus ſuis non ad

„.4.-shibebat ? Valentem Auguftum Impe

-ratorem cIementiffimum , vehementer

hac de re dele&atum iri affirmabat,

doétrinam ipfius humiliter approban

tibus pecunias : ac opes largas promit

tebat,* Imperatoriam gratiam pollice

batur; honores fummos - ftipulabatur,

& nihil non operofe moliebatur, ut

infciis, tragulam injicere, & blande1IՈՇ

( 47 )

įnefcatos in tranfennam fuam. dolofe

inducere poflet. Quam leni itevy &

blanda oratione idem Modeflus præ

feétus Bafilium , nomine reque Ma

gnum, Cæfareae honorifice exceptum

compellarit, & ut tempori cederet,

neque propter nimis curiofam dogma

tum obfervationem eamque parvo ae

ítimandam, tot tantafque Ecclefias pro

deret, hortatus fuerit, & Imperatoris

fi morem dióto gefíerit, amicitiam fe

ei conciliaturum promiſerit, benefici

aque multis aliis inde eventura de

prædicaverit, pluribus Theodoretum in

hiſt. Eccleſiaſt. ſcriptum reliquiſſe me- Theodorº.

minimus. Quæ ad unum tamen o- l. 4 c. 17

mnia divinus ille. vir, ne unius qui

dem hili nedum pili aeftimans , me

morando heroica: conftantia exemplo,

pueris, refpondit, hæc quidem aratio

comvenit : at qui in facris educati funt

literir, me umam quidem divinorum do

gmatum habam prøá ſnunt, fed praipforum defenfiome, fi opus fit, mullum

non mortis genus libenter ample&untur.

Quod ad Imperatoris amicitiam attinet,

eam cum pietate conjunéfam tnagni ae

ſtimo : Sed ſi ea careat, pernicioſam

effe dico. Haec religiofe & animofe

ſatis Magnus Baſilius.

Verum ubi ſic ex voto ſua fibi non

feliciter adeo fuccedereாழ- 3||131I]

( 4.8 )

4

aliäm quercum excutiunt, alium a

rietqm objiciunt, & pugnis quod di

citur calcibufque feriunt. Ifta enim

Politicorum pronunciata, qui ex Or

thodoxis cum Bafilio non ftatim pro

„3,„ni adorant, fed vetitatem Dei pluris,rthodoxos - -

Äquam gratiam & favorem hominum

4d íringi. quantumvis potentum asftimant. Vah !

££, quam indignis traâantur modis ! qui

tatem ab- bus profcinduntur convitiis ! nomini

j, bus odiofis notantur, criminibus exofis

proſein. onerantur, accuſationibus calumnioſis

# gravantur : viis periculofis aliis im

argum, plicantur : Magitratus audiunt con

&*• temptores, concordiæ ofores, pacis vi

olatores, tranquillitatis turbatores, fe

ditionis authores : & quid non ? Cer

rheodorette Liberio Epifcopo Romano, Confe

£j ':° fori vere libérrimio, Conftantius Impe

rator, quod folus pacem orbis dirimere

audeat, objeétabat. Bafilium Gelatiæ

Epifcopum tanquam procellae in Eccle

fiis oborte authorem, tacere idem Con

Greg.Nyf. ftantius Imperator mandabat. . Eumdem

£#A, Modeftus Valentis præfe&us audaciae

753 & temeritatis, quod folus Imperatori

refifteret, immodefte reum agebat.

Presbyter Arianus, exquifitiffimus ifte ,

驚 quam iniquo, imo Satanico

aufu tempeftatum in Ecclefiis tum tem

poris fubortarum, eos qui vocem όμοά

aior, minime in fcripturis* repertam,

doćtrinae

- (4り)

doétrinae Fidei adjeciffent, ' apud Cons.

ftantium Imperatorem, etiam fimula

te profufis lachrymis, authores in

fimulabat, eoque ipfo periculofifijma

difcordiarum femina inter: Sacerdotes

& Laicos difpergebat ? ' Quam odiofe

B. Auguftino & fuis Petilianus Dona

tifla objiciebat : Wos pacem fċelere fin

gitis , & bello unitatem quæritis ?

