botanischerbilde00hoff.pdf - Internet Archive
-
Upload
khangminh22 -
Category
Documents
-
view
2 -
download
0
Transcript of botanischerbilde00hoff.pdf - Internet Archive
Digitized by the Internet Archive
in 2017 with funding from
BHL-SIL-FEDLINK
https://archive.org/details/botanischerbildeOOhoff
tl0ianifri|ßi[
naii)
5>i' CÜantiullc’s
B atü r 1 1 dl cm p fl ait ie n |’p! |i e iit.
üßcr 500 ^Ta^u^‘c^e^rcvte^^ '^^ffmi3tntßir6cint
auf 85 fein huluvicvten üafeln
unti crläuteruticin (Eexf
(£ a V l ® 0 f f ni a it it.
§ 1 u f f fl a r f.
P c r ( a g u 0 11 Kultus X| o f f in a n lu
(B. Sliicnemanns Bevlaii.)
1884.
Allgemeine (Einleitung
2)te un§ umgebenbe, burd^ unfere ©innc it)aljrnc^m=
bare ßörpcrmclt, tneldjc mir in il)rcn cin 5elnen Steilen
burd^ bie 9?nturgefdl}ic[}te fennen lernen, mirb non biefer
in brei grope SJeidje (S'Jatnrreidfje) nbgeteilt. 'S^iefelben
l)eipen
:
1) beä ©tetn= ober 931ineralreid[),
2) bQ§ ^flanjenreid),
3) bnä Stierreic^.
^ie ßcnntniä beä ©teinretd;§, ber 93JinernIien,
nennt man ^Mineralogie, bie beä lanjenreidjä:
93otanit ober ^!^i)toIogie, bie be§ Jierreic^ä:
Zoologie.
SaS 9MineraIreid) enf^ölt nur unbelebte, tote
.fförper, meldje unoeränbert bleiben, fo lange nid^t äußere
©inflüfie, d)emifd)e ober pl)l)[ifntiid)e (.(frpftaÜiiicrung, 53er=
fot)Iung, ©d^meljung u. f. m.), umgeftaltenb auf ftc ein=
»irfen. 3t)r SSafein ift bemnnd^ an feinen Scilraunt 8*^=
bunben, fie überbauern, loenn jene ©inmirtungen nid)t
ftattfinben, Safjrtaui'enbe. ©ie befi^en meber ßmpfin=bung nod) Kräfte ju wtllfürlidter Seioegung, fie
nef)men feine Maurung ju fi^, fie pffanjen fidj nid^t
burd} if}re§gfeid)en fort. 3ii oDcnr biefen fef)Ien if)uen
bie Organe ober Sßerfjeuge.
S)a§ ipffanjenreid) beftef;t nu§ belebten SBefen,
tneldje, menn aud) o^nc (Smpfinbung unb tr)i(lfür=
lidje ißetoegung {of)ne betoupte ©ee(e), bod) if)ren Scben§=
projefi DoUftönbig entmidfefn, inbem fie loadjfen, fid) fort=
pflanjen unb oergef)en. töermittelft gemiffer 9Bert=
jeuge, Organe, nehmen fie Ma^rungSftoffe auf,
fdjeiben unbraudjbare ©toffe au§, unb tond;fen
au§ ^Teimen in 2ßurjefn, ©tengel, Slätter, Slüten unb
f5rüd}te. §aben fie biefe f)öd)fte ©tufe erreidjt, grüdjte
beroorgebradjt, fo ift if)r 2eben§Iauf oollenbet; fie fter=
ben ab, ^interfaffen aber jur gortpflan jung einjelne,
befonbere Organe: Söurjeln, ©tengel, ©amen u. f. m.
Oa§ 3;ierreid) befte^t gleicbfatlä nu§ belebten
(5iefd)öpfen, meld^e burd) baju beftimmte, befonbere Organe
9faf)rung ju fi(^ nehmen unb foldje oerbauen, oerbrnudjte
©toffe au §f dt) eiben, fid) burd) il)re§gleid)cn fortpflan=
jcn, fid) jebod), im (Segenfa^ ju ben fpflanjen , milU
fürfit^ bewegen unb empfinben. 2BiIlfürlid)e
93emegung unb ©mpfinbung aber finb fJlusflüffe ber
©eefe — bie Siere finb bemnnd) befeeltc (:S}cfd)öpfe
unb ftef)en baburd) weit über ben i^nb 9}fi=
neralien.
Oie .Körper ber lebenben 2ßcfen (ber f^flanjen unb
Jiere) oerönbern fic^ fortmüfirenb auf oerfd)iebene 3Beife;
e§ gefd)ief)t bie§ oermittelft jener befonberen 3®erfjeuge
(Organe), mel^e biefe föeränberungen burdf) eigene be=
ftimmte, an fid) unabf)ängige, in fid) aber jufammen=
t)ängenbe l^ütigfeiten unb fßerridbtungen bewerfftetligen.
©oId)e Organe finb bei ben Vieren: bie ©inne§tt)crt=
jeuge, Merüen, 9Mu§feIn, ba§ ^erj, ber fDfngen u.f.
m.,
bei ben f^flanjen: bie 3cücn, ^urjeln, ber ©tamm,bie ®Iüte, bie ©amen.
Seber lebenbe i?örper ift ein dfnnjeä, beffen einjelne
Oeile (bie Organe unb Organbeftanbteile) fid) gegenfeitig
bebingen unb jum 3tDccfe be§ ©anjen oereinigen. ßine
foId)e Bereinigung, bie @efamtf)eit üerbunbener Organe,
nennt man einen Organi§mu§.Oie mit Organen Oerfef)enen ®efd)öpfe (fßflanjen
unb Oiere) beiden bemnad) organifd)e, jene Körper
aber of)ne foldtie Organe (bie DMineralien) unorga=
nifdbe, nnorganifd)e.
Oiejenigen organifd)en ©efd^opfe alfo, welche meber
(Smpfinbung nod) toill fürlid)c Bewegung befi^en,
hüben ba§ Bfi‘iit 5Eiireid) , mit beffen ^enntniSnabme
(ber ffjf lanjenfunbe, Botanif) wir unä in biefem
Bud^e bauptfäd)Iid) burd) bilblid)e Oarftelfung be§ natür=
Iid)en (be danboIIe’S) fpflanjenfpftemä bcfc^äf=
tigen wollen.
Oie ^'fTattjettftunbe, Biofantli, wirb oon ber
3Biffenfd)aft auf oerfd^iebene Bieife eingeteilt. 2Bir nehmen
jwei |)aupteinteilungen an: bie tf)eoretifd)e unb bie
p r a f t ifd) e ijjflanjentunbe.
I. Oie tl)Corcftfd)C ober reine Botanif betrad)tet bie
Bflanje an unb für fid) o^ne 5Küdfid)t auf ipren
Mu|en unb ©d)nben. 3u if)E gehören:
1) Oie '!f?l)t)tognofie, Srfennung§Ief)re ber
jen nad) it)ren äußeren 6igenfd)aften unb Berbält=
niffen, unb
2) bie ffjltiitonomie, Maturlef)rc ber ffiflanjen;
Srforfd)ung unb Oarlegung ber ©efet^e, weld)c in
ber (5ntwidtung, ©cftaltung unb bem Beftel)en ber
ffjflanjen oort)crrfd)en.
3ur B^^iognofie (Srtennung§Iet)re) gehören
folgenbe einjelne 3wci9c:I
Tf Ginleitung.
a) ®ie botanifc^e .R^unftiprndjc (Scrminofogic
ober ©loffologte), tt)cM}e bie bet ^flnnjen=
befdjreibungcn cingefül}rtcn 5lu§brüde fennen
L) ®ie 33 eid^rcibung§Ie’f)re (^Iji^togra^fjic)
ober bie Einleitung juv ffiefdjreibung unb 53e=
nennung ber einjelnen i^flanjen ober ißflanjen=
gruppen in EluSbrücfen ber ^unfliprndje.
c) ®ie ©pftemfunbe (Japonomie), loeldje bie
Siegeln unb ©runbiäl^e bnrlegt, bie bei ber
U)iiienfd)aftlid)en unb .i?Iajfi=
fijierung ber i^flnnsen, und) i^rer ^pnlidjteit,
iprem Sau u.f.
lo., 3U befolgen finb.
d) 2;ie Sflonjengeograp^^ie, Eingabe ber Ser=
breitung ber ^flanjen nad) Saterlanb unb ©tanb=
ort;
fic tüurbe uiiffenfdjnftlid) begrünbet oon EUep.
üon §uinbolbt (f 1859).
®ie ippptonomie, bie Slaturlepre ber ipflan=
jcn, fajit in fid}:
a) ®ie ® eftaltlepre, f^^ormenlepre (E)Jorppo=
logie), bie Setradptung ber Organe beripflan=
jen nad; ipren ncrfd)iebcnen Serpättniffen, (fnt=
fticMungen unb Unnoanblungen.
b) Oie ibnanäenauatomie (Pjptotomie, §ifto=
logie, iflflanäenjerglieberungälepre, ®e=roebelepre); fie erforfdjt ben innern Sau ber
ißflanjen , iprer Organe im einjelnen unb im
3ufammenpnnge, foloie iprer djemifdjen Sc[tnnb=
teile, foroeit fid} fold)e unter bem Eliifroftop er=
tennen laffen.
c) Oie ibflaujendiemie (ippptod}emie), meldje
bie d)cmifd}en Seftnnbteile unb Siifd}ung§oer=
pöltniffe ber ißflanjen erfennen leprt.
d) Oie 2eben§lepre (Siologie, ißppf io logie).
©ie fud}t bie Serpöltniffe ber organifd)en 3:pätig=
feiten im 2eben ber i^f^anjen im gefunben 3u=
ftaube, in iprem EBadj^tum, iprer Elusbilbung,
gortpflanjung u.f.
m. ju ergrünben.
ej Oie ^r an f peitälepr e (ißflanjeupatpo^logie).
n. Oie praftifd]C ober niigcttJflubtc Sotanif leprt bie
Eßflanjen pnuptföcplid} in Sejiepung unb mit §in=
meifung auf ipre bcrfd}iebene Senü|ung, auf ipre
nüplid)en unb fd}äblid}en @igenfd}aften u.f.
m. fennen.
©ie bepanbelt
a) bie Dfonomifd}e, laubmirtfd}aftlicpe So=tanif, Eider, gelb unb SBiefe;
L) bie ©artenbotauif, Obft, ^üdpengeioädjfe,
gicrpflanjen 2c.;
c) bie gorftbotanif, ben SBalb;
d) bie mebijinifdp = pparmaceutifd}e Sota=nif, ElrjneU unb ©iftpflnnjen.
SBir paben e§ in biefem SBerfe, mie fd}on oben ge=
fagt, nur mit einem Oeile ber reinen Sotanif, ber ©p=ftemfunbe unb jmar fpecieH mit ber Onrfteüung be§
natürlid}en ipflanjenfpftemä nad} be (Saubolle 2C.
in Eöort unb Silb ju tpun.
;
llic rljfmifrijcu önjlnnötiiile x>fr ^finnjfiu
Oa§ ganje SBeltgebäube (bie Eltmofppäre, bie ®e=
mäffer, baä gnnere unb ^u^ere unferer (Erbe, bie Körper
j
ber ipflanjen, ber 3}tenfd}en unb ber Oiere) beftept au§
etma 70*) llrftoffen (einfad}en ©toffen, 6le=
menten) mit ipren oerfd}iebeuen 9)lifd}ungen unb Ser=
binbungen; biefe Siemen te teilt man in metallifd}e
i(Sletalle) unb nid}tmetallifd}e (EJi^tmetaüe).
Oie 5lid}tmetalle finb ©ouerftoff, l{oplen=
ftoff, ©tidftoff, Sßafferftoff, Splor, gob,Srom, gluor, ©d}n)efel, ©eleu, Oellur, ißpo§=
ppor, Elrfen, Riefet, Sor.
Oie EJfetalle finb 1) bie fog. leid}ten Sletnlle:
Ralium, Slntrium, 2itpium, Sarium, Sateium,©trontium, Sfagnefium, Elluminium, ®lpcium,girfonium, 'E)ttrium, Oporium, Serium,2an=tpau, Oibpm, Srebium, Oerbium; 2) bie fog.
fd}raeren EJletalle: Sifen, Sfnngan, Robalt,Slidel, Sprom, Sanab, 3inf/ ^ab mium, Oitan,
Uran, SBolfrnm, 9)lolpbbäu, Oantal, 92io=
bium, 3tnn, Etntimon, E3lei, EBiämut, Rupfer,
Ouedfitber, ©über, Slpobium, Oämium,gri=bium, Siputenium, ifinllabium, if^latin, ®olb.
Oie Stemente finb dpemifd} unjerlegbar; fie fommen
im unoermifd}t (frei, für fid} allein)
oor, e§ entftepen aber burd} ipre öerfd}iebeneu Serbin=
bungen unb 9)lifd}ungeu oiele neue, mit ganj anberen
Sigenfepaften unb Rrüfteu oerfepene ©toffe unb Rörper.
Sinige Slemente Dermifd}en fid} leid}t mit anberen, mandpc
I
aber and} fo fd}tr)er, ba^ bie betreffenbe Sereinigung nur
I
burd} fünftlid}e Slittel 311 bemerffteßigen ift; man nennt
I biefe Sigeufd}aft ber tierfd}iebenen Slemente: Diele ober
!
geringe (d}emifd}e) SerrDanbtfd}nft, Elffinität. —;
3roci Dereinigte (binär Derbunbene) Slemente bil=
ben bie unorganifd}en Seftanbteile; brei= ober Dier=
,
fnd}e Sereinigungeu (ternäre unb quaternäre Ser=
I
binbungen) bie organifd}en ober n äp er en Seftanbteile
; ber ififlanjen. Srftere, bie binäre, Serbinbung mad}t
90— 99 ®,o, bie lepteren, bie ternäre unb quaternäre,
mad}en je 1— 10°/o ber '41flöi'3cntörper au§.
Son ben, in fid} unDeränberlid}en , ®runbft offen' ober Sl erneuten fommen ettna 15 in ben Sleufd}en=
unb Oierförpern, ettoo 20 im Ef>flonjenreid}e Dor.
Oie im ifjf lon3enreid}e Dorfommenben finb bie
folgenben unb fügen mir bei jebem berfelben bie miffen=
fd}aftlid}e Sejeidpnung bei. A. 9lid}tmetatle: l)©auer=
i ftoff, Oxygenium (0.); 2) Roplenftoff, Carbonium(C.); 3) SSafferftoff, Hydrogeniuiu (H.); 4) ©tid=
ftoff, Nitrogeuium (N.); 5) Splor (CI.); 6) gob(J.); 7) Srom (Br.); 8) gluor (Fl.); 9) ©dpmefel,Sulphur (S.); 10) ifjpogppor (P.); 11) Riefet,
Silicium (Si.). — B. 9)fetnlle; 1) Rnlium (Ka.);
2) 9?atrium (Na.); 3) ßnlcium (Ca.); 4) Sfag=
nefium (Mg.); 5) Elluminium (Al.); 6) Sifen,
*) Dtod) neueren Unterpii^nngen finb einige berfelben feine
®runb:, fonbern sufammengefe^te ©toffe.
(Sinleitung. III
Ferrum (Fe.); 7) üßangan (Ma.); 8) 3inf (Zn.);
9) .(?upfer, Cuprum (Cu.).
2)ie eben genonnten metalli|'c(ien (anorganiid^en)
(Elemente be§ ^flanjenreicpS finbcit ficf) nur feiten
unb in geringer ÜJIenge in ben i|)flan3en; faft immer
aber in ber ©eftalt non ©aljen, b. p. al§ S3erbin=
bungen il^rer OEpbe mit organifc^en ober anorganifdicn
©äur en.
5)ie micptigften : .f?nlium, 9iatrium, Salcium,fommen nii^t frei in ber fliatur üor unb aud^ ipre Cjpbe,
f?ali, fitntron unb ^alf, finb wegen iprer großen
23erronnbtfc()aft mit ben ©Suren immer nur alä ©aljean^utreffen: ber f?alf alä fob[en=, pf)o^P^lor= unb fcl)me=
felfaurcr f?atf; bn§ D(atron al§ foplenfaurea (@oba)
ober faljfaure§ (.t?otf)fatj) ober ola fdjwefelfaurea Dlatron
((f5Iauberfal5);baa .(? a I i qI§ foplenfaureä ('^ottafdfie) ober
falpeterfoures ^ali (©olpeter).
©:ie nid^tmetallifcpen (organifdjen) (Elemente
bca ^sflanjenreid^a finb Don unenblid) größerer tBebcutung
al§ bie metaQifcpen;am meiften fommen oon ipnen oor
:
ber ©auerftoff, ber S!oI)ten[toff, ber SBafferftoff
unb ber ©tidftoff. ®iefe oier finbcn fid^ in allen
Öemüdjfen unb bilben bei weitem bie ö«uptmaffe alter
organifd^en Körper überhaupt; fie oerbinben fiep in un=
begrenzter SBeife nidpt nur miteinanber, fonbern aud) mit
Dielen anberen, nndp unorganifdjen ©toffen, fo baß bie
f)(nzapl iprer fIRifd}ungen in§ Unenblidfe gept. fDtan be=
jeidjnet fie iprer großen 2Bidptigfeit wegen autp im att=
gemeinen alä: bie Dier organifdjen (Elemente ober
Organogene.It ®er Snuerftoff, baa ©auerftoffga§, Cjpgen
(©äureerzeuger).
6in Iuftförmige§, fnrb=, gerudj= unb gefcpmadtofe§
(Element, welcpe§ einen ömiptteit ber atmofppärifdpen Ouft
("ein fz^ünftet) unb be§ 2ßaffer§ bilbet, unb wegen feiner
tßcrwanbtfcpaft zu faft alten übrigen gtementen and) in
fo Dieten anbern ;^örpcrn angetroffen wirb, baß eä ein
Dolteä ^ritteit beä ÜRatcriatä zum tltufbau unfrer ßrbe,
fowie ber (friftenz iprer @efd)öpfe au§madjt; ea ift etwaä
fd;mcrer at§ bie ntmofpparifcpe 2uft.
©ein SiepDerbinben mit anbern i^örpern (gifen, 5?upfcr,
93Iangan, Cjpbieren (baper (5ifen=
orpb, Qtnfojpb u. f.w.), baa @rzcugni§ biefer 5ßerbin=
bungen OEpb. 'Sie ©Epbe finb Don z'üeiertei 3lrt, faure
unb nidjtfaure; crftcre nennt man ©Suren, teptere
Safen; beibe finb nape Derwanbt unb Dcrbinben fid} z«
ben fogenannten ©atzen.3ebe OEpbation ift Don SBSrm eent widftung (55er=
brenn ung mit ober opne fidpbare [Sidptentwidtung]
fylamme) begteitet; bie unDottftSnbige SDerbrennung
gefd)iept opne fidjtbore fjtammc unb peipt Sßertoptung.
Seim roftenben Sifen finbet ebenfo, wie beim Serbrennen
be§ §otze§, ©Epilation ftatt, unb ba§ 'ättmen biird)
unfere Sungen ift ebenfatt§ ein Serbrennen, weapalb
beim aud) Sie big ben menfdjticpcn ßörper mit einem
Cfen Dergteidpt.
'Ittte Serbrennung§=, Serwcfung§=, Serwitterung§=,
3Sutni§= unb ©Sprungäerfdpeinungen finb SBirtungen be§
mit einem anberen Stemente fiep Derbinbenben ©auerftoffä.
Siefe SBirfungen zeigen fid) je nad) ben Derfdjiebenen Ser=
pSttniffen fd)netter ober tangfnmer: ganz biefetbe SBSrme
entwidett fi(p beim fepnetten Serbrennen bca §otze§
burd) ö^euer, wie bei bem tangfamen Serwefen bea
§otzea, im erftcren fünfte fdpneü unb Dorübergepenb, in
lepterem unmerttid) bei japretanger Sauer.
Scr mit ßoplenftoff Dcrbunbene ©auerftoff peißt
^?opIenfSure, ber mit 2Baff erftoff Derbunbene SB af=
fer, mit ©d)Wefet ©epwefelf Sure, mit ©tidftoff©alpeterfSure, mit ßateium i?ntf, mit Sjiag =
nefium Sllagnefia u. f. w.
Sie pope 2Bid)tigfeit be§ ©auerftoffä für bie i)3ftanzen=
wett fowie für ÜJtenfdpen unb 2;iere finben wir weiter
unten gefpitbert.
2) Ser ^oplcnftoff, Carbonium, (Sarbogen
(.^optenerzeuger),
ift ein fefteä, gerup= unb gefd)madtofeä ©tement, welpeä
am reinften (frpftatlifiert) ata Siamant unb ©rappit unb
(nmorpp,
geftalttoä) in ber ,f?üpte , bem fRuß u.f. w.
DortonEint, mit anberen Stementen Dcrbunben aber in atten
organifpen ©ubftanzen zu finben ift. hübet ben §aupt=
beftanbteit ber ^?opIe, wa§ ipm ben Scamen gab, wirb
aber aud) Phytogen ('ißftanzcnftofferzeuger) genannt,
weit er bie ©runbtage ber i^ftanze abgibt unb, Dcrmifpt
mit ©ouerftoff unb SBafferftoff, bie meiften Sßftanzenför=
per bilbet. @r ift bie Dorzüglid)fte Duette beä' Siptä unb
ber SBSrme, fowie nup ber fpWarzen f^arbe. ©eine Scr=
binbung mit ©auerftoff, beren tprobuft man ^opten=
fSurc nennt, ift für SJIenfd)en, SÜcre unb Sßftanzen, be=
fonberä ata ^auptnaprungämitlel ber tepteren, fowie alä
Seftanbteil ber fogenannten J?optenfSuerlinge, ntä ein Xeit
ber SltmofppSre u. f. w. Don größter SBiptigfeit, be=
fanntlip aber aup Don groper ®efSprtid)feit, Z- 3). burp
bie Stuäbünftung (baä Stuäpnupen') ber ifjflanzen im
Suntetn, bie ©tidtuft in .(Lettern unb Srunnen u.f.
w.
Saä SBaffer Don Duetten unb Srunnen, wetpeä Diel
foptenfauren .f?alt cntpSlt, nennt man parteä SBaffer.
Serbrennt man ^otj im greien, fo Derbinbct fip ber
.f?opleiiftoff mit bem ©auerftoff ber Suft unb cntfd)Winbet
atä foplenfaureä ©a§, nur Slfd)e zurüdlaffenb; wirb
aber beim Serbrennen ber 3utritt ber SltmofppSre Dcrpin=
bert, fo fann bie genannte Serbinbung nid)t ftattfinben
unb eä bteibt (beim ßoplenbrenneii) bie i|if tanzen fople
atä beinape reiner ^(optenftoff zurüd.
3) Sönfferftoff , Sönfferftoff gaä, ^pbrogen(SÖaffererzcuger),
ift ein teipter, farb=, gcrup= unb gefpmadlofer, Iuftför=
miger, brennbarer ©runbftoff, weld)cr in ber Statur nir=
genbä ungemifpt (frei), fonbern ftctä in Sereinigung mit
anberen (jtementen Dortommt. Scr SBafferftoff ift ein
^auptbeftanbteil beä SBaffcrä unb in faft allen pftnnz=
tipen ©ubftanzen in großen fDtengen zu finben; baä
SB aff er bilbet, mit f?optcnfSure Dcrmifpt, bie §aupt=
naprung aller ififtanzen. Scr SBafferftoff ift bie teiptefte
atter Suftarten unb wirb beäpalb aud) zur fzütlung ber
Suftbatlonä angewenbet. SJtit ©tidftoff Dcrbunben gibt
er Slmmoniaf; mit (Splor, Sob unb Srom bie
(Eplor», 3ob= unb S rom = 3Baf ferftof ffSure.
IV Ginteitung.
4i Stirfftüff, Sticfftüffgnä, DJitrogcn 1
(Galpetcrcrjcugcr),
il't cbcnfo, toic bie üorigen, ein luftförmigeä, far6=, ge=
)d)ina(i= unb gcrud)Ioic§ Slcment; nidjt brcnnenb, et>üQ§
Icidjlcr olä bic atinofp[)äriid)c 2uft. 6r mad}t nicr
teile ber legieren au§ unb ^nt alä ba§ inbifferentefie
(gleid)gü(tigfte) aller glemente nur äujjerft geringe ißer=
iuanbt)d)aft 5U ben übrigen Elementen. S)od) bitbet er
(gebunben, unfrei) bie förunbtage ber meiften tierifdjen ©ub=
ftanjen, foiuie namentlid) ber ©etreibefamen unb §üt)en= :
früd)te; biefe ßörper gelten aber, eben tnegen ber geringen !
Söeririanblfd)aft be§ ©tidftoff§ ju anberen ©tementen, burd)
tßerbinbung besfelben mit bem SBafferftoff, teid}t in 3cr=
fe|ung unb göutniS über. §iebei bilbet fidj, mie oben
bemertt, ba§ 'ilmmoniat, melt^eä fid) an Säuren gebun=
ben alä i)lmmoniatfatj in ben meiften ifjftanjen finbet.
^ie i)lmmoniatfal5e werben ber ^flanje au§ bem Soben
burd; 3crf4u"S ftidftofföattiger, organifc^er ^?örper juge=
füprt, mes^alb benn aud) junge 3^0«" mepr ©tidftoff
entfialten als alte, unb jungeä ©raä bem tßie:^ gebeit)=
lid^er ift at§ alte§. 2)en tarnen ©tidftoff ober ^Ijot
I)at biefer ©runbftoff ba^er, weit er für fid; allein
ba§ Seben ber 5)lenfd)en unb 2iere, fomie auc^ jebe f^Iamme
jum lBerIöfd)en bringt ober erftidt.
Wit .^o^Ienftoff öerbnnben bilbet ber Stidftoff ba§
giftige (Ipan, mit ©auerftof f üerfc^iebene Crpbation§=
ftufen, fo bie ©alpeterfäure, welche fid^ weit ücr=
breitet im Salpeter finbet unb jur ^Bereitung üon
Sd)mef elfäur e, i^i^oSpl^orfäure, S(^iePaum=wolle, Sd)ie^pultier u.
f.w. bient.
IMufeer biefen 4 Organogenen finb nod} oon eini=
ger tßcbeutung für bie ipflanjen fotgenbe, ebenfatlä nid)t=
metaflifc^e ©runbftoffe: (Sf)lor, Sob, Srom, f^luor, Sdtwe=
fei, ^^o§pl)or unb liefet; fie finben fid} aber weniger
häufig unb in geringerer ^enge in benfelben.
5) Sa§ (Splor, 6I)Iorga§, ift ein luftförmigei, nic^t
brennbares (Element oon grünlid)er gärbung unb ftec^cn=
bem, erftidenbem ®erud)e, wcId^eS glüdlidjerweife niemals
frei unb unöermifdjt in ber S'Jatur oorfommt, in tßerbin=
bung mit anberen Elementen aber äu^erft wid^tige, für
ben 5]Jenfd)en wertOoüe Stoffe bilbet: baS l?od)faIj,
ßploroform, ben ßl^lorfalf, bie Sal^fäure.föcgen 2;ier= unb i^f^Qnjenftoffe äußert baS G^lor eine
fd)nen jerftörenbe SBirtung, weS^alb eS oud; jum löcr=
nid)ten übelriedjenber, ungefunber föafe unb 5(uSbünftungS=
ftoffe benu^t Wirb. Dlufeerbem bient eS, weil eS im fcud)=
ten 3wfluube alle organifdjen fjarben fdjnell jerftört, in
Ißerbinbung mit Satj= ober Sdl)WefeIfäure, jum I81eid)cn
beS i^apierS unb ber ©ewebe auS '.pflaiijenfafern. —(E^lor finbet fid), immer oermifd)t mit anbern Elementen,
in allen im SaljWaffer ober auf Saljboben wad)fcnben
ipflanjen.
6) u. 7) 3 ob unb ©rom finb einfad)e, mit bem
6l)tor oerwanbte ©runbftoffe, weld)e in aüen 5Jleer= unb
Snl,^pflan 5en, namentlid^ in ben Stangen, entt^alten finb.
2!aS 3 ob wirb in oerfd^iebenen Serbinbungen in ber
ippotograp^ie unb ilRcbi^in gebraud)t, aud^ pr ©ewinnungeiniger Q^arbftoffe benu^t; eS wirb auS DJleerwaffer unb
IDJeerpflanäen, ben fogenanuten ^^elppflanjen, burd) '2)eftil=
lation u. f. w. gewonnen. S3on ben barauS fabrijierten
i?rpftallen probujiert Sd)Ottlanb jä^rlid) über 75000, 5rant=
reid) über 55000 .l?iIo. — 33rom wirb weniger auS I0leer=
waffer, als auS SooIqueHen gewonnen. Seine lßerwen=
bung ift bie beS 3 ob, weld)eS immermel)r Dom SBrom
Derbrängt wirb;
Don le^terem liefert Staßfurt je^t
jäpriidf) über 7500, 6l)urc^itl ßountp über 100005liIo.
8) f^Iuor ift gasförmig, farbtoS, nur in Serbinbung
mit anberen Elementen Dorfommenb. 2Rit SBnfferftoff' Der=
bunben giebt eS ben f^Iuorwafferftoff , bic f^lufifpatfäure.
®iefc ricd)t fted)cnbfaucr , raudt)t an ber 2uft, ift l)ö(^ft
giftig unb bient I)auptfäd)Iid) jum %cn in ©laS. f^luor
fommt in geringer ÜJienge in ben ipflanjen unb aud) ebenfo
in bem Sd)me4e ber 3öf)ue unb in ben ^nodi)en ber
)Dtenfd)en unb Stiere Dor.
9) S)cr Sd)WefeI, Sulphur, ift ein jiemlid) Der=
breiteteS fefteS, gcIbcS, Ieidf)t Derbrennlid)eS ©lement, wet=
d)cS gebiegen unb in 35crbinbung mit anbern ©runbftoffen
Dorfommt. 2Rit Sauer ft off Derbunben entwidclt er
eine erftidenbe 2uftart, weld)e fdl)WefeIige Säure,Sd)Wcfclbampf, genannt; bei ?lufnat)me größerer 9Jtengen
Don Sauerftoff entftept Sd^wefelfäure (Sitriolöl). iUtit
SBafferftoff Dcrbinbet fid) ber Sdfiwefel ju bem, wie
faule Sier ricd)enben Sd^wefelwnfferftof fgaS, bem
d)arafteriftifd^en SBeftanbteil ber l)eilfräftigen Sd)WefeI=
waffer. S)cr Sd))DefeI finbet fid) in gorm fd^wefelfaurer
Salje faft überall im iBponjenreid), in SSerbinbung mit
Sauerftoff in ben Slütcn Derfc^icbener ipflanjen unb in
ben ätljerifd^en Ölen ber Sd)otengewäd)fe. St)ie ju feinem
i^ulDcr Derbic^teten Sd)mcfelbämpfe fommen als Sd)tDefeI=
blumen, get(^moIäcn unb in formen gegoffen alS Stan=genfd)mefel in ben ^nnbel. ®er Sd^wefel bient jur
Snrftcllung Don Sd^ieBpulDer, Sd)WcfcIfäure, Streid^^öl=
gern, ^Ibgüffcn, jum lBIcid)en, ju i)lräncien unb ju Dielen
anberen tcd)nifd^en 3'ocden. 3talien liefert jäl)rlid^ gegen
350 Dltinionen, Spanien 4 SOtiüionen, ®eutfd)tanb mit
Öftreid) etwa 1 14 , baS übrige ©uropa ®,4 iDtillionen
IJilo ©(^iwcfel.
