Dolne Miasto Gdańsk w percepcji mieszkańców. Diagnoza na potrzeby monitorowania stanu procesu...

Uniwersytet Gdański Pracownia Realizacji Badań Socjologicznych Gdańsk 80-952, ul. Bażyńskiego 4 tel. 523-44-05, e-mail: [email protected]

Dolne Miasto Gdańsk w percepcji mieszkańców

Diagnoza na potrzeby monitorowania stanu procesu rewitalizacji

Raport z badań

Maciej Brosz

Gdańsk 2012

2

Spis treści

Cel i założenia metodologiczne badań ........................................................................................... 3

Podsumowanie i zestawienie najważniejszych wyników ................................................................ 5

Struktura badanej zbiorowości ..................................................................................................... 9

Obraz dzielnicy w percepcji mieszkańców ................................................................................... 14

Zadowolenie z zamieszkiwania oraz spędzanie czasu wolnego ........................................................ 14

Środowisko mieszkalne i jakość życia w Dolnym Mieście ................................................................. 20

Poczucie zakorzenienia i związku z dzielnicą ..................................................................................... 28

Problemy i potrzeby mieszkańców Dolnego Miasta ..................................................................... 34

Problemy dostrzegane przez mieszkańców ...................................................................................... 34

Potrzeby artykułowane przez mieszkańców ..................................................................................... 39

Wyobrażenia i plany mieszkańców wobec dzielnicy ......................................................................... 40

Aktywność społeczna mieszkańców ............................................................................................ 42

Społeczny wymiar funkcjonowania dzielnicy ............................................................................... 47

Dolne Miasto a Gdańsk ..................................................................................................................... 47

Autostereotyp i jaźń odzwierciedlona mieszkańców Dolnego Miasta .............................................. 48

Pojawianie się nowych mieszkańców w dzielnicy ............................................................................. 51

Percepcja i instytucjonalny kontekst procesu rewitalizacji ........................................................... 53

Proces rewitalizacji w oczach badanych ............................................................................................ 53

Ocena działalności władz miasta ....................................................................................................... 56

Działalność przedsiębiorców ............................................................................................................. 57

Działalność organizacji pozarządowych ............................................................................................ 59

Oferta kulturalno-społeczna w ocenie mieszkańców .................................................................... 61

Proces rewitalizacji Dolnego Miasta z perspektywy przedsiębiorców oraz przedstawicieli organizacji

pozarządowych działających na terenie dzielnicy ........................................................................ 68

Przedstawiciele organizacji pozarządowych ..................................................................................... 68

Przedstawiciele przedsiębiorstw z Dolnego Miasta .......................................................................... 70

Spis rysunków ............................................................................................................................ 75

Spis tabel ................................................................................................................................... 77

Aneks: kwestionariusz wykorzystany w badaniu wśród mieszkańców .......................................... 79

3

Cel i założenia metodologiczne badań

W II kwartale 2012 roku Pracownia Realizacji Badań Socjologicznych Uniwersytetu

Gdańskiego przeprowadziła wśród mieszkańców Dolnego Miasta badanie dotyczące problemu

rewitalizacji tej części Gdańska.

Główne obszary tematyczne badania dotyczyły następujących zagadnień:

Miejsce rewitalizacji w doświadczeniu mieszkańców Dolnego Miasta oraz wyobrażenia

dotyczące dzielnicy po dokonaniu zmian.

Ocena aktualnej sytuacji dzielnicy: problemy i potrzeby dzielnicy i mieszkańców.

Pozytywne i negatywne strony Dolnego Miasta: walory oraz sfery wstydu.

Waloryzacja przestrzeni miejskiej: ważne miejsca i przestrzenie dla mieszkańców.

Tożsamość i zakorzenieni mieszkańców Dolnego Miasta.

Zaangażowanie społeczne mieszkańców oraz gotowość do podejmowania działań na rzecz

środowiska mieszkalnego.

Znajomość instytucji sektora pozarządowego działających na terenie dzielnicy.

Obecność oraz społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw działających na terenie Dolnego

Miasta.

Sytuacja ekonomiczna i warunki mieszkaniowe mieszkańców.

Ocena różnych aspektów funkcjonowania dzielnicy jako sfery krzyżowania się różnych

interesów: mieszkańców, władz miasta, przedsiębiorców oraz pozostałych mieszkańców

miasta.

Znajomość inicjatywy „Partnerstwo Społeczne Dolne Miasto Otwarte”.

Badanie przeprowadzono na kwotowo dobranej 500 osobowej próbie dorosłych

mieszkańców Dolnego Miasta. Strukturę kwot płci i wieku w próbie badawczej obliczono na

podstawie danych demograficznych przekazanych przez Urząd Miasta Gdańsk. Dobór próby polegał

na tym, że ankieter rozpoczynał pracę od zidentyfikowania gospodarstwa domowego na podstawie

operatu punktów startowych, a następnie poruszał się w terenie według opracowanej marszruty (co

n-te gospodarstwo domowe). Metoda ta dała gwarancję równomiernego rozmieszczenia

respondentów na całym terytorium dzielnicy. Respondenci byli kwalifikowani do próby na podstawie

kryteriów selekcyjnych (płeć i wiek).

W pytaniach dotyczących oceny określonych aspektów życia w dzielnicy wykorzystano

sześciostopniową skalę odpowiadającą ocenom szkolnym. Badani mogli ocenić dany aspekt celująco,

bardzo dobrze, dobrze, dostatecznie, miernie i niedostatecznie.

Badanie przeprowadzono metodą ankiety środowiskowej o umiarkowanym stopniu

standaryzacji (respondent otrzymywał formularz ankiety do samodzielnego wypełnienia, a następnie

4

w uzgodnionym terminie zwracał wypełniony formularz ankieterowi). Ankieta zawierała łącznie

64 pytania (w tym pytania zamknięte, tabelaryczne, półotwarte, oraz 9 pytań metryczkowych).

W ramach badań przeprowadzony dwa zogniskowane wywiady grupowe z przedsiębiorcami

oraz przedstawicielami organizacji pozarządowych działających na terenie Dolnego Miasta.

Przeprowadzone wywiady miały na celu uchwycenie propozycji działań oraz istniejących barier w

realizacji inicjatyw ukierunkowanych na poprawę sytuacji mieszkańców i dzielnicy.

5

Podsumowanie i zestawienie najważniejszych wyników

Mieszkańcy Dolnego Miasta postrzegają swoją dzielnicę w dwu wymiarach. Z jednej strony

jest ona ich miejscem zamieszkania, w którym są zakorzenieni i które wartościują pozytywnie, a z

drugiej żywią przekonanie „o niespełnionej obietnicy”. Jest ona związana z niezrealizowanymi dotąd

planami rewitalizacji obejmującej inwestycje infrastrukturalne podnoszące stan techniczny ulic,

domów, mieszkań – czyli ich środowiska mieszkalnego. Obok nieuruchomionego procesu

inwestycyjnego – widocznego dla mieszkańców – ukierunkowanego na poprawę stanu technicznego

dzielnicy, prowadzono równolegle działania składające się na tak zwaną rewitalizację „miękką”, czyli

ukierunkowaną na podniesienie potencjału społecznego mieszkańców. W przypadku Dolnego Miasta

działania te przyniosły pozytywne rezultaty. W pierwszym rzędzie należy do nich zaliczyć

wypracowanie pozytywnych postaw wobec własnego środowiska mieszkalnego wyrażające się w

przejściu od „niszczenia i dewastacji” do „nie-niszczenia”. Stan ten potwierdzają przedstawiciele

działających na terenie dzielnicy organizacji pozarządowych, zaznaczając jednocześnie, że zostało

jeszcze wiele do zrobienia. Zarówno wspomniana grupa działających, jak i przedsiębiorcy działający

na terenie i na rzecz Dolnego Miasta podkreślili konieczność podtrzymywania i pogłębiania działań o

charakterze społecznym, przy jednoczesnym odchodzeniu od działań jednostkowych, akcyjnych.

Przykład blisko dwóch dekad podejmowanych działań pokazuje, że praca z młodzieżą, włączanie

dorosłych członków społeczności stanowią podwaliny zmian. Przeprowadzone badania pokazują

rozdźwięk między dwoma wymiarami rewitalizacji – tą miękką, „społeczną” i tą „twardą”, związaną z

inwestycjami. Brak tego drugiego wymiaru może w perspektywie przekreślać rezultaty osiągane w

pracy ze społecznością. Podczas badań zauważono, że mieszkańcy irytacją reagowali na tematy

związane z odnową dzielnicy dopytując: „Co z tą rewitalizacją?”. O ile o działaniach o charakterze

społecznym można wypowiadać się w kategoriach pozytywnych, to w przypadku wymiaru

inwestycyjnego, należy wskazać, że mieszkańcy możliwie najprędzej powinni zobaczyć, że „coś się

dzieję z tą rewitalizacją”. Z przeprowadzony badań wyłania się obraz dzielnicy, w której zrobiono

wiele pracując z ludźmi, ale pominięto równie ważne kwestie obiektywnych warunków życia.

Na poziomie subiektywnie odczuwanych doznań mieszkańcy pozytywnie oceniają swoją

dzielnicę i miejsce zamieszkania. Podobnie przedstawiają się wyniki w odniesieniu do odczuwanego

komfortu zamieszkiwania. W jednym i drugim przypadku badani w zdecydowanej większości –

sięgającej trzech czwartych wskazań – udzielali odpowiedzi pozytywnych. Analogiczny rozkład

odpowiedzi zarejestrowano w przypadku oceny doświadczanej sytuacji mieszkaniowej – i tu blisko

trzy czwarte badanych udzieliło odpowiedzi w kategoriach pozytywnych. W mieszkaniach 50,8%

odpowiadających przeprowadzono remont na przestrzeni ostatnich trzech lat. Według danych

6

Gdańskiego Zarządu Nieruchomości Komunalnych (stan na 31.05.2011 roku) liczba lokali z

zaległościami bieżącymi i sądowymi w płatnościach wyniosła 463 a liczba lokatorów w nich

zamieszkująca to 1419 osób, co stanowi 24% ogółu mieszkańców Dolnego Miasta.

Społeczność Dolnego Miasta to w większości osoby zamieszkujące tam od urodzenia lub 8 lat

i dłużej (76,3%). Na poziomie deklaratywnym odczuwanie pozytywnego związku emocjonalnego ze

swoją dzielnicą wskazało łącznie dwie trzecie badanych (68,6%). W większości zatem mieszkańcy

odczuwają więź z miejscem, w którym żyją: na stan ten składają się długość okresu zamieszkiwania

oraz odczuwanie pozytywnego związku emocjonalnego. Można w tym przypadku mówić o poczuciu

zakorzenienia.

Wskaźnikiem, który z dużą mocą pokazuje siłę związku mieszkańców ze swoim miejscem

zamieszkania, jest deklarowany potencjalny ponowny wybór obecnego miejsca zamieszkania. Gdyby

zatem mieszkańcy mieli ponownie osiedlić się na terenie Dolnego Miasta, to w grupie które

dokonałaby takiego wyboru znalazłoby się w sumie 57,0% respondentów. Co ósmy badany udzielił

odpowiedzi jednoznacznie negatywnej (12,2%).

Ponad połowa mieszkańców dzielnicy spędza czas wolny poza terenem Dolnego Miasta, a

blisko jedna trzecia na terenie Dolnego Miasta. 7,5% czas ten spędza we własnym domu.

Respondenci negatywnie oceniają możliwości spędzania czasu wolnego w swojej dzielnicy. Ponad

dwie trzecie badanych udzieliła odpowiedzi negatywne (70,6%). Czynnikami, które różnicują oceny

możliwości spędzania czasu wolnego są poziom wykształcenia oraz wysokość osiąganych dochodów.

Do najczęściej wymienianych form spędzania czasu wolnego na terenie Dolnego Miasta należą

spacery (67,3%), przebywanie w domu (60,4%), spotkania ze znajomymi (41,6%), jeżdżenie na

rowerze (27,9%) oraz zajmowanie się własnym hobby (21,7%).

Poczucie jakości życia w porównaniu do 2009 roku nie uległo zmianie. Wskaźnik ten oparty o

16 elementów środowiska mieszkalnego w roku 2012 wyniósł 2,62, natomiast w roku 2009 – 2,59.

Różnica ta nie jest istotna statystycznie. Ogólny obraz oceny jakości życia i środowiska mieszkalnego

należy interpretować w kategoriach negatywnych. Oceny szczątkowe mieszczą się w przedziale

między oceną niedostateczną a dostateczną. Wśród poszczególnych wskaźników badani najwyżej

ocenili natężenie hałasu, czystość powietrza oraz dostępność pojemników do śmieci i segregacji

odpadów, najniżej zaś stan techniczny nawierzchni ulic, sieć i jakość ścieżek rowerowych w miejscu

zamieszkania.

Główne problemy dzielnicy są związane według mieszkańców z problemami społecznymi oraz

obiektywnym stanem technicznym to „brud, śmieci i pijaństwo”, „fatalny stan ulic i elewacji

budynków”, „estetyka i obskurność dzielnicy”, „margines społeczny, patologia”. Wśród odpowiedzi na

pytanie o ocenę poziomu bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania przeważają odpowiedzi

7

negatywne. Ocenę niedostateczną lub mierną temu wymiarowi charakteryzującemu środowisko

mieszkalne wystawiło 45,6% badanych. Jedna trzecia badanych oceniała poziom bezpieczeństwa jako

dostateczny (34,9%). Spośród wszystkich badanych odpowiedzi wskazującej na bezpośrednie

doświadczenie przemocy lub przez kogoś z najbliższego otoczenia udzieliło 40,9%. Działania policji i

straży miejskiej zostały ocenione negatywnie: dominują odpowiedzi „niedostateczne i mierne”

(60,3%) oraz „dostateczne” (26,1%).

Wśród najpilniejszych działań i inwestycji, które powinny zostać przeprowadzony na terenie

dzielnicy, wymieniano remonty dróg i chodników (31,7%), odnowa i remonty kamienic (20,4%) oraz

budowę placów zabaw dla dzieci (11,6%). Działania te pokrywają się z tymi, które mieszkańcy

wskazywali jako te, które przeprowadziliby, gdyby bezpośrednio to od nich zależało.

Według 11,6% odpowiadających mieszkańcy Dolnego Miasta są aktywni społecznie,

odpowiedzi przeciwnej – „nie” udzieliło 45,2% respondentów. Co piąty badany (20,5%) odpowiedział

twierdząco na pytanie: „Czy słyszał(a) Pan(i), że mieszkańcy Dolnego Miasta zgłaszają własne

pomysły na zmianę odpowiednim instytucjom, np. władzom miejskim?”. Gotowość do uczestnictwa

w stowarzyszeniu lub organizacji zadeklarowało 44,1%, podobnie w przypadku poświęcenia swojego

wolnego czasu na wykonywanie nieodpłatnych prac na rzecz najbliższego miejsca zamieszkania

(44,0%). Nieco mniej badanych (38,9%) byłoby gotowych do częściowego ponoszenia kosztów

finansowych przedsięwzięć na rzecz rozwoju i poprawy sytuacji w dzielnicy. Najmniej badanych

(nieco ponad jedna trzecia – 38,0%) zgodziłoby się do świadczenia pracy zarobkowej na rzecz

dzielnicy. Blisko co trzeci badany (29,2%) ma pomysł na przeprowadzenie przedsięwzięcia na rzecz

Dolnego Miasta – są to odpowiedzi osób gotowych do podjęcia się działania. Do współdziałania w

realizacji przedsięwzięć będących inicjatywą mieszkańców włączyłoby się 41,9% badanych.

Mieszkańcy Dolnego Miasta postrzegają swoją dzielnicę jako izolowaną względem całego

miasta. Pomiar dokonany na skali od 1 do 10, gdzie 1 oznacza pełną integralność, a 10 pełne

odizolowanie, dał rezultat 7,05 wartości średniej.

Z danych Wydziału Edukacji Urzędu Miejskiego w Gdańsku wynika, że na przestrzeni lat 2007

do 2011 uczniowie szkół podstawowych (sprawdzian w VI klasie) oraz gimnazjów (egzamin

gimnazjalny) osiągali wyraźnie gorsze wyniki w porównaniu do średniej dla całego Gdańska.

Poproszeni o ocenę wizerunku mieszkańców i dzielnicy w kategoriach jaźni odzwierciedlonej,

czyli „jak mieszkańcom wydaje się, że oceniają ich inni mieszkańcy Gdańska”, badania w większości

udzielali odpowiedzi negatywnych. Zdaniem 80,0% badanych inni mieszkańcy Gdańska oceniają

Dolne Miasto „niedostatecznie i miernie”, a zdaniem 71,0% ocenę taką przypisują tym, którzy

mieszkają w tej dzielnicy.

8

Ważnym wskaźnikiem ilustrującym stosunek badanych do ich dzielnicowego „pochodzenia”

jest fakt, czy kiedykolwiek zdarzyło się im zataić swoje miejsce zamieszkania. Odpowiedzi twierdzącej

udzieliło 6,3% badanych.

Stosunek respondentów do napływu nowych mieszkańców do Dolnego Miasta należy określić

jako neutralny. Na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza negatywny stosunek do „nowych”, a 5 pozytywny

zarejestrowano wartość średnią 3,17.

Dla większości respondentów (88,3%) inicjatywa „Partnerstwo Społeczne Dolne Miasto

Otwarte” pozostaje nieznana. Trzy czwarte respondentów (73,1%) wie, że na terenie Dolnego Miasta

prowadzone są działania o charakterze rewitalizacyjnym.

Respondenci zostali poproszeni o ocenę zmian przeprowadzonych w ramach działań

rewitalizacyjnych. Średnia dla wszystkich obszarów wyniosła 3,2. Pomiar został dokonany na skali od

1 do 6, odpowiadającej ocenom szkolnym. Trzy czwarte badanych (76,0%) ocenia niedostatecznie i

miernie skuteczność współpracy instytucji odpowiedzialnych za rewitalizację z mieszkańcami Dolnego

Miasta.

Respondenci, którzy stwierdzili, że znają jakieś przedsiębiorstwa przyczyniające się do

poprawy sytuacji w dzielnicy, stanowią 7,3% badanej zbiorowości. Na terenie Dolnego Miasta jest

706 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (dane wg informacji Urzędu Miasta).

Na pytanie „Czy zna Pan(i) jakieś prywatne firmy, działające na terenie Dolnego Miasta, które

przyczyniają się do poprawy sytuacji dzielnicy?” odpowiedzi negatywnej udzieliła zdecydowana większość

badanych, bo aż 92,6%, z kolei twierdzącej udzieliło 7,4%.

Ofertę kulturalno-społeczną, kierowaną do mieszkańców Dolnego Miasta lub której elementy

są realizowane na terenie dzielnicy, badani ocenili na „trzy z plusem” (na skali ocen szkolnych – 3,86).

Na pierwszym miejscu badani wskazali działalność CSW Łaźnia (4,07), na drugim Międzynarodowy

Festiwal Teatrów Plenerowych i Ulicznych FETA (3,98), działalność Młodzieżowej Drużyny Smoczych

Łodzi (3,97)

Instalowane w dzielnicy elementy Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska, czyli elementy nie

związanych wprost z podnoszeniem jakości życia poprzez inwestycje infrastrukturalne są przez

badanych oceniane pozytywnie. Najczęściej wskazywane odpowiedzi to „uważam, że powinno być

więcej takich inicjatyw”, „jest to dobry sposób by przybliżyć sztukę mieszkańcom Dolnego Miasta”,

„jest to ciekawe i poprawiające wizerunek dzielnicy przedsięwzięcie”.

9

Struktura badanej zbiorowości

Na potrzeby opisu struktury badanej zbiorowości uwzględniono następujące cechy

charakteryzujące zbiorowość Dolnego Miasta: płeć, wiek, stan cywilny, wykształcenie, dochód,

sytuacja zawodowa, długość zamieszkiwania na terenie Dolnego Miasta.

Rys. 1. Struktura badanej zbiorowości pod względem płci (%)

n = 500

Rys. 2. Struktura badanej zbiorowości pod względem wieku (%)

n = 500

53,2

46,8

kobiety

mężczyźni

25,2

15,4 17,6 17,6 24,2

do 29 30-39 40-49 50-59 60 i więcej

10

Rys. 3. Struktura badanej zbiorowości pod względem wykształcenia (%)

n = 481

Rys. 4. Struktura badanej zbiorowości pod względem stanu cywilnego (%)

n = 476

10,4 16,4

46,2

27,0

podst. i gimnazjalne zas. zawodowe średnie wyższe

47,7

27,7

12,2 12,4

żonaty, mężatka stanu wolnego w stałym związku wdowiec, wdowa

11

Rys. 5. Struktura badanej zbiorowości pod względem sytuacji zawodowej (%)

n = 483

Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Gdańsku (stan na dzień 31.05.2011) na terenie

Dolnego Miasta zamieszkiwało 261 osób bezrobotnych na 4014 osób w wieku produkcyjnym (stan na

dzień 22.06.2011), co daje odsetek 6,5%. Przeprowadzone badania pokazały, że odsetek ten wynosi

7,7% (badania przeprowadzono w II kwartale 2012 roku). Według danych urzędu pracy w grupie tej

dominują osoby, które bez pracy pozostają od 1 do 3 miesięcy (37,5%), na drugim miejscu: od 3 do

6 miesięcy (56,0%), na trzecim: od 6 do 12 miesięcy (19,9%). Najwyższy odsetek bezrobotnych jest

wśród osób w wieku 25-34 lata (26,4%), co piąta osoba bez pracy jest w wieku 45-54 lata (19,2%), na

zbliżonym poziomie plasuje się odsetek osób bez pracy w wieku 35-44 lata (18,4%) i 18-24 lata

(18,0%). Struktura zbiorowości osób bezrobotnych z uwzględnieniem poziomu wykształcenia

przyjmuje formę zbliżoną do zależności liniowej. Im wyższy poziom wykształcenia, tym niższy odsetek

osób pozostających bez pracy. Wśród osób o wykształceniu gimnazjalnym i niższym wynosi on 34,1%,

a wśród najlepiej wykształconych 6,9%. Wyjątkiem od zależności są w tym przypadku osoby

z wykształceniem średnim ogólnokształcącym, które stanowią 13,8%.