Cui cordate tamen Auguftinus refpon

dit ; Nom pacem fcelere fiigimus ; fed 4ugufi. .

pacem ex Evangelio prædicamus, cum';';£;

quo fi pacem. babueritis & mobifcum '63"

habebitis,' Nos autem fi vobis potius -

quam Chrifio crederemus , pacifici efi

femus. Quia Chriflo potius quam vo

bis credimtis, pacem fceleret fingimus.

Et hæc cum' dicatis & faciatis, au- . . .

detis infuper commemorarè, ， Beati paci- `

fici ! . Atbanafiur, inexpugnabile illud

veritatis propugnaculum, quoties reus

agebatur turbatæ pacis?', quoties mo- <,„. 1 ;

tæ ſeditionis ? quoties læfæ Cæſareae, 1 i Se

Majeftatis ? Tadeo odiofa nomina &* 3 * 3

exofa crimina fanétis quàm plurimis

obje&ta plura alia. . . ." -

Quibus nequiffimi hærefium ac ca

lumniarum architeéti in nullum finem Ortbodo-,

alium Orthodoxos falfo onerant, quamj' .

ut eofdem non folum apud Magnates bus opera

&. Principes, quos fuis fibi conciliatos ಭಿ.

artibus & fuis fibi addiétos habent per- i %iíí

* G - verfis

( 5 o )

in exili- verfis dogmatibus, in odium pertrahant,

#" ſed & ſedibus ſuis motos propellant,

in exilium mittant, ipfique foli re

gnum deinceps obtineant, pro libitu

Ecclefias fidis Paftoribus privent, Scho

las præceptoribus orbent, ordinem be

ne conſtitutum turbent, nemineque

inclamante ac repugnante rŵy vewnpio.

μῶν , tam in dogmatibus quam ritibus

Ecclefiafticis ordinent, propagent, pro.

pugnent. ' Haec fcilicet ifta eft, pro

ua tantopere dimicant, adamata & a

'Vide de ប៉ារ៉ា Helena. . Optimus ille ac fan

º;: $iííimus Athanafius, ita integer vitæ

ΖῆT fcelerifque purus, ut nemini cederet,

1.1.3.39 tam mirandis iifque plane confiétis cri

3£, minibus, falfis etiam ad ea confirman

e. 26, 2j, da fubornatis teftibus ab Arianis fuit

******** obrutus,. ut ab Epifcopatus dignitate

non tantum deturbaretur, fed & præ

ter omne fuum meritum, folis Aria

norum impudentiffimis mendaciis, quo

rum publice etiam cum fempiternâ i

gnominia convincebantur, Imperatoria

auétoritate in exilium mitteretur. Quor

ſum vero de Athanaſio per inſidias è

dignitatis Epifcopalis gradu deturbando

ejiciendoque tam anxie & tumiultuofe

Arianæ .ே complices laborarunt ?

OEdipo divinatore hic opus non eft,

º * caufam luculenter aperuit Socrates.

- £*febius ait, in hoc toto peäore incu

- - - - - - - - --, - ' buit,

( 5 I )

buit, ut Arium Alexandriam reduceret.

Nam eo pačio folum rataṁ de dueCiº

fidem ab Ecclefia exturbare , & pefii

feram Arii doéirinam introducere fe

poffe putavit. Sic enim fperabat fore

Αθανασία εκ ποδών γενομένu, μόνως την

Αρειανήν δόξαν κρατήσαι : Αthanafίο,

tamquam fideli ac acerrimo fincerioris

do&rinae cuftode ac vindice, ex pedibus

vemoto, Arianam opinionem primas ob

tenf11}'4?/! (70 imptine regnaturam eſſe.