10) ®er ip'öo Spinor (2id^tträger) ift ein fefteS,
geIbIid)eS, burd^fid)tigeS ©lement Don wad^Sartiger §ärte,
wcId)eS fid) fd)on bei gewöt^nlid)er Stemperatur mit bem
Sauerftoff ber atmofp^ärifd^en 2uft unb jmar unter 5cucr=
erfd)einung Dcrbinbet unb bcSpalb felbft im ®unfcln leuchtet.
3n biefer SSerbinbung entwidelt fid) bie Iß^oSpliorfäurc,
welche in IBerbinbung mit i?alt (alS ptpoSpI)orfaurer i?alf)
bie fefte ©runblage ber ipflan3cn=, Stier= unb 5Dtenfd)en=
forper bilbet, wo er fid) bann befonberS reid^Iid) in ben
fi'nodpen unb bem 5^eifd)e ber ültenfi^cn unb Stiere, fowie
in ben Snmcnl)üIIen faft nEer ©räfer finbet. ©r bient
ju Derfd)iebenen ted)nifd^cn 3>ocden, ju 3ünbwaren, alS
5lr5neimittel unb alS heftig wirfenbeS 9tnttengift;
bie
ippoSpt^orfaläe traben Diclfad)e SSerwenbung nud^ in
ber 2nnbmirtfd)nft.
11) l?iefel, Silicium, tommt in IBcrbinbung mit
Sauerftoff als Riefelerbe faft in aHcn ipflanjcn Dor
unb finbet fid) in größeren Dltengen befonberS bei ben
Sc^ad)tell)almen unb ©räfern, bereit §atme ber Ricfel=
erbe il)re §ärte unb fjeftigteit Derbanten. S)ie Salje
(Sin[eitung. V
bcr ^?icfelfäure, bic ©iüfate, btlbcn bic gro^c DJJnffc bcr
9)^ineralicn;
fünftlicljc ©ilifate finb ®Ia§, ©djinrfcn,
SBafferglaS.
3ufnmmfuöffi'l}te ^IflrtUKnlifftanMcilc.
®urd) bie ber)d)icbcnen Söerbinbungcn unb 53?iid)ungen
ber oben be^anbcltcu ©runbi'toffe (S(emcnte) ent[tct;cn ,
bie äufammengcye^ten, bie eigentlichen üegeta= i
bilil'djen ©ubl'tanjen, alfo alle flüffigen unb feften'
'^Pflcinjenteile, ber ro^e ^flanäenfaft 0}hhrung§= i
unb S8ilbung§faft) mit feinen jaljlreidjen baraua entftehcn= ;
ben ©ubftanjen.
2)iefe jufammengefchtcn IBeftanbteile ber ^flanjen teilt,
man in ftidftof ffreie unb [tidftoff haltige; le^terei
mcrben aud) ifJroteinfto ff e genannt unb beftehen inj
Simeif?, ^äfe unb Kleber; aud) bie Sßflanjenf äurenunb '^flanjenalf alien tönnen, ba fie einigen ©tid=
j
ftoff enthalten, ba3U gercd}net werben. S)ie ftidftof f=i
freien finb ifif lanjen jellftoff, ©tärfe, ©nrnmi,j
3 uder, SBeingeift unb bie fetten Öle.
1) 2)ie oerfdjiebenen ^flaiijenfäuren entftehen
au§ 33erbinbungen be§ ©anerftoffS mit 5?Dhlen= unb
2Baffer=, feiten auch etma§ ©tidftoff. ©ie liefern
un§ oiele, fehr wichtige i^robufte, 3. SB. ßffig, SBein=
ftein, ^leefat3, SBlaufäure u. f. w.
2 ) ®ie SBfIan3enaltntien (S)llfaloibe, orga=
nifche SBafen), SBcrbinbungen bon ©auer=, ^Dhlen=,
5![öaffer= unb ©tidftoff. ©ie enthalten bie fräftigften
S)lr3ncien, aber auch hcfÜQf^fn ®ifte. SÜBir nennen
bon ihren Sfjrobuften: ba§ (Xhinin, 5?affein, 2lni=
lin, SHifotin, SDIorphin, ©olanin, ©trt}dhnin
unb Söeratrin.
3 ) S)ie ©iweihftoffe, Sllbuminftoffe, Spro=
teinftoffe (tierifdh=begetabilifd)e ©toffe). ©ie finb ftid=
ftoff= unb fdjwefelhaltig , fehlen in feinem Sßflan3enteile
unb finb auch in allen 3;iertörpern borherrfchenb. ©ie
bebingen bie SJiahrhaftigfeit ber SBPan3cnftoffe, fowie über=
hnuht bie widjtigftcn Sßerbinbungen bc§ organifdien Seben§.
5]?an teilt fie 1) in Spf nn3eneimeih Cillbumin), wel=
d)e§ fi(h hfiiiplfäthfith ©afte bcr ©etreibetörner, in
ölreichen ©amen, aber aud) fehr reidjlid; im SBlute, in
ben @icrn u. f. w. finbet; in .l?äfeftoff (.^Tafein) , haupt=
fächlid) in ber 93fild), in ben f)iilfenfrüchtcn unb in öl=
reichen fernen unb ©amen; 3 ) in i?leber ('!Bflan3enleim,
SBflan3enfibrin) , welcher in feiner djcmifchen 3afammen=fe^ung faft gan3 bem giweiff gleicht, in allen lebenben
3cllen enthalten unb ein ^nuptbcftanbtcil ber @etrcibe=
törner ift. — ®a§ ßiweifj ift bemnach hf'Uptfädhlid)
SUahrungämittel; eä wirb aber aud) in großer Sülenge in
bcr fyärbcrei benu^t unb 3U biefem 3>Dcd au§ SBlut fabrif=
mähig bargeftellt, unb bient auherbem 3um i?lären, S)lp=
preticren, ©runbieren, ^?itten u.f.
w.
®cn §auptbcftanbteit , ba§ ©crippe aller Sf}flnn3en,
bic ©runblage aller Spflan3engewebc, bie DBanbnngcn
ber 3ctlen unb ©cfäfje, bie f^rud)t= unb ©amenhüHen u.f.w.
bilbet
4) bcr 3ßflan3enfaferftoff (Süiembrcmftoff, 3^ 1^=
ftoff, Gellulofc), im .föot3c auch Öo^ftoff, Signin, im
SBf arte S)3tebutlin, im .l?ortc ©uberin, in ben ©chwäm=men f^ungin genannt. Cr beftcht au§ ^ohlen=, 5Baffer=
unb ©auerftoff, ift elaftifd), für alle gliiffigfeiten burch=
bringlid), aber unauflöslich, unocrbaulich. ©Sic 5ßihtig=
feit biefcS ©toffcS für ba§ prattifd)e Seben ift fehr bc=
beutenb;
feine hauptfädjlichften SBrobuttc finb SBaumwollc,
f5lad)3 , Öanf, JTorf u.f.
w.
5 ) ©)ie ©törte, baS ©tärfe= ober ©ntcmchl, Amy-lum, ift eine blenbcnbweipe, mehlige, in ben meiften Sßflan=
3cn Dortommenbe ©ubftan3 unb befteht auS ^?ohlcn=,
2!öaffer= nnb ©auerftoff. Öie ©törfe ift in SBcrbinbung
mit ben Ciwcififtoffcn bcr nahrhaftefte ©eil bcr SBflan3cn
unb finbet fid) befonberS in großer SD^enge in ben ©c=
treibefnmen, ben §ülfenfrüchtcn, ben ii?artoffeln, im Sllfart
bcr ©agopalme (bem cdjtcn ©ago), in bcr SBfeitwur3et
(S)lrrow=9{oot), Wanihotwur5el (©apiota) , in bem i§län=
bifdjen SWoofe unb anbern Snahrung§pftan3en. ©ie ift in
foltern Sffiaffer unlöSlid), wirb in fochenbem Sßaffcr 311
bem befnnnten ßleiftcr nnb burd) weitere SBchanblung
3U (unechtem) ©ago, unb ift aud) infofern tion großer
SS>id;tigfeit, nlS fie leidjt in ©ummi (©)ejtrin, ©tärfc=
gummi) oerwanbclt werben tann, au§ weldhem bann weiter
©rnuben3udcr unb SBeingeift bereitet werben.
6) ©ummi unb SBf(an3enfchletm gleichen in ihrer
3ufnmmenfehung ber ©törfe. SReineS ©ummi ift im
trodenen 3aftanbe hart, fpröbe, burchfichtig , leicht in
SlBaffcr (nid)t aber in S)lltohot, S)tether unb Clen) löS=
lieh;
<s§ ift gcrud}= unb gefdjmadloS,
finbet fich in ben
©ummigöngen oieler Spflnn3en, quillt gewöhnlich au§ ben
geborftenen SRinben hcroor unb erhörtet bann an bcr 2uft.
©)ie ücrfchicbcnen S)lrtcn (arabifcheS ©nmmi, ©ragant, baS
Sirfd)= unb '!Bflaumenhar5, ©sestrin u. f. w.) bienen als
$)eil= nnb 5?nhrungSmittcl unb 3U üielen technifhen 3tt'c'rfcn.
SßefonberS widjtig ift baS ©eptrin (f. ©törfe) als
ein wefentlid)cr SBeftanbteil beS ®iereS unb SBroteS, als
3ufah 311 feinem SBadwerf unb in feiner Umwanblung
als ©raubcn3uder unb Slßcingeift. ©er SBflan3en=
fdjlcim (©ragantfchlcim , ©alepfdjlcim , ßeinfamcn= unb
Cuittcnfd)lcim) ift nid}tS anbereS als ©ummi, weldfeS
burd) SBcimiid)ung oon Dcrfchiebenen ©al3cn, ©törfcmehl,
3cllftoff u.f.
w. feine ooHfommcnc SöSlid)fcit in SEßaffer
üerlorcn hat. — ©aS Gummi elasticum (,(?autfd)ut,
gcberhar3) beftcht auS ß'ohlciu unb SBafferftoff, finbet fid)
im 5Rild)faft oieler SBflan3cn unb wirb befonberS nuS bcr
fübamcritanifd)en Siphonia elastica unb ber inbifd)en
Urceola elastica unb Ficus elastica gewonnen.
7 ) (Saccharum) ift ein im SBflan3enreid)C
fct)r oerbreiteter ©toff, welcher in oerfd)iebenen S)lrten
(9fohr3uder, 3{üben3uder, ©rnuben=, ?lhorn=, S)Rnnna=,
©d)lcim=, ©d)Wamm3nder u. f. w.) auS ücrfd)icbcnen
SBflan3en gewonnen )oirb. 3llle SRrten 3urfft finb üon
fügem ©efd)mad unb leicht löSlid); ber ©törfe öhnlid),
beftehen fie auS ^ohlcn=, Srßaffer= nnb ©auerftoff. ©ie
SBcrwenbung bcS 3»rf<stS ift befanntlid) öu^erft mannig=
fach; f'S bient in feinen ocrfchicbenen SRrten unb ©eftal=
tungen oielfnd) nlS S)lr3nei= unb SRahrungSmittel, 311 üielen
3?onbitortt)nren, 3U SRlfohol unb 3uderbranntwcin (SRum),
3um görben u.f.
w.
VI ©inleitung.
3)ic bcfdjäftigtcr mcljrerc 9)liIIionen
9Jicnid[)cn, bcr ift loiditigi'tcn ^an=
bel'iartitcl. 2)ie '^irobuttionen nua (9}oI)r=
judcr) beträgt jä()rlid) 2000 .^ito, tDOüon ouf
ilH'ftiiibicn allein über 1000 93311. ,ßilü fallen. ®ic
ifirobuftion auä 9iüben (IKübenjucfer) mag fid) jetjt auf
etwa bic $)älfte jener beä fRoftrjueferg gefteigert bnben,
tuoüon Seutfdjlnnb mit Cftreid^ etwa 300— 350, f^rantreid)
gegen 300, Shifdanb 100 93311. ^?ilo liefern. 3n 2;entfd)=
innb floriert ber 93ibenbau befonbera in 9>reuf5ifd)=Snd})en,
in 'llnl^nlt, ©djiefien, 23raunfd)lricig, IBaben unb 2Bürttem=
berg. — Sie 9tl)orn=3urfcrfni)ritation in 9forbnmerita
liefert ben 9l^orn3uder, meldjer ebenfallg fein unbebeuten=
ber ^anbelgartitel ift.
8 ) Sic fetten Öle aug bem '.fiflanjenrcidje (bie
'ipflanjcnfette) finb, wie bcr 3udcr bic Störfe, ftid=
ftofffreie ©ubflanscn unb äljncln in il)rcn (Sigcnfdjaften bem
tierifc^en g-ette. Sie finb leichter atg SBaffer, löfcn fid)
nid)t in bcmfelbcn, mo^l aber in Ulct^er unb fod)cnbcm
9tltol)oI;beim SSerbrennen erjeugt fid) ölbilbenbeg £cud)t=
ober Ölgag. f^ettc Die finben fid) befonberg in
Samen (93ibfaat, ^anf, 93b^n), f5>^ud)tferncn (93?anbel=
fernen, §afel= unb Söalnüffcn, Sonnenblumen) unb
f5riid)tcn (Olioen).
(Sinige biefer Öle trodnen in ber Suft 311 einer
burd)f_d)eincnben, feften 93laffe unb werben 3U fyirniffen
unb Ölfarben benu^t; 3U i^nen gcl)ören bng 2ein=,
^nnf=, 93?olm= unb SBnlnu^öl.
9lnbere oerbiden fid) in ber Suft unb bleiben fc^micrig unb
l)albflüffig, wie 3 . 93. bag 9!3lanbel=, Clioen= unb 33ibbl.
3u ben feften, butt er artigen Ölen gefiört bag
93alm= unb Sorbeeröl, fo wie bie i?nfaobutter unb 93tug=
tatbutter.
Sie fetten Öle finb für ben 9[Renfd)en bon größter
9Bid)tigtcit. Sic bienen 311 üiclen 91r3ncicn unb Speifen,
3ur 93eleud)tung alg Öle unb .f?er3en,
3U f^irniffen,
fyarben unb oielen anberen tcd)nifd)en 3roedcn.
Sag 9!Bod)g, weld)cg, oft mit §ar3cn unb f5arb=
ftoffen oerbunben, in ben meiften 93flan 3en, befonberg im
Slütenftanbe borfommt, glcid)t in feinen @igcnfd)aften ben
fetten Ölen.
9) Sie ät()crifd)en (flüd)tigen Öle,) @ffen 3en,
werben burd) Seftillation ober aud) burd) iffreffung aug
bcrfd)iebenen 9ßflan 3cnteiten, befonberg ben 931ütcn, gewonnen.
Sie finb bon fd)arfem ©cruct) unb ©cfd)mad, ent3Ünblid),
mcift farblog, lei(^tcr alg Iffiaffcr, in biefem wenig, in
9lltot)oI, 9(ctt)er unb fetten Ölen Ieid)t löglid). Sic finb
frei bon Stidftoff unb beftepen aug iloplciu unb 9Bnffer=
ftoff, ober aug iloptcu=, 9Baffcr= unb Sauerftoff. 3berfteren (of)ne Sauerftoff) gef)örcu Serpcntin=, 3i3'oncn=,
ipomcron3cnblüten=, ,f3immcl=, gcnd)cl= unb 93'lfenDl; 3U
ben Ic|dern (mit Sauerftoff) if}feffermin3= , Slraufcmiu3=,
3iwt=, 2abenbel= unb 9tnigöt. Sic werben in bcr 933=
bi3in , 3U Siföreu unb ifjarfümerien, 311 9läud)ermitteln,
?3-irniffcn u.f. w. berwenbet.
10 ) Sic .'par3 e finb eigentlid) nid)tg alg oppbiertc,
burd) Saucrftoff=91ufnal)me umgebilbete ätl)crifd)c Öle.Unlöglid) im 9i3iiicr, Ieid)t löglid) in 2Bcingcift, 9letpcr,
fetten unb ätl)erif^cn Ölen; feft, fd)mcl3bar, brennbar.
Sic finben fid) nie gnn3
rein , meift mit f^b'^f'ftoffen,
ätl)crifd)cn Ölen, oft aud) mit ©ummi ucrmifd)t, alg
3ellenin{)alt ober aud) in befonbern 18el)ültern (.§nr3gängen)
in oerfd)iebenen ':Bfibn3cntcilen. Sie wid)tigften finb
i5 icf)tenl)ar3 , ©Icmi, Sanbarat, 93hftir, Sammar, ©ummi=lacf, i?'Dpal, Storap unb 93cn 3
oe. — Sie bienen 3U
Saden unb f^^irniffen, 3U Seifen unb Bitten unb oielen
auberu ted)nifc^en 3>Dcdcu.
ßinige anbre begctabiliid)e Subftan3cn, bie lßitter=
ftoffe, Salfamc, ^ärbftoffe, tonnen mir l)ier nur
in ^ür3C erwäbnen.
3u ben 93itterftoffen gehört bag 91bfintt)in im
SQScrmut, 9lml)gbalin in bitteren 93tanbeln, ©etrarin
im iglänbifdien 933ofe, Supulin im C>opfen, Santoninim iBurmfamen, bag .ßalmug=, ^olDquinten = , Duaf=fia = lßitter, u. a. m.
3u ben 93a If amen (Sd)leim= ober ©ummi=’f)ar3en)
:
Scbellad, 9Beibraud), ©ummigutt, ^opainbol=
fam, 93tettabalfam, 9lIoe u. 0 . m.
Sie wid)tigften f^ärbftoffe liefern; ber i?rapp,
bag i?rapprot unb grappgelb; bcr Saflor bag
Saflorrot;bie 93 i r t c bag S(^üttgelb
;bie S d) a r 1 a d) e i d) e
bic Sd)arlad)türner;
berfd)icbene Snbigopflan 3 en ben
^nbigo, oerfd^iebene Orfeille unb Sadmug;
bcrfd)icbene gro^e IBäume bag SrafilienbDl3 , bag
©ummigutt u.f.
w.
Sic genannten Stoffe , aug benen alle ©ewäd)fe be=
ftepen, finb teilg oerbrcnnliip, teilg unbcrbrennlid). Sie
in bcr ipflan 3 e cntpaltencn 4 Organogene bcrbrcnnen in
ipren oerfd)icbenen 93crbinbungen 3U ^foplcnfäure, 9!Baffer,
91mmonint u.f.
w.; bie unb erb renn! id)en, wcld)c
alle if3flan3cnteile nad) bem 93erbrennen (ber 3crfcpung
,
93erwcfung| pintcrlaffen,
finb nor3Üglict) ippogppor,
.f?nli, i?icfcl, Sd)mcfcl, ^alf, )?od)fal3 . 9lud) biefe un=
bcrbrcnnlid)cn Seile finb, wie bie oerbrennIid)cn, wid)tige
9tal)runggftoffc für bic iBflan 3en unb 3U 93ilbung iprer
ein3elncn Seile uncntbeprlid); fie bebingen, nad)bem fie
bon bcr 91der3umc in bcrfd)icbenen Söfungen, Sal3en
u.f.
w. nufgenommen finb, bie ©rnäprung, bag 3Bad)fcn
unb ©ebeipen ber if3 flan 3en, unb eg ift barum bie ßennt=
nig ber cin3elncn if3flan 3cnftoffe für ben Sanbmirt bon
größter 9[Bid)tigfcit. 9BilI er, opne feine gelber nnd)
unb nad)3U er)d)öpfeu, b. p. unfrud)tbar 311 madpen,
rcid)c ©rnten gewinnen, fo mup er bie 9Irt unb 93tengc
bcr im IBobcn feiner gelber cntpalteucn, bic i|3flan3en
bilbenben unb ernäprenben Stoffe fennen, er mup miffen,
weld)c ©ewäd)fc bem 93obcn biefen ober jenen Stoff mepr
ober minber cnt3iei)en, unb eifrigft Sorge tragen, bap
bic bem gelbe burd) bic ©rnte ent 3ogencn Stoffe immer
gleid)mäpig wieber erfept werben. Siefe ®rgän3ung wirb
nun 3War teilg burd) Suft, fRegcn, Sepnee u.f.
w.
cinigermapen, pauptfäd)lid) audp burd) Süngung mit
StaÜmift bewirft, päufig aber ift bieg nid)t 3um ©rfope
geuügcnb unb eg finb Sofäpe bon anbern Sungmittcln
(®ipg, ilalt, 93icrgel, 91fcpen, ©uano, Snl3en, i?nod)en=
mepl u. f. w.) burd)aug notmenbig; bie ßenntnig biefer
Stoffe, in Duatität unb 9Birtung für bie berfd)iebenen
ßinfeitung. YII
Sobenarten, ift für bcn Sanbtoirt l^cutigen Sogei eine|
Sebengfrage.
9Jäf)cre§ barüber gel^ört nidjt bier^^er unb ift au§
ben fpe5ie[I lanbwirtfdjaftlicben Sdjriftcn 5U erfefien.
Dif llflnnjc im nUgfinfincn.
iEie üollfommene ^ftan^e beftefit 1 ) auä ber
9BuräeI, radix; 2 ) bcm ©tengel, caulis, ober
'Stamme, truncus; 3j ben 3tften, rami, unb
3lueigen, ramuli; 4) ben ^Blättern, folia; 5)
bertBlüte, flos; 6 ) ber 3 rud)t, fructus, mit ben
Samen, semina.
S)ie ipflanjen, plantae, b. ade ©emöcbfe
00m mödjtigen Sffialbbaume bi§ jum fteinften iDioofc, oon
ber fiimmelanftrebenben ifjalme biä jum faum fid^tbaren
Sdjimmelpitje, finb, mie mir oben gefeljen t)flben, orga=
nifdje, lebenbc Söefen, menn aud) oI)nc (Smpfinbungunb millfürlid)e Seroegung.
finb Sanbpflanäen, menn fie in ber 6rbe,
auf bem Sanbe murjelu unb mad)fen, 2BafferbfIanäen,menn fie fiep im 2Bnffer entmidetn.
6ä finb entmeber A. eiufrüdjtige ober B. mieber=
früd}tige ififtanjen.
A. '2;ie einfrüdjtigen, pl. monocarpeae. fterben'
nad) einmaliger gruc^terjeugung gänjiid) ab.
gehören a) bie ein j übrigen ober Sommer=(5)cmäd)fe,
pl. annuae, meldfc in ben botanifebeu SBcrfen gemöbnlid;
mit 0 , bem .^aleuberjeicben ber Sonne, bejcidjiiet merben;
unb b) bie ämeijübrigen, pl. biennes, gemöbniid;
mit © bcjeidjnct, meldje erft im jmeiten Sabre jum
Slüben unb grudbttragen gelangen.
B. S;ie mieberfriid)tigen^flan5en,pl.polycarpeae, :
finb Kräuter ober Stauben, bereu meifte Seile na(b ber
Samenreife abfterben, bereu Sßurjelftod aber mit einem
Seite ber SBurjel lebenb äurüdbleibt unb eine neue ipftan5e
ermnd;fcn lübt. (S§ finb a) bie fogenannten perennieren=
ben, au§bauernben ®emäd}fe, pl. perennes, mit 21
(bcm be§ Supiter) in ben botanifd^en.SBcrtcn be=
jeidpiet; ober b) Sträud)er (frutices) unb §atb=ftrüudber (suffrutices), beren Derboljtc, ausbouernbe
Stengel unb jobrelang Icbcnb bleiben, mit Jp
(bcm ^ci^b™ Saturn) bejeidinet; ober c) tBüume(arbores), mcld;e oiete Icmg leben unb in poperen,
fiep mepr ober meniger meit oben ocrüftclnben ^oljflümmen
madp'cn. Septere merben mit bejeidjnet.
9Bir bebienen un§ gleid)fall§ biefer jept allgemein an=
genommenen unb nepmen
© für einjaprige ipftanjen,
© „ 5meiiäprige i^ftanjen,
“ll. „ perennierenbe '4>ilcmjcn,
l> „ ftraueportige if^flanjen, unb
jp „ tBüume.
3)ic Crgaiic ber fpftanjen.
(Sie Crgane ber (ßftanjen merben eingeteitt in
A. Elementar Organe, einfadje Crgane,
B. 3uf ammengef epte, üupere Crgane.
S)ic Elementar Organe finb bie midjtigftcn, mennaud) cinfadpften Crgane, inbem fie ben ülnfang unb bie
förunblage fämttid)cr feftcr Seite ber t^flanjen au§mad)en.
Ültte biefe Seite beftepen, oon ben SBurjelfpipen an bi§
ju bcn oberften 3wcigen, 331ättcrn unb (Blüten, aus ®tc=
mentarorganen, beren (Bau unb Snpalt nur burd) bna
OJJifroftop beutlid)5U erfennen unb ju unter)d)eibcn finb.
— (Sie juf ammengefepten ober üujjercn Crganemerben burd) bie (Berbinbung ber (Stementarorgane gebilbet.
A. Sbie c^Xmenfarötgane
finb bie 36 tlen, cellae, cellulae, in ipren üerfd)iebenen
©in^elpeiten, gormen unb ©eftattungen.
(XBenn mir ein bünne§ Sd)eibd)en irgenb eine» (pftan 5en=
tcite§ unter einem ftarf oergröpernbeu ©tafe, einem 93iitro=
ftop, betrad)ten, fo fepen mir, bop bicfe§ bünne Scpcibdfen
au§ ocrfd)icben geformten, fteinen Äörpern, einer (j3ienen=
mabe nid)t unnpntid), jufammengefept ift. S)iefc mifro=
ffopifd) tieinen X^örper finb gcfd)(ofjene, mit gcud)tigfeit
ober mit 2uft gefüllte (Blä5d)en, mcld)e 3ct^cu genannt
merben. gn ber ganjen organi|d)en Otatur, alfo im Sicr=
unb aud) im (Bflan 3cnreid)e, bilbet, mie fd)on oben angc=
beutet, bie gelte bie ©runblage aller anatomifepen Seite,
baä cigentlid)e organi)d)e (Element, ba§ (51ementar =
Organ, metdpes ats fo!d)e'3 an fid) ober mit §ilfe ber
au§ ipm peroorgegangenen (Bilbungen alle Crgani3men— Don ber cinfad)ften '’Bflan 5
e big pinauf jum riefigen
(Steppanten — im cinjclnen mie im ganjen grünbet unb
äufammenfept.
(Ser gnpatt ber tebensfäpigen (Bf*Q>' 5cn 5ette ift ein
burd)fid)tiger, farbtofer, bie Dcrid)icbenftcn d)cmifd)cn Stoffe
entpaltcnber Saft ober Sd)tcim: ba§ (^eDtoplagma*),in meldpem fid) biSmeilen fleinc ßorner oon Stürfemept
bilben, Don benen bie bid)t unter ber Cberpaut befinb=
tid)cn eine parjartige Oiatur unb grüne gnrbung angc=
nommen paben; man nennt biefe grünen X?örnd)cn (Blott=
grün, chlorophyllum**).$ic ben flüffigen gnpalt umgebenbe bünnpüutige
*) $06 ?protoptaäma, ber SebenSftoff, Urjt^teim,
Urbilbungeftoff , bie materielle ©runbloge allce orgoniieben
Seben§ , ber tDcjentlidifte ber ipflanjen unb Jiere,
roeldber friiper bo ift qI§ bie gellcnmembran unb oft oI)uc biefe
Quftritt;
ein eimeifjartiger Stoff, belebt, mit fpontaucr, b. I). au6
fid) felbft mirteuber ®en)eglid)teit unb ber gobigteit, ol^ne ent
fprcd)enbe äußere ülnftöfje onbere gormcu onäunebmen; tritt rein
unb ftbeinbar o^ne £rganifation fd)on in ben cinfad)ftcn @e=
fd)öpfen, ben Simöben unb ibren iBetmanbten auf, unb erfüllt
unter bcm 9?amen Bathybins in groften Strängen unb Älumpcn
maffenbaft auf buttberte oon 9)Jeilcu b'" ben tieferen iifccree-
boben.
Sie SSiffenfdbaft bat fcftgeftellt, bop alle ipflanjcntcile nur
fo tonge leben, al§ biefer Urftbleim in ihnen Porbonben ift. 'ifur
bie toclcbe iprotoplaema enthalten, fönncit matbfen, neue
d)cmif(bc äSerbinbungen eräcugen unb neue 3füen bilben.
**) ®a§ IBtattgrün, UbloropbpH, ift ber toidjtigftc Stoff
bc§ ^t^^'finbaltä. ift an fitb forbloö ,ber borin cntbaltenc
Sauerftoff entioicfelt aber in feiner 3fii<^bttt'8 bur^ ben Ginflup
be§ Sonncnlicbtcd ba§ fttfdbe, feböne ®rün ber tpflonjen , bie
gelbe, brounc unb rote ^erbftfärbung ber IBlätter, fomic (luad
übrigens noch nicht ficher fcftgeftcUt ift) überhaupt bie mannig;
fache garbenprad)t ber Slättcr, Sölüten unb grüdpe.
VIII Ginleitiing.
3cIIcinDonb bc[tcl}t nu§ einer, au§ i?D^Ien=, 2BQfier=
unb Saueritoff juiammengefel^ten ©ubftanj, ber Gellulofe(''
4>flan 5 enjeÜltDff , ipoljfafer). ©ie ücränbert mit
bet 3unal)me, mit bem äl^adjl'en be§
äuerft faft fugelige gorm ouf tiielfad[}e SBeife; e§ bilben
fid) ftern=, I)oIbmüiib=, fugel=, fd)eiben=, tafelförmige,
ctjlinbrifd^e, priSmatifdje, nerämcigte, unregelmäßige u.f.
m.
3eüen.
Dteilienweife über einanber ftcßenbe 3cüen bilben, inbem
bie 3wiicl)c»'öänbe nerfdjlüinben, burd^geßenbe, innen l)ol)le
9{öl)ren ober anale, meld;e man (Gefäße, vasa, nennt.
