DESTİNASYON PAZARLAMASINDA WEB SİTELERİNİN ROLÜ VE ÖNEMİ:DOĞU MARMARA BÖLGESİ İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ

Öğr. Gör. Burak ERYILMAZ Yrd.Doç.Dr.Burhanettin ZENGİN

Amasya Üniversitesi SakaryaÜniversitesi

brkeryilmaz@gmail.com bzengin@sakarya.edu.tr

ÖZET

İletişim teknolojisindeki gelişmelerin en somut örneklerinden olaninternet kullanımı ülkemizde ve dünyada büyük bir hızla artmaktadır.Bu artış diğer sektörlerle birlikte turizm sektörünü de etkilemekteve internet hızla en önemli dağıtım kanallarından birisi halinegelmektedir. İnsanlar internet üzerinden gitmeyi düşündükleridestinasyonlar hakkında bilgi edinebilmekte, rezervasyonlarını veödemelerini internet üzerinden yapabilmektedirler. Birçok turizmişletmesi internet kullanan potansiyel müşterilere ulaşmak içinkendi web sitelerini kullanırken, destinasyon tanıtımlarınınyapıldığı bölgesel web sitelerinin sayısı ve önemi de artmaktadır.Bu çalışmada öncelikle dünyada ve ülkemizde internet kullanımoranları ile ilgili bilgiler verildikten sonra destinasyonpazarlamasında internetin rolüne değinilmiştir. Çalışmanın sonbölümünde ise Doğu Marmara Bölgesi için bir web sitesi modeliönerisinde bulunulmuştur.

Anahtar Sözcükler: Internet, web siteleri, destinasyon pazarlaması

ABSTRACT

The use of internet one of the most concrete example of thedevelopment in communication technologies is increasing rapidly inour country and whole world. This enhancenment attracts the tourismindustry like other sectors and internet is rapidly becoming one ofthe most important distribution channel. People are gettinginformation about destinations to go and doing their reservations,doing their payments via internet. As most of the tourism operations

are using their own web sites to reach potential customers and theimportance and the numbers of regional destination’s web sites areincreasing. In this paper, first of all the information about therates of internet use is given, then the role of the internet indestination marketing is explained. Finally, a regional web site isoffered for East Marmara destination.

KEY WORDS : Internet, web sites, destination marketing

GİRİŞ

Soyut ürün olarak nitelendirilebilecek hizmetlerin üretildiği,üretilen hizmetlerin tüketiciler tarafından önceden görme ve denemeşansı olmayan turizm sektöründe teknolojinin önemi büyüktür. Emek-yoğun bir sektör olan turizmde, teknolojide sağlanan gelişmelerinsan faktörünü tamamen ortadan kaldırmasa da, boş zaman artışısağlamada ve hizmetlerin görsel olarak pazarlanmasında önemli birrol oynamaktadır.

Turistlerin de değişen yaşam koşullarına bağlı olarak tüketimalışkanlıkları, yaşam tarzları, davranış biçimleri ve nüfusyapılarında değişiklikler meydana gelmektedir. Turizm işletmeleriyöneticileri, turizm politika ve planlamacıları bu değişiklikleriyakından takip etmeli ve zamanın gerisinde kalmamalıdır. Uzun birsüre turistik ürünlerin tanıtımı klasik dağıtım kanallarından yaniüretici ve seyahat işletmelerinden yararlanılarak yapılmıştır. Ancakbilgi teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sonucu daha kısa yoldantüketiciye ulaşma olanağı veren yeni dağıtım kanalları iletanıtımlar yürütülmeye başlanmıştır (Kozak ve Sarı:2005).

Bu yeni dağıtım kanalları içerisinde en önemlisi şüphesizinternettir. İnternet, dünyanın birçok yerinden milyonlarca kişi veorganizasyonun katıldığı bilgisayarlar arası bilgi akışını sağlayanbir iletişim ağı olarak tanımlanabilir (Yolal, 2003:38). İnternet,fiziksel olarak yüz yüze veya zamana bağlı olmayan, iki tarafarasında iletişim sağlayan bir araçtır. Bireylerin ve işletmelerindiğer kişi ve kurumlarla bulunduklara yere veya zamana bağlı olmadangerçekleştirebildikleri bir iletişim faaliyetidir (Berthon vd,1996:24).

Bilişim teknolojilerinde 1995’ten itibaren internet alanında yaşanandevrim niteliğindeki gelişmeler sonucu turistler seyahat bilgileriniedinmek için internetten yararlanmaya başlamışlardır. Başlardatanıtım ve reklam amaçlı kullanılan web siteleri, zamanla “online”rezervasyon için de kullanılmaya başlanmıştır. Turistik olmayanörgütler dahi internetin turizm alanındaki kullanımına kayıtsızkalmamış ve ortaya çıkan bu fırsatı değerlendirmek için yeni bilişimsistemlerinden yararlanma eğilimi içerisine girmişlerdir. Örneğin,Microsoft turizm talebini karşılamak için elektronik seyahatacentası olan Expedia’yı geliştirmiştir ( Buhalis, 1998:412).

Bu gelişmeler sonucunda pazarlama faaliyetlerinde internetin yoğunolarak kullanılması kaçınılmaz olmuştur. İnternetin; bilginindepolanabilmesi, sınıflandırılabilmesi, alınabilmesi, üzerinde işlemyapılabilmesi ve insan engeli olmadan otomatik olarak yazılımaraçları ile dağıtılabilmesi gibi özellikleri işletmelerin pazarlamafaaliyetleri için uygun ortam sağlamaktadır ( Boylu ve Tuncer,2008).

Yeniliklere çabuk uyum sağlayabilen turizm sektöründe yerinde veuygun amaçlar için kullanıldığında insanlara bir armağan olaninternet; turistlere gitmek istedikleri yerler hakkında bilgi veren,fotoğraf ve videolarını gösteren, evlerinden, işyerlerinden vebulundukları her yerden rezervasyon ve ödeme yapabilme kolaylığınısağlayan önemli bir araçtır. Bu kolaylığı tüketicilere sağlamakartık her turizm işletmesi, her destinasyon için bir zorunlulukhalini almıştır.