{Quid poffet dici maniféftius ? qüid

luculentius ? quid illuftrius ? ufium

hoc illuftre inter tot & tanta, quae

adduci poffent, hæreticae nequitiæ (pru

dentiæ dicere volebam) exemplum fuf.

ficeret, ni plura etiam alia fuppete

rent. Sic Epifcopi faétionis Arianaeserat. t.

ediétis Imperatoris (Conftantii ) elati, e. 3o

multo audacius res moliri coepere. '

NMaximum Epifcopum Hierofolymita

num exturbarunt : Cyrillum ( ipfis

deditum ) in ejus locum fubftituerunt.

Sic Macedomius provincias & urbes Theod. i.

Conftantinopoli finitimas, Mimifirir fui ' * 8

-infiituti contra Ecclefias fuffe&tif, e

vertere conatus eft. Sic Clandeftini

Ariani opiniones quafdam damnave

rant, quas primum ex occulto, de

inde palam propugnare variifque ar

gumentis, fallaciter roborare cœperunt.'

Cum vero , conftituerent , Zizaniorum

} 2 plan

( 52 )

plantas altius in hominum animis X

firmius inferere, metuebant tamen e

os quibus errorem $uum deprehendi

poffè putabunt, eofque fedulo vita

bant: qua caufa induéti pietatis præ

cones expugnare conabantur, & ad

ulterina ac falfa dočtrina fuppofita ,

veræ finceræque doétrinæ patronos de

honoris gradibus deturbare molieban

tur. Sic gentiles fub Juliano Apoftata

idem ob eandem caufam in Athana

fium attentabant, hoc ingeminantes:

£% odoret. Si, Athamafius Alexandriæ maneat, me

**** minem gentilem manfurum. Eum enim

ommes ad fuum coetum fuafu addu

ciurum. Cui poſtulato iniquo inique

Julianus affentiens, truculentum hoc

mandatum dedit, ut Athanafius non

folum patria, fed & vita privaretur.

,.,.. ,,Taceo Tyrannicas Lucii Ariani Epi

fcopi machinationes, quibus fubdole

Magiftratibus non tantum perfuafit,

ut complures facris initiatos in exi

lium mitterent : fed & ipfe eos po

tiffimum, qui fanétam divinamque pro

pugnabant, doctrinam, ad ultimas Im

perii Romani oras relegavit. Praete

reo infidias infenfiffimas Magno illi

Baſilio ab ha reticis, qui nudam eti

am ipfius , vocem , veluti Gregorius

¿ºTheologus loquitúr, prehendere que

Èqiiium, rebant, quo àb Eccléfia depelleretur,

( 53 )

-

frequentiffime ftruétas. Quid enim

pluribus verbis opus ? Conqueritur

de hac immanitate ipfe Athanafius.

Quid boni, inquit, Epifcopi erant, & Tbeodor.

fidi veritatis precomes, fedibus patriis

ſunt abrepti, inque exilium aćti, nul

1a alia de caufa culpave contra illos

allata, quam quod baerefi Ariamae com

fentire, & calumniis eorum ac falfis

criminibus, que contra nos confinxe

rant, fubfcribere noluerunt.

Cæterum nec fic dum acquiefcunt

irrequieti Spiritus, fed ulterius, quan

quam deterius multo, impietate fua

!. 2 c. 15

5

In Ortho,

doxorum

locum

procedunt. In Orthodoxorum cum ma-prº.f

gno Ecclefiae luétu & extremo detri

ei &° vi

te homi

mento eje&torum locum, nulla plane me* fuffi

vel perexigua admodum legitimæ voca

tionis ratione habita, non folum ejuf

modi fufficiunt focios, quos fuis ha

beant addictos opinionibus, ſed plerun

que pravis in vita moribus præditos,

modo infami aliqua labe notatos : mo

do ob facinora quæpiam ab Ecclefia

excommunicatos: modo ob ſcelera per

petrata fcopis quafi caefos in exilium

ablegatos: modo ſeculo obſtrićtos: modo

• Neophytos : modo Apoftatas noftras, Ec

clefis,, veluti Tertullianus conqueritur,

' obtrudunt, ut gloria eos obligent, quia

veritate mom poffunt. Nulla hic erudi

tio fpeétatur; Tnulla docendi facultas

çon

ciunt

( 54.)