49,3

7,7 3,7

10,8

28,6

zatrudniony(a) bezrobotny(a), poszukujący(a)

pracy

w ogóle nie pracuję

uczę się, studiuję emerytura, renta

12

Rys. 6. Struktura badanej zbiorowości pod względem uzyskiwanego dochodu „na rękę” w przeliczeniu na jednego mieszkańca gospodarstwa domowego (%)

n = 442

Na potrzeby prezentacji badanych cech na tle zmiennych socjodemograficznych w dalszej

części raportu zostaną wykorzystane zmienne: płci, wieku, poziomu wykształcenia oraz uzyskiwanego

dochodu.

Obok danych pochodzących z próby badawczej warto przytoczyć dodatkowe informacje

charakteryzujące badaną zbiorowość. Według informacji przekazanych przez Miejski Ośrodek

Pomocy Społecznej w Gdańsku na terenie Dolnego Miasta zamieszkuje następująca liczba rodzin,

których dotykają problemy niepełnosprawności członka rodziny, bezrobocie, bezradność w sprawach

opiekuńczo-wychowawczych i w prowadzeniu gospodarstwa domowego, długotrwała choroba oraz

przemoc i alkoholizm. Zestawienie przedstawia poniższa tabela.

Tab. 1. Problemy społeczne doświadczane przez rodziny na terenie Dolnego Miasta (l)

rodzaj doświadczanego problemu w rodzinie liczba rodzin

niepełnosprawność członka rodziny 133

bezrobocie 85

bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i w prowadzeniu gospodarstwa domowego

23

długotrwała choroba 15

przemoc i alkoholizm 4

Z danych Wydziału Edukacji Urzędu Miejskiego w Gdańsku wynika, że na przestrzeni lat 2007

do 2011 uczniowie szkół podstawowych (sprawdzian w VI klasie) oraz gimnazjów (egzamin

gimnazjalny) osiągali wyraźnie gorsze wyniki w porównaniu do średniej dla całego Gdańska.

Porównanie osiąganych wyników przedstawiają rysunki 7. i 8.

11,8

36,0 33,3

19,0

do 500 zł 501-1000 zł 1001-2000 zł 2001 zł i więcej

13

Rys. 7. Wyniki egzaminów w klasach VI szkół podstaowych z terenu Dolnego Miasta na tle Gdańska (pkt)

Rys. 8. Wyniki egzaminów gimnazjalnych ze szkół z terenu Dolnego Miasta na tle Gdańska (pkt)

20,5 21,6

20,8 21,3 21,4

25,2

22,8

21,2

19,1

22,8

28 27

25

26,4 26,9

15

20

25

30

2007 2008 2009 2010 2011

SP 65 SP 16 Gdańsk

28,6

23

27,3

21,9

24,8

18,8

25,9

18,6

29,5

22,4

25,8

22,9

26,8

20,4

27,4

21,2

32,5

27,3

31,4

29

32,6

27,5

30,8

25,9

15

20

25

30

35

2007 hum 2007 mat-prz




GM 9 GM 10 Gdańsk

14

Obraz dzielnicy w percepcji mieszkańców

Zadowolenie z zamieszkiwania oraz spędzanie czasu wolnego

Trzy czwarte badanych (zdecydowanie tak – 19,5% i raczej tak – 55,3%) udzieliło odpowiedzi

wskazującej na zadowolenie z zamieszkiwania na terenie Dolnego Miasta. Mieszkańcy są zatem

zadowolenie z faktu zamieszkiwania w tej dzielnicy.

Rys. 9. Zadowolenie z zamieszkiwania na terenie Dolnego Miasta (%)

n = 498

Rozkład odpowiedzi jest różnicowany przez płeć i dochód badanych. Ogólne zadowolenie

z zamieszkiwania w Dolnym Mieście częściej prezentują kobiety (81,4%), aniżeli mężczyźni (69,1%).

Różnica w tym przypadku wyniosła 12,3 p.p. (punkty procentowe – w dalszej części opracowania

będzie wykorzystywany skrót p.p.). Najwyższy odsetek zadowolonych z zamieszkiwania w tej

dzielnicy odnotowano wśród badanych osiągających dochód od 1001 do 2000 zł (odpowiedzi

pozytywne łącznie – 84,3%), natomiast najniższy wśród tych badanych, którzy w przeliczeniu na jedną

osobę w gospodarstwie domowym zarabiają od 501 do 1000 zł (65,2%).

19,5

55,3

19,1

6,0

zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie

15

Tab. 2. Zadowolenie z zamieszkiwania na terenie Dolnego Miasta na tle zmiennych socjodemograficznych (%)


płeć (n=498)

kobieta 20,4 48,7 22,6 8,3

mężczyzna 18,5 62,9 15,1 3,4

wiek (n=498)

do 29 lat 21,4 59,5 15,9 3,2

30 – 39 lat 26,0 46,8 20,8 6,5

40 – 49 lat 14,8 58,0 19,3 8,0

50 – 59 lat 16,1 52,9 21,8 9,2

60 i więcej lat 19,3 56,3 19,3 5,0

wykształcenie (n=479)

gimnazjalne i poniżej 24,0 52,0 18,0 6,0

zasadnicze zawodowe 17,9 59,0 14,1 9,0

średnie 19,9 54,3 20,4 5,4

wyższe 19,4 54,3 20,9 5,4

dochód (n=441)

do 500 zł 19,2 53,8 21,2 5,8

501 – 1000 zł 12,0 53,2 24,7 10,1

1001 – 2000 zł 23,1 61,2 11,6 4,1

2001 i więcej zł 22,6 53,6 19,0 4,8

Podobnie jak w przypadku ogólnego zadowolenia z zamieszkiwania na terenie Dolnego

Miasta, respondenci zapytani o opinie na temat swojej dzielnicy jako miejsca zapewniającego

komfortowego warunki życia (np. bliskość centrum miasta, dostęp do sklepów, parkingów, ośrodków

zdrowia, szkół itp.) w zdecydowanej większości udzielali odpowiedzi pozytywnych. W sumie

odpowiedzi wartościujących in plus zarejestrowano 78,4%. Odpowiedzi zdecydowanie negatywnych

udzieliło 4,8% badanych.

Rys. 10. Opinie badanych na temat Dolnego Miasta jako miejsca zapewniającego komfortowe warunki życia (np. bliskość centrum miasta, dostęp do sklepów, parkingów, ośrodków zdrowia, szkół itp.) (%)

n = 495

22,6

55,8

16,8

4,8


16

Zmienne socjodemograficzne nie różnicują opinii badanych na temat Dolnego Miasta jako

miejsca zapewniającego komfortowe warunki życia.

Spędzanie czasu wolnego na terenie Dolnego Miasta zadeklarowało 37,9% respondentów.

Największa grupa, bo licząca ponad połowę badanych (54,6%) spędza czas wolny od pracy poza

terenem swojej dzielnicy. Z kolei 7,5% czas ten spędza we własnym domu.

Rys. 11. Preferencje mieszkańców w zakresie spędzania wolnego czasu na terenie Dolnego Miasta lub poza nim (%)

n = 491

Preferencje w zakresie miejsca, w którym spędza się czas wolny są różnicowane jedynie przez

poziom wykształcenia badanych. Im wyższy poziom wykształcenia badanych tym rzadziej spędzają oni

czas w obrębie Dolnego Miasta, a częściej poza nim. Im gorzej wykształceni badani, tym częściej

spędzają oni czas w swojej dzielnicy.

37,9

54,6

7,5

na terenie Dolnego Miasta poza terenem Dolnego Miasta we własnym domu

17

Tab. 3. Preferencje mieszkańców w zakresie spędzania wolnego czasu na terenie Dolnego Miasta lub poza nim na tle zmiennych socjodemograficznych (%)

na terenie Dolnego Miasta

poza terenem Dolnego Miasta

we własnym domu

płeć (n=491)

kobieta 36,3 54,2 9,5

mężczyzna 39,7 55,0 5,2

wiek (n=491)

do 29 lat 41,3 52,4 6,3

30 – 39 lat 40,3 55,8 3,9

40 – 49 lat 38,6 55,7 5,7

50 – 59 lat 27,9 62,8 9,3

60 i więcej lat 39,5 49,1 11,4


gimnazjalne i poniżej 57,1 36,7 6,1

zasadnicze zawodowe 47,4 43,4 9,2

średnie 38,8 53,0 8,2

wyższe 23,3 71,3 5,4

dochód (n=435)

do 500 zł 50,0 40,4 9,6

501 – 1000 zł 38,9 52,2 8,9

1001 – 2000 zł 35,2 56,3 8,5

2001 i więcej zł 31,0 64,3 4,8

Respondenci negatywnie oceniają możliwości spędzania czasu wolnego w swojej dzielnicy.

Ponad dwie trzecie badanych udzieliła odpowiedzi negatywnej (49,0% - raczej negatywnie, 21,6% -

zdecydowanie negatywnie).

Rys. 12. Ogólna ocena zadowolenia z możliwości spędzania czasu wolnego na terenie Dolnego Miasta (%)

n = 490

2,2

27,1

49,0

21,6

zdecydowanie pozytywna

raczej pozytywna raczej negatywna zdecydowanie negatywna

18

Czynnikami, które różnicują oceny możliwości spędzania czasu wolnego są poziom

wykształcenia oraz wysokość osiąganych dochodów. Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia

rośnie też odsetek udzielanych odpowiedzi negatywnych. Wśród badanych o najniższym poziomie

wykształcenia zarejestrowano 44,9% odpowiedzi negatywnych, a wśród badanych z wykształceniem

wyższym – 85,4%. Wraz ze wzrostem poziomu uzyskiwanych dochodów maleje odsetek osób

zadowolonych z możliwości spędzania czasu wolnego na terenie Dolnego Miasta. Wśród badanych

uzyskujących najniższe dochody wyniósł on 44,2% zadowolonych, a w grupie najlepiej zarabiających –

18,1%.

Tab. 4. Ogólna ocena zadowolenia z możliwości spędzania czasu wolnego na terenie Dolnego Miasta na tle zmiennych socjodemograficznych (%)

pozytywna negatywna

płeć (n=490)

kobieta 30,8 69,2

mężczyzna 27,8 72,2

wiek (n=490)

do 29 lat 30,2 69,8

30 – 39 lat 28,9 71,1

40 – 49 lat 29,5 70,5

50 – 59 lat 28,9 71,1

60 i więcej lat 29,1 70,9


gimnazjalne i poniżej 55,1 44,9

zasadnicze zawodowe 38,7 61,3

średnie 28,3 71,7

wyższe 14,6 85,4

dochód (n=434)

do 500 zł 44,2 55,8

501 – 1000 zł 30,8 69,2

1001 – 2000 zł 26,6 73,4

2001 i więcej zł 18,1 81,9

Do najczęściej wymienianych form spędzania czasu wolnego na terenie Dolnego Miasta

należą spacery (67,3%), przebywanie w domu (60,4%), spotkania ze znajomymi (41,6%), jeżdżenie na

rowerze (27,9%) oraz zajmowanie się własnym hobby (21,7%).

19

Rys. 13. Preferowane sposoby spędzania czasu wolnego na terenie Dolnego Miasta (%, pytanie wielokrotnego wyboru - wartości nie sumują się do 100).

5,2

5,6

8,2

10,0

12,7

18,5

21,7

27,9

41,6

60,4

67,3

w "Łaźni"

inne

uprawiając jogging

pracując w ogrodzie

na placu zabaw z dziećmi

w kościele

zajmując się własnym hobby

na rowerze

na spotkaniach ze znajomymi

spędzając czas w domu

na spacerach

20

Środowisko mieszkalne i jakość życia w Dolnym Mieście

Ogólny obraz oceny jakości życia i środowiska mieszkalnego należy interpretować

w kategoriach negatywnych. Oceny szczątkowe mieszczą się w przedziale między oceną

niedostateczną a dostateczną. Wśród poszczególnych wskaźników badani najwyżej ocenili natężenie

hałasu (3,05 wartość średnia), czystość powietrza (2,98) oraz dostępność pojemników do śmieci

i segregacji odpadów (2,97). Ze względu wielkość poszczególne wartości należałoby wyniki te

traktować jako wskazania tych elementów, które najmniej przeszkadzają badanym. Z kolei

jednoznacznie negatywnie należy interpretować wskazania z przeciwległego bieguna hierarchii

ocenianych elementów. Znalazły się tu: stan techniczny nawierzchni ulic (1,71), sieć i jakość ścieżek

rowerowych w miejscu zamieszkania (1,82).

Rys. 14. Różne aspekty charakteryzujące środowisko mieszkalne (wartości średnie)

Odpowiedzi zostały zarejestrowane na 6-punktowej skali, której wartości mogły przybierać od 1 do 6, gdzie jeden oznacza

najniższą ocenę, a 6 najwyższą.

1,71

1,82

2,08

2,36

2,52

2,57

2,65

2,70

2,72

2,80

2,81

2,85

2,97

2,98

3,05

1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00

stan techniczny nawierzchni ulic

sieć i jakość ścieżek rowerowych w miejscu zamieszkania

stan techniczny chodników i dróg pieszych

możliwość parkowania w miejscu zamieszkania

obecność i jakość pracy służb komunalnych

czystość i estetyka terenów zielonych i przyrodniczych

ocieplenie budynku, w którym Pan(i) mieszka

oświetlenie ulic i chodników

drożność (przejezdność) ulic, którymi Pan(i) dojeżdża do swojej dzielnicy

usytuowanie i bezpieczeństwo na przejściach dla pieszych

stan techniczny klatki schodowej i budynku, w którym znajduje się Pana(i) mieszkanie

czystość i estetyka budynku, w którym Pan(i) mieszka

dostępność pojemników do śmieci i segregacji odpadów

czystość powietrza

natężenie hałasu

21

Zamieszczona niżej tabela zawiera procentowe rozkłady odpowiedzi odnoszące się do

poszczególnych wskaźników charakteryzujących środowisko mieszkalne.

Tab. 5. Różne aspekty charakteryzujące środowisko mieszkalne (%)

niedostateczny i mierny

dostateczny dobry bardzo dobry i bardzo dobry

stan techniczny nawierzchni ulic w miejscu zamieszkania

81,6 13,4 4,6 0,4

stan techniczny chodników i dróg pieszych 67,0 24,7 7,6 0,6 oświetlenie ulic i chodników 40,9 36,0 19,5 3,7 możliwość parkowania w miejscu zamieszkania 56,3 27,8 11,4 4,5 sieć i jakość ścieżek rowerowych w miejscu zamieszkania

75,5 13,5 9,0 2,0

drożność (przejezdność) ulic, którymi Pan(i) dojeżdża do swojej dzielnicy

43,4 32,0 18,1 6,5

usytuowanie i bezpieczeństwo na przejściach dla pieszych

37,3 36,1 22,9 3,7

stan techniczny klatki schodowej i budynku, w którym znajduje się Pana(i) mieszkanie

45,5 16,0 24,5 14,0

czystość i estetyka budynku, w którym Pan(i) mieszka

42,9 20,7 22,9 13,5

ocieplenie budynku, w którym Pan(i) mieszka 54,0 12,1 14,9 19,0 dostępność pojemników do śmieci i segregacji odpadów

41,1 24,0 23,0 11,9

czystość powietrza 32,1 32,7 27,3 7,9

natężenie hałasu 34,7 27,6 21,1 16,7 czystość i estetyka terenów zielonych i przyrodniczych

49,9 28,9 15,1 6,1

obecność i jakość pracy służb komunalnych 47,7 31,8 18,7 1,8

Na potrzeby porównania danych dotyczących poziomu jakości życia na terenie Dolnego

Miasta z wynikami uzyskanymi w badaniach przeprowadzonych w 2009 roku, policzono odpowiedni

wskaźnik syntetyczny ilustrujący analizowany parametr. Wskaźnik jakości życia oparty o 16

elementów środowiska mieszkalnego w roku 2012 wyniósł (na 6-punktowej skali) 2,62, natomiast

w roku 2009 – 2,59. Zarejestrowana różnica nie jest istotna statystycznie, można zatem stwierdzić, że

poczucie jakości życia w porównaniu do 2009 roku nie uległo zmianie.

Na zarejestrowany wskaźnik statystycznie istotny wpływ mają płeć, wykształcenie oraz

dochód badanych. Nieco wyższą wartość odnotowano wśród mężczyzn (2,71) niż wśród kobiet (2,54).

Wpływ poziomu wykształcenia na jakość życia nie przyjmuje zależności liniowej. Badani ze skrajnych

grup, czyli najgorzej (2,72) i najlepiej (2,78) wykształceni oceniają wyżej poszczególne parametry

składające się na jakość życia, aniżeli badani o wykształceniu zasadniczym zawodowym (2,55)

i średnim (2,54). Najwyższe wartości wskaźnika jakości życia zarejestrowano wśród badanych

zarabiających od 1001 do 2000 zł (2,72), najniższe zaś wśród najgorzej zarabiających (2,36).

22

Tab. 6. Wskaźnik jakości życia na tle zmiennych socjodemograficznych (wartości średnie)

wskaźnik jakości życia

płeć

kobieta 2,54

mężczyzna 2,71

wiek

do 29 lat 2,75

30 – 39 lat 2,54

40 – 49 lat 2,62

50 – 59 lat 2,53

60 i więcej lat 2,59

wykształcenie

gimnazjalne i poniżej 2,72

zasadnicze zawodowe 2,55

średnie 2,54

wyższe 2,78

dochód

do 500 zł 2,36

501 – 1000 zł 2,55

1001 – 2000 zł 2,72

2001 i więcej zł 2,66

Na terenie Dolnego Miasta realizowane są projekty o charakterze artystycznym,

ukierunkowane na zagospodarowywanie przestrzeni miejskiej. Przykładem takich działań są

instalowane w dzielnicy elementy Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska. Badani zostali zapytani o swój

stosunek do tych elementów, które są przykładem działań nie związanych wprost z podnoszeniem

jakości życia poprzez inwestycje infrastrukturalne (których brak badani oceniają negatywnie). Wśród

trzech najczęściej wskazywanych – w pytaniu wielokrotnego wyboru – znalazły się odpowiedzi

pozytywnie wartościujące te działania. 39,2% badanych twierdzi, że powinno być więcej takich

inicjatyw, nieco ponad jedna trzecia respondentów (35,7%) zaznaczyło odpowiedź „jest to dobry

sposób, by przybliżyć sztukę mieszkańcom Dolnego Miasta”, natomiast 29,2% badanych uznało, że

jest to ciekawe i poprawiające wizerunek dzielnicy przedsięwzięcie.

23

Rys. 15. Opinie mieszkańców na temat obiektów Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska, zlokalizowanych na terenie Dolnego Miasta (%, pytanie wielokrotnego wyboru - wartości nie sumują się do 100)

Badani zostali poproszeni i wskazanie tych miejsc i budynków, które są największymi

walorami Dolnego Miasta i w osobnym pytaniu o te, które przynoszą wstyd lub ujmę. Należy

zaznaczyć, że pytanie miało charakter otwarty, co oznacza, że badani nie byli w żaden sposób

przygotowywani do udzielenia odpowiedzi i samorzutnie wskazywali na określone miejsca i budynki.

Zestawienia odpowiedzi przedstawiają tabele 7. i 8.