Dünyada ve Ülkemizde İnternet Kullanımı

İnternet çok kısa sayılabilecek bir zaman dilimi içerisinde dünyanınen büyük bilgi deposu haline gelmiştir. Günümüzde karar verenkişilere bilginin daha hızlı akması gerekmektedir. Bazıaraştırmacılar bu tip bir bilgi akışının sadece internet gibibilgisayar teknolojileri aracılığıyla etkin bir biçimdebaşarılacağına inanmaktadırlar (Buhalis:1997).

İnternet kullanımı birçok işlemi hızlandırması, sağladığıkolaylıklar ve rahatlığın haricinde birçok insan için aynı zamanda

da bir bağımlılıktır. İnsanlar işyerlerinde veya evlerindebilgisayarları ile, taşınabilir bilgisayarları yardımıylabulundukları sosyal çevrelerde ve hatta cep telefonlarıyla her yerdeinternete bağlanabilmektedirler. İnternetin değişim ve gelişimi,internet kullanıcılarının son yıllardaki artan sayılarından daanlaşılmaktadır. Tablo 1’de görüldüğü gibi dünya nüfusunun % 28.7’siinternet kullanmaktadır. Ayrıca Avrupa nüfusunun da %58.4’ü gibibüyük bir çoğunluğunun da internet kullandığı görülmektedir.

Tablo 1: Dünya İnternet Kullanımı ve Nüfus İstatistikleri

Dünya Bölgeleri Nüfus (2010) İnternetKullanıcısı

Nüfusa Oranı

Afrika 1,013,779,050 110,931,700 % 10.9Asya 3,834,792,852 825,094,396 % 21.5Avrupa 813,319,511 475,069,448 % 58.4Orta Doğu 212,336,924 63,240,946 % 29.8Kuzey Amerika 344,124,450 266,224,500 % 77.4Latin Amerika 592,556,972 204,689,836 % 34.5Okyanusya/Avustralya 34,700,201 21,263,990 % 61.3

TOPLAM 6,845,609,960 1.966,514,816 % 28.7Kaynak: www.internetworldstats.com

Tablo 2‘de görüldüğü gibi Avrupa’da interneti en fazla kullananaülkeler arasındaki ilk üç ülke yani Almanya, Rusya ve İngiltere aynızamanda bizim ülkemize de en fazla turist gönderen ülkelerdir.Almanya 65.1 milyon kullanıcı ile Avrupa’da en fazla internetkullanıcısına sahip ülke konumundadır.Dolayısıyla bu ülkelerin vatandaşlarının ülkemize gelmeden önceinternete ve web sitelerine başvurarak bilgi toplama gayretiiçerisine girmeleri muhtemeldir.

Tablo 2: Avrupa’da İnterneti En Fazla Kullanan İlk 10 ÜlkeÜLKE KULLANICI SAYISI

(Milyon)Almanya 65.1Rusya 59.7İngiltere 51.4Fransa 44.6Türkiye 35İtalya 30

İspanya 29.1Polonya 22.5Ukrayna 15.3Hollanda 14.9Kaynak: www.internetworldstats.com

TÜİK’in 2010 yılı Nisan ayında gerçekleştirdiği “Hane halkı BilişimTeknolojileri Kullanım Araştırması” sonuçlarında göre Türkiye’dehanelerin % 41.6’sı internet erişimine sahiptir. Bu oran 2009yılının aynı ayında ise % 30’du. Yani dünyada olduğu gibi ülkemizdede internet kullanımı her geçen gün artmaktadır.

Tablo 3’ de görüldüğü gibi ülkemizde internet kullanıcılarının %55.7’ si mal ve hizmetler hakkında bilgi toplamak amacıyla internetikullanmaktadır. Bu oranın içerisinde verilen turistik hizmetlerin deolduğu düşünülebilir. Ayrıca kullanıcıların % 22.6’sının da seyahatve konaklama ile ilgili hizmetlerin kullanımı amacıyla internetikullanmaları da turizm işletmelerini ve destinasyonları kendi websayfalarını oluşturmaya itmektedir.

Tablo 3: İnternet Kullanan Bireylerin İnterneti Kişisel KullanımAmaçları

İnterneti Kullanma Amacı OranE Posta gönderme-alma %72.8Sohbet odalarına, haber gruplarına veya çevrimiçitartışma forumlarına mesaj gönderme (Facebook, Twitter,Msn, Skype vb)

% 64.2

Çevrimiçi haber, gazete ya da dergi okuma, haber indirme % 58.8Mal ve hizmetler hakkında bilgi arama % 55.7Oyun, müzik, film, görüntü indirme veya oynatma % 51.2Sağlıkla ilgili bilgi arama % 47.3İnternet üzerinden telefonla görüşme % 47.1İnternet üzerinden web radyo dinleme ya da web tvseyretme

% 41.1

Öğrenme amacıyla internete başvurma % 37.1Kendi oluşturduğunuz metin, görüntü, fotoğraf, video vbiçerikleri herhangi bir web sitesine paylaşmak üzereyükleme

% 30.3

Seyahat ve konaklama ile ilgili hizmetlerin kullanımı % 22.6

İnternet bankacılığı % 16.8Yazılım indirme % 14.8İş arama ya da iş başvurusunda bulunma % 10.2Mal veya hizmet satışı % 4.1Kaynak: TÜİK (2010)

İnternet kullanımı ülkemizde ve dünyada bu denli yaygın iken sadeceişletmeler değil bir turistik ürün sayılan bir ülkenin veya bölgeninsahip olduğu güzellikleri, destinasyonları tanıtmada da internetkullanılmaya başlanmıştır. Bu amaçla kurulan web siteleridestinasyon pazarlamasında kilit bir rol üstlenmişlerdir.

Destinasyon Pazarlamasında İnternetin Rolü ve Önemi

Turistik ürünün soyut özellik taşımasından ötürü seyahat etmearzusunda olan kişi ya da kişiler bilmeden ve görmeden satınalacakları turistik ürün hakkında önceden bilgi sahibi olmakisteyebilirler. Turistik ürünün diğer özelliği dikkate alındığındaise, tüketiciler ürünün üretim yerine gitmek zorundadırlar. Kendibulundukları çevreden başka bir sosyo-kültürel ve ekonomik çevreyeseyahat etme arzusunda olan kişi ya da kişiler seyahat edecekleridestinasyon ve bu destinasyona gerçekleştirecekleri seyahat ileilgili bilgiye ihtiyaç duyabilirler ( Lumsdon, 1999: 34).