confideratur : nulla fidei & vitæ pro

bitas examinatur : Nufquam enim,

quod fcite iterum de hæreticis fui tem

poris Tertullianus, citius proficitur,

quam im caftris b«reticorum, ubi ipfum

allic effe, promereri e#. Nimirum hos

& fimiles eo audaciores libidinis fuæ in

corrumpendis fidei capitibus, depravan

dis confuetis Ecclefiæ locutionibus, fub

ruendis bene ordinatis ritibus, decipi

endis & feducendis fimplicibus, fervos

fefe habere poffe fciunt. Veniam hic

-mihi detis velim (auditores Illuftriffimi,

Spe&atiffimi, &c.) non poffum enim

quin veftra hoc in loco humanitate lar

giter abutar, & de Arianorum Epifcopis

atque Presbyteris vitiofis, in locum fi

dorum paftorum eječtorum, Ecclefiis vi

olenter obtrufis, memoranda quæpiam,

noſtro tempori congruentia, è Baſilio

Magno &GregorioNazianzen.antequam

finem faciam, enumerem. Theologus

p.gi. i;, quilibet eft, (verba funt Bafilii, Eccle

4e3p. S. fiarum fui temporis ftatum deplorantis)с. 3o

qui vel immumeris maculir animam mota

tam babet. Hinc novatoribus rerum

multa feditiofarum copia accedit. Pra

inde per fe electi, cº, principatus afe

&fatorer, Ecclefiarum gubernatiomes for

tiuntur, adminiflratione Spiritus fan&ii

propulfata. ' Et cum Evangelici ritur,

jam pemitus, fublato rerum ordine, fint

Ꮳ072

C 55 )

confufi, inexplicabilis eruptio eft ad prae

fecturas, dum finguli qui fèipfos deßgnant

ac ingerunt, infuper cogunt, ut ad prae

fečiuras a/Fumantur. Et Eufebio Epi

ſcopo Samoſatenſium conſtantiſſimo ſcri-ga abens, Ad infelices, inquit, bomines, fer-j*燃。

2 , 1ոգսlt, º p 63

*vos fervorum, Epifcopatus momen numc

devenit, memine ex fervis Dei aut repu

diatis feip/um contra inducere volente.

Quales funt, qui munc immiffi funt ab

Anyfio & Eudicio Parmaffeno, quem qui

Ecclefiis præfecit, malum fibi ipfi futurae

vitae viaticum inmifit. Hi nunc fratrem

meum ex Nyffa, pergit Bafilius, expule

runt, c$• pro eo induxerunt virum, imo

•mancipium potius, paucis obolis dignum,

fidei vero corruptorem, fimilem his, qui

ipfum praefecerunt, hominem perniciofùm,

pupillorum famulum a Dominis fuis fugi

tivum ( nótate bene, fidei corruptorein,

bominem perniciofum, fugitivum) propter

impie muliercule blanditias, que prius

quidem Georgio ad propriam voluntatem

aufu erat : Nunc vero humc babebat, fuc

cefforem illius miferunt, miferabile Epi

fcopatus momen contumelia afficienter. At

vero Nicopolitarum res, quis digno luäu

profèqui pofft ? Mifero illo Phortone pri

#num quidem veritatis patrocinium quam

maxime fingente. Poftremum vero turpiter

& fidem & feipfum prodente, & proditi

onis mercedem accipiente, ipfam videlicet.

igno

( ;6)