8,2

8,8

11,7

17,0

24,5

25,7

26,3

29,2

35,7

39,2

galeria psuje wizerunek dzielnicy

tę galerię uważam za nieodłączną część dzielnicy

powstałe prace nie odpowiadają mojemu gustowi

uważam, ze galeria nie odpowiada charakterowi dzielnicy

jest interesującym elementem przestrzeni

Galeria nie stanowi ważnego elementu dzielnicy

jest to zbędne, pieniądze powinny być pożytkowane na coś innego

jest to ciekawe i poprawiające wizerunek dzielnicy przedsięwzięcie

jest to dobry sposób by przybliżyć sztukę mieszkańcom Dolnego Miasta

uważam że powinno być więcej taki inicjatyw

24

Tab. 7. Miejsca i budynki będące zdaniem mieszkańców największymi walorami Dolnego Miasta (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

% CSW Łaźnia 11,9

Motława, odnowiony kanał 8,6

ulica Łąkowa 6,9

kościół i jego nocne oświetlenie 6,9

Akademia Muzyczna 5,3

nie ma takich miejsc , nie ma nic super czym można się pochwalić 3,6

dom, Dwór Uphagena 3,3

zabytki 2,8

szpital Kieturakisa 2,5

nowe budynki – odremontowane 2,5

fabryka Karabinów 2,2

wskazania poniżej 2% kanał, reduty, LPP, zajezdnia tramwajów, żaden, Forty, gimnazjum, mój dom, Królewska Fabryka Broni, kamienice, koszary, wały, nie wiem, tereny zielone za stawami, ogólnie: zabudowa przedwojenna, Dolna Brama, posesja 34 ul. Łąkowa (PKZ), odnowiony budynek na ul. Łąkowej, ulica Przyokopowa i Łąkowa, sztukateria, kamienica przy ul przyokopowej 7, stadion, spichlerz, Budynek sąsiadujący z Urzędem Miasta, Osiedle Lastadia, Chłodna 1, Długa, za strażą pożarną, budynek na ulicy Wróbla, tereny zielone za ul. Łąkową, kamienice przy ulicy Toruńskiej i Przyokopowej, bliskość Starego Miasta, stary szpital, bastiony, budynki na ul. Łąkowej i dworzec na ul. Toruńskiej

Tab. 8. Miejsca i budynki przynoszące zdaniem mieszkańców wstyd lub ujmę Dolnemu Miastu (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

% cała Łąkowa, kamienice 15,1

dużo ich jest, prawie wszystkie budynki 10,0

Blaszanka 9,7

budynki do rozbiórki 3,8

szpital 3,2

zaniedbane kamienice, budynki 3,2

każdy, wszystkie 3,0

zajezdnia 2,4

pustostany 2,2

wskazania poniżej 2% nie wiem, wieżowiec, ul. Wróbla, ul. Królikarnia, ul. Sempołowskiej, bloki mieszkalne, dwór Uphagena, zakłady mięsne, rzeźnia, ul. Chłodna, ul. Szczygła, Centrowet, wszystkie z lat '70, większość budynków komunalnych, budynki przy fabryce karabinów, ul. Śluza, ul. Reduta Dzik, pustostany, nasze budynki tutaj, Budynek przy ulicy Królikarnia 1-3, kamienice na wierzbowej, budynek Rodnej, posterunek policji, bramy, ul. Toruńska, ruiny przy Elbląskiej, budynki od 1 do 3, ul. Przesmyk, ogródek jordanowski, budynek na końcu Łąkowej, LPP, pseudonowoczesne bloki, ul Kieturakisa, ul Seredyńskiego, urząd, tunel Akademia Muzyczna/Łąkowa, fabryka Batyckiego, ul. Ułańska, komunistyczne klocki, ul. Zielona, ul. Łąkowa 9, Dolne Miasto, moja dzielnica, getto, miny przy deptaku, cała dzielnica, nasz budynek, żaden, budynki prywatne, moja klatka schodowa, Łąkowa 20

Dodatkowo, w przypadku pytania o miejsca przynoszące wstyd lub ujmę Dolnemu Miastu,

badani zostali poproszeni o uzasadnienie swojego wyboru. Odpowiedzi respondentów jednoznacznie

wiążą się z ich stanem technicznym.

25

Tab. 9. Uzasadnienia negatywnego oddziaływania „miejsc wstydliwych” na terenie Dolnego Miasta (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

zaniedbany 14,3

brud 7,9

brzydka elewacja, zdewastowane klatki 7,3

nieestetyczne, brud 6,0

ruina 5,1

brzydkie, straszne 5,1

zły stan techniczny 4,4

opuszczone, niebezpieczne 4,1

fatalny stan nawierzchni i budynków 3,8

niemiły widok 3,8

odstraszają 2,9

grożą zawaleniem 2,9

niewykorzystany 2,5

wskazania poniżej 2%

brak remontów, nie pasuje, wiadomo, sami zobaczcie, wystarczy popatrzeć, menelstwo, chuligaństwo, niemiłe towarzystwo, dewastowanie, przechowalnia narkomanów i pijaków, ciągle występują pożary, śmierdzący lokatorzy, tor przeszkód, nielegalny handel tytoniem, brak śmietników, niszczeje syf, kiła i mogiła, jedyna odremontowana kamienica, przeznaczone do rozbiórki, chodzą tam ludzie narażając zdrowie i życie, wandalizm, niektóre wyglądają jak po wojnie, bo właściciele się nimi nie zajmują, brak remontu, obskurna, brak wylewki

Ważnym składnikiem doświadczania środowiska mieszkalnego obejmującego dzielnicę,

najbliższą okolicę jest także własne mieszkanie. Wśród odpowiedzi na pytanie o ocenę własnej

sytuacji mieszkaniowej dominują odpowiedzi pozytywne. Odpowiedzi „bardzo dobrze” udzieliło

13,4% badanych, a raczej dobrze 59,5% (łącznie daje to 72,9% odpowiedzi pozytywnych).

Rys. 16. Ocena doświadczanej sytuacji mieszkaniowej (%)

n = 491

13,4

59,9

18,9

7,7

bardzo dobrze raczej dobrze raczej źle bardzo źle

26

Ocena doświadczanej sytuacji mieszkaniowej pozostaje w związku z wykształceniem oraz

dochodem respondentów. Odsetek odpowiedzi pozytywnych wzrasta wraz z poziomem

wykształcenia, to znaczy – im lepiej wykształceni badani, tym wyższy poziom zadowolenia. W tym

samym duchu należy interpretować wpływ uzyskiwanego dochodu. Im wyższy dochód, tym lepiej

badani oceniają swoją sytuację mieszkaniową. W tym przypadku związek poziomu wykształcenia

i dochodu jest czytelny i wiąże się z możliwościami finansowymi badanych. Uzyskiwane środki mogą

być wykorzystywane na utrzymanie mieszkania w pożądanym lub akceptowalnym standardzie.

Tab. 10. Ocena doświadczanej sytuacji mieszkaniowej na tle zmiennych socjodemograficznych (%)

bardzo dobrze raczej dobrze raczej źle bardzo źle

płeć (n=491)

kobieta 13,6 55,1 21,5 9,8

mężczyzna 13,3 65,5 15,9 5,3

wiek (n=491)

do 29 lat 17,9 63,4 11,4 7,3

30 – 39 lat 13,5 54,1 27,0 5,4

40 – 49 lat 9,3 59,3 26,7 4,7

50 – 59 lat 12,6 57,5 17,2 12,6

60 i więcej lat 12,4 62,0 17,4 8,3




średnie 14,9 55,7 21,7 7,7

wyższe 17,7 67,7 12,3 2,3

dochód (n=440)

do 500 zł 1,9 55,8 28,8 13,5

501 – 1000 zł 7,6 55,1 24,1 13,3

1001 – 2000 zł 14,4 69,2 11,6 4,8

2001 i więcej zł 27,4 57,1 15,5 -

Oprócz subiektywnie odczuwanego zadowolenia lub niezadowolenia z sytuacji

mieszkaniowej, badanych zapytano o to „Czy w ciągu ostatnich 3 lat w Pana(i) mieszkaniu

przeprowadzono remont?”. Użycie wskaźnika odnoszącego się do faktu, a nie oceny pozwala trafniej

scharakteryzować sytuację mieszkaniową badanych. Rozkład odpowiedzi dla całej próby przyjmuje

postać „pół na pół”. Odpowiedzi twierdzącej udzieliło 50,8% badanych. Dla zarejestrowanego

rozkładu bez znaczenia pozostaje płeć badanych. W celu charakterystyki zbiorowości, postawiono

robocze pytanie, kim są ci badani, którzy żyją obecnie w wyremontowanych mieszkaniach.

Najczęściej są to osoby w wieku do 29 roku życia (60,3%), o wyższym wykształceniu (62,7%)

i uzyskujący dochody przekraczające 2001 zł w skali miesiąca w przeliczeniu na jedną osobę

w gospodarstwie domowym (67,9%). Odwracając zadane pytanie. Najrzadziej odpowiedzi takiej

udzielały osoby powyżej 50 roku życia (40,5%), o wykształceniu gimnazjalnym lub niższym (30,6%)

i uzyskujące dochody poniżej 500 zł (44,2%).

27

Tab. 11. Odpowiedzi na pytanie: „Czy w ciągu ostatnich 3 lat w Pana(i) mieszkaniu przeprowadzono remont?” (%)

tak nie

50,8 49,2

płeć (n=482)

kobieta 48,6 51,4


wiek (n=482) +

do 29 lat 60,3 39,7

30 – 39 lat 55,6 44,4

40 – 49 lat 55,8 44,2

50 – 59 lat 42,5 57,5


wykształcenie (n=470)+



średnie 51,4 48,6

wyższe 62,7 37,3

dochód (n=434) +

do 500 zł 44,2 55,8

501 – 1000 zł 39,6 60,4

1001 – 2000 zł 52,8 47,2

2001 i więcej zł 67,9 32,1

Według danych Gdańskiego Zarządu Nieruchomości Komunalnych (stan na 31.05.2011 roku)

liczba lokali z zaległościami bieżącymi i sądowymi w płatnościach wyniosła 463 a liczba lokatorów

w nich zamieszkująca to 1419 osób, co stanowi 24% mieszkańców Dolnego Miasta (liczba

mieszkańców ogółem w wieku od 0 do 120 wynosiła na 13.06.2011 – 5908).

28

Poczucie zakorzenienia i związku z dzielnicą

Ponad połowa badanych zamieszkuje na terenie Dolnego Miasta 8 lat i dłużej (52,6%),

natomiast „od urodzenia” 23,7%. Zbiorowość, które jest długo lub przez całe życie związana

z dzielnicą to trzy czwarte mieszkańców.

Rys. 17. Długość zamieszkiwania w Dolnym Mieście (%)

n = 489

Długość zamieszkiwania pozostaje w związku z wiekiem i poziomem wykształcenia badanych.

Odpowiedzi „8 lat i więcej” udzielano w starszych grupach wiekowych. Z kolei najkrócej

zamieszkujący, czyli od 1 do 3 lat to przede wszystkim osoby młode – do 29 roku życia (34,1%).

Wśród badanych, którzy najczęściej udzielały odpowiedzi „od urodzenia” znalazły się osoby w wieku

do 29 roku życia (37,4%) oraz 50-59 lat (26,4%). Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia maleje

odsetek odpowiedzi „od urodzenia”. Osoby z wyższym wykształceniem najczęściej udzielały

odpowiedzi 8 lat i więcej (42,5%) oraz 1-3 lata (27,6%).

23,7

12,9 10,8

52,6

od urodzenia 1-3 lata 4-7 lat 8 lat i więcej

29

Tab. 12. Długość zamieszkiwania w Dolnym Mieście na tle zmiennych socjodemograficznych (%)

od urodzenia 1-3 lata 4-7 lat 8 lat i więcej

płeć (n=489)

kobieta 22,1 12,9 9,9 55,1

mężczyzna 25,7 12,8 11,9 49,6

wiek (n=489)

do 29 lat 37,4 34,1 12,2 16,3

30 – 39 lat 16,7 18,1 25,0 40,3

40 – 49 lat 18,6 7,0 10,5 64,0

50 – 59 lat 26,4 1,1 5,7 66,7

60 i więcej lat 15,7 0,8 5,0 78,5




średnie 25,7 9,5 9,5 55,4

wyższe 17,3 27,6 12,6 42,5

dochód (n=438)

do 500 zł 31,4 13,7 3,9 51,0

501 – 1000 zł 22,8 9,5 10,1 57,6

1001 – 2000 zł 20,7 13,1 11,0 55,2

2001 i więcej zł 21,4 20,2 11,9 46,4

Na poziomie deklaratywnym odczuwanie pozytywnego związku emocjonalnego ze swoją

dzielnicą wskazało łącznie dwie trzecie badanych (68,6%). Odpowiedzi jednoznacznie pozytywnej

udzielił blisko co czwarty badany (22,1%), natomiast jednoznacznie negatywnej 7,3%.

Rys. 18. Odczuwanie emocjonalnego związku z dzielnicą (%)

n = 493

Spośród zmiennych socjodemograficznych jedynie poziom wykształcenia różnicuje

odpowiedzi badanych. Patrząc łącznie na odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak oraz raczej nie

i zdecydowanie nie, zauważalny jest ujemny związek korelacyjny. To znaczy, że wraz ze wzrostem

22,1

46,5

24,1

7,3


30

poziomu wykształcenia maleje odsetek osób, które deklarują odczuwanie emocjonalnego związku

z dzielnicą. O ile wśród badanych o najniższym wykształceniu wyniósł on dla odpowiedzi pozytywnych

79,6%, to w przypadku osób o wykształceniu wyższym – 61,3%.

31

Tab. 13. Odczuwanie emocjonalnego związku z dzielnicą na tle zmiennych socjodemograficznych (%)


płeć (n=493)

kobieta 22,7 43,6 25,0 8,7

mężczyzna 21,4 49,8 23,1 5,7

wiek (n=493)

do 29 lat 22,4 41,6 27,2 8,8

30 – 39 lat 14,7 44,0 33,3 8,0

40 – 49 lat 19,5 50,6 21,8 8,0

50 – 59 lat 22,1 50,0 22,1 5,8

60 i więcej lat 28,3 47,5 18,3 5,8




średnie 24,9 44,8 24,0 6,3

wyższe 14,0 47,3 27,1 11,6

dochód (n=439)

do 500 zł 25,0 42,3 26,9 5,8

501 – 1000 zł 22,3 39,5 30,6 7,6

1001 – 2000 zł 21,2 53,4 18,5 6,8

2001 i więcej zł 22,6 50,0 20,2 7,1

Ważnym elementem tożsamości osób zamieszkujących określone miejsce jest to, jakich

wyrazów używają na określenie samych siebie. Respondentem zadano pytanie, czy istnieją jakieś

określenia językowe, którymi mieszkańcy Dolnego Miasta się nazywają. Wśród odpowiedzi na pytanie

zadane w formie otwartej przeważały odpowiedzi przeczące istnieniu takich określeń. Natomiast te,

które pojawiały się częściej niż pojedyncze wskazania miały wydźwięk negatywny: „patola,

patologia”, „dzielnica zapomniana przez władz i Boga”, „sami swoi, ziomale”. Jeśli zatem obok braku

jakichkolwiek określeń pojawiają się jedynie te negatywne, to świadczyć to może o negatywnej

samoocenie przynależności do społeczności osób zamieszkujących Dolne Miasto.

Tab. 14. Określenia językowe, jakimi opisują sami siebie mieszkańcy Dolnego Miasta (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

nie ma, nie, nie znam 23,6

nie wiem 22,9

patola, patologia 2,1

dzielnica zapomniana przez władze i Boga 2,0

sami swoi, ziomale 2,0


biedacy i starcy, biedota, menele, opuszczeni, mieszkańcy drugiej kategorii, brud, wyklęci, mieszkańcy najbiedniejszej dzielnicy, wieś, piąte koło u wozu, straceńcy, żury, getto, ludzie z dzielnicy cudów, złodzieje z Łąkowej, pominięci, Dolnomieszczanie, meliny, Łąkowa, patolodzy, mordownia

32

Ulubione miejsca wskazywane przez mieszkańców to najczęściej tereny zielone położone

w okolicach Motławy, pobrzeża i kanału (łącznie 39,7%). Co dziesiąty respondent udzielił odpowiedzi

„nie mam, żadne” (9,7%).

Tab. 15. Ulubione miejsca wskazywane przez mieszkańców na terenie Dolnego Miasta (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

tereny zielone, wały przy kanale, opływ Motławy, pobrzeże, wrota powodziowe 23,9

Kanał Motławy 15,8

nie mam, żadne 9,7

Forty, Bastiony 7,6

deptak 2,8

Moje mieszkanie, mój dom, moje okno 3,6

alejki spacerowe, bulwary 2,6

Reduty 2,9


ogródki działkowe na olszynce, kręcona górka, Starówka, Dolna Brama, plac zabaw na Olszynce, moje podwórko, Łaźnia, nie mam jednego ulubionego, Reduty, Biedronka, Długa, mój ogród, fabryka karabinów, ścieżki rowerowe, Biskupia Górka, kościół, Kanał Raduni, ul. Długie Ogrody, plac zabaw na Jaskółczej, boisko przed szkołą, promenada, stadion żużlowy, trudno powiedzieć, nie wiem, Olszynka, okolice gimnazjum nr 9

Pośród uzasadnień dokonanego wyboru znalazły się odpowiedzi związane z możliwościami

spędzania wolnego czasu a atrakcyjnym miejscu: „spokój, cisza” (23,0%), „dobre miejsce na spacery

i wypoczynek” (16,2%), „w miarę czysto i zielono” (12,2%).

Tab. 16. Uzasadnienia wyboru ulubionego miejsca na terenie Dolnego Miasta (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

spokój i ładnie tam jest; cisza 23,0

dobre miejsce na spacery, wypoczynek 16,2

w miarę czysto i zielono 12,2

ładny widok 5,1

świeże powietrze 3,4

kontakt z przyrodą, zieleń 3,0

tu odpoczywam 3,0

bo nie ma nic innego 2,5

tam dzieci są bezpieczne, miło spędzają czas 2,2


rozbudowane alejki rowerowe i spacerowe, przestrzeń rekreacyjna, godny uwagi, mam blisko, dostępność, woda uspokaja, bo zabytki militarne i pewnie za jakiś czas znikną, Ważna część Gdańska, kontakt z kulturą, możliwość gry w piłkę, lubię sport żużlowy, można usiąść i wypić piwo, bo mam tam działkę, emocjonalny związek, jedyne zadbane, architektura, działalność, czuję się bezpiecznie, bo ułatwia życie, w zależności od okoliczności, bo tam biegam, "oddech sztuki w cuchnącym zakamarku", widok na Gdańsk jest ładny, łabędzie, to jest moje okno na świat, piękne miasto ale zaniedbane, rządze tam!, jest atrakcyjny

33

Wskaźnikiem, który z dużą mocą pokazuje siłę związku mieszkańców ze swoim miejscem

zamieszkania, jest deklarowany potencjalny ponowny wybór obecnego miejsca zamieszkania. Gdyby

zatem mieszkańcy mieli ponownie osiedlić się na terenie Dolnego Miasta, to w grupie które

dokonałaby takiego wyboru znalazłoby się w sumie 57,0% respondentów. Co ósmy badany udzielił

odpowiedzi jednoznacznie negatywnej (12,2%). Wyniki te warto porównać do wskazań

(zaprezentowanych na początku rozdziału – patrz rys. 7.) związanych z deklaratywnym zadowoleniem

z miejsca zamieszkania. Na pytanie to odpowiedzi pozytywnej udzieliło 74,8% odpowiadających. Jak

widać na poziomie deklaracji pozytywny stosunek do dzielnicy jest częściej prezentowany przez

badanych, aniżeli w przypadku silniejszego wskaźnika mierzącego ów związek. Różnica we Skaniach

wyniosła 17,8 p.p.

Rys. 19. Dolne Miasto jako potencjalny ponowny wybór miejsce zamieszkania (%)

n = 491

Deklarowanie wyboru Dolnego Miasta jako miejsca osiedlenia w przypadku, gdyby badany

miał dokonać ponownego wyboru miejsca zamieszkania nie jest statystycznie istotnie różnicowane

przez zmienne niezależne.

17,5

39,5

30,8

12,2


34

Problemy i potrzeby mieszkańców Dolnego Miasta

Problemy dostrzegane przez mieszkańców

W pytaniu otwartym o główne problemy dzielnicy na szczycie hierarchii znalazły się „brud,

śmieci i pijaństwo” (19,9%), „fatalny stan ulic i elewacji budynków” (16,2%) oraz „estetyka

i obskurność dzielnicy” (7,6%). Są to zatem wskaźniki związane z obiektywnym stanem technicznym.

Zaakcentowanie przez mieszkańców obecności osób pijących oraz ogólne wskazanie „margines

społeczny, patologia” (7,3%) dopełniają negatywnej charakterystyki dzielnicy, która kojarzy się

z dwoma elementami: złym stanem budynków i infrastruktury oraz dominantą osób z marginesu

społecznego.

Tab. 17. Główne problemy dzielnicy (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

brud, śmieci i pijaństwo 19,9

fatalny stan ulic i elewacji budynków 16,2

estetyka i obskurność dzielnicy 7,6

margines społeczny, patologia 7,3

chuligani, „dresy i kibole”, złodzieje 5,8

bezpieczeństwo 5,3

złe chodniki 4,5

brak zajęć i miejsc zabaw/rozrywki 5,6

zaniedbanie dzielnicy, budynków 4,0

narkomania, picie alkoholu 4,4

ktoś zapomniał o naszej dzielnicy, brak zainteresowania i działań władz 4,2

natężenie ruchu, szum i spaliny samochodów 3,3

bieda, bezrobocie 2,8

place zabaw 2,0


brak terenów zielonych, sami mieszkańcy, brak miejsc do parkowania, komunikacja miejska, brak inwestycji, skup złomu, złomiarze, zła renoma dzielnicy, brak dużych sklepów, punktów usługowych, mieszkania komunalne , służby miejskie: straż miejska, służby oczyszczania, brak komisariatu policji, nie mam zdania, Romowie, są różne problemy, zła organizacja, słabe oświetlenie, brak miejskiego ogrzewania, uboga oferta kulturalna, ucieczka osób wykształconych, niski poziom wykształcenia mieszkańców, nie ma problemów, wysokie czynsze, bezpańskie psy, psie odchody, brak kultury mieszkańców, wulgarność, zły zarząd, otoczenie dzielnicy od strony Łąkowej, niedbalstwo lokatorów, włóczęgostwo, wandalizm, ubóstwo

Obok pytania otwartego respondentom zadano pytanie w postaci zamkniętej listy do

wyboru, spośród której mieli wybrać maksymalnie 5 najważniejszych problemów dzielnicy.

Zestawienie przedstawia rys. 18. Wyróżnione przez badanych problemy pokrywają się z obrazem,

który zaprezentowali „sami z siebie” w pytaniu otwartym (tab. 16.).

