1EĞİTİM İLKE VE YÖNTEMLERİ

1. EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR2. EĞİTİM SİSTEMİ3. ÖĞRENME ÖĞRETME SÜRECİ4. ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ5. DERS SUNUMUNDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR6. DERSİN İŞLENİŞ AŞAMALARI

1

EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

EĞİTİM: Yeni kuşakların toplum yaşayışında yerlerini almakiçin hazırlanırken gereken bilgi beceri ve anlayışlar eldeetmelerine ve kişiliklerini geliştirmelerine yardım etmeetkinliğidir. Önceden saptanmış amaçlara göre davranışlardagelişme sağlayan planlı etkiler dizgesidir. Bilimsel açıdanbakıldığında ise eğitim tanımı: “Bireyin davranışlarında kendiyaşadığı olaylar ve tecrübeler yoluyla, kasıtlı olarak bireyinisteğiyle meydana gelen davranış değişikliğidir.” Eğitimde enönemli noktalar, kişinin kendi isteğiyle gerçekleşmesi, eğitimsüreci sonunda mutlaka davranış değişikliğinin oluşması(önceden yapamadığı şeyleri yapması veya düzeltmesi yadayaptıklarını yapmaması gibi) ve planlanarak kasıtlı olmasıdır.

EĞİTİM

Düzensiz Eğitim Düzenli Eğitim

Örgün Eğitim Yaygın Eğitim

(Okul hayatı,planlı,kesintisiz(Birbirine bağlı olmayan

birbirini takip eden aşamalı)zincirleme takip etmeyen)

ÖĞRENME: Yaşantı ürünü kalıcı izli davranış değişikliğidir.

ÖĞRETME: Öğrenmeyi sağlama ve kılavuzlama işidir. Bilinçli veamaçlı olmalıdır.

2

ÖĞRETİM: Okullarda yapılan planlı, kontrollü ve örgütlenmişöğretme faaliyetidir.

HedeflerKapsamEğitim süreciDeğerlendirme aşamalarına sahiptir.

ÖĞRETMEN: Düzenli eğitim veren kurumlarda öğretimi sağlayankişidir. Plansız eğitimde bilgi veren kişi öğretmen değilÖĞRETEN olarak adlandırılır. Öğretmenin ürünü davranışdeğişikliği kazanmış bireydir.

EĞİTİM

ÖĞRETİM

ÖĞRENME

Dersin etkin geçmesi öğrenmenin kalıcılığına kumandaeder.

PSİKOMOTOR ÖĞRENME: Fiilen çalışma yoluyla öğrenme,öğrenilen bilgileri fiziksel davranışlara yansıtma, deneyselöğrenme.

İLKÖĞRETİM: Vatandaş yetiştirme eğitimi.

ÖĞRENME

Bilişsel Duyuşsal Devinimsel (Psikomotor)

3

EĞİTİM DURUMU: Öğrenme ve öğretme süreci.

Yanlış öğrenme genelde plan dışı eğitimde gerçekleşir.

Öğrenmenin temel amacı kalıcı izli olmasıdır. Öğrencinin hatırlamasına yardımcı olacak kalıcı ipuçları verilmelidir.

TALİM TERBİYEEĞİTİM ÖĞRETİMTRAINING EDUCATION

Konu alanı ağırlıklı eğitim yöntemi = Klasik yöntemDavranışçı eğitim yöntemi = Modern yöntem

Eğitim sisteminde eğitilecek kişinin paterni öncedenbelirlenmelidir. Kişinin o patern üzerinde ihtiyaçduyduğu alanlarda öğretim yapılmalıdır. Meslekguruplarına ve ihtiyaçlarına göre öğrenme hedefibelirlenmelidir. Mesleğin ihtiyaçlarına göre öğrenmeseviyesi değişiklik gösterebilir. Normal liselerde %60öğrenme yeterliyken, doktorluk, pilotluk, dalgıçlıkgibi özel görevlerde öğrenme seviyesi görevin tehlikeve risklerine göre daha yüksek beklenmelidir.

Öğrencinin aldığı bilgiyi kullanma alanını bilmesiöğrenme sürecine ve dikkatini toplamasına yardımcıolacaktır. Ders esnasında bu bilgileri kullanmaalanının belirtilmesi öğrenmeyi kolaylaştırır.

DÖNÜT: Geri besleme, geribildirim, feedback.

SİSTEM: Karşılıklı etkileşim içinde bulunan unsurlarıntasarlanan hedeflere ulaşmak için bütünlük içerisinde organizeedilmesidir.

4

EĞİTİM SİSTEMİ

BİR SİTEMİ OLUŞTURAN UNSURLAR: Bir sistemi oluşturan unsurlar GİRDİ, İŞLEMLER, ÇIKTI ve DÖNÜT’tür.

GİRDİ İŞLEMLERÇIKTI

DÖNÜT

Dönütler sayesinde sistem geliştirilebilir ve daha iyiye gider.

SİSTEM

AÇIK SİSTEM YARI AÇIK SİSTEM KAPALI SİSTEMGirdi Yetersiz girdi/Çıktı

Öğelerden biri yadaİşlem Dönüt yok daha fazlası eksik.ÇıktıDönüt

EĞİTİM tüm unsurları olan açık bir sistemdir.

5

EnerjiSermayeBilgi-DuyuşBeceriİnsanÖğrenci

Araç, gereç ve fiziksel etkinlikDonanımZaman

Yeni enerjiYeni sermayeMalDavranış

Herhangi bir sistemin eleştirilmesi o sistemin analizedilmiş olduğunu, incelendiğini ve sorunlarının tespitedildiğini gösterir.

Girdisi veya çıktısı olmayan sistemler mutlaka çökerler.Dönütü olmayan veya yetersiz olan sistemler isekendilerini geliştiremezler ve daha iyiye gidemezler.

AÇIK BİR SİSTEM OLAN EĞİTİMİN ÖĞELERİ:

GİRDİLER İŞLEMLER ÇIKTI

DÖNÜT

VAZGEÇME MALİYETİ: Eğitim ortamına girilmesi sebebiylebaşka görevlerini yapmama/yapamamadan kaynaklanan kayıplar.

6

ÖğrenciÖğretmenHedeflerİçerikKonularTesisAile-Devlet harcamalarıVazgeçme

Öğrenci tepkileriÖğretim yöntemleriAraç-GereçlerZamanÖğretmen özelliğiFiziksel

Davranış değişikliği gerçekleşmiş (ÖĞRENMİŞ) birey

ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ

EĞİTİM DURUMU (ÖĞRENME-ÖĞRETME SÜRECİ): Öğrenciye yeni veistenilen davranışların kazandırıldığı süreç olup aşağıdakiözellikleri vardır:

a) Hedefe göre olmalıdır. (Hedef=Bilgi-Beceri-Tutumdeğişikliği)

b) Öğrenciye göre olmalıdır. (Öğrencinin anlama gücü veihtiyaçlarına göre olmalıdır)Öğretmen sınıfı iyi tanımalı ve seviyeyi tespitedebilmelidir. Öğrencilerin seviyelerine göre farklıfaaliyetler planlayarak sınıfını yetiştirmelidir. İleriseviyedeki öğrencilerden de faydalanılabilir.

c) Ekonomik olmalıdır. (Çok pahalı ve okul/kurum imkanlarınıaşan maliyette olmamalıdır)

d) Öğrencinin diğer yaşantıları ile kaynaşık olmalıdır.(Yaşantı hem yatay hem de dikey olarak diğerleri ilebağlantılıdır. Eğitim sürecinde yaşanan olaylar/eylemlertekrarlanan, aşamalı ve diğerleriyle bağlantılı olarakgelişmelidir.)

7

ÖĞRENME İLKELERİ:

a) Öğrenci kendisi için anlamlı olanı daha iyi öğrenir:Öğretilen içerik öğrenciye açıklanmalıdır. Hangi bilgiyinerede ve nasıl kullanılacağı açıkça tarif edilmelidir.Öğretmen öğrencinin günlük sorunlarıyla derste işleneniçerik ile bağlantı kurmalıdır. Ödül öğrenmeyi anlamlıkılar. ÖĞRENME PROBLEM ÇÖZME SÜRECİDİR.

b) Öğrenme, öğrencinin çevresiyle etkileşimi sonunda meydanagelir: Öğrenme temeli yaşantıya dayanan davranışdeğişikliğidir. Öğrencinin iç çevresi: Kendi geçmişindekiyaşantıları, bilgi, beceri ve tecrübesidir. Dış çevresiise: Okul, ev, arkadaş gurubu vb.dir. Öğrenmeningerçekleşmesi ve kalıcı olması için etkileşim şarttır.

c) Öğrenci yeni içeriği daha önce etkili olarak öğrendiğiiçerikle ilişki kurarak öğrenir: Yapılacak ön testlerdeöğrencinin etkili olarak neyi bildiği tespit edilerek oyönde anlatım veya öğretim tekniği kullanılabilir. Baskıaltın almadan öğrenciyi eğitime çekmenin en etkili yoluona sorumluluk vermektir.

d) Öğrenci öğrenilecek içeriğe ilgi duyduğu zaman daha çoköğrenir: İlgi ve istek sürecin temelidir. Konuyla ilgiliolarak verilecek OLUMLU örnekler yararlı olur. Sonucuolumsuz örnekler ilgiyi dağıtır motivasyonu bozar.

e) Öğrenci hemen erişeceği amacı bilirse öğrenme daha etkiliolur: Öğrenciden istenen açıkça söylenmelidir.Yeterliliğe dayalı amaçlar tespit edilip öğrenciyesöylenmelidir. Ders planı, dersin amacının açıklanması bukonuyu kapsar.Öğrenci başlangıçta hedefler/amaçlarıbilmelidir.

f) Öğrencinin belirlenen amaca ulaşma oranını bilmesiöğrenmeyi hızlandırır: Ders içi geri besleme olmalıdır.Öğrenci kendi öğrenme düzeyini bilmelidir.(Yapılan sınavve değerlendirme sonuçları kısa sürede öğrenciyeaçıklanmalıdır.)

g) Öğretimin ilk aşamalarında başarılı olma, öğretiminetkili olmasını sağlar: Öğrencinin bildikleri onahissettirilmelidir. Başlangıçta öğrencinin bileceği kolaysorular sorulmalıdır.

h) İşlemler birbirleriyle bütünleşerek yeni bir işlemmeydana getirmeden önce her işlem ayrı ayrı ve doğru

8

olarak öğretilmelidir: Öğrenmede ilk önce bütün görülür.Öncelikle bütün anlatılmalı daha sonra alt parçalarageçilmelidir. Sonuçta tekrar bütüne dönülmelidir.

i) Öğrenci alt bölümlerle bütün içerisindeki ilişkiyigördüğü zaman daha iyi ve kalıcı öğrenme gerçekleşir.

j) Beceri eğitiminde kısa aralıklarla daha etkili öğrenmesağlanır: Becerinin tamamının bir kerede öğretilmesiyerine kademeli ve bol tekrarlı öğretim daha etkili olur.Kısa süreli uygulama öğrencinin zihinsel ve fizikselolarak dinlenmesini sağlar. Yeterli tekrarlarla öğretilenkademeler sonunda bir bütün olarak tekrar tam olarakuygulanmalıdır.

k) Öğrenci beceri eğitimlerinin başlarında lüzumsuzhareketlerle süreci uzatır: Beceri eğitimi geliştikçe bulüzumsuz hareketler azalacaktır, öğretmen sabırlı olmakzorundadır.

l) Tam olarak öğrenilen beceri öğrencinin ilerikiyaşantısında düşünmeden yapacağı bir davranış olacaktır:Reflex haline gelecektir.

Öğrenci etkinlikler:OKUMADİNLEMEYAZMAKONUŞMATARTIŞMAGÖZLEM VE UYGULAMA

Öğrenci etkinliklerinin öğrenmeyi sağlama oranları:

Sadece okuma %10

İşitsel ortam(dinleme) %20

Görsel ortam %30

Görsel+işitsel ortam %50

Öğrencinin sözlü ifadesi(anlatma) %70

Öğrencinin anlatması ve uygulaması %90

9

Öğrenciye anlattırma yönteminde anlatan için %70öğrenme sağlanırken diğer öğrencilerde öğrenme oranı%20 olacaktır. Bu yöntem benimsenecekse tüm öğrencilereeşit fırsat tanınmalıdır.

ÖĞRETME SÜRECİNİN (EĞİTİM DURUMUNUN) ELEMANLARI:

Öğrenci Etkinliği:

a) Öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi: Öğrencinin bilgiyialmaya hazır bulunup bulunmadığını ifade eder. Konuylailgili temel bilgileri bilmelidir.Bilişsel hazırlık (problem çözmek için dört işlembilmek gibi)Duyuşsal hazırlık (Psikolojik hazırlık)Devinişsel hazırlık (Fiziksel olarak hazır olmalı)

b) Çevre Koşulları: ÖğretmenFiziki ortam(Sınıf, temizlik, ışık, öğrenci sayısı,sınıf ısısı vb)Diğer koşullar

c) Öğrenci katılganlığı: Öğrenci dikkati hedef davranışlara çekilmeliÖğrenciler güdülenmeli (motive edilmeli)Sorular tüm sınıfa sorulmalıHedefe yönelik sorular sorulmalıGeç/güç öğrenen öğrenciler için yeterli tekraryapılmalıÖğretmen sevecen, anlayışlı ve hoşgörülü olmalıÖğrencinin hazırlanması için önce önkoşullaranlatılmalıTek bir öğretim yöntemi kullanılmamalı (sadece düzanlatım kullanılmamalı)Ders araçları tüm öğrenciler tarafından görülmeli-kullanılmalıÖğrenciyle sürekli göz teması olmalıTemiz, aydınlık, normal ısıda bir dershane olmalı.

Ders ile alakası olmayan dikkat dağıtacak araç-gereç ve nesnelersınıfa getirilmemeli, sınıfa getirilen her şey en azından kısa da olsaanlatılmalıdır. Dikkat toplamak için ders arasında konu dışı olaylar daanlatılabilir ama sonuçta konuyla bağdaştırılmalıdır. Öğrenci

10

psikolojik olarak daima ders dışına çıkmaya meyillidir. Ders dışınaçıkıldığında öğretmen risk alır, öğrenci bir anda rahatlar; öğretmenbu riski kendi lehine çevirebilmelidir.

Kullanılacak Öğretim Yöntemleri ve Seçimi

a) Öğretmenin yöntem bilgisi ve kullanma yatkınlığıb) Seçilen yöntem için gerekli olan araçların eğitim

kurumu tarafından sağlanabilmesic) Öğrencinin konuya ilişkin davranışlarına göre yöntem

seçimi. Kullanılacak yöntem ve teknikler için öğrenciseviyesinin çok iyi bilinmesi gerekir. Bu yüzdenöğrenciler iyi takip edilmelidir. Öğrenciler de öğrenmedüzeyinin kişiye göre değiştiğinin farkında olmalıdır.Aksi takdirde geç öğrenen öğrenciler rencide olabilir.

d) Öğretim sonunda kazandırılması planlanan davranışınniteliği yöntem seçimini etkiler.

e) Konunu özelliği yöntem ve teknik seçimini etkiler.f) Sınıftaki öğrenci sayısı yöntem seçimini etkiler.g) Zaman ve maliyet kullanılacak yöntemi etkiler.

Görsel ve işitsel araçlarEn iyi öğrenme gerçek eşyalarla etkileşim sonucugerçekleşir.

Öğretmenin niteliğiOlumlu, tutarlı, konusuna hakim olmalıdır.

Fiziksel çevreİdeal sınıf “U” oturma düzeninde olmalıdır. Tümöğrenciler birbirlerini ve öğretmeni görmelidir. Eğitimkurumunun binaları geniş alan yayılmış tek katlıolmalıdır. Gürültülü ortam olmamalıdır. Sınıfınhavasının temizliği dahi öğrenme üzerine etkilidir.

ZamanEğitim planlandığı anda başlamıştır. Bu andan itibarenöğretilen konunun fiilen yapıldığı ana dek devam eder.Bütün bu süreç çok iyi planlanmalıdır. Gerekli olanöğrenme ihtiyacına göre uygun zaman ayrılmalıdır.

Sınıf içi öğretim etkinlikleri

11

Ödül ve ceza.Dönüt (Geri besleme) (soru-cevap)Düzeltme (Yanlış cevaplar mutlaka düzeltilmelidir)İpucuSevgi

Sınıfta lider konumunda olmak isteyen gerçekten bilgiliöğrenciler diğerlerinin öğrenmesini engelleyebilir. Bunlartatlı bir üslupla uyarılmalıdır. Gerekirse bu öğrencidenöğrenme seviyesini arttırmak için faydalanılabilir. Tümöğrencilerin eşit cevap hakkı vardır.

Sınıfta verilecek örnekler öğretmen tarafından çok iyibilinmelidir. Bu örnekler mümkün olduğu kadar bilgininkullanılacağı alan yönelik olmalıdır.

Öğrenciden her türlü soru gelmesi normaldir. Anlamsız sorularkonunun anlaşılmadığını belirteceği gibi bilinçli sorular daanlama seviyesinin yüksek olduğunu gösterir.

Tekrarı sağlamak için öğrenci kullanılabilir. Zaman kısıtlıysaiyi öğrenme düzeyi olan öğrencilere cevap verdirilmelidir.

12

ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

Strateji(Yaklaşım)-----------------Yöntem------------------Teknik

Strateji ilke ve teknikten farklı bir kavramdır. Seçilecekyöntemi strateji belirler.Strateji dersin hedeflerineulaşmasını sağlayan genel yoldur.Eğitimde dört ayrı stratejivardır.