Turizm sektöründe teknoloji, sürdürülebilir bir rekabet avantajınınsağlanması bakımından; bilgi toplanması, tanıtım yapılması, turizmürününün organizasyonu ve dağıtımı açısından çok büyük önemtaşımaktadır ( Birkan, 1998:26). Turizm endüstrisinde destinasyonpazarlaması, reklam ve tutundurma çalışmalarında internet vedolayısıyla web sitelerine önemli rol düşmektedir ( Doolin vd,2002:557).

İnternet hem turizm işletmelerine hem de destinasyonlara kendilerinitanıtma ve daha fazla kişiye ulaşmada fayda sağlamaktadır. İşletmeve destinasyonların web sayfaları sayesinde tüketiciler ihtiyaçduydukları bilgilere hızlı bir şekilde ulaşmakta ve karşılaştırmalaryapabilmektedir.

İnterneti kullanarak tatil organizasyonu yapmak isteyen tüketicilerturizm işletmelerinin veya destinasyonların web sitelerine bakmadan

organizasyon yapamaz olmuşlardır. Turizmde internet kullanımınınturistlere sağladığı yararları şöyle sıralayabiliriz (Sarı,2003:93):

Ayrıntılı Bilgi Edinme: Tatil planı yapan bir turist internetikullanarak web siteleri aracılığıyla istediği yer ve konuhakkında detaylı bilgiye ulaşabilmektedir. Dahası bu bilgilergüncel, görsel ve işitsel zenginliğe sahip hareketli ve aktifgüncel bilgilerdir.

Aracılara Olan Bağımlılığı Azaltma: Turistler, seyahatacentaları veya tur operatörlerinin hazırladığı broşürlereihtiyaç duymadan, daha güncel ve daha ayrıntılı görsel veişitsel bilgilere kolaylıkla ulaşabilmektedirler.

Alternatifleri Karşılaştırma: Tatil planı yapan bireyler,bulundukları yerden görsel ve işitsel olarak birçokalternatifi karşılaştırarak seçim yapma şansına sahiptirler.Hatta ilgili web sitelerinden daha önce incelenenalternatifleri kullananların görüşlerine ulaşarak fikir dealabilmektedirler.

Doğrudan Rezervasyon ve Ödeme Yapma: Aracılar bu işlemlergerçekleştirilirken devre dışında bırakıldığından, tüketiciyedüşük maliyet ve bağımsız davranma gibi avantajlarsağlamaktadır.

Kişiye Özel Hizmetlerden Yararlanma: Turistler hizmetsağlayıcılar ile doğrudan iletişim kurarak, kendi zevk vealışkanlıklarına göre taleplerde bulunabilirler. Örneğin,turist otele geldiğinde işletmede daha önce belirttiği,zevkine göre hazırlanmış bir odayla karşılaşabilir.

Bir iletişim aracı ve dağıtım kanalı olarak internet, turistlerindestinasyon hizmetleri hakkında kolayca bilgi sahibi olmalarını vebu hizmetleri kendileri bir araya getirerek seyahatlerini isteklerive bütçeleri doğrultusunda planlamalarını sağlamaktadır. İnternetturistlerin karar verme süreçlerine yardımcı olabilmek içinkapsamlı, zamanlı ve gerekli bilgiyi sanal çevreden rahatlıkla eldeedebilmelerini sağlamaktadır ( Law vd:2004,100).

Dünyada önemli turizm destinasyonları hem uluslararası turizmpiyasasında hem de kendi ülkelerinin iç pazarlarında kendilerinerekabet üstünlüğü sağlayabilmek amacıyla web siteleri oluşturmuşlarve bu sayede potansiyel turistlere ulaşmayı hedeflemişlerdir. Bu websiteleri sayesinde turistler destinasyonla ilgili bilgilere kolaycaulaşır olmuşlardır. Özellikle kendi tatil organizasyonu yapmakisteyen, bağımsız hareket etmek isteyen veya bir aracı kullanmasınarağmen gideceği destinasyonla ilgili bilgi toplamak isteyenkişilerin ilk başvuru kaynağı bu web siteleri olmuştur.

Destinasyonlara olan talebi etkilemek, potansiyel ziyaretçilereulaşmak için, yerel yönetimler, turizm organizasyonları, kar amacıtaşıyan reklam ve tanıtım şirketleri, sivil toplum kuruluşları vebenzeri oluşumlar tarafından bölgesel web siteleri oluşturulmuştur.Bu bölgesel web sitelerinin bölgeye sağladığı yararlar şöylesıralanabilir (Sarı, 2003:94):

Bilgiye Tüm Bölgelerle Eşit Erişim İmkanı: Mevcut vepotansiyel ziyaretçiler ile iletişim kurularak diğerbölgelerle rekabet edebilme olanağı elde edilmiş olunur. Busayede internette seyahat için araştırma yapan bir potansiyelziyaretçiye diğer alternatifleri ile birlikte ulaşılmışolunur.

Bölgesel Müşteri Profilini Kolay Elde Etme: Bu web siteleriniziyaret eden turistlerin bilgilerinden hareketle, potansiyelziyaretçilerin profili saptanabilir ve bu bireylere yönelikürün ve hizmet geliştirme yoluna gidilebilir.

Küresel Düzeyde Düşük Maliyetli Tanıtım: Kullanıcı sayısı hergeçen gün artan internet ortamında oluşturulan web sitesisayesinde küresel düzeyde daha ucuz ve etkin reklam ve tanıtımolanağı elde edilmiş olunur.

Bölge İçi ve Bölgelerarası Hızlı İletişim Olanağı: Bölgeiçinde ve özellikle bölgeler arasındaki bilgi ve iletişimihtiyacı daha ucuza ve daha hızlı sağlanır ve bu suretleküresel stratejilerden haberdar olma ve strateji üretmeolanağı meydana çıkar.