(Sä entfielen bann bie fogenannten ©piralgefäße, bie
aiinggefäße, neßförmige, punftierte, 2;reppen=
geföße u.f.
m.
S)ie SSereinigung mehrerer in gleicßer Stidjtung üer=
laufcnbcr (Öefäße nennt man ©efäßbunbel; biefe
bilben l)auplfäd;lid) bie Siippen unb 'ilbern ber lölätter,
unb mnd)cu gleidjjam baä ©telett ber ^fjflanje auä.
2Bo brei 3*-'Ueu sufammenftoßen, bilben fid) breifeitige
Kanäle, meld}e burd) bie ganje ^^laiije in Serbinbung
fiepen unb entmeber ©afe (2 uft) ober flüffige ?luäfd)ei=
bungen entpalten, bie burd) Dluäfdjmiljungen auä ben
3ellen erjeugt finb. ISicfc Kanäle peißeii 3 ntercellu=
largänge, meatus intercellulares.
®aä 3^1^511 tela cellulosa, entftept auä
einer DJtutterjeHe mit ipren öerfdjiebenen 2;od}teräellen. 6ä
ift eine ©efamtpeit non 3füfn, bereit jebe ein befonbereä
©anseä bilbet; ben uerfd)iebcnen 6igcnfd;aften unb 33e=
ftimmungen ber 3füfii gemäß (alä Dluäfd)eibungä=, 6r=
näl)rungä= unb 3 ortpflan5ungäorgane) ift eä in gönn
unb (Sntmidlung üerjcpieben. 932au unterfd)eibet folgenbe
3ellgcn)ebearten
:
1 ) Snä lfJarend)l)m, parenchyma, 2Bürfel =
ober güllgemebe. ®iefeä ift baä micptigfte ©cmebe;
eä beftept auä turjen, nacp allen 3{id)tungen glcid)förmig
auägebilbeten ,runblidjeu ober edigen 3fdfti unb finbet
fid), mit Dluänapme ber 3eüei>pfltn' 5cn, bei aEen Ipflansen.
Sie sufammengcfepten Organe aller ©eraädpfe, oon ben
DJtoojen an biä ju ben oollfommenften Ißflniiäen, beftepen
urfprüngliip auä lf}arend)pm, auä weldjem fid) aEe meiteren
Silbungen (^o^jeEen, ©efäße, 53aftfafern u.f. m.) ent=
mideln.
2) ®aä gafergemebe, prosenchyma, eä beftept
auä geftredten, incinanber greifenben 3cöc» opnc 3 nter=
ceEulargänge. ©ie finb im 93aftgemebe bie ääpen, bieg=
famen gafern, im ^oljc bilben fie baä ^oljgeloebe.
3) ®nä IBilbungägemebe, cambium,5artman=
bige, meift geftrcdte, reicp mit ©aft gefüEte 3cdcib loeld^e
t)auptfäd)lid) jur Ißilbung unb SBermeprung ber ©efäß=,
iöaft= unb ipoljjcEen unb 5um ©äfteauätaufd) bienen.
Oaä (Kambium erfdjcint bem bloßen Dluge alä fd)leimige,
gaEertartige 9Jlaffe; jebcr junge ^flanjenteil ber pöperen
©emädp'e beftept auä ipm unb juglcid} berupt auf ipm
baä 2Bad)ätum beä ©tammeä unb ber 9ifte.
4) ®aä Oberpautgeroebe, tela epidennoidalis,
ift ein feineä, eigentümlid) tonftruierteä ©eloebe, meld)eä
bie Obcrflädje nflcr jüngeren Seile ber pöperen ipflan 5en
überjiept unb fie gegen äußere Sinflüffe fdpipt. Oiefer
Ueberjug, bie Cberpnut ,
epidermis, beftept geioöpnlid;
auä nur einer ©djidjt niebergebrüdter, flüd}er 3cnen unb
ift mieberum mit einem jarten, gleidjartigen, ablöäbarcn
§äutd}en, cuticula, überjogen. gft baä ©cmebe ber
Oberpaut faftpaltig unb jartmanbig, mie 5 . 93. auf ber
OberfIäd;e ber ^Blumenblätter, fo nennt man eä epilhe-
liuni. 58ei ben in ber Srbe ober im SBaffer madjfenben
Ipflnnjenteilen bleibt bie Oberpaut gefdjloffen, bei ben fid)
in ber £uft entmidelnben, grün gefärbten aber jeigen fid)
Diele mifroftopifd) tleine 2uftlöd)er, IfJoren, ©palt=Öffnungen (pori, stomata), bereit loder Derbunbene
3eEcn attfepnlid)e gnterceEulargänge bilben, in loelcpe fidp
überaE 2uft einbrängt unb beren 9[Eünbungen bie 6itt=
faugung unb Dluäbünftung ber Ißflansen Dermittelii. 9luf
biefe äßeife paud)en biefelben burd) bie ©paltöffnungen
bei Sage ©auerftoff, bei 9iad)t .ffoplenfäure auä, unb
tiepmen bagegett bei Sage Hopleiifäure, bei 9]ad)t ©auer=
ftoff auä ber 2uft ein.
©epr päufig trägt bie Oberpaut geluiffe 9luälDÜd)fe,
Ülebenorgane, bie matt mit ben befonberen DJamett:
§aare,pili
;© d)Up p e n ,
squamae; ©dpüppdjett, squamulae;
©pr eu,palea; ©d)ülfern, lepides
; ® r ü fe
n
,glaii=
dulae; ©tacpeln aculei, u.f.
iD. beäeid)net. ©ie be=
ftepen fämtlid) auä Derfcpiebeneit geüeit unb bebingcit in
iprer ©efamtpeit ben Ueberjug Derfepiebener Igflanjenteile.
5) ®aä Mortgeroebe, ober bie alä ^?ort, suber,
befannte ©ubftanj, beftept auä flad)en, tafelförmigen,
2 ttft entpaltenben gfÖcn, beren elaftifd)e SBanbuttgen ben
fi'orfftoff, baä ©uberitt, entpalten. Oiefer bilbet fid) in
ben äußeren 3fdenf(pid)ten ber ütinbe mand)er 93äume,
5 . 93. ber ^orfeiepe, ju größeren 9J?affen, finbet fid) ober
auep in oEen anberen 93aumrinben, fo loie in ben Siittben
ber ©träud)er unb ber faftigen ßrautpflanjen. Sr ge=
pört überpaupt jur jRinbenbilbung unb entftept erft in
ober unter ber Oberpaut, melcpe bei ber ^orfbilbung ab=
ftirbt. 93ilbet fid) ber i?orf in ben tieferen 9{inbettid)id)ten,
fo löft fiep bie abfterbenbe Dtinbe in ftärteren ©cpuppen
unb ©treifen (IBorten) ab, j. 93. bei ben Sidpen unb
Dlabelpöljern.
6 ) Oaä ipilägemebe, baä ©emebe ber Ißilse,
gled)tett unb üilgen. Sä beftept auä unregelmäßigen,
langen, bünnen, fabenförmigett ober fugligen, fcplaucpartig
geftredten geöen. Oaä geds^'oebe ber Ipiläe ift ftid=
ftoffreid), gaEertortig unb fepr Dergättglid); baä ber
gled)ten bürr unb jäpe, reid) an ©tärfmepl; baä ber
tilgen beftept auä orbttungälofett , eittfaepen ober unter
einanber Deräftelten gfdfurcipf; unterfepeibet fid) Don
ben anberen babttrd), baß eä etwaä SBlattgrün, SploropppE,
entpält.
ge nacp ber Snlmidlttng ber Slemcntarorgone teilt
man bie Derf^icbenen ©elDäd)fe ein in gellenpf lattäen
unb © e f ä ß p f l a n 5 e n.
1) Oie gcllenpflanjen, plantae cellularps, be=
ftepen nur auä gleicpförmigett, einjelnen ober einfad) an=
einanber gereipten gfdf'i; bei ipnen ift jener, in ben
pöperen ©emäepfett beutlid) auägeprägte ©egenfal? jiDifcpcn
ber 9ld)fe (9[Bur 5 el unb ©tarn nt) unb bereit ©eiten=
Organen, ben iBIättern, ttid)t Dorpattben unb man nennt
fie baper aitd) ad)fettlofe 9>fl., Spal lopppten,ßogerpfloit jen. Sä finb bie eigentlicpen gellen^
Sinfeitung. IX
p|(an 5 cn: bic gfcdjtcn, 'idgcii; fic Inibcn bic
nicbcrfte beS '^flnnjcnrcid)?.
2) Xic ® ef ä B P f 1 0 n jcn ,pl. vasculiferae, bc=
[tcljen nud mannigfaltigen i.’^cllcn iinb ® c f iifj
c n;
bei
ipnen jeigt fic^p ber oben angefiibvtc C^cgcnfal^ jlnifci^cn
^tdjfc unb 33Icittcrn bcutlid) unb man nennt fie bavum
?( d) fe n p f
I a n 3 e n , .tf 0 r in D p I; p t e n. ?(u§ bein, 3iöifd)en
ben ©amen lappen (cotyledones) liegenben .Keimling
(Cfmbvpo) entmideln fid) 2Bur3eI, ©tengel, 331ätter nnb
'-Blüten. — 6'j finb bie t|öl)eren ©tnfen bev ©emäd^fe,
bic fogenannten ^^ancrognmen, fid)tbnv blüpcnbe
^flan3cn.
R. tOic nifammcttgcfctitcn, äuf.ctcn t^rganc.
©ic merben nadj itjrcn ncrfdficbenen ^Berridpungen
cingeteitt in a) (£rnät)ning§ = ,b) 5BermeI)ning§=
unb c) D i-' t P f ^ •' 3 it II g § = ober iB c f r u d) t it n g §=
Organe.Die GrnäfjrungSorgaue merben and; 5unba=
mental Organe genannt unb bcfte^^cn au§ 1) ber
SBur-sel, 2) bem ©tengel mit Siufiscn unb 3)
33Iätt ern.
'$iie S5ermct)rung§organc finb bie .ffnofpen
(?(ugcn), bic S'uiebeln, .R'nollen, ©d)öf3 linge
(2Bur3cIfproffcn).
'Sie f^ortpf (iu 3 ung§orga ne finb bie SBIütc (in
'}(f)rcn, .tfntjdjcn, ßolbcn, Trauben, 3i'ifpcn) unb bie
5rud}t (in (5d)otcn, .^iilfen, 'Diüffen, 3<ipfcn).
a) 3)ic ^-rnäßrungsorgane (S-unbomenfnf- ober
^aifisiumsorgane).
(SBiirjeln. 0 tenflcl, ani> SIntter.)
Sic 4 organifdjen Stemente (bie Organogene) : ber
.((oplenftoff , Söaff erftoff , ©auerftoff unb ©tid=
ftoff, finb un 3crlegbare djemifdje (Elemente, unb bilbcn
in ipren ncrfd)iebenen SSerbinbungen al§ SBaffer, ^o^=
tenfäure unb 3lmmonint bie §auptnal)rung ber if3ftan3cn
unb nud) bie ^auptmaffe be§ if3flan3enförpcr§;
aufjerbem
merben nud) anorganifd^en ©toffe (.ßalt, 3?iefelerbc,
pt)or, ©d)mefcl, (Sifen, t)crfd)iebcne 3tltalien u. f. m.) in
•gönn aufgelöftcr ©al3 e oon ben ipflnn3en au§ ber 3l(fer=
frume (bc§ 33oben§) 3ur (Srnöbrung unb nnmentlid)3ur
05criiftbilbung aufgenommen. Sic mit biefen organifd)cn
unb anorgnnifd)en ©toffen erfüllte f^üffigteit mirb oon ben
Selten ber SBur3elfpitien a[Imät)Iid) au'3 bem !Boben ein=
gefogen unb oon ba bireft in bie tpflan 3e cingefüprt; fie
fteigt oon Sette 3u Sette burd) ©tamm unb 'Üftc bi§
3u ben tBIöttcrn empor, unb bemirtt baburd) ba3 2Bad)fen
unb ©cbet^cn ber oerfd)icbenen ^ftan 3cut)eftanbteile. 2Bie
fd)on oben bemerft, nel^men bie SBtätter unb bie anbern
grünen ififtnnsenteite aud) burd) ihre ifioren unb ©palt=
Öffnungen gemiffe ©toffe auf unb fd)eiben anbre au§.
3lm Sage, namenttid) im (5onnenfd)ein , atmen fic bic
bem tierifd)cu Seben nad)tcitigc .(?oI)tcnfäurc ein unb
fd)ciben sugteid) unfern unb ber Sierc 2cben3ftoff, ben
©auerftoff, au3; uad)t3 bagegen unb im Suntetn
überhaupt nct)mcn fic ben nül)tid)cn ©auerftoff au§
ber 2uft auf unb fd)ciben bic fd)äbtid)c ,ttot) tenfäureau3. ffür 3Jtenfd)cn unb Sicre ift ber ©auerftoff ba§
notmenbigfte 2cbcn3etcmcnt, mät)renb ber ungcmi)d)te ober
3u ftart in ber 2uft oertretene ,(?ot) teuft off (al§ .tiot)fcn=
fäure) für ben Unterl^att bc§ ticrifd)cn 2cbcn3 untaugtid),
fd)äbtid), ja töbtid) ift. Surd) ba§ (Sin= unb '.)lu3 =
atmen ber i^ftansen, burd) bic oon D3?cnfd)cu unbSicren in ber !:f}ftan3cnnat)rung fomic au» ber 2uft auf=genommenen unb au§gefd)icbcnen DJtcngcn oon
©auerftoff unb .(lot)lcnfäure mirb ein für attc organifd)en
SBcfen notmcnbigc§ @tcid)gcmid)t beiber ©toffe t)crgcftctlt,
unb .t?of)tcnfäurc unb ©auerftoff crgän3en fid) gegenfeitig
3U ber für atte tebenben SBcfcn notmenbigen 9]tifd)ung.
3tus bem eben ©efngten ergibt fid), baf) bic '4>ftoii3CH
burd) it)re 6in= unb 3lu»ntmung am Sage unfre 2cbcn§=
tuft oerbeffern, unb biefelbc mäprcnb ber 3cad)t,
namenttid) in gefd)toffcncn Dinumcn, Simnifni u.f.
m.
,
merttid) oerfd)icd)tern. —®c^cn mir nun 311 ben ein3ctncn (5 rnät)rung 3=
Organen über.
1. Die ttUirjcl, radix.
Sie SlBur3ct ift ber untere, naep unten mad)fcnbc
Seit be§ ©tengetä ober ©tamme»; attc it)rc Seite bc=
ftreben fid), in einer 00m 2id)tc abgemanbten 9iid)tung
in ben SBoben 3U bringen, um in bemfetben fid) 311 bc=
feftigen unb au3 it)m Utat)rung cin3ufnugcn. Sie mciften
iBftnn3en treiben ifire 2Bur3ctn in bic (Srbe, einige in§
SBnffer unb nur menige mur3etn, nt§ ©d)maroljcr ober
^arafiten, auf anbern ®cmöd)fcn, um nu3 biefen it)re
9Jat)rung 311 3iet)cn. 9tber and) bic tteinften 9Baf)cr=
pflan3en mur3cln mit menigen 3lu»nat)mcu nid)t inmitten
be3 2Baffcr3, fonbern auf bem ®runbc beäfetben, bem
53oben.
Sic 2Bur3eln unterfc^eiben fid) 00m ©tamme ober
©tenget burd) it)rcn DJtangct an Stättern unb baburd),
bafj fic nur oon ifiren ©pitjen ou§ mad)fen.
©ic bcftet)en 1) au» ber !pauptmur3et (bem
2Bur 3 elftnmm, 5[Bur 3 ettDrpcr, ipfat)tmur3cl, r.
palaria ober j)rimaria, caudex descendens X.); 2)
au» bieferen 35cr3meigungen , 9®ur3ctäftcn, rami;
3 ) ben feinen feberartigen, 311111 Cinfaugen ber 9iat)rung
beftimmten 2[Bur3 el3afern ,fibrillae ober nad) X
radiculae, unb 4) nu§ t)aarförinigcn'3{öt)rd)en, SBur3eI=
paar unb ©d)mammmütftd)cn genannt, bereu crftcrc
bic gan3C 2Bur3et ber iDtoofe, bie tepteren bic 3ctligcn
tBerbidungen an ben 3Bur3el3nfcrn, mic 3. 93 . bei
ben 9Bnffertinfen, au»mad)cn. 2Bur3cIn, meld)c birett au»
bem ©tamme fctbft mad)fcn unb fid) oon ba au3 311111
93obcn, t)ier aud) päufig meitermnd)fcnb, piiiabfenfcit, pcifien
2uf tmur3etn, radices aöreae; c b
c
11 lü 11 r3C 1 li
,
r. adventitiae, finb bicjciiigeii,
mctd)c fcittid) au» bem
©tenget entfpringen, mie 3. '-B. beim (fppeu.
3tad) iprer Öröfje unb fonftigen 93efd)nffcnt)cit paben
bic 9Bur3ctn ocrfdjiebcnc 93e3cid)nungcn unb Cfintcitnngcn
;
iprer ©eftatt und) nennt inan fic fabciiförmig,
fpinbcl=
förmig, rübenförmig, tnottig :c. iprer .t?onfiftcii 3 mid)
pot3ig, fleifd)ig, incptig, faftig :c.
II
X (Siutcitunc^.
2. Drv 5tciii]fl, caulis.
Ter iinmiltclüinr ou§ bcr 3®uv,^cl biird) bic .fi'ciin=
iid)ic I)cn)onr)nrf)fcnbc ^Jsflnn^^ciilcil ©tcngcl. Tic
inciftcn ©tcngcl teilen fid} in 'jiftc, laini, unb
raimili. nu§ bcnen bnnn bie Stociglcin unb 331nttcr
li)nd))cn.
(f‘5 gibt einfad)c 3c Uten ft enget: bev ©trunf ober
0d)nft bei ben i^il-icn, stipes; ferner ctlüiiS üolt =
fo mm ne re ©tengcl: bei ben DDJoofen nnb Sangen,pur’ctili; bei ben Snrrncn ber 2BcbcI, frons; bei
ben (S5rnfcrn ber .f)n(m, culmus; bnnn 2Bur5cI =
ftenget, QBur^ctftöcfc bei ben 3>öiebcln, rhizoma;
nnb nontommene ©tcngcl, mcld)c ücrlpf^t finb,
inctc 3nl;re bnnern, unb ©tamm, tnnicus, Ijcijfcn.
Ter ©tcngcl nimmt ben DJnljrungSfnft bcr ^flnn5c
an§ ber S'ßur.^cl nnb üerbreitet il^n bi§ in bic nufjerften
'-Blätter. O'r bilbet bnä ©criift bcr ganjen ^flnn,^c über
bcr Grbc, nnb mäd)ft, im ©egenfai; 5ur SBiir^cl, nuf=
mnrtä, nnd) oben.
O'in quer burd)fd)nittcncr ©tcngcl, 3tccig ober ©tnmmfiel)! au§, al-3 beftnnbe er ou§ met)rcrcn incinnnber gc=
gefd)nd}teltcn Stölp'cn. Tie äujjerftc biefer Diöfjrcn ift
trocten, meift bnnfcl gefärbt unb im ?lltcr riffig; fie
Ijcifit Diinbc, cortex. Dluf fie folgt nad; innen eine
biinnc fnftrcid)c ©d)id)t, ber, oorjüglid) jur IBcmegung be§
©nfteS bienenbe 33 oft, über. Tnrauf folgt bn3 ^ol^ligmnii, mcld)c§ 1) au3 bcr neuen, mcid;cn, leid)t 5cr=
ftörbaren .^oljfdpdjt, bem jungen ^oläring, bem ©nfttjotj,
©plint, alburiium, unb 2) bem älteren, biden, feften,
fajrigen f)artr;ol5, .({‘ernpo4, duramen, mit feinen
3al)rc§ringcn, beftefit. Tie innerftc ©d)id}t ober 3iöl)rc
ift mit einem loderen Sctlgclocbe, bcmDJJarf, medulla,
erfüllt.
Tie fogenannten 3ntBC§ringe ber ©tämmc, meldjc
iibrigciuj bn§ 3llter berfelbcn fcinc§meg§ bei allcu SBäumen
fid)er be^cidpicn, cntftcl)en maprfdjcinlid) burd) bie im
SBinter cintretenbe ©toefung im if'flanjenmudjfc, tocld;c
jugleid) bic 33erI)ol5ung be§ ©plintc3 begünftigt.
3. Die l31ättcr, ffnnbblnttcr, folia.
Tnrd) bieSiinbc peroor fproffen unb cntmidcln fid)
bic ©tengeU ober 3wcigfnöfpd;cn, auä biefen bic
3iuciglcin unb bie Snubblättcr. Scl^tere beftepen
oua ber 331a t tf d)cibe ,vagina, nu§ bem 33lattftiel,
petiolus, unb bcr 33lattfläd)c ober 331attfprcitc, la-
miiia, mit ipren 'Jiippen unb if3orcn; oft fcplt bcr eine ober
anbre biefer brei Teile. Tie Saubblättcr, gcmöl)nlid) nur
331ättcr genannt, finb oon bcr ücrfd)icbcnftcn ©röfjc unb(Vorm, ©tcllung unb 31npcftung: fie finb cinfad) ober geteilt,
gefiebert, fdpocrU, pfcil=, lau5ctt=, I)crj=, uicrcn=, fdplb=,
feit=, Icicrförmig, rnnblidt, ftimipf, fpil^, au3gcran=bet, fnftig, fleifd)ig, frnutig, leberartig, am 9tnnbc gc=
,^ät)nt, gefägt, geterbt, gcfd}meift, getoimpert, bornig, raut)
u.f. m.
Tie 93eftimmung bcr 931ättcr ift bic öirnäpriingunb bic 33cförberung bc3 3l3nd)§tum§ ber ‘iBflanjeu.
Tic meiften 331ätter bauern nur über einen ©ommer.
fie pciftenfommer grün, einige palten fid) meprere Sapre
unb peilen miutergrün, immergrün.9}bndje falten fid) im Tunfcln jufammen unb öffnen
fid) mieber im £id)tc (^flan3cnfd)laf) ;einige jiepen fid)
bei bcr gcringfteu IBerüprung jufnmmcn.
3113 3icbenorganc ber 331ätter bejeidtnet mon bie ^ n arc,
©d) Uppen, Tr ü feil, ©tad)ctu unb Dianfcu.
33on ben .3?cimblättcrn (©amcnlappen ,coty-
ledone.s) foluic uon ben Tedblättcrn (lBlütcu=
bedblättern, §od)blättcru, üracteae) reben mir
meitcr unten.
I») ;5>ic ^»crmflirHngs- ober ^tegenfrationsorgotif.
(Jic .fiiioipcn ober Sliiflfii, bic .Ci'ioUcn iiiib ©rijöfiliiiflc.)
1 . Die Hinofpc, bns iÄnge, gemma,
ift bic au3 einem Stamme ober 31ftc ober 931attc pcr=
oortretenbe 3(nlagc 311 einem neuen 3'c’cige ober ©tammc.
DJ^nn nennt fie ©ipf clfuofpc, Oinbfnofpe, gemmatcrmiiialis, toenn fie bn3 jiingftc Snbe bc3 ©tammcaober 3'ocige3 ift; ©c i t cu f n of pe , 31 d)f elfnofp c,
g. lateralis, meun fie untcrpalb be3 ©ipfcl3 ftept
unb cntloeber nu3 ober napc über einem 331altmintel (einer
33lnttad)fclj entfpringt; 91ebcn= ober 3lbücntiütnofpc,
menn fie, opne oon einem 931nltc geftüpt 311 fein, an
anbern, unbeftimmten ©teilen bc3 ©tcngcl3 pcröorfommt.
Spreu 9]aprung3= unb 33ilbung3faft entnimmt unb
oerarbeitet bic ^nofpe au3 bem Material bcr 3Dcntter=
uflan3C; fie entpält fdjon alle ctn 3clncn ^flan 3cnteilc unb
ift bnburd) befäpigt, mieber eine gnn3c
5pflan 5C glcidj
iprer 33Juttcrpflnn3c pcrüor3ubringen. (Sin i?nofpcn 3mcig,
311 gepöriger 3cil abgefd)nittcn, in bic paffenbe (Srbc gc=
ftedt, ober burd) Ipfropfcn u.f.
m. mit bem SlociQC
einc3 anbern ®cmäd)fe3 fünftlid) in 35crbinbung gcbrnd)t,
treibt bei fonft rid)tigcr 33epanblung gefunbe 2Bur3eIn,
neue StoctGC unb 931ütcn. hierauf berupt bic fogennnntc
tüuftlid)c 95crmcprung bcr ^flan 3cu burd) Dfulicren,
ifopulicrcu, ^ropfeu u. f.m.
Tic ©ntmidlung bcr .(luofpcn im gi-‘üf)jup>-' uenut
man 3lu§feplagen.
31 c b c n 0 r g a n c bcr .(fnofpen finb , mic aud) bei
ben 33Iättcrn , bic Tomen, 91 a n 1 c u
,
© t a d) c 1 n
u.f.
m.
2. Die Bmirbcl, bulbus.
Tic 3'uicbcln finb cigcntlid) nid)3 al3 .(?nofpeu auf
oer{ür3tem, unterirbifd) mad)fcnbcm ©tammc, mit bcr 31n=
läge 311 oollftänbigcn obcrirbifd)CU H3flan3cn. ©ie bilbeu
eine lugligc ©d)cibc, auf bereu unterer f3-läd)c bic 9r'ür3ei=
d)en, ouf bcr oberen bic fd)Uppigen, pautigen ©d)cibcn=
blätter, bic ©d)alcn, cnlftepcn. Sn mand)en biefer ©d)alcn
bilben fid), luie and) bei einigen 3(rtcn au ben ©tcngeln
unb 331üten , neue .(fnofpen ober junge 3>uiebcln,
foge=
nannte i8rut 3micbcln ober 3fpfu, mcld)c, menn fie eine
gemiffc (S)röf5 e unb 3lu3bilbung errcid)t paben, uon ber
9Jlutterpflan 3 cgetrennt, fclbftänbig nl3 uolltommnc 3>uicbeln
tueitcr )oad)fen.
Gialeitung. XI
3. Qie ihiüllc, tuber.
Tic Wnüücn Oilbcii fid) buvd) ^ücrbicfuiu] ciii',einer
2eile ber aisiirjel über beä untcvirbi)d)en Tcileö bc« l
otengclä. Sie finb üerfd^ieben gebiuit iinb gcftaltet,
flciidjig, ninblid), I;aiibförmig, Ijängcnb; I)äufig finb fic
mit Sf'noipcn (iTcimcn) üerfcljen, wo bann jeber biefer|
Sfeinic löiebcr eine gnn^c enttjalt. Tnrd) biefe
At'eimc ober bnrd) inngc, nn ben alten I;eüormad)icnbe
Unotlcn gcfdjieljt bic tüermetjrung. i'cl^terc nennt man'i3rnttno(tcn, jinicfadjc 33nitfnültcn I)ci)'5cn Toppclfiiollen.
'^(ua bem jüngeren biefer Tüppelfnotlcn entmidclt )id) bic
neue '4^flanje.
4. Die lUiunctrprolTcn ober Sdiordingc, turioncp.
Gä jinb 1) ^Jnüjpcn, meldte bei einigen anäbanern=ben (pcrcnniercnbcn) '4^flan5cn, mie j. 33. beim Spargel
nnb .^üpjen, au§ bem jßnrjclftodc, rhizoraa, jäprlid)
ju einem über mcl)rcren Trieben empünuad;jen; 2) jinb
eä bie abj ißurjeltriebe ber ^)oljgcmäd;)c l)erüormad)jcnbcn
Sd)ö[5lingc (2Ba)ierrcijcr); 3) bie jmijdjcn Sßuräcl unb
Stamm l;crauaiüad)icnben Triebe, meldjc, mie beim §aicl=
ftrand), neben bem §anptitamm biä äiim 31b[tcrbcn bcs=
fclbcn, neue friiftige Stengel über Stämme bilben. Sie
l)cij3cn SBnr,5clfnotcnau5)d;lägc. 4) Tie aiia ber 9Jhitter=
pflanjc l^erüüripriejjenbcn, fabigen, i'dpnadjen Stengel unb
Dianten, mcld}c anr Ißobcn forttaujenb, entmeber an iljrcm
Gilbe murmeln, ober mie 33. bie Grbbecrfträudjer , bei
jeber 33lattbilbung neue 3Bur5cln treiben.
f) pte ^ortpfTau^nngs- ober SJefvur^tungsorgntic.
1 Sie Slütc (Sicfjrcii, SfäUcöen, Solbcii, Sotbcii, Svoiibeii, Sii-jpcii)
iiiib 2. bic Srudjt (Schote, .§ii(fe, ©povcit), mit bcii in
ifjr ciittjcittcnen ©amen.
1. Die Ütiite, Hos.
Tic Crgnne ber '.t3flanje, mcldje .^ur Grjcugnng neuer
'.ßflanjcn biird) j^oi'lpflan^ung mitmirfen, bilben ein
Gianjca: bic 33liitc. Ticjelbc be[tcl}t unb entmidclt jid)
norjug^mciic nnä nmgcmanbeltcn Slattorgancn , unb
ijt aljo and; burd) bic 331attbilbung bebingt.
Ter IBlntenftanb, inllorescentia, be[tcl)t aiia einem
einjelnen ober mci;rcrcn 331ütd)en, meldje non einjad) ge=
jtalteten, gemölpilid} idjuppenartigen, grünen ober farbigen
Ted blättern ober fpodjblättcrn ,bracteae, an ber
Spille bcs Stengels umgeben finb. Tiefe Tcdblättcr
ftcl)cn entmeber cinjcln unb getrennt mie bei ber lUnben=
bliite ober fie bilben eine aus mcljrcren 331ättern beftepenbe
fogenannte ^üllc (.s^iillfcld}), involucruni. Ter ®liitcn=
ftanb jeigt fepr nerfdjiebcne gm'incn, bic3tepre, spica,
bas iJäpdjcn, amentura, ben J?olbcn, spadix, bie
Tolbc, umbella, bie Traube, racemus, bic 9iifpc,
panicula.
Tic einjelnen Teile einer nollftänbigen 331iite
bcfd)rcibcn mir, non anfjen unb unten nad) oben unb
innen fd)rcitcnb, mie folgt. 9Jad) ben 33ratteen (Ted=
blättern) ift ber unterftc Teil ber 'iliite
1 ) tcc Äcid), calj.x.