Sunuş yoluyla öğretim yaklaşımı

Buluş yoluyla öğretim yaklaşımıBuluş(Yaklaşım)----Problem çözme(Yöntem)-----Araştırmainceleme(Teknik)

Araştırma-inceleme yoluyla öğretim yaklaşımı

Tam öğrenme yaklaşımıGerekli şart, yeterli zaman ve yeterli tekrar olanağısağlandığında herkese her türlü bilgi öğretilebilir.

YÖNTEM: Bir amaca ulaşmak için takip edilen en kısa yoldur.ÖĞRETİM YÖNTEMİ: Öğrencilerin özellikleri, ders araçları vegereçleri ile tüm öğrenme durumları göz önünde tutularakbelirlenen ve izlenen yoldur.Öğretimde teknik ve yöntemler iç içe olup değişik kaynaklardafarklı guruplamalarla karşılaşılabilir.

Öğretim yöntemleri:1- Anlatım yöntemi2- Tartışma yöntemi3- Örnek olay yöntemi4- Gösterip yaptırma yöntemi5- Problem çözme yöntemi

ANLATIM YÖNTEMİ

13

Anlatım yöntemi genel olarak tüm yöntemlerin içinde mevcuttur.Bu yöntemde öğrenci pasif, alıcı, dinleyici konumdadır.Öğretmen ise otorite ve bilgi kaynağıdır. Konuyla ilgilibilgiler sınıfta sunulur. Bu yöntemde anlatılan konunun önemlinoktaları genellikle dersin son bölümüne konmalıdır. Baştaanlatılırsa unutulabilir, gerekirse dikkat çekilerek merakuyandırarak anlatılmalıdır.

Anlatım Yönteminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:

a) Konuşma, anlatma hızı öğrenci seviyesine uygun olmalıdır.(Tekrar miktarı ayarlanmalı ve tekrar sırasına dikkatedilmelidir.)

b) Ses tonu ve şiddeti ayarlanmalıdır. (Her öğrencininduyabileceği seviyede zaman zaman yükselen-alçalan jest vemimiklerle desteklenmiş bir tarz seçilmelidir.

c) Görsel araç gereçlerle anlatım zenginleştirilmelidir.d) Öğrencilerle göz teması sağlanmalıdır. Öğrencinin dinleyip

dinlemediği tespit edilmeli dinlemeyen öğrencinin dersekatılımı sağlanmalıdır.

e) Öğrenmenin kalıcı olması için öğrencinin not tutmasınamüsaade edilmelidir. Yazma bir başka organı da faaliyetiniçine alacağından öğrenmeyi daha etkili kılar. Ayrıca yazmatekrar olarak da etkilidir. Not tutmak öğrenciinisiyatifindedir. Öğretmen vurgularla ve tekrarlarla nottutulacak yerleri belirtebilir.

f) Önemli noktalar tekrar edilmelidir. Anlatım sonunda kısadeğerlendirmeler yapılmalıdır. Dersle alakalı olmayan konudışı konuşmalar mutlaka konuyla bağdaştırılmalıdır.

g) Öğretmen dersten önce mutlaka hazırlık yapmalıdır. Konukolaydan zora, bilinenden bilinmeyene, basitten karmaşığadoğru düzenli ve örneklerle anlatılmalıdır.

Anlatım yönteminin Yararları:

a) Uygulaması kolay ve ekonomiktir.b) Kısa zamanda çok kişiye bilgi verilerek genel bakış açısı

kazandırılır.c) Soyut kavramların (tanımlar, açıklamalar, tarih, sosyal

bilgiler vb.) öğretilmesinde kullanışlıdır.

14

Anlatım Yönteminin Sınırlılıkları

a) Tüm hazırlık ve anlatım öğretmen tarafından yapılır,öğrenci pasiftir. Öğrencinin pasif olması anlama veöğrenmeyi azaltır.

b) Öğrenciyi DAR GÖRÜŞLÜ VE EZBERCİ yapar. Bu yöntem öğrenciyiotoriteye alıştırır. Öğrenci hep bir otoriteye ihtiyaçduyar, devamlı bağımlı kalır. Konuşmaz ve katılımcı olamaz,düşünmez. Oysa ki eğitim sistemi düşündüren, eylemyaptıran, sorumluluk veren ve düşünmeyi teşvik eden birsistem olmalıdır.

c) Özellikle kalabalık sınıflarda öğrencinin sıkılmasına veilgisinin dağılmasına sebep olur.

d) Öğrencinin beklentilerinin karşılanıp karşılanmadığı veanlama seviyesinin tespiti güçtür. (Soru-Cevap tekniği ilebu güçlük aşılabilir)

e) Öğrencinin pasif olması yüksek seviyede bilişsel öğrenmeyiengeller. Kavrama düzeyi düşüktür.

f) Duyuşsal ve devinimsel davranışların kazandırılmasına uygundeğildir. Beceri eğitiminde yetersiz kalır, mutlakauygulama ile desteklenmelidir.

g) Öğretmeni anlatılan konuya bağlayacağından yaratıcılığınıkörler ve öğrencinin de pasif olması nedeniyle fikirsavunma gücünün gelişmesini engeller.

TARTIŞMA YÖNTEMİ

Tartışma kavga olarak algılanmamalıdır. Tartışma da biröğrenme yöntemi olup en az iki kişi arasında geçer. Tartışmadabirey kendi fikrini beyan eder ve o fikri savunur. Tartışmayıtakip eden açıklamalar ve sonuç bölümünde ise öğrenmegerçekleşir, yeni bilgiler öğrenilir. Bu yöntemde öğrenciaktiftir ve düşünür.Tartışmada bireyler ya da guruplar belli bir konudabelirlenmiş bir plan dahilinde fikirlerini söyler ve sonucaulaşır.

Tartışma Yönteminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

a) Tartışmanın gidişatını kontrol edebilmek için öğretmenkonuyla ilgili soruları sınıfa gelmeden öncedenbelirlemelidir.

15

b) Tartışmaya tüm sınıfın katılımı sağlanmalıdır.Tartışmanın yöneticisi olan öğretmen sorularla tümsınıfın katılımını sağlamalıdır. Ayrıca öğrenciler desoru sormaya teşvik edilmeli ve sınıfın kalan kısmınında değerlendirmeye katılmalıdır.

c) Konuyla ilgili ana hatlar mutlaka tahtaya yazılmalıdır.d) Tüm ders tartışmaya ayrılmamalıdır (%30-%50 oranı

yeterlidir.)e) (Her) öğrenci düşüncelerini rahatlıkla demokratik

olarak söyleyebilmelidir. Öğretmen mutlaka tarafsızolmalıdır, ancak sonuç bölümünde kendi fikrini de beyanederek doğruları belirtir. Öğretmen konuyla ilgilifikirlerini asla en başta söylememelidir.

f) Tartışma kuralları en başta belirlenmelidir.g) Sonuç bölümünde ortaya çıkan doğru fikirler/kararlar

üzerinde yeniden tartışılmaz.

Tartışma Yönteminin Yararları

a) Sınıf içi iletişim had safhaya ulaşır, bireyler arasıetkileşim artar. Bu yöntem bireyleri karşı fikirleretahammül etmeye teşvik eder.

b) Tartışma yöntemiyle aynı zamanda öğrenme düzeyi detespit edilebilir. Şayet öğrenme düzeyini belirlemekiçin yapılacaksa en sonda uygulanmalıdır. Aynı zamandasınıfın seviye tespiti için de kullanılabilir, bumaksatla uygulanacağı zaman da en başta yapılır.

c) Öğrenciler demokratik süreci ve farklı fikirlere saygıduymayı öğrenirler.

d) Öğrenciye bir sorun için birden fazla da çözümolabileceği gösterilir.

e) Öğretmene, öğrencilerini tanıma fırsatı verir.f) Bireyin dışa dönük, uygar ve medeni olmasını sağlar.

Öğrenciye eleştirel bir bakış açısı kazandırır.g) Öğrenciye, ileri sürdüğü bir fikrin eleştirilmesine

tahammül etme yeteneği kazandırır.h) Soru sorma, cevap verebilme ve dil kullanma

becerilerini arttırır.

Tartışma Yönteminin Sınırlılıkları

16

a) Tartışma disiplinini ve sınıf içi sessizliği sağlamakzordur. Tartışma yöneticisi olan öğretmen bu konuyadikkat etmeli ve kendindeki kabiliyetleri de göz önündebulundurarak bu yöntemi kullanmaya karar vermelidir.

b) Tartışma konusunu anlamayan öğrencinin etkin katılımıgüçtür. Tartışılacak konu dikkatli seçilmelidir.

c) Tartışma iyi yönetilmezse farklı görüşlerdeki öğrencilerarasında kırgınlık ve rekabet yaratır.

d) Öğrencilere eşit söz hakkı tanınmazsa adalet sağlanamaz.e) Tartışma yönetici tarafından zaman zaman özetlenmezse

dikkatler ve konu dağılarak tartışma amacından sapar.f) Tartışma ortamına öğretmen kendi fikirlerini zamansız

yansıtırsa tartışmanın işleyişi bozulur.

ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ

Gerçek ortamda karşılaşılabilecek bir sorun sınıfta yapılacaktartışmalarla çözüme kavuşturulur. Ortaya konacak olay gerçekolabileceği gibi hayali de olabilir. Örnek verilen olaykullanılarak konu öğretilirken öğrenci düşünmeye sevk edilir.Özellikle mesleki, teknik ve ihtisas gerektiren konulardaverilen eğitimde çok sık kullanılmalıdır.

Örnek Olay Yönteminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

a) Sınıfa getirilecek örnek olay iyi seçilmeli konuylaalakalı olmalıdır. Öğrenci seviyesine uygun olmalıdır.

b) Örnek olayla ilgili öğrencilere ön bilgi verilmeli vemümkünse sınıfta dramatize edilmelidir.

c) Örnek olayla ilgili sınıfta yapılacak guruptartışmalarını yönlendirecek sorular önceden tespitedilmelidir.

d) Tartışmalardan elde edilecek sonuçlar, konuyla ilgilisoru ve cevaplar tahtaya yazılmalıdır. Mutlaka özetleniptekrar edilmelidir.

e) Örnek olaya ilişkin sonuçların nasıl kullanılacağıbelirtilmeli ve üzerinde durulmalı, öğrenci için anlamlıhale getirilmelidir.

17

NOT: Öğretmenin anıları, tecrübeleri, başına gelen olaylarınanlatılması örnek olay yöntemi olabilir. Fakat mutlakanedenleri ve sonuçları ortaya konarak tartışılmalıdır.

Örnek Olay Yönteminin Yararları

a) Öğrenci olayların nedenleri ve sonuçları arasındabağlantı kurar.

b) Öğrenciler arasında etkileşim artar.c) İyi uygulanırsa derse olan ilgiyi ve motivasyonu

arttırır.d) Benzer olaylar için öğrenciye ön bilgi sağlar.e) Öğrencilerin eleştirel ve analitik (çok boyutlu) düşünme

yeteneklerini arttırır.f) Öğrencilere birlikte (gurup halinde) çalışma alışkanlığı

kazandırır.

Örnek Olay Yönteminin Sınırlılıkları

a) Öğrenci düzeyine uygun örnek olay oluşturmak güçtür.b) Kalabalık sınıflarda uygulanması güçtür.c) Örnek olayın oluşturulmasında ve çözüm önerileri için

yapılan tartışmalarda adil davranılmazsa istenilen amacaulaşmaz.

d) Problem çözme, tartışma ve eleştirel düşüncealışkanlıkları gelişmemiş sınıflarda uygulanamaz.

e) Örnek olay yöntemi, problem çözme yöntemi, tartışmayöntemi ve rol oynama teknikleriyle desteklenmezseyeterli ve kalıcı bir öğrenme gerçekleşmez.

GÖSTERİP YAPTIRMA YÖNTEMİ

Devinişsel (teknik-beceri) eğitimlerinde ağırlıklı olarakkullanılır. Bir işi oluşturan işlemlerin uygulanmasını, araçgereçlerin çalıştırılmasını önce gösterip sonra da öğrenciyealıştırma ve uygulama yaptırarak öğretme yöntemidir.Becerinin pratik hale gelmesi için kullanılır. Tamöğrenmenin gerçekleşebilmesi için gereklidir.

Gösterip Yaptırma Yönteminde Dikkat Edilmesi GerekenHususlar

18

a) İş ve işlem yaprakları hazırlanıp dağıtılmalı, yapılacakişlemler basamaklar halinde tahtaya yazılmalıdır. Aşamalıfaaliyetlerde sıra mutlaka yazılmalıdır. Değişiksistemlerde kullanılan kontrol listeleri (check list)işlem yaprakları olarak kullanılabilir.

b) Gösteri masası tüm sınıfın görebileceği bir yere konmalı,gerekirse sınıfın düzeni değiştirilmelidir.

c) Kazandırılacak beceri uygulamaları önce öğretmentarafından basamaklar halinde sırayla yapılmalıdır. Dahasonra öğrencilerin aynı işi yapması sağlanmalıdır.

d) Beceriler aşamalı olarak sıralanmalıdır. Öğrenciler biraşamayı tam olarak öğrenmeden diğerine geçilmemelidir.

e) Yeterli zaman ve tekrar imkanı tanınmalıdır (Öğrenmenintam ve kalıcı olabilmesi için).Bu esnada öğretmen veöğrenci yaptığı işlemi sesli olarak tekrar edersediğerlerinin de öğrenmesine katkıda bulunur.

NOT: Beceri eğitimlerinde başlangıçta öğrenci lüzumsuzhareketlerle işlem süresini uzatabilir. Bu konuda öğretmeninçok sabırlı olması gerekir.

Gösterip Yaptırma Yönteminin Yararları

a) Becerilerin kazanılmasında çok etkilidir.b) Katılımcı, aktif öğrenci yetiştirilir.c) Kazanılan becerilere verilecek ödüller öğrencinin kendine

olan güvenini arttırır.

Gösterip Yaptırma Yönteminin Sınırlılıkları

a) Öğretmen işlemi ve yöntemi çok iyi bilmeli veuygulayabilmelidir.

b) Kazandırılacak beceri mutlaka basamaklara ayrılabilirolmalıdır.

c) Birbirine bağlı işlemler için tam öğrenme olmadandiğerine geçilemez.

d) Zaman ve sabır gerektirir.e) Zor işlerin cazip hale getirilmesi gerekir.

PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ

19

Problem çözme, öğrenilenlerin amaçlarına ulaşması için etkilive yararlı olan davranışları değişik olasılıklar içindenarayıp bulma yöntemidir. Sadece matematiksel problemler bukonuyu oluşturmaz. Öğrenciye bilinçli olarak bir engelçıkartmak ve o engele çözüm bulmasını istemek de birproblemdir. Motivasyon ve merak arttırılır. Çözülen herproblem öğrenciyi mutlu kılacaktır. Bu yöntemde öğrenci sınıfiçinde düşünür ve aktiftir.Özellikle teknik eğitimlerde öğretmene destek olarak ortayaçıkar.

Problem Çözme Yönteminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

a) Problem öğrenci seviyesine uygun olmalıdır.b) Problemler kolaydan zora gitmelidir.c) Öğrenci problemle baş başa bırakılmalıdır. Tehlikeli ve

risk taşıyan problemler için tam öğrenmenin gerçekleşmişolması beklenmelidir ve öğretmen tam bir kontrolsağlamalıdır. Böyle durumlarda öğrenci ancakdeğerlendirme aşamasında yalnız bırakılabilir.

d) Öğrenci problemi çok iyi anlamalıdır. Gerekirse ipucuverilebilir.

e) Problem çözümü için yeterli ve uygun araç-gereçverilmelidir.

f) Öğrenme aşamasında problemin tanımlanması ve sırayakonulması için yardım edilebilir.

g) İpucu yerinde ve zamanında verilmelidir. Çözüm asla direkolarak verilmemelidir. Gerekirse çözüm için rehberlikyapılabilir. Dikkat edilmesi gereken husus bu yardımlarınsadece öğrenme aşamasında yapılmasıdır. Değerlendirmeaşamasında yardım edilmemelidir.

h) Problemi başarıyla çözen öğrenciye ödül verilmelidir.(Yüksek not, sözlü taktir vb.)

Problem Çözme Yönteminin Yararları

a) Öğrenci merkezlidir, öğrenciyi düşünmeye sevk eder.b) Araştırma, inceleme, bilgi toplama becerilerini

geliştirir.c) Olgular arasında ilişki kurma (muhakeme) yeteneğini

geliştirir.d) Bilişsel ve duyuşsal öğrenmelerde etkilidir.

20

e) Öğrencinin ilerideki hayatında karşılaşacağı sorunlarahazırlıklı olmasını sağlar.

Problem Çözme Yönteminin Sınırlılıkları

a) Zaman alır.b) Öğrenci kaynak, araç gereç bulamayabilir.c) Öğretmenin çok iyi yetişmiş olması gerekir.d) Öğrencinin iyi yetişmiş olması gerekir.e) Başarısızlık durumunda öğrenci motivasyonu azalır.

ÖĞRETİM TEKNİKLERİ

Öğretimde YÖNTEM ve TEKNİK kavramları çok sık birbirine karıştırılabilir. Her ikisi de birbiri ile içi içedir. Gerçekte teknik seçilen yöntemin uygulamasıdır.Öğretim teknikleri iki ana guruba ayrılır.