35

Rys. 20. Główne problemy dzielnicy - pytanie prekategoryzowane (%)

Wśród odpowiedzi na pytanie o ocenę poziomu bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania

przeważają odpowiedzi negatywne. Ocenę niedostateczną lub mierną temu wymiarowi

1,8

2,6

5,0

5,4

6,6

7,8

8,0

8,9

9,7

9,9

9,9

10,5

10,9

12,1

12,5

13,1

14,3

16,1

16,5

16,5

19,6

33,4

34,4

38,0

41,2

44,7

47,7

52,2

przestępczość zorganizowana

lokalizacja przystanków komunikacji miejskiej

wzajemna wrogość mieszkańców

imprezy i libacje

donosicielstwo oraz wścibskość sąsiadów

palenie śmietników

izolacja od centrum i miasta właściwego

zakłócania porządku

brak współpracy sąsiedzkiej

bezdomne psy i koty

przykre zapachy

jakość kanalizacji

narkomania

działalność służb porządkowych

zakłócanie ciszy nocnej

pobicia i napaści

spalanie śmieci w piecach grzewczych

agresja słowna (przeklinanie w miejscach publ.)

kradzieże

zaczepianie przez bezdomnych, żebraków oraz pijaków

brak parkingów

ogólna czystość dzielnicy

psie odchody na chodnikach oraz placach zabaw

bezpieczeństwo

wandalizm

spożywanie alkoholu w miejscach publicznych

jakość powierzchni dróg i chodników

śmiecenie

36

charakteryzującemu środowisko mieszkalne wystawiło 45,6% badanych. Jedna trzecia badanych

oceniała poziom bezpieczeństwa jako dostateczny (34,9%), dobry – 15,6%, a bardzo dobry lub

celujący 3,9%. Według statystyk policyjnych w okresie od 01.01.2010 roku do 31.05.2011 roku

zarejestrowano 201 zdarzeń, z czego 97 to przestępstwa, a 104 to wykroczenia. W liczbie tej

dominują kradzieże, włamania i uszkodzenia mienia. Wiek sprawców zawiera się w przedziale 18-55

lat, ale najwięcej zatrzymanych sprawców mieści się w przedziale wiekowym 20-35 lat. Konstrukcja

przekazanych danych nie pozwala dokonać dokładnego porównania ilościowego poziomu

przestępczości z innymi dzielnicami Gdańska. Jednakże, porównując tę ogólną liczbę zdarzeń za okres

półtora roku (!) z samymi tylko zdarzeniami w samym tylko styczniu 2012 roku (715 dla całego

Gdańska, a 145 Orunia czy Wrzeszcz 102), stan ten należy uznać za zadowalający.

Rys. 21. Ocena poziomu bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania (%)

n = 487

Ocena poziomu bezpieczeństwa nie pozostaje w statystycznie istotnym związku z żadną ze

zmiennych niezależnych.

Spośród wszystkich badanych odpowiedzi wskazującej na bezpośrednie doświadczenie

przemocy lub przez kogoś z najbliższego otoczenia udzieliło 40,9%.

45,6

34,9

15,6

3,9

niedostatecznie i miernie

dostatecznie dobrze bardzo dobrze i celująco

37

Rys. 22. Doświadczenie aktu przemocy przez osobę badaną lub kogoś z najbliższego otoczenia (%)

n = 469

Żadna ze zmiennych niezależnych nie pozostaje w statystycznie istotnym związku z faktem

doświadczenia przemocy.

Działania policji i straży miejskiej zostały ocenione negatywnie. Blisko dwie trzecie

respondentów zaznaczyło odpowiedź „niedostecznie” lub „miernie” (60,3%). Co czwarty badany

ocenia działania służb porządkowych jako dostateczne (26,1%).

Rys. 23. Ocena działań policji i straży miejskiej (%)

n = 486

Ocena działań policji i straży miejskiej nie pozostaje w statystycznie istotnym związku z żadną

ze zmiennych niezależnych.

40,9

48,4

10,7

tak nie nie pamiętam

60,3

26,1

11,5

2,1



38

Mieszkańcy zostali poproszeni o określenie, czy ich zdaniem na terenie Dolnego Miasta jest

obecnych więcej osób z marginesu społecznego, aniżeli w pozostałych dzielnicach Gdańska. Jedna

trzecia badanych udzieliła jednoznacznie pozytywnej odpowiedzi (36,3%), a podobna grupa

odpowiedzi umiarkowanej - „raczej tak” (31,4%). Odpowiedzi wskazującej na trudności ze

sformułowaniem osądu udzieliło 22,9% respondentów.

Rys. 24. Opinie mieszkańców dotyczące hipotetycznej obecności większej liczby tzw. żuli i meneli na terenie Dolnego Miasta w porównaniu do pozostałych dzielnic Gdańska (%)

n = 493

Zmienne niezależne nie pozostają w statystycznie istotnym związku z postrzeganiem

obecności osób z marginesu społecznego na terenie Dolnego Miasta w porównaniu do pozostałych

dzielnic Gdańska.

36,3 31,4

22,9

7,9 1,4

zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie

39

Potrzeby artykułowane przez mieszkańców

Według badanych wśród najpilniejszych działań i inwestycji, które powinny zostać

przeprowadzony na terenie dzielnicy, wymieniano remonty dróg i chodników (31,7%), odnowa

i remonty kamienic (20,4%) oraz budowę placów zabaw dla dzieci (11,6%).

Tab. 18. Działania i inwestycje, które powinny być realizowane na terenie dzielnicy (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

remont dróg i chodników 31,7

odnowa i remonty kamienic 20,4

place zabaw dla dzieci 11,6

więcej terenów zielonych 7,7

rewitalizacja dzielnicy, przyspieszenie rewitalizacji 6,8

rozrywki dla młodzieży: boiska,świetlice 5,4

więcej ścieżek rowerowych 5,2

zadbanie o czystość, odśnieżanie ulic 4,9

nowe sklepy i budynki, punkty usług 4,5

budowa parkingu, parking strzeżony 3,4

naprawa wszelkich instalacji 3,4

ocieplenia budynków, sieć ciepłownicza 2,9

działania kulturalne 2,6

sygnalizacja świetlna, oświetlenie ulic 2,4

częstsze patrole policji, monitoring, poprawa bezpieczeństwa 2,1

wskazania poniżej 2% modernizacja, wiele powinno się zmienić, tworzenie miejsc pracy, komunikacja miejska, sadzenie drzew (dbałość o tereny zielone), instytucje użytku publicznego: szpital, przedszkole, żłobek, resocjalizacja, wybieg dla psów, kosze na psie odchody, walka z alkoholizmem i narkomanią, zlikwidować grupy pijących, wyburzenie zdewastowanych ruin, praca u podstaw w zakresie dbałości o własne miejsce zamieszkania, nie mam zdania, miejsca do rekreacji i odpoczynku, zagospodarowanie budynków na ulicy Łąkowej, schroniska dla bezdomnych, pojemniki na śmieci ogrodzone i zamknięte na klucz, remont klatek schodowych, każda inwestycja do tej pory tylko psuje rozwój dzielnicy, zmniejszenie stawek czynszu za mieszkanie, przybliżenie i integracja ze śródmieściem, usunięcie barier architektonicznych dla niepełnosprawnych, dodatkowe bankomaty w dzielnicy, działające domofony

Wskazywane przez badanych sugestie dotyczące koniecznych inwestycji pokrywa się

z sugestiami działań, które powinny być niezwłocznie zrealizowane w Dolnym Mieście. Podobnie jak

w tabeli 18. na pierwszym miejscu znalazły się remonty dróg i chodników (29,1%) oraz odnowa

kamienic i budynków (18,0%).

40

Tab. 19. Działania i inwestycje, które powinny być niezwłocznie zrealizowane na terenie dzielnicy (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

remont dróg i chodników 29,1

odnowa kamienic, budynków 18,0

rewitalizacja (m.in. ulicy łąkowej) 12,7

plac zabaw dla dzieci 3,9

nie wiem, trudno powiedzieć 3,1

naprawa kanalizacji, centralne ogrzewanie, telewizja osiedlowa 2,7

więcej śmietników 2,6

cała dzielnica 2,1

wskazania poniżej 2% monitoring, częstsze kontrolne policji, wyburzenie wykwaterowanych domów, zmiana wizerunku dzielnicy,

kluby młodzieżowe, zajęcia dla dzieci, wyeliminowanie pijaków, meneli, eksmisje „patologii”, boisko, sklep

24h, markety, sklepy, komunikacja miejska, komisariat, zagospodarowanie terenów zaniedbanych, basen z galerią handlową, tereny zielone, park, bulwary nad Motławą, zagospodarowanie placu po Blaszance, oświetlenie, zieleń, pizzeria, mała gastronomia, sprzątanie dzielnicy, utrzymanie porządku, likwidacja korków, sygnalizacja świetlna, świetlica dla seniorów, stworzenie miejsc parkingowych, instytucje użytku publicznego: szpital, działania związane ze sztuką, kino, ograniczenie prędkości, postawienie bankomatu, walka z alkoholizmem, egzekwowanie istniejącego prawa, klub sportowy, łąkowa - położenie nowego bruku, bezpieczeństwo, imprezy

Wyobrażenia i plany mieszkańców wobec dzielnicy

Gdyby zależało to bezpośrednio od mieszkańców, to w pierwszej kolejności poprawiliby stan

ulic, chodników i elewacji (20,0%), przeprowadziliby remonty budynków mieszkalnych (10,6%) oraz

przeprowadziliby działania mające na celu zrekonstruowanie i zrewitalizowanie dzielnicy (8,7%).

Tab. 20. Wpływ na najbliższe otoczenie – co mieszkańcy zmieniliby w swoim otoczeniu, gdyby to od nich zależało (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

poprawić stan ulic i chodników, elewacje 20,0

remonty budynków mieszkalnych 10,6

zrekonstruowanie i rewitalizacja dzielnicy 8,7

place zabaw i tereny rekreacyjne, ścieżki rowerowe 8,9

zieleń miejska i tereny spacerowe 7,0 zadbanie o porządek, likwidacja brudu 6,7

poprawić bezpieczeństwo, więcej policji, zmniejszenie liczby pijących na ulicach 6,1

wszystko 5,1

zwiększenie ilości miejsc parkingowych 3,4

poprawienie infrastruktury komunikacyjnej 2,2

wysiedlenie mniejszości rumuńskiej i romskiej 2,0

wskazania poniżej 2% ocieplenie budynków, zwiększenie liczby sklepów, więcej zajęć dla młodzieży, likwidacja mieszkań komunalnych, surowe kary za dewastację, infrastruktura sportowa dla mieszkańców, oświetlenie ulic i chodników, zmniejszenie natężenia ruchu - szczególnie ciężkich samochodów, wyrównanie statusu mieszkańców dzielnicy z Gdańskiem Głównym, stworzenie miejsc do segregacji śmieci, likwidacja parkingów na których kiedyś były trawniki i ławki, więcej śmietników, zadbanie o tereny gdzie są ruiny, przeciwdziałanie paleniu śmieci w pobliskich kamienicach, odnowienie linii tramwajowej, kosze na psie odchody, taśmy chroniące przed gołębiami na dachu, dojazd do miejsca zamieszkania, remont budynku szpitala, zamknięcie sklepów alkoholowych po godzinie 22, większy dostęp dla osób na wózku do korzystania z komunikacji, rewitalizacja terenów i ulicy Łąkowej w aspekcie dziedzictwa kulturowego, eksmitowanie sąsiadów, którzy nie płacą czynszu i jeszcze się tym chwalą

41

Wyobrażenia dotyczące dzielnicy po remoncie i odnowieniu stanowią przede wszystkim

rozwiązanie tych problemów, które sygnalizowali mieszkańcy. Dolne Miasto miałoby w ich

wyobrażeniach być miejscem „wspaniałym, fajnym, cudownym, bardzo dobrym i interesującym”

(22,3%), „czystym schludnym, estetycznym i efektownym” (13,4%), „bezpiecznym, spokojnym,

zielonym i czystym” (12,8%).

Tab. 21. Wyobrażenia mieszkańców o Dolnym Mieście po remoncie i odnowieniu (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

wspaniale, fajnie, cudownie, dobrze, bardzo dobrze, interesująco 22,3

czyste, schludne, estetycznie, efektownie 13,4

bezpieczeństwo, spokój zieleń i czysto 12,8

piękne odrestaurowane kamienice i ulice i chodniki 6,8

nie liczę na to, nie do wiary, nie wierzę, nic z tego 6,4

nie wyobrażam sobie, nie wiem, nie zastanawiałam się 3,8

Najpiękniejsza, reprezentacyjna dzielnica Gdańska 4,3

dalsza część Głównego i Starego Miasta 4,0

więcej zwiedzających, ciekawe miejsce dla turystów 3,6

nie mam zdania, nie wiem 2,4

więcej zieleni 2,0

wskazania poniżej 2% miejsce do spaceru i rekreacji, przywrócenie dawnej świetności i statusu, idealne miejsce do mieszkania, bez wandali, meneli i pijaków, integralna część Gdańska, w końcu normalnie, ścieżki rowerowe, pełne oświetlenie, będzie to część Gdańska pełna historii, wszystko jest dostępne i można kupić, życie w standardzie, jak Chełm, wzrost czynszów, jak Letnica, myślę, że tak choć ciężko, kraj mlekiem i miodem płynący, spokojne miejsce z ławeczkami, wyprowadzenie lumpów do osobnych kontenerów na zewnątrz Dolnego Miasta, na nowo niszczone, nie odróżniające się od reszty Gdańska, miejsce blisko centrum, pozwalające lepiej mieszkać o własnym klimacie , tak samo tylko czyściej, place zabaw dla dzieci

42

Aktywność społeczna mieszkańców

Według 11,6% odpowiadających mieszkańcy Dolnego Miasta są aktywni społecznie,

odpowiedzi przeciwnej – „nie” udzieliło 45,2% respondentów. Podobny odsetek odpowiedzi (43,2%)

odnotowano w przypadku tych osób, które nie potrafiły udzielić jednoznacznego wskazania.

Rys. 25. Wyobrażenia badanych dotyczące przejawianej aktywności społecznej mieszkańców Dolnego Miasta (%)

n = 493

Zmienne niezależne nie pozostają w statystycznie istotnym związku z opinią na temat

przejawianej aktywności społecznej mieszkańców Dolnego Miasta.

Blisko trzy czwarte badanych (71,5%) zadeklarowało, że nie zna nikogo, kto brałby aktywny

udział w samorządzie miejskim lub różnych stowarzyszeniach. Co czwarty badany (26,4%) wskazał, że

zna kilkoro takich osób. Jedynie 2,1% osób biorących udział w badaniu wskazało, że większość z ich

najbliższego otoczenia bierze aktywny udział w różnego rodzaju inicjatywach społecznych. Zmienne

niezależne nie pozostają w statystycznie istotnym związku z faktem występowania (lub nie)

w społecznym otoczeniu badanych osób zaangażowanych w działalności społeczną.

11,6

45,2 43,2

tak nie nie mam zdania

43

Rys. 26. Występowanie w otoczeniu badanych osób biorących aktywny udział w samorządzie miasta lub stowarzyszeniach (%)

n = 492

Co piąty badany (20,5%) odpowiedział twierdząco na pytanie: „Czy słyszał(a) Pan(i), że

mieszkańcy Dolnego Miasta zgłaszają własne pomysły na zmianę odpowiednim instytucjom, np.

władzom miejskim?”. Odpowiedzi negatywnej udzieliła blisko połowa pytanych (46,7%). Zmienne

niezależne nie różnicują rozkładu odpowiedzi na to pytanie.

Rys. 27. Odpowiedzi na pytanie „Czy słyszał(a) Pan(i), że mieszkańcy Dolnego Miasta zgłaszają własne pomysły na zmianę odpowiednim instytucjom, np. władzom miejskim?” (%)

n = 497

Gotowość mieszkańców Dolnego Miasta do podejmowania działań na rzecz rewitalizacji

dzielnicy została poddana pomiarowi przy użyciu czterech wskaźników. Gotowość do uczestnictwa

w stowarzyszeniu lub organizacji zadeklarowało 44,1%, podobnie w przypadku poświęcenia swojego

71,5

26,4

2,1

nie znam takich osób znam kilkoro takich osób większość osób z mojego najbliższego otoczenia bierze aktywny udział w tego typu

inicjatywach

20,5

46,7

32,8

tak nie nie wiem

44

wolnego czasu na wykonywanie nieodpłatnych prac na rzecz najbliższego miejsca zamieszkania

(44,0%). Nieco mniej badanych (38,9%) byłoby gotowych do częściowego ponoszenia kosztów

finansowych przedsięwzięć na rzecz rozwoju i poprawy sytuacji w dzielnicy. Najmniej badanych

(nieco ponad jedna trzecia – 38,0%) zgodziłoby się do świadczenia pracy zarobkowej na rzecz

dzielnicy.

Tab. 22. Gotowość do podejmowania działań na rzecz rewitalizacji zamieszkiwanego obszaru (%)

tak nie

uczestnictwo w jakimś powołanym stowarzyszeniu, organizacji działającej na rzecz rewitalizacji

44,1 55,9

poświęcanie swojego wolnego czasu na wykonywanie nieodpłatnie prac na rzecz najbliższego miejsca zamieszkania

44,0 56,0

częściowe uczestnictwo w kosztach finansowych remontów oraz nowych inwestycji z szansą poprawy swojej sytuacji, podniesienia standardu zamieszkiwania

38,9 61,1

podejmowanie pracy zarobkowej na rzecz dzielnicy 38,0 62,0

Dwie trzecie respondentów (70,8) nie ma żadnego pomysłu na jakiekolwiek przedsięwzięcie

do zrealizowania na rzecz Dolnego Miasta. Wskaźnik procentowy 29,2% należy uznać za

optymistyczny – są to bowiem odpowiedzi osób, który mają jakąś koncepcję do zrealizowania. Żadna

ze zmiennych niezależnych nie różnicuje zarejestrowanego rozkładu odpowiedzi.

Rys. 28. Czy badani mają pomysł na przedsięwzięcie, które mogłoby zostać zrealizowane na terenie Dolnego Miasta? (%)

n = 463

Badanym, którzy udzielili odpowiedzi „tak” (29,2%) zadano pytanie dodatkowe o rodzaj

takiego przedsięwzięcia. Zestawienie propozycji zawiera tabela 23.

29,2

70,8

tak

nie

45

Tab. 23. Pomysły badanych na przedsięwzięcie do zrealizowania na terenie Dolnego Miasta (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

zajęcia dla młodzieży i dzieci, kluby młodzieżowe 28,4

budowa basenu, geotermia 4,5

obiekty sportowe 3,4

festyny, koncerty 2,8

fitness club 2,8

świetlica 2,6

warsztaty artystyczne, twórczego myslenia 2,6

klub seniora, warsztaty dla emerytów i rencistów 3,2

kawiarnia, kafejka internetowa 2,0

odbudowa dróg 2,0

lokale usługowe i sklepy 2,0

praca przy infrastrukturze komunikacyjnej 2,0

sprzątanie dzielnicy, warsztaty z zakresu utrzymywania porządku 2,0


rozszerzenie programu "Teatry Uliczne", zawody kajakarskie, zagospodarować blaszankę, ochrona, całe mnóstwo, integracja mieszkańców, „AA”, pomoc biednym, zajęcia wokalne, warsztaty komputerowe dla dzieci, kurs samoobrony, warsztaty „jak radzić sobie z problemami”, warsztaty graffiti, place zabaw, wyprzedaż garażowa

Do współdziałania w realizacji przedsięwzięć będących inicjatywą mieszkańców włączyłoby

się 41,9% badanych. Odsetek ten należy traktować jako stosunkowo wysoki, co więcej mieszczący się

w przedziale analogicznych wartości zaprezentowanych w tabeli 21. zawierającej zestawienie

odpowiedzi na pytanie o różne formy zaangażowania.

Rys. 29. Gotowość do współdziałania przy realizacji działań będących inicjatywą mieszkańców (%)

n = 422

Gotowość do współdziałania jest uzależniona od wieku i wykształcenia badanych. Za bardziej

gotowe do tego typu aktywności należy osoby w wieku do 50 roku życia oraz o wykształceniu

wyższym (56,5%).

41,9

58,1

tak

nie

46

Tab. 24. Gotowość do współdziałania przy realizacji działań będących inicjatywą mieszkańców na tle zmiennych socjodemograficznych (%)

tak nie

płeć (n=422)

kobieta 39,3 60,7


wiek (n=422)

do 29 lat 45,5 54,5

30 – 39 lat 42,6 57,4

40 – 49 lat 51,8 48,2

50 – 59 lat 37,8 62,2





średnie 39,6 60,4

wyższe 56,5 43,5

dochód (n=384)

do 500 zł 40,9 59,1

501 – 1000 zł 35,5 64,5

1001 – 2000 zł 40,8 59,2

2001 i więcej zł 53,4 46,6

47

Społeczny wymiar funkcjonowania dzielnicy

Dolne Miasto a Gdańsk

Mieszkańcy Dolnego Miasta postrzegają swoją dzielnicę jako izolowaną względem całego

miasta. Pomiar dokonany na skali od 1 do 10, gdzie 1 oznacza pełną integralność, a 10 pełne

odizolowanie, dał rezultat 7,05 wartości średniej. Im wyższa wartość wskaźnika, tym wyższy poziom

postrzeganej izolacji Dolnego Miasta względem Gdańska. Parametr ten nie jest różnicowany przez

zmienne socjodemograficzne. Jednakże warto zwrócić uwagę na widoczne we wskazaniach różnice

związane z wiekiem badanych. Wartość wskaźnika izolacji rośnie wraz ze wzrostem wieku badanych.