Bölgesel İşletmelerin İşbirliği Stratejileri GeliştirmelerineKatkı Sağlama: Bölge düzeyinde kurulacak iletişim ağı ile tümişletmeler çok hızlı ve kolay şekilde iletişim kurabilecek,bilgi alışverişi, işbirliği oluşturma gibi faaliyetleri busiteler aracılığıyla yürütebilirler.

Kolay ve Sürekli Bilgilendirerek Ziyaretçiyi Bölgeyle İlgiliİkna İmkanı: Bu web sitelerini ziyaret edenlerin kısa veyauzun vadede, e-posta, elektronik broşür, indirim bilgilerigibi internette yürütülen tanıtım faaliyetleri ile bölge vebölgedeki aktiviteler ve işletmeler hakkındabilgilendirilmeleri ve ikna edilmeleri olanağı sağlanabilir.

Çoklu Ortam Uygulamaları Sayesinde Farklılaşma Olanağı:Bölgenin tanıtımında kullanılan üç boyutlu ve çoklu ortam,sanal gerçeklik, görüntü ve ses uygulamaları, rakiplerdenfarklılaşmak ve önemli bir rekabet avantajı sağlamak içinkullanılarak turizm talebi artırılabilir.

İnternet Kullanan Milyonlarca Potansiyel Müşteriye Ulaşmaİmkanı: Kapsamlı, içerik olarak zengin bir web sitesine sahipolmayan bir destinasyon milyonlarca potansiyel müşterikitlesini göz ardı etmiş olur. Rakip destinasyonlardan dahakolay ulaşılabilen ve görsel ve içerik olarak daha iyihazırlanmış web siteleri, kararsız olan turistleri rahatlıklaetkileyebilir.

Bölgesel Düzeyde Sanal Bir Rezervasyon Ağı Kurmak SuretiyleSanal İşbirliği Olanağı: Turizm işletmeleri, bir bölgeselrezervasyon merkezi kurarak, herkesin yararına olabileceksanal bir işbirliği gerçekleştirebilirler. Bilgilerin bir veritabanında tutulduğu bu sistemde kullanıcıların rezervasyonyaptırması için bu sisteme ulaşımı web arayüzü ilesağlanabilir.

Bölgesel web siteleri sadece o bölgeyi ziyaret etmeyi düşünenziyaretçiler için değil aynı zamanda tur operatörleri, seyahatacentaları için de bir bilgi kaynağı durumundadır. Nasıl ki birturistin web sitesini dolaştıktan sonra destinasyona gitmeye kararverme ihtimali varsa seyahat acentalarının ve tur operatörlerinin de

inceledikleri ve etkilendikleri destinasyonu tur programlarına alma,oradaki diğer turizm işletmeleri ile işbirliği yapma ihtimalleri deher zaman bulunmaktadır.

Turistler destinasyonla ilgili bilgilere sadece o bölgeye seyahatetmeden önce değil, o bölgedeyken de ihtiyaç duyarlar ( Sheldon,1993:633). Örneğin bölgedeki hava durumunu, acil durumlarda aramasıgereken telefon numaralarını veya başka bir bölgeye yapacağıziyaretlerde ihtiyaç duyacağı bilgileri, destinasyonda bulunduğutarihlerdeki festival, sanat gösterisi, spor müsabakaları gibiaktivitelerle ilgili bilgilere bölgedeyken de ulaşabilirler.

Web sitesinin değerlendirilmesi ve kalite belirleyicileri konusundaliteratürde çeşitli yaklaşımlar bulunmaktadır. Perdue (2001) websitesinin kalitesini 3 bileşenin belirlediğini savunmaktadır;dolaşma kolaylığı, teknolojik yaratıcılık ve erişilebilirlik(örneğin veri yükleme süresi, kullanıcıların web sitesini bulma/erişme süresi gibi) (Perdue, 2001:24). İyi bir dolaşım dizaynı, anasayfada ve diğer sayfalardan kolayca ulaşılabilecek ana bölümlerlistesini içermektedir. İyi bir dolaşım sistemi oluşturmanın en iyiyolu web sitesinin ana ve alt bölümlerini gösteren bir akış şemasıoluşturmaktır (Evans ve King, 1999).

Marsico ve Levialdi (2003), web sitelerinin tasarımında ikibileşenden bahsetmektedir. Birincisi; kullanıcının ihtiyaç duyduğunitelikte eksiksiz bir bilgi yapısının oluşturulması iken ikincisiise; etkileyici bir görüntüye sahip olmasıdır (Marsico ve Lavialdi,2003).

Bu bilgilerin ışığında bir web sitesi için en önemli faktörlerin

şunlar olduğu söylenebilir:

- Erişilebilirlik: Web sitesine internet kullanıcılarının erişimininkolayca sağlanacağı altyapının kurulması, web sitesinin önemliarama motorlarında kayıtlarının olması erişilebilirlikaçısından önemlidir

- Tasarım: Eğer bir web sitesi profesyonel ve özgün gözükmüyorsatanıtımı yapılan destinasyon ne kadar üstün olursa olsunalgılama zayıf olacaktır.

- İçerik zenginliği : Web sitesini ziyaret edenlerin ihtiyaçduyabilecekleri bilgilerin, onları etkileyecek görsel ve sanaluygulamaların yer alması önemlidir.

- Sayfanın kullanım kolaylığı : Web sitesinin çok karışık olmaması,istenen bilginin kolayca bulunabilmesi, siteye yerleştirilensite içi arama motoru vasıtasıyla “anahtar kelime”leryardımıyla doğrudan bilgiye yönlendirilmesi kullanımıkolaylaştırmaktadır.

- Güncellik : Belirli aralıklarla sitenin güncellenmesigerekmektedir. Örneğin destinasyondaki etkinlikler, duyurular,yapılan promosyonlar eş zamanlı siteden duyurulmadır.

İnternetin yoğun bir pazarlama aracı olarak kullanıldığı günümüzdeturizm işletmeleri de bu duruma kayıtsız kalmamış ve birçoğu kendiweb sayfalarını oluşturmuşlardır. İşletmeler bu sayfalar sayesindemikro bazda kendi tanıtımlarını yaparken bulundukları destinasyonuntanıtımını Kültür ve Turizm Bakanlığı veya İl Kültür TurizmMüdürlükleri gibi kurumların yaptığı makro tanıtımlarabırakmışlardır. İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri de Türkiyegenelinde bütün iller için standart bir web sitesi modeli oluşturmuşve uygulamaya koymuştur. Ancak belirlenen formata bağlı kalınmasınındestinasyonların bağımsız olarak kendilerini tanıtmalarına engelolduğu düşünülebilir.