Gurupla Öğretim Teknikleri Bireysel Öğretim Teknikleri

Beyin FırtınasıBireyselleştirilmiş Öğretim

Gösteri Programlı ÖğretimSoru-Cevap Bilgisayar Destekli EğitimDramatizasyonBenzetim (Simulation)Gurup ÇalışmasıMikro ÖğretimEğitsel Oyunlar

Beyin Fırtınası

Daha çok problem çözme yönteminde kullanılır. Probleminçözümsüzlüğe gittiğinde uygulanmalıdır.Benzerinden yararlanma; Fikir bağlantısı kurma; Zarardan yararçıkarma gibi mantıklarla yapılır. Beyin fırtınası işlemi birproblem çözme aşamasıdır. Guruptaki herkes çekinmeden fikrinisöyleyebilmelidir.

21

Gösteri Tekniği

Gösterip yaptırma tekniğinin uygulamasıdır. Özellikle becerigerektiren eğitimlerde ön plana çıkar. Gösteri yöntemininkuralları geçerlidir.

Soru Cevap Tekniği

Bu konuda yöntem/teknik tartışması vardır. Bu teknik anlatımyönteminde çok sık kullanılır. Gösteri tekniğinde de seviyekontrolü için başvurulabilir. Soru genele sorulurken cevaprastgele seçilen öğrenciden alınmalıdır. Hep bir ağızdanverilen cevaplar o sınıftaki öğrencilerin birbirlerine karşıyeteri kadar saygı göstermediğinin göstergesidir. Sorulansorunun tüm öğrenciler tarafından anlaşılması sağlanmalıdır.Bu sayede tüm öğrenciler düşünmeye sevk edilir. Sorular sınıfseviyesine uygun olmalıdır. Çok zor soru sadece sınıftaki eniyi öğrenmeyi sağlamış öğrencinin tespit edilmesi içinsorulabilir. Öğretmen kadar öğrencinin de soru sorma hakkıvardır. Öğretmen bilgisinin yetersizliği sebebiylecevaplayamadığı sorular karşısında dürüst olmalı ve gereklikaynakları temin ederek daha sonra cevaplamalıdır. Aynızamanda bu konuyu bir öğrenciye araştırma konusu olarak daverebilir.

Dramatizasyon Tekniği

Öğrenilecek olay sınıf içinde öğrenciler tarafından tiyatrooyunu şeklinde yaşatılır. Bu teknikte kişilerin yaptıklarıeylem de rol yapma tekniğidir. Anlatım yöntemiyleöğrenilemeyen konular için kullanılabilir. Özellikle soyutkavramları öğretilmesinde, yabancı dil eğitiminde çok sıkkullanılır. Öğrenci tamamen başka bir kişiliğe bürünür.Öğrenmeyi sosyalleştirirken kalıcı bir öğrenme gerçekleştirir.Bu teknikte amaç öğrenciye rol yapma yeteneği kazandırmakdeğil, yapılan roldeki eylemi ve kavramı öğretmektir.

Benzetim (Simulation) Tekniği

Benzetilen ortam tamamen gerçekle aynı olmalıdır. Öğrenci içingerçek olan eylemler öğretmen için bir senaryodur. Eğitimi

22

verilen nesnenin tam bir modeli sınıfta olmalıdır. Burada amaçgerçek ortamı sınıfa taşımaktır. Bilgisayar simulasyonlarıbiraz farklıdır. Bilgisayar simulasyonlarında öğrenci olayıniçinde değil dışında kalıp dışarıdan müdahale eder.Gerçekgörevi yapmadan önce bilgisayar simulasyonları kullanılabilir.Özellikle can tehlikesi taşıyan görevlerde benzetim tekniğikullanılmalıdır.

Eğitimde en iyi kalıcılık En az kalıcılık

Gerçek nesne----------model--------simulasyon--------resim---------şema---------yazı-----anlatım

Gurup Çalışması

Daha çok ilköğretimde kullanılır. Sınıf guruplara ayrılır.Konunun (bütünün) parçaları guruplara dağıtılır vebirleştirilmesi istenir. Belli bir konuda değişik sorularınöğrencilere ayrı ayrı dağıtılması ve cevaplarından başkaöğrencilere dağıtılarak sınıfta birleştirilmesi de gurupçalışmasına iyi bir örnektir. Burada bütünün parçalarınıngurup olarak birleştirilmesi amaçlanmıştır.

Dikkat edilmesi gereken husus, her gurupta mutlaka bir liderolmasıdır. Öğretmen ise tüm guruplara için liderdir. Gurubunson kararını lider vermelidir.

Micro Öğretim Tekniği

Özellikle öğretmen yetiştirilmesinde kullanılır. Öğrenciyehedeflenen davranış anlatılır ve öğrencinin o davranışıuygulaması istenir. Öğretmenlik provası/stajı bu yönetmegirer. Burada yapılacak değerlendirmede mutlaka öncelikleolumlu yönler söylenmeli daha sonra olumsuz eleştirileryapılmalıdır. (Öğrenci motivasyonunu kırmamak için).

Eğitsel Oyun Yöntemi

Lisan eğitimlerinde ve ilköğretimde kullanılır. Oyunun çok iyiplanlanmış olması gerekir.

23

Oynatılacak oyun için getiriler, götürüler ve sonuçlarbelirlenmeli ve planlanmalıdır. Öğrencilere kurallarıuygulamayı ve toplumsallaşmayı öğretir.

Bireyselleştirilmiş eğitim: Bireysel eğitim tekniklerinde tekbir öğrenci ele alınarak eğitilir. Çok köklü ve kalıcı bireğitimdir. Burada her bireyin seviyesi ve öğretim ihtiyacıbelirlenerek hedeflenen eğitime ulaşılır.

Planlı Eğitim: Öğrencinin belli bir plana bağlı kalarak aşamaaşama ilerlediği tekniktir. Bu teknik için senaryo ve programgeliştirme uzmanına ihtiyaç vardır.

Bilgisayar destekli eğitim: Burada bilgisayar konunun kendisideğil yardımcı elemandır. Bilgisayardaki hareket, ses, resimve şekiller öğrenmeyi kalıcı hale getirir.

DERS SUNUMUNDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

24

Bu konuda öğretme nasıl olmalıdır ve öğretmen eğitim sürecindeneler yapmalıdır sorularının cevabı verilmiştir.

1- Öğrenmenin kalıcılığı için öğretmen dönüt, düzeltmeve olumlu/olumsuz pekiştireç (ceza/ödül)kullanmalıdır. Kullanılacak ceza asla öğrenciyefiziksel zarar vermemelidir. Not kavramı bir cezaolarak kullanılmamalıdır. Verilen cezanıngerekçeleri açıklanmalı ve öğretmenin haklılığınınispatlanması gerekir.Verilecek cezalar hakmahrumiyeti şeklinde olabilir.

2- Öğrenci katılganlığı sağlanmalıdır. (Öğrenci kendiyaşantıları yoluyla öğrenir. Öğrenme için o olayıöğrencinin yaşaması gerekir). Demokratik olarak tümöğrencilerin katılganlığı gerekir.

3- Her ders, ünite veya konu sonunda biçimlendirme veyetiştirmeye yönelik değerlendirme yapılmalıdır.(Öğrenme seviyesi tespit edilmelidir.)

4- Öğrencilerle mutlaka göz teması kurulmalıdır.İletişimi kolaylaştırır ve öğrenciye değerverildiğini gösterir.

5- Öğretmen gereksiz el, kol hareketi mimik vejestlerden kaçınmalıdır. Kendini kontrol etmek için(özellikle heyecanlı, yeni öğretmenler) kalem, çubukyada pointer gibi nesneler kullanılabilir.

6- Sorular bütün sınıfa sorulmalıdır. Şayet bireyleresorulacaksa adil olunmalı tüm sınıf eşit olarak buhakkı kullanmalıdır. Soru sorma yöntemiyleöğrencinin derse olan ilgisi arttırılabilir. Derseilgi çekmek maksadıyla bir öğrenciye sorulan sorununcevabi önemli değildir. Cevapsızlık da aslında bircevap ve öğretmen için bir değerlendirme olabilir.

7- Öğretmen ana diline hakim olmalı ve çok iyibilmelidir. Özellikle anlatım yönteminde çokgereklidir. Kitap okuyarak dil zenginliğiarttırılabilir.

8- Ses tonu ve şiddeti konuya ve vurgu ihtiyacına göreayarlanmalıdır.

9- Öğretmen sınıfta bir yerde çakılı kalmamalı sınıfiçinde dolaşmalıdır.

25

10-Ödev ve sınav kağıtları değerlendirmeden sonraöğrencilere dağıtılmalı, itirazlar sabırladinlenmeli ve haklı olanlar için sınıf huzurundaolumlu pekiştireç (ödül) verilmelidir.

11-Sınav ve ödev tarihleri öğrencilerle birliktebelirlenmeli ve bu tarihlere mutlaka uyulmalıdır.

12-Demokratik bir hava yaratılmalıdır.13-Öğretmen daha önceden kurallara uygun olarak

hazırlanmış veya kendi hazırladığı günlük dersplanıyla sınıfa gelmelidir.

14-Eğitim ve bilgi seviyesi ne olursa olsun öğretmenderse yeni kaynaklardan faydalanarakhazırlanmalıdır.

15-Kullanılan öğretme yönteminin kural ve ilkelerinebağlı kalınmalıdır.

16-Ders ortamının ihtiyacı olan araç ve gereçlerisınıfa getirmeli ve kullanmasını bilmelidir.

17-Ders konularını anlatırken basitten karmaşığa,kolaydan zora, somuttan soyuta, bilinendenbilinmeyene doğru gitmelidir.

18-Hedef davranışları içeren eğitsel oyunlarkullanılmalıdır.

19-Öğretmen öğrencilerini sevdiğini belli etmelidir.Öğrenci kendi kişiliğine saygı duyulduğunuhissetmelidir.

20-Öğretmen öğrencisini bütünüyle karşısına almamalı,rakip olmamalıdır.

21-Not bir silah olarak kullanılmamalıdır, ancak çokiyi bir öğrenme seviyesi yakalamış öğrenci yükseknotla ödüllendirilebilir.

22-Ders zamanında başlamalı ve bitmelidir.23-Öğretmen öğrencinin velileri ile iletişim halinde

olmalıdır. Öğrenci hakkında veriler toplamalı veöğrencisini tanımalıdır.

24-Öğretmen öğrencilerini tanımalı onlara adlarıylahitap edebilmelidir.

25-Öğretmen, öğrencilerinden kendisini eleştirmeleriniistemelidir. Bir öğretmenin en tutarlı denetleyicisikendi öğrencileridir.

26-Beceri eğitimlerinde öğretmen istenilen davranışıbasamaklarıyla istenilen sürede yapmalı, göstermelive sonra tüm öğrencilere teker teker yaptırmalıdır.

26

27-Her konu, her ünite öğrenciler tarafından tam olaraköğrenildikten sonra bir diğer konuya geçilmelidir.

28-Öğretmen eğitim ortamında bir yol göstericiolmalıdır.

27

DERSİN İŞLENİŞ BASAMAKLARI

Sınıfta kullanılan yöntem ne olursa olsun üç ana basamaktaders işlenmelidir.

GİRİŞGELİŞME (ANLATIM)SONUÇ (DEĞERLENDİRME)

GİRİŞ

a) Öğrencinin dikkati derse çekilmelidir.b) Öğrencilere dersin hedefi mutlaka belirtilmelidir.c) Derste nelerin öğrenileceği açıklanmalıdır.d) Öğrenilenlerin nerede kullanılacağı mutlaka

açıklanmalıdır.e) Öğrencilerin konuyla ilgili hazır bulunuşluk seviyeleri

tespit edilmeli gerekirse eksikler tamamlanmalıdır.f) Önceki dersle ilişki kurulmalı.

GELİŞME

a) Önceden tespit edilmiş planlı bir anlatımla derssunulmalıdır. Ders esnasında öğrencilere sorulacaksorularda önceden planlanmalıdır.

b) Açıklamalı şekil, grafik ve şemalar çizilerek konununönemi vurgulanmalıdır.

c) Konu içinde geçen bilinmeyen tüm kavramlar mutlakaönceden açıklandıktan sonra kullanılmalıdır.

d) Konu işlenirken yeterli sayıda örnekler verilmelidir.e) Öğrencilerin olumlu davranış ve cevapları

ödüllendirilmelidir.f) Öğrencilerle göz teması kurulmalıdır.

SONUÇ (DEĞERLENDİRME)

a) Ders sonunda kısa bir değerlendirme yapılarak öğrenmeseviyesi kontrol edilmelidir.

b) Öğrenciye verilecek proje ve ödevlerle öğrenmeninkalıcılığı sağlanmalıdır. (Verilen ödevler ve projeleriçin öğrenciye ulaşabileceği kaynaklar gösterilmelidir.)

28

2PROGRAM GELİŞTİRME

1. GÖREV ANALİZİ

29

2. MÜFREDAT GELİŞTİRMEYE ESAS KRİTERLERİN BELİRLENMESİ; EĞİTİM HEDEF VE ALT HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ

3. DEĞERLENDİRME VE GERİ BESLEME

GÖREV ANALİZİ

Program geliştirme işleminden önce eğitilecek kişinin yapacağıgörevlerin tespit edilmesi ve eğitimin bu görevlere yönelikyapılması gerekir. Eğitim sistemi tam bir uyum içindeolmalıdır. Bireyin eğitimi gideceği göreve yönelik olmalıdır.

ANALİZ: Bilimsel maksatlarla bir bütünü parçalarına ayırmakişlemidir.

GÖREV: Kendi amacına yönelik icra edilebilen, gözlenebilen veölçülebilen hareket ve eylemdir.

GÖREV ELEMANI: Görevin bölünebilir en küçük parçası olup icraedildiğinde görevin bir bölümünü tamamlar.

30

GÖREV ANALİZİ: Mülakat, anket gibi teknikler kullanılarak birgörevin elemanlarının oluşturulması ve bu elemanların müfredatprogramı ihtiyacının belirlenmesidir. Çalışılacak görevhakkında bilgi toplanmalıdır. Bilgi beceri ve davranışstandartları belirlenir.Görev analizinin temel amacı göreve yönelik personelyetiştirmek; müfredat geliştirmeye esas kriterler kullanılaraktespit edilen görev ve görev elemanlarının incelenerekmüfredata girip girmeyeceğine karar vermektir. Bu esnadatespit edilen bilgi seviyesi de müfredata dahil edilir.

Görev analizi aşağıdaki aşamaları içerir:

1- Bilgi toplama:

İlgili branşın görev talimatı, yönergeler, teknik kitapları,eski görev evanterleri, personel yeterlilik standartları gibidokümanlar kullanılabilir. Görev başında çalışan alanuzmanlarıyla mülakatlar yapılabilir.

2- Kadroların incelenmesi:

Belirlenen görevdeki çalışanlar guruplanır ve birimler halinegetirilir. Her bir birim için ayrı görev envanteriçıkartılmalıdır. Bir birimde birden fazla kişi olabilir.

3- Görev ve görev elemanlarının belirlenmesi:

Herhangi bir görev diğer bir görevden tamamen bağımsızolmalıdır. Görev elemanları ise ait olduğu görevin birparçasıdır. Görevin belirlenmesinde “Neyi? ve Ne yapmak?”sorularına cevap verilmelidir.(Örnek: Branş görevleri.) Herkestarafından bilinen çok basit unsurlar görev elemanı olarakdeğerlendirilmemelidir.

Görev ve görev elemanlarının hazırlanmasından sonra aşağıdakilisteye göre kontrol edilir ve tamamına EVET cevabıalınmalıdır.

31

a) Hareket ve fiili içerecek, cevap verecek şekildeolmalıdır. (Neyi? ve Ne yapmak?” sorularına cevapverebilmelidir.)

b) Oldukça özel bir harekete ilişkin belirlenmelidir. (Geneltanımlardan ziyade detay içermelidir.)

c) Kısa bir zaman içerisinde yapılabilir olmalıdır. Başkabir deyişle başlangıç ve bitiş zamanı belirlenebilirolmalıdır.

d) Gözlenebilir olmalıdır.e) Ölçülebilir olmalıdır.f) Diğer görevlerden bağımsız olmalıdır.

Yukarıdaki kurallara bağlı kalınarak hazırlanmış görev vegörev elemanlarının yazımında aşağıdaki kurallara bağlıkalınmalıdır:

a) Açıklık: Kolay ve rahat anlaşılmalıdır.b) Tamlık: Kısaltmalar ilk kullanıldığında açık olarak

yazılmalıdır.c) İlgi: Görevle ilgili olmayan ifadeler kullanılmamalıdır.d) Geniş zaman ifadesi kullanılmalıdır.e) Gözlenemeyecek ifadeler kullanılmamalıdır. (tasarlar,

koordine eder vb. gibi eylemler gözlenemez.)f) Çok basit ve herkesçe biline eylemlere yer

verilmemelidir.g) Genel ve belirsiz ifadelere yer verilmemelidir.

(Emredildiğinde, uygun olduğunda gibi ifadelerkullanılmamalıdır.)

h) Birden fazla fiil ve yelem kullanılmamalıdır.i) Görev icra edilirken kullanılacak cihazlar açıkça

belirtilmelidir. Dokümanlar adıyla belirtilmelidir.