8pğ#. 72

ignominiæ motam, Sufcepit eqúidem ab

ipfis epifcopatus dignitatem, velut putat:

fa&ius autem eft per Dei gratiam commiu:

jiis ahominatio totius Armemiæ. Et alibi

eandem querelam iterat : Hi fumt lufus,

qui contra Ecclefias Dei luduntur ab bis,

qui ad fuam utilitatem calumnias fruere

hominibus, & rurfus commendare eofdem

comantur. Bafilide Papblagonis altaria

evertit in Papblagomiam profeéfus Eufta

thius, & in menfís minifferium

facrorum%iebat. Et nunc fupplex eft

Bafilidæ, ut fufcipiatur. * Nobis autem

“ calumniæ fruuntur, non quia mor ali

* quid injuriæ facimus, fed quia hoc fibi

* utile fore putant.” Porro quos anno

fuperiore ex Galatia accerfiverunt, velut

per ipfos potentes, Epifcopatus facultatem

recuperare, tales funt, quales noverunt hi,

qui vel modice ipfis converfati funt.“Mibi

** vero mumquam tantum otii præbeat Do

* minus, ut ipforum faëta (malefaéta) ré.

* cen/?am.Introduêfi funt (auresarrigite)

* fplendide in urbem, & concionati funt

* cum authoritate, traditus eft ipfis popu

* lus, altaria tradita : * Qjii ufq; ad Ni.

copolim progreffè nihil potuiffent eorum,

que promiferant, prefare. Quomodo re

verfi fint, & quomodo in reditu excepti,

greg.orat. ngrunt qui præfentes fuerunt. Hæc &funeb. in

Bafilium

*Magnum

alia Bafilius. Sed & Gregorii Nazianzeni

querelas etiam audiamus. Nom ex virtute,

ait,-

-

( 57 )

ait, magis quam malitia oritur praefiden

tia, meq; digniom um, fedpotentiorum fumt

throni. Cathedra etiam fine ullo acquiritur

labore, non fecus ac cum fabulae Gigantes

fingunt, unius diei fanéios facimus,&fa

pientes eſſe jubemus eos, qui nulla prediti

ſunt ſapientia, & qui nil adgradum,pre

terquam velle afferumt, rey xgS-apfiyras

καθαίρεσι, χθες ιερόςυλοι, και σήμερον ιερείς,

χθες των αγίων έξω και μυσαγωγοί σήμεερν f

Παλαιοί μηύ κακίαν,και 2όδιοι την ουσέβειαν.

Priuſquam purgentur purgant beri facri. la orat. in

legi, hodie facerdotes : beri facrorum ex-%%,'

pertes, hodie in facris ducer : im malitia qaffum.

Veteres, at in pietate tenues. Item : Nom +

facerdotes quærunt, fed Rhetores, meque épifcópo

Jacerdotes puros, fed adjutores fortes. ¿º

Tantum & Gregorius. Re&tiffime omnia. $. i. ,

Sic namque ob crimina intentata Atha- *. *'

nafio, 盟 fummum EpifcQpatus gradum „- - - あ*2

eveétus ab Arianis nequiffimusArfenius :;';'. ,.

Sic ejufdem potiundi eandem ob caufam

certiflima fpes fäéá Ifchyrae, homini fa-£*• , , , , ſº - * - - - - - - I, I Շ: 2 *

cinoroffiffimo. SicPresbyteriiAntiocheni

dignitas collata Leontiò, ex eodem ante

ob adalefcentulæ turpem confuetudinem

eje&o. Sic in eodem ab ipfo Leontio,

(quia nimirum finiler babent labra la- rteodoret.

$tucas ) tolerati Stephanus & Placitus,* * * *

homines omnium, quos Sol vidit, aër

afflavit, terra fuftinuit, bipedum nequif

fimi, fceleratifimi, libidinofifimi. Sed

* - ed,

* G 58 )