Im starsi badani, tym wyższą mają skłonność do postrzegania Dolnego Miasta jako odizolowanego od

pozostałych dzielnic.

Tab. 25. Postrzeganie Dolnego Miasta w kategoriach integralności – izolacji względem całego Gdańska z uwzględnieniem zmiennych socjodemograficznych (średnia)

wartość dla całej próby 7,05 średnia

płeć (n=484)

kobieta 7,38

mężczyzna 6,67

wiek (n=484)

do 29 lat 5,74

30 – 39 lat 6,51

40 – 49 lat 6,59

50 – 59 lat 8,01





średnie 6,67

wyższe 7,55

dochód (n=430)

do 500 zł 6,00

501 – 1000 zł 6,76

1001 – 2000 zł 6,77


48

Autostereotyp i jaźń odzwierciedlona mieszkańców Dolnego Miasta

Badani zostali poproszeni o ocenę swojego wizerunku jako mieszkańców Dolnego Miasta oraz

całej dzielnicy. W ich opinii cała dzielnica (80,0% odpowiedzi niedostatecznie i miernie) jest przez

pozostałych gdańszczan oceniana gorzej aniżeli jej mieszkańcy (71,0%). W przypadku odpowiedzi

dostatecznie i dobrze relacje między wskaźnikami procentowymi odwracają się. Pokazuje to, że

w kategoriach autostereotypu mieszkańcy Dolnego Miasta gorzej oceniają ogólny obraz dzielnicy,

aniżeli samych mieszkańców.

Rys. 30. Opinie respondentów na temat tego, jak Dolne Miasto oraz jego mieszkańcy są oceniani przez mieszkańców innych dzielnic Gdańska (%)

n dzielnica = 489, n mieszkańcy = 462

Autostereotypowy obraz dzielnicy jest różnicowany przez płeć badanych oraz w przypadku

oceny dzielnicy również przez poziom wykształcenia. Kobiety bardziej krytycznie aniżeli mężczyźni

oceniają zarówno dzielnicę w ogólności, jak i ich mieszkańców, „przeglądając się” w wyobrażonych

ocenach przypisywanym innym mieszkańcom Gdańska. Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia

rośnie krytycyzm w ocenie całej dzielnicy. Osoby z wyższym wykształceniem uważają, że dzielnica jest

gorzej oceniana przez mieszkańców innych dzielnic, aniżeli ich gorzej wykształceni sąsiedzi. Pomiar

dokonany został na skali od 1 do 6, odpowiadającej ocenom szkolnym. Im niższa wartość średnia tym

niższa – bardziej krytyczna ocena, a im wyższa – tym ocena bardziej pozytywna.

80,0

14,9

4,1 1,0

71,0

21,4

6,9 0,6



dzielnica Dolne Miasto

mieszkańcy Dolnego Miasta

49

Tab. 26. Opinie respondentów na temat tego, jak Dolne Miasto oraz jego mieszkańcy są oceniani przez mieszkańców innych dzielnic Gdańska na tle zmiennych socjodemograficznych (średnia)

dzielnica mieszkańcy

wartość dla całej próby 1,94 2,08

płeć (n=489) (n=462)

kobieta 1,85 2,00


wiek (n=489) (n=462)

do 29 lat 1,90 2,09

30 – 39 lat 1,88 1,97

40 – 49 lat 1,92 2,02

50 – 59 lat 1,93 2,10


wykształcenie (n=474) (n=449)



średnie 1,86 1,99

wyższe 1,84 2,10

dochód (n=438) (n=412)

do 500 zł 1,88 1,98

501 – 1000 zł 1,89 2,07

1001 – 2000 zł 2,10 2,17

2001 i więcej zł 1,82 2,00

Zapytani o przyczyny negatywnego wizerunku Dolnego Miasta i jego mieszkańców badani

wymieniali przede wszystkim „pijaństwo, chuligaństwo i patologię” (30,5%), „niedoinwestowanie,

zaniedbanie oraz wygląd i stan techniczny dzielnicy” (22,8%), same stereotypy zakładające, że Dolne

Miasto to dzielnica „szemrana” (17,4%).

50

Tab. 27. Opinie badanych na temat przyczyn negatywnego wizerunku Dolnego Miasta i jego mieszkańców (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)

%

pijaństwo i chuligaństwo, patologia 30,5

niedoinwestowanie, zaniedbanie, wygląd, stan techniczny dzielnicy 22,8

stereotypy zakładające, że Dolne Miasto to dzielnica "szemrana", negatywna opinia o dzielnicy 17,4

brud na ulicach 7,4

bezpieczeństwo, przestępczość 7,4

historia, zaszłości z przeszłości 6,9

ubóstwo mieszkańców 5,0

wandalizm 3,8

mieszkańcy dzielnicy wpisujący się w stereotyp, trudna młodzież 3,8

nie wiem, nie mam zdania 3,1

nieznajomość otoczenia, brak znajomości mieszkańców 2,8

dzielnica "zapomniana" przez "władzę" 2,5

bezrobocie 2,1


przestępczość i kradzieże, pasywność mieszkańców, brak aktywności, izolacja dzielnicy, wizerunek utrwalony przez policję, jest ich wiele, brak porządnej sieci usług-sklepowej, korki na ulicach, handel ciuchami przed sklepem, brak perspektyw dla młodzieży, brak zieleni, kanalizacja , bezpańskie psy, brak porozumienia, środowisko, niedostateczny poziom wykształcenia, oddawanie moczu przy śmietnikach, przeszłość niektórych obywateli, mała dzielnica, brak pieniędzy na Dolne Miasto, ogólne zacofanie dzielnicy, warunki życia z lat osiemdziesiątych, demoralizacja młodzieży, dziwny stereotyp, że jest tu taka sama "patologia" co np. 10 czy 5 lat temu, brak rozrywek, obecność Romów

W ocenie blisko połowy badanych (48,5%) opinie te są ani uzasadnione, ani nieuzasadnione,

natomiast dla jednej trzeciej respondentów (37,4%) mają one potwierdzenie w rzeczywistości.

Odpowiedzi przeczącej udzieliło 14,1% badanych. Ocena zasadności treści składających się na

autostereotyp nie jest różnicowana przez zmienne niezależne.

51

Rys. 31. Ocena zasadności opinii artykułowanych jako dotyczące dzielnicy i mieszkańców (%)

n = 488

Ważnym wskaźnikiem ilustrującym stosunek badanych do ich dzielnicowego „pochodzenia”

jest fakt, czy kiedykolwiek zdarzyło się im zataić swoje miejsce zamieszkania. Odpowiedzi twierdzącej

udzieliło 6,3% badanych. Zmienna ta nie jest różnicowana przez zmienne niezależne.

Rys. 32. Odpowiedzi na pytanie „Czy kiedykolwiek zataił(a) Pan(i) przed innymi miejsce swojego zamieszkania?” (%)

n = 479

Pojawianie się nowych mieszkańców w dzielnicy

Respondenci zostali zapytani, jaki jest ich stosunek do napływu nowych mieszkańców do

Dolnego Miasta. Pomiar został dokonany na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza negatywny stosunek do

„nowych”, a 5 pozytywny. Im wyższa wartość średnia, tym bardziej pozytywny stosunek do nowych

mieszkańców. Zarejestrowana wartość średnia 3,17 dla całej próby powinna być interpretowana jako

neutralna – postawy mieszkańców nie są ani jednoznacznie negatywne, ani pozytywne. Przegląd

wskaźnika na tle zmiennych socjodemograficznych pokazuje, że jedynie poziom wykształcenia

37,4

48,5

14,1

uzasadnione ani uzasadnione, ani nieuzasadnione

nieuzasadnione

6,3

93,7

tak

nie

52

badanych różnicuje udzielane odpowiedzi. Im wyższy poziom wykształcenia tym bardziej pozytywne

postawy wobec nowoosiedlających się.

Tab. 28. Stosunek do mieszkańców osiedlających się w Dolnym Mieście z uwzględnieniem zmiennych socjodemograficznych (średnia)

wartość dla całej próby 3,17 średnia

płeć (n=451)

kobieta 3,21

mężczyzna 3,12

wiek (n=451)

do 29 lat 3,27

30 – 39 lat 3,30

40 – 49 lat 3,16

50 – 59 lat 2,96





średnie 3,17

wyższe 3,37

dochód (n=408)

do 500 zł 2,97

501 – 1000 zł 3,10

1001 – 2000 zł 3,29


53

Percepcja i instytucjonalny kontekst procesu rewitalizacji

Dla większości respondentów (88,3%) inicjatywa „Partnerstwo Społeczne Dolne Miasto

Otwarte” pozostaje nieznana. Fakt świadomości istnienia inicjatywy „Partnerstwo Społeczne Dolne

Miasto Otwarte” nie jest różnicowany przez zmienne niezależne.

Rys. 33. Czy mieszkańcy słyszęli o inicjatywie „Partnerstwo Społeczne Dolne Miasto Otwarte” (%)

n = 485

Proces rewitalizacji w oczach badanych

Trzy czwarte respondentów (73,1%) wie, że na terenie Dolnego Miasta prowadzone są

działania o charakterze rewitalizacyjnym.

Rys. 34. Świadomość badanych o istnieniu programu rewitalizacji (%)

n = 470

O istnieniu i realizacji działań rewitalizacyjnych wiedzą najczęściej osoby w wieku 50-59 lat

(80,5%), najrzadziej zaś badani z najmłodszej grupy wiekowej – do 29 roku życia (61,7%). Biorąc pod

uwagę wykształcenie badanych widać, że najwyższy odsetek odnotowano wśród najlepiej

wykształconych (84,5%), najniższy zaś w grupie osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym

(60,3%). Świadomość związana z działaniami rewitalizacyjnymi jest bardziej rozpowszechniona

w grupach lepiej zarabiających. Im wyższy dochód, tym wyższy odsetek osób udzielających

odpowiedzi „tak”. Różnica we wskazaniach między skrajnymi grupami wyniosła 31,4 p.p.

11,3

88,3

tak

nie

73,1

26,9

tak

nie

54

Tab. 29. Świadomość badanych o istnieniu programu rewitalizacji na tle zmiennych socjodemograficznych (%)

tak nie

płeć (n=469)

kobieta 70,1 29,9


wiek (n=469)

do 29 lat 61,7 38,3

30 – 39 lat 76,4 23,6

40 – 49 lat 74,7 25,3

50 – 59 lat 80,5 19,5





średnie 72,8 27,2

wyższe 84,5 15,5

dochód (n=421)

do 500 zł 60,0 40,0

501 – 1000 zł 61,9 38,1

1001 – 2000 zł 74,8 25,2

2001 i więcej zł 91,4 8,6

Wśród najczęściej wymienianych źródeł wiedzy o rewitalizacji Dolnego Miasta znalazły się

Internet (34,2%), prasa lokalna (25,5%) oraz kontakty sąsiedzkie (19,6%). Obok typowych źródeł,

takich jak sieć internetowa czy informacje prasowe zwraca uwagę właśnie pozyskiwanie informacji od

sąsiadów. Świadczy to o tym, że na terenie dzielnicy istnieje nieformalny obieg informacji, który

obejmuje także sprawy istotne z punktu widzenia spraw związanych z życiem społeczności i dzielnicy.

55

Rys. 35. Źródła informacji o programie rewitalizacji Dolnego Miasta (%, pytanie wielokrotnego wyboru - wartości nie sumują się do 100)

Respondenci zostali poproszeni o ocenę zmian przeprowadzonych w ramach działań

rewitalizacyjnych. Średnia dla wszystkich obszarów wyniosła 3,2. Pomiar został dokonany na skali od

1 do 6, odpowiadającej ocenom szkolnym. Im niższa wartość średnia tym niższa – bardziej krytyczna

ocena, a im wyższa – tym ocena bardziej pozytywna. Najwyżej oceniono powiązania komunikacyjne

(3,68), sieć handlowo-usługowa w miejscu zamieszkania (3,56) oraz środowisko naturalne (3,55). Do

najniżej ocenianych obszarów zaliczają się infrastruktura w miejscu zamieszkania (2,56),

infrastruktura związana z czasem wolnym (3,01) oraz poziom bezpieczeństwa (3,07).

Ocena uśredniona przeprowadzonych zmian w poszczególnych obszarach w ramach działań

rewitalizacyjnych nie jest różnicowana przez zmienne niezależne, co oznacza, że mieszkańcy Dolnego

Miasta spójnie oceniają dokonania poczynione w ramach procesu rewitalizacji.

5,7

5,7

11,4

11,9

16,1

19,6

25,5

34,2

radio lokalne

inne źródło

ulotki, plakaty

bezpośrednio od władz i instytucji realizujących proces rewitalizacji

telewizja lokalna

od sąsiadów

prasa lokalna

Internet

56

Rys. 36. Ocena dotychczas przeprowadzonych zmian w poszczególnych obszarach w ramach działań rewitalizacyjnych (średnia)

Ocena działalności władz miasta

Trzy czwarte badanych (76,0%) ocenia niedostatecznie i miernie skuteczność współpracy

instytucji odpowiedzialnych za rewitalizację z mieszkańcami Dolnego Miasta. Ocena skuteczności

współpracy instytucji odpowiedzialnych za rewitalizację z mieszkańcami Dolnego Miasta nie jest

różnicowana przez zmienne niezależne, co dowodzi spójności ocen formułowanych przez badanych

w tym zakresie.

Rys. 37. Ocena skuteczności współpracy instytucji odpowiedzialnych za rewitalizację z mieszkańcami Dolnego Miasta (%)

n = 385

3,2

2,56

3,01

3,07

3,12

3,27

3,55

3,56

3,68

1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0

średnia dla wszystkich obszarów

infrastruktura w miejscu zamieszkania

infrastruktura związana z czasem wolnym

bezpieczeństwo

zasoby mieszkaniowe

działania społeczne

środowisko naturalne

sieć handlowo usługowa w miejscu zamieszkania

powiązania komunikacyjne

76,0

19,2

3,8 1,1



57

Respondentom zadano dwa pytania, których celem było dokonanie porównania obszarów,

w których badani dostrzegają najmniejszy i największy udział władz i instytucji odpowiedzialnych za

proces rewitalizacji. Porównanie obu rozkładów pozwala wychwycić te obszary, których ocena nie

budzi kontrowersji badanych. Obszary te to środowisko naturalne oraz działania społeczne. Z kolei te

sfery o możliwe rozbieżnych ocenach związane są z faktem położenia na rozbieżnych biegunach ocen

badanych. Im większa rozbieżność tym bardziej krytyczna ocena badanych. I tak na pierwszym

miejscu problemów do rozwiązania należy postawić infrastrukturę w miejscu zamieszkania (różnica

39,0 p.p.), na drugim bezpieczeństwo (33,9%), powiązania komunikacyjne (29,5%). Wskazane przez

badanych sfery to obszary rozbieżności ocen wpływu, jaki mają na nie instytucje odpowiedzialne za

rewitalizację.

Rys. 38. Porównanie obszarów, w których badani dostrzegają największy i najmniejszy udział władz i instytucji odpowiedzialnych za proces rewitalizacji (%, pytania wielokrotnego wyboru - wartości nie sumują się do 100)

Działalność przedsiębiorców

Respondenci, którzy stwierdzili, że znają jakieś przedsiębiorstwa przyczyniające się do

poprawy sytuacji w dzielnicy, stanowią 7,3% badanej zbiorowości. Na terenie Dolnego Miasta jest

706 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (dane wg informacji Urzędu Miasta). Odnotowany

wskaźnik ilustrujący świadomość badanych w zakresie włączania się przedsiębiorców w poprawę

sytuacji dzielnicy należy uznać za niski.

44,4 40,0

16,6 14,3 13,3 11,5 10,5 10,0 14,9

18,3 22,7

29,4

47,2

18,4

49,5

26,9

powiązania komunikacyjne

sieć handlowo usługowa w

miejscu zamieszkania

środowisko naturalne

zasoby mieszkaniowe

bezpieczeństwo działania społeczne

infrastruktura w miejscu

zamieszkania

infrastruktura związana z

czasem wolnym

największy wpływ

najmniejszy wpływ

58

Rys. 39. Znajomość przedsiębiorstw, których działalność przyczynia się do poprawy sytuacji w dzielnicy (%)

n = 477

Wśród firm wymienionych przez badanych, jako przyczyniających się do poprawy sytuacji

w dzielnicy znalazły się: LPP, Szpital weterynaryjny Krzemińskiego, Batycki, Reduta, PB „Górski”,

Fabryka Karabinów (wspierająca festyny), Biedronka.

Zapytani o sposób, w jaki hipotetyczny remont siedziby LPP wpłynąłby na wizerunek

dzielnicy, jaki miałby wydźwięk, respondenci najczęściej wskazywali na odpowiedź „trudno

powiedzieć” (53,6%). Dla co piątego (19,9%) badanego fakt ten (gdyby zaistniał) miałby pozytywny

wpływ na estetykę całej dzielnicy, z kolei odmiennego zdania jest co czwarty respondent (25,7%).

Rys. 40. Odpowiedzi na pytanie o hipotetyczny remont siedziby firmy LPP: „Załóżmy, że w niedalekiej przyszłości firma LPP podejmie działania, związane z odnowieniem swojej siedziby na terenie Dolnego miasta. Jak ocenił(a)by Pan(i) wydźwięk ewentualnego remontu?” (%)

n = 478

W związku z faktem, że jednym z ważniejszych problemów, jakie napotykają mieszkańcy jest

bezrobocie, nie dziwi fakt, że blisko połowa badanych (45,2%) w pierwszym rzędzie oczekiwałaby

tworzenia nowych miejsc pracy. W taki oto sposób prywatni przedsiębiorcy mogliby zdaniem

respondentów przyczynić się do poprawy sytuacji w dzielnicy. Blisko co trzeci badany (30,1%) uznał,

że przedsiębiorcy powinni odnawiać budynki, w których zlokalizowana jest ich działalność, zaś 18,6%

odpowiedzi dotyczyła wspomagania finansowego inicjatyw społecznych mieszkańców i miasta.

92,7

7,3

nie

tak

53,6

25,7

0,8

19,9

trudno powiedzieć

ten remont wpłynąłby niekorzystnie na estetykę okolicy

firma próbuje jedynie poprawić swój wizerunek i nie miałoby to wpływu na dzielnicę

miałoby to pozytywny wpływ na estetykę całej dzielnicy

59

Rys. 41. Sposoby, jakimi zdaniem badanych, prywatni przedsiębiorcy działający na terenie Dolnego Miasta mogliby najefektywniej przyczyniać się do poprawy sytuacji dzielnicy (%)

n = 408

Działalność organizacji pozarządowych

Na pytanie „Czy zna Pan(i) jakieś prywatne firmy, działające na terenie Dolnego Miasta, które

przyczyniają się do poprawy sytuacji dzielnicy?” odpowiedzi negatywnej udzieliła zdecydowana większość

badanych, bo aż 92,6%, z kolei twierdzącej udzieliło 7,4%.

Rys. 42. Znajomość organizacji pozarządowych działających na rzecz Dolnego Miasta (%)

n = 472

Znajomość organizacji pozarządowych działających na rzecz Dolnego Miasta nie jest

różnicowana przez zmienne niezależne.

Wśród podmiotów instytucjonalnych wymienianych przez badanych, jako organizacje

pozarządowe przyczyniające się do poprawy sytuacji w dzielnicy znalazły się: Centrum Reduta,

Mrówka, Fundacja Przyjaciół Dolnego Miasta, Zygmunt Medowski, Opowiadacze Historii,

Pozarządowy Dom Dzielnicy, Feta, Rada Dzielnicy, Łaźnia, Fundacja Osobom Niepełnosprawnym,

1,2

4,9

18,6

30,1

45,2

w inny sposób

zaproponować mieszkańcom zniżki na usługi oferowane przez ich firmy

wspomagać finansowo inicjatywy społeczne mieszkańców i miasta

odnawiać swoje budynki

tworzyć nowe miejsca pracy

7,4

92,6

tak

nie

60

Caritas, Stowarzyszenie Rewitalizacji Dolnego Miasta, Arkada, Stowarzyszenie „Bliżej Centrum”, klub

kajakarski, świetlica dzielnicowa, UKS Motława, KW Gdańskie CWS, Fundacja „Janina”.

61

Oferta kulturalno-społeczna w ocenie mieszkańców

Na potrzeby zagadnień związanych z działaniami kulturalno-społecznymi w badaniu

posłużono się listą wydarzeń, które miały miejsce w Dolnym Mieście w ciągu ostatnich kilku lat.

W pierwszym rzędzie badanych poproszono o zaznaczenie tych instytucji i wydarzeń, które znają lub

o których słyszeli. Na pierwszym miejscu wskazano działalność CSW Łaźnia (67,0%), na drugim

miejscu Młodzieżowa Drużyna Smoczych Łodzi (46,5%), a na trzecim festyny szkolne organizowane

z okazji m. in. Dnia Dziecka czy w ramach pożegnania lata (43,9%).