Gr bilbet mit ben 3?eld;blättcrn, sepala, ben äuperften
•Ureis ber boppclten 331iitcnbecfc, unb ift meift grün
unb non trantartiger 33efd)affenl)cit. Gr feplt bismeilen
ganj , ift entmeber einblättrig ober b o p p c 1 1 unb
ber gönn nad; fepr ncrfd)icbcu : rabförmig, trid;terförniig,
röprenförmig, glodig, jmcilippig u. f. m. Ter innere
•Ureis ber boppclten, nerfd)icbcn gebilbeten 331 ü tenb c d
c
ift bie 331umc.
3l3o ein Ucldj ift, ba ift faft immer and) eine
S) SBIumc, SSIumcnfrcnc, .ftrenc, rorolla.
Sie ift gcmöpnlid) non jartcr 33cfd)affenpcit , non
mepr ober mciiigcr fd)öncr garbe unb fällt halb nad)
ber 33efrud;tung ab- Gin blättrig (monopetaia) pcifjt
fie: 331umcntrone, corolla. im engem Sinne; menn fie
mit mepreren getrennten 331ättcrn einen 331atttrcis bilbet,
nennt man fie nie! blättrig, c. polypetala, unb
biefen Ureis felbft: 331umenblättcr, petala.
Tic einblättrige 331ume ober 33tunientronc ift ent=
meber a) röprig, ober b) glodig, c) trid)tcrförmig,
ober d) lippen förmig, unb jmar einlippig, unb
jmcilippig, ober feulig, tellerförmig, rabförmigu.
f. m.
Tic n ielblättr ige peifjt a) rcgclmäfjig, b)
rofenartig, c) nelfcnartig, ober aud) uuglcid),
malneuartig u. f. m.
3ßcuigcr midßigc Teile, Dcebcutcile, ber 331ütcu finb
bic 9icbentronc, berUranj, Sporn, bic Uappenu.
f.m. Umgcmanbcltc ober nerfümmerte 331ütenteilc
finb bic ^loniggcfäpe, nectai-ia, meld)e juderartige
Säfte abfepeiben.
3) Eic ©tauBflcfiigc, st.ainiiia (©tauBfüBcn unb ©tauBBcutcl).
So peifjen bic m ä n n 1 i d) c n S cfr u d) t u u g S o r g a n c.
Tie Staubfäben ober Träger, filameuta, finb bie faben=
förmigen Stengel, an bereu Spipe bie Staubbeutel,antherae, ftcpcn. ßängc ber
Staubfäben ift nerfdpeben; cS giebt Staubgefäfje
mit längeren unb türjeren Staubfäben jugleid;, mit
taplen unb bepaarten, mit nielcn unb menigen, mit ein=
jeln ftepenben ober nermaepfeuen Staubfäben. 31 n iprer
Spipe fipen bic
Staubbeutel, fleinerc ober größere, päutige, fad=
förmige ®ebilbc non ber ncrfdjiebeuftcn ©eftaltuug, gc=
möpulid) in jmei ^älftcn unb in meprerc geteilt,
mit ben Staubfäben burd) baS fogemumte 3)littclbaub
connectivuni, nerbunbeu. Sic cutpalteu ben befrud)tenbcn
331 ü teil ftanb, pollen. Tiefer ift ein feiucS, gc=
möpnlid) gelbes 33iilner unb beftept auS mitroftopifd)
tlcincn, nerfcpicben geftalteten .Uörndjen, erfüllt non einer
fd)lcimigcn glüffigteit, bem 33cfrud)tungSftof fe, fovilla.
Ten iunerften 331a ttt reis ber 33lütenorganc bil=
ben bic f^rudjtblättcr, carpella, incUpe als 3Jtittelpunft
ber nollftänbigen 331ütc
4) ten ©fcmpci. Bqo pistilluiii.
(baS mciblid)c, jur 31ufnapmc bcS 33efrud)tungS=
ftoffeS beftimmte Organ) jeigen. Ter Stempel ift
XII (Sinleitung.
cntlücbcr cinfad) ober juiummcngcfcljt. Gr beftebt 1 ) lUiä
bem Gierftort, gerinen ober ovai iuii),
beiii unterteil 2ci(e be§ Stempel“, tiefer ift gefüllt
mit fteiiien '-öläScbeii, beu Gier eben ober ©nmen--
fiiöfpcben, aus benen bie ©amen eiitftebeii; 2 ) aus
bem (Griffet, ©taub tue ge, Stylus, einem locfern,
l)obteu,
fabeiiförmigeu ©eioebe, eigentlid} nur bie 33 c r=
laugeruug be§ grudjtfnotenS uadj oben bi§ 511 3)
ber 3carbe, stignia. 2)iefe ift ber oberftc 2cil be§
©tempetä, bie ©pit^e be§ GJriffcIs, meift brüfig
unb bebaart, jur 33efrudüung§3 eitfiebrig, ^n letzterer
3eit öffnen fid) bie auf ihren langen gäben ftebenben
©taubbeutcl unb [treuen ben 5f3onen au§, ber bann
biird) 3ßinb, gnfetten ober fonftige auf bie Diarbe
getragen mirb. Surd) ben ® r if f e I gelangt barauf ber
33olten '33liitcnftaub) bon ber 3Jarbc binab jum grud;t=
t n 0
1
e n , in toelebem fid) , mic fdjon oben bemerft , bie
burd) ben 33Iütenftaub 311 befrud)tenben Gierdjen befinben,
aus benen fid; nad) biefer 33ereinigung bie ©amen ent=
mideln. $iefe 35orgängc nennt man bie 33efrud)tung.
“©ie meiften If3flan 3en oereinigen in ihren 331üteu bie
männlidjen unb bie loeiblidjen ®efd)led;tsorganc (bie
© t a u b g ef ä [3 e unb ben © t c m p c I)
;ihre 331ütcn bcificn
3lüitterblütcn , flores hermaphroditici. Gs giebt
aber aud) ^'flan3eu mit nur männlid;en, ober mit nur
lueiblidfen, ober aud) foldje, bie gar feine fid;tbaren
33efrud)tungsDrgane befiben; bie 33Iüten mit nur mnun=lidfen Crganen b^ifwi tnannlidjc ober ©taublatt=
b l ü t c n
,
fl. niasculi;jene mit mir lo e i b I i d) e n Crganen
luciblidje ober ©tempelblüt cn, tl. feminei; bie ohne
fid)tbare 33efrud;tungsorganc unfrud)tbarc 33lnten, 11.
neutri.
ilfan be3cid)net bie männüdjc 331ütc mit bem
Jfalenber3eid3cn bes 3.1Iars, cT, bie loeibIid)c mit bem
ber 33enus, 9, bie 3 i 1 1 e r='^lüte mit bem bes Hierfür, ?.
Cie 3nbl ber ©taubfäben unb ©tempel ift, loie fdion
oben bemerft, fepr oerfd)icben;
fic ift aber fo ftreng unb
beftimmt georbnet, bafs Sinne fein berübmtes, nod; bfide
gebräud)lid;e‘j,
fogenannted fünftlidjes ©pftem {&(=
fd)led)ts= ober Sej;nnlfijftem) , ioeld)e§ mir mciter unten
mitteilen, bnuptfndjlid) barauf gegrünbet b‘it.
31'ir bnben oben bie 33efrnd)tung erflärt unb baburd)
erfahren, baf; bie fleinen Gieriben (©amenfnöfpdjen) im
grudjtfnoten fid; 311 ben eigentlid;en ©amen nuöbilben.
Ciefe ©amen nuidjen ben Hauptinhalt beä 3meiten gort=
pfIan 3ungsorgans au§, ben ber grud)t.
2. Die i^rudjt, fructus.
Cie grudjt ift ber boHfommeu ausgebilbete,3ur Sieife
gelangte grud)ttnoten, grndft hoben, ber ©anteaber bas oöllig au'3gebilbete ©amentnöfpd)en (Gi).
Gine 3Öeintraube ift nid)t eine gruibt, fonbern ein
Haufen 3ufammenftebenber grüdjte (Ißeeren), bereu jebe
ein3elne ans einem befonberen grud;tfnoten entftanb.
Ciefe nnb äbnlidfe griid;te (Crauben, 3ibren, Colben ;c.)
nennt man grud)tftnnbe, ©ammelf rüdjte, syn-
caipia. — Cie Habelböl 3er, bei benen fid; gar feine
grud;tboben, fonbern nur ©amenfnofpen oorfinben.
befiben feine eigentlid;en griid;te unb e§ fiub bie 3 n P f"
berfelben nur ©ninenftän b e.
Cie oon ben grud;t blättern gebilbete Umhüllung
ber ©amen, meld;e höiifiO/ 3 * 3l'ern=
obft, ben mid;tigften Ceil ber gan3en grud;t ausmad;t,
beifjt grud;thülle, grud;tfd;ale
,
pericarpiuni. Had;
ber oerfd;iebenen 3lusbilbung biefer grud;thülle teilt man
bie grüd;te and; ein in 1)Crocfenfrüd;tc (grud;tbülle
leberartig, bi-''l3ig, biilKi'= unb fd;ütenartig);2)33eeren=
früd;te (faftige grüd;te mit Ieid;tem Cberbäutd;en: 33eeren
unb iieruobft); 3) ©teinfrüd;te (mit fleifd;iger, ober
aud; fafriger, faft leberiger grud;thütle, faft= ober ölreid;em
g(eifd;e unb mehr ober minber bnrfcnu ©teine:
HIanbeln, ©teinobft, Sßalnuf;).
geber ©amen fern ift oon einer eigcntümlid;en, ent=
meber einfad;en ober boppeltcn ©amen haut,
©anienbütte, integumentum seniinis, umgeben, meld)e
leberartig ober fd;mammig ober fnDd;enbart u.f.
m. ift.
©0 hilf 3 - 33. bieJßatnufe eine hoppelte ©amenhaut:
bie äußere, testa, ift ba§ bittere, gelbe, bie innere,
tegmen, baä barunter liegenbe 3arte, loeifie Hiiutd;en.
Cie © a m e n felbft ,semina
, haben alle möglid;en
garben unb bie oerfd;icbenften Gleftnltungen. gh>^ Sn=
halt befiehl auä bem ^erne mit bem Meinte, bem
©tengeld;en unb ben ©nmenlappen.Cer 3?ern, Gifern, ©amenfern, nucleus, ift fleifd;ig,
ober mehlig, ober fnorpelig unb enthält (neben ober ohne
© am e n e i m e i [3 , albumen) ben 3? e i m ,embryo (baä
junge, unentmidelte 33flän 3d;en), mit 1 ) bem ©tengeb
d;en, cauliculus, meld;cs mieber ans bem geberd;en
ober © t a m m f n ö f p d; e n,plumula, unb bem 3ß ii r 3 e I d; c n
ober ©d;näbeld;cn, radicula, beftel;!, nnb mit 2) ben
©amen lappen ober 3?eimblättern, cotyledones.
Ciefe lehteren, bie ©nmenlappen (cotyledones),
fiub halb bünn unb blattartig, balb bief unb fleifd;ig,
unb bleiben bei ber il'eimung in ber Siegel unter bem 33obcn
©ic bilben nad; guffieu bie ©runblage ber neueren
unb neueften fogenannten n a t ü r I i d; e n 33pan 3enfi;fteme
oon Cecnnbolle, Gnblid;er, 3Ieid;enbad; u.f.
m.
Sind; benfelben merben bie fämtlid;en ©emäd;ie in brei
Hauptgruppen eingeteilt, in
Acotyle do n e s, 33 ilan 3en ohne ©amenlappeu,
M onocotyledones, 33flan 3en mit einem ©nmen=
lappen,
Dicütyledones, 3>ilan 3en mit 3 10 ei (ober
mehreren) ©amenlappeu*).
iu'iiui'u uuö ÜJadjfcii öi'i' pflnnjcii.
Hat ber 33oben ben ©amen aufgenommen, fo beginnt
ber 33ro3ef3 be§ .ifeimeiis. Cie gcili^aucr besfelben
ift fehl' oerfdjieben : bie 3?reffe feiint fd;on nad; loenigen
Sagen, frantarlige 33 ilan 3en bebürfen ba3u etloa 4 3r'od;en,
*) 'ninn tennt icta mclp' alä 10,000 Olfotijtcboucii,
iiod)
mcljr i'ionofotylcbcincu unb nie[)r atä 30,000 2itoti;(cboncn.
iSinleitung. XIII
^oIjgcjDtidjfe 1 biö 2 Sal)u\ fticfcr= unb 3öiid}Iplbcr=
l'aincu leimen er[t im bvitteu '-Bei ben meiiteii
ber bei und loadjieiiben ^e'v Same ben
SBinter über unb fommt im griiljling jiim ifeimen.
Sel)r uer)d)ieben ift and) bie ^citönuer ber eimfäl}ig=
feit ber Samen aitjierl^nlb beätßobenä: einige üe=
liereii biefe giiljigfeit )el}r fdjnell, anbere betjniten fie
üiele 3al}re, ja 3al}rtnu)enbe I;inburd), mie j. '-B. ber
'Binmienmeijen unb anbre in egijptii'djen ©riibern gefun=
bene Sämereien.
®aä ileimen entmidelt fidj auf folgenbe ÜBeife.
Suerft luirb bie Samen) djale uon ber @rbfeud)tigteit
burdjbrungen, bie Sdjale quillt burd) bie '^(uöbeljnung ber
gellen be§ i?eimfernä unb bea 2Bürjeld)en» auf,
ber eigentlid)e i?eim bringt Ip-nor unb fentt fid) sur
SBurjelbilbung in bie Grbe, baä äBürjeldjeu felbft ent=
midelt fid) jur SBilbung ber Sßurjel — baä 2.Bad)fen
ber '4^ f1 a n 5 e beginnt. beruljt ouf ber IBeränberung,
IBergröfserung unb 'Jieubilbung ber üerfdjiebenen
Öeiuebe, föefäfjc u. f. m. Saftaufnal)me, Saftbetoegung,
Saftüermifdfung üerbunben mit ')lu5fd)eibung iiberflüffiger
Stoffe, finb bie eriüiljrenben unb treibenben ^JUttel beä
2Bad}fe iia.
Pflnnji'iiiji'iitjrnpljiü.
liBcrbrcituug ber (yciüäd)fc und) Sfnubort mibSUimn.
S;ie üerfd)iebenen @elDäd)fe, i^re gamilien, föatlungen
unb 'Wirten, finb ungleid) über bie ®rboberfIöd)e üerteilt,
unb ber IBerbreitungäbejirf einer ^flan 5e ift balb gröfjer,
halb tieiner. Seine i)lu§bel)nung nad) geDgrap’^ifd)cr Sänge
unb SBreite (in magrcd}ter )){id)tung) nennt man eine
'^f lanjenjone, tBerbreitungäjone, bie bertifale i)(ua=
be()nung öon unten nad) oben (in fenfredjter 9iid)tung)
eine Stegion*).
3e näf)er bem 'yiquator, non 9^orben unb oon Süben
t}er, befto mannigfaltiger unb großartiger enttoidelt fid)
mit ber fteigeiiben ilBärme be§ ßlima§ ber '!BfIanjemmid)a.
(Siefc längft befannte ißatfadje mürbe erft in neuerer
3cit fd;ärfer nufgefaßt unb ju einem eignen SiJJcifle ber
siMffenfd)aft : ber ififlanjengeograpfiie, au§gebilbet.
IBon 9llej. i). §umboIbt (1807) begrünbet, befd)äf=
tigten fidß feitbem üiele ausge5eid)nete (Seleßrte mit bcr=
felben, unb ßaben nnmentlid) S(ß ouro (1823), DJieqen
(1836), 3[ßal)Ienberg, (SIriefebad) u. a. m. gebiegne
5ürfd)ungen barin unternommen unb umfaffenbe 33eftim=
mungen barüber oeröffentlid^t.
^ic gemöf)nlid)e, in ber f)ßi)fifalifd)en (fjeogrnpßie ge=
bräud)lid)e (Einteilung ber ßrboberflädfe ftellt folgenbe
fünf 3onen auf, bereu SBegreujung bie beiben 2Benbe=
treife unb bie ifjolarfreife bilben. Sie ßeißen;
1) bie ßeißc 3üne (2rDpen=, yiquinoftinljone);
fie
umfaßt ben Dtaum 3mifd)en ben beiben 2®enbetreifen unb
*) 3>ie ütnien, luctdjc mau erl;ält, lucnu mau biejeutgeu
Cvte ber ISvbobcrfläd^e, iuc(d)c bei ciuevlct 'Jiccvcöljöljc gleiche mitt;
Icre 3a[)vestcmpevatuv ^abcii, mit ciuauber uerbinbet, Ijcificu (jjo;
tl)cnneu ober ^iuicu gleicher 'jgärme.
mirb üom Ülqiuitor ßalbiert; mit gleid)er 2;ags= unb
9iad)tlänge;mit nur 2 Snßrcöjeiten ; einer troetnen (bem
tropifdjen Sommer) unb einer naffen (bem tropifd)en SBiiu
ter ober ber Siegenjeit). Sie letUre fällt nörblid) üom
'ilquator in unfer Sommer=, fiiblid) üon bemfelben in
unfer 2BinterI)nlbjal)r.
2) 3) Sie 5mei gemäßigten ^onen (bie nörb=
lid)e unb bie füblid)e gemäßigte Büne), je jiüifdjen
bem einen JBenbefreife unb bem näd)ften, füblid)en ober
nörblid)en '^olartreife; mit üeränberlid)er Sagca= unb
9Jad)tlänge unb mit 4 Snlircä^eiten.
4) 5) Sie jmei falten günen (bie nörblid)e unb
bie füblid)e falte 3üne); fiuge(abfd)nitte, bereu 'lliittet=
punft ein '^^ol (9iorb= ober Sübpol) unb bereu Umgren=
jung einer ber beiben '^iolarfreife ift. §ier l)errfd)en jioei
!3aßreäjeiten , ein langer, ftrenger SBinter unb ein feßr
furjer Sommer;
ber längfte Sag fomie bie längfte '')(ad)t
bauern I)ier je 24 Stunben.
3. Sd)Oum teilt, um bie löerbreitung ber '’^'flanjen
ettuaä genauer ücrfolgen unb feftftellen ju tonnen, bie
gonje (ErboberfIäd)e*) in 25 pßptogeograpßifdfe 3ieid)e.
9)tei)en teilt bie (Erboberfläd)e in 8 3ünen;
1) Sie yiquatorialjone, ßeiße 3üne, 3üiic
ber '4>ülnien unb ^Bifüiiggemäd^fe : auf beiben Seiten bea
'ilquatora biä jum 15.'> nörblid)er unb füblidfcr tBreite;
9)K'ere3l)öt)e (§öße üon ber 9)feeresfläd}e an gemeffen
ober gercd)net) bi3 ju 630 ni; mittlere Semperatur
+ 21 — 230 9{eaumur_ (26-28 « (Felfiuä). — Sie
fentred)ten Straßlen ber yiquatorialfonne erjeugen in biefer
3one überall ba, mo ea nid)t an ^cndltigteit feßlt, eine üppige
(Entmidlung ber mannigfad)ften unb großartigften fj-ormen
be§ tpflnnjcnreidjS. §ier gebeißen bie toloffalften 2Balb=
bäume, bie prad)tüollften Slumen, bie gcmiirjigften 5'^i>d)le,
l)ier finb bie üerfd)iebenen Wirten ber präd)tigen unb nülj^
lidfen tBananen (^ifangs), bie fegen§reid)ften
arten (.(?otoa=, Sattel=, CU, 2Bein=, 9lreta= unb anbre
tfialmen) ßcimifd). :5ii biefer 3oüc mad)fen eine tBienge
auagejeidjueter 9ial)runga=, 'ilrjneU, föcmürj^, gärb= unb
unb nnbrer Biußpflanjen , üon benen mir t)ier nur an=
füßren mollen : DJtaniot, 'IJamä, IBataten, 3iidttroßr, 9ieia,
jTaß'ee, ilafao, SBanille, 3iüit, bie fog. tBrotfrud)t,
'Jlnanaä, bie C'ßinabäume, bie üerfd)iebneu (Eben=, Sifen=,
93faßagoni=, SeaU, ,(famped)e=,
bann IBaummotle, bie beften __§onf= unb g'lntß'^arten,
Sabaf, Snbigo, bie feinften Cte, IBalfame unb fiarje.
'Jteijenb fd)öne, toloffnle Sinnen (Sd)lingpftan5en) über=
fpannen, üon IBaum ju IBaum tletternb, große Urmälber,
riefige i?afteen, munberbar geformte unb gc=
färbte Crd)ibeen unb anbre präd)tige tparafiten ßaben ßier
ißre §eimnt unb üerfeßen ben lBefd)auer in IBemunberung
unb Sntjüden.
2) Sie jmei tropifd)en 3üiicn, Ütegion ber f^eigen.
*) rie gci'amte (ivbobei{lad)e ift auf 9,‘201,000 Cuabvat;
I ittcilcu bevcdnict. .^ieboii finb 8,725,000 Cuabvatii'iciU’u (öou
bciicn 0,282,000 C.uabvat;i'ieitcu l'icbict ber iiiccrcsflSd^e,
2, 113,000 C'.uabrat 'JiicÜcn l'anbgcbict) bctaniit unb crfovjd)!.
ituj ber öjtlie^eu .palbfugcl liegt 2’/4mal jo Diel r'aiib a(b
auf ber mcft(id;cu, auf ber uörblid;cn 3ma( fo bicl alö auf bev
füblid;cu.
XIV (Einleitung.
iMiuiufaiTiie unb '|>alinen; uoiii 15.— 23.« iiörblidjcr uiib
)üblid;ov 53vcitc; 'lUccrcülpljc 030 — 1200 in, 2)littd=
tcmperatiir + 10-21« 11. (23-20" C.). — ®ic
Vegetation ift ungefttltr bie gtcidjc ber oorigen
men, ^-cigen, lOanen, Ordjibeen, ilatteen ii.f.
lo. finb
and) Itter I;eimi)dt, nur in ctma§ toeniger großartiger (£nt=
lüirflung; baju gcfellen fid; namentlid)
JOinbenarten , 33rotirndtt= unb Ollaulbecrbänmc ,I)aum=
artige Q^arrnc unb Vlafien fonberbar geftaltcter Afaftu§=
pflanjen. Urloölber, fumpfige ®ebnid;e (2)idtungcln), an
ber Vleereätüftc 33ambu‘j= unb Vlanglcioälber ,bcbccfcn
große Sanbftridte.
3) Stie jwei fubtropiidten Diegion ber
Vhtrten unb Sorbeeren: je oon ben SBenbetreijen bis jum
34:." nörblidjer unb jnblidjer Vreite, non 1200 bis
1800 in tpoße, Vlittelteinperatur + 14« bis 10« 11.
(17— 23" C.). — ^ier jeigt bie Vegetation immer
nod; bnrd; alle Snßresjeiten ^inburd) ein immergrünes
.Hlcib, baneben aber nie! beutlidjer einen liebergang ju
ben gemäßigten 3oiien. 9(ußer einzelnen ^ßalrnen, GupI)or=
bien unb Ülloearten, bem $rad}enbaum u. ]. m. aus ber
norigen Üiegion jinb ßier d^arafteriftifd) bie immergrünen
äßalbbäume, bie Viprien, Sorbeeren, in ^jierjien 2.ßalnuß=,
V{aulbeer=, Vlanbel=, 5^19*^"=/1
6t)ina
ber Srljeeftraudt; Stejperiben (Orangegemäd))e) , Griten,
Jycttpflanjen unb Suiiebeln unb Slettig, ineldte
Ijier jaft überall gebeißen;auf einigen ©treden jeigen fid;
and) bie erften SBeiben, Gidjen, auf einigen
(in Vengalen) merben im ©ommer Dieis, Snbigo unb
VaumwoIIe, im V3inter SLabnt, Rindts, ^anf, SBein,
Vlaiä unb mehrere unfrer (^etreibearten gebaut. 'Huf ber
uörblid)en unb füblidjen ^albfugel finb bie großen ©tep=
pen, V^impas, djaratteriftifd).
4) ®ie jwei männeren gemäßigten 3onen, 9{e=
gion ber immergrünen Saubßöljer; tiom 34.—45.« nörb=
lidter unb füblidjer Vreite, ^bße non 1800— 2520 m,
mittlere Temperatur 4- 10 — 14« II. (12-17« C.).
'Huf ber füblidten §albtugel madjfen immergrüne Gidjen
nnb Vabclljöljer,
ftrand}= unb baumartige ®räfcr unb
iynrrne, auf ber nörblid)en Saubmalbungen, Vlagnolien,
äßeinreben, bornige 9iofen, ©tauben unb ©tränd)er mit
Stadtein unb fdtönen Vlüten. Gs gibt ßier menige äßiefen,
bagegen (in 'Jtorbamerita unb 'Hfien) ausgebeltnte ©teppen
(V^ärien).
5) Sie 5mei fälteren gemäßigtenfültle 'Jtegion ber blattmcdtfetnben Snubltöljer: oom 45. bis
58." nörblidter unb füblidter Vreite, non 2520 — 3150 mSiötte, Vlitteltemperatur + 5-10« E. (0— 12« C.).
Siefe 3oi’c umfaßt ganj Vlitteleuropa , unb fomit audt
Seutfdtlaub; fie ift dtarattcrifiert burdt Vudtcn= unb
Gidtenmälber, (Jfdten, Vupp'-'I'O Utmen, Sinben, einjelne
'Jcabelltoljmalbnngen, ausgebehnte Sßiefen unb Sßeiben,
ipeiben nnb Vioore, ferne= unb beerentragenbe ©träudter
unb ©tauben, Sßinterrulte ber Vegetation unb 2.ßieberer=
loadteu bcrfciben im grültlinge.
0) Sie 5mei fubarttifdtcn ober falten 3"'icii, 'J{e=
gion ber 'ItabcUtötjer : oom 58.— 06." nörblidter unb fiib=
lidter Vreite, oon 3150—3780 m Jpötte, mittlere Tem=peratur + 3—5« II. (4—0« C.). Siefe 3("'c inn=
faßt in ber nörblidten Grbltälfte ^slanb, ©dttoebeu unb
9iormegen, ben größten Teil oon 'JUißlanb unb ©ibirien,
•Sfamtfdtatfa , in 'Hmerifa bie britifdten Vefißungen bi«s
jur Vreite ber Ipnbfonsbai; fie 5eigt auf ber füblidten
^albtugel beinahe ben Ghuvaftcr ber V"I"räone; 'liabel=
holjmälber hfcridten oor, loährenb bie Saubttbljer, bcfün=
bers Virten, Grien unb 3iEctp‘ippcI'i / einjeln 511
finben finb; auf ber nörblidten befinben fidt große
'Jiabelholßoalbungen , einjelne, meift oertrüppelte Virten,
Grien , Sßeiben unb 3ittci'P"PPcIn , ©eftrüpp oon 2ßadt=
holber, §eibetraut, ^eibelbeeren;
©artengetoädtfe unb ©c=
treibe gebeißen uidtt mehr, oon 'Jtahrungspflanjen nur
.(fartoffein, eßbare Tange unb f^Iedtten. ©rößere ©treden
finb mit 9{ieb= unb Gitpergräfern, ©nmpfftreden mit Torf=
mooren bebedt.
7) Sie jmei arttifdten 3oi'ciO untere ©dtneeregion
ber 'HIpenfträudter ; GO.— 72." nörblidter unb füblidter
'Vreite, ^öße oon 3780 — 4410 in, Vlitteltemperatur
+ 0—3« R. (0—4« 0.). 3n biefer Siegion liegen
Sapplaub, bas uörblidtfte Sibirien, ©rönlanb unb bie
ßüftenlänber bes orttifdten Oieanä. Vaumnrtig finbet
fidt "11 '^ 3 l"C>-’3&irte, dtaraftcriftifdt finb einige
Veerenfträudter, SBadtoIber, Sßeibenfträudter unb §eibe=
traut; große, mit 5ahlreidten gerben jattmer unb milber
'Jienntiere beoölferte ©treden (Tunbras), nuf benen faft
ganj bie ärmlidte Gsiftenj ber Sapplänber unb uorbfibU
rifdten Völter beruht, finb mit Sienntierfledtten unb Vioofen
bebedt.
8 ) Sie jmei ifiolarjonen, obere ©dtneeregion,
Siegion ber Sllpenträuter, oom 72.— 90.« nörblidjer unb
füblidter Vreite, oon 4410— 5040 in unb barüber
SIieere§höhc / Jahrestemperatur unter bem ©efrierpuntt.
3u ihr gehören Siomnja ©emlja, bas uörblidtfte 'S{uß=
lanb, Siorbgrönlanb, ©pitjbergen unb anbre Jnfeln. §ier
bauert ber ©ommer, obioohl feine Sßürme bistoeilcn bis
jn 20 « fteigt unb bann pradttooll gefärbte Sllpenblumeu
heroorbringt, hödtfteiis 3 SJionat; oon 'Hnfang Siooember
bis Gilbe Januar ift bie ©onue oerfdtrounben unb es
herrfdtt einige 'Siadtt. Sie meiften Sänber finb oon einigem
Gis bebedt ober umftarrt , es gebeihen nur nodt einige
niebre Veerentränter, tleine, hic unb ba rafenbilbenbe fraut=
artige VP">' 5cn unb Jfritptogamen.
Sliandtem jüngeren '^flanjenfrcunbe inirb luidtftehenbe,
für Seutfdtlanb möglidtft oollftänbige 'Hngabe ber Vlütc=
jeit unfrer loilbloadtfenben (Seioädtfe loitltommen fein.
Sßir reihen bie 'Vftnnjen babei je bem Slionat ein, in
loeldtem fie 511 er ft blühen.
Sie 3‘^h^ hinter jebem Vftnn5ennamen bejeidtnet
bie Jarbe ihrer 'Vliite; fo bie 3nht 1 ^ i‘"t his rötlid)
;
2: gelb bi§ gelblidt; 3: loeiß bis meißlidt; 4; braun
bis brännlidt; 5: blau bis bläulidt; 0: fdtmarj ^bis
fdtioärjlidt;
7: grün bis grünlidt. — Sie 3‘ihi ift ioeg=
gel affen bei ben fehr oerfdtiebenfarbig ober mit fdtmußiger.
(Sinfeitiing. XV
inUicftimmtcr (ctlna grünlid)=gvnucr, röt(id)=tn’tiinKr ii. ). lu.)
garbc blül)ciibeu
'Sic lücnigcn ©clDüdjfc, ir)cld)c idjon üor bcm
ober lind) bem ©c).itcmkr blühen, fiiibcii ^id) iiii Wnv^ober im ^(uguft uiib ©eptember nngefübrt.
3m 9JJnr,^ blüljcii:
Adoxa moscliafcllina, 5[)?o)d;ii§fvniit 7.
Alniis, (fvic.
Anemone vornalis, SöiiibvÖS’dlCll r).
Asarum europ., «ijnicIimiVS ö.