Doğu Marmara İçin Web Sitesi Modeli Önerisi

Bölgesel web siteleri ziyaretçiye destinasyonla ilgili bilgilersunan, orada yapılması gerekenleri, görülmesi gereken yerlerianlatan, konaklama, yiyecek içecek, eğlence, alışveriş imkanlarıhakkında bilgiler veren, destinasyonun tarihi, kültürel ve çevreselöğelerini görsel olarak sunan etkili tanıtım araçlarındandır.

Bu tarz destinasyon web sitelerinin dünyada oldukça fazla örneğibulunmaktadır. Bunlardan bazılarına örnek olarak şu sayfalargösterilebilir: ABD’den www.travelportland.com, www.denver.org vewww.choosechicago.com, İngiltere’den www.visitlondon.com veAlmanya’dan www. bayersicher-wald.de adresleri sayılabilir. Bu web

siteleri bu çalışmada Doğu Marmara için önerilecek web sayfasınayakın özelliktedir. Ülkemizde de birçok destinasyon için hazırlanmışweb siteleri vardır. Ancak bunlar genelde özel ticari işletmelerinhazırladıkları sadece destinasyonla ilgili genel bilgilerinverildiği sitelerdir. Örneğin www.bodrum.gen.tr, www.antalya.gen.tr,www.cesme.gen.tr, www.izmir.gen.tr, www.marmaris.gen.tr, www.pamukkale.gen.tr web sitelerini tasarlayan ve güncelleyen aynıticari firmadır. Tasarım olarak birbirinin aynısı olan bu websiteleri güncel, aktif ve ziyaretçiyi cezp edici gözükmemektedir.

Bu eksiklik Doğu Marmara Destinasyonu için de tespit edilmiş vebölgesel bir web sitesi modeli önerilmesine karar verilmiştir. DoğuMarmara Destinasyonun seçilme sebebi; bu bölgede yer alan 5 ilinayrı ayrı pazarlanmasından ziyade bölgesel olarak pazarlanmasıeğiliminin ortaya çıkmasıdır. Bu konuda önemli bir rol de 14.07.2009tarihinde Bakanlar Kurulu kararı ile Devlet Planlama TeşkilatıMüsteşarlığı (DPT) koordinasyonunda kurulan Kocaeli, Sakarya, Düzce,Bolu ve Yalova illerini kapsayan Doğu Marmara Kalkınma Ajansı(MARKA) üstlenmiştir.

MARKA’nın faaliyet amacı; kamu kesimi, özel sektör ve sivil toplumkuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, yerel potansiyeliharekete geçirmek, proje ve faaliyetlere sağlanacak mali ve teknikdestekler ile kurum ve kuruluşların proje üretme ve yönetmekapasitesini geliştirmek, TR42 Düzey 2.Bölgesi’nin yatırımimkânlarını iş ve dış yatırımcılara tanıtmak suretiyle bölgenin,ulusal kalkınma planı ve programlarında öngörülen ilke vepolitikalar çerçevesinde rekabet gücünü artırmak, ekonomik ve sosyalkalkınmasını gerçekleştirmek ve sürekli kılmaktır(www.kocaeligazetesi.com.tr).

Yeni turizm trendleri, tur operatörlerinin ve seyahat acentelerininyeni destinasyon arayışları, ülkesel ve bölgesel politikalar veetkili bir tanıtımın gerçekleştirilmesi gibi sebepler, tanıtımfaaliyetlerinin bölgesel ölçekte yapılmasını gerektirmektedir. Bunedenlerden ötürü, 10-13 Şubat 2011 tarihinde gerçekleştirilen EMITTDoğu Akdeniz Uluslararası Turizm ve Seyahat Fuarı’na Doğu MarmaraBölgesi adıyla Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova illeri ortak

katılım sağlamışlar, MARKA ise, bu katılımlarda koordinasyonu vedanışmanlığı sağlamıştır.

Doğu Marmara Bölgesi, Ankara-İstanbul-Bursa metropollerininarasında, tüm ana ulaşım akslarının üzerinde, geleneksel turizmdenkış turizmine, doğa turizminden spor turizmine, termalden sağlığa vegeriatriye, gastronomiden inanç ve kültür turizmine, kongre vetoplantı turizmine kadar geniş alternatif turizm çeşitliliğinesahip, günübirlik turizmde ise Türkiye lideri olan bir konumdadır(www.düzce.gov.tr). Bu yüzden bu çalışmada bir il için web sitesiönermek yerine Doğu Marmara destinasyonu için bölgesel birdestinasyon web sitesi önerilmektedir.

Önerilen Web Sitesinin Özellikleri

Doğu Marmara destinasyonu için önerilen web sitesi diğer bölgeselweb sitelerine kısmen benzemekle birlikte aralarında birçokfarklılıklar da olacaktır. Bu farklı özellikler şöyle sıralanabilir:

- Öncelikle bu web sitesinin diğer siteler gibi özel işletmelertarafından değil beş ilin Valilikleri, Belediyeleri, İl Kültürve Turizm Müdürlükleri, Sanayi ve Ticaret Odaları ile DoğuMarmara Kalkınma Ajansı koordinasyonunda Sakarya TurizmPlatformu ve Yalova Turizm Birliği gibi oluşumların işbirliğiile bizzat yerel yönetimlerin kontrolünde tasarlanıpgüncellenmesi önerilmektedir.

- Sitede yer alan otel arama motoru altyapısına bölgedekitesislerin fiyat bilgileri yüklenerek ve değişiklik olduğundagüncellenerek turistler tercihlerine göre uygun otellerlistelenecek, oteller hakkında bilgi sahibi olabilecek ve önrezervasyon yaptırabileceklerdir.

- Şekil 1 ‘de de görüldüğü gibi bölgesel web sitesi iki aşamalıolarak tasarlanmıştır. Doğu Marmara Destinasyonu anasayfasından Sakarya, Bolu, Düzce, Yalova, Kocaeli menüleri ilebu destinasyonlar için hazırlanan içeriğe geçilecektir.