Rys. 43. Znajomość instytucji i wydarzeń związanych z Dolnym Miastem (%, pytanie wielokrotnego wyboru - wartości nie sumują się do 100)

Respondenci zostali poproszeni o ocenę atrakcyjności wydarzeń składających się na ofertę

kulturalno-społeczną na terenie Dolnego Miasta. Pomiar został dokonany na skali od 1 do 6,

odpowiadającej ocenom szkolnym. Im niższa wartość średnia tym niższa ocena atrakcyjności, a im

wyższa – tym wydarzenie lub instytucja jest bardziej atrakcyjna. Na pierwszym miejscu badani

wskazali działalność CSW Łaźnia (4,07), na drugim Międzynarodowy Festiwal Teatrów Plenerowych

i Ulicznych FETA (3,98), działalność Młodzieżowej Drużyny Smoczych Łodzi (3,97). Średnia ocena dla

wszystkich wydarzeń i instytucji wyniosła 3,86. Powyżej średniej znalazły się także festyny w szkole

(3,88), a zaraz poniżej średniej Festiwal Narracje (3,85) oraz działalność Fabryki Talentów (3,83).

18,1

21,3

24,7

26,9

28,5

32,2

33,5

34,6

41,8

41,8

43,9

46,5

67,0

Poradnia Rodzin (PORADNIA FOSY)

Wydarzenia w Fabryce Batyckiego

Działania artystyczne w Fabryce Karabinów

narracje

Opowiadacze Historii

Fabryka Talentów (szczudlarze, bębniarze, Teatr w Zajezdni)

Dotyk Sztuki (ZAJĘCIA Z MIKOŁAJEM W ŁAŹNI)

Centrum Reduty (KLUB MŁODZIEŻY, U STRAŻAKÓW)

Świetlica Ucznia (ŚWIETLICA CARITASU)

FETA

Festyny w szkole (np. Dzień Dziecka, pożegnanie lata)

Młodzieżowa Drużyna Smoczych Łodzi (SMOCZE ŁODZIE)

Działalność Łaźni

62

Rys. 44. Ocena atrakcyjności różnych wydarzeń i instytucji, które są związane z Dolnym Miastem (średnia)

3,86

3,27

3,28

3,54

3,59

3,73

3,78

3,80

3,83

3,85

3,88

3,97

3,98

4,07

1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00

średnia dla wszystkich obszarów









Narracje



FETA


63

Zdanie badanych na temat poziomu uczestnictwa w różnych wydarzeniach

i przedsięwzięciach kulturalno-społecznych mających miejsce na terenie Dolnego Miasta jest

podzielone. Podobna ilościowo grupa badanych twierdzi, że uczestniczą oni w wydarzeniach chętnie

(38,4%) i odwrotnie – że niechętnie – (35,8%). Odpowiedzi „trudno powiedzieć” udzielił co czwarty

badany (25,8%).

Rys. 45. Opinie badanych o poziomie uczestnictwa mieszkańców w proponowanych w ramach rewitalizacji przedsięwzięciach (%)

n = 419

Do respondentów skierowano prośbę o wskazanie tych wydarzeń, które ich zdaniem były

organizowane i prowadzone z inicjatywy lub przy udziale mieszkańców. Wśród trzech najczęściej

pojawiających się wskazań znalazły się festyny w szkole (37,0%), działalność CSW Łaźnia (32,6%) oraz

działalność Młodzieżowej Drużyny Smoczych Łodzi (28,3%).

38,4 35,8

25,8

chętnie niechętnie trudno powiedzieć

64

Rys. 46. Wydarzenia, w których według badanych, uczestniczyli mieszkańcy Dolnego Miasta jako inicjatorzy, organizatorzy lub aktywni uczestnicy (%, pytanie wielokrotnego wyboru - wartości nie sumują się do 100)

Rozkłady ogólnej oceny oferty wydarzeń i instytucji oraz ocena ich dostępności dla

mieszkańców przyjęły zbliżoną postać. W obu przypadkach dominują oceny niedostateczne i mierna

oraz dostateczne. Porównanie obu rozkładów pokazuje, że badani nieco lepiej oceniają dostępność

oferty wydarzeń, aniżeli samą jej zawartość.

5,2

9,6

10,0

16,1

17,8

18,3

18,7

24,3

24,3

27,0

28,3

32,6

37,0









Narracje

FETA




65

Rys. 47. Ogólna oceny oferty wydarzeń i instytucji dla mieszkańców oraz ich dostępności (%)

n oc. ogólna = 388 n oc. dostępności = 373

Ogólna ocena oferty wydarzeń jest różnicowana jedynie przez wiek badanych. Najwyżej

oceniają ją osoby w wieku 30-39 lat (3,08) oraz najmłodsi badani, tj. do 29 roku życia (2,93), z kolei

najniżej osoby w wieku 50-59 lat (2,53) oraz powyżej 60 roku życia (2,72).

Ocena dostępności pozostaje w zależności od poziomu wykształcenia badanych. Najwyżej poziom

dostępności oceniają osoby o wykształceniu wyższym (3,14) oraz gimnazjalnym i podstawowym

(2,97). Dostępność wydarzeń i przedsięwzięć gorzej oceniają badani o wykształceniu zasadniczym

zawodowym (2,87) oraz średnim (2,74). Pomiar został dokonany na skali od 1 do 6, odpowiadającej

ocenom szkolnym. Im niższa wartość średnia tym niższa – bardziej krytyczna ocena badanego

parametru, a im wyższa – tym ocena bardziej pozytywna.

36,8 39,7

19,1

4,4

36,4 33,2

24,9

5,4



ogólna ocena oferty dla mieszkańców

ocena dostępności

66

Tab. 30. Ogólna oceny oferty wydarzeń i instytucji dla mieszkańców oraz ich dostępności na tle zmiennych socjodemograficznych (średnia)

ogólna ocena oferty dla

mieszkańców

ocena dostępności

wartość dla całej próby 2,82 2,89

płeć (n=388) (n=373)

kobieta 2,79 2,87


wiek (n=388) (n=373)

do 29 lat 2,93 3,04

30 – 39 lat 3,08 3,07

40 – 49 lat 2,86 2,88

50 – 59 lat 2,53 2,76


wykształcenie (n=378) (n=363)



średnie 2,71 2,74

wyższe 2,97 3,14

dochód (n=356) (n=341)

do 500 zł 2,63 2,82

501 – 1000 zł 2,74 2,74

1001 – 2000 zł 2,97 2,95

2001 i więcej zł 2,77 2,90

Zapytani o wpływ wydarzeń i działalności instytucji o profilu społeczno-kulturalnym na życie

codzienne mieszkańców blisko dwie trzecie badanych udzieliło odpowiedzi wskazującej na wpływ

pozytywny (64,1%). Dla kontrastu – odpowiedzi o charakterze negatywnym udzieliło zaledwie 6,0%.

Blisko jedna trzecia badanych miała trudność z określeniem swojego stanowiska. Zmienne niezależne

nie różnicują oceny wpływu oferty wydarzeń i działalności instytucji na życie codzienne mieszkańców.

67

Rys. 48. Ocena wpływu (oferty) wydarzeń i działalności instytucji na życie codzienne mieszkańców (%)

n = 415

64,1

6,0

29,9

pozytywnie negatywnie trudno powiedzieć

68

Proces rewitalizacji Dolnego Miasta z perspektywy przedsiębiorców

oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych działających na

terenie dzielnicy

Przeprowadzone zogniskowane wywiady grupowe (tzw. fokusy) zostały oparte o przegląd

wyników zarejestrowanych podczas badań terenowych w Dolnym Mieście. W zamierzeniu stanowiły

spójny punkt wyjścia dla zidentyfikowania barier jakie napotykają podejmowane działania na rzecz

dzielnicy, problemy zauważane przez uczestników obu fokusów jakie trapią dzielnicę i mieszkańców

oraz możliwych form działań i inicjatyw wspierających. Formuła wywiadu zogniskowanego zakłada

otwartość formuły wypowiadania się przez uczestników, stąd też uzyskane w obu grupach rezultaty

przybrały odmienną formę. W przypadku przedstawicieli organizacji pozarządowych opracowano

listę dyrektyw oraz wskazówek, których realizacja lub uwzględnienie pozwoliłaby podtrzymać

pozytywne rezultaty uzyskanych dokonań. Z kolei wypowiedzi przedsiębiorców przyjęły formułę

komentarzy, które udało się uporządkować w kilka kategorii. Wyniki zostaną zaprezentowanie

w formie dwugłosu przedstawicieli obu środowisk.

Przedstawiciele organizacji pozarządowych

Propozycje rozmówców należy podzielić na dwie sfery. Pierwsza z nich związana jest

z koniecznością rozpoczęcia inwestycji z obszaru „twardej”, infrastrukturalnej rewitalizacji. Podjęcie

realizacji widocznych i podnoszących jakość życia na poziomie podstawowym inwestycji. Sfera ta

została podsumowana jednym wskazaniem i rozmówcy uznali, że jest to konieczność – nie wymaga

dalszych dyskusji. W toku rozmowy skupiono się na drugiej sferze, roboczo nazwanej

świadomościową.

Podtrzymanie działań związanych z kulturą, projektami artystycznymi, w które są włączani lub

które funkcjonują w bezpośrednim sąsiedztwie mieszkańców (kształtowanie postaw związanych

z dbałością o własne otoczenie i elementy przestrzeni publicznej).

Pokazywanie innej twarzy Dolnego Miasta (np. Narracje, Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańsk).

Intensyfikowanie działań i związanego z nimi przekazu kierowanego do całej aglomeracji, że Dolne

Miasto to „miejsce żyjące sztuką”, mające do zaoferowania jakość niedostępną w innych dzielnicach

Gdańska z podobnym natężeniem. Kształtowanie obrazu Dolnego Miasta jako miejsca z wyraźną

tożsamością, która znajduje korzenie w działaniach artystycznych i sztuce. „Podtrzymanie smaku

Dolnego Miasta” i zabieganie o to, aby nie został utracony.

Kolejna sugestia wiąże się z postawionym przez jednego z uczestników pytania: „Co

w rzeczywistości oznacza kategoria partycypacji społecznej w kontekście działań na terenie Dolnego

Miasta”. W pytaniu tym zawarta jest sugestia związana z oczekiwaniami dotyczącymi Urzędu Miasta

69

w zakresie jawności i przejrzystości – stabilności planowania losów Dolnego Miasta. Czym w projekcie

Urzędu (i dlaczego tylko Urzędu) ma być ta część Gdańska. Jaki ma być profil tej dzielnicy? „Co

oznacza owa partycypacja społeczna, skoro np. nikt mieszkańców nie pytał o losy Blaszanki?”

Artykułowane pytania prowadzą do problemu istnienia i prezentowania jasnej informacji: co się

będzie działo, np. z budynkami, z rozbiórkami (rozmówcy wskazywali na zjawisko rozbierania

budynków w różnych punktach dzielnicy bez żadnego wcześniejszego konsultowania losów

nieruchomości z mieszkańcami). W związku z aktualną sytuacją dzielnicy (niezrealizowanie żadnych

inwestycji infrastrukturalnych, a skierowanie środków na działania „miękkie”) nie wydaje się zasadne

pomijanie mieszkańców, którzy dzięki usilnej pracy „u podstaw” – warsztaty, akcje, współdziałanie

z mieszkańcami – zaczęli utożsamiać się ze swoim miejscem.

Wspieranie postaw proaktywnych, związanych z braniem spraw w swoje ręce. Akcentowanie

i podbijanie elementów służących rozwijaniu sprawczości mieszkańców. Osoby, które zdradzają

elementy aktywności i sprawczości są bardzo cenne dla dzielnicy, bowiem „są to ci, którzy są gotowi

żeby wejść i coś zrobić dla społeczności”.

Przez blisko dwie dekady konsekwentnych społecznych działań wspierających wypracowano

znaczące elementy systemu wartości (poszanowanie i akceptacja własnego miejsca wyrażające się

w nieniszczeniu pojawiających się instalacji artystycznych w przestrzeni miasta, udział dzieci

w warsztatach oraz tolerowanie sąsiedztwa kontrowersyjnych instytucji kultury), które stanowią

podwaliny tożsamości mieszkańców Dolnego Miasta. Proces ten można określić mianem wytwarzania

miasta – Dolnego Miasta. Komentowane zjawisko społeczne kształtowania się systemu wartości nie

dotyczy obecnie tylko i wyłącznie dzieci uczestniczących w organizowanych warsztatach i in., ale

także ich rodziców, którym zdarza się częściowo uczestniczyć, za przykładem dzieci w wydarzeniach

tworzących „klimat artystyczny” dzielnicy.

Doświadczenia uczestników fokusu pokazują, że im więcej aktywności kulturalno-

artystycznych realizuje się w przestrzeni miasta, tym większemu utrwaleniu i pogłębieniu ulegają

pozytywne postawy wobec własnego miejsca zamieszkania, wyrażające się w przejściu od „niszczenia

i dewastacji” do „nie-niszczenia”. Jest to jednoznacznie pozytywny rezultat działań prowadzonych od

lat na terenie dzielnicy. Wynikający z powyższego wniosek jest następujący: działania rewitalizacyjne

„miękkie” (społeczne, uwzględniające kulturę i sztukę) powinny być nie tylko rozpoczynane

(akcyjność), ale przede wszystkim systematycznie kontynuowane (utrwalanie i pogłębianie).

Wśród konkretnych propozycji nowych inicjatyw wymieniono: otwieranie ekspozycji

zewnętrznych (obecnie istnieją elementy – należy rozwijać ten kierunek działań), organizacja galerii

na wodzie i w okolicach terenów zielonych, spacerowych i rekreacyjnych.

70

Nowe działania artystyczne, wspierające rozwój oblicza Dolnego Miasta jako dzielnicy sztuki

wyraża się w idei kreowania bytów w oparciu o finansowanie ze środków unijnych. Pomysły (lub ich

brak) na zorganizowanie przedsięwzięć w ramach projektów nie stanowią przeszkody. Pomysłodawcy

natrafiają na bariery natury organizacyjnej. Sugestia ze strony uczestników badania dotyczy

udostępnienia zasobów kadrowych („potrzebny jest człowiek od projektów”) Urzędu Miasta jako

pomoc w procedurze wnioskowania.

Dotychczasowe doświadczenia w zakresie realizacji działań rewitalizacyjnych „miękkich”

pokazują, że barierą nie jest brak pieniędzy „na rewitalizację”, ale przede wszystkim brak miejsc .

Chodzi tu o braki lokalowe, o trudności w przekazywaniu „miejsc” organizacjom, fundacjom, czy na

potrzeby konkretnych działań i projektów.

Istotnym brakiem, który pokazują doświadczenia działających, jest brak jednoznacznie

sformułowanej informacji, jakiego rodzaju działania mogą, a jakie nie mogą być realizowane „na

ulicy” przez mieszkańców, kiedy działają samodzielnie. Nie chodzi tu o granice, jakich nie można

przekroczyć, gdy mowa o zbiorowym działaniu, samorzutnie podejmowanym przez mieszkańców na

rzecz dzielnicy. Na ile działanie w obrębie przestrzeni jest dopuszczalne, a kiedy staje się łamiącym

prawo zawłaszczeniem czy zajęciem – wykroczeniem lub przestępstwem?

Problemem artykułowanym przez reprezentantów organizacji pozarządowych jest brak

spójności działań. Chodzi o ich podejmowanie w określonym celu, wedle jakiejś idei. W chwili obecnej

realizowane działania odnoszą się tylko i wyłącznie do tzw. rewitalizacji „miękkiej”, społecznej,

podczas gdy drugi jej wymiar (rew. „twarda”, infrastrukturalna) nie istnieje jako obszar działania.

Badani formułują pytania dotyczące przyszłości Dolnego Miasta, m. in. czy pomijanie inwestycyjnego

wymiaru rewitalizacji i pozwalanie na „umieranie miejsc”, wyburzenia i popadanie w ruinę jest

działaniem celowym, które powoduje wzrost zainteresowania deweloperów wykupujących grunty

w atrakcyjnej cenie w sąsiedztwie centrum miasta?

Przedstawiciele przedsiębiorstw z Dolnego Miasta

Pracodawcy podjęli wątek związany z wartością dodaną wynikającą z działalności na rzecz

dzielnicy. Nie chodzi w tym miejscu o rachunek finansowy, ale korzyści niematerialne. Pracodawców

zainteresowało przede wszystkim to, na ile to co robi firma – podejmowanie starań na rzecz

mieszkańców - jaki to ma odzew, na ile jest to potrzebne mieszkańcom. Firma widzi w tym wartość

dodatkową, ale z drugiej strony jak mieszkańcy to postrzegają. Być może bowiem, oni w ogóle tego

nie chcą? Wartością dodaną dla pracodawcy, który angażuje się w sprawy dzielnicy jest to, że samym

pracownikom zdarza sie angażować. Chodzi tu o personalne zaangażowanie - uczestniczenie

w warsztatach z osobami z dzielnicy: „granie w piłkę z dzieciakami”. To tworzy rodzaj związku z tymi

ludźmi, którzy tu mieszkają. Dlaczego jest to ważne? Ponieważ zmienia obraz miejsca pracy

71

w percepcji pracownika na bardziej przyjazny i przede wszystkim swój. Zmiana obrazu dzielnicy -

miejsca w którym się pracuje, na takie, „które jest fajne jako dzielnica i żywe”. Osobom pracującym

na co dzień w przedsiębiorstwie „zdarza się chcieć dać coś od siebie, zrobić coś dla innych, zobaczyć

sobie siebie w innej roli”.

Podstawowym elementem, który musi być wkomponowany w działania podmiotów

gospodarczych na terenie Dolnego Miasta, na przykładzie doświadczeń firmy LPP jest przede

wszystkim ciągłość i systematyczność działań wspierających. „Nie akcyjność, ale drobniejsze działania,

ale które mają miejsce ciągle. Chodzi o odwrócenie sytuacji, która polega na tym, że mieszkańcy

widzą, że ci inni - z firmy - są tu na miejscu, przyjeżdżają i zarabiają pieniądze, zaś ci ludzie stąd tylko

patrzą i nic z tego nie mają”. Działania firmy powinny odwracać ten porządek. Jeśli jest firma, to

korzystają na tym wszyscy z okolicy. Pracodawcy szukają sposobów, aby utrzymać kontakt, a nie

działać akcyjnie. Dostrzeżono korzyści wynikające z trwałego kontaktu.

Pośród wskazywanych problemów, przed rozwiązaniem których stoją mieszkańcy oraz

podmioty wspierające, wymieniano istnienie lokalnych liderów, „przesiedlenia dewastantów” oraz

trafne adresowanie inicjatyw i profesjonalizm ich realizacji.

Zdaniem uczestników fokusu Dolne Miasto ma wśród swoich mieszkańców potencjał, ale

brakuje lokalnych (swoich - z dzielnicy) liderów. Którzy swoim przykładem pociągnęli by innych do

działania. Kluczem do sukcesu jest pozyskanie owych liderów do działania. Takich, którzy w swoich

nieformalnych kontaktach powiedzą „po sąsiedzku", że „tam można pójść, nie tylko napić sie herbaty,

zjeść ciastko, ale także posłuchać czegoś, bo oni tam zupełnie niegłupio gadają. Chodzi o sygnał, że to

co robią stowarzyszenia jest ok i nie ma się czego bać”.

Problemem Dolnego Miasta są przesiedlenia dewastantów. Chodzi o dosiedlanie przez

władze miejskie rodzin, których poszczególni członkowie niszczą swoje mieszkanie, nie są w stanie ich

utrzymać, co natychmiast staje się ciężarem dla całej wspólnoty, która nie jest wstanie utrzymać całej

nieruchomości z jednym niszczonym lokalem. Chodzi tu o odwrócenie polityki miasta, która zdaniem

rozmówcy polega na dosiedlaniu „trudnego elementu” do Dolnego Miasta. Z takiego ciężaru dzielnica

nie jest w stanie podnieść się swoimi siłami społecznymi, bo takich nie posiada. Rezultatem jest

utrwalanie sytuacji.

Według przedsiębiorców nie jest problemem zorganizowanie warsztatów, inicjatyw - różnych

ich form dla dzieci. Kłopotem jest dotarcie do rodziców, tak aby konstruktywny przekaz kształtujący

i utrwalający pozytywne postawy był przetwarzany zarówno przez dzieci, ale także aby widziały one

zaangażowanie rodziców. Uczestniczka zwróciła uwagę, że taką formą może być festyn, do którego

należałoby dołączyć elementy kiermaszu. W ramach festynu prowadzone są warsztaty twórcze -

72

wypieki ciast chociażby, czy różne inne formy rzemiosła i produkcji - a rezultaty są od razu

sprzedawane. To jest najprostsza forma, która pozwala łączyć to co robiliby i rodzice, i dzieci.

Dodatkowy problem do rozwiązania przy okazji różnych form adresowanych przede

wszystkim do dzieci i młodzieży to profesjonalizm wykonania: „odejście od zatrudniania tylko

wolontariuszy, którzy chcą dopisać sobie tylko daną aktywność do CV”. W prowadzonych działaniach

brak profesjonalizmu natury organizacyjnej: punktualność, odpowiedzialność za podjęte działania.

Rozbudowanym wątkiem w czasie całego spotkania była kwestia profilu realizowanych

działań na terenie dzielnicy.

Pośród głosów dominowało negatywne odniesienie do działalności CSW Łaźnia. Za punkt

wyjścia obrano sformalizowanie relacji między instytucją a mieszkańcami. Zdaniem rozmówcy Łaźnia

wpisuje się w rozpowszechniony model promowania kultury w Polsce polegający „na wpychaniu jej

wszystkim” bez uwzględnienia kompetencji odbiorcy. Działalność Łaźni nie poprawia stosunku

mieszkańców do kultury, bo jej działalność nie jest dla nich adresowana. Można spodziewać się, że

wysokie pozycje oferty „Łaźni”, związane są z prezentowaniem akceptowanego modelu akceptacji

działalności instytucji kultury: „Jak to można nie chodzić do teatru i być niekulturalnym człowiekiem".