32

MÜFREDAT GELİŞTİRMEYE ESAS KRİTERLERİNBELİRLENMESİ; EĞİTİM HEDEF VE ALT

HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİ

Bu bölümde tespit edilen görevlerin müfredatta yer alıpalmayacağına karar vermemize yardımcı olan kriterler vardır.Görevin müfredatta yer alıp almayacağına burada verilenkriterler kullanılarak ilgili komisyonlar tarafından kararverilir. Bu kriterler aşağıda listelenmiş olup her bir göreviçin ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

a) Göreve ayrılan zaman:

Bir görevin icrasında o personelin diğer görevleri dedüşünüldüğünde söz konusu göreve ayırdığı zamandır. Söz konusugörevin o kişiye ait görevlerin toplamı içinde kapsadığısürenin oranıdır. Şayet ilgili görevin süresi tüm görevleriçinde ;%50 ve daha fazla süre kapsıyorsa ÇOK FAZLA%25-%50 ise FAZLA%5-%25 ise ORTA %5’den az ise AZolarak sınıflandırılır.

33

b) Görevin önemi:

ÇOK ÖNEMLİ: Yapılmadığında veya yanlış yapıldığında kurum veyapersonel emniyetini tehlikeye düşürür; kurumun görevini yerinegetirmesine engel olur.ÖNEMLİ: Yapılmadığında veya yanlış yapıldığında kurum göreviniaksatır.AZÖNEMLİ: Genel düzeni ve idari faaliyetleri etkiler.

c) Görevin gecikme toleransı:

Göreve ihtiyaç duyulduğu an ile görevin icra edildiği sürearasındaki müsaade edilebilecek maksimum fark.DERHAL: Göreve ihtiyaç duyulduğunda derhal yapılması gerekir,gecikmeye asla müsaade edilmez.İVEDİ: Göreve ihtiyaç duyulduktan sonra mecburi bir hazırlıksüresi vardır.NORMAL: Hazırlık gerektirmez, günlük periyodda istenildiğizaman icra edilebilir.

d) Görevin frekansı

Genel görevler içinde bir görevin tekrar sayısı ve zamanbirimi.

e) Görevin güçlüğü:

Diğer görevlere nazaran icra edilme güçlüğüdürGÜÇ: Uzun süreli eğitim olmadan anlaşılması ve icrası güçtür.NORMAL: Eğitim kurumlarında kısa süreli kurslarlaöğrenilebilir ve icrası güç değildir.KOLAY: İcrası çok kolay olup görerek kısa süredeöğrenilebilir. Kişi kendi gayreti ile öğrenebilir.

f) Görevin Can sıkıcılığı:

Görevin sıkıcı, rahatsız veya mutsuz kılan ortam nedeniyletahammül edilmesi güç olan ve performansı düşürme özelliğidir.Bu başlık altında görev için EVET veya HAYIR yorumu yapılır.

34

g) Görevin temel koşul özelliği:

İlgili kişinin görevleri arasında temel koşul özelliğiiçermesidir. EVET veya HAYIR cevabıyla değerlendirilir.

h) Görev başı eğitimi kriteri:

Bir görevin görev başı eğitimiyle öğrenilebilme kriteridir.GB: Görev başında öğrenilebilir.EG: Kısmen eğitim kurumunda; kısmen de görev başındaöğrenilebilir.EK: Eğitim kurumunda öğrenilebilir.

i) Hatalı performans olasılığı:

Aynı görevi yapan değişik kişilerin görevi hatalı yapma oranıveya görevi defalarca yapan aynı kişinin hata oranıdır.

ÇOK SIK: Hata yapma oranı %50’den fazlaSIK: Hata oranı %50-25 arasıAZ: Hata oranı %25-5 arasıNADİR: Hata oranı <%5

BİLGİ STANDARTLARI

Bilgi: Daha önce öğrenilmiş davranışların hatırlanması ve (NE,NEREDE, NASIL) sorularına cevap verilmesi. Zekanın alabileceğiilke, gerçek ve olgulardır.

Kavrama: Bir olayı bilgileri kullanarak anlamak ve yorumlamak

Uygulama: Bilginin farklı durumlarda kullanılabilmesi.

Analiz: Bilgi kullanarak bütünü mantıksal parçalaraayırabilmek.

Sentez: Parçalardan bütünü oluşturmak.

Kıymetlendirme: Bir amaca hizmet eden verilerindeğerlendirilmesi.

Beceri: Bir işi kolaylıkla yapabilmek.

35

Her görev elemanı mutlaka bir beceriyi gerektirir. Her beceriiçin de hangi ortamda yapılacağı belirtilmelidir.(Açıkortamda, kapalı ortamda, gürültülü veya sessiz ortamda, sıcak–soğuk yada normal sıcaklık ortamında, gece/gündüz, karanlık,aydınlık vb)

BİLGİDökümanlarCihaz/EçhizelerStandartlarKurallar-UsullerGörevin aşamalarının yapılış sırasıSınıflandırmaTerminolojiMetadolojiPrensiplerTehlikeler ve emniyet tedbirleriOlaylar

BECERİ

Fiziksel beceriZihinsel beceri

Anlama UygulamaAnaliz Sentez Kıymetlendirme

Fiziksel beceriler gözlenerek değerlendirilebilen davranışlarolup zihinsel beceriler ise gözlenemeyen davranışlardır.

Eğitilen kişinin bilmesi gerekenler Bilgi – Beceri -Davranış

Davranış: Kişinin bir durum, fikir, kişi yada gurup karşısındagöstermiş olduğu belirli bir tarzı içeren hareket veyareaksiyonlardır. Eğitim programlarının geliştirilmesiesnasında kullanılacak görev ve görev elemanlarında ihtiyaçduyulan davranışlar tespit edilmelidir.

36

Eğitimin bir başka tarifi de; Toplumda pratik değeri olanyetenek, tutum ve diğer davranış formlarının edinildiğisüreçtir.

Hedef: Ulaşılmak istenen nokta, elde edilmesi beklenendavranışlar.Alt hedef: Ana hedefin yakalanması için ulaşılması gerekenbasamaklar.

Yaşantı ürünü kalıcı izli davranış değişikliğine ÖĞRENMEdiyoruz. Öğrenme davranışlara yansımadığı müddetçe tam olarakgerçekleşmemiştir. Eğitimin hedefi ise direk olarak iş alanıile ilgili görevlerin öğretilmesidir.

Sistemdeki (eğitim sistemi) öğrencilerin eğitim hedeflerineulaşabilmesi için belli bir düzen içinde ders ve faaliyetleriyapmalarını sağlayan ise EĞİTİM PROGRAMI’dır.

Eğitimin Hedefleri

Uzak hedefler Genel hedefler Özel hedefler

(Ülkenin siyasi eğitim (Eğitim kurumununhedefleri) (Ders sürecine yönelik

felsefesi)hedefler)Eğitimin belirlenmiş hedef ve alt hedefleri aynı zamandaöğrencinin de değerlendirileceği kriterlerdir. Hedeflereulaşılma yüzdesi eğiticinin de başarısının oranıdır.

Eğitimin hedef ve alt hedefleri dikkatli seçilmelidir. Buhedeflere ulaşılması konusunda en büyük etken SÜRE’dir.

Eğitimde, verilen süreye göre hedef belirlemek çokyanlıştır. Doğrusu verilen ya da tespit edilen hedeflereuygun süre belirlemektir. Öncelikle eğitimde veya dersteverilecek hedef ve alt hedefler tespit edilmeli ve bunlarabağlı olarak kazandırılması gereken bilgi ve becerilere görede süre tespit edilmelidir.

37

Eğitim sisteminde karşılaşılan sorunların düzeltilmeleriiçin yapılacak düzenlemelerde sistemin tamamı göz önündebulundurulmalıdır, çünkü eğitim sisteminin tüm unsurlarıbirbirlerini etkiler.

Eğitim sisteminde olumlu sonuç alabilmek içindeğerlendirmelere karşı objektif olunmalı vedeğerlendirmelerden çıkan sonuçlar ciddi olarak elealınmalıdır. Değerlendirmelerin amacına ulaşabilmesi içinalan uzmanları tarafından yapılması gerekir.

Öğrencilerin değerlendirilmelerinin yapıldığı sınavlardaeğitimin hedefleri de yer alırsa o hedeflere de ulaşılıpulaşılmadığı kontrol edilmiş olur.

Eğitimin amacının ve hedeflerinin en başta öğrenciyeanlatılması gerekir. Anlatılan konunun öğrenci tarafındanöğrenilebilmesi öğrencinin isteğiyle doğru orantılıdır.Öğrencinin öğrenmek istemesi de hedefleri ve amaçlarıbilmesiyle artar.

Eğitim sisteminin ürünü, eğitim hedeflerine uygun nitelikliinsan yetiştirmektir.

38

DEĞERLENDİRME VE GERİ BESLEME

Değerlendirme, program hazırlama ve geliştirme çalışmalarınınen önemli unsurlarından biridir. Değerlendirme asıl olarakaşağıdaki sebeplerden dolayı yapılır:

Belirlenmiş hedeflere göre öğrencinin kazandığı davranışlarıdeğerlendirmekErişilemeyen hedefleri saptamak ve gerekli düzeltmeleriyapmak.Hedeflere ulaşma durumuna göre öğrencileri sıralayabilmek.Öğretmene uyguladığı öğretim süreci hakkında bilgi vermek,eğitimin kuvvetli ve zayıf noktalarını tespit edebilmek.Eğitimi geliştirmek için uygulanacak stratejiyi (yaklaşımı)tespit edebilmek.

Değerlendirme

İç Değerlendirme Dış DeğerlendirmeÖğrenci başarısının ölçülmesi, eğitim Eğitimi tamamlamış bireyin eğitildiğimalzeme ve metodlarının etkinliğinin konulardaki görevlerini yerine getiripdeğerlendirilmesi için sürekli yapılan getiremediğinin değerlendirilmesidir.bir işlemdir. Verilen eğitimin o görev için gerekli

olup olmadığına karar verilir.

İç Dğerlendirme

Öğrencinin Değerlendirilmesi:

39

Eğitim programında saptanan hedeflere ne oranda ulaşıldığının tespit edilebilmesi için yapılır.

Eğitim aşağıdaki aşamalardaki seviyelerde gerçekleşir:

BİLGİ-----KAVRAMA----UYGULAMA-----ANALİZ-----SENTEZ-----DEĞERLENDİRME

İleri Eğitim (Tam öğrenme)

Öğrencinin değerlendirilmesi de verilen eğitime (yukarıdakisafhalara) göre yapılmalıdır. Bilgi seviyesinde verilmiş bireğitimde kavrama yada analiz kademesinde değerlendirmeyapılamaz. Bu kapsamda özellikle yapılacak yazılı sınavlardahazırlanacak sorular bilgi ve kavrama düzeyinde kalmalıdır.

Öğrencinin Değerlendirilmesi

Bağıl/Mutlak değerlendirmeÜrün/süreç değerlendirmesi

Bağıl Değerlendirme: Öğrencinin kapasitesinin ve başarısınındiğer öğrencilere göre değerlendirilmesidir. Öğrencileribirbirlerini referans alarak sıralandırır. (Örneğin sınavdaalınan en yüksek not tam puan olarak kabul edilir ve diğeröğrenciler de bu tam puan oranına göre puanlandırılır). Buyöntem özellikle çok teknik ve zor olan beceri eğitimlerindekullanılabilir.Mutlak Değerlendirme: Önceden saptanmış kriterlere göreyapılan değerlendirme olup daha çok öğretim sonuçlarıylailgilidir. Sınavlar önceden tespit edilmiş geçme notuna göreöğrenciyi sıralar. Burada amaç öğrenme seviyesini ve eğitimsürecini test etmektir.

Ürün/Süreç değerlendirmesi: Öğrencinin davranışlarının gözlemive yaptığı faaliyetler sonucu ortaya çıkan ürünündeğerlendirmesidir. Örneğin uygulamalı eğitimlerde uygulamaesnasında öğrenciyi değerlendirmek süreç değerlendirmesi olur.Aynı şekilde bir denizaltıcı adayının hazırladığı stajdosyasının değerlendirilmesi de ürün değerlendirmesine girer.

40

Eğitimi yapılan her alan için uygun ölçme aracı tespit etmek ve hazırlamaköğretmenin görevidir.

Beceri alanı: Bu alanda süreç ve ürün değerlendirmesiyapılabilir. Öğrenciden psikomotor öğrenme beklenir.Başlangıçta süreç uzun olabilir ama tam öğrenmeden sonraöğrenci beceriyi düşünmeden süratle gerçekleştirecektir.Bilgi alanı: Bu düzeyde öğrenilenler daha üst düzey öğrenmeleriçin temel olacaktır. Eşleştirme, çoktan seçmeli sorular,tamamlama, kısa cevaplı testler kullanılarak bilgi ve kavramadüzeyi ölçülebilir.Alışkanlıklar(tutum): Alışkanlıklar bilgi ve beceri alanınınyan ürünü olup öğrencinin göreve yönelik öğrenme isteğinigösterirler. Gözleme dayalı ölçümlerle değerlendirilirler.

Okul/Kurum/Kurs Değerlendirmesi:1- Kurs değerlendirme kontrol listesinde İYİ,

YETERLİ, YETERLİ DEĞİL şeklinde değerlendirmekademeleri olup sistemin kendi kendinikontroludur. Sistemin kendi kendinidenetlemesi olarak algılanmalı eğitimpersonelini sınıflandırmak ve suçlamak içinkullanılmamalıdır.

2- Sınavlar/Testler de test maddeleri (sorular vecevap şıkları) olarak yapılandeğerlendirmedir. Sınavların ve sınavsistemlerinin saptanan amacı ne kadarölçtüğünün belirlenmesi ve gerekirsedüzeltilmesini amaçlar.

3- Eğitim kadrosunun değerlendirilmesindebireysel olarak öğretmenler teker teker değiltüm sistem kadrosunun etkinliğideğerlendirilir.

4- Eğitim malzemeleri bakımından eğitim kurumununyeterliğinin değerlendirilmesi. Eğitimmalzemeleri destekledikleri eğitim içintutarlı olmalıdır.

5- Kurs plan ve bilgileri eğitim planlarını, kurssüresi, öğrenci-öğretmen nitelikleri, seçmekriterleri değerlendirmesi.

6- Özet kısmında yukarıdaki tümdeğerlendirmelerin özeti verilir.

41

Görev başı eğitiminin değerlendirilmesi:Kişinin görevdeki yöneticisinin sorumluluğundadır. Kişi mevcutdoküman ve teknik kitaplarını çalışarak eğitici personelnezaretinde görev yapacağı sistemler üzerinde uygulama yaparakeğitimini tamamlar. Bu eğitim sürecinde bilmesi gerekenhususlar yazılı sınavlarla tespit edilebilir. Sonuçtauygulamalı tatbiki sınavlar yapılarak değerlendirme gerekir.Bu tip eğitimlerde başarı notu %70 olmalıdır.

Dış Değerlendirme:Eğitilen personelin göreve başladığında eğitimini aldığıkonularda yeterli olup olmadığının ve kişinin görevi yaparkenbu eğitime ihtiyacı olup olmadığının değerlendirilmesidir.

Öğrenciden alınan geri besleme: Öğrenciler bu konuda sorulananket sorularına çevresel faktörleri göz önüne almadan sadecekurs/eğitimle ilgili olarak cevap vermelidir.Eğitim değerlendirme anketi: Eğitilen kişinin görevebaşladıktan sonra eğitimini aldığı görevleri planlanan düzeydegerçekleştirip gerçekleştiremediğinin kontrolu ve o eğitimin ogörev için gerekli olup olmadığının bir değerlendirmesidir. Enbaşarılı, en başarısız ve orta düzeydeki %10’luk guruplariçin tanzim edilir. Bu anketlerde verilen eğitimin hedef vealt hedeflerini içeren sorular bulunmalıdır.

Eğitim değerlendirme anketi’nin amacı eğitim programının yeniden gözdengeçirilerek eğitimin eksiklerinin giderilmesi ve düzeltilmesidir.

42

43

3EĞİTİM YÖNETİMİ

1. TEMEL KAVRAMLAR2. KURUMLARIN OLUŞMASI VE YÖNETİM3. EĞİTİM YÖNETİMİ4. EĞİTİM YÖNETİCİLİĞİ

TEMEL KAVRAMLAR

Toplum : Doğal çevre---Ortak amaç----Kurallaşmış ilişki-----İşbirliği

44

Kurum (Örgüt, Teşkilat) : Toplumsal gereksinimlerin birkesimini karşılamak üzere önceden belirlenmiş amaçlarıgerçekleştirecek işleri yapmak için güçlerini eş güdümleyeninsanlardan oluşan toplumsal açık bir sistemdir.

Örgütler toplumsal kurumların işlevlerini gerçekleştirenbirimlerdir. Örgütlerin toplumsal, siyasi, ekonomik ve eğitimişlevleri vardır. Aşağıdaki özellikleri olmalıdır:

Yasallık AmaçlılıkDüzenli eylem KarmaşıklıkAçıklık Kendine yeterlilikTutuculuk Büyüme isteği

Örgütlerin girdileri işlendikten sonra biçim ve nitelikdeğiştirerek çevreye geri verilirler. Üretimin (işlemin) nasılyapılacağını gösteren bilgiye ise teknoloji denir.

Yönetim: Kurumların önceden saptanmış amaçlarını yerinegetirebilmesi için kurumda bulunan insan ve madde kaynaklarınıkullanan, kontrol eden mekanizmaya yönetim denir.Yönetme gücünün kaynağı yetkidir. Yönetsel güç (yetki)genellikle kurumu kuranların elinde bulunur.

Yetki: Bir kişiye belirli bir düzeyde, bir yeterliliğindendolayı bir işi yasal yollarla, belgelerle yapabilme hakkınınverilmesidir.

Sorumluluk: Yetki kullanırken alınan yükümlülüktür.