Şekil 1: Doğu Marmara Destinasyonu Web Sitesi Modeli

Bu web sitesinde olması öngörülen temel bölümler ise şu şekildedir:

Dil Seçeneği: Yabancı turistlere hitap edebilmesi için web sitesifarklı dillerde hazırlanmış olmalı ve siteyi ziyaret edenler “dilseçeneği” menüsünden seçimlerini yapabilmelidirler.

Üye Girişi: Web sitesine üye kaydı yapılarak iletişim bilgilerindençeşitli aralıklarla üyelere e posta yoluyla tanıtım mektupları,duyurular gönderilebilir.

Site İçi Arama : Anahtar kelimeler girilerek site içerisindeulaşılmak istenen bölüme hızlı geçiş sağlanarak sitede dolaşımkolaylaştırılmış olur. Bu opsiyon bilgiye ulaşma süresinikısaltacağı gibi web sitesi ziyaretçisinin de memnuniyetininartmasına neden olacaktır (Head,1999:21F).

İl Bağlantıları: Doğu Marmara Destinasyonunda yer alan Sakarya,Bolu, Düzce, Yalova ve Kocaeli illerinin bağlantılarına tıklanarakbu iller için hazırlanan web sitelerine geçiş sağlanacaktır.

İnteraktif Harita: Bu harita üzerinde bölgedeki müzeler, örenyerleri, turistik çekim merkezleri işaretlenmiş olacak ve turistlerbu işaretler üzerine tıkladıklarında o yer hakkında bilgiyeulaşacaklardır.

Etkinlik Takvimi: Belirlenen ay ve haftada gün gün bölgedekikültürel aktiviteler, sanatsal faaliyetler, kongreler, festivallerve benzeri etkinliklerin isimleri, saatleri ve yerleri hakkındabilgiler verilecektir.

Değişen Görseller : Bu bölümde Doğu Marmara Bölgesi’nden güzelmanzaralar dönüşümlü olarak yer alacaktır. Bu görsellerin, içindebulunulan mevsime göre siteye yüklenmesi ziyaret edenlerin siteningüncelliği ile ilgili algılarına olumlu etki etmiş olur.

Bölge Hakkında Bilgiler : Destinasyonun harita üzerindengösterilerek desteklenen konumu, çeşitli ulaşım olanakları, tarihive kültürel alanları, çekim merkezleri hakkında genel bilgiler bubölümde yer alacaktır.

Promosyon: Bölgedeki konaklama işletmelerinin, yiyecek içecekişletmelerinin ve diğer işletmelerin uyguladıkları indirimler,geçerli olduğu tarih aralıkları hakkında bilgi verilmelidir.

Online Rezervasyon: Destinasyon, giriş ve çıkış tarihleri, oda vekişi sayıları girildiğinde bölgedeki uygun oteller listelenecek veturistler listelenen otellerin linkinden otelin rezervasyon formunayönlendirilecektir.

Facebook & Twitter: Facebook kullanıcı sayısı dünyada 500 milyonunüzerindedir.Bu rakam dünyada yaşayan her 12 kişiden birisininFacebook kullanıcısı olduğu anlamına gelmektedir. Kullanıcılar ayda700 milyar dakikasını bu paylaşım sitesinde geçirmektedir(www.teknoscience.net). Twitter ise 175 milyon kullanıcıya ulaşmışdurumdadır. Twitter’a günlük kaydolan kullanıcı sayısı 370 binolarak hesaplanmaktadır (www.webrazzi.com). Tablo 3’deki verileregöre internet kullanan bireylerin % 64.2’si interneti facebook,twitter gibi sohbet ve paylaşım sitelerine girme amaçlıkullanmaktadır. Bu yüzden hazırlanan bölgesel destinasyon web sitesiadına Facebook’ta grup kurulması, Twitter’da hesap açılması tanıtımiçin etkili olacaktır.

Uluslararası Ziyaret: Yabancı ziyaretçilere Türkiye’ye gelirkenihtiyaç duydukları vize, pasaport, saat farkları, seyahat gerekleri

gibi bilgiler bu bölümde yer alacaktır. Konsoloslukların adres vetelefon numaraları, bölgede yer alan veya bölgeye en yakınhavalimanları hakkında bilgiler yabancıların ihtiyaç duyabilecekleribilgilerdendir.

Döviz Kuru: Yabancıların döviz bozdurma işlemlerini bankalardan,döviz merkezlerinden, otel resepsiyonlarından bozdurabilecekleribilgilerine ilaveten günlük kur bilgileri bu bölümde yer alacaktır.

Hava Durumu: Haftalık hava tahmini bu bölümde yer alacaktır. Ayrıcamevsimlere göre ortalama hava sıcaklıklarını gösteren bir grafik debu bölümde olmalıdır.

Örnek Tur Programı : Doğu Marmara destinasyonunu kapsayan örnek turprogramları bu bölümde yer alacaktır. Turistler bu programlarsayesinde sadece bir il değil bölgedeki bütün illere yönlendirilmişolacaktır.

Linkler: Kültür ve Turizm Bakanlığı, TÜRSAB, İl kültür ve turizmmüdürlükleri ve Türkiye tanıtımı yapılan bazı web sitelerine bualandan link verilebilir.

Online Destek : Belirli saatler arasında bir operatör aracılığı ilesorulan sorulara buradan cevap verilecektir.

Yukarıda da belirtildiği gibi Doğu Marmara Destinasyonu içinönerilen bu web sitesinden Sakarya, Bolu, Düzce, Yalova ve Kocaeliillerinin bağlantıları tıklanarak ilgili destinasyonun web sitesinegeçiş sağlanacaktır. Şekil 2 ‘de bu iller için önerilen web sitesimodeli Sakarya örneği üzerinden gösterilmektedir.

Şekil 2: İller İçin Önerilen Web Sitesi Modeli: Sakarya Örneği

Bu web sitesinde olması öngörülen temel bölümler ise şu şekildedir:

Değişen Görseller : Bu bölümde ilden güncel, içinde bulunulanmevsime göre güzel manzaralar dönüşümlü olarak yer alacaktır.