Zdaniem uczestników mieszkańców Dolnego Miasta „nie zmusi się” do konsumpcji sztuki

współczesnej. Pomimo dysponowania znaczącym budżetem, który w przypadku działań

ukulturalniających i uestetyczniających dla najmłodszych nie są konieczne, Łaźnia ze swą ofertą nie

trafia do tych adresatów, do których powinna: [dorośli] „mieszkańcy raczej nie ciągną w tym kierunku

(do Łaźni)”, biorąc pod uwagę preferencje estetyczne. O wiele efektywniejszym działaniem, aniżeli

proponowanie sztuki współczesnej, która jest nieczytelna, niezrozumiała i niepercypowalna dla

mieszkańców Dolnego Miasta, byłoby zorganizowanie dla nich – „kilku otwartych imprez, festynów

gdzie można zjeść, napić się, tańczyć, śpiewać i pod tą dobrą rozrywką sprzedać i przemycić im dobrą

kulturę, a nie zmuszać ich do chodzenia w miejsca dla nich niezrozumiałe. Nieepatowanie wysoką

kulturą, ale dobrej jakości kulturą popularną”. Propozycja, która została w tym miejscu

wyartykułowana ad hoc: „(…) skrzyknąć muzyków z Akademii Muzycznej i zorganizować dobrej

jakości wieczorek muzyczny, przy dobrej muzyce”. Zapewniłoby to – zdaniem rozmówców – większy

oddźwięk społeczny, aniżeli tylko warsztaty. „Wpychanie wszystkim” wysokiej kultury nie jest dobrym

pomysłem, bo nie ma szansy ona trafić do odbiorców. Operowanie przekazem opartym o treści

kultury wysokiej niszczy bowiem jakąkolwiek gotowość mieszkańców do uczestnictwa. Skutek jest

następujący: „Ludzie się wręcz odwracają od tej kultury, bo jest to dla nich za trudne”. Prowadzone

działania nie są trafione jeśli chodzi o potrzeby dzielnicy. Znajdują one odbiór, biorąc pod uwagę całe

miasto czy kraj. „Na wydarzenia w Łaźni przychodzą ludzie ze środowiska [artystycznego], którzy

doskonale czują się w swoim towarzystwie, ale nie przenosi się to na społeczność mieszkańców

73

Dolnego Miasta”. Sprawdzają się natomiast te działania które sprzęgają działalność artystów

z konkretnymi potrzebami dzielnicy (elementy wyposażenia ulicznego mające walor estetyczny

i użytkowy: ławki, kosze na śmieci) – tak zdaniem przedsiębiorców biorących udział w wywiadzie

narodziła się Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska - bazująca właśnie na elementach sztuki użytkowej.

Konkludując myśl, przywoływaną przez rozmówców, „gdyby tylko Łaźnia, wnosiła coś w przestrzeń

Dolnego Miasta, inaczej ludzie są zmęczeni tym co dzieje się w Łaźni, bo to do nich nie trafia

i w rezultacie nie podejmują sami żadnej aktywności”.

Obok komentarzy odnośnie aktywności kulturalnej, przedsiębiorcy wskazywali też sfery,

w które powinna być ukierunkowana działalność na rzecz społeczności dzielnicy. Zaakcentowano

problem promowania postaw przedsiębiorczych. Kształtowanie postawy u młodzieży, że „bazując na

swoich pomysłach - które powinny mieć możliwość choćby zalążkowej realizacji - mogą nie powielać

schematów, które znają ze swoich domów. Że mogą żyć inaczej, aniżeli tylko skończyć szkołę i kończyć

na bezrobociu”. Przykładem takiego działania mogą być warsztaty związane z rozwijaniem talentów:

„warsztaty modowe, po których dzieci marzyły aby pracować w LPP i pracować w taki właśnie

sposób”. Organizowanie ulicznych kiermaszy, które pokazują, że kradzież nie jest jedyną formą

zdobywania środków: „Zaznajomienie z umiejętnością zarabiania. Pieniądz trzeba zarobić”. Mogłyby

to być „działania i warsztaty ukierunkowane na produkowanie czegoś, co można następnie upłynnić

do postaci pieniędzy”.

Wśród ogólnych propozycji, rozmówcy podpowiadali konkretne przykłady inicjatyw, które ich

zdaniem pozytywnie wpłynęłyby na mieszkańców oraz wizerunek dzielnicy. „Potrzebny jest na

Dolnym Mieście koneser prowadzenia biznesu. Jest konkretna potrzeba do zagospodarowania. Bistro

- takie miejsce, które żyłoby z pobliskiej Akademii Muzycznej, LPP i paru okolicznych zakładów. To

miejsce musiałby rano być otwarte (kawa, bułka), potem lunch, a po wszystkim – wieczorem -

miejsce by można było wstąpić na małą imprezę przy muzyce. W pobliżu jest Akademia Muzyczna,

której muzycy nie mają gdzie ćwiczyć. Niech próbują wieczorami na scenie, niech się wprawiają. Jest

takie miejsce, roboczo nazywane Bistro - rury są poprowadzone, wszystko przygotowane. Potrzebny

jest ktoś, kto to zrobi. W tej chwili dobywają się tam pojedyncze okazjonalne imprezy”. Wskazanie

potrzeby stworzenia miejsca w przestrzeni miejskiej służącej rozrywce znalazło zwolenników. Nie ma

formy spędzania czasu dla osób w średnim wieku. Umarła tradycja dancingów - nie ma gdzie pójść

tańczyć, gdzie nie byłoby „imprezowi”, które są adresowane głównie do młodzieży i studentów.

Przykładem innego możliwego działania byłby „3D street art festiwal” - nośne i rozpoznawalne

działanie, którego głównym sponsorem mogłoby być LPP (propozycja ta wynikła w toku rozmowy

między uczestnikami). Inny przykład to organizacja międzynarodowego festiwalu sztucznych ogni,

który jest bardzo spektakularny i przyciąga do dzielnicy. W chwili obecnej „rzecz spektakularna jest

74

tylko jedna - Narracje, a to za mało do tego jeszcze tylko FETA”. W przypadku wielu pomysłów barierą

jest brak miejsca, w którym różnorakie przedsięwzięcia mogłyby być zlokalizowane. Zdaniem

przedstawiciele Królewskiej Fabryki Karabinów takie miejsce istnieje: „W pobliżu KFK jest plac, który

ma trzech właścicieli: TanViet, Miasto i KFK. Gdyby doszło do integracji, to mógłby to być przyjazny

plac do wykorzystania na kiermasze, festyny, plac miejski na imprezy. Wszyscy wiedzą, że ten plac

istnieje i jest do wykorzystania, ale partnerstwo: prywatne, prywatne i publiczne i związane z tym

obwarowania prawe we współczesnej dobie grożą prokuraturą, związane to jest z obecnym kształtem

prawa, nikt sie nie odważy podpisać takiej umowy”. Propozycja ta została skomentowana poprzez

wskazanie możliwości wykorzystania terenu szkoły, ale rozmówcy podkreślili zgodnie, że „nie należy

komasować wszystkich inicjatyw w jednym miejscu, ale rozrzucać je po całej dzielnicy”. W toku

rozmowy wskazano także na potencjał przekwalifikowania drogi S7 przecinającej Gdańsk na drogę

o charakterze miejskim. Pojawienie się przejść dla pieszych, zazielenienie trasy spowoduje – zdaniem

uczestników spotkanie – włączenie Dolnego Miasta w orbitę zainteresowań mieszkańców i turystów

"zza 7-ki".

75

Spis rysunków

Rys. 1. Struktura badanej zbiorowości pod względem płci (%) .......................................................................... 9

Rys. 2. Struktura badanej zbiorowości pod względem wieku (%)....................................................................... 9

Rys. 3. Struktura badanej zbiorowości pod względem wykształcenia (%) ........................................................ 10

Rys. 4. Struktura badanej zbiorowości pod względem stanu cywilnego (%) .................................................... 10

Rys. 5. Struktura badanej zbiorowości pod względem sytuacji zawodowej (%) ............................................... 11

Rys. 6. Struktura badanej zbiorowości pod względem uzyskiwanego dochodu „na rękę” w przeliczeniu na

jednego mieszkańca gospodarstwa domowego (%) ......................................................................................... 12

Rys. 7. Wyniki egzaminów w klasach VI szkół podstaowych z terenu Dolnego Miasta na tle Gdańska (pkt) ... 13

Rys. 8. Wyniki egzaminów gimnazjalnych ze szkół z terenu Dolnego Miasta na tle Gdańska (pkt).................. 13

Rys. 9. Zadowolenie z zamieszkiwania na terenie Dolnego Miasta (%) ........................................................... 14

Rys. 10. Opinie badanych na temat Dolnego Miasta jako miejsca zapewniającego komfortowe warunki życia

(np. bliskość centrum miasta, dostęp do sklepów, parkingów, ośrodków zdrowia, szkół itp.) (%) .................. 15

Rys. 11. Preferencje mieszkańców w zakresie spędzania wolnego czasu na terenie Dolnego Miasta lub poza

nim (%) .............................................................................................................................................................. 16

Rys. 12. Ogólna ocena zadowolenia z możliwości spędzania czasu wolnego na terenie Dolnego Miasta (%) . 17

Rys. 13. Preferowane sposoby spędzania czasu wolnego na terenie Dolnego Miasta (%, pytanie

wielokrotnego wyboru - wartości nie sumują się do 100). ............................................................................... 19

Rys. 14. Różne aspekty charakteryzujące środowisko mieszkalne (wartości średnie) ..................................... 20

Rys. 15. Opinie mieszkańców na temat obiektów Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska, zlokalizowanych na

terenie Dolnego Miasta (%, pytanie wielokrotnego wyboru - wartości nie sumują się do 100) ...................... 23

Rys. 16. Ocena doświadczanej sytuacji mieszkaniowej (%) .............................................................................. 25

Rys. 17. Długość zamieszkiwania w Dolnym Mieście (%).................................................................................. 28

Rys. 18. Odczuwanie emocjonalnego związku z dzielnicą (%) .......................................................................... 29

Rys. 19. Dolne Miasto jako potencjalny ponowny wybór miejsce zamieszkania (%) ....................................... 33

Rys. 20. Główne problemy dzielnicy - pytanie prekategoryzowane (%) ........................................................... 35

Rys. 21. Ocena poziomu bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania (%) ............................................................ 36

Rys. 22. Doświadczenie aktu przemocy przez osobę badaną lub kogoś z najbliższego otoczenia (%) ............. 37

Rys. 23. Ocena działań policji i straży miejskiej (%) .......................................................................................... 37

Rys. 24. Opinie mieszkańców dotyczące hipotetycznej obecności większej liczby tzw. żuli i meneli na terenie

Dolnego Miasta w porównaniu do pozostałych dzielnic Gdańska (%) ............................................................. 38

Rys. 25. Wyobrażenia badanych dotyczące przejawianej aktywności społecznej mieszkańców Dolnego Miasta

(%) ..................................................................................................................................................................... 42

Rys. 26. Występowanie w otoczeniu badanych osób biorących aktywny udział w samorządzie miasta lub

stowarzyszeniach (%) ........................................................................................................................................ 43

Rys. 27. Odpowiedzi na pytanie „Czy słyszał(a) Pan(i), że mieszkańcy Dolnego Miasta zgłaszają własne

pomysły na zmianę odpowiednim instytucjom, np. władzom miejskim?” (%) ................................................. 43

Rys. 28. Czy badani mają pomysł na przedsięwzięcie, które mogłoby zostać zrealizowane na terenie Dolnego

Miasta? (%) ....................................................................................................................................................... 44

Rys. 29. Gotowość do współdziałania przy realizacji działań będących inicjatywą mieszkańców (%) ............. 45

Rys. 30. Opinie respondentów na temat tego, jak Dolne Miasto oraz jego mieszkańcy są oceniani przez

mieszkańców innych dzielnic Gdańska (%) ....................................................................................................... 48

76

Rys. 31. Ocena zasadności opinii artykułowanych jako dotyczące dzielnicy i mieszkańców (%) ...................... 51

Rys. 32. Odpowiedzi na pytanie „Czy kiedykolwiek zataił(a) Pan(i) przed innymi miejsce swojego

zamieszkania?” (%) ........................................................................................................................................... 51

Rys. 33. Czy mieszkańcy słyszęli o inicjatywie „Partnerstwo Społeczne Dolne Miasto Otwarte” (%) .............. 53

Rys. 34. Świadomość badanych o istnieniu programu rewitalizacji (%) ........................................................... 53

Rys. 35. Źródła informacji o programie rewitalizacji Dolnego Miasta (%, pytanie wielokrotnego wyboru -

wartości nie sumują się do 100) ....................................................................................................................... 55

Rys. 36. Ocena dotychczas przeprowadzonych zmian w poszczególnych obszarach w ramach działań

rewitalizacyjnych (średnia) ............................................................................................................................... 56

Rys. 37. Ocena skuteczności współpracy instytucji odpowiedzialnych za rewitalizację z mieszkańcami Dolnego

Miasta (%) ......................................................................................................................................................... 56

Rys. 38. Porównanie obszarów, w których badani dostrzegają największy i najmniejszy udział władz i

instytucji odpowiedzialnych za proces rewitalizacji (%, pytania wielokrotnego wyboru - wartości nie sumują

się do 100) ........................................................................................................................................................ 57

Rys. 39. Znajomość przedsiębiorstw, których działalność przyczynia się do poprawy sytuacji w dzielnicy (%) 58

Rys. 40. Odpowiedzi na pytanie o hipotetyczny remont siedziby firmy LPP: „Załóżmy, że w niedalekiej

przyszłości firma LPP podejmie działania, związane z odnowieniem swojej siedziby na terenie Dolnego miasta.

Jak ocenił(a)by Pan(i) wydźwięk ewentualnego remontu?” (%) ....................................................................... 58

Rys. 41. Sposoby, jakimi zdaniem badanych, prywatni przedsiębiorcy działający na terenie Dolnego Miasta

mogliby najefektywniej przyczyniać się do poprawy sytuacji dzielnicy (%) ...................................................... 59

Rys. 42. Znajomość organizacji pozarządowych działających na rzecz Dolnego Miasta (%)............................. 59

Rys. 43. Znajomość instytucji i wydarzeń związanych z Dolnym Miastem (%, pytanie wielokrotnego wyboru -


Rys. 44. Ocena atrakcyjności różnych wydarzeń i instytucji, które są związane z Dolnym Miastem (średnia) 62

Rys. 45. Opinie badanych o poziomie uczestnictwa mieszkańców w proponowanych w ramach rewitalizacji

przedsięwzięciach (%) ....................................................................................................................................... 63

Rys. 46. Wydarzenia, w których według badanych, uczestniczyli mieszkańcy Dolnego Miasta jako inicjatorzy,

organizatorzy lub aktywni uczestnicy (%, pytanie wielokrotnego wyboru - wartości nie sumują się do 100) . 64

Rys. 47. Ogólna oceny oferty wydarzeń i instytucji dla mieszkańców oraz ich dostępności (%) ...................... 65

Rys. 48. Ocena wpływu (oferty) wydarzeń i działalności instytucji na życie codzienne mieszkańców (%) ....... 67

77

Spis tabel

Tab. 1. Problemy społeczne doświadczane przez rodziny na terenie Dolnego Miasta (l) ................................ 12

Tab. 2. Zadowolenie z zamieszkiwania na terenie Dolnego Miasta na tle zmiennych socjodemograficznych

(%) ..................................................................................................................................................................... 15

Tab. 3. Preferencje mieszkańców w zakresie spędzania wolnego czasu na terenie Dolnego Miasta lub poza

nim na tle zmiennych socjodemograficznych (%) ............................................................................................. 17

Tab. 4. Ogólna ocena zadowolenia z możliwości spędzania czasu wolnego na terenie Dolnego Miasta na tle

zmiennych socjodemograficznych (%) .............................................................................................................. 18

Tab. 5. Różne aspekty charakteryzujące środowisko mieszkalne (%) ............................................................... 21

Tab. 6. Wskaźnik jakości życia na tle zmiennych socjodemograficznych (wartości średnie) ............................ 22

Tab. 7. Miejsca i budynki będące zdaniem mieszkańców największymi walorami Dolnego Miasta (%, pytanie

otwarte - wartości nie sumują się do 100) ....................................................................................................... 24

Tab. 8. Miejsca i budynki przynoszące zdaniem mieszkańców wstyd lub ujmę Dolnemu Miastu (%, pytanie


Tab. 9. Uzasadnienia negatywnego oddziaływania „miejsc wstydliwych” na terenie Dolnego Miasta (%,

pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100) .......................................................................................... 25

Tab. 10. Ocena doświadczanej sytuacji mieszkaniowej na tle zmiennych socjodemograficznych (%) ............. 26

Tab. 11. Odpowiedzi na pytanie: „Czy w ciągu ostatnich 3 lat w Pana(i) mieszkaniu przeprowadzono

remont?” (%) ..................................................................................................................................................... 27

Tab. 12. Długość zamieszkiwania w Dolnym Mieście na tle zmiennych socjodemograficznych (%) ................ 29

Tab. 13. Odczuwanie emocjonalnego związku z dzielnicą na tle zmiennych socjodemograficznych (%) ......... 31

Tab. 14. Określenia językowe, jakimi opisują sami siebie mieszkańcy Dolnego Miasta (%, pytanie otwarte -


Tab. 15. Ulubione miejsca wskazywane przez mieszkańców na terenie Dolnego Miasta (%, pytanie otwarte -


Tab. 16. Uzasadnienia wyboru ulubionego miejsca na terenie Dolnego Miasta (%, pytanie otwarte - wartości

nie sumują się do 100) ...................................................................................................................................... 32

Tab. 17. Główne problemy dzielnicy (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100) .......................... 34

Tab. 18. Działania i inwestycje, które powinny być realizowane na terenie dzielnicy (%, pytanie otwarte -


Tab. 19. Działania i inwestycje, które powinny być niezwłocznie zrealizowane na terenie dzielnicy (%, pytanie


Tab. 20. Wpływ na najbliższe otoczenie – co mieszkańcy zmieniliby w swoim otoczeniu, gdyby to od nich

zależało (%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100) ....................................................................... 40

Tab. 21. Wyobrażenia mieszkańców o Dolnym Mieście po remoncie i odnowieniu (%, pytanie otwarte -


Tab. 22. Gotowość do podejmowania działań na rzecz rewitalizacji zamieszkiwanego obszaru (%) ............... 44

Tab. 23. Pomysły badanych na przedsięwzięcie do zrealizowania na terenie Dolnego Miasta (%, pytanie


Tab. 24. Gotowość do współdziałania przy realizacji działań będących inicjatywą mieszkańców na tle

zmiennych socjodemograficznych (%) .............................................................................................................. 46

Tab. 25. Postrzeganie Dolnego Miasta w kategoriach integralności – izolacji względem całego Gdańska z

uwzględnieniem zmiennych socjodemograficznych (średnia) ......................................................................... 47

78

Tab. 26. Opinie respondentów na temat tego, jak Dolne Miasto oraz jego mieszkańcy są oceniani przez

mieszkańców innych dzielnic Gdańska na tle zmiennych socjodemograficznych (średnia) ............................. 49

Tab. 27. Opinie badanych na temat przyczyn negatywnego wizerunku Dolnego Miasta i jego mieszkańców

(%, pytanie otwarte - wartości nie sumują się do 100)..................................................................................... 50

Tab. 28. Stosunek do mieszkańców osiedlających się w Dolnym Mieście z uwzględnieniem zmiennych

socjodemograficznych (średnia) ....................................................................................................................... 52

Tab. 29. Świadomość badanych o istnieniu programu rewitalizacji na tle zmiennych socjodemograficznych

(%) ..................................................................................................................................................................... 54

Tab. 30. Ogólna oceny oferty wydarzeń i instytucji dla mieszkańców oraz ich dostępności na tle zmiennych

socjodemograficznych (średnia) ....................................................................................................................... 66

79

Aneks: kwestionariusz wykorzystany w badaniu wśród mieszkańców

Uniwersytet Gdański Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa

ul. Bażyńskiego 4, 80-952 Gdańsk

Problemy i potrzeby mieszkańców Dolnego Miasta

Szanowni Państwo,

Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego przeprowadzają badania dotyczące problemów i potrzeb mieszkańców

Dolnego Miasta. Ankieta jest w pełni anonimowa, to znaczy, że nie pytamy o Państwa personalia, zaś jej wyniki zostaną przedstawione w

postaci zbiorczych zestawień statystycznych. Uprzejmie prosimy o udzielenie szczerych odpowiedzi.

Dziękujemy za wypełnienie poniższej ankiety.