Eğitim Yönetimi: Bir eğitim kurumunun eğitsel amaçlarınıgerçekleştirmek üzere mevcut kaynaklarını eğitim gerekleri ileyönetim ilkeleri doğrultusunda kullanılmasını, kontroledilmesini sağlayan bir süreçtir.

Okul: Eğitim ve öğretimin planlı amaçlarınıngerçekleştirildiği yerdir. Eğitim stratejisinin en önemliunsurudur. Eğitim ve okul ilerlemenin değişmez parçalarıdır.Okulun aşağıdaki özellikleri vardır:Ham maddesi insandırSosyal bir sistemdir

45

Değerlendirmesi oldukça güçtürYapay bir ortamdır.

Sistem: Aralarında anlamlı ilişkiler bulunan parçalarbütünüdür. Çevre, girdi, işlem, çıktı ve dönüt elemanlarıvardır. Örgütler sistem yaklaşımıyla yapılandırılıpetkinlikleri arttırılmıştır.Sistemin ayakta kalabilmesi için çıktılarının olması (çıktıdeğeri > girdi değeri) gerekir. Eğitim sisteminin çıktısınitelik kazanmış öğrencilerdir.

Sistemde kullanılan dönüt daha çok olumsuzluk ve kusurbildiren bilgiler içerir. Sistemin sadece ürününündeğerlendirilmesi sonucunda sistem zayıflar. Asıl amaçsistemin işleyişinin değerlendirilerek düzeltilmesi olmalıdır.Örneğin bir kişi eğitim kurumunda öğrendiğimle yaptığım görevarasında çok büyük fark var diyorsa eğitim sistemi yanlışişlemektedir.

KURUMLARIN OLUŞMASI VE YÖNETİM

Yönetim alanının bilimsel temelleri

Endüstri yönetiminde ortaya çıkan sorunlar ataerkil yönetimkurallarıyla çözülemeyince Bilimsel Yönetim adlı bir görüşortaya atıldı. Bu görüşe göre bir işi yapmanın en kestirmeyolu bulunursa bu işe harcanan zaman, emek, gider azalacakböylece iş daha etkili yapılmış olacaktı ve örgütünverimliliği artacaktı.

Örgüt türleri:

Mal örgütleri (Yatırım malları; ara mallar; tüketim malları)Hizmet örgütleriGüvenlik örgütleriMeslek örgütleriAracı örgütler

Sistem yaklaşımı ve yönetim:

Kurum ve yönetimi sistem özelliği gösteren bir bütündür. Kurumbüyüdükçe kendine bağlı ünitelerin sayısı da artar. Bubakımdan her kurum sistem özelliği gösterir.

46

Daha önceki bölümlerde sistem kavramı ve elemanlarıbelirtilmişti. Kısaca sistem çevresindeki diğer sistemlerdengirdiler alır ve onlara çıktılar verir. Girdi, işlem, çıktı,dönüt, çevre ve alt sistem gibi elemanlardan oluşur.

Bir kurumda amaca ulaşabilmek için alt sistemlere ihtiyaçduyulur. Alt sistemlerin işlevlerini yerine getirmemesi sonucusistem ve kurumda aksaklıklar çıkar. Örneğin bir eğitimsisteminde değerlendirme alt sistemi yoksa ya da doğruçalışmıyorsa o eğitim sistemi aksar ve kendini yenileyemez.Kurumsal düzeyde alt sistemler beş guruba ayrılabilir.

Üretim alt sistemiAlış veriş alt sistemiUyarlama alt sistemiYaşatma alt sistemiYönetim alt sistemi

Yönetme gücü:

Temel kavramlar bölümünde görüldüğü gibi yönetme gücününkaynağı yetkidir. Yönetme gücü kuruma ihtiyaç duyan ve kurantoplumdadır. Toplum bu gücü belirli kurallar çerçevesindebelirli kişilere verir. Yetki bir kişiye belli birözelliğinden dolayı (eğitimi, sınav sonucu başarısı, tecrübeve mesleki bilgi vb.) verilir. Yetki verilen kişi ancakkendisine tanınan, yasa ve yönetmeliklerle sınırlı konulardayetkisini kullanır.

Yetkiyi kullanan kişi yetkiyi kullanırken üzerine bir takımyükümlülükler alır. Bu yükümlülükler de sorumluluk olarakadlandırılır.

Görev > Yetki > Sorumluluk Yönetim süreci:

Kurumun işleyişi için kurulmuş olan yapı yönetim tarafındanişletilecektir. Yönetim süreci kurumun amaçları doğrultusundaişleyişini en iyi biçimde oluşturan üniteleri ahenkli birşekilde çalıştıran bir olgudur.

47

Kurumlar devamlı olarak değişen iç ve dış çevreden kaynaklananpek çok sorunla karşılaşırlar. Bu sorunlar da yöneticilertarafından çözülmek zorundadır. Yönetici kurumda oluşansorunları kararlar alarak çözer. Bu da yönetim sürecininaslında sorun çözme süreci olduğu anlamına gelir.

Şimdiki durum Ulaşılacak durum

Değişme gereği

Çözülmesi gereken yeni sorunlar

Yönetim süreci = Sorun çözme süreci

Bilimsel çalışma aşamaları Sorun çözmeaşamaları

Güçlüğün sezilmesi Sorundan haberdar olmakProblemin tanımlanması Sorunu tanımaÇözümün kestirilmesi Çözüm seçenekleriaramaGözlenebilir doğrulayıcılar belirleme EylemikararlaştırmaDeneme ve değerlendirme Kararı uygulamaRaporlaştırma Değerlendirme

Sorun çözerken dikkat edilmesi gereken hususlar:Yönetici kusurlu olmaktan ve eleştirilmekten korkmamalıdır.Yönetici sorunları duyma ve çözmede yeterli olabilmelidir.Denetim sistemi mutlaka olmalıdır. (Denetim, çalışanlarınkişiliği ile değil ürünün niteliği ve niceliği ileuğraşmalıdır.)Eleştiriye açık olunmalıdır.Araştırma olanakları olmalıdır.Alınan kararlar mümkün olduğunca somut olmalıdır.Kararın etkilediği alan yeteri kadar dar tutulmalıdır.Alınan karar uygulama süresi kısa olmalıdır.

48

Kararla ilgili uygulamaları güçlendirmek için devamlıdenetleme yapılmalıdır (bu suretle karar ilgililere devamlıhatırlatılır.)Uygulamaların başarı derecesi değerlendirilmelidir.

EĞİTİM YÖNETİMİ

Eğitim yönetimi alanı:

Okulun ve eğitimin insan faktörüne direk olarak etki etmesi veokulun eğitim sistemi ile sosyal yapı içinde merkezde olmasısebebiyle Eğitim Yönetimi diğer yönetim alanlarındanfarklıdır. Eğitim ve okul daha önce bahsedildiği gibiilerlemenin ve gelişmenin anahtarıdır.Okul eğitim sisteminin en temel ve stratejik parçasıdır.

Okulun özellikleri:

Okul denilen kurumun ham maddesi insandır. Okulda birey boyutukurum boyutundan daha önemlidir. Bu sebeple okul yönetimindedavranış bilimleri ve iletişim kurallarına azami dikkatgösterilmelidir.

Okul içinde farklı gurupları barındıran bir sosyal çevredir.Yönetici okul içerisindeki farklı değerlere sahip değişiksosyal gurupların çatışmasını engellemeli, onları okulunamaçları doğrultusunda birleştirebilmelidir.

Okul bir kurum olarak oldukça güç değerlendirilir çünkü okulunamaç ve etkinlikleri çok karmaşık bir yapıya sahiptir. Ayrıcaokul kurumunun iki temel eylemi olan öğretme ve öğrenmenindeğerlendirilmesi ve gözlenebilmesi oldukça uzun bir zamanalır.

Okul yapay bir ortamdır. Bu yüzden pek çok farklı öğeyi biraraya getirip onları aynı amaç için motive etmek oldukça

49

zordur. Bu bakımdan planlama, koordinasyon ve örgütlemesüreçleri etkin kılınmalıdır.

Okulda Yönetim Süreçleri:

Okul sosyal yanı ağır basan dinamik bir yapıya sahiptir.Eğitim yönetiminde sistemde mevcut olan çok değişik sosyalgurupları etkileyecek kararların alınması ve uygulamasıoldukça zordur. Ayrıca okul, çevresinde gelişen yenilikleri detakip edip kendini geliştirmek zorundadır. Bu karmaşık durumdayönetici karar almada ve uygulamada mutlaka bilimsel süreçlereuygun davranmalı ve sabırlı olmalıdır.

Karar süreci: Okul yöneticisi makamından kaynaklanan yetki vegücü kullanarak pratik kararlar alırsa küçük çaplı eylemlerdebaşarılı olabilir ancak okulun yada eğitim sisteminin büyükölçekli karmaşık bir sorununu çözmek için alınacak kararlardabu yöntem başarılı olmaz. Okul yönetiminde daha öncebahsedilen sorun çözme aşamaları uygulanarak kararlaralınmalıdır.

Planlama süreci: Planlama uygulamadan önce düşünmeyigerektiren zihinsel bir süreçtir. Planlamanın etkiliolabilmesi için aşağıdaki ilkelere bağlı kalınarak yapılmasıgerekir.Her plan ve sonuçları kurum amaçlarına olumlu katkısağlamalıdır.Plan ve kontrol birbirinden ayrılmaz, beraber yürütülmelidir.Plansız eylem kontrol edilemez.Planlamayı her seviyedeki yönetici yapmalıdır.Planlama eylemi yöneticiyi doyuran moralini yükselten biretkendir.Planlar değişen çevreye uyum sağlayacak yapıda esnekolmalıdır.

Örgütleme süreci: Örgütleme kurumun amaçlarınıgerçekleştirecek şekilde yapılandırılması ve donatılmasıdır.Eğitim kurumunda işlevsel olarak kararlaştırılmış basamaklarve bu basamaklar arasındaki ilişkiler, yetkiler vesorumluluklar açıkça belirtilmelidir. Bu yapı oluşturulurken

50

her bir basamak ya da bölümlerde çalışacak kişi nitelikleri deçok önemlidir.

İletişim süreci: Okulun sosyal atmosferinin en önemli öğesikişiler arasındaki iletişimdir. İletişim kanalları daima açıktutulmalı ve iletişim engelleri en aza indirilmelidir.

Bir kurumda iki tip iletişim vardır. Birincisi kurumun formalyapısından kaynaklanan belirli kurallarla çerçevelenmişyöneten/yönetilen ilişkilerinden kaynaklanan formaliletişimdir. Diğeri ise kurumda çalışanların oluşturduğusosyal ortamdan kaynaklanan informal iletişimdir. Yapısal(formal) iletişim kadar kişiler arasındaki iletişim deönemlidir. Kurum çalışanları arasındaki ilişkilerin olumluolması kurumun başarısını da beraberinde getirir.

Okulda ortaya çıkan sorunların bazıları yapısal (formal)yollarla dile getirilemez. Bunun için okul yöneticilerikarşılaşılan her türlü sorunun dile getirilebileceği bir ortamoluşturmaya özen göstermelidir.

Okul yönetiminde uygulanması gereken iletişim stratejisi veilkeleri:İletişime yapıcı bir görüşle başlamak.Çevredekilerin katılımını ve işbirliğini sağlamakBaşarılı işleri ortaya koymak ve başarıyı paylaşmak.İletişime katılanlar motive edilmeli, yönlendirilmeli.Söylenti ve dedikodular gerçeklerle engellenmeli.Her iletişim aracından faydalanılmalı.İletişim aralıksız sürdürülmelidir.

Denetleme süreci: Kurumun planlanan amaçlarından sapmasınıönlemek için işleyişinin izlenip düzeltme sürecine denetlemesüreci denir. Denetlemede esas olarak kurumun planlananamaçları ve ulaşılacak hedeflerinin seviyesini tespit etmek veyükseltmektir. Denetim kurumun planını, amacını ve hedeflerinigüvence altına alır. Denetlemede kişilerden çok kurumun amaçve hedeflerine ulaşmasıyla ilgilenilmelidir. Denetleyicikurumun işleme kusurlarını görebilecek yeterlilikte olmalı veişletme sorunlarını çözebilecek yetki ve sorumluluğa sahipolmalıdır.

51

4ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

52

1. TEMEL KAVRAMLAR; ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİYERİ.

2. ÖLÇME ARACI VE HAZIRLANMASI3. SORU TİPLERİ VE SORU HAZIRLAMA

İLKELERİ4. SINAV HAZIRLAMA ESASLARI5. PUANLAMA VE DEĞERLENDİRME 6. SINAV ANALİZİ

TEMEL KAVRAMLAR; ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİNEĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ

Eğitim kararlarının en önemli dayanağı öğrenci başarısıhakkındaki değer yargılarıdır. Bu yargıların doğruluğu,dayandığı gözlem ve ÖLÇMELERİN doğruluğuna ve değerlendirmeninuygunluğuna bağlıdır.

Ölçme ve değerlendirmenin amacı öğretim ortamının kontrolünüsağlayarak etkin öğretime ulaşmaktır. Ölçme ve değerlendirmeyapılan eğitimin amacına ulaşıp ulaşmadığını; ulaştıysa bununderecesini ve yönünü; ulaşmadıysa bunun nedenlerini yaptığıobjektif sınav ve değerlendirmelerle bize bildirir.

Ölçme ve Değerlendirme

53

Öğrencilerin tanınması Öğrencilerin izlenmesi Öğrenmedüzeyinin belirlenmesi

Ölçme ve değerlendirmede amaçlar:Hedef davranışları değerlendirmeEksik/Öğrenilmemiş davranışları tespit etmeÖğretmenin teknik ve yöntemlerini değerlendirmeÖğrencileri yeteneklerine göre yönlendirmeÖğrenci başarısını tespit etme ve sıralama.

Ölçme: Bir nesnenin veya nesnelerin belli bir özelliğe sahipolup olmadığını sahipse bunun derecesini gözlenip gözlemsonuçlarının sayı ya da başka sembollerle ifade edilmesidir.Doğrudan ölçme: Bir nesnenin kendisinin doğrudan ölçmearaçlarıyla ölçümü (masanın boyunun ölçülmesi gibi)Dolaylı ölçme: Ölçülecek özelliğin doğrudan ölçülememesisebebiyle, ölçülmek istenen özellikle ilişkili başkaözelliklerin ölçülüp asıl ölçülmek istenen özelliklebağdaştırmaktır. (Zeka testleri ile zeka seviyesinin tespitigibi. Örneğin hava sıcaklığını doğrudan ölçemeyiz ama sıcaklıksebebiyle genleşen cıva sütunu sayesinde sıcaklığı tespitedebiliriz.)

Birim: Ölçme sonucu kullanılan yöntemin niteliğini gösterenifadedir. Birimler eşit olmalıdır; genel olmalıdır; kullanımalanına ve amacına uygun olmalıdır.

Ölçme hatası: Ölçme işlemi sonucunda ölçülen niteliğin gerçekdeğeri ile ölçme sonucu elde edilen değeri arasındaki farktır.Hata ölçmenin objektifliğini ortadan kaldırır.

Sabit hata: Her bir ölçme işlemi için değişmeyen daha çokölçüm aracından kaynaklanan hatadır.Sistematik hata: Ölçümü yapan kişiye; ölçüm ortamına ve ölçümzamanına bağlı olan hatadır.Tesadüfi hata: Kaynakları bilinmeyen random olarak ortayaçıkan ve ne yönde etki yaptığı bilinmeyen hatalardır.

Değerlendirme: Amaçlar doğrultusunda yapılan etkinliklerinamaçlara hizmet teme durumunun saptanması ve yargılama

54

sürecidir. Ölçme sonuçlarının bir ölçüte vurularak karar vermesürecidir. Değerlendirme sonuçları sistemin kontroledilmesidir. Eğitim sisteminin en önemli parçalarından biriolan değerlendirme sonuçlarının objektif olabilmesi içinöncelikle ölçme araçlarının objektif olması gerekir.

Eğitim sisteminde en önemli ölçme aracı sınavlardır.Sınavların objektif olması için onların hatalarının minimumaindirgenmesi ve puanlamanın objektif olması gerekir. İleridede görüleceği gibi en objektif sınav türü çoktan seçmelitestlerdir. Değerlendirmede amaç:

Öğrenci davranışlarını geliştirme ve olumlu yönde değiştirmehakkında bilgi verme,Başarılı öğrenciyi motive etme,Öğrenci hakkında verilecek kararlara dayanak olma,Öğretmenin öğretim tekniklerini geliştirmesi ve düzeltmesineimkan verme.Değerlendirmenin 3 temel öğesi vardır: Ölçme sonucu - Ölçüt- İşlemDeğerlendirme sonuçları sistem için bir dönüttür (geribesleme).Bu geri beslemeyi öğretmen yöntemi değerlendirmekiçin; öğrenci kendini değerlendirmek için; yönetici de sistemideğerlendirmek için kullanır.

Mutlak değerlendirme: Birey başarılarının önceden belirlenmişdeğişmez ölçütlere göre yapılmasıdır.

Bağıl değerlendirme: Bireylerin birbirleriylekarşılaştırılarak yapılan değerlendirmedir. Değerlendirmeölçütü sınavdan sonra belirlenir.

Test: Öğrenci başarısının ölçülmesinde kullanılan en yaygınölçme aracıdır. Öğrencilerin belli özelliklerini ölçmek içindüzenlenen ve ölçüme tabi tutulan her birey için aynı olansorulardan oluşan bir ölçme aracıdır.