Bölge Hakkında Genel Bilgi : Bu bölümde il hakkında genel bilgiler,konumu, özellikleri, hakkında bilgiler verilecektir.

Turist Çekim Merkezleri : Web sitesinin orta bölümünde ilde yer alanturist çekim merkezleri bir fotoğrafları ve isimleri yazarak yeralacaktır. Bağlantıya tıklandığında turist çekim merkezi hakkındagenel bilginin yanı sıra ulaşım alternatifleri hakkında da bilgilerverilecektir.

İnteraktif Harita: Bu harita üzerinde ildeki müzeler, ören yerleri,turistik çekim merkezleri, ulaştırma istasyonları gibiziyaretçilerin ihtiyaç duyabilecekleri noktalar işaretlenmiş olacakve turistler bu işaretler üzerine tıkladıklarında o yer hakkındabilgiye ulaşacaklardır.

Sapanca Gölü Taraklı

Kuzuluk Kaplıcası Karasu

360 Derece Sanal Tur : Turistler turistik ürünleri öncedendenemeden, görmeden satın almak durumundadırlar. Bu bakımdandestinasyonların durağan fotoğrafların haricinde hareketligörüntülerle etkilenmeleri çok normaldir. Genellikle işletmelerinkendi web sitelerinde uyguladıkları önerilen bu menü, web sitesinidiğer web sitelerinden ayıracak ve destinasyona rekabet avantajısağlayacaktır.

Sanal Tur (Virtual Tour) üç boyutlu görüntü izlenimi veren panoramikfotoğraflar sayesinde, son teknoloji yazılım ve görsel medyauygulamalarının da fotoğraflar üzerine aktarılmasıyla internetortamında interaktif olarak ziyaretçiye mekânın içindeymiş hissiyaratarak istediği gibi dolaşmasını sağlayan görsel bir uygulamadır.

Sanal Tur uygulaması, özel çekim ekipmanları ve fotoğraflamateknikleri ile panaromik fotoğrafların elde edilmesi ve bufotoğrafların farklı yazılımlarla işlenmesinin ardındanbirleştirmeleriyle küresel, silindir, kubic v-s bir görüntü eldeedilmesi işlemidir. Bildiğimiz iki boyutlu fotoğraftan çok farklıbir görsellik sunan bu fotoğraflama tarzı, hareketli oluşu ilevideoyu andırsa da aslında bir video değildir. Sanal gezinti,Internet ortamında kolay yüklenebilen ve hızlı seyredilebilir olmasısebebiyle Video 'dan daha hızlı ve etkili bir tanıtım aracıdır.Kullanıcılara istedikleri görsel alana odaklanma ve inceleme şansıvererek esneklik sağlar.

Bu sunum ile mekânın ve o yerin akılda kalma oranı çok dahayüksektir. Daha dikkat çekici ve yüksek etkiye sahiptir. Diğeralanlarına kıyasla daha kısa sürede, daha etkin ve etkili sonuçlaralınması mümkündür (www.silozid.gov.tr).

Yukarıdaki bilgilerden hareketle ilde müze ve ören yerleri, tarihieserler, turistik çekim merkezleri, ilin önemli mevkileri veyameydanı gibi alanların bu teknik ile fotoğraflanarak bu bölümde yeralması sağlanmalıdır.

Turizm Aktiviteleri : Destinasyonda gerçekleştirilebilecek turizmaktiviteleri hakkında görseller eşliğinde bilgiler bu bölümde yeralacaktır. Örneğin Sakarya’da yapılabilecek turizm türlerindenKültür Turizmi, Kıyı Turizmi, Sağlık Turizmi, Spor Turizmi ve DoğaTurizmi hakkında bilgiler bu bölümde yer alacaktır.

Müze ve Ören Yerleri :Açılış kapanış saatleri, adresleri,özellikleri hakkında bilgilerin yer aldığı bölümdür.

Konaklama Tesisleri : Destinasyonda yer alan konaklama tesislerihakkında bilgiler ve web sitesi olan işletmelere doğrudan linkler bubölümde yer alacaktır.

Seyahat Acentaları : Destinasyonda yer alan seyahat acentalarıhakkında bilgiler ve web sitesi olan işletmelere doğrudan linkler bubölümde yer alacaktır.

Araç Kiralama Firmaları : Destinasyonda yer alan araç kiralamafirmaları hakkında bilgiler ve web sitesi olan işletmelere doğrudanlinkler bu bölümde yer alacaktır.

Yapılması Gerekenler: Bu bölümde destinasyonun öne çıkanaktivitelerine yer vererek ziyaretçilere çeşitli önerilerdebulunulacaktır.

Ulaşım : Destinasyona karayolu, demiryolu ve havayolu ile nasılulaşılabileceği, destinasyona varıldığında şehir içi ulaşımalternatifleri hakkında bilgiler bu bölümde yer alacaktır.

Acil Telefonlar :Turist Danışma Bürosu, Ambulans, Polis, İtfaiyegibi birimlerin telefon numaralarına bu bölümde yer vererekdestinasyonda ziyaretçilerin karşılaşabilecekleri olumsuz durumlardabaşvurabilecekleri merciler ve iletişim bilgileri kendilerinesunulmuş olur.

İletişim : Bu bağlantı tıklandığında doğrudan ekrana e postayazılabilecek sayfa gelecek ve ziyaretçi sorusunu, bilgi almakistediği bir konuyu veya şikayetini bu bölüm üzerindeniletebilecektir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Teknolojik her gelişmeye olduğu gibi insanoğlunun içindebulunduğumuz yüzyılın en çarpıcı buluşlarından olan internetkullanımına da adaptasyonu hızlı olmuş ve internet kısa süredehayatımızın her alanına girmiştir. Sosyal amaçlı kullanımlarınınyanı sıra ticari anlamda da hem işletmelere hem de tüketicilereönemli kolaylıklar sağlayan internet uygulama ve kullanımına turizmsektörü de hızlı bir biçimde adapte olmuştur.