Sed, quonam nimia dicendi intem

perie furripior ? In illo ftadio jam ver

for, quod peranguftis inclufum regioni

bus, non finet orationem veluti equum

excurrere libere, & ad metam praefinito

redire. Continor quaſi contractis habe

nis intra circum, ut in his & ftadii &

temporis anguftiis, plurimum, imo plura

multo quam fortaflis par erat, dixifle vi

dear. Animus equidem fuiffet in hujus

argumenti campum exfpatiari latius, &

particularia nonnulla de nyéticoracum

horum in divinis divino, {i Diis placet,

acumine interfpergere, quo tremenda ar

ticulorum fidei myfteria, quæ &ip τὸν

νίν, υπέρ την φύσιν, και υπέρ την καταλη

¥tv, Juftino tefte, pofita, ingeniofe, fed

tamen fuperciliofe & malitiofe exami

nant, hocque agunt, ut vel, mom crcdendo

intelligant, quod fidelibus alicubi B. Au

guftin. faciendum monet, fedintelligendo

£pipban credant : vel in fupernis cum Aëtio ex

鬣fapientia mundi infatuata ambulare co

459 mentur, & opimiones contra Deum ex Syl

logifmis ó mentis fue ratiocinatione per,

ſcrutentur : ex ſyllogiſticis nomenclaturis

g,,,,„. humana intelligentia Deum comprehendere

hzref. 8o volentes, & velut ex di&fionibus evidentis

'.ே fidei firmam fpem inutilare conantes : ygI

in epif] cum Satanianis pro ftultitia fua, Confilia

鲇4%-rio intelligentia fua utantur: vel cum a

vianiſip, mentibus Arianis fèmper probabilitate

fer

( 59 )

fermonis, C» pugnaci oratione fidem in- Teodoret.

vertere divinam attentent : vel cum iif.' 4 * 3

dem relinquant Apoflolum, fequantur A

riffotelem : relinquant fapientiam quæ ex

Deo eff, & difputationes tendiculas &

aucupia verborum eligamt : vel iterum 4,},./.

cum Aëtio eos, qui &im ipfis in collo-4;;£ig

quium defcenderünt, argutiis fuis fîeti,{{{:墨

elenchis fapbifîici, Ariflotelici 'ob/iupefa-.. 28

ciant. Porphyriani i/ili će novi Arifiatelici.

5ophifae iffi vanæ fapientiæ homines,circa

fyllogifmos ac ratiocinatione r occupati, fi

%i ipfis di&iomes quafdam excogitántes,&

Deum fyllogifinis concluderè tentantes,

quomodo Arianos olim Epiphan. indite- £;i,;,,„.

gabat: Pepones ifti vituperabiles, mon viri, £<?/.39

çjuo nomine B. iren. Ghofticos &Valen<£;j',

tinum exornabat : Homines ifti a fide e. 5

remoti, terrenis dediti , carmalibus occu

pati, qui credere aliquid nolunt, mifi ad

quod fui corporis fenfu quinque partito

perveniunt : " In qüibus quinque fenfibus

totius voluntatis fibi regulas ponunt. Non,

* imtquientes, credo egó, nifi quod video.

* Ecce quod novi: Ecce quod fcio! Al

** bղ:77,凝 nigrum eft, rotundum eft, qua:

“ dratiin eff, fic vel fic coloratum eft."

Novi, fentio, temeo, natura ipfa me docet,

Non cogor credere, quod mihi non poter

offendere ! quomodo eleganter eofúém & s,,„, ,

vere, vivis quafi coloribus Auguftinus o-4everćº

lim óbumbrâbat. Libuifíet etiäm infinita*

H 2 alia

( 6o )

alia de infinitis horum hominum, fi modo

homines appellandi, dolis, technis, men

daciis, ftrophis, fraudibus, artibus, ex in

timo prudentiae fuae promptuario inftru

&iffimo,defumptis percenfere, quibus ifti

varie abutuntur, in populi applauſu cap

tando, fcripturas profe citando, nil nifi

phrafes ejufdem jaćtando, orthodoxum

antiquitafís confenfum praedicando, con

feſſiones orthodoxorum ſubſcriptionibus

fuis nonnunquam verfute tamen & am

bigue, approbando, quin & perjuriis de

teftandis confirmando, fidei controyerfias

fundamentales extenuando,verborum in

volucris errores fuos crafos difimulando,

eofdem quamplurimis mellitis verbis per

fuadendó, alios largitionibus alliciendo,

alios mendaciis dolofis infatuando, alios

minis fuis perterrefaciendo, alios vi &

armis cogendo, alios aliter, fub fpeciofo

tamen fingularis fanétimoniæ & religio

nis zelo, decipiendo, ſeducendo, & fi

quæ fuiffent fexcenta alia defcribenda :