A. AKTUALNA SYTUACJA DZIELNICY

1. Proszę dokonać oceny poszczególnych elementów składających się na

ogólną estetykę otoczenia. Proszę udzielić odpowiedzi poprzez zakreślenie numeru.

niedosta-

teczny mierny

dostate-

czny dobry

bardzo

dobry celujący

1. Stan techniczny nawierzchni ulic w miejscu zamieszkania 1 2 3 4 5 6

2. Stan techniczny chodników i dróg pieszych 1 2 3 4 5 6

3. Oświetlenie ulic i chodników 1 2 3 4 5 6

4. Możliwość parkowania w miejscu zamieszkania 1 2 3 4 5 6

5. Sieć i jakość ścieżek rowerowych w miejscu zamieszkania 1 2 3 4 5 6

6. Drożność (przejezdność) ulic, którymi Pan(i) dojeżdża do swojej dzielnicy 1 2 3 4 5 6

7. Usytuowanie i bezpieczeństwo na przejściach dla pieszych 1 2 3 4 5 6

8. Stan techniczny klatki schodowej i budynku, w którym znajduje się

Pana(i) mieszkanie 1 2 3 4 5 6

9. Czystość i estetyka budynku, w którym Pan(i) mieszka 1 2 3 4 5 6

10. Ocieplenie budynku, w którym Pan(i) mieszka 1 2 3 4 5 6

11. Dostępność pojemników do śmieci i segregacji odpadów 1 2 3 4 5 6

12. Czystość powietrza 1 2 3 4 5 6

13. Natężenie hałasu (6 cisza; 1 duże natężenia hałasu) 1 2 3 4 5 6

14. Czystość i estetyka terenów zielonych i przyrodniczych 1 2 3 4 5 6

15. Obecność i jakość pracy służb komunalnych 1 2 3 4 5 6

2. Jakie działania i inwestycje powinny być Pana(i) zdaniem rozwijane na terenie Pana(i) dzielnicy?

……………………………………………………………………………………………………………………………....

3. Gdyby to od Pana(i) zależało, co by zmienił(a) Pan(i) w swoim najbliższym otoczeniu?

………………………………………………………………………………………………………………………………

Na przestrzeni kilku ostatnich lat na terenie Dolnego Miasta

pojawiły się elementy tworzące Galerię Zewnętrzną Miasta Gdańska

(m. in. ciężarówka, niewidzialna brama, przejście podziemne).

4. Czy według Pana(i) Galeria odpowiada czy też nie

odpowiada charakterowi Dolnego Miasta?

Proszę zakreślić maksymalnie 3 odpowiedzi.

1. uważam że powinno być więcej taki inicjatyw

2. galeria psuje wizerunek dzielnicy

3. uważam, ze galeria nie odpowiada charakterowi dzielnicy

4. powstałe prace nie odpowiadają mojemu gustowi

5. jest to dobry sposób by przybliżyć sztukę mieszkańcom Dolnego Miasta

6. jest to zbędne, pieniądze powinny być pożytkowane na coś innego

7. tę galerię uważam za nieodłączną część dzielnicy

8. jest to ciekawe i poprawiające wizerunek dzielnicy przedsięwzięcie

9. Galeria nie stanowi ważnego elementu dzielnicy

10. jest interesującym elementem przestrzeni

B. ŻYCIE CODZIENNE W DOLNYM MIEŚCIE

5. Czy jest Pan(i) zadowolony(a) z tego, że mieszka Pan(i)

na Dolnym Mieście?

1. zdecydowanie tak

2. raczej tak

3. raczej nie

4. zdecydowanie nie

80

6. Czy uważa Pan(i) Dolne Miasto za okolicę zapewniającą komfortowe

warunki życia (np. bliskość centrum miasta, dostęp do sklepów,

parkingów, ośrodków zdrowia, szkół itp.)?

1. zdecydowanie tak

2. raczej tak

3. raczej nie

4. zdecydowanie nie

7. Czy spędza Pan(i) wolny czas w obszarze Dolnego Miasta,

czy poza nim?

1. zdecydowanie w obszarze Dolnego Miasta zdecydowanie w obszarze Dolnego Miasta zdecydowanie w obszarze Dolnego Miasta

2. raczej w obszarze Dolnego Miasta, czasami poza raczej w obszarze Dolnego Miasta, czasami poza

3. czasami w obszarze Dolnego Miasta, częściej poza czasami w obszarze Dolnego Miasta, częściej poza

4. zdecydowanie poza obszarem Dolnego Miasta

5. w domu zdecydowanie poza obszarem Dolnego Miasta

8. Czy oferta dotycząca możliwości spędzania czasu wolnego w Dolnym

Mieście jest zadowalająca czy też nie?

1. zdecydowanie tak

2. raczej tak

3. raczej nie

4. zdecydowanie nie

9. W jaki sposób spędza Pan(i) czas wolny na terenie Dolnego Miasta?

Proszę wybrać nie więcej niż 5.

1. w „Łaźni”

2. na spacerach

3. w kościele

4. na placu zabaw z dziećmi

5. na rowerze

6. uprawiając jogging

7. na spotkaniach ze znajomymi

8. zajmując się własnym hobby

9. pracując w ogrodzie

10. spędzając czas w domu

11. inne, jakie?......................................................................

C. PROBLEMY DZIELNICY

10. Co stanowi według Pana(i) główny problem na Dolnym Mieście?

.......................................................................................................................................................................................................

11. Co według Pana(i) stanowi największy problem dzielnicy Dolne Miasto? Proszę zaznaczyć maksymalnie 5 odpowiedzi.

1. bezpieczeństwo

2. izolacja od centrum i miasta właściwego

3. brak współpracy sąsiedzkiej

4. wzajemna wrogość mieszkańców

5. śmiecenie

6. działalność służb porządkowych

7. zakłócanie ciszy nocnej

8. narkomania

9. wandalizm

10.spożywanie alkoholu w miejscach

publicznych

11.zakłócania porządku

12.spalanie śmieci w piecach grzewczych

13.kradzieże

14.palenie śmietników

15.pobicia i napaści

16.przestępczość zorganizowana

17.jakość powierzchni dróg i chodników

18.jakość kanalizacji

19.psie odchody na chodnikach oraz

placach zabaw

20.lokalizacja przystanków komunikacji

miejskiej

21.brak parkingów

22.bezdomne psy i koty

23.ogólna czystość dzielnicy

24.imprezy i libacje

25.agresja słowna (przeklinanie

w miejscach publicznych)

26.zaczepianie przez bezdomnych,

żebraków oraz pijaków

27.przykre zapachy

28.donosicielstwo oraz wścibskość

sąsiadów

12. Jak ocenia Pan(i) poziom bezpieczeństwa w swoim miejscu zamieszkania?

niedosta-

tecznie miernie

dostate-

cznie dobrze

bardzo

dobrze celująco

1 2 3 4 5 6

13. Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy Pan(i) lub ktoś z Pana(i) najbliższego

otoczenia doświadczył(a) aktów przemocy fizycznej lub słownej, wandalizmu

lub zakłócania porządku publicznego w obrębie dzielnicy Dolne Miasto?

1. tak

2. nie

3. nie pamiętam

14. Jak ocenia Pan(i) działania policji i straży miejskiej?

Odpowiedź proszę zaznaczyć na skali obok:

niedosta-

tecznie miernie

dostate-

cznie dobrze

bardzo

dobrze celująco

1 2 3 4 5 6

15. Czy według Pana(i) można mówić o problemie większej ilości tzw.

żuli/meneli w przypadku Dolnego Miasta niż innych dzielnic Gdańska?

1. zdecydowanie tak

2. raczej tak

3. trudno powiedzieć

4. raczej nie

5. zdecydowanie nie

16. Czy ma Pan(i) poczucie, że Dolne Miasto jest integralną czy odizolowaną częścią miasta? Proszę zakreślić wartość na skali poniżej.

integralna 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 odizolowana

D. AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA MIESZKAŃCÓW

81

17. Jak Pan(i) sądzi, czy mieszkańcy Dolnego Miasta przejawiają

aktywność społeczną ?

1. tak

2. nie

3. nie mam zdania

18. Czy w otoczeniu Pana(i) występują osoby biorące aktywny udział

w samorządzie miasta lub różnego rodzaju stowarzyszeniach?

1. nie znam takich osób

2. znam kilkoro takich osób

3. większość osób z mojego najbliższego otoczenia

bierze aktywny udział w tego typu inicjatywach

19. Jakie skutki inicjatyw społecznych stworzonych przez mieszkańców Dolnego Miasta można zaobserwować ?

…………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………..

20. Czy słyszał(a) Pan(i), że mieszkańcy Dolnego Miasta zgłaszają własne

pomysły na zmianę odpowiednim instytucjom, np. władzom miejskim?

1. tak

2. nie

3. nie wiem

21. Jak ocenia Pan(i) skuteczność współpracy instytucji odpowiedzialnych

za rewitalizację z mieszkańcami dzielnicy Dolne Miasto ?

niedosta-

tecznie miernie

dostate-

cznie dobrze

bardzo

dobrze celująco

1 2 3 4 5 6

22.Czy Pan(i) osobiście włączył(a)by się w proces rewitalizacji zamieszkiwanego obszaru… tak nie

1. Podejmując pracę zarobkową na rzecz dzielnicy? 1 2

2. Uczestnicząc w jakimś powołanym stowarzyszeniu, organizacji działającej na rzecz rewitalizacji? 1 2

3. Poświęcając swój wolny czas, wykonując nieodpłatnie jakieś prace na rzecz najbliższego miejsca zamieszkania? 1 2

4. Częściowo uczestnicząc w kosztach finansowych remontów oraz nowych inwestycji z szansą poprawy swojej sytuacji,

podniesienia standardu zamieszkiwania? 1 2

23. Czy zna Pan(i) jakieś prywatne firmy, działające na terenie Dolnego Miasta, które przyczyniają się do poprawy sytuacji dzielnicy?

1. nie

2. tak (jakie firmy?, jakie działania?) …………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

24. Załóżmy, że w niedalekiej przyszłości firma LPP podejmie działania,

związane z odnowieniem swojej siedziby na terenie Dolnego miasta. Jak

ocenił(a)by Pan(i) wydźwięk ewentualnego remontu?

1. miałoby to pozytywny wpływ na estetykę całej dzielnicy

2. firma próbuje jedynie poprawić swój wizerunek

i nie miałoby to wpływu na dzielnicę

3. ten remont wpłynąłby niekorzystnie na estetykę okolicy


25. W jaki sposób Pana(i) zdaniem prywatni przedsiębiorcy

mogliby najefektywniej przyczyniać się do poprawy sytuacji dzielnicy?

1. tworzyć nowe miejsca pracy

2. odnawiać swoje budynki

3. wspomagać finansowo inicjatywy społeczne

mieszkańców i miasta

4. zaproponować mieszkańcom zniżki na usługi oferowane

przez ich firmy

5. w inny sposób, jaki? ……………..………………….

26. Czy zna Pan(i) jakieś organizacje pozarządowe działające na rzecz Dolnego Miasta?

1. tak, proszę wymienić: …………………………………………………………………………………………………………………..…

2. nie

27. Czy słyszał(a) Pan(i) o inicjatywie pod nazwą „Partnerstwo Społeczne Dolne Miasto Otwarte”? 1. tak

2. nie

E. DOLNE MIASTO OCZAMI MIESZKAŃCÓW

28. Czy jest Pan(i) emocjonalnie związany(a) ze swoją dzielnicą? 1. zdecydowanie tak

2. raczej tak

3. raczej nie

4. zdecydowanie nie

29. Gdyby mógł Pan(i) wybrać jeszcze raz dzielnicę swojego zamieszkania, to

czy wybrałby Pan(i) tę samą, w której teraz Pan(i) mieszka?

1. zdecydowanie tak

2. raczej tak

3. raczej nie

4. zdecydowanie nie

82

30. Jak według Pana(i) dzielnica Dolne Miasto jest oceniana przez

mieszkańców innych dzielnic Gdańska?

niedosta-

tecznie miernie

dostate-

cznie dobrze

bardzo

dobrze celująco

1 2 3 4 5 6

31. Jak według Pana(i) mieszkańcy Dolnego Miasta są oceniani przez

mieszkańców innych dzielnic Gdańska? 1 2 3 4 5 6

32. Jakie są Pana(i) zdaniem przyczyny tych opinii?

……………………………………………………………………………………………………………………………………….

33. Czy Pan(i) zdaniem opinie mieszkańców innych dzielnic

o mieszkańcach Dolnego Miasta są:

1. uzasadnione

2. ani uzasadnione, ani nieuzasadnione

3. nieuzasadnione

34. Czy kiedykolwiek zataił(a) Pan(i) przed innymi miejsce

swojego zamieszkania?

1. tak, w jakiej sytuacji? …………………………….

2. nie

35. Jaka Pana(i) zdaniem inwestycja na terenie Dolnego Miasta powinna zostać niezwłocznie wykonana? Proszę podać jedną.

……………………………………………………………………………………………………………………………………..

36. Czy ma Pan(i) pomysł na jakieś przedsięwzięcie (np. warsztaty, zajęcia

itd.), które warto by było zrealizować na terenie Dolnego Miasta?

1. tak, jakie? ………………………………………

2. nie

37. Czy był(a) by Pan(i) skłonny(a) współtworzyć takie działania? 1. tak

2. nie

38. Które miejsce/budynek jest Pana(i) zdaniem największym walorem Dolnego Miasta?

……………………………………………………………………………………………………………………..

39. Jakie jest Pana(i) ulubione miejsce w Dolnym Mieście?

Moje ulubione miejsce to: …………………………………………………….

Dlaczego akurat to miejsce? ………………………………….…………………………………………………………………………….…

40. Jakie miejsce/budynek przynosi Pana(i) zdaniem najwięcej wstydu/ujmy Dolnemu Miastu?

……………………………………………… Dlaczego?: …………………………………………………………………………………….

41. Czy istnieje jakieś określenie czy słowo, którym mieszkańcy Dolnego Miasta opisują samych siebie? Jak o sobie mówią? …………………………………………………………………………………………………………………….....

42. Jak wyobraża sobie Pan(i) Dolne Miasto po kapitalnym remoncie i odnowieniu?

…………………………………………………………………………………………………………………….....

…………………………………………………………………………………………………………………….....

F. STOSUNEK DO WŁADZ MIASTA I INSTYTUCJI REALIZUJĄCYCH REWITALIZACJĘ

43. Czy słyszał(a) Pan(i) o programie rewitalizacji Dolnego Miasta? 1. tak

2. nie (proszę przejść do pytania numer 62)

44. Skąd dowiedział(a) się Pan(i) o tym programie?

1. Internet

2. prasa lokalna

3. radio lokalne

4. telewizja lokalna

5. ulotki/ plakaty

6. od sąsiadów

7. bezpośrednio od władz i instytucji realizujących proces

rewitalizacji

8. inne źródło, jakie? ………………………...

45. Proszę dokonać oceny dotychczas przeprowadzonych zmian w niżej

wymienionych dziedzinach.

niedosta-

teczny mierny

dostate-

czny dobry

bardzo

dobry celujący

1. Infrastruktura w miejscu zamieszkania 1 2 3 4 5 6

2. Zasoby mieszkaniowe 1 2 3 4 5 6

3. Sieć handlowo usługowa w miejscu zamieszkania 1 2 3 4 5 6

4. Bezpieczeństwo 1 2 3 4 5 6

5. Powiązania komunikacyjne 1 2 3 4 5 6

83

6. Środowisko naturalne 1 2 3 4 5 6

7. Infrastruktura związana z czasem wolnym 1 2 3 4 5 6

8. Działania społeczne 1 2 3 4 5 6

46. W której dziedzinie jest wg Pana(i) widoczny największy

udział władz i instytucji ?

Proszę zaznaczyć maksymalnie 3 odpowiedzi.

1. infrastruktura w miejscu zamieszkania

2. zasoby mieszkaniowe

3. sieć handlowo usługowa w miejscu zamieszkania

4. bezpieczeństwo

5. powiązania komunikacyjne

6. środowisko naturalne

7. infrastruktura związana z czasem wolnym

8. działania społeczne

47. W której dziedzinie jest wg Pana(i) widoczny najmniejszy

udział władz i instytucji ?

Proszę zaznaczyć maksymalnie 3 odpowiedzi.

1. infrastruktura w miejscu zamieszkania

2. zasoby mieszkaniowe

3. sieć handlowo usługowa w miejscu zamieszkania

4. bezpieczeństwo

5. powiązania komunikacyjne

6. środowisko naturalne

7. infrastruktura związana z czasem wolnym

8. działania społeczne

48. Poniżej zaprezentowane są różne wydarzenia i instytucje, które są

związane z Dolnym Miastem. Proszę dokonać oceny atrakcyjności tych

przedsięwzięć.

niedosta-

teczny mierny

dostate-

czny dobry

bardzo

dobry celujący

1. Świetlica Ucznia (ŚWIETLICA CARITASU) 1 2 3 4 5 6

2. Młodzieżowa Drużyna Smoczych Łodzi (SMOCZE ŁODZIE) 1 2 3 4 5 6

3. Dotyk Sztuki (ZAJĘCIA Z MIKOŁAJEM W ŁAŹNI) 1 2 3 4 5 6

4. Opowiadacze Historii 1 2 3 4 5 6

5. Poradnia Rodzin (PORADNIA FOSY) 1 2 3 4 5 6

6. Centrum Reduty (KLUB MŁODZIEŻY, U STRAŻAKÓW) 1 2 3 4 5 6

7. Narracje 1 2 3 4 5 6

8. Festyny w szkole (np. Dzień Dziecka, pożegnanie lata) 1 2 3 4 5 6

9. Narracje 1 2 3 4 5 6

10. Fabryka Talentów (szczudlarze, bębniarze, Teatr w Zajezdni) 1 2 3 4 5 6

11. Wydarzenia w Fabryce Batyckiego 1 2 3 4 5 6

12. FETA 1 2 3 4 5 6

13. Działania artystyczne w Fabryce Karabinów 1 2 3 4 5 6

14. Działalność Łaźni 1 2 3 4 5 6

49. Jak Pan(i) sądzi, czy ogólnie mieszkańcy Dolnego Miasta chętnie

uczestniczą w proponowanych w ramach rewitalizacji przedsięwzięciach czy

też raczej niechętnie?

1. zdecydowanie chętnie

2. raczej chętnie

3. raczej niechętnie

4. zdecydowanie niechętnie


50. O których z wymienionych na powyższej liście przedsięwzięć kiedykolwiek Pan(i) słyszał(a)?

Proszę zakreślić numery odpowiadające wydarzeniom z tabeli powyżej.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

51. W którym z wydarzeń (z listy powyżej) uczestniczyli mieszkańcy Dolnego Miasta jako inicjatorzy, organizatory lub aktywni

uczestnicy? Proszę zakreślić numery odpowiadające wydarzeniom z tabeli powyżej.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

niedosta-

teczny mierny

dostate-

czny dobry

bardzo

dobry celujący

52. Jak ocenia Pan/Pani ofertę kierowaną do mieszkańców Dolnego Miasta? 1 2 3 4 5 6

84

53. Jak Pan(i) ocenia dostępność do proponowanej oferty? 1 2 3 4 5 6

54. Jak Pana(i) zdaniem oferta wydarzeń wpływa na życie codziennie mieszkańców dzielnicy Dolne Miasto? 1. zdecydowanie pozytywnie

2. raczej pozytywnie

3. raczej negatywnie

4. zdecydowanie negatywnie


55. Proszę ustosunkować się do poniższych stwierdzeń dotyczących

napływu nowych mieszkańców do Dolnego Miasta

zdecydowanie

się zgadzam

raczej się

zgadzam

trudno

powiedzieć

raczej się nie

zgadzam

zdecydowanie

się nie zgadzam

1. Do Dolnego Miasta powinni napływać nowi mieszkańcy. 1 2 3 4 5

2. Nowi mieszkańcy pozytywnie wpłyną na sytuację w dzielnicy. 1 2 3 4 5

3. Nowi mieszkańcy „nie rozumieją” i „nie czują” dzielnicy. 1 2 3 4 5

4. Nowi mieszkańcy izolują się od tutejszych i dłużej mieszkających. 1 2 3 4 5

METRYCZKA

M1. Płeć: 1. kobieta 2. mężczyzna

M2. Wiek

1. do 24 lat

2. 25-29 lat

3. 30-34 lata

4. 35-39 lat

5. 40- 44 lata

6. 45-49 lat

7. 50- 54 lata

8. 55-59 lat

9. 59 i więcej

M3. Stan cywilny: 1. żonaty, mężatka

2. kawaler, panna, singiel(ka)

3. w stałym związku

4. wdowiec, wdowa

M4. Wykształcenie:

1. niepełne podstawowe

2. podstawowe

3. gimnazjalne

4. zasadnicze zawodowe sadnicze zawodow

5. średnie

6. średnie policealne

7. wyższe (licencjat, inżynier)

8. wyższe (magisterskie)

M5. Miesięczny dochód „na rękę” w gospodarstwie domowym

w przeliczeniu na jedną osobę:

1. do 500zł na osobę

2. 500-700 zł na osobę

3. 701-1000 zł na osobę

4. 1001- 2000 zł na osobę

5. 2001 zł i więcej…

M6. Sytuacja zawodowa:

1. zatrudniony(a)

2. bezrobotny(a), poszukujący(a) pracy

3. w ogóle nie pracuję (np. zajmuję się domem)

4. uczę się, studiuję

5. emerytura, renta

M7. Jak długo mieszka Pan(i) w Dolnym Mieście Gdańsk?

1. od urodzenia

2. 1-3 lata

3. 4-7 lat

4. 8 lat i więcej

M8. Czy w ciągu ostatnich 3 lat w Pana/Pani mieszkaniu

przeprowadzono remont?

1. tak

2. nie

M9. Jak ocenia Pan(i) swoją sytuację mieszkaniową? 1. bardzo dobrze

2. raczej dobrze

3. raczej źle

4. bardzo źle

Dolne Miasto Gdańsk w percepcji mieszkańców. Diagnoza na potrzeby monitorowania stanu procesu...

Documents

Transcript of Dolne Miasto Gdańsk w percepcji mieszkańców. Diagnoza na potrzeby monitorowania stanu procesu...