Hollis perennis, Ö5niiieblünul)cii ß.
13uxus sempervirens. ä)iid)§bnum.Carex, 9Mcbgrn§, bcrfd)icbciic Wirten.
Cerastium, ^ovutrnilt ß.
Clirysosplenium alternitdl.. i1{i(;)fvnilt 2.
Cornus niascnla, florilclfilid)e 2.
Corylus, .^niclftmud).Crocus vernus, ©afmil.Daphne Mezercum, ©cihclbaft 1.
l>ral)a venia, .5)inic]cvbliimd)cu ß.
Erodium cicutariinn, )){ciI)Clid)linbc( 1
(Jalanthus nivalis, (£d)nccg(bcfd)cn ß.
(ilcchoma hederacea, (iiimbclvcbc ö(iraniineac, hciidjicbciic (i3rn§nrtcii.
Ilellehorus viridis, grülic 9iic[5miiv.) 7.
„ nifjer, id)liiar 3 C DHcfili’iirä ß, blüht nom ßiOU.
bi§
Ilolostpum uniliellatnm, Spmvc ß.
Lamium pnrpiir., rote iEnilbllcffcl 1.
lioucqjum vernnni, flliotcilbtumc ß.
l’opulus ajha, nigra, tremnln, iP'nppcIll.
Potentilla verna, Jiligcvfrnilt 2.
l’rimula, @d)liii|clblitmc, mehveve 'Jlvtcii 2Prunus s])inosa, SdjU’hc ß.
Pulmonaria offic.. Puiigciifvniit 1. ö.
Pulsatilla vulg., .^üdKUfdlcUc 5.
Rosmarinus of'fie.. 9Jo§mnrill 1.
Salix, SBcibc, mehrere Wirten.
Scilla liif'olia, 3}Jccr5li)icbcI ö.
Senecio vulg., .Qrciisfrnut 2.
Stollaria media, 2?ogclmicrc ß.
Taxus baccata, (5ibc.
Tussilago Farfara, .sbuflnttid) 2.
„ Petasites, ijle)tiuur5 1.
Tllmus, Ulme.Vcronica agrestis, liedcrael’olia, arvensis, (fl)rciiprei§ 5.
Viola odorata et uliginosa, 2.'cild)cil 5.
Viscum, 93?iftcl 2, (blüht fd) 0 H im gebrnnr).
3tn 9(pril blühen, nujier mehreren im 53Nir,5 nngegebenen:
Actaea spicata, (^hriftoph^ftniit ß.
Ajuga reptans, (i5ün|cl b.
Alliaria offic., Pand)hcbcrid) ß.
Anemone nemorosa, ^Incmoiic 1.
Betula alba, iöirtc.
Cajisella bursa pastoris, ,^irtcntnfd)e ß.
(,'altha pal., Sotterbliimc 2.
Cardamine pratensis, Sdiniimfrnnt.(’haerophylbim sylv., fiörbcl ß.
Corydalis, i3crd)eniporn, mehrere illrtcn, 1.
Cyclamen europacum, (Snubrot 1.
Draba aizoides, §nngcrbliimd)cii 2.
Euphorbia Cyparissias, Syolfemild) 2.
Fraxinus excelsior, 6-ld)C.
Caleobdolon luteum, (Solblicffcl 2.
(Jentiana verna, (t-nsinit b.
Gramincae, bicic ®rn§artcii.Ilippophae, Snnbborii 2.
Iris germanica, ©d)tOCrtcl b.
.Juni))crus comm., Syndlholbcr.Lamium albiim, iEanbllcficl ß.
Lathraoa squamaria, ©d)ilppciiUiurs 1.
Leontodon Taraxacuni. i^öll'Ciisnhll 2.
iMenyantlies trifoliata. ^f'ebcrflcc 1.
Muscari, Sirnnbciihhasinthc ö.
Ornitbogalum umbelbuimi, isogelmi(d) ß.
Synlbcrbie.Orobus albus ß. 1. (
„ vernus 1. 5 S
Gxalis Acctosclla, Snncrflcc.
Pirus communis, .(yolsbirne ß.
„ Malus, .syolsnpfcl ß.
Primula, ®d)lüüclbhimc, ncridjicbcnc Hirten, 2.
Pninus avium, iyogclfirichc ß.
Ranunculns, .<öahnciifnl?, mehrere Hirten, 2.
Salix, HSeibe, bic mciften Hirten.
Veronica, Ghreiiprcig, mehrere Hirten, b.
Vinca minor, ©inngrün ö.
Viola tricolor 5, 2 n. ß, birta .b, canina 5, H'eilehen.
3ib blühen, nuficr mehreren im Htpril benannten:
Acer, Hlhorii.
Aesculus llippocastanum, HJofitoftmiic.
Alchemilla vulg., @tnnu 2Alyssum calycinum. ©tcintreffc 2.
Andromeda polifolia, Hlllbroincbc 1.
Anemone sylv., Hlneilionc ß.
Anthericum Liliago, ^nnnlinic ß.
Antbriscus vulg. et Cerefblium, .(ilerbet ß.
Antbyllis vidncraria. HBlllibflcc 2.
Aquilegia vulg., Hlfelel) 5.
Arctostaphylos Uva ursi. 33nrcntrnnbe ß.
Ai’cnaria verna, Snnbfrnilt ß.
Aristolocbia Clematis, CfterUlsei 2.
Aruni maculatum, Hlron§mnr5 1.
Asperula odorata, Hynlbmeifter ß.
Barbarca vulg., 2Bintcrfrcf|c 2.
Berberis vulg., Snuerborn 2.
Biscutella laevigata, 33rillenid)Otc 2.
Camelina sativa, ßeinbottcr 2.
Carpinus Bctulus, ,^ninbnd)c.
Carum Carvi, ,<üünnncl 3.
Chelidonium majiis, (Sd)cllfraut 2.
Cochlearia offic., ßöffcltrant.
Colutea arborescens, Sölnicnftroild) 2
Convallaria Majalis, Hltnibhnnc ß.
Crataegus Oxyacantba, HBcifiborn ß.
Cynanchum Vincetoxicum, (Sdllunlbcnimira ß.
Cynoglossum offic., .§nnb§3Ungc 1.
Cypripedium Calceolus, 3’t'bncnfd}nh 2, mich 1.
Cytisus Laburnum. iBohnenbrnun 2.
Diantbus caesius, 3’ebcrnclte 1.
Dictamnus, lEiptant ß nnb 1.
Doronicum Pardalianches, ®cm§lrinrs 2.
Dryas octopetala, Stlbcrlunrä ß.
Erica carnea. .'^cibc 1.
Euphorbia Esula, HEolfSniild) 2.
Evonymus euroit., ©pillbmim 2.
Fagus sylvatica, H3ud)e
Fragaria vesca, (f’rbbccrc ß.
Fumaria offic., (Srbrnud) 1.
Galium glaucum, cruciatum, Molingo, Pnbfrmit tl.
Genista tinctoria, pilosa. germanica, (Sinfter 2.
Geranium, Stord)fd)nnbeI, mehrere Hirten, 1.
Gladiolus comm., ©icglüurä 1.
Globularia vulg., .Clitgclblnnic b.
Gramineae, Pielc ®rnöarten.Ilieracium Pilosella, ,^abid)t§frmit 2.
Ilex a(|uifolium, ©tcchpnlinc ß.
Iris llorentina et jntmila, ®d)toertel b, ß nnb 2.
Isatis tinctoria, äBnib 2.
Lathyrus ]iratensis, lyiattcrbic 2.
Lcdu'm pal., Sniiipfporft ß.
XVI (Sinicihing.
IjO]ii(lium campestre, Tyclblvcfic 3.
l;ithosi)crmuni offic., 0tcinfauie 8.
JiOiiicera Caprifoliuni ct Xylosteum. Wcifiblntt B.
Lotus coriiiculatus, 0d)OtciifIcc 2.
Liiiiaria rediviva, S)}oilbUciId)ClI 5.
Lychiiis flos cuculi. .UucfitcfSbluillC 1.
„ Viscaria, '4-'Crf)lIcUc 1.
MajanlheTnuTn bifoliuni, 0d)nttciib(iniic 3.
]\Iatricaria Chamomilla, cd)tc flniiiillc 3.
Melittis grandidora, ^'iniieiiblntt 3.
iMenyaiithes trifoliata, g-icbcfflcc 3.
Mespilus germauica, SJIiSpcl 3.
]\Iorus alba, SlJctnlbccrbnitiu 7.
Myosotis, itergifemciniiidit, bcvid)icbciic Wirten, 5.
Nasturtium olbc., Ütruuiiciitreffc 3.
Nes]ea, Sleftlec 2.
Onobrychis sativa, d-ipavicttc 1.
Opbrys araiiifera, ^•vauciitl)riiiic 7.
Orchis, gnnbenfvaut, iiicbrerc 3trtcit, 1.
Paeonia offic., ^[tfingftrofe 1.
Paris quadrifolia, (i'inbeerc 7.
Pedicularis pal., Säufcfrailt 1.
Pimpinella magna, ütlimpiliellc 3.
Pinguicula vulg., ^etttraiit 5.
Pinus, S'idjte, 2: 011110 , ^_Dl}rc, £ärd)e 1. 2. 7.
Pisum arvense, g-elbcrbio 5.
Plantago lanceolata et media, SBcgcrid) 3.
Platanus occident., iJIIatoiie.
Polygala amara 5, et vulg. 1, .^trcitäbliiiitdjcii.
Potorium Sanguisorba, 23ed)crbllliiic 1.
Prunus padus, S;raubeiiftrfd)c 3.
Quercus Robur et pedunculata, (fidlC 7.
Ranunculus, §al)iieiifitf3 , iiielircrc Wirten, 2.
Rhamnus catharticus, SreU3borii 2.
„ Frangula, 'y-nitlbnilllt 3.
Rliinanthus villosus, .'^abllCllfniiiiii 2.
Ribes rubrum, nigrum, 3oI)f>lllli§bccrc 7.
„ Grossularia, 0tad)eIbccrc 7.
Rul)ia tinctorum, Stopp 2.
Rubus Idaeus, Igiiiibccrc 3.
Rumex crispus et Acetoselia, Jlmpfcr.Salvia pratensis, 0olbci 5.
Sanicula europ., 0Ollifcl 3.
Saxifraga granulata, 0tcillbrcd) 3.
Sinapis arvensis, Stdcrieilf 2.
Soldanella alpina, Srottelbliiiiic 5.
Sonchus oleraceus, Diftctlolot 2.
Sorbus Aucuparia. llogclliccrc 3.
„ Aria, Slleljlbcere 3.
„ torminalis, (E'bercidjc 3.
Spartium Scoparium, Soicilftroild) 2.
Staphylea pinnata, ißtillpcrilltf} 3.
Syringa vulg., 0l)riiigc 5.
Tlialictrum aquilegifolium, SBicfcill'OUtc 3.
Thlaspi arvense, Siofdicltroilt 3.
Tragopogon pratensis, 23ocf§bort 2.
Trifolium, .SIoc, Pcridiiebeiio 91rtcii.
Trollius europ., XroUbliiiiie 2.
Tulipa silvestris, SBoIbtlltpC 2.
Ulex europaeus, .'gccfiomciiftroiid) 2.
Vaccinium Myrtillus, vitis Idaea, uliginosum, .^tcibcL,
il^rcificP, 0itiiipfbccrc 1.
Veronica, G-[)reiiprei§, iiicln'cvc 91rteii, 5. 1.
Yiburnum Ojmlus, 0d)liccboll 3.
Vicia sativa, ^uttorluicte.
„ sepium, 3nuii'üide.Viola arvensis, 9(cfcrPcitd)cn 2.
,, palustris, 0iiiiipfpcild)cit 5.
3m 3^unt bliiljcii, oiificv biclcii im 93Ioi gcnouiitcii:
Aconit um cammarum, gcill. Gifcilbllt T).
„ lycoctonum, 5l3oIf§:Giicilbilt 2.
Acorus Calamus, .Solllllt§ 7.
Actaea .spicata, (Sl)riftopI)§froilt 3.
Adonis aestivalis, 93llltgtrÖpfd)ClI LAegopodium Podagraria, (ijcifjfllf? 3.
Agrimonia Eupatoria, Dbcniicilllig 2.
Alchemilla arvensis. 0iiioil 7.
Althaea offic., (ftbifd) 1.
Anagallis arvensis, @oild)I)cil 1.
Anchusa offic., Dd)icit3iiiigc 5.
Anethum graveolens, 2)iU 2.
Anthemis nobilis 3, tinctoria 2, .'öillibStfllllillc.
Anthericum ramosum, 3(imililic 3.
Arabis arenosa 1. hirsuta 3, ©ölljcfroilt.
vVrmeria vulg., ©roSllclfc 1.
Arnica montana, 2BDl)lPcrIci 2.
Asperula cynanchica, Sröiiiicmiirs 1.
Asperugo procumbens, 9Joul){voilt b.
Astragalus glycyphyllos, 0üf5tlec 2.
Atropa Belladonna, Siolltirfdje 1.
Ballota foetida, 0tillfneffel 1.
' „ nigra, @d)mor3iieffcl 7.
Borago offic., iöorctid) 5.
Bryonia alba 3 illlb dioica 7, 3flm>tübe.Buphthalmum, 9Jiiib§ougc 2.
j
Bupleurum rotundifolium, £)Oicil0l)r 2.
Butomus umbellatus, iöhimeiibtiiie 1.
Calendula arvensis, iliingclblllilic 2.
j
Calla palustris, Sd^Ioiigeiilmtrj 3.
,Campanula glomerata, patula, rotundifolia
, ®(od'eil=
i
bliiiite 5.
Cannabis sativa, ,<Q0ltf 7.
Caucalis daucoides et latifolia, Jgoftbolbc 3.
Centaurea Cyanus, Sotllblumc 5.
„ nigra, Jacea, Scabiosa, 'Jtocfcilblltlllc 1.
Centunculus minimus, SBieieiittcillliiig 3.
Ccrinthe major, 2Bod)§blitiiic 2i Chenopodium album, ©ällfefufj 7.
Chrysanthemum Leucantbemum, Sölldjcrblllllic 3.
Cochlearia Armoracia, ülkerrettig 3.
I Convolvulus arvensis, SIBiltbc 1.
I Cornus sanguinea et suecica, Jgovtrtcgcl 3.
Coronilla minima, .^roilluicfe 2.
Crambe maritima, 0cefof)I 3.
Cynanchum Vincetoxicum, 0dBt>olbciimuvs 3.
Delphinium Consolida, Slitteriporil f).
! Dentaria bulbifera, 3d:^llWurä 1.
I Dianthus caesius, 3’tbernelte 1.
I
„ Carthusianorum, Sortl)flitfcritcIfc I.
1
Digitalis purpurea 1, lutea 2, grandidora 2, ^fiUQCVlillt.
Dracoeephalum Ruyschiana, Srod}eiltopf.Echium vulg., 9Iotterlimr5 5, oud) 1. 3.
Epilobium hirsutum, SBeibeiiröSdicit 1.
Erigeron acris, i8cntf§troiit 1.
Ervum Lens, hirsutum, tetraspermum, Siiife 5.
Erysimum cheiranthoides, 0d)otcitbottev 2.
Galega offic., ©cifjHcc 3.
Galium Aparine, Sobfroilt 3.
Geranium sanguineum 1, pratense 5, 0tord)icl)liobcl.
Geum urbanum, 91eltciimurä 2.
Gladiolus palustris, 0iegttmr3 1.
Glycyrrhiza glabra. 0ii{?I)ol3 3.
Gramineae, üielc @ro§ortcii.
Gratiola offic., ©iiobeiitroiit 3.
Ilabenaria, 0tcnbcIWlir5 3.
Ilelianthemum vulg., 0Dintciivö§d)cn 2.
Ileracleum Sphondylium, ISörciitloii 3.
I
Ilieracium, <gobid)titroitt, bicic 9lvtcii, 2.
llippuris vulg., Sifliliicniocbcl 7.
!riottonia palustris, SBoflcrfcbcr 1.
I
Ilyoscyamus niger, Söilfciltrout
I
Hypericum humifu.sum, 3Dl)0nni§fr0llt 2.
Ilypochoeris maculata et radicata, 'Jy^ttclfvoilt 2.
Iris sibirica 5, Pscud-Acorus 2, 0d)mcvtcl.Lappago, ^flclfomc 5.
Lapsana comm., .^ofclilottid) 2.
(Einleitung. XVII
Lathyrus tuberosus, 5)}Iattcvbfc 1.
liPiTina gibba et minor, Sitafferlinicn 7.
Jjeomirus Cardiaca, 2öwenid)lüeif 1.
Ligustrum vulg., SRaintöcibc 3.
Lilium bulbiferum et Martagon, 2i(ie 1.
Limodorum abortivum, Singel 5.
lünum, 2ein 1.
Liriodendron tulipifera, Sulpeilbnitm.
Lolium temulentum, Snuniellold) B.
Lonicera Periclymenum, (Seifjblntt 1 llllb B.
Lychnis Githago, .<Sornrabe 1.
Lycopsis arv., .^ruinml)al§ 5.
Jjisymachia vulgaris, nemorum et nummularia, ^-'T^Hllig^
traut 2.
Malva sylv. et rotundifolia, ällnluc, SInfcbapbcI LMedicago sativa, ßujcriie 5.
Melampyrum arv. 1, prat. 2, sylv. 2, .<;iul)tuciseu.
Melilotus arv. et offic., ©teintice 2.
Muscari racemosum et comosum, S9Iu§tatI)l)asintl)e 5.
Myrrhis odorata, 2lnt§terbcl 3.
Nigella arv., ©djtuarsfüinmcl 5.
Nuphar lutea, ©iimpfrofe 2.
Nymphaea alba, ©eerofe 3.
üenanthe fistulosa, Slebcnbolbe B.
• Ononis spinosa, §oubed)el 1.
Ophrys apifera, arachnites, fuciflora, Myodes, ^•raucn=
t^räiie.
Orchis maculata, Snabeiitraiit 1.
„ bifolia, ^uducfSbhimc 3.
Orobanche coerulea, minor, nudiflora. Rapum, ©oiltuicr:
wurj.Papaver Rhoeas, Slio^n 1.
Parietaria offic., (51Ia§traut 7.
Parnassia pal., §eräblatt 3.
Pedicularis pal., ßäuiefvaut 1.
Physalis Alkekengi, 3lti*ci'fitid)e 3.
Pisum sat., (Erbje 3.
Polemonium coeruleum, ©perrtrnut 5.
Polygonum viviparum et Bistorta, .^nbtcvid) 1.
Potentilla reptans, g-ingertraut 2.
Prenanthes muralis, §aien?alQt 2.
Prunella vulg. et grandiflora, ijvrünellc 5. 1. 3.
Prunus padus, Sraubcntiri^e 3.
Pyrola, SBintcrgrüu, üciidjiebeue 31rtcn, 3.
Ranunculus, ^apuenfufe, met)rcre Sitten, 2.
Rapistrum perenne, Siap§botter 2.
Reseda lutea, gelbe Slefebe 2.
Rhodiola rosea, Slojenn3nr3 1.
Rhus Toxicodendron, ©iftlunind) 2.
Robinia Pseudo-Acacia, ^tajie 3.
Rosa, Sloje, biele luitbn)ad)Knbe Strten, 1.
Rubus caesius, idaeus, vulgaris, .'öimbeeve 3.
,,fruticosus, 23rombeere 3.
Sagittaria sagittifolia, ijlfeiltvnnt 3,
Salvia offic., ©albei 5.
Sambucus nigra, igolunber 3.
„ Ebulus, SIttid) 3.
Sanicula europ., §eiltraut 3.
Saponaria offic.. ©eifentraut 1.
Scabiosa arvensis, (Sritlbfraut 5. 1. 3.
Scheuchzeria palustris, ©d)end)äevie 7.
Scilla maritima, 3}leer3n)iebel 3.
Scirpus lacustris, ©imfe, 23inie 1.
Scleranthus perennis, .<ifnanel 3. 7.
Scropliularia nodosa, iötaunwnvs 4 ober 7.
Sedum album 3, retlexum et acre 2, i^etttjenne.
Senecio Jacobaea, .^reustraut 2.
Serapias rubra, SBalbüögelein 1.
Silene inflata et nutans, fieinitrnilt 3.
Sinapis alba, nigra, longifol., ©cnf 2.
Sisymbrium offic. et Sophia, Staute 2.
Solanum Dulcamara, Söitterjüfj .b.
Sonchus arv. et oleraceus, Siftelfalat 2.
Spergula arv. et saginoides. Spart 3.
Spiraea ulmaria, filipendula et Aruncus, ©pierftraudl 3.
Stachys german. et sylvatica 1, palustris T),
Symphytum offic. 3, patens. 1, Sfeintuell.
Tamarix germ., Samarigte 1.
Thalictrum minus, SBiefeuraute 2.
Thymus vulg., S^^pmiau 1.
Tilia grandiflora, ©oiumerliube.Tormentilla erecta, SSIutluurs 2.
Trientalis europ., ©iebeuftral)! 3.
Trifolium, glee, bie lueiften Sitten, 1 ober 2 ober 3.
Typha latifolia, Stoljrtolbe 4.
Vaccinium Oxycoccos, SJloogbeere 1.
Valeriana offic., iöalbrian 1.
Veronica offic., (El)renprei§ 5.
Vicia Cracca et tenuifolia, SBicte 5.
Viola tricolor, Sletld}en 2. 3. 5.
:3nt ^uli blühen, au|er fc^r bielen im i^uni angegebenen
:
Achillea millefolium et nobilis, ©djafgarbe B.
Aethusa Cynapium, Jgunbgpeterfilie B.
Alisma Plantago, ^roid)löffel 3.
Allium Cepa, sativum, oleraceum, 3luiebel, ßaud), Snob-laud).
I
Anacyclus offic., Stingblume 3.
' Anethum Foeniculum, ^-encpel.
Angelica sylvatica et Archangelica, (fngelgfour^ 3. 2. 7.
[
Antirrhinum majus, SöWemuaul.iApium petroselinum, Sgeterfilie.
j
Arctium Lappa, Klette 1.
i
Artemisia vulg., Söeifufe 2.
i „ Absinthium, SBeruiUt 2.
Atriplex patula et angustifolia, Sllelbe 7.
Beta Cicla, vulgaris, ^^angolb 7.
„ vulgaris rubra, rote 9lübe 7.
I
„ „ altissima, Stniitelrnbe 7.
Betonica sylvatica et offic., S3att)engel 1.
Blitum capitatum et virgatum, (Erbbeeripinnt 1.
Cacalia alpina, Slip eitb oft 1.
Falamintha acmos^l,
|
Campanula, ©locfenblume, inel)rerc Sitten, 5.
Carduus benedictus, crispus, nutans unb anbere Sitten,
©iftel 1.
Carlina vulg., (EbetmutJ 3.
Carthamus tinctorius, ©aflot 2.
Caucalis grandiflora, §aftboIbe 3.
1 Chenopodium, ©dlifefufe, Piele Sitten, 7
I
Chondrilla juncea, Slnorpelfalat 2.
Cichorium Intybus, SBegluarte T).
Cicuta virosa, 2Bafferfd)ierling 3. 2.
Circaea lutetiana, öcj.'enfrnnt 3.
j
Clematis Vitalba, SBalbtebe 3.
1Clinopodium vulg., Sötrbelboft 1.
!(,'ochlearia Coronopus, ©d)U)eingfreffe B.
Conium maculatum, ©djietling B. 2.
I Convolvulus arvensis et sepium, SBinbe 3.
,
Coriandrum sat., .^otianbet 3.
I Crepis biennis, ipiPPOW 2.
! Cuscuta, jvlad}§jeibe, ntel)tere Sitten, 1.
Datura Stramonium, ©ted)apfel 3.
; Dianthus Armeria, Sielte 1.
j
Dipsacus, 9tauf)tarbe, einige Sitten, 1.
I Drosera rotundifolia, ©onnentau 3.
I
Fiatine hexandra, Scannet 1.
I
Epilobium, SBeibenrö§d)en, biele Sitten, 1.
^ Eryngium camp., SJlanngtteu B.
I Erythraea Ccntaurium, 2;nuieubgulbenfrant 1.
Euphrasia offic. 3, lutea 2, odontides 1, Slugentroft.
Foeniculum offic., fjcbdjel 2.
Galeopsis, .fjobljabu, mebtete Sitten, 1.
Galium verum, 2, Aparine 3, sylvaticum B. i^abttaut.
Gentiana lutea 2, cruciata f>, (fnsian.
III
XVIII ®inleitun(^.
Geranium prat., (3tord;fdpiabcI 5.
Gnaphalium arenarium uilb ailbvc iHvtClt, 9}ul)l'fraut 2.
(Jypsophila muralis, ®ip§frout 1.
Helianthus annuus, (Soillieurofc 2.
Herniaria, 'j3vHd)frnut, ineljreve Vlvtcil.
llumulus Lupulus, Jöopfcu 7.
Ilydrochoris Morsus ranae. 'Jyrojdjbifj i?. 7.
Hypericum, 3oI)t>iiiti§fraut, incle 51vtcii, 2.
Hypochoeris, ^-crfcltraut 2.
Hyssopus offic., 5-
Jasione montana, §ctlfraut 5.
Iberis amara, 33aucrnfcitf 3.
Jmpatiens noli me tangere, iönliniiniic 2.
Illecebrum verticillatum, ffnovpcltrnut 3.
Imperatoria Ostruthium, .^aifcrlUUVS 3.
Inula Helenium, Sllant 2.
Juncus effusus, ©tnife 1.
Lactuca virosa, ©iftlattid) 2.
Lavandula Spica, ßaüenbel 5.
Lavatera thuringiaca, (staubcill.iaVpcI 1.
Laserpitium, ßafertraut, nicl)rcvc Vlrtcii, 3.
Levisticum offic., ßiebftödcl 2.
Linaria vulg. 2, minor 5, £cin.Lindernia, iBüdiycntraiit 1.
Linum usitatissimum, ’JIad)® r».
Lycopus, SBolfSfufs 3.
Lythrum salicaria, SBeiberid) 1.
Madia sativa, CIntabie 2.
Malva moschata, Söifammalbc 3.
Marrubium vulg., äluborit 3.
Matricaria Chamomilla, cdjtc .Sfaillille 3.
Medicago falcata, @d)nedcnflcc 2.
Melilotus alba, ©teinflee 3.
xMelissa offic., Slieltffe 3.
Mentha arvensis, aquat., sylv., SUiltJc 1.
„ piperita et crispa, 9)Jtnse 1.
Mercurialis annua, ißingelfraut 7.
Meum athamanticum, SBärtuurs 3.
Myriopliyllum verticillatum et spiöatum, JLnuiciibhlaft 7.
Narthecium ossifragum, S3cilll)cil 2.
Nepeta Cataria et nuda, Snbcinilinse 3.
Genanthe fistulosa, Slebeilbolbe 3Gnopordon Acanthium, Gfcläbiftcl 1.
Orchis pyramidalis. Stliabcnfmut 1.
Origanum vulg., 2Bol)Igemut 1.
„ Majorana, 9J}aiornii 3.
Gxalis stricta, ©auerflee 2.
Gxytropis pilosa, ^aljucuiüicfc 2.
Petroselinum sat., ÜJ^eterfilie 2.
Peucedanum offic., .<Qaarftrniig 2.
Phellandrium aquaticum, SBnfierfcildjcl 3.
Picris hieracioides, iBitterfvant 2.
Pimpinella saxifraga, 3.
„ Anisum, 2{nt§ 3.
Plaiitago major, SBcgcrtd; 3.
Polyenemum arv., .^tuorpelfrailt 3.
Polygonum, .^tiiöterid;, btelc 9lvtcii, 1. 3. 7.
„ Fagopyrum, Söltdjluciscil 3.
Portulaca oleracea, iBot’tuIaf 2.
Potamogeton, paidjfraut, bcv)d)icbciic 9lrteii, 1.
Prenanthes purpurea, ^ja^C^^nlnt 1.
Reseda luteola, SBau 2.
Rhinanthus Crista galli, Sldcvrobcl 2.
Riimex, 9(mbfer, btcle 9frtcii, 7.
Ruta graveolens, 9{nitte 2.
Sagina glandulosa, 9Jinft£rnilt 3.
Salsola Kali, @al5fraut.Sanguisorba offic., SBtcfcilfllObf 1.
Saponaria offic., Scifcilfvaut 1.
Satureja hört., 9>fcffcrfrnut 5.
Saxifraga Aizonn, 0teiiibrcd) 2.
Scabiosa columbaria et succisa, (Sfriiibfrnuf 5.
Schoenus mariscus, 0d)licibgra§ 2.
Scirpus pal., @d)^ammbin^c.
i Scleranthus annuus, ,Knäuel 7.
:Scutellaria galericulata, ©djilbfrnut 1.
Sedum tectorum, §au§fnub LSempervivum, .‘gaiÄlüurä, mcl)revc Vfrtcii, 1 iiiib 2.
Senecio, fireuäfraut, niedrere Slvtcii, 2.
Serratula tinctoria, 5örberfd)nrte 1.
Sherardia arv., @l)erarbic 1.
Sium latifol., 2JJerf 3.
Solanum nigrum, ^iad^tldjntteu 3.
„ tuberosum, Sfartoffcl.
Solidago Virgaurea, ©olbntte 2.
Sparganium, 3gel§foIbe, iiict)rcrc 9(vtcn, 7.
Stachys germanica, 3ieft.
Stratiotes aloides, SBaffetaloc 3.
Tanacetum vulg., iRatnfarn 2.
Teucrium Chamaedrys et Scordium, Plntiiailber 1.
i'halictrum flavum, 9{autc 2.
Thymus Serpyllum, S:^t)mian 1.
Tilia parvifolia, SBiuterlinbe.
Trapa natans, SBaffernufj 3.
Trifolium, Slee, mehrere Slrten, 2 iinb 3.
Typha, 9{oI)rfolbe 4.
i
Urtica urens et dioica, 33reitimcf)cl 7. 2.
Utricularia vulg., SBaffcrfdjIaitd) 2.
i
Valerianella Auricula et olitoria, Sldcrjalaf 5.
Veratrum album, ©ermer 3.
Verbascum Thapsus, SBolIbhtmc 2.
Verbena offic., ©ifcntraut 1. 5.
Vicia Faba, 9l(ferboI)ne 3.
Zannichellia pal., 0etbeiigra§ 7.
Zea, 9[)lai§ 2.
Sm Stuguft blühen, aujicr fclp- hicleii im :3uli bcr=
jcidpidcii:
Aconitum Anthora, ©iieilliut 2.
Apium graveolens, 0cÜcric 3.
Aster Aniellus, 0tcrnbhimc 5.
Astrantia major, 0ternbolbc 7.