Át per veftram id patientiam, per tem

poris inopiam, per A&tus qui reftat co

piam non licuiffet. Itaque ne veftra in

audiendo benignifiima ម៉ៃប៉ោះattentione abuti videar, unum ubi dixe

ro, fat me dixiffe putabo, - -

Videtis, Auditores, quorfum ifthac,

quae obiter a me delineatâ, direéta omnia.

Nimirum huc fpe&tant, huc ತಿರ್ಥಿನ್ಜ- - 3.

r

* -

( 61 )

ad hunc fibi præfixum fcopum collimant,

ut mente cognofcatis, oculis videatis, au

ribus audiatis,manibus palpitetis, hærefes

oriri ac graffari, non recens, fed perfre

quens ele: hareticos,varios dolos,miras

technas, artificiofas trophas, nocentes

fraudes moliri ac machinari, non novum,

fed vetuftum effe. Quod fi ergo tempora

temporibus,homines hominibus,a&taa&ti

bus, fraudes fraudibus, molimina molimi

nibus, inores mforibus, omnia denique o

1mnibus comparaveritis, ac veritatis truti

na penficulando contuleritis: Difpeream

fi aquam aquæ,lac laéti,ovum ovo,corvum

corvo,lupum lupo,vulpeculam vulpeculae

tam fimilem deprehenderetis, quam no

ſtræ ætatis hæreticos prifcisiſtis fimiles

cognoveritis, quin & juraveritis veterum

hæreticorum, Arianorum, Samoſatenio

rum, Eunomianorum, Eudoxiorum, Ne

ftorianorum & fimilium portentorum

monftra, in noftris revixiffe, eorundem

que & ingenium, & mores, & fraudes,

& artes, & ftudia, & molimina, ad u

num omnia, ad vivum omnia ad un

guem omnia repullulafle. Superiorum

ætatum exempla hæc indicant : Patrum

teftimonia comprobant : temporum no

ftrorum hiftoriæ demonftrant. Patres no

ftri narraverunt nobis, ayribus hifce no

ftris audivimus, oculis hifce noftris vi

gimus, in ipfa rei veritate, proh dolor!

. . .” - experti

( 61 )

Augufi.

lih. de

то». Мат.

f. I 9

experti fumus. Atq; ô utinam non aüdisviſſemus ! 6 utinam non vidiſſemus ! è

utinam non experti effemus! Manifefta

interim hæc,non obfcura, funt: in publi

co, non in angulo gefta funt : quin iino

lippis & tonforibus quam notiffima funt,

Indignabuntur forſitan ha retici noſtri,

frement, iniq; ac acerbe ferent prudenti

amfuam,quam ipfi de cœlo prolapfam pu.

tant,pro dementia a nobis venditari: Mo

res fuos, quos ipfi compofitiffimos procla

mant, pro vitiis a nobis divulgari. Meras

has eſſe calumnias noſtras calumniabun

tur,mera hæc effe mendacia noftra menti

entur. At indignentur,fremant, iniq; fe

rant,calumnientur,quantumvolent men

tiantur,etiam fi libet & licet rumpantur :

non propterea manifeftam & invi&tam

veritatem vincent, nec nos in lapides &

faxa convertent, hec ut malum dicamus

bonum adigent. Regerimus interim ipfis

pleno ore, quod Manichæis olimAugufti

num objecife accepimus. Hi funt mores

#finis admirabiliumPraeceptorum,

ubi nibil certum,nihil conftans,nihil ratio

mabile,nihil inculpabile: Sedommia dubia,

imo vero fine dubitatione falfiffima, omnia ,

repugnantia,abominabilia,abſurda.Demiq,

tam inulta & gravia in bis moribus depre

benduntur peccata,ut fi quis accufare velit

otnnia, homo alicujus facultatis fingula

fingulis ttt minimum voluminibus pgரி.