Eğitim sisteminde öğretmen değer yargılarını bir kenarabırakarak ölçme ve değerlendirme yapabilmelidir. Başka birdeyişle objektif ve tarafsız olmalıdır. Özellikle uygulamalısınavlarda ve klasik tip yazılı sınavlarda bu husussağlanamaz.

55

Kanat notu kavramı da objektiflik mantığına aykırı bir olgudurve tavsiye edilmez.Eğitim sisteminde en objektif geri besleme değerlendirmesonucu ortaya çıkar.Eğitim sisteminde objektifliği bozan ve öğrenci motivasyonunukıran en önemli unsurlardan biri de yöneticilerin eğitimcileremüdahale ederek öğrenci başarılarını yapay olarak yükseltmekmaksadıyla sınav sonucu alınan notların yükseltilmesiniistemeleridir.

Planlı eğitimin her aşamasında ölçme ve değerlendirmeyapılarak sisteme geri besleme yapılmalı ve sistem kendinidüzeltebilmelidir.

Ölçme ve değerlendirmenin eğitimdeki en önemli yardımlarındanbiri de öğrencilerin tanınmasıdır.

Öğrenci tanıma hedef davranışları tespit etme yöntem saptama

analiz/geliştirme/değiştirme ölçme ve değerlendirme öğretimi uygulama

ÖLÇME ARACI VE HAZIRLANMASI

Ölçme aracı: Nesne veya özelliğin ölçümünde ölçücüye kolaylıksağlayan ve ölçümün duyarlığını arttıran araçlardır. Ölçmearacında üç temel unsur olmalıdır:

Güvenirlik: Ölçüm sonuçlarının tesadüfi hatalardan arınmışlıkseviyesidir.Eğitim sisteminin ölçme aracı olan testlerin ve sınavlarıngüvenirliğini arttırmak için:- Soru sayısının arttırılması,- Soruların tüm öğrenciler için aynı şeyi ifade etmesi vecevaplanabilir olması,

56

- Soruların dikkatle ve süratli bir şekilde cevaplanabilirolması, (öğrencinin güdülenmiş olması)- Sürenin bütün sorulara cevap verebilecek kadar yeterliolması,- Soruların yarısının o guruptaki öğrencilerin tamamınıncevaplayabileceği güçlükte olması,- Sınav sonuçlarının objektif (tarafsız ve eşit)puanlanabilmesi,- Puanlamanın duyarlı olması.(1-0 ya da doğru yanlış gibikesinlik içermesi)

Geçerlilik: Bir ölçme aracının ölçmek istediği özelliğiölçebilme derecesidir. Yapılan sınavın amacına göre öğrencininölçülmek istenen davranışlarının ölçülebilme derecesi osınavın geçerliliğidir.Örneğin sınav sorularına dersteöğrenilmemiş bilgilerle de cevap verilebiliyorsa o sınavgeçerli bir sınav değildir.Aynı şekilde sınavın geçerliğininarttırılabilmesi için derste öğrenilen tüm konuları kapsamasıgerekir.

Kullanışlılık: Hazırlanan sınavın uygulama kolaylığı,pratikliği, değerlendirme kolaylığı, ekonomikliği, uygulamasüresinin yeterli olması, hazırlanmasının kolay ve kısa süredegerçekleşmesi gibi özellikleridir.

Ekonomiklik: Araç veya yöntem bakımından yönetime mali külfetgetirmemeli.Hazırlama süresi: Sınav tarihi ve hazırlayacak kişinin işyoğunluğuyla doğru orantılı olarak değişir. Fakat çok iyi birtestin hazırlanması için uzun süre gerekirken, klasiksınavların hazırlanması çok kısa süre gerektirir. Bu konununsınavı değerlendirme süresiyle bağdaştırılması daha doğruolur. Kolayca hazırlanan klasik sınavlar uzun sürededeğerlendirilirken çoktan seçmeli sınavların değerlendirilmesiise çok kısa süre alır.Uygulama süresi: Sınavın uygulama süresindeki kullanışlılıközelliğidir. Örneğin sözlü ve uygulamalı sınavlarda öğrencidaha iyi değerlendirilmekle birlikte uzun süre alır.Hazırlayıcı ve uygulayıcı nitelikleri: Uygun beceri ve yeteneklere sahipolmayan hazırlayıcıların hazırladığı sınavlar çoğu zamanhatalı sonuç verir. Sınavlar kurallarına göre hazırlanarak busakıncaları ortadan kaldırılabilir.

57

Cevaplayıcının niteliği: Öğrenci sınav yönergesini kolayca anlamalı vetüm sorulara cevap verebilmelidir. Cevapları da kolaycakaydedebilmelidir.Uygulama kolaylıkları: Sayfa düzeni, baskı kalitesi, cevap kağıdınınkalitesi, makineyle puanlanabilme, soruların yazılı verilmesigibi özelliklerdir.Puanlama kolaylıkları: Çoktan seçmeli olması, cevap kağıdının sorukağıdından ayrılması, makine kullanılarak değerlendirilmesigibi özelliklerdir.

Ölçme aracı olarak kullanılan testin güvenirliği vegeçerliliği birbiriyle ilişkilidir. Soru sayısınınarttırılması her iki özelliği de arttırır.

Bir sınavda cevaplanmamış sorular değerlendirmede sorusayısını azaltacağından sınavın güvenirliğini düşürür. İdealolan tüm öğrencilerin tüm sorulara ulaşıp cevapverebilmesidir.

SORU TİPLERİ VE SORU HAZIRLAMA İLKELERİ

Öğretim süreci içerisinde ölçülmek istenen davranışlar venitelikler çok boyutlu ve karmaşık olabilir. Bu yüzden değişikyapıda soru türleri geliştirilmiştir. Sınav sorularında neistendiği açıkça belirtilmeli ve tüm öğrenciler tarafındananlaşılır olmalıdır. Bu maksatla temelde bizim eğitimkurumlarımızda kullanılabilecek beş tip sınav sorusu vardır:

a) Çoktan seçmeli sorular,b) Klasik (yazılı yoklama) sorular,c) Kısa cevaplı sorular,d) Doğru /Yanlış tipi sorular,e) Sözlü sınav soruları.

ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR

Bu testlerin başlıca özelliği soruyla birlikte öğrenciye doğrucevabın ve doğru cevap sanılabilecek terimlerin verilmişolmasıdır. Bu testlerde öğrenciden beklenen soruyu okuması,cevabı düşünerek bulması ve doğru cevabı verilen seçenekleriçinden işaretlemesidir.

58

Bu tip sorular iki bölümden oluşur. Madde kökü ve seçenekler.Sınav içinde puan verilen en küçük birime madde denir.

Çoktan seçmeli sınavların ve soruların özellikleri:1. Sorunun doğru cevabı maddeler içinde verilmiştir ve

cevaplayıcı bunlardan birini seçer.2. Test süresinin çok büyük kısmı maddeleri ve seçenekleri

okumaya ayrılır.3. Seçmeli testlerde cevaplayıcını okuma yeteneği de devreye

girer.4. Cevaplar kesinlikle doğru, kesinlikle yanlış veya en

doğru olarak sınıflandırılabilir. Bu sayede çok objektifbir şekilde değerlendirilebilir.

5. Seçmeli testlerde çok değişik madde tipi vardır ve hemenhemen her alanda kullanılabilir.

6. Doğru cevabın şansla bulunabilme ihtimali vardır. Bunuengellemek için seçenek sayısını ve madde sayısınıartırmak yada şans puanı düzeltmesi uygulamaları vardır.(Belli bir sayıda yanlış cevabın doğru sayısınıazaltması)

7. Seçmeli testlerde test güçlüğü madde yazımı esnasındabelirlenebilir. Maddenin güçlüğü aynı zamandaseçeneklerin doğru cevaba yakınlığıyla da arttırılabilir.

8. İyi nitelikte seçmeli testlerin hazırlanması içintecrübeli madde yazarı olmak gerekir.

9. Seçmeli testlerin hazırlanması uzun zaman alır fakatuygulama ve değerlendirme az zaman alır.

Çoktan seçmeli testlerde dikkat edilecek hususlar:1. Seçenekler olabildiğince kısa olmalıdır bu yüzden gerekli

bilgiler madde kökünde verilmelidir.2. Seçeneklerin ifadeleri birbirine paralel olmalıdır.3. Seçenekler birbirlerinin anlamını içermemeli ve

birbirlerine tamamen zıt düşmemelidir.4. Seçenekler mantıksal, doğal ya ada rakamsal sıralamayı

takip etmelidir.5. Seçenek sayısı tüm sorularda aynı olmalıdır. Şimdiye dek

yapılan istatiksel incelemelerde en ideal cevap şıkkısayısı beş olarak tespit edilmiştir. Küçük sınıflardaveya az önemli konularda dört şık kullanılabilir.

6. Cevap şıkları belirli bir sırayı izlememeli ve kümelenmeolmamalıdır. Tavsiye edilen seçenek sayısıyla doğru şık

59

arasında ortalama bir oran tespit edilmelidir. (100soruluk bir testte yaklaşık olarak her doğru şık 20adetolmalı)

7. Bu sınavlarda beklenen bilen öğrencinin hemen doğruyubulması bilmeyenin de yanlış işaretlemesidir.Çeldiriciler bu mantıkla hazırlanmalı ve doğruya yakınseçenekler de verilmelidir.

8. Bu tip sınavlarda madde kökü yazımında gereksizayrıntılara yer verilmemelidir. Soru gereksiz yereşişirilmemelidir.

9. Hepsi doğru/Hepsi yanlış gibi seçenekler seçenek sayısınıotomatik olarak ikiye düşürür.

10. Seçenekler uzunluk ve kapsam bakımından eşitolmalıdır.

11. Madde kökünde ipucu verilmemelidir. İpuçlarıseçenekte verilmelidir.

12. Sınav bir bütün olarak değerlendirildiğinde birsorunun cevabı bir başka maddede olmamalıdır.

13. Sorular sınırlandırılmış olmalı açık uçluolmamalıdır. Çeldiriciler de bilen içinyanıltmayacak,bilmeyen için ise yanıltıcı olacak şekildeseçilmelidir.

14. Seçenek bulunmakta zorlanılıyorsa yapılacak en iyiuygulama soru tipini değiştirmektir.

YAZILI YOKLAMALAR(KOMPOZİSYON TİPİ SINAVLAR)

Yazılı yoklama tipi sınavlar geleneksel eğitim sistemindesıkça başvurulan yöntem olup klasik sınav da denir. Okuma,anlama, yorumlama, doğru cevabı bulma ve yazılı ifade gibibasamaklardan oluşur. Oldukça uzun vakit alır. Hazırlamasıkısa sürede olmakla birlikte uygulama ve değerlendirmesi uzunsürer. Özellikle puanlama aşamasında öğretmen yargısı ön planaçıkar ve objektiflikten uzaklaşılır. Güvenirliği düşüktür. Butip sınavlarda sorular genellikle açık uçludur. Öğrenci açıkuçlu sorularda konu dışına çıkabilir ve gereksiz bilgileriyazar buda öğretmenin doğru cevabı bulmasını vedeğerlendirmesini güçleştirir. Bu tip sınavlarda daha köklübilgiler yoklanabilir. Sınav süresi direk olarak öğrencininyazma hızıyla belirlenir.

Yazılı yoklamaların özellikleri:

60

1. Yazılı yoklamalarda cevaplayıcı cevabı kendi düşünüpbulmak zorundadır. Bu açıdan daha köklü bilgileriyoklayabilir.

2. Cevap yazılı olarak verildiği için yazma hızı puanlamayave sınav hızına kumanda eder.

3. Sorular çoğu zaman sınırlandırılmış değildir. Sorubelirsizliği sorulmayan şeylerin yazılması ve cevabınşişirilmesine sebep olur. Puanlayıcı doğru cevabıbulmakta ve değerlendirmekte zorlanabilir.

4. Cevabın ya doğru ya da yanlış olarak değerlendirilmesigüçtür. Bu yüzden puanlamanın da doğruluğu tartışılır.Objektif olunamaz.

5. Cevapların doğruluk hakkını takdir etmek puanlayıcıyadüşer.

6. Cevaplama işlemi cevaplayıcının çok zamanını alır. Buyüzden az soru sorularak daha dar kapsamda bir sınavyapılır.

7. Puanlama güçtür, puanlayıcı kanısı yüzünden hataolasılığı yüksektir.

8. Kalabalık sınıflar ve öğretim yükü fazla öğretmenler içindeğerlendirmenin uzun zaman almasından dolayı uygundeğildir.

9. Soruların güçlük derecesi objektif olarak tespitedilemez.

KISA CEVAPLI TESTLER

Bu tip sınavlarda cevaplayıcı soruya tek bir kelime, birsembol ya da bir rakam yazarak cevap verir. Cevaplar veipucu verilmez cevaplayıcı düşünüp cevabı bulur ve yazar.Bir, iki kelimelik boşluk doldurma şeklinde de olabilir.

Kısa cevaplı testlerin özellikleri:1. Cevaplayıcı sorulan bilgiyi hatırlayıp yazmak

zorundadır. Burada amaç bilginin hatırlanıphatırlanmadığının yoklanmasıdır.

2. Cevaplayıcı istediği cevabı yazabilir. Sorular açıkolursa (sınırlandırılmazlarsa) veya cevaplayıcıbilgisizse istenen şeylerin çok dışında cevapalınabilir.

61

3. Cevaplar kısadır. Bilen kişinin çok vaktini almaz. Buyüzden bir sınavda çok soru sorulabilir ve daha genişbir alan yoklanabilir.

4. Bir soruda birden fazla ayrıntının sorulması zorunlulukise istenen maddenin ayrıntılarını saydırmak,sıralatmak doğru olur.

5. Çok çeşitli bilgi ve yetenek alanlarında uygulanabilir.6. Her tür eğitim basamaklarında kullanılabilir.7. Puanlama yazılı yoklamalara nispeten kolay ve

objektiftir. Özellikle iyi hazırlanmış vesınırlandırılmış sorularda bu özellik daha da artar.

8. Çoktan seçmeli sınavlardan daha kolay hazırlanır.

Kısa cevaplı test maddelerinin (soruların) hazırlanmasındadikkat edilecek hususlar:

1. Her madde kesinlikle cevaplandırılabilecek bir açıklıklaifade edilmelidir. Birden çok cevabı olabilecekmaddelerden kaçınılmalıdır.

2. Her madde önemli bir bilgiyi yoklamalıdır. Yoklanacakbilgilerin toplamı göz önünde bulundurularak bunlardan enönemlileri bu tip sorularda yer almalıdır.

3. Her madde yalnızca tek bir bilgiyi yoklamalıdır. Aynısoru içinde birden fazla bilgi yoklanmamalıdır.

4. Bu tip sorularda harita, şekil, grafik, şema vb.’denfaydalanılabilir. Bir şekil birden fazla madde içinkullanılabilir.

5. Boşluk doldurma tipi kısa cevaplı sorularda ise yazılancümlenin ezberlenebilecek bir yapıda olmaması gerekir;kalıplaşmış tanımlar kullanılmamalıdır.

6. Boşluk doldurma şeklinde sorulan sorularda metin/cümletamamen kitap yada ders notlarından alınmamalıdır.

7. Boşluk doldurma tipi sorularda yoklanan bilgiyi,cevaplayıcının başka ifadeler içinde gördüğündehatırlaması beklenmelidir.

8. Boşluk doldurmada çıkartılan kelime cümlenin sonundaolması tercih edilmelidir. Soru olarak verilen cümle gerikalan bölümünün ne ifade ettiği anlaşılacak şekildebırakılmalıdır.

9. Soru maddesinde istenen yeteneğe sahip olmayancevaplayıcının cevaplamasına yardım edecek ipuçlarıbulunmamalıdır.

62

DOĞRU/YANLIŞ TESTLERİ

Bazıları doğru bazıları da yanlış önermelerden oluşur.Cevaplayıcıdan her önermeyi okuması ve maddenin kapsamıhakkında yargıya varması beklenir.

Doğru/Yanlış testlerinin genel özellikleri:1. Cevaplayıcı önermeyi kendi bilgisi ve yargısı yoluyla

sınıflandırır. İki seçeneği vardır.2. Sınav süresinin tamamına yakın bölümü okumak ve yargıda

bulunmakla geçeceği için çok sayıda soru sorulabilir vegeniş bir alan yoklanır.

3. Cevap kağıdı soru kağıdından ayrılabilir gerekirse makineile cevapların değerlendirilmesi mümkündür.

4. Madde yapısı oldukça basit olmasına rağmen ileri düzeybilgiler yoklanabilir. Açıklama genelleme, uygulama gibizihni yetenekler yoklanabilir.

5. Cevaplayıcıya verilecek test yönergesi kısa ve basittir.6. Şans olasılığı çok yüksektir. Bu tip sınavlarda bir

yanlışın bir doğru cevabı elimine etme yöntemiuygulanması tavsiye edilir.

Doğru/Yanlış testlerinde dikkat edilecek noktalar:1. Her soru bir tek fikir üzerine kurulmalıdır.2. İçinde birden fazla fikir ve ifade bulunmamalıdır. Bu

fikir bir kaynağa ya da bir otoriteye dayanıyorsa busoruda belirtilmelidir.

3. İfadeyi olumsuz yaparak bu tip sorular sorulmamalıdır.Olumsuz ifade kullanma zorunluluğu varsa olumsuzlukbelirgin olmalıdır.