Hidens tripartita, ^iwctänlpi 2.
Callitriche autumnalis, SBafjerftCvll 7.
Carlina acaulis et vulg., ©bcrlüurs 3.
Cervaria, .§ivjd)mur3 , mcl)vcrc 9Ivtcii :i.
Chrysanthemum segetum, 2Bud)crbliimc 2.
Dianthus superbus, 91elfe 1.
Erica vulg., §eibe 1.
Gentiana acaulis, ©nsicill b.
Gnaphalium uliginosum et sylvaticum, 91itl)vfrniit 2.
Hedera Helix, (SbiFU 3.
Helichrysum arenarium, 3mmcrfd)öit, mcbvcrc 9frteit, 2.
Herniaria glabra et hirsuta, iynid)frailt 2 mib 7.
Linaria, ßeiiifraut, mcl)rcvc 9(vtcii, 5.
Lycopus europ., SSßolfSfufe 3.
Parnassia pal., (Siiiblntt 3.
Peucedanum offic., ^aarffraiig 2.
Phragmites, 0d;ilfvDf)V 4.
Salicornia herbacea, @ta§jd}mal3 7.
Scrophularia aquat., iörniunmirs 1. 2.
Seseli bienne, Sfofjfiimmcl 3.
Spiranthes autumnalis, 2)vel)nl)rc 3.
.om Scptcmticr blü:^cn, aufjev ben mcifteii im ^higuft
aitgcgcbciicii ;
Colchicum autumnale, .^crbftjcitlofc 1.
Crocus sativus, 0afran b.
Gentiana camp., ciliata et germanica. (5il3ian 5.
iSinleitung. XIX
pflnnu'ufammlimocn — Ijcilnuicii.|
I
'3)ic !)in-mlüfe unb licblidjc föoooljiiljcit, auf ©pajicr=
gtingcn iPIumeu ju pflücfeii, fic 511 Sträufjeii unb ifränscu
ju ücrbiubcu ober audj einzelne Ijübfd^c 33(umcn uub i{räu=
1 er 5U fnmmclii, ju breffeu unb fic bann im ?llbum ober
(nad) alter Sitte) im Stnmmbud) jur Erinnerung auf=
jubeU)a()ren , ift eine für ©cmüt unb ®cfunbl)cit an=
genebme, in Dieter ißcjicl)ung empfct)lcn§tDcrtc Untcr=j
baltung. 'daneben möd)ten luir aber bic jungen iRatur=
freunbe beiberlei ®cfd)tcd)t§ ettoa» tDeiterfiif)ren unb fic}
Dcrantaffcn, ba§ Sammeln ber i^ftanjcn nid)t blofj al3 i
fliid)tigcn iScitDcrtrcib, fonbern aud) alä eine 53efd^äftigung !
ju bet)anbcln, iDeld)e it)nen nid)t nur für beu ))(ugenblidj
eine angcnctjine Untcrt)nltung gctDät)rt, fonbern aud) eine!
unuerficgbarc Cuette rcinften ©enuffeö, nül^Iid)fter unb
angcnct)mfter 33elet)rung barbictet. S)icä ^ict tann freitid)
nur mit, toenn aud) geringer, 53Jüt)C crrcid)t merben,'
benu aud) bic Iieblid)fte unb (ot)ncnbfte alter 2ßiffcnfd)aftcn,bic
/ Dcrtangt einige 33et)arrtid)fcit unb[
Ütrbcit, iüeid)e aber Don 3lnfang an fd)üu erfreuenb unb
lüt)ncnb ift unb bic Sdjutung ber ®cifteätf)ätigfciten,
ja fctbft bic {ör|)crlid)c Ö)efunbt)eit burd) ben 51ufcntt)att
unb bie iDhtyfclübung in freier i'uft förbert.
8u Erfüllung biefer ift '» erfter 9{eit)c eine
forgfiiltigcre, getuiffermaficu fi)ftematifd)e 9tntcgung dou
^^flanjeufammlungen feljr geeignet unb ber grüt)ling ift !
bie ^'jeit, in iücld)cr mit bem Sammeln ju beginnen ift.
E‘j gel)ört bajii lucnig DiüfE unb ^anbiucrtsjeug:
eine '^Jurtie fd)iüad) geleimtem ipapier in golioformat, eine
ettüaa gröfjcrc iluippe*), ein guteä ftnrfeä iDIeffer, ein
.^atenftod unb ctiüa nod) eine ifiinccttc unb eine nuifjig
Dcrgröfjcrnbc l'upe.
®a§ 5ßcrfal)rcu fctbft ift fel)r cinfad).'2}ic in trnf=
tigftcr '-ölütc ftcl)cnbe ''•j^flan^c lüirb Dorfid)tig, luoinöglid)
mit unDerlcIUer Silurjcl nuä bem IBobcn gel)üben, gercU
nigt, forgfältig auf einem '^apierbogen auägcbvcitet, mit
einem jtüeiten 23ogen bebedt unb fo in bie 9J{appc gelegt
;
ebenfü luirb mit ben tücitcren ijiflnnjcn Dcrfal)rcn. —'.jiapier ganj ol)nc iieiin, fogciianntc'j Jlicfjpapicr (Sd)rcnj=
papicr) ift nid)t jiücdnüifjig , ba cö jtuar bie ij^flanjcnj
fd)ncllcr trodnet, aber and) l)aufig bie IBlumenfarbcn ganj
über jum 2cil burd) ^luffaugung serftört.
91ud) ^uin Einlegen ber if^flanjcn, tueldjed 311 .f'mufe 1
Dorgeuoiumen wirb, ift bayfclbc fd)iDad) (l)alb=) geleimte
iflapier braud)bar, nod) beffer aber bient ein iucid)cä, nidjt
1
*) CEiiic i'otaiiijicvbüd) je ijt jüv bic üiujammlung
tuciügcv 511 cn4ifcl)lcn, ba bie ipilniijcii bavin 511 jetje unter ciiuin- 1
ber gemijdp unb nua il)rcr natürlidjcii i'agc gebradjt lucrbcii;
bei
gröpercii 'iönnberungeu aber ijl jic uucutbeljrlid).|
lciml)artcä ifioftpapicr. 'S^aö Einlegen felbft bietet, lücnn
Ca nur forgfältig gefd)iel)t, feine Sd)iDierigteit. 93tan be=
barf baju 0— 10 bünncr glattgct)obeltcr '^rcttd)cn Dou ber
©röfje ber 'tjJapicrbogen; biefc merben, je 8— 12 Sogen
mit ben inliegcnbcn ijiflanjcn 3mifd)en 2 Srettern auf=
cinanbergclcgt unb ba§ @an5c jum i^reffen mit fdjiDcrcn
Steinen ober i)J?ctnIlftüden belegt. §at man eine cin=
fac^e Sd)raubcnpreffe ober ftc^t eine fogenannte Sud)bin=
berpreffe ju ©cbot, fo bienen biefc um fo beffer, ba mit
benfclben bie ifjflaujen fräftiger geprept unb baburd) fd)ncllcr
getrodnet merben. Stile 2— 3 Jage merben nun bic Sflaiu
jen um gelegt, b. b- nuä bem mebr ober minber fcud)t
gemorbenen S^picr Dorfidjtig l)erau§gcnommcn , in neue
Sogen eingelegt unb Don neuem in bic i^reffe gctl)an.
®icä gcfd)iel)t fo oft, biä bie Sflf»'jcn Dollftänbig gc=
trodnet finb;baa feud)tc ipapicr tann, fobalb c§ getrodnet
ift, rcd)t gut toicber Don neuem Dcrmcubct merben.
3ulebt merben bie getrodneten Sftanäc» ämifd)cn frifd)cä
SDft= ober Sd)rcibpapier gelegt unb mit ®ummi leid)t
nufgcflebt — fic bilben bann iufammen baä -^crba=
rium, meldjca am beften in befonbern Slappcu aufju^
bemabren ift.
Si§ babin ift bie Sad)e immer nod) eine, iDcnii aud)
in mand)crlei Sejicbungen febr nüt)lid)c üiebbaberei; toer
aber aud) nur biefc bejmedt, mer feine Sammlung nur
jum Sergnügeu anlegt, bem cmpfeblen lüir bod) nuä nabc=
licgcnbcn Wrünben, jeber cin^clncu
treffenbeu Sogen ober auf befonberem 3cttel folgeubc Sc=
mertungen beijufügen
;
1 ) beu Stamen, momöglid) ben bcutfd)en unb latcu
nifd)en ber Slutorij, nad) mcld)cm
fic benannt morbcu ift;
2 ) bie ©egeub, mo fie, fomic
0 ) bad 'iS^atum, nu mcld)cm fic gefunben tüurbe;
4) ben cigcntlid)cn Stanbort (im SBalbc, am SBcge,
auf ber SlMcfe, im Sumpf u. f. m.).
9Bcr fid) bann ferner bic geringe Stübe giebt, biefen
Semertungen immer — einem 2agcbud)e glcid) — furje
Siotisen über bie mcitcren Serbältniffc unb Sortommniffc
bca betreffenben Üagcä beijufügen, ber mirb aus feinem
Herbarium in fpätcren unb fpäteften 3citcit grofjcn ©enufj
fd)öpfen.
So mcit über baa Sotanificren jum Sergnügeu, auiS
üicbbaberci. Soll aber biefc Sefd)äftigung ernftcr unb
in ftreng miffcnfd)aftlid)cr Si'eifc betrieben tuerben, fo ge-
hört büvju (menn and) bi^r, mic bei jeber Slrbeit nur
ber Slnfang fd)mcr ift) f^lcif; unb Scbarrlid)tcit. Eä
mufj bann eine fpftematifdj betriebene Slrbeit merben ! Eine
auafübrlidjcre Einleitung bifijii erlauben uufer 'Jiaum unb
3med nid)t unb mir müffen auf baju geeignete, fpcjiellcrc
Söerfe Dcrmcifeu.
Butiui’u-Bcjiiltcv.
3?em’tcf)ni§ einiger in botanifdjen Sßcifcn citiertcr @ele()rtcn, naef) beren Flamen bic einzelnen
'^3flnn,^en non ber 2Biffcnid)nft bqcid)nct finb; uebft ben t-itbvnudilidjcn 5lbfiir,Binnen.
Ach. == Acharius. 1757—1819. $l5VDf. in 0tDcfI;oItlt.
Ad. ober Adns. = Adanson. 1727—1806, geh. 311 3[ty,
t ilt'
4^ari§.
Ai'z. Afzelius. 1750—1837, geh. 311 i^arf, f bt llpfaln.
Ag. ober Agd. = Agardh. 1785— 1859. i^rof. iu £imb.Agass. = Agassiz, geb. 1807 in Crbe, f 1873 iit (£am=
bribge, '4?rof. ber Jlaturgefddcbte-Ait. — Alton. 1731—1793. @artenauffel)cr in Selo.Alb. = Albertini. 1769=1831. 33ifd)of ilt ^crrilbut.Alfld. = Alefeld. 1732—1774. ^^rof. in (Stegen.
Andr. = Andrews, geb. 1813 in Söelfaft, ilJrof. ber 6I)e=
mie baf.
Ard. = Arduino. ijjrof. ber SaitblBtrtfdiaft in '^abua;iffierfe 1764 u. ff.
Audouin = Audouin. 1797—1841. flfatitrf. ilt ffjaris.
Bab. = Babington. 1757—1833. 3[r3t ilt lioitboit.
Ball). = Balbis, ißrof. ilt £t)DlI/ t 1831.
Bald. = Baidinger. 1738— 1804. !^5rof. ilt SRarbttrg.Bart. = Barton. 1766—1815. iflrof. ilt ^bü^belp^ia.Bartl. = Bartling. 1798— 1830. iflrof. itt ©Öttiltgeit.
Bätsch = Bätsch. 1761—1802. ißrof. ilt S^ltn.
Bauh. = Bauhin. 1560— 1624. ffjrof. ilt ^afel.Baumg. = Baumgarten. 1765—1843. 2lr3t ilt 0d)äf5=
bürg.Beauv. (Bv.) = Beauvais. 1752—1820. 2tbb. ilt 2trrn§,
t in iflariS.
Benth. = Bentham, eitglifd;er 23otnitifer; 2Bertc: 182611 . ff.
Bertol. = Bertoloni, i^rof. ilt SSoIogitn; SBerte: 1803u. ff.
Besl. = Besler. 1561—1629. Stpotbefer ilt fUiiritberg.
Bl. = Bluff. 1805—1837. 3tr3t ilt kcdjeit.
Boengh. = Bönninghausen, ißorftaitb be§ botaitifd)eit
©arteitS in Sfünfter; Sßerte: 1824 ii. ff.
Boerh. = Boerhave. 1868—1738. ißrof. itt 2el)ben.Boiss. = Boissier de Sauvages. 1706— 1767. fjirof. ilt
fUJontpebier.
Bolt. = Bolton, engl. 23otanifer; Söerfe: 1785 tt. ff.
Boupl. = Bonpland. 1773—1858. ifJrof., geb, in fHo?
d)elle, t in ‘Sflaraguap.
Borkh. = Borkhausen. 1760—1806. 2lffeffor in S)arttt=
ftabt.
Brandt = Brandt, geb. 1793 in Söcriilt, ifJrof. ilt i)?cter§=
bürg.
Brign. = Brignoli, iflrof. in25eronn; SBerfc: 1810 u. ff.
Brnh. = Bernhard!. 1774—1839. ißrof. in ©rfnrt.Brogn. = Brongniart, geb. 1801, ijlrof. ilt i^ari§; f 1876.Brot. = Brotera, ©artenbireftor in Siffabon, f 1829.Buchan = Buchanan. (Sitglönber, fReifeitber in Dftiitbieii.
Bung. = A. V. Bunge, geb. 1803 itt Sielü, if>rof. in
iSorpat.
Burm. = Burmeister, geb. 1807 in Stralfunb, 'lU'of. in
Igalle.
Camb. = Cambessedes, 3'tnii3ofe; SBcrfe Pott 1828 u. ff.
Cass. = Cassini. 1781—1832. iflair Poit ^raitfreid).
Cav. = Cavanilles. 1745— 1804. i£irettor be§ botanifd)en©artend in ailabrib.
Cham. = Chamisso. 1781—1831. 2)id;ter ttltb !3lnttir=
forfeber in Slerlin.
Corda = Corda. 1810—1849. 23ot. ilt '4>rag.
Crntz. = Crantz, geb. 1722, f al§ 3lr3t in Subcnbnrg.Cunngh. = Cunningham. 1793—1835. 23ot. in Sibltel).
I
Curt. = Curtis. 1746—1799. ^ot. ilt 2ünboil.
! Cuss. = Cusson. 1727 1785. ifirof. in lifoittpeUier.
i
D. C. ttltb Be Cand. = De Candollc. 1778 1841. ijlrof.
I in ©enf.Uesf. = Desfontaincs. 1752— 1833. 3iotani!
I
in ifsariS.
IDesv. = Desvaux. (51^0113. iöotaitiEer. SBerfc; 1808 biö
1827.
Dierb. = Dierbach. 1788—1846. in .Sl?eibelberg.’
I
Dietr. = Dietrich, geb. 1800 in 3ic9cnbeiiit, Uitiuerfitnt3=
gärtner in Senn-Dill. = Dillenius, geb. 1687 in Sarniftabt, ftnrb 1747
al§ ©nrtenbireEtor in Cpforb.Dod. = Dodonaeus. 1518— 1586. ijlrof. ilt 2ct)bcn.
D. Don = David Don, in Soilboit t 1841.
Dougl. = Douglas. 0(bDtte, reifte Püit 1823 an in 3(tite:
|- rita, t nttf ben 0attbn)id)infeIn.
^ Drumm. = Drumraond. SBereifte 3lttterifn nl$ 3iatnr=
I
forfdier, t 1835 auf Kuba,
j
Duby = Duby. S-ratt3öfifdjer löotanifcr.
Duh. = Duhamel. 1700—1782. f?ran3. SHarineiiifpcltor.
Dum. = Dumortier, geb. 1797 in Sottritab, 0taat0titaun
in ben 37ieberlattbett.
Ehrbg. = Ehrenberg, geb. 1795 in fDelitfd), '4.U'of. ilt
23 erlitt.
Ehrh. = Ehrhart. 1742—1795. ©arteitiiifpeftor in §er>
renbaufen bei ^nnnoper.Endl. = Endlicher. 1805—1849. il3rof. in 2Biett.
Eschsch. = Eschscholtz. 1793—1831. 23t'nf* in Sovpat.Esp. = Esper. 1742— 1810. 23eof- in ©rlaitgeit.
Fenz, ober Fnz. = Fenzl, itt ^iett, geb. 1808.
Feruss. = Ferussac. 1786 — 1836. ^ran3. 9tntnrfin‘fd)cr.
Fing. = Fingerhuth. ®eittfd}er 23ütnttifer. 2Berte: 1822
u. ff.
Flk. = Flörke. f 1835 al§ ®irettor be§ botaittfd;en
©arteng in füoftocf.
Forsk. = Forskal. 1736— 1763, ^irof. ilt Slopciibagcn.
Forst. = Förster. 1754— 1794, itt 2}Jnin3, t in 23ari§.
Fr. = Fries. 1794— 1865. iBvof* in llpfala.
Fres. = Fresenius. ®.re!tor ber 0cnfenberg’fd)cn 0tif=
ttingen in fjt'nnffurt; 2Bcrfe: 1832—1853.
j
Freyc. = Freycinet. 1779—1842. S’l-'nns. SJattirforfdier.
Froel. = Froelich. fUlebicinalrat in ©Ilwangcit, t 1841.
Fror. = Froriep. 1779—1847. 97aturfDrfd)er in 2Bcitttnr.
Gaert. ober Gaertn. = Gaertner. 1732— 1791. ©eb. 311
Galw, 23rof. in 23eter§bnrg, t in ©allo.
Grck, = Garcke, 23rofeffor ber Sotanit in 23erlin.
Gaud. = Gaudin. 23i^ebiger in 9h)Dtt (Danton 2Bnabt),
t 1883.
Gesn. = Gesner. 1516—1565. 0dblüci3cr 9}nturforfd)er.
Gilib. = Gilibert. 1741-1814. 2.U‘of- in Spott.
Gm. ober Gmel. = Gmelin. 1748—1803. 23t'of > geb. ilt
Tübingen, f in ©öttingen.
Gochn. = Gochnat. 51^011301. 23otaniter. 253erfe: 1808.
Goepp. = Goeppert, geb. 1800, ^Btof- in 23re§Iait. 2Bcrfc
1827 tt. ff.
Grab, = Grabowski, 2lpotbefcr in Dppcllt.
Graum. = Graumüller. 1770—1825. 23fDf. in Sena.Gray = Gray, atiterif. 29Dtaitifer; 2Berfe: 1836 tt. ff.
Griess. = Griesselich. 1809—1848. 21r3t in SlarlSrubc.
Grisb. = Grisebach, 23i'of- in ©öttingen, geb. 1814 in
önnnober.
3(utoren=3legifter. XXI
Haenk. = Haenke, geb. tlt l^rcibt^ (iBöbltieil), fin 'JSoIibin.
Hall. — Haller. 17U8 — 1777. 'Ilrof. bcr 'I^otaiiif. ÖroiicvSiditcr luib StaatC’inniui in i^cni.
Haniilt. = Hamilton, 2?iit. in (iniglaiib; ilBcvfc: 182.'’).
Hartm. = Hartmann. 179U— 1849. in ©totfbolin.Hayn. = Hayne. 1763— 1832. ijlrof. in 23ertin.
liehst. = Hochstetter. Stnbtpfcfrcr in ©fiUngcn, t 1839.
Hdg. ober Hedw. = Hedwig. 1730—1799, gcb. in SU'on=
ftabt, t in ßeipsig.Hegetsch = Hegetschweilcr. 1789— 1839. 'I-'t'bf- löüt.
nnb Dlcgicrnngövat in 3iii‘i<I)-
Heist. = Heister. 1683—1758. ilU'of. in )§elni)'tcbt.
rilerit. = l’Heritier. 1746— 1800. '4-'m'iS- SBerfc: 1784
bis 1790.
8t. Hil. = St. Hilairc. 1799—1853. 3fatiirfofld)cv in
Orleans.Hoffm. = Hoftmann. 1760—1826. '4>rof. in ©öttiiigcii,
t 1826 in 3JJoSfan.lloffmsg. — lloöinannsegg. 1766— 1849. 'Xnturforidjcr
in OreSben.Hook. = James Hooker, gcb. in (J'pctcr 1785, 05artcn=
bircEtor in Sein, tHornem. = Horneniann. 1770—1841. '4>rDf- bcr 'Itot. in
Slopcn^agcn.IIpp. = Hoppe. 1760—1846. 'Itrof. bcr 23ot. in JlcgcnS=
bnrg.Hst. = Host. 1760—1834. il. S. ßeibnrst in 2Bien.
Huds. = Hudson. 1730—1793. 2tpotbctcr in Bonbon.Hüg. = Hügel, gcb. 1796 in JEcgcnSbnrg, jjeifenber nnb
23otanifer; SBcrfc 1837— 1852.Humh. = Humboldt. 1769—13.59. Ocutid;lanbS gröfitcr
3Jntnrforfd)cr.H. B. K. Humboldt, Bonpland et Kunth.Jacks. = Jackson. 1767— 1845. bcr ilcrei:
nigten Staaten bon ^JorbameriEa.Jaeep = Jacquin. 1727—1817. OiartcnbircEtor, f in
Juss. = Jussieu. 1748—1836, gcb. in Spon, t in 'I-'ntiä.
K. ober Kch. = Koch. 1768—1839. HJalcr in Jtoin.
Karw. = Karwinsky. 3n 2)tttnd)cn, bereifte lltcrifo.
Kielm. = Kielmeyer. 1765— 1844. 'I^rof. in flübingcn.Kit.'= Kitaibel. 1759—1817. iBrof. bcr ^bt. in 23nbapcft.
Kitl. = Kittel, fBrof. in 2lfc^affenbnrg.Kl. = Klotsch.
Klnggf. = Klinggraetf.Knz. = Kunze. 1793—1851. ijlrof. bcr 3?ot. in Scipsig.Koch = Koch. 1771—1849. 'llfOf. in (Sriangen.Koel. = Koeler, i^lrof. in fDtnins; SBcrEe: 1802 n. ff.
Koelr. = Koelreuter. 1734—1806. 'Ilrof. in .^arlSrnfic.
Koert. = Koerte. 1782—1845. iflrof. in äUöglin.Krombh. = von Krombholz. 1783— 1843. ffltof. in 'if^rag.
Kth. = Kunth. 1788— 1851. '41rof. ,gcb. in Scipjig, f
in aSerlin.
Kütz. Kützing, gcb. 1807, fjlrof. in f)lorbI)aufcn.
L. ober Linn.= Linne. 1 707— 1778. SBcrübmtcftcr JöotaniEcr.
Lamk. = Laniarck. 1744— 1829. ffirof. in iflnriS.
Langsd. = Langsdorff. 1794— 1852. föerüEjmtcr 3lciicn=
bcr nnb 9iaturforfd)er, f in ^-rcibiirg i. 5ör.
Lap. — Lapeyrouse. 1744—1818. ijlrbf. in fEontonfe.
Ledeb. = Ledebour. 1785— 1851. fflrof. bcr 23ot., f in
SDHindfen.Lehm. = Lehmann. OircEtor beS botanifd)en ©artenS
in öantbnrg; SBcrte: 1817—1844.Less. = Lessing. ^otaniEcr, bereifte 1832— 1837
Eanb, 9iorlbegen n. f. ib.
Lestib. = Lestiboudois. (hinter, Solpt nnb GnEcI), S3ot.
in Sille. SBertc: 1800 ii. ff.
Lghte. = Lightlbot. 1735—1788. 'Isfnrrcr jn @otI)ant.
Lichtst. = Lichtenstein. 1780 — 1857. '4^rof. in Scrlin.
Lindl. = Lindley. 1790—1865. iflrof. in Sonbon.Lk. ober Lnk. — Link. 1786—1850. iflrof. in SBerlin.
Lmk. = Lamarck. 1744—1829. iflrof. in ifjariS.
Loud. = London. 1783-1843. iöotnniEcr in Sonbon.Lz. = Lenz. 1799—1870. Scf;rer in Sdpiepfent^al.
M. et K. = Mertens et Koch. 9J}crtenS, + 1831 alS
S)ircEtor bcr .'gnnbclsfdiutc in 'jfretnen.
Mart. = Martens, gcb. in iU'itcbig 1788, f in Stuttgart1872.
Marts. = Martins. 1794— 1868. 'E'iof. in 9JtÜnd}Cn.
M. B. = Marschall von Bieberstein.
Med. = Medicus. 1771- 1850. 'E'i'en- i'* iDtniidien.
Meig. = Meigen. Scl)rcr in Stolbcrg bei 'Jtadjen. ilBcrtc:
1804-1842.E. Mey. = Ernst Meyer. Xircftor bcS bot. ©artend in
Königsberg. SBcrfc: 1822—1836.G. Mey. = G. F. W. Meyer. 1782—1856. '4.Uof. ber
iöotanif in ©öttingenMichx. = Michau.x. 1746—1802.
Mik. = Mikan. 1769—1844. iBt'bf. bcr 'Jfot. in 'JGag.
Mill. = Miller. 1691—1771. ©artciibircEtor in t5f)clfea.
Mnch. = Moench. ifirof. in Utarbiirg, t 1805.
Moehr. = Moehring. Strjt ailS Saiiäig, f 1^92 in f^cber.
V. M. = H. von Mohl. 1805—1872. '4-^rof. in Tübingen.Mol. — Molina, gcb. 1777 in ©natcninia, Strst nnb 'Eirof.
Jlurr. = Murray. 1740—1791. $irc£tor bcs botanifd)en
©artenS in ©öttingen.X. ober N. v. E. = Xees von Esenbeck. ^tbci 'Jfriibcr,
beibe berühmte löotanitcr. Ser altere t 1837 in
lifonn, bcr jüngere 1858 in 2?reSlan.
Naeg. — Naegeli. Äotanifer in 1811
u. ff.
Neck. = Kecker. 1729-1793. iöot. in 9Jlannl)eun.
Xestl. = Nestler, iftrof., ©artciibircEtor in Strnfibiirg.
Xeuw. = Neuwied. 1782— 18. . 2Bcrtc; 1815 n. ff.
Nit. = Nolte. ifirof. in Kiel. äBerfc: 1826 u. ff.
Nocca = Nocca. H- ©artciibircEtor in '4.Mfn.
Nutt. = Nuttal. 'ilrff. in ij]hilnbclpl)ia. äBcrtc; 1818
11. ff.
Pall. = Pallas. 1741—1811. 'EU-ciific, lebte in 'Jtiitilaiib,
t in 23crlin.
Panz. = Panzer. 1755— 1829. Slrjt in JöcrSbrilcE.
P. Br. = Patrik Browne. 1720— 1790. Stl'at llllb !öot.
in 3ribnö.Pers. = Persoon, gcb. auf bciit Ülorgcbirgc bcr guten
.<5offnung, f 1836 in
Peterm.'= Petermann, gcb. 1806 in ©laiidjaii, ©cograpi)
in ©otha.Pfr. = Pfeiö'er, gcb. 1805 in ütaffcl, 9tr5t llllb Jfotailifcr.
Phoeb. = Phoebus, geb. 1804 in S-ricblnnb, 1843
iBrof. in ©ieften.
P. M. E. = Patze, Meyer et Elkan.
Poepp. = Poeppig. 1797—1868. ifirof. in ßeipsig.
Pohl = Pohl. 1770—1850. iflrof. in Scipäig.
Poir. == Poiret. g-rnnsöf. ©eiftlid;er. SBcrtc: 1789 bis
1866.
Poll. = Pollich. 1740—1780. 33ot. in Siaifcrslniitern.
Presl. = Presl. i'ot. in 'Lrng. 'JBerEc: 1826—1844.
Pursh = Pursh. SScrcifte 1799—1811 'Jlorbaincrita, t1820.
Iladdi = Raddi. 9tatnvforfd)er in S'IofClto» t 18-9.
Rafin. = Rafinesque. Siäiliaiier. SöerEc: 1807—1830.
Ram. = Ramond. fßrof. ber 9fntiirgcfd)id)tc, geb. int
©Ifafe, t 1827.
Ratz. = Ratzeburg, geb. 1801 in 23erlin, ifirof. in ©bcr5=
R. Br. = Robert Brown. 1781—1858. 'Ifräfibciit bcr
2intie’fd)cn ©cf. in Sonbon.
Rchb. = Reichenbach. i« SrcSbcil, gcb. 1793, j17. fDtärä 1879.
Rchb. fil. — G. Reichenbach Solpt. 'LU'Of. bcr iöot. in
ßeiPüifl-. ,
Rchd. = Reichard. 1685—1775. Statlirf. Ul ©tlirt.
Red. = Redoute. 1759—1840. Slalcr llllb fflrof. in
'4lariS.
Rcgl. = Regel, gcb. 1815, SireEtor bcs botanifdien ©nr=
tenS in Petersburg.
Reinw. = Reinwardt, gcb. 1773, iflrof. in Sepbcil.
Retz. = Retzius. 1742—1821. prof. in Siinb.
XXII aiuloren^Segifter.
Key. — Reyiiier. 17()2— 1^21. '4-^oftbilcftor til l'ail)aiiuc.Rieh. = Richard. 1754— 1821. in iJ3cirt§.Riv. = Rivinus. l(ir)2— 1722. ^irof.'bcr 23ot. in iidpäig.Roehl. = Röchling. 1726—1813. ijifnrrcv in ®icllcnl)cim.Rücm. Roemer. 1763— 1819. Sli'jit inRoess. = Roessig. 17.52— 1805. il'rof. in ßcibaig.llottb. = Rottboell. 1727—1797, '4.U'of. in SlopenI)ngenRoxb. = Roxburgh. ©nrteiibircftor jn ÜJIabrag, f 1814.Roz. = Rüzier. 1734—1793, f in iiljon.
R. et Fav. = Ruiz et Pavon. gfianicr. Sot-, 'Jlcifcnbcin ©übamerita. üöerfe: 1794 n. f. .3.
R. ct Schult. = Roemer et Schultes.Rth. ^ Roth. 17.57—1834. f al§ Slrßt in iörenicn.Rumph = Rumph., an§ »annii, geb. 1637, f ll’Ue.Sad, = Sadler. $rof. bcr SBot. in iöiibnpcft. Seife: 1825
u. f. 3.Sal. =r Salisbury. (Jiiglifdier iöotnnifer.Sav. == Savi. ibrof-, iit '4-^ila. Serfe: 1798 u. ff.
Schaeff. = Schaeffer. 1718— 1790. ®nf)erintenbent in9Iegen§bnrg.