Günümüzde turistlerin büyük bir çoğunluğu seyahat planlarınıyapmaya, destinasyonlarla ilgili internet üzerinden ilgili websitelerini inceleyerek başlamaktadırlar. Dolayısıyla bu websitelerinin tasarım ve içerik özelliklerinin turistlerin satın almakararlarına etki ettiğini söylemek yanlış olmaz. Önceden görme vedeneme şansı bulunmayan turistik ürünler için web siteleri etkilipazarlama araçları içerisine girmiştir. Dünya nüfusunun % 28.7’siinternet kullanırken ve bu oran her geçen gün artarken, web sitesiolmayan işletmeler veya destinasyonlar milyonlarca potansiyelmüşteriyi göz ardı etmiş olurlar.

Bu çalışmada Doğu Marmara Destinasyonu ve destinasyon bünyesinde yeralan Sakarya, Bolu, Düzce, Yalova ve Kocaeli için bölgesel bir websitesi önerisinde bulunulmuştur. Bu web sitesinin istenilensonuçlara ulaşması için şunlar önerilmektedir:

- Öncelikle doğu Marmara destinasyonu ifadesinin içinde geçtiğibir web adresi bulunmalıdır. Örneğin Mart 2011 itibariyleyapılan araştırmada www.dogumarmara.org adresi müsait vekullanılabilir gözükmektedir.

- Turizm sektörü ile ilgili web sitelerinde, haber sitesindeveya alışveriş siteleri gibi alanlarda destinasyonla ilgilibanner reklamı verilerek dikkat çekilebilir. Banner reklamlarıbir sitede yer alan reklam alanlarıdır. Önemli olan potansiyelziyaretçilerin ilgisini destinasyona çekmek, destinasyonlailgili merak uyandırmak ve siteyi ziyaret etmelerini teşviketmektir.

- İnternette bilgi arayan bir kişinin ilk başvurduğu yöntemarama motorlarından yararlanmaktır. Bu yüzden bu web sitesimutlaka günümüzde en fazla kullanılan Google, Yahoo, Msn gibiarama motorlarında listelenmelidir.

- Facebook, Twitter gibi sosyal paylaşım sitelerinde gruplarkurarak destinasyonun tanıtımı, kullanıcısı oldukça fazla olanbu alanlarda da yapılmalıdır.

- Bölgede içerisinde yer alan 5 ilin de valilik, belediyebaşkanlığı, il kültür ve turizm müdürlükleri, sanayi ve

ticaret odalarının web sitelerinde, Doğu Marmara destinasyonuweb sitesinin banner reklamı konarak link verilebilir.

- Bölge üniversitelerinin web sitelerinde de web sitesininreklamının yapılması bölgede okuyan öğrencilerin, ailelerininveya üniversitelerin web sitelerini ziyaret eden diğerkişileri etkilemede etkili olacaktır.

KAYNAKÇA

BERTHON, P., Pitt, L. ve Watson, R.T (1996). MarketingCommunication and the World Wide Web, Business Horizons, 24-32

BİRKAN, İ. (1998). Bilgisayar Teknolojisindeki GelişmelerinTurizm Pazarlaması Üzerindeki Etkileri, Anatolia:Turizm AraştırmalarıDergisi, 9:26-32

BOYLU, T. ve Tuncer, A. (2008). Konaklama İşletmelerininYapılarının Web Tabanlı Pazarlama Faaliyetlerine EtkisiÜzerine Bir Araştırma, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,7 (13):11-30

BUHALIS, D. (1998). Strategic Use of Information Technologiesin The Tourism Industry, Tourism Management, 19 (5):409-421

DOOLIN, B., Burgess L ve Cooper, J (2002). Evaluating the Useof the Web For Tourism Marketing : A Case Study From NewZealand, Tourism Managemet, 23:557-561

EVANS, J.R VE King, V.E (1999). Business to Business Marketingand the World Wide Web : Planning, Managing and Assessing WebSites, Industrial Marketing Management, 28:343-358

HEAD, A (1999). Web Redemption and the Promise of Usability,

Online, 23(6):20-23

LAW, R., Leung, K. Ve Wong, J (2004). The Impact of theInternet on Travel Agencies, International Journal of ContemporaryHospitality Management, 16:2

LUMSDON, L. (1999), Tourism Marketing, Londra: International

Thomson Business Press

MARSICO, M ve Levieldi, S. (2003). Evaluating Web Sites:Exploiting User’s Expectations, Human Computer Studies, 60:381-416

PERDUE, R (2001). Internet Site Evaluations: The Influence ofBehavioral Experience Existing Images and Selected WebsiteCharacteristics, Journal of Travel and Tourism Marketing, 11 (213):21-27

SARI, Y. (2003). Bölgesel Düzeyde Hazırlanan Web SitelerininTurizm Talebi Üzerine Etkisinin Araştırılması: MuğlaBölgesinde Bir Uygulama, Doktora Tezi, Muğla: Muğla ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü

SARI, Y. ve Kozak, M. (2005). Turizm Pazarlamasında İnternetinEtkisi: Destinasyon Web Siteleri İçin Bir Model Önerisi,Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 9:248-271

SHELDON, P.J. (1993). Destination Infomation Systems, Annalsof Tourism Research, 20:633-649

TÜİK (2010). T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, 2010Yılı Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı AraştırmasıSonuçları, 148 sayılı Haber Bülteni

Web-1: www.internetworldstats.com/stats4.htm E.T: 26.02.2011

Web-2: www.duzce.gov.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=958&Itemid=1

E.T: 07.03.2011

Web-3: www.teknoscience.net/index.php/facebook-uye-sayisi-500-milyonu-devirdi/ E.T : 03.03.2011

Web-4:www.webrazzi.com/2010/11/01/twitter-175-milyon-uyeye-ulasti-tweetler-30 milyara-yaklasti/ E.T: 26.02.2011

Web-5: http://360.silozid.gov.tr/sanaltur.aspx E.T: 05.03.2011

Web-6:www.kocaeligazetesi.com.tr/root.vol?title=akilli-

yatirimin-adresi-dogu-marmara- bolgesi&exec=page&nid=72136

E.T: 05.03.2011

YOLAL, M. (2003). Türkiye’deki Küçük ve Orta BüyüklüktekiKonaklama İşletmelerinde Bilgi Teknolojileri Kullanımı, AnadoluÜniversitesi Yayınları, 1445:38-39