4. Basit, açık ve kolay anlaşılır bir ifadeyle önermeverilmelidir.

5. Soruların ve ifadelerin uzunluğu birbirine yakınolmalıdır.

6. Şans başarısı çok yüksek olduğu için bu başarıdanarındırmak maksadıyla şans başarısı düzeltme yöntemi dedenilen bir yanlışın bir doğruyu elimine etme yöntemikullanılmalıdır. Bu yöntem seçilirse mutlakacevaplayıcılara bildirilmelidir.

SÖZLÜ SINAVLAR

63

Soruların sözlü olarak sorulduğu ve cevapların sözlü olarakalındığı sınav türüdür. Gerekirse bir birden fazla öğretmeninkatılıp puanlaması yöntemi de kullanılabilir. Öğrencininöğrenme seviyesi, davranışları ve konuşma yeteneğiölçülebilir.

Sözlü sınavların Özellikleri:1. Gerekirse soru yazılı olarak verilebilir ama cevap sözlü

olarak verilmelidir. Yazı tahtası kullanılabilir. Konuşmayeteneği puanlamaya etki eder.

2. Sınavı yapan kişi ile cevaplayıcı arasındaki etkileşimsınavın niteliklerini etkiler.

3. Bu sınavlarda bir defada ancak bir konuşmacıdeğerlendirilebilir. Bu yüzden kalabalık sınıflarda çokzaman alır.

4. Her bireye ayrı soru sormak gerektiğinden (aynı seviyedesoru hazırlama ve değerlendirme güçtür) objektifliktenuzaktır.

5. Cevaplayıcının soruyu tekrar gözden geçirme imkanıyoktur.

6. Cevaplama çoğu zaman düşünmeden tasarlamadan yapılır.7. Cevaplar kaydedilmediği için puanlama cevaplama esnasında

ya da hemen sonra yapılır. Cevaplar birbiri ilekıyaslanamaz ve bağıl yöntemle değerlendirme yapılamaz.

8. Analitik yöntemle puanlama yapılamayacağı için objektifolunamaz.

Sözlü sınavlarda dikkat edilecek hususlar:1. Gerekmedikçe sadece konuşma becerisi ve sözlü ifade

yeteneklerinin ölçülmesinde kullanılmalıdır.2. Kısa cevaplı sorular seçilerek kapsam genişletilmelidir.3. Bu tip sınavlar için sorular önceden planlanmalı ve her

öğrenciye eşit zorlukta aynı önemde sorular sorulmalıdır.Gerekirse öğrenciler birbirinde ayrılarak aynı sorularsorulabilir.

4. Cevaplar çok iyi dinlenmeli ve mümkünse kaydedilmelidir. Bu yöntemle puanlamada objektiflik arttırılabilir.

SINAV HAZIRLAMA ESASLARI

Planlama ardışık basamaklarda seçenekleri dikkate alarak kararverme işlemidir. Sınavlarda kullanılacak ölçme araçları da

64

önceden planlanırsa daha iyi uygulanabilir. Öğretmen çeşitliseçenekler karşısında tercihlerini sınav planındabelirtmelidir. Bir sınavın planlanmasında aşağıdaki basamaklarizlenmelidir:

Sınavın amacının tespiti: Bu sınavdan elde edilecekpuanların ne maksatla kullanılacağının tespitidir.Öğrencinin seviyesini tespit edip sınıf/kurs bitirmekararı veya öğrencileri tanımak rehberlik etmek gibiamaçlar olabilir.

Sınavda yoklanacak davranışların listelenmesi: Dersiiyi öğrenmiş bir öğrenciden beklenecek davranışlartespit edilmelidir. Eğitimin hedef ve davranışanalizleri burada kullanılabilir.

Sınavın kapsayacağı konuların listelenmesi: Sınavıntemsil edeceği dönemde işlenen konular saptanmalı veayrıntıları listelenmelidir.

Sınav zamanının seçilmesi: Her sınav okulun akademiktakviminde belirtilmiştir. Bu tarihlere bağlı olaraktespit edilecek kesin tarihler mutlaka öğrencilereönceden bildirilmelidir. Sık sınav yapılması tavsiyeedilir. Genel mantık Eğitim süresinin (ders saatitoplamının) %10’nun sınavlara ayrılmasıdır.

Sınav süresinin saptanması: Bir sınavın maksimum birders saatinde olması idealdir. Ders saatinden daha kısabir sınav gereksiz yere cevaplama süresini uzatır.Sınav aşırı yorgunluğa sebep olacak kadar da uzunolmamalıdır.

Sınavda kullanılacak madde tiplerinin belirlenmesi:Yoklanmak istenen hedef davranış, dersin kapsamı vepuanlamanın doğruluk derecesi bu hususta etkindir. Birsınavda mümkün olduğunca aynı tip soru seçilmelidir.Şayet birden fazla soru tipi seçilmişse aynı tipsorular ardışık gelmeli karışık olmamalıdır.

Sınavda kullanılacak madde (soru) sayısının saptanması:Soru tipine, cevaplayıcının düzeyine ve sınav süresinebağlıdır. Mümkün olduğu kadar çok madde içermesisınavın güvenirliğini, geçerliliğini ve objektifliğiniarttırır.

Sınavın ortalama güçlüğü ve madde güçlüğününsaptanması: Bir sınavın ortalama güçlüğü maddeleriningüçlük ortalamasıyla belirlenir. Sınıf ortalamasımaksimum notun yüzde kaçı ise sınavın güçlük derecesi

65

de yüzde olarak o orandır. Sınav güçlüğü genelde %50olacak şekilde planlanmalıdır.

Madde yazma ve madde seçme: Sınav planında sorularınkimin tarafından yazılacağı ya da hangi kaynaktanalınacağı belirtilmelidir. Öğretmen aynı dersi okutandiğer öğretmenlerden ya da soru bankasından dayararlanabilir.

Test düzeni ve çoğaltma: Testin düzeni ve esaslarıplanda belirtilmeli ve çoğaltılması, saklanmasısafhalarında gizliliğe riayet edilmelidir.

Sınavın uygulama yöntemi: Sınavın hangi koşullarda,nerede ve kimler tarafından uygulanacağı plandabelirtilmelidir.

Puanlama yöntemi: Maddelerin puan değeri, başarıdüzeltmesi ve boş bırakılan cevaplar için uygulanacakyöntem saptanmalıdır.

Sınav sonuçlarının kullanma yöntemi: Puanlamanın nasılkullanılacağı planda belirtilmelidir. Öğrenci seviyesitespiti, öğrencilerin sıralanması, geçme/kalma kararıgibi sınav notlarının esas olacağı kararlarbelirlenmelidir.

PUANLAMA VE DEĞERLENDİRME

PUANLAMA

Ölçme araçlarının çoğu sayısal bir sayı verir. Ölçme işlemininsayısal bir sonuca ulaştırılmasına veya gözlenen niteliklerinnicelendirilmesine puanlama denir. Puanlama daha sonrayapılacak olan işlem ve verilecek kararlara esas olacağındanhatasız yapılması önem taşır.

Ölçme aracının yapısı, yani sınav türü puanlama işlemlerininmahiyetini de belirler.Aynı şekilde soru tipleri depuanlamanın objektif veya subjektif olmasına kumandaeder.Puanlama güvenirliğinin tam olması için puanlamada takdirhakkı kullanılmamalıdır.En objektif yöntem çoktan seçmelisınavlarda sağlanır.

66

Puanlama işleminden sonra mutlaka kontrol işlemi yapılmalıdır.Çok fazla cevap kağıdı varsa rast gele seçilen cevapkağıtlarının yeniden puanlanması da bir yöntemdir.

En basit ve kullanışlı yöntem her bir doğru soru maddesi için“1”puan vermek yanlış maddeler içinse “0” puan vermektir.Puanlama işlemi mümkün olduğu kadar basit ve kolay olmalıdır.Her bir soru maddesi eşit puana sahip olmalıdır.

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme: Temel öğeleri ve objektif ya da subjektifkaynaklardan elde edilen verileri belirli ölçütlere göreyorumlamak ve yargıya varmaktır. Değerlendirme için ölçmeyapma gözleme ve bilgi toplama şarttır.

Değerlendirmede her çeşit bilgiden yararlanılır. Değerlendirmesonunda birey veya durum hakkında bir yargıya varılır ya dakarar verilir.

Ölçütler kişi ya da kurumların değer yargılarıdır, kişidenkişiye yada kurumdan kuruma değişiklik gösterebilirler. Herbir değer yargısının gerisinde; bir ölçme veya gözlem sonucu,bir ölçüt ve ölçütle karşılaştırma işlemi vardır.

Dilde kullanılan başarılı/başarısız; güzel/çirkin;geçer/kalır; sağlıklı/sağlıksız gibi kavramların hepsi birerdeğerlendirmenin ürünüdür.

Bir değer yargısının veya kararın doğru olabilmesi ölçmelerinduyarlılığına, geçerliliğine, seçilen ölçütün amacınauygunluğuna ve değerlendirme işleminin doğru yapılmış olmasınabağlıdır. Eğitimde de notlar güvenilir ve geçerliliğikanıtlanmış ölçme sonuçlarına dayanmalı, notun kullanılacağıamaca uygun bir ölçüte göre ve hatasız işlemle verilmelidir.

67

SINAV ANALİZİ

Sınavların ve soruların(maddelerin) analizi sınavlarda vemaddelerde gerekli düzeltmelerin yapılmasını sağlamak vesınavların objektifliğini arttırmak maksadıyla yapılır. Analizsonuçlarına göre olumsuz, güvenirliği düşük, seçici olmayansorularda gerekli düzeltmeler yapılmalıdır. Aynı şekildeöğrencilerin aldığı ham puanların değerlendirilmesi ve öğrencihakkında çeşitli kararlar verilmesi için bu analiz sonucundaelde edilen bilgilerden yararlanılabilir. İstenirse sınavınamacına bağlı olarak öğrencilerin verdikleri cevaplara göre deöğrenilmeyen konular tespit edilerek öğretimin tamamlanmasısağlanabilir.

Analiz için değişik değerler tespit edilmelidir. Tespit edilenbu değerler çeşitli formüllerde kullanılarak analiztamamlanır.

En temel değerlerden birisi öğrencinin gurup içindekibaşarısının tespitine esas olacak Z puanıdır. Z puanınınhesaplanması için sınıfın aritmetik ortalaması ve sınavınstandart sapmasının bilinmesi gerekir.

X-Xt X:Öğrencinin notu Xt: Sınıfın aritmetik ortalamasıZ= St: Sınavın standart sapması

St

Σ X n: Öğrenci sayısı Σ X: Öğrenci notlarının toplamıXt=

n

Bu puanlamaya göre değişik guruplar içindeki yada farklı sınavlarda öğrencilerin başarı durumu belirlenir.

nΣ X² - ( Σ X) ²St= St²:Sınavın varyansı

68

n.(n-1)

Nd Pj: Madde güçlük indeksiPj=

n Nd: Bir soruya verilen doğru cevap sayısı

Qj=1 – 1Pj Qj: Madde kolaylık indeksi

Sj²=Pj . Qj Sj²: Madde varyansı

Sj= Pj . Qj Sj: Madde standart sapması

Xjd – Xt Pj Rjx:Madde ayırd edicilik gücüRjx= .

St Qj Xjd: Soruya doğru cevap veren öğrencilerin

tamamının puan ortalaması

Rjx-------------------0 ile 1 arasında bir değer çıkar

Rjx=0,00-0,19 ise : Bu madde ayırd edici bir madde değildir kullanılamaz.Rjx=0,20-0,29 ise : Kullanılabilir ama mutlaka düzeltilmesi gerekir.Rjx=0,30-0,39 ise : İyi bir maddedir kullanılabilir.Rjx=0,40-1 ise : Mükemmel bir maddedir.

Test güvenirliğinin tespit edildiği yöntem ise KR20 olarak adlandırılır.

69

K Σ (Pj . Qj) K:Madde sayısıKR20= . 1 -

K-1 St²

DİKKAT: BU ANALİZLERİN DAHA VERİMLİ OLABİLMESİ İÇİN ÖĞRENCİ PUANIOLARAK YÜZLÜK SİSTEME ÇEVRİLMİŞ VE ŞANS BAŞARISI DÜZELTMESİ YAPILMIŞOLMASI TAVSİYE EDİLİR.

70

5ETKİLİ İLETİŞİM

VE EĞİTİM PSİKOLOJİSİ

1. ETKİLİ İLETİŞİM2. PSİKOLOJİNİN GENEL TANIMI VE EĞİTİM ALANINDA UYGULAMALARI

71

ETKİLİ İLETİŞİM

İLETİŞİM: İstendik etkiler oluşturma çabası; duygu ve fikirakışı; seçilmiş bir haberi haber kaynağından hedef kitleyeiletme;anlam alma ve yanıt verme çabası gibi değişikşekillerde tarif edilebilir.

1- Fiziksel iletişim.2- Biyolojik iletişim3- Sosyal iletişim4- Psikolojik iletişim

İletişim aşağıdaki unsurlardan oluşan bir çemberdir.verici-ileti/mana/mesaj-araç/taşıyıcı/kanal-alıcı-anlamlıyankı/dönüt/geri besleme

Verici iletişimde taşıyıcı vasıtasıyla mesajını alıcıya iletenkişi olup alıcının mesajı aldıktan sonra bir geri beslemegöndermesini bekler. İletişimdeki etkinlik vericininsaygınlığıyla doğru orantılıdır. İyi bir iletişim içinaşağıdaki şartların yerine gelmesi gerekir:

Verici doğru bilgiler vermek için güvenilir olmalıdır. Verici yansız, nesnel ve adil olmalıdır. Vericinin anlatım gücü mesajı iletebilecek seviyede

olmalıdır. İletişimde kuşkulu davranılmamalı. Alıcıdan gelen her türlü geri besleme ve tepki

değerlendirilmeli. Mesaj vericiden alıcıya anlamı bozulmadan

ulaşabilmelidir. Yazılı iletişimin geri beslemesi ya da tepkisi de mutlaka

yazılı olmalıdır. Alıcının gücü üzerinde ileti seçilmemelidir. Alıcı tarafından vericinin beklediği eylem ya da tepki

yerine getirilmelidir.

Okullarda iletişime geçme çabası eğitim amaçlarınıgerçekleştirmeye dönüktür. Eğitimin sorumlusu okul

72

yöneticileridir dolayısıyla iletişimi başlatma göreviyöneticinindir. İletişime kapalı kendine güveni olmayanyöneticilerin endişesi, iletişim kurmaktan dolayı makam veotoritede azalma olmasının kaygısıdır. Yöneticinin iletişimekapalı olması çalışanların verimini düşürür ve motivasyonunubozar.

İletişimde taşıyıcı insan olduğunda iletilen mesaj genelliklebozulur manasını yitirir. Özellikle makamlar arasında iletinindeğişmesi örgütlerin ve kurumların en büyük sorunlarıdır.Yazılı iletişimde dönütün ya da eylemin yazılı bildirilmesiiletişim süresini uzatır.

İyi bir iletişimin gerçekleştiği ortamlarda kişiler kendilerive çevreleriyle daha barışık olurlar, insanlar birbirlerinidaha etkin dinlerler duygu ve düşünceler daha gerçekçi ifadeedilir. İletişimin bir olumlu yanı da her insanda var olan iyiyönlerin ortaya çıkarılmasıdır.

İletişimde gerekiyorsa hayır cevabı verilebilmelidir.Karşımızdaki insanı kırmamak için hayır cevabından sakınmakkendimize zarar verecektir çünkü kişi kendi ruh sağlığınıkorumak için bencil olmalıdır. Bununla birlikte hayır cevabıverilen kişiye gerekçeleri anlatıldığında o kişinin dekırılması engellenebilir. Her insanın kabul sınırı farklıdır.Kişilerin kabul sınırları duygu, eğitim, çevre gibi pek çokunsura bağlıdır.

Bireyler karşılıklı konuşma esnasında birbirlerini etki altınaalmaya çalışırlar. Beden dili sayesinde karşımızdaki kişininruh hali hakkında bilgi sahibi olabiliriz. Fakat bazenfiziksel koşullardan dolayı beden dili yanlış algılanabilir.

Bireylerle iletişimi kolaylaştırmanın en etkin yolu ortaknoktalar bulmaktır. İletişim başlatılırken karşı taraftanverdiğimiz mesaj doğrultusunda tepki alınır. Bu yüzdeniletişimde en önemli hususların başında kişinin kendini doğruifade etmesi yatar.

İletişimi bozan davranışlar: Nasihat

73

Onaylama Eleştiri Alay etme Gülmek (alay etmek için) Önemsememek

Nasihat ve azar karşı tarafta daha çok tepkiye sebep olur.Karşımızdaki kişi kendisine önem verilmediğini hisseder. Öğütalan, nasihat edilen kişi kendisini iletişime kapatılmışhisseder.Öğüt vermek nasihat etmek karşıdaki kişiyi değiştirmeyeçalışmak demektir. Bir insanın değişmesi için değişimiistemesi gerekir. Değişimi sağlamak için de davranışlarıntemeline inilmelidir.

Kişinin umudunu kaybetmesi her şeyini yitirmesi demektir.Özellikle umudunu kaybetmiş kişi ağlar. Ağlayan insançaresizdir, umudunu kaybetmiş ağlayan bir kişi ile iletişimkurmak için ona nasihat etmek yerine duygularını anlayıpdestek olmak ve paylaşmak gerekir. Bunu için deempati(karşındakinin yerine kendini koyma ve tepki verme)kurulmalıdır ancak bu şekilde problemlerin detayı yakalanıpuygun tepki verilebilir.

İnsanların sorunları kilitli kapıdır. Sorunları kişilerkendileri halletmelidir. Dışarıdan gelecek destek ve yardımancak o kapıları açabilecek anahtar olarakdeğerlendirilebilir.