Schbl. et Mart. = Scliübler ct Martens.Schk. = Schkuhr. 1741—1811. f in Sittenberg nig '
llniuerf.=Sed)anifng.Schldl. = Schlechtendal. f 1866 nig iftrof. bcr 93ot. in
‘
fpalte.
Schleid. = Schleiden, geb. 1804 in Joambiirg, feit 1839iflrof. in 3ena.
Schloth. = Schlütheim. 1761—1832. CbcrbofntnrfdiaU 1
in ©otlia. '
Schlz. = Schultz. 2Ir3t in 9tcnbrnnbcnbnrg, f 1837.Schinch. = Schumacher, geb. in §oIftein, f 1830 nIg
tflrof. ber 2Inntomie in SlobcnI)agen.Schmp. = Schimper, geb. 1808 in iSoffcnbciin, feit 1839
iTireftor beg naturl). Snfening in Strnfibnrg.Schomb. = Schoraburgk. geb. 1804 in Jrciblirg a. 11. i
Seit 1848 brit. .^lonfnl in Seftinbien. !
Schouw = Schouw. 1/89—1852. 93criifpntcr '.öotnnifer'
in 8topcnI}agen.Schrd. = Schräder. 1761-1836, geb. in Sllgfelb, iBrof.,
t i>i ©öttingen.Schreb. ober Schb. = Schreber, geb. 1739 in Seificnfee, i
t 1810, 9Intnrforfd}er nnb Jlrjt in (5rlangcn. ^
Schrnk. ober Schk. = Schrank. 1747-1835. Önrleiu 1
bireftor in 9Jhind)cn.Schtt. = Schott. Önrteninfpeftor in Sdiönbrnnn. Serie:
1804— 1886,Schiibl. = Schübler, f 1834 nig '^rof. bcr 'JIntnrgc=
ld)id)te in Tübingen. Sertc: 1815 n. ff.Schult. = Schultes. 1773—1832. th SBicii, ilrafaii,
3ungbrncf, Sanbgijnt.|
Schum. = Schumacher, öeborner §oIftcincr, f 1830 nlö i
'Brof; bcr 2tnatomie in Sl'openbagen.Schw. ^ Schweigger. 1779— 1857. Brcf- in (S’rlnngcii
l
nnb Jgadc.Schwein. = Schweinitz. Botniiifcr üt Stincrita. Seite:
1805 n. f. 3.Scop. =z Scopoli. 1725—1788. Siroler; Bvof. in Baoia.Seb. = Sebastiani. 3tnl. iöot. Serfc: 1813—1818.Sibth. = Sibthorn. Söotniiifer in Ci'forb. Bciftc in Örie=
d;cntnnb. f 1796.Siebold ^ Siebold, geb. 1796 in Snrabitrg. Cberft int
niebcrlnnbifdien ©enerniftnbe.8ni. =r James Smith. 1759 — 1828, y iit Soilboil.Soland. = Solander. 1736— 1781. fUntlirf. in Füllboil.Sonn. = Sonnerat. 1745-1814, geb. in Flion, t in
Bnei^-Soy. Will. = Soyer Willemct. 1725 1805. (garten;
bireftor in Banci).Speun. = Spenner. 1799— 1844. B^of. in (yteiblirg int
'Jlrciggait.
8pr. = Sprengel. 1766— 1833 Bl'hf* in löflKe.
j
St. — Sturm. 1771— 1848. 9Intnrforfd;cr in fHürnbergi f 1848 baf.
St. Ilil. = St. Ililairc. 1799— 1853. !23otiinitcr in Baris.Serie: 1824 n. ff.
St. ober Sternb. = Sternberg. 1761— 1838. Öcbciincratin Brag.
Stev. = Steven. Bitffifdier StaatSrnt, f 1820.Suck. = Suckow. 1751-1813. Bi'of. in .Tocibclbcrg.Sw. = Swartz. 1790—1817. Brof. in Storffjolin.Sweet = Sweet, gtanbclsgärtncr in Fonbon. Serfc
1818 n. ff.
Tausch = Tausch. Brof. in Brng. Sertc: 1823 n. ff.
Thom. = Thomas, ^loci lörnber in Bej, loeldic .s5er=
barien bon Sdiiociscrbflanjcn r)eranggnbcn.Thor. Thore. ^ranäöfifdicr Botnnifer 1803.Thbg. = Thunberg. 1743—1828. Brof. bcr Botnnif in
llpfala.
Torr, et Gray = Torrey et Gray. Torr. = Torrey,Bi'of. in 9Iclü=9Jorf. Serfc: 1834 n. ff.
Tomm. = Tommasini. Sagiftratgpriifibcnt in Trieft.Tourn. = Tournefort. 1656—1708, geb. in Slip, f in
Bai'iS-
Trev. = Treviranus, geb. 1779 in Bremen, Brof. berBotnnif in Bonn.
Trin. = Trinius, geb- 1778 in (Siglcben, t 1844 inBetcrgbiirg.
Trtt. = Trattinick. 1764—1849. (Silftos bcr 'Jfatnrnliciu(gamintung in Sien.
Turr. = Turra. Bfof- in Bicciisn. Serfc: 1780 n. ff.Tuss. = Tussak. (yransüf. Bot. Sertc: 1808 n. ff.
Unger = Unger.d’ürv. = d’Urville. 1790-1842. ^-raiij. 21bmirnl.Vahl ^ Vahl. 1749-1804. Bi'of. bcr Bot. in llpfnia.Vaill. = Vaillant. 1669—1722 Bl'bf- ber Bot. in BnriS.Vent. = Ventenat. 1746—1808. Bi'of / t in BnriSVhl. = Vahl. 1749-1804. Bvof. bcr Bot. in ftopeiu
Ipigen.
Vis. = Visiani. 'Bvof. ber Bot. in Bnbiin.W. ct Grab. = Wimmer et Grabowski. Bcibe Bot. in
Brcglnit. Serfc: 1827 n. ff.
W. nnb Willd. = Willdenow. 1765—1812. Bi'of. inBerlin.
Wahlbg. ^ Wahlbcrg, geb. 1800 in ©ot(;cnbnrg, Bmf-in Stocfbolin.
Wahliibg. = Wahlenberg. 1780— 1851. Brof. in Upfafa.W. K. = Waldstein et Kitaibel. Snlbftein 17.59 big
1823, bereifte mit .Stitnibel mcl)rere 3nlire Ungarn.W. et M. = White et Maton.W. et X. = Weihe et Xecs.Wall. = Wallich. 1787—1854. Sli'at nnb 9Intnrforfd)er
in Sopcitljngcn.
Wahr. = Wallroth. 1792—1857, f in 92orbl)anfen.Walt. = Walther. 1759-1824. Brof. in ©iefecn.Web. Weber. 1752-1823. (i'tatsrnt in Sliel.
Weig. — Weigel. 1748—1831. Brof. in ©rcifsimilb.Weinm. = Weinmann. Oinrtenillfpeftor in B^nlolologf.Wendl. = Wcndlaud. Siiinftgärtner inlönnnoPer. Serie:
1798 n. ff.
Wendr. Wenderoth. Brof. in Bfnrbiirg. Sertc: 1821it. ff.
Wickstr. = Wickstroem. 1789—1856. Bot. in 3tod=I;oIm.
Wilbr. = Wilbrand. 1789—1846. Brof. in Oiicffen.
Wimm. = Wimmer. 1803— 1668. Sdjltlrni in BreSlnil.Wirtg. = Wirtgen. f 1870.
Wulf, ober Wulff. = Wulfen ober Widffen. Um bic
Btitte beg 18. 3nl)rl)nnbcrtg 2lbt jn Sllngcnfnrt.Zahlb. = Zahlbruckncr. 1782— 1851. Bot. in (flrälj.
Zenk. = Zenker. 1799— 1837. Brof. in 3enn.Zeyh. = Zeyher. öartcnbirettor in @d)lücäingcn, f 1843.Zucc. = Ziiccarini. 1798— 1848. Brof. in Btiindicn.
Pie
®ie 3nl}J i^cv ucvfdycbcncn ^pflnnjcu «nb ^sf(aiijcn= I
arten i[t ungemein gro^. Sdjon .^ovl uon £innc
(geb. 13/24. 93hii 1707 511 DlaSlyilt in Sdjloeben,
geft. 10. 3«nuar 1778 in Uyfata) fnnnte unb tlafii^
tiyerte über 10,000 'Jtrten, Unger bcredjnete 18r)l
über 90,000, 3JJartin§ fdjät^tc i^re 3ni)I ewf 150,000
bis 200,000, unb (;eutc bcredyiet man bie mat)rid)ein=
(id)ftc iiüer 5pflanjen auf met)r a(ä 300,000 (*>}at=
tnngen, 'Urten unb ©pietarten. 'Sie 3n^)^ ber 511 be=
fonbern S'neden fultiüierten ober in ben Raubet ge=
brndjten 5ßftanjennrten beträgt etma 3,000; baüon
finb gegen 2,000 peitfräftige unb über 700 Diap=
rung§=^flaujen. Unter le^teren 5ät;It man 40—50.^fornfrüd)tc, über 200 Obft= unb Sntdjtnrten ,
100
'3(rten , bereu 3'DicbcIu , .ßnolten unb 2Bur,^etn ^ur
'liaprung bienen, 140 @cmüfe=, 40 Ötpflaujen, 40
3uder=, 10 3;f)ce= unb i?affce=, 0 3Bcin=, 70 ®etuürj=
pflan,H'n. Ueber 40 bienen 311 Sliepfutter, über1
00 jur ißeticibung, jum '4^olfteru, ju '^a=|
picr u. ). m., gegen 100 jum görben, über
300 311 anbern tedjnifdjen
Um biefe gro^e Dllengc genauer teuueu 311 lernen,
mürben fd)on 311 ben üerfdpebenften 3citen Ginteilun^
gen üerfudjt; fo 3nerft im Sapre 1583 üon (£nial=
pini (geft. 1003), 1094 uon S. 2:ournefort
(geft. 1798), u. m. n., bereu feine aber bem mad)=
jenben 53ebürfniä auf bie Sauer genügen fouute.
(Jmblid) crfd)ien im ^apr 1735 bn§ '4^flan3en=
fpftem uon Sinne'. peifjt ®cfd)Icd)t'3= ober
©crunl = ©pftem, lueil e§ mefentlüp auf bie 5'er=
pältniffe ber '-öefrud)tung§organe gegrünbet ift , unb
füuftlicpeS Spftem roirb c» genannt, meil e» feine
CinteilungSgrünbe eben nur uon tueuigeu 5'ouptorganeu
ableitet, möljrenb fid) bie unenblidje Dllaunigfaltigfeit
ber 91atur nidjt in ein fo ftreng geregeltes ^^adjmert
einfdflieffen läjjt.
Sinne teilte bie ipflan3en und) ber DluSbilbuug
ber ©taubgefäfse in 24 .(llaffen unb biefe und) ber
ber ©tempel in Drbuungeu ein. ©eine Drbnungen
3erfallen in ®nttungen unb biefe in Wirten.
Sie erften 23 .(klaffen umfaffen bie lBlüteu=
pflan3en (ipija nerognmen), b. p. biejenigen
^flnn3en, meldje fidjtbare ©taubgefäfjc unb ©tempel
(feiten nn ber ©teile ber ©tempel nur ©nmenfnofpeu)
befiljen. Sauou entljalteu bie .Iflnffen I. bis eiufd)lief(=
lid) XX. bie ^flan3eu mit 3'üitterblütcn, b. Ij. mit
Slüteu, in meldjen fid) ©taubgefäfje unb ©tempel bc=
finben. 3'i i^en .Iflaffen XXI. bis XXI II. incl. ge=
l}ören bngegen bie ipflan3cn mit unuollfommenen ,nur
©taubgcfäfjc ober nur ©tempel entl}alteuben IBlüteu
(©taubgefäfj= ober ©tempclblüteu). 2!u ben 1 1 erften
bilbet bie 3nl)l ber freien ©taubfnbeu ben 0=intei=
luugSgruub. Sie Sänge ber ©tnubfäben ift unbe=
ftimmt, fie tnnn eine gleid^e ober ungleid^e fein, mit
'3luSnnl)me jebod) in ber IV. unb VI. .lllaffe, in benen
bie ©taubfäben gleid) lang fein müffeu. i^ürbieXIl.
unb XIII. tommt bie 3 f » Ü » 11
freien ©taubfäben in I8etrad)t. Sür bie XIV. nnb
XV. bient bie 3(if)i ungleidje Säuge ber
freien ©taubfäben alS GinteilungSprin3ip. 3»i' XVI.,
XVII. unb XVI II. .(vlaffe redpiet Sinne biejenigen
')5flan3en, bereu ©taubfäben uermad)feu finb.
Zn bie leide, bie XXIV. .Klaffe, uermieS Sinne
bie .Kryptogamen, b. l). biejenigen ^flan3en, bereu
XXIV 3)ic 'il-*iflaitäcnji)ftemc.
iöcfi-ud)tung‘jOvgnnc mit blofjcm iJtugc nid)t mnl)vncl)m=
bar i'iiib. onncrfjatb bici’cr .^(afie untevidtjicb er und)
ber natürlirfjen 33crmnnbtfcl)n|t 4 Orbimngcn : bic
5nrnc, 9JJoo)e, ?Ugen, ^iljc. —ben ißcriud}en, ein swedentipredjenbe? nntiir=
lidjea 3i)ftcm aufjufteüen , mnr i)(nton 2 oren 5 non
^uifieu fgeb. 5u2i)onl748, ge[l. in iparis 1880)
ber erfte, meld)er ein braud)bare§, nod) ^ente ben
('irnnb aller natnrlid^en 3i)fteme bilbenbc§ na=
tiirlid)c§ 3i)ftem erfanb nnb üeröifentlidjte.
^?lud) biefeS 3i)[tem mürbe üielfad) nbgeänbert unb
mit meljr ober meniger ©liid oerbeffert; fo nament=
lid) uon 3(. be (fanbollc (geb. 311 ®enf 1778,
gei't. bafelbft 1841), ferner oon Snblidjer in SBien
(1826), oon Sp. (S. 2ubm. 0 . 9icid)cnbad) in $re§=
ben (1828), fomie oon mefireren Dlnbcren. 'S)« 6i=
gentiimlidjteiten biefer oerfdjiebenen nntiirlid)en 3i;[teme
molten mir in JJiirje mitteiten.
S)a‘j -^nnbament be§ Sniiicu’id;en ©i^ftem? ift
bie Onnorbnnng aller iPflanjen in 3 i)lbteilnngen :
ipflanjen oljne ©amenlappen, Acotyledones, )old)e
mit einem, Monocotyledones, nnb foldjc mit 3 m ei
ober mehreren 3amenlappen, Dicotyledones.
Siiefe 3 'Jlbteilnngen 3eigen in i^rer gefamten Or=
ganifation eine fo tlare @ru!ibüer)d;iebenl)eit oon ein=
anber, bnjj fie ol^nc für mirllid) in ber
5t a t n r b c g r ü n b e t e ^auptgrnppen an3nne]^men
l'inb. 5lud) bic Unterabteilungen Snffieu’ä finb )o
flar unb fidjer anfgeftellt, bap bie meiften berfclben
nod) Idente in ber 2Biifenid)aft gebränd)lid) blieben.
Sä finb 15 .l?laffen, meldfc 100 5<8>iilien unter
fid) begreifen:
Uclu'rfidjt im\ KuflaMis iilrt|]t'n-Q5intinlun0.
Acot3dedones ol)ne Samenlappcn
^lonocotyledones ©taubfäben
opetale
Cllpetalia)''Staubfäben
Dicotyledones -
(ißolppetnlia)
unregelmüfjig biclini)d)e . .
1
1
Pppogbiüfd) .... 2.
perigpnifd) .... 0
1 epigpnifd) .... 4.
j
epigpnifd) .... 5,
{ perigpnifd) .... 6 .
l PbpDflpnifd) .... 7.
[
Pppog^iüfd) .... 8.
1pcrpgpnifd) .... 9.
1epigpnifd) (Spico=jt)enoad)ien 10.
' rollia) 5lntperenjfrei 11.
1
epigpnifd) .... 12.
pppogpnifd) .... 13.
(perigpnifd) .... 14.
illcotplebonen.
9Jtonol)i)pogi)nia.
5)tonoperigi)nia.
5)Ionoepigpnia.
Spiftaminia.
iperiftaminia.
^ppoftaminia.
§i)pocorolIia.
i^ericorotlia.
3i)nantl)eria.
Sl)orifantI)eria.
Gpipetalia.
§i)popetalia.
iperipetalia.
S)iclinia.
S)e Kan bolle grünbete bie Hauptabteilungen fei=
neä nntürlid)en Spftemä auf ben gan 3 en Innern
a n
a
1
0
mi
f d) en Sa u ber föemäd)fe unb erpielt ba=
burd) bie Sinteilung in 3 cDpflii»är" ®efnf?=
Pf lallen. S)ie ,3cllpfla 11301 unterfdfieb er in
blattlofe unb blattbilbenbe, bie ©cfnflp finiten in
Snbogenen (oon innen mnd)fcnbc) unb Syogenen (oon
aufjen mad)fcnbc). ©eine 3 cDpfI<HD*^” entfpred)cn
(mit 5lu»nal)mc ber gar ne, oon benen er fälfd)lid)
annimmt, bajj fie mit einem ©nmenlappen leimen)
ben 5lcoti)lebonen guffieuä, feine Snbogeuen ben
5)?onocoti)lebonen, bie Sjrogenen genau ben S)i=
cotplebonen guffieuä.
3 1 e pl)a n S n b l i d) er , ißrofeffor ber Sotanif in
ÜBien, fd)eibet baä ipflan 3enreid) in 3mei grope 9}e=
gioneu, in 2 agerpflnn 3 en unb ?ld)fenpflnn 3 en.
©eine 2 agerpflau 3 en finb fDld)e, bic in einem blofjen
2ngcr oon 3cllen, opne aQen ©egenfap oon 9r'ur3el=,
3tnmm= unb Slnttbilbung mad)fen;
bic 51 d)fc n=
pflan 3cn fold)c, bei benen bic Icpteren Silbnngen
bentlid) auftreten.
©eine 5ld)fenoflan 3 cn 3crfallcn in brei 5lbtei=
Inngen, in Snbfproffcr, Umfproffer unb Snb=
umfproffer. S)ic Snbfproffcr mad)fen nur am
Kiipfel, bic Umfproffer nur im Umfange, bieSnb=
umfproffer am föipfel unb Umfange 3ugleidb. Snb-
Xic 4JfIan5euü)ftcnie. XXV
I i d) e r » ® n b u mf p r o
)
)'
e r entjprcdjcu ben ® i c o 11)
I c=
bonen ^ufiieuä unb ben 6j;ogcnen ®ccan=
bülleä; bic Umiprofier jinb bie ünocoti)Ic=
bonen Suffieuä, bic (gnbogenen bc (Janboileä;
bie ßnbfpvoffer begreifen einen Jeil bec 3tcotij=
l ebenen 3uf)ieuä (bie iDbofe unb f^arne), foioic
bic blattbil benben 3ellpf lausen famt ben en=
bogenen i?rpptogamen be (JanboIIeä.
2;ic2agerpflnnäcn (£nb lid)cr§ entfpred^en ben
übrigen 3(cütpIeboncn Suffieuä, foraic ben blatt=
lofcn (5;ttnbo(ie§.
^n bem non Dleidjcnbad; aufgeftetiten natür=
lid^cn ©pftcinc ift bie ©teigernng ber Organik
ia t i 0 n ber ip
f t a n j e n in an)(i^aulid)er ÜBeifc burd)
ade .klaffen burdjgefübrt;
er teilt bie ijiflonjcn in
5tt)ci gro§c 3lbteilungcn , in 1) i^rotopppten (ur=
ipriinglid)c ißflanscn, benen nur ein ©rbleben ju^
fommt) : bic i^ilse unb f^Ied^tcn; unb 2) 3bio=
p^pten (fold^e, bie ein eigcntlid;c§ Seben, er nennt c§
ein Sic^tlebcn, au^er bem ©amen füprcn). ®ie 2^bio=
p^pten teilt er in brei gro^c ©nippen, in
feimer, ©pi^feimer unb Slattteimer. 2)ic
'4JrDtopt)ptcn nebft ben ^cllfeiiiicrn entfpred}en
ben 3lcotplebonen 3u)ficu§; bie ©piljfcimer
finb beffen 9)i onocotplebonen , unb bie i8latt=
feimer feine ®icütptebonen.
3lu§ biefer ticrgteid)cnben ®arftedung erfiefit ber
Sefer, ba^ bic genannten öier großen 33otnnifcr, ob=
gleid^ fie nid)t biefelbcn te|ten (^inteilung§griinbc an=
nepmen, boep in ber i^uf baäfelbe 9t e=
fu 1 1 a t famen bei iprer Einteilung be§ ipflnnjenreicpa
nad) ber natiirlidjcn Sßcrmanbtfdjaft ber f^^amilicn. §in=
fiiptlid) cinjelner gomilien gepen ipre 3fnficpten raopf
jumeilen auäeinanber (wie j, 93. Dteiepenbaep ben 'tilgen
eine pöpere ©tufe anweift, alä Enblidper), aber bic
großen brei dlegionen 3ufficu§, bie er mit
9(cotpleboncn , 9!)tonocotplebonen unb ^icotplebonen fo
feparf be5cid;ncte, ftepen für ade hier glcicp feft.
3Baä nun bie weiteren Unterabteilungen an=
belangt, fo finb amp picr oon ben oicr ©elcprten fo
Siemlid) biefelben 9Dterfmale, mcift bie 93crpältniffe ber
ißlütenumpiidungcn, ju ©runbe gelegt worben.
®c Eanbode§ Epogenen bilbcn bic 9lbteilungen
ber iDtonodjlamibecn (ber 93Pon3cn, beren 93lüten
mit einer cinjigen §üde umgeben finb), ber Eorolli*
floren (ber niil emblättcrigcr 93lumcntronc),
ber Salpciflorcn (ber ifjflanjen, bei welcpen ®lu=
menfrone unb ©taubgcfäpe auf bem .^eldpc ftepen), nnb
ber Jpalamif loren (ber 9ßffanscn, beren 93fumen=
frone in meprerc ißlätter geteilt ift, wcldjc auf bem
93liitenboben ftepen).
©epon Suffieu pot aber feine '2)icotpteboncn
jerfaden laffcn in 93lumcntronenlofe, in foldje
mit einblätteriger unb folcpe mit mcprblättcrigcr
93lu men frone, unb febc biefer brei 9lbteilungen bc=
greift alabann brei fogenannte klaffen, bie er nad)
ber Einfügung ber ©taubgefäffe ober naep ber Ein=
fügung ber 93lumcnfronc , wenn foldjc einblätterig
ift, gebilbet pat
,
je nadjbem biefc nämlid) pppo=
gpnifcp (unterweibig),
perigpnifd) (umweibig, mittel=
ftänbig), ober epigpnifd) (oberweibig) ift, b. p. je
nad)bem fie auf bem ißlütenboben ober auf bem in=
nern .^clcpranbe ober oben auf bem grueptfnoten an=
gcwaipfcn ift.
3[ßir bürfen aua bem Umftanbe, ba^ aud) bie Untcr=
abteilungen oon jebem biefer oicr ©pftematiter auf=
geftedt worben, wopl mit 9tcd)t fd}lic$cn, bnp foldpc
ebenfadä dparafteriftifdpe ,in ber ganjen Crganifation
ber barunter sufammengefapten gamilien begrünbete
Unterfdpiebe barbieten. Snnerpalb biefer Unter ab=
teilungen aber wirb bie 9lncinanbcrreipung ber einjeU
nen fjamilien halb mepr halb weniger eine fünft=
lid)e in nden oier ©pftemen, oon benen übrigen? ba?=
jenige bc Eanboffca peutc fnft überod sur ©el=
tnng gefommen ift.
De CauDöUi's Sijilfm
entfpridjt wie ade natürlidjen ©pftemc in ben
großen 9lbteitungen genau bem oon ouffieu, nur
finb bie i c o t p l e b o n e n anftatt in 1 1 , blop in
4 i?laffcn eingeteilt, nämlid) in 2paIamifIoren,
Ea Ipcif loren, Eorotliftorcn unb 9)fonod)la=
mpbeen.
®icfc Einteilung ift jwar nid)t natürlid}er ata
bie oon Suffieu, Enblidper, Sfeidpenbad) u. a., aber
fie ift weit beguemer, we?patb fie aud) in oielen pcr=
oorragenben 93flanjenwcrtcn Eingang gefunben pat, j. 93.
in Dr. 9B. ®. 3. ’^odpa, Dr. 9t. ©ardea, ©arde=
3Bagncra, Seunia’ unb faft aden neueren beutfepen
gaepwerfen; ferner in ben §auptwcrten oon be Ean=
bode, Sinblep, 93crcira, ©renier, ßobron, 9iid)nrb,
$oofer unb 93entpam :c. :c.
Ebenfo finb saplrcid)c 93 o t a n ifcp e © ä r t c n
nad) biefer .(Itaffififation cingcridptet , namentlid) ber
oon ontpedier , iprem Urfprung?ort, ber oon ©enf
nnb Oiele in Xentfcplanb nnb Engtanb.
TV
XXVI Xie '45flaitäcnf5fteme.
2öir geben nun (jier ein ißer^eic^niö ber be
6anboIIe')cf)en i^flanjenfnmilien mit menigen ?(bänbe=
rungen nad) ber ^tutfteüung non feinem ©o^ne in ber
neuen, 1844 erfd)ienenen 'Jluftage üon Theorie ele-
mentaire de la hotanique.
I. ober ^fjancrogomen,
b. ij. foldje mit ©efä^en; ber J^eim
roirb juüor befrud)tet, bie Slütenorgane jeigen me^r
ober meniger Sijmmetrie.
1. (ßrttni'iu’ii, jtodfnmcnMflttrrigc Pflnnji'it,
öirottjlcboUElU 5^re ©efä^e bilben fün5entriid)e
$(^icf)ten, mobei fid) bie jüngften nu^en befinben; ber
.^eim ^ot entgegengefe^t ober mirtelförmig ftel)enbe
Samenlappen.
I. Unterabteilung. — Thalamitiorae.
grudjt bobenblütige ipflanjen.
(ißlumenbtätter getrennt, feiten fcljlenb; ©taubgefä^e
meift unterftnnbig.)
<^u i^nen gef)ören unfre gnmilien 1—53.
II. Unterabteilung. — Calyciflorae.
.^eldjblütige ififlanjen.
(531umenblätter getrennt ober me^r ober meniger üer=
mac^fen, immer perigtjnifd) auf benr .!^elc^ eingefügt.)
3u i^nen gef)ören unfre gamitien 54—110.
III. Unterabteilung. — CorolliUorae.
.*i?ronbIütige ifjflan^en.
(SBIumenbliitter in eine oom .»^elc^ getrennte, meift
oberftänbige,
bie ©taubgefä^e bergenbe .ßrone oer:
ronc^fen.)
3u i^nen gehören unfre Familien 111—142.
I\'. Unterabteilung. — Monochlamydeae.
18 lumenblattlofe
(l^elc^ unb .^rone bilben nur eine einzige öntle.)
3u i^nen gehören unfre gamilien 143—164.
2. (Eubogi'ucn, dnfnnu'nMüttcrigi’ |3flflii)cn,
illonorottjldioiicn. Sfire ©efäße finb bünbelmeife,
nid^t in Sc^ic^ten angeorbnet.
3u ifinen gel)ören unfre f^amilien 165— 187.
II. ober Ärij^togoiucn.
©ie beftel)cn gan^ au§ 3dlgemebe, entmeber if)r
Öeben lang ober in ifirer äugenb, f)aben feine ®e=
fd)(ed)t§organe ober oon benen ber ifi^nnerogamen
üööig abmeid)enbe.
1 . :^dlji'0gflmfu ober ijnUjgi'följjjflflitjeii.
©ie §aben @efd)Iec^tsorgane unb ©efäße, raenigftena
in irgenb einem 3fitpunft i^re§ Sebenä.
A. iUIit ©efäfjen unb fidjtbaren ifloren.
©iel)e unfre gamilien 188—191.
B. 0)Ht menigen ober feinen ©efäßen unb
oI)ne
Unfre Familien 192, 193.
2. ;^uipljignmi’n obrr ^eUpfloujeu. ©anj
o^ne ®efd)Ied)taorgane unb ©efape.
Unfre Familien 194— 197.
pc (^an^)CllIc0’ imtiirlid|C0 pllan^cnfijllfm.
I. Plantae vasculäres, (Befä|pflan5cn,
P|)anerogamen.
1. l^iuptflaffc : (Erog^cncn, i)icotyIc6oncn. ^^flau^yni.
1. Ilntcrflaffe: Tlmlaiiiifiorae, fi!Ud>tbobenbIutigc pflan3cn.
Olaf.
1. ^’amilic. KaimiieulJlceao Juss.
cÄa^nenfuliicnnäcfife.
4:i}l. 1 a. b. Clematis Yitalba L.,
gemeine
Jßalbrebe, 53rennfvaut, St eufelS^mirn.
b . ißoit Clematis giebt e§ galjlveid^e (ß beutfd^e)
Slrten*) mit fd^arfem, oft fet)v giftigem «Softe;
oft meljrere 9Jfeter lang; bie obgebilbete 2lrt mödjft
on ^dnnen nnb im ®ebüf^, blül^t im ^nni, ^nli.
2* Thalictrum aquilegifolium L., 3(flei«
blättrige SBiefenvoute. ^n febottigen
SÖälbern nnb auf feud;ten SBiefen, 30 bi§
IJö cm. l)od), blübt im 3Jlai nnb ^uni. @ift=
oerbäebtig. ^n ®eutfd)lanb finben fid) nod; 5
anbeve Tlialictriinr»2lrten.#
4:ig. »S» Anemone Pulsatilla L., (Pulsatilla
vulgaris IMilL), gemeine Äüd)enfd)elle. '4-
15—30 cm bod)/ “»f troefnen pügeln nnb
in lid)ten SBalbevn, blübt im 3lpril nnb älioi.
©iftig. ®ie 3lnemonen gäblen 11 beutfd)e 3trten.
4:ig. 4, Adonis aestivalis L.,Sommer*3lbo<
ni^rö^djen, ®lutonge. @. 20—40 cm
bod), unter ber Saat serftrent, blübt im ^uni,
^uli. 4 beutfd}e 3lrten.
4rig. 5* NlyOSÜmS minimusL., flcitifte§ ällniife*
fd)män 3 d)en. 0. 3— 10 cm bod), bdufig n>if
fanbigen müften ^üiben, blübt im
9Jlai nnb ^uni, beutfd;e 2lrt.