- . Non

( 63 )

Non poffumus nos hic aliter , Scapham

Scapham indigetamus, ligonem ligonem

nominamus. Impoffibile fiquidem eft, ut

mutuatis Nazianzeni verbis utamur, NiliJngii, 2

catarraéfas fluvii impetum abÆthiopia i്,1.

Agyptum ruentis compeſcere: aut Iliacum

littus, etiamfi ad tempus mebula contega

tur, abfcondi: aut Cbriftianorum lingiam

impedire, quo minus res veflras (hæreti

ci) notet infamia.

Vos vero ô Conſtantiſſimi Orthodoxae

fidei Confeffores& propugnatores, quot

quot adeſtis, quotquoteſtis,&quotquot

effe vultis, ex fru&tibus malis modo enu

meratis,malam arborem cognofcite,homi

nes iftos tam malæ fidei atq; notæ vitare IᎥ

difgite, ut videntes, quæ funt ipforum, im鷺

mullo eis, (B. Irenæi verba profero) meq;e. 3o

im doéirina, meq; in moribur, neq$ in quoti

diana converſatione communicetis.A falſis

iſtisProphetis,qui advos inveſtitu ovium -

veniunt, caveté: ne quis vos feducat, vi- 1 johanÂ

dete. Chariſſimi,non omniSpiritui credi-ºகே

te, fed an ex Deo ſit probate: Haereticum A#ai,8

hominem fugite, in domum non recipite,; £.'necave ei dicite: Exite è Babylone, ex-蠶°

ite ! operarii fubdoli funt, inApoftolos fe • £gt; ?

transfigurantes : in deceptione illuſores!”;

funt, fpeciem pietatis habentes, virtutem

autem ejus abnegantes : Lupi rapaces

fupt,gregi non párcentes: Magiftriimen

dacii funt, feâtas perniciofas introducen

. teS.

AMattb. 7

4.

( 6.4. ) -

tes.Ex nobis prodierunt,fed ex nobis nori

fuerunt. Nam fi ex nobis fuiffent, utique

nobifcum permanfiffent. Ipfi de mundo

'funt, ideo de mundo loquuntur, & mun

dus eos audit. Nos ex Deo fumus: qui

novit Deum, audit nos, qui non eft ex

Deo, non audit nos. In hoc cognofcimus

Spiritum veritatis & Spiritum erroris.

Tu vero -

I)o{rimam defende tuam Pateroptime, nobis

Et cobibeTurca Pontificumq, minas. [dum,

Chri/fumDominum,fummâ pietate colen

edibus «thereis pr&cipitare vòlunt.

Et Rex Chrifte tiias vires offende potentes,

gui Dominus fummus vincere cunäa potes.

Nofq; jiiva, ut vi&rix Ecclefia pace friiatur,

Ht celebret momen tempus in omne tuum.

Spiritus alme Dens, confolatorq; piorum,

JFac ut concordes Jîmus & unanimes.

Atq$ tuis membris adfís in agone reli&is,

Duc mos in vitam per grave mortis iter.

Confilia infidiofa potens difperde fuperbis,

Et premat illorum, fac, mala caufa caput.

Atraq; pr&cipites capiat fpelunca latrones,

guam facit innocuis perfida turba viris.

Inviti quamvis, pleno tamen ore loquantur,

Vivere poff «vi Jecula cun&a Deum.

Atq; juves mediis in flu&ibus ufq; reli£tos,

In te dum firmam Ĵpem pofuere pios.

Temporibus noflris Pacem concedere mobis

Digneris, petimus te, Pater atq; Deus.

'Namq5 alius nifi tu pugnare volenfq; potenfq;

Pro populo nemo ejf, To Deus alime, tuo.

O 3 + 3 6.8 F I N I S.