74

PSİKOLOJİNİN GENEL TANIMI VE EĞİTİMALANINDA UYGULAMALARI

Psyche = Ruh logos = bilim psychelogos = ruhbilimi

Psikoloji ruhsal yaşamı inceleyen bilim dalıdır. Canlıvarlıkların duyuş düşünüş ve davranışların bilimsel açıdaninceler. İnsanların niçin ve nasıl davrandıklarını öğrenmeyeçalışır .Bu esnada insan davranışlarına olumlu yönde katkıdabulunur.

Psikoloji fizyoloji, felsefe, kimya, sosyoloji, antropoloji,anatomi, matematik gibi bilimlerle direk olarak ilişkiiçerisindedir ve bu yüzden bilimler arası disiplin olarakgörülebilir.

Özellikle felsefe diğer bilimlerle açıklanamayan olaylararasında kuramlar üreten bir bilim dalıdır.

Psikolojinin en büyük yararı kişinin kendisini ve çevresinitanımasıdır. İnsanın yapacağı en zor yolculuk kendi içineyapacağı yolculuktur. Kişi kendini tanıyarak ileridekiyaşamına yön verebilir.

Psikoloji biliminin etkin olarak kullanıldığı alanlar: Tıp Ordu İş ve idare hayatı Eğitim

Psikoloji biliminin dalları Deneysel psikoloji (Hayvanlar üzerinde uyarı-tepki

deneyleri)

75

Fizyolojik psikoloji (Biyolojik gelişmeyle davranışlar dadeğişir)

Gelişimsel psikoloji (Bireyin gelişim sürecini inceler) Kişilik psikolojisi (Bireyin kendine has davranışlarını

inceler) Sosyal psikoloji (Bireyin çevresiyle olan ilişkilerini

inceler) Klinik ve danışmanlık psikolojisi (Bireyin çevresiyle

daha uyumlu olmasını amaçlar)

Psikolojik danışmanlık bireyin kendisini tanımasına yardımcıolur. Klinik psikolojisi ise davranış bozukluklarını düzeltir.

Eğitim ve okul psikolojisi, psikolojik bulgular sayesindeeğitim ortamının daha iyiye doğru yönlendirilmesini sağlar.Psikolojik açıdan incelendiğinde her öğrenme bir başkaöğrenmeyi getirir.

Psikoloji biliminin de kabul ettiği öğretmen görevleri: Öğretim görevi (Öğretme görevi) İdari görevi Mesleki görevi Öğrenci danışmanlığı

Öğretim görevlerinde öğretmen:Bireylerin ve öğrencilerin öğretmenidir.(Gurupta aynı zamandabir üyedir)Öğreticidir.Süreci yönlendirir.Öğrencilere kılavuzluk yapar.İdari görevinde öğretmen:Planlar, yönetir ve yürütür.Eğitim etkinliklerine karşılıklı katılır.Eğitim ortamını ve araçlarını düzenler.Programı öğrenciye göre düzenler ve güncelleştirir.

Mesleki görevinde öğretmen:Konu alanı ile ilgili kaynaktır ve alan uzmanıdır.Konu alanı ile bilgilerini geliştirir.Hizmet içi eğitim programlarına katılır ve kendini yeniler.

Öğrenci danışmanlığı görevinde öğretmen:

76

Arkadaş olabilmeli gerekirse aile yerini bile alabilmelidir.Mesleki seçim konusunda rehberlik yapabilmelidir.Öğrenciye anlayış göstermeli dostça yaklaşmalıdır.Öğrencilerin kişisel problemlerini çözebilmelidir.Öğrenci faaliyetlerine gereken ödül ve cezayı vermelidir.Öğrenciyi en iyi davranışlara teşvik etmelidir.Öğrenci etkinliklerine katılmalıdır.Dikkatli bir dinleyici ve güven verici bir kişidir.Öğrencinin problemlerini kendisinin çözebilmesi için destekolmalıdır.

İyi bir öğretmende olması gereken nitelikler:Sınıf içinde problemlere yol açacak davranışların farkındaolmalıdır.Sınıf içinde ve bireylerde olan biteni hissedebilmeli vefarkına varabilmelidir.Öğrencilerden geri besleme alabilmeli ve uygun müdahaledebulunmalıdır.Mantıklı olarak öğretim, öğrenme, konu, insanlar veöğrencilerin ne olduğunu bilmeli ve bu bilgiyi kullanmalıdır.Duygulara önem vermelidir. Öğrencilerini önemsediğinidavranışlarıyla göstermelidir.Öğrencilerini olumlu yollarla destekleyerek onları öğrenmeniniçine çekebilmelidir.Konuyu istekli anlatmalıdır.(Kendi motivasyonunusağlamalıdır.)Öğrencilerle hem bireysel hem de gurup olarak ilişkili olmalıve sorunları ifade edebilmelidir.Konu alanındaki yeni gelişmeleri takip edebilmelidir.Sınıf ortamına göre hareketlerini ayarlayarak amaçlıdavranmalıdır.Okulun çevresinde olan biten ve güncel olaylardan haberdarolmalıdır.Okul, çevre ve öğrencilerin tarih ve özgeçmişini bilmeli veilgi göstermelidir.

Öğrenme

Çağrışımlı(Koşullanma) Bilişsel(Düşünme)

Öğrenme, organizmanın doğuştan (içgüdüsel) olan davranışlarayeni davranışlar eklemesidir.

77

Öğrenme kişinin çevresi ile etkileşimi sonucu kalıcı izlidavranış değişikliğidir. Dört aşamadan oluşur:

Uyarıcıyı seçme ve sunma Uyarıcıyı alma Algılama, uyarıcıyı anlamlandırma Algılamalara tepki verme

Öğrenme ilkeleri:Motivasyona dayalıdır.Öğrenme kapasitesine (düzey, altyapı) bağlıdır.Geçmiş ve güncel deneyimlere dayalıdır.Öğrenenin aktif katılımına bağlıdır.Öğrenmenin etkinliğinde geribildirim önemli birfaktördür.Yenilik, çeşitlilik ve risk öğrenmeyi arttırır.Birey kendinden bekleneni bilmelidir.Sınıf fiziksel ortamının iyi ve yeterli olması gerekir.

Öğrenciyi güdüleme/motive etme yöntemleri:Haz-elemÖvme-yermeÖdül-cezaBaşarı-başarısızlıkYarışma-ekip çalışmasıDeğerlendirmeRehberlik

Başarı daima daha iyi öğrenme getirir. Başarısızlık kaderdeğildir, çalışmayla engellenebilir. Başarısız öğrencilererehberlik öncelikle öğretmen tarafından yapılmalıdır.Başarısızlığı getiren olumsuz sebepler tespit edilmeli veortadan kaldırılmalıdır.

Yarışma kişilerde üstün olma ve ileride olma duygularındankaynaklanır. Uygun ortam ve eşit şartlar sağlandığında yarışmatavsiye edilen bir yöntemdir.

78

6EĞİTİM TEKNOLOJİSİ

79

1. TEKNOLOJİ VE EĞİTİM2. EĞİTİM TEKNOLOJİSİNİN DOĞRU VE YANLIŞ KULLANIMLARI

3. ÖĞRETİMDE KULLANILAN ARAÇLAR

TEKNOLOJİ VE EĞİTİM

Teknoloji eğitim yoluyla kazanılan bilgi ve becerilerinuygulanmasına yardımcı olur. Aynı zamanda eğitim deteknolojinin gelişiminde temel taşlardan biridir. Eğitim veteknoloji kültürel, ekonomik ve bilimsel olarak birbirleriyleilişki içindedirler.

İnsan yapısı gereği eski davranışlarını korumak ister,değişime ve yeniliğe karşı gelir. Özellikle teknolojikgelişime ayak uyduracak beyin gücü olmayan birey değişimekarşı çıkar.

Eğitim faaliyetlerinin icrasında teknolojidenyararlanılır.

80

Teknolojik ilerlemeleri sağlayacak beyin gücü deeğitimden gelir.

Sanayileşmenin olumsuz etkilerinden bireyleri korumakeğitimin amaçlarından biridir.

Eğitimi ve insanlar için öğrenmeyi kolaylaştıracak sistemlerve araçlar eğitim teknolojisini oluşturur. Eğitim teknolojisidevamlı gelişen bir bilim dalıdır.

Bilimin verileri hiçbir zaman sabit değildir; devamlı gelişirve yeniliğe açıktır. Eğitim teknolojisi de yeniliğe vegelişmeye açık bir bilim dalıdır. Devamlı olarak yeni yöntemve teknikler bulunur.

Eğitim teknolojisi uygulama boyutu ağırlık kazanan bir bilimdalıdır. Uygulama eğitimin olduğu her kademede mevcuttur.Eğitim teknolojisi sınıf içi ve sınıf dışı etkinliklerikapsar. Eğitim teknolojisi sayesinde sorunların çözülmesiverimliliği ve kaliteyi arttırır. Eğitim teknolojisi,psikoloji, sosyoloji ve felsefe gibi bilimlerle debağlantılıdır.

Eğitim teknolojisinden doğru olarak faydalanmak içinöğrencinin derse ve yönetime katılması beklenir, ancak öğrencikendisi için olumlu bir şey isteyecek düzeye geldiğindeyönetime katılabilmelidir.

Eğitim sisteminin hedefleri belirlenirken ülkenin vebireylerin ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır. Buhedeflere yönelik eğitim teknolojisi geliştirilmelidir.Eğitimde özel hedefler belirlenerek öğrencinin çabasıdeğerlendirilir.

Eğitim teknolojisi açısından öğretmen; Kaynakları tespit etmeli ve organize etmelidir.

Gerektiğinde okul dışından da kaynak gösterilebilir. Öğrenmeye teşvik edecek, motive edecek rehberlik

yapmalıdır. Elde olmayan kaynaklar için üretken olmalıdır. Mevcut teknikleri ve kaynakları kontrol etmelidir. Araştırma yapmak zorundadır ve yenilikleri takip

etmelidir.

81

Öğrenme: Transfer edilebilir Bir amacı da nasıl öğrenileceğini öğretmektir. Öğrenci kapasitesine bağlıdır. Organizmayı etkileyen uyarıcılarla daha kalıcı olur.

EĞİTİM TEKNOLOJİSİNİN DOĞRU VE YANLIŞKULLANIMLARI

Eğitim teknolojisinin yararları: Teknoloji araçlarının ve kullanılan tekniğin en önemli

yararı öğrenciyi derse çekebilmektir. Öğrenmede ne kadar çok duyu organı devreye girerse

kalıcılık da o kadar artar. Eğitim teknolojisi de mümkünolduğu kadar çok iletişim kanalı kullanılmasına olanaksağlar.

Öğrenim serbestiyeti sağlar. Birinci kaynaktan bilgi alınmasını sağlar. Eğitimde fırsat eşitliği getirir.(Özellikle kalabalık

sınıflarda) Yaratıcılığa sevk eder. Bireysel öğrenimi sağlar. Öğretmenin rolünü genişletir. Üretken ve hızlı öğrenme sağlar.

Eğitim teknolojisinin doğru kullanımı: Öğretimin özel hedeflerine göre seçilmelidir. Öğrenme yapısına göre eğitim teknolojisi seçilmelidir. Eğitim teknolojisi kendi yapısına göre kullanılmalıdır. Öğrenci kalitesi ve seviyesine göre uygun teknoloji

kullanılmalıdır. Seçilen eğitim teknolojisi sınıfta bulundurulmalıdır. Mali yönü kurumun kaynaklarına uygun olmalıdır. Eğitim sonunda mutlaka değerlendirilmeli ve gerekli

düzeltmeler yapılmalıdır.(Bilgi yönünden ve öğrencininaraç-gereçlere olan tepkisi yönündendeğerlendirilmelidir.)

Eğitim teknolojisinin yanlış kullanımı:

82

Araştırmadan, uzmanlara danışmadan rast gele araç-gereçalımı.

Sadece gösteriş ve övünmek için alınması yadakullanılması.

Araçları kullanmayı bilmeyen şahıslara teslim etmek. Araçların hatalı kullanılması. Öğretmenin araç kullanmaya zorlanması. Birbiriyle uyumsuz, bağlantılı olmayan araçların alınması

ve kullanılması. Yabancı gereçlerin alınması. (Örneğin, değişik kültürler

için hazırlanmış yabancı programlar daha çok ticariamaçlıdır, bilimsel değildir. En ideal program öğretmeninkendi yaptığı o veya geliştirdiği programdır.)

ÖĞRETİMDE KULLANILAN ARAÇLAR

Öğrenmeyi kolaylaştırmak, verimliliği arttırarak üzere,bireyin çeşitli duyu organlarına hitap eden, öğretimortamında kullanılan her türlü araç ve gerece eğitimyardımcısı denir.Eğitim yardımcısını sadece öğretmen kullanırsa öğretme aracıolur. Öğrencinin kullandığı araçlar öğrenme aracıdır.

Eğitim yardımcılarının sağladığı yararlar: Dikkati çeker ve muhafaza eder. Diğer duyu organlarını da uyararak öğrenmeyi

pekiştirir. Gerçek yaşantıyı sağlar Karmaşık fikirleri pekiştirir. Ana fikirlere belirginlik kazandırarak hatırlamayı

kolaylaştırır.

83

(Eğitim yardımcıları kullanmak öğrenmenin kalıcılığını%10-80 oranında arttırdığı bilimsel olarakkanıtlanmıştır)

İlişkilere açıklık kazandırır.

Eğitim yardımcılarıa) Görselb) İşitselc) Görsel+İşitseld) Gerçek ve benzeşim türü olmak üzere dörde ayrılır.

Görsel eğitim yardımcıları:Yazı Tahtası Resimler TablolarŞemalar Grafikler SlaytlarSlaytlar Optik kayıtlar TepegözDers kitapları Modeller Laboratuar araçlarıBilgisayar Simülasyon programları

İşitsel eğitim yardımcıları:Radyo Ses bandı

Teyp BilgisayarCD Telefon

Görsel+İşitsel eğitim yardımcıları:Hareketli filmler BilgisayarFilm TelevizyonKapalı devre yayınlarSimülasyon programlarıBarko

Gerçek ve benzeşim türü araçlar:Gemi görevlerine yönelik modellerSimülatörlerTatbikatlar

Diğer eğitim yardımcılarını desteklemek için ve özellikledevamlı olarak göz önünde kalması istenen yazı ve çizimleriçin panolar kullanılabilir. Pano ve bülten tahtaları iletişimbecerilerini geliştirir, ders özetini sunar, değerlendirmedekullanılabilir, dinamik bir derslik ve okul yaratır, kolay veucuz yapılır.

84

Barko cihazı ses, görüntü ve ışık unsurlarını birleştirerekbüyük bir guruba bilgi iletmeyi sağlayan araçtır.Vidyo vebilgisayar ile entegre kullanılarak onların tekniközelliklerinin de üzerine çıkar.

Bilgisayar ortamında hazırlanan yansılar: Temel amaç anlatma ve anlamayı kolaylaştırmak ve süreyi

kısaltmaktır. Tekrarı istenen konulara ve sorulara kolaylık getirmesi

için mutlaka yansılar numaralandırılmalıdır. Her yansının bir başlığı olmalıdır. Küçük harflerle yazılan yazılar bilimsel olarak daha

kolay okunurlar. Yansılardaki yazılarda gözleri yormayan küçük harf kullanılmalıdır.

Bir konuyla ilgili yansıların tümü aynı yapıda olmalıdır.

Her yansı tekbir konuyu kapsamalıdır. İfadelerin maddelendirilmesinde rakam ya da harf yerine

şekil ve işaretler kullanılmalıdır. Satır sonuna gelen kelimeler bölünmemelidir. Bir yansıda en çok 7 satır ve her satırda da en çok 7

kelime yer almalıdır. Yansılar sade olmalıdır. Şekil ve yazılar tüm izleyiciler tarafından rahatlıkla

görülebilmelidir. Kelime yanlışlığı, ifade düzgünlüğü noktalama

işaretleri üzerinde önemle durulmalıdır. Bu tür hatalartakdimcinin konuya verdiği önemi belirler.

Mümkün olduğu kadar yazılı ifadeler yerine şekil ve grafiklere ağırlık verilmelidir.

Yansılarda kullanılan kısaltmalar takdimci tarafından açıklanmalı ve açık olarak söylenmelidir.

Tablolar yatay ve düşey çizgilerle ayrılmalıdır. Grafiklerde X ekseninde bağımsız değişkenler; Y

ekseninde ise bağımlı değişkenler kullanılmalıdır. Renklendirme süs için değil ayrım ve belirtme için

kullanılmalıdır. İlgi çekici renkler kullanılmalıdır. Aynı konuları içeren şekiller aynı renklerle

belirtilmelidir.

85

En ideal zemin koyu mavi; yazı rengi ise sarı yada beyazdır.

Yansı makinesinin ve bilgisayarın ayarları önceden yapılmalıdır.

Görüntü perde dışına taşmamalıdır. Yansı ekranda iken cihaz hareket ettirilmemelidir. Yansının ekrana gelme zamanı ve ekranda kalma süresi

çok iyi ayarlanmalıdır. Mümkünse uzaktan kumandalı mouse kullanılmalı, yoksa

yardımcı kişi kullanılmalı. Takdimci tarafından yansıdaki yazılar aynen okunmamalı

ve özellikle “Yansıda arz edildiği gibidir” şeklindeifadelerden kaçınılmalıdır.

Gerekirse işaret çubuğu veya pointer kullanılmalıdır.

86