4:ig. O a. b. RailÜnCUluS aconitifoliusL., fn>im'
butblättriger p“l)HCufuf5 . l\. 30—00 cm
bod), in bergigen ©egenben, blübt nom lUiai bi§
Slnguft. ®ie 91 anunfein 3äblen über 300
3lrten, baoon etma 30 beutfdje; einige 3lrten
prad)toolle unferer ©arten.
*) ®a oiete ‘ißftaiqen in ihrer fjorm fe^r oeränberlicf) finb, ift auch bie 'JJieiming ber SBotaniter häufig barüber
geteilt, ob biefe unb jene fyorm al§ eigentliche 21 vt, ober nlö 0pielnrt 511 betrad)ten fei. 2Bo in unferem Süotanifchen
2}ilber=2(tla§ bie 2tnjahl ber beutfehen 2lrten (3. 21. oon Clematis, Thalictrum etc) genannt ift, fugt biefe 2(ngabe auf:
'lÖnnucrTllarrfc, SHuftr. beutfehe fylora, 2. 2(ufl. 1882, SBerlag non ^al. .öoffinann.
2 1. (^amilte, Ranunculdceae.
Caf. 2.
7 a. b. Caltha palustris L., ©iinipf*®ot=
tcrblume, ©djmal^bhtme, Butterblume.
y. 10—40 cm ^od^, auf feudjten SBtefen ge=
metu, btüljt üom 5(prtl ^uui. 1 beutfd;e 2(rt.
©iftig.
4:ig. 8. Tröllius europaeus L., europätfdje
Tvoltblume, ©ngelbtume. 14. 10 big
40 cm fjodj, auf feudften SBiefen unb Berg=
meibeu, blüljt uom SOtai big ^uli. 1 beutfd)e
?(rt. <gd)öue ©avtenpftan^e.
t> a. b. HelleborilS niger L., fdtmar^e fliieg--
mura, ©dtueevofe, et^riftblume. IJ. 8 big
30 cm bod), in fd)attigeu ©cbivggmälbeni, blüljt
Dom 51ioo.—g^ebr. ©ur3el giftig, ©artenijftan^e.
Bon HelleborilS giebt eg 3 beutfdje Strteu.
10* Nigella arvensis L., Slder^^dtmarg-
füunuel. ©. 10-20 cm i)od), llnfraut
in ben (gaatfetbern, blüljt oom ^uli— ®eptbr.
4:ig. 11* Aquilegia vulgaris L., gemeine 2He lei,
fa(fd)e @ 1 0 if e n b 1 u m e. %. l)uge(igeu, licb=
ten BBalbuugcu, 40-50 cm Ipd), btübt im ^uni,
^uli. ällan untevfd)eibet mel}vere Spielarten.
4Fig. 12* Delphinium Consölida L.,f3 elb = 9{it=
terfporu. ©. 30—45 cm. Ijodp ßäftigeg llu*
traut in ©etreibefelbern, bliibt oom ^uui—5lug.
B^on Delphinium giebt eg 2 beutfd}e ?(rteu.
1. Jamilie, Ranuncuhiceae H JaiiuUe, Berberideae.
U-af.
a. 1). c. Actaea Spicäta L.,
äl)venblü=
tigcg G l) vi ft op()ö traut, fatfdjc
tuurj. 't. fdjattigcu ^cvgiuälbcvn, blül)t
Dom 3(prU— ^idi. ^u atfcu 3^ci(cu giftig, früher
offi3ineIt.
i-lg. 14 a. 1). Aconitum Napellus L.,
cdjtcr
0tuvnil)ut, ä)Jöud)öfappc, Gifcnl)ut, 3.'C»
uudtuagc. "’l. S3cvgiüälbcvu iinb in @är;
tcu, blü^t Dom 3»bi— ‘September. Scljr giftig,
aber and) arjueiträftig. 5>on Aconitum giebt eä
5 beutfdte 2(rteu.
15* PaGÖnia tenuitolia L.,
feiublättrige
‘“fjfiugftr ofe, ©idjtrofe ^l. 2öilb iu Oft=
eiiropa uub 3tfieu. 30—(30 cm ^od), btül)t Dom
'.tJi'ai—^uli. metjrereu ®piet=
arten.
^u biefer i'C» 9{auuucutaceeu, getjöreu
ferner: Atragene, 2t(penrebe;Hepatica, yeberbtüm»
d)eu; Ceratoceplialus,,s5oruföpfd)eu; Eranthis, SßiU'
terftern; Isopyrum, !Jonbocfe; Cimicifuga, 353aiu
jeutraut; Ficäria, ^-eigiüurj.
2.
^’autitie. Dilloiiiik'cae Bcc.
.fpie^it gehören Dillenia L., ißauiu Dftiubieuö;
Delima L.,
<£traud) IDiaiabariS; Tetracera L.,
.<idlimmftrauc^ ©uiueag.
3.
^nuiilic. )IagiioIisiceac Dec.
.'pie^u gel)öreu Magnölia L., '}3rad)tbaum ^tme-
rttaö, Liriodendroii, Dirgiuifdjer Jutpeubaum; Illi-
cium, 0teruaui§baum iu Gl)iua, ^apan; Drimys
iu Gl)iti uub iörafilieu.4.
^^nutilie. AiionatTae Juss.
.spie^u Am')ua L.,
@träud)er uub 5!3nume iu
über 200 3trteu iu beu Jropeu; Monodöra, Saum
auf ^amaita, u. a. m.
,"). ^’nmilie. McMÜspcnueae Juss.
Gutl).: iMenispermum ,äitoubfame, @d)liug=
pftauje iu Oftafrifa; Cocculus, Jstotte(ötöruerftraud)
iu Dftiubieu; Cissampelos, @rie§iDur3e(, 0traud)
iu SBeftiubien.
(5. ^auiilie. Berberidcao Vent.
<$aucrborngctrHi(13fc.
;)() 3lrteu, meift iu lieu gemäBigteu ^oueu.
1« a. b. Berberis vulgaris L., gemeb
uev 0auerboru, Serberi^e, ®aura^.
^u gan3 Guropa t^eimifd). b- ®traud) Don
1—3 m. §bl)e, blül)t im SZai uub ^uui. ®ie
Seereu bieueu 311 @äfteu uub Äoufitureu.
17* Epimedium L., ©odcublume. 9iur
1 beutfdje 3(rt: E. alpinum L., 3Upeu=
focteubtume, iu fdjattigeu SergiDÖlberu, 15 big
30 cm l)od), '4, blül)t im 31prit uub Siai.
'I)ic abgebilbete 3(rt, E. macräntlium, ift
eine fd)öue 3icipftau3C auä ^apau.
4 7. Jamilie, Nyinphacäceac biö 9. Finnariäccae.
cLaf. 4.
7. Xyinpliaeaecac Salish.
.^n-crofcujicuHidifc,
.‘50 faft über aUc 2Bclttci(c ocvbreitetc 5(vtcn.
i4g. IS* Nymphaea alba L., jucipe Sccrofc.
^ierbc unsrer ftc^cnbcu ©ouaffer; blübt
öom ^iint— ©cptcnibcr. ®ie ägpptiidjc l^otod=
btiimc, Nymphaea Lotus L., galt im 3t(tertiim
a(d eilt 'Spmbot beg Überftuffeg.
i-ig. 11). Nuphar luteum L.,
gelbe ©eevofe,
!ieicbvoie, 97ij;bliime. '1|. Sßie bie oorige
überoü häufig. iBiül)t üom ^itni— 3tuguft. 3»
biefer fyamitie gehört bie biird) ©rbpe, 0d}bnheit
iinb Sohlgenid) aiiggegeichnete Victoria regia
LvhIL, meit oerbreitet in ben großen @trömcn
Sübamerifag.
S. ^muiilic. Papayenicoae Juan.
QsiiohugcuHidifc.
70 ''Kvteii in (viivopa nnb 97orbafien.
üig. ao. Papäver Rlioeas L.,Ä4 a t
fd; r o
)e,
^etbmohn. ©. i^äftigeg Unfraut in ben
eaatfelbern, 30—60 cm hoch, blüht oom 9)?ai big
IJnli. Offiginell. ®er ©arteninohn, Pap. som-
iiiferum L., ift in <Sübcnvopa hömifd) nnb bilbet
eine oielfad) onriierenbe 3ioi'pflo>'äe nuferer ©ör'
ten. T'ie 'Samen inerben ^nr Ölbereitnng, bie
Samenfapfeln ^nr ©eminnnng beg Cpinmg Der=
menbet.
fig. 21. Chelidönium majusL., gern. Schbll^
traut. 41. 3tn .Reefen nnb auf Schutt gemein,
30—00 cm hod), blüht oom SOlai— Sept. ®cr
frifd)e Saft ift fdjarfgiftig. Offiginell.
•
d:tg. 23. Glaucium luteum Scop.,
(Chelido-
nium Glaucium L.), gelber ^ornmohn. ©.
3luf fanbigen Süften nnb ^ügeln, 30—45 cm
hoch, b(üht oom ^nni— 3ütguft.
3n ben Papaveraceen gehören ferner Escli-
scholtzia, aug 31merifa, fchbne ©artenblnme, Saii-
guinäria, ang Sanaba, mit ar^neilidjer jöuräel,
llypecoiim, beutfd}eg Slcferunfraut.
9. ^nntilie. Fiimariaeeae I)ec.
r$rbraucfigcivä(hfc.
31n 60 31rten, bie meiften in ber nörblichen ge=
mäßigten
4-ig. 23 a. b. Futnäria officinalis L., gemeiner
©rbraud), g-elbrante. ©. ©emein in ©arten
nnb f5^clbern, 15—30 cm hoch/ blüht Oom
lÜJai—Ottober. llntrant, früher offi3inell.
!». Jyamilie, Fuiiiariäceiic- bis 10. gamilie, Cruciferae.
r
24 a. 1). Corydalis lutea (Fiiiiian'a lutea
L.), gelber l^evd)enipovn. '4. Sübeiiropa
Ijeimtfd); in T)euticl;lanb ald ©avtenpflaiiac iinb
oevinilbert. 10—20 cm ^od}, b(ül)t Pom 30 iat bid
September.
J)te [djöne iinb beliebte rotblül}enbe @arten=
pflanze Diclytra, ©oppelfporu, gelprt ,311
biefer gamilie.
10. J^niültc. CnieffVime Jttss.
^reujbfütcv, c^pcfiotcngcttniilife.
ilber 1200 3lrten in me^r ald 120 Gattungen,
meift in ber gemäßigten nnb folten
4?iii. 25 a. 1). Barbaraea vulgaris R. R.
(Erysimum barbaraea L.), gemeined 33ar*
barafraut, gemeine Grbfreife. 0 . .t)önfig
an feud}ten Stellen unb 5lcferrönbern in gan3
Giiropa, 30—60 cm ßoc^, blüßt Dom 9J?ai bid
^uli. llnlraut.
4Fig. 2« a. b. Nastürtium officimile R. Rr.
(Sisymbrium iiasturtium L.), gemeine Slrnn*
nenfreii'e, Jßaiierfreife.'
4 . g^aft in allen
'Üleltteilen an Haren Quellen, ®äd)en nnb !Jeid)en,
Stengel l.o — 60 cm laug, blüßt Dom d)Jai bid
Sept. ®ibt guten Saint, ift ni^neifräftig uub
loirb in ^raufreid) unb Qeutid)lanb (in (Srfurt)
im großen fultioiert. i'on Nasturtium giebt ed
6 beutid)e Wirten.
t
4:tg. 27* Ärabis alplna L.,
5llpen * @ n n fe=
freffe. 4 . 3(uf ben 5tlpen Snbbeutfdjlnubd unb
ber Sd)tDei3, 10— 15 cm ^od), blüßt Dom 9)lai bid
Qttober. 3?on Arabis gibt ed 15 beutidje Slrten.
4:ig. 28* CardäminG pratensis L., gern. 3Bie*
fen)d}aumtrant. "*
1. tduf uopen SEdeien, an
23}albränbern unb iBödjen, 30—54 cm ßodi,
btul)t im 9lpril, 932ai. i'on Cardamine gibt ed
0 heutige Slrteu.
X-u}. 29* Dentäria pinnäta L., gefieberte ^ a l) n*
mur 3 . 4- fd)nttigen ^ebirgdmälbern Süb=
beutfd)lanbd, 30—60 cm l)od), blüßt im '4pril,
9)?ai. 5 beutfcße Wirten.
4?i0 . 50 a. b. Erysimum cheiranthoides L.,
Sodartiger Sdjotenbotter, .^ebericß. ©.
3luf 3ldern unb f^lußufern, 30—60 cm ßod),
blül)t Dom ^uui— September.
(i 10. ^o'nilte, Cruciferae.
Caf. 6 .
iMg. Itl. Matthiola incanna R. Br., SBintcV'
(cd f oje. 6). SBilb an bcit 5D?ccrcöitfcvn 'Süb^
ciiropaö, 30— 120 cni ()od}, b(ül)t Dom 5(prU bt§
Oftober. ^ci unä beliebte iDO^(ricd)cnbc
pf(an3c in jaljlvcidjcn Spielarten.
ing. »2* Cheirailthus Chehi L., ©olbUcf,
l'acf. 11. 3(nf g-eljen in g’^antveid), Gnglanb
nnb gang Sübeuropa, 30—60 cm Ipdj, blül)t
im lÖfai, Sclicbtc iuot)lricd)cnbc
pflan3c. Unjere 3lbbilbnng 3cigt eine fultiDiertc
Spielart mit gefüllten Blumen.
fig. »a a. b. Brassica oleräcea capitata L.,
l^opflo^l, Sopflrant, SBeiglraut, Slap'
pn g. 0. 2.Melc Spielarten nnb Unterarten, l)änfig
in Sentfdjlanb gebaut nnb 311 Salat, ©cmüfe,
l)äuptfä(^lid) Sancrlrant bienenb. Sind) ba^ 91ot=
traut ift eine Spielart beä Äopffo^l^.
4,Mg. »4 a. b. Brassica oleracea sabaiida L.,
SBirfing, SaDoperf ol)l, ® öräto^l, SE'clfdp
traut. 0. SOlcprerc Spielarten, alä guteä @e*
müfe überall angebant.
lü. J-omilie, Cruciferae. 7
Caf.
4'i3. 35, CochlGäria ofticinalis L., gemeine^, I
cd)tcg ?öffelfvaut, ©(^avbocf^fvaut. ©.
2ln 9)?eercöiifcrn unb (Sat^queden, lö—30 cm
l)Ocf), blü^t im 33?at unb ^itni. Slr^nei^ unb
9?ubpfIan3C. 2>on Cochleära 3 ä{)(t mnu 4 bcut^
ld)e 3(rtcn, bavuutcr ben 5DJecrrettig, Cochlearia
Arraoracia L.
4:ig. 3<>, AlySSUm calycinum L., ield)fvüd)ttge5
(Stein fr aut. ©. 10— 30 cm f)od), finbet fid)
auf fonnigen Sa(ff)ügetn, blübt uoin
3(pril— September.
4^tg. 37* Lunaria rediviva L.,
au^bouernbe
3L)f onbniote. 1[. ^n feudjten, fd)attigcn S3erg=
mnlbern, 30—90 cm fjod), blübt uom iöfoi bi^
^uli. Soblriedjenb,
7.
4?^ig. 38* Dräba vema L. (Eröphila vulgaris
Dec.). 3a'übliiigd’bpungerb(ümd)en. ©. 2
biä 10 cm bod). JBäcbft al§ llnfraut auf ma-
germ, fonnigem ®oben, blübt öom aicärj—^uui.
ftg. 3» a. 1). Thiaspi arvense L.,
3l(fer*
b^ellerfraut, “iPfennigfraut. ©. 1.5 big
30 cm. bod), iiiäd)ft alö liiftigeg llnfraut auf
"ildern unb (yartenlänbern unb blübt Dom
3lpril— Oftober.
fig. 40, Isatis tinctoria L.,
5’övber ivoib,
bentfd)er ^nbigo, Saib. © 4.5—90 cm
bod), in ®eutfd)lanb on fylufntfern unb .fyügelu,
blül)t im DJfai unb ^uni. Oie ^Blätter liefern
einen blauen unb grünen 3'Otbftoff. .'pie unb
ba al§ i)iuf3 ’ unb ipanbel^pflan^e augebaut.
10. ^-amilie, Cnici'ferao 17. JJamitie, Droaeräccap.
Caf. 8.
fj(i.41 a. b. c. Räphanus Raphanistnim L.,
(K. arvense Wallr.), 3(cfev*9{ctttg, .^ei=
benrettig. O. (Stengel 30 — GO cm I)od); an
Segen itnb auf 'Üifern a(ä Unfraut, blü^t üoin
y)Jat—Septbr.
i?ig. 4ä. Crambe maritima L.,
9Ji e e vf o l) 1,
älieerfenf, Seefotjt. Tj. 30—GO cm;
inäd)ft am Stranbe bev 9Jovb= nnb Oftfee, blnl)t
im 3)Jat, ^nni. Oie jungen 33(ätter nnb
Spvoffen geben eine gute Speife a(g ©ernüfe nnb
Salat.
3n ben Srenäblütevn (Crucifei-ae),
g^amtlie
10, gepren ferner: Anastatica L., ^eridjorofe aii§
"iigppten nnb “ißaläftina nnb bie sur beutfd)en ^lora
geljörenben Hesperis, 9^ad)tt)ioIe; Alliäria, l'andp
i)eberid); Braya, ®rape; Peltäria, Sepeibentraut;
Petrocällis, Steinfdjtnürfel;Camelina, Seinbotter;
Subuläria, ^friemenfreffe; Teesdälia, S3auernfenf;
Iberis, (Sd)leifenb(iime; Ilutcbinsia, iputdjinfie;
Capsella, |)irtentäfcpcpen; Aetbionema, Steintreffe;
Biscutella, •iBrit(enfd)ote; Lepidium, Äreffe; Sene-
biera, g^elbfreffe; Neslea, 92eölee; Calepina, tSale-
pine; Bunias, .ßadenfd)ote; Cakile, älkerfenf; Ra-pistrum, iKapöbotter; Sinapis, Senf; Roripa,
Safferfreffe; Turritis, Onrmtraut.
11.
^’amilie. Capparideae Jufts.
^apperngeroäc^fe.
3n biefer gel}'ören: Capparis L., Sap=
pernftrand) in ^Jlorbafrifa nnb Sübeuropa; CleömeL., '13iUenbaum in Oftinbien; Crataeva L., @iiafo=
banm in Seftinbien.
12.
jiyt'nnlie. Resedtleeae J)ec. Q^iaugewädffe.
.30 r'lrten, meift am SlJittelmeer.
4:ig. Raseda luteola L., Färber=S an. ©.
GO— ‘JO cm l)od). gemäßigten nnb fübücpen
Snropa, in Oentfcplanb nießt feiten, bliiljt Dom
3;uni-— Vlugiift. ^ie nnb ba megen beg gelben
garbftoffg angebant.
13. Flaeourtiiieeac Birh.
30 'Urten Sträneßer nnb fleine 33äume, meift
gmifeßen ben Senbefreifen madjfenb, einige mit eß*
baren, anbere mit giftigen 3’t'»cl}tcn.14.
Jyamilic. Bixfiieae Kunih.
28 ?(rten Säume nnb Ströiidjer in ben Oro=
pen. Unter ißnen Bixa orelläna L. . ed)ter Or=leanbaum, auf ben 51ntillen nnb im tropifdjen
^^Imerifa.
1.'). ^’antilic. Cistiiieae Der.
<$onncnröscßengciDäcfifc.
ßtira 200 'Urten Sträiid)er,
Säume,- meift am SUttelmeer ßeimifd). Unter ißnen;
Cistns creticus L., tlebrigeä Siftrögd)en auf
t£reta, ipeil^ nnb fRäipermittel.
4:tg. 44» Heliätlthemum vulgare Gärtn., ge^
meined Sonnenr ö§d)en. ’l- 3'^
ften ©egenben Oentfd)lanb§ ßeimifd), 30 cm
ßod), bliißt Dom 3*'ni—5Inguft. Sariiert meßr^
fö4)-
IG. ^nmitic. Violarieae Der.
'AfeU'dfengewäcfife.
5(n 250, über alle Oeile ber ©rbe Derbreitete,
Slrten Don fträutern nnb Stränd)ern, etma 14 baoon
in Oeutfd)lanb. ©inige Slrten iDoßlried)enb nnb fd)ön-
blüßenb, anbere mit bredjenerregenben Surjeln.
4:ig. 45* Viola canlna L.,§nnbö? Seit djen,
auf Siefen, Oriften, Ipeiben nnb in Sälbern ge-
mein. Stüten Diotett ober loeiß, gernd)lo§. IJ.
Stül)t Dom 9}Joi— 3uli-
17. 5^’annlic. DroseiAeeae Der.
^onncntatuienuidife.
50 'Jlrten; über bie gan^e ©rbe Derbreitet; 3 bent-
fd)e 'Wirten. Sumpfpflon^en.
4:ig. 46, DrÖSOra rotnndifolia L., runbblätt-
riger Sonnen ton. 8—20 cm ßod),
in Sümpfen nnb onf Torfmooren, nomentlid)
9Jorbbentfd)lnnb^, blüßt Dom 3lngnft. Sirb
311 ben fogenannten infeftenfreffenben 'l^flon^en
gejäßlt.
18. gamitie, Polygalaceae big 22. g^amilie, Caryophy'lleae.
9
Caf.18.
^omifie. Polygaläceae Juss.
Über SOO Slvten Kräuter ober ®träutf)er, überbte 3 mtttferen ^onen atter JBeltteire Derbrettet.
4rig. 47» Polygala amara L., bittere treu^^bin me, ^Ramfet. ij.. 9?i^t feiten auf feut^ten
SBalbmiefen, blü^t rot ober blau, Dom ^uni big
Sluguft. Slr^neifräftig.
äiZieren über 300 SIrten
erftere prat^tDoüe ^ier* unb
in beu lätteren ^onen,©artenpflanjeu.
4^10. 48» Diänthus plumärius L., 3^eber'-5ReIfe.
n. 2BoI)Iriecbeub, in Dielen fdjönen, gefüllten
33arietöten olg @artenpfIon3 e beliebt; bie ©tamm*
art iDöc^ft loilb auf felfigen .^ügeln Öftrei^g,
ift 10-30 cm f)ocI) nnb blü^t im ai2ai, ^uni.
19.
g^amilie. Tremaiidräeeae R. Br.
9 SIrten «einer ©trönc^er in D^eu^oüanb.
4^ig. 49* Diänthus superbus L., '^3racl)«3^cber=
,
^elle. '4 unb©. Söäcbft milb auf Salbtoiefen
unb auf bergen, loirb 30— 60 cm t) 0(^ unb
[
blüt)t im ^uli, Sluguft. Sofilriet^enb.
20.
g^amilie. Pittospöreae R. Br.
cÄfebfamengetDäc^fe,
b. 1p. @tiDa 30 SIrten, meift in 5Reu^oIIanb.
21. g^amilie. Fraiikeiiiäceae St. HU.
20 SIrten, meift an füblic^en ä)?eeregfüften.
22. g^nniilie. Caryophylleae Juss.
(Sileneae Bartling^ QilefRen nnb AlsineaeBartling, Q5eieren.
Steifen 350 2Irten in ben gemäßigten ^unen.
4^ig. 50+ Gypsöphila muralis L., SRaiier^
©ipgfraut. o. llnirant auf SlJaucrn unb
fanbigen 9(cfcrn, 5-15 cm ßod;, blüßt im ^uli,
i
Sluguft.
Ä 51. Saponäria officinalis L., gemeineg
I
©eifenfraut. 4 . 30—60 cm ßod;, auf ©anb*hoben an ben ^lußufern Don faft gon^ Europa,
blül)t im ^uli, 91uguft. ®ie ©urael loirb alg
Safdpnittel Derioenbet unb ift offi^inell.
I 4^10 . 52. Silene pumllio Wulf., (Cucubaliis
L.), 3lDerg=9einfraut, tiebnelle. 4 . ^n©übbeutfd)Ionb on feud)ten, felfigen ©teilen, blül)t
j
im ^uni, ^uli. @in niebereg, bid)te 91afen biO
I
benbeg 9IIpenpfIän3djen.
2
10 22. {Jamitie, Carj'ophylleae 24. ^-amilie, Malvaceae.
(Laf.
LychniS diuma Sibtli., rote Std)t'
uetfe. 0. 40—00 cm ()od), on ^ädjen unb
in (5kt>iiid)cn überad l)äiifi(), üom t)i6
'^(iigiii't. @crnd)to§,
54 a. b. ArBlläria verna L. (Alsine Bartl.,
Siibulina Bclil).), grüfjtiiujg = 'S a n b f r a ii t.
4 . 5tiif fteinigen ©cbirginetbcn in beu ineiftcn
i^nnbevn üon (Jiiropo, blüt)t Dom 9)?oi—^iiti.
55 a. b. Cerästium alpmum L.,
5((pcn=
.^ovnfraiit. li- Stengel t'riecf}enb, ®tüten*
gmeige 5— 15 cm I)oct), t}änfig on[ fendjten 3ltpen*
miefen, btü^t ini ^nnt, ^idt.
dTig. 56a.b. Stelläria nemorum L., .^ain*St er n*
mieve. ?4. 30—00 cm l)oä), in ©ebiiidjen nnb
tidüen Sonbloätbern. :53tüt)t im ^nni, ^nti.
3u ben Savl)opt)l)tteen gelj’ören Cueübalus, .S^üt)*
nerbiß; Sagma, DJla^frant; Cherleria, Sperlerie;
Möiicliia, lÜ?önd)ie; Agrostemma, di'nbel; Alsine,
Idciere; Holösteum Spurre; Portulaca, *^^ortntaf;
Elatine, Spännet; Montia, Cnetlenfrant; Levista,
^ittermiir^et;Spergula, Spart; Polycarpon, 91a*
getfrant.
10.
23. ^’nmitic. Liiieao de C.
4eingcwäc^fe.
@egen 90 51rten Ärönter nnb ^atbftrönd)er in
ben gemäßigten Rotten-
4^ig. 57* Linum usitatissimum L.,
gemeiner
?ein, ©• 30—00 cm !^od), überaü
angebant, b(üt)t im ^nti, 3tngnft. ®ie 53aft*
fafern be§ Stengetg bienen gu ©efpinften, bie
Samen gn Öt nnb ^Irgnei. 3« 9ineen ge*
t)ört nod) Radiola, Straljttraut,
ftaepg, Sanienbforn, ein fteineg auf 3tcfern
I)ünfige§, gefettiged Srant.
24 . Malvaeeao BarfJ.
OüiapH’ngcu'ücßfe, 'i5?'appefrc'feit.
9tn 1000 31rten, in ber peißen, '/s in ben
gemäßigten 3onen aber ÜBettteite.
4:ig» 5H* Malva silvestris L., mitbe ober 91 oß*
SPalDe, Säfepoppet. 30—90 cm pod),
an Segen nnb ^eden nnb anf Sd)ntt fepr pänfig,
btüpt Dom September. @nte§ iBieppitter
nnb, mie meprere anbere 9lrten, offiginelt.
24. (Jamilie, Malvdeeae big 35. gamilie, Marcgraviäccae. 11
Caf.
59* Althaßa ofticinalis L.,
gcmchtcv ßi;
bifd}, .'pctUuur^, (Sainmctpappcl. 30
biö ’90 cm l)ocI), auf feu(l)tcn 31'icfcn, an 5'(u§=
ufeni unb am (Sccftranbc, blübt im 3(ug.[
Die Söiirgci bient nielfad) ar3neifräftig.
'.Dfatnaceen snfjtt man; Hibiscus, ^bifd); Gos- '
sypiuin, öauinmode; Lavatcra, l'anateve; Mä-
lope, ä)?a(ope.
25. ^aiuiiic. Boiiibjlceae Kuldl.
.S^ievju gel)öven: Bombax, SBoIIbanm; Ocliroma,
^alfambanm; AtlansönLa, 3lffenbrotbanm;
Ilelic-
teres, 'Sd)raubenbot)ne;
Cliorisia, Sljovifie n. a. m.
2(). Jamiüc. Büttnerideeae II. Br.
(itma 70 2(vten ®tränd)er obev ^nnme im tro-
pifdjen Stmevifa. g-aft ade enthalten in ben 0amenfette Öte, bie middige |)anbel^artifel bilben. 3»biefev fyamitie gehören; Sterculia, Stintbaum; Theo-broma Cacao; Büttneria; Heritiera, ®rettbanm.
27.
^nmitie. Tiliaeeae. dinbengcibäd^fe.
250 'Wirten; banon Wo tropifdje ©emndjfe; Vu in
ben gemüßigten ^oncn.j
4?ig. «o* Tilia europaea L., S i n b e.
.j
^ra^tüode Satb= unb 5(deebäume, 18—40 mt)od), 3 Spielarten, überad in Deutfdjtanb be^
fannt unb beliebt. ®Uil)t im ^uni, ^uli. .^ol^
unb ^oßle merben benü(3t, 53(üten finb offi3ined. i
3n ben ßinben getjörcn: Cörchorus, ^ubenpap=;
pel; Elaeocarpus, ©aniterbaum.|
28.
^’amitic. Dipterocärpeae Blume.
29 Slrtcn tropifdjer S3nume, bitrd) S3a(fame unb
Cie für .fpault)att unb i^eilfunbe midjtig. finb;
Dipterocärpus, ^5lteria, Äo-
palbaum; Sliorea, Dammaral)ar3baum.
29.
^’amitic, Clilaeiiüeeac Bet. Thouars.
Q. 3(uf 39?abaga§tar. 97nr 10 3(rten; bie
U)id)tigfte Hugonia, 4 m l)oßer Strand), ättitlel ge:
gen Schlangenbiß.
U.30.
Jamilie. Teriistroemiiiccac de C.
l,. ip. 07 9lrten in Slfien nnb 2(inerita. Da3 u
gehören ; Tcrnstroemia, Kielmeyera, Coclilosi)er-
mum.
31.
^i^iuilic. Camelliaeeac de C.
1p. 10 Slrten, meift im fiiböftlidjen 3(fien;
mid)tig für b^eilfunbe, beliebt alö
pflan3en. Die mid)tigften 3trten finb : Camellia ja-
poiiica L.; Thea chiiieiisis Sims., Dheeftraud).
32.
^nniilie. Auraiitiüceae Corr.
(^»vangengcnHidifc, (öpfbüpfef, .Äefpcribenfviidfte.
immergrüne ®äume unb Strnud)er, in etnm
40 Urteil, im tropifd)en 2lfien hcimifd), häufig fub
tiuiert in Sübenropa. 33eüor3ngt biird) fd)öne 23e*
lanbung, mohlricd)enbe Blüten nnb t)ortrefftid)e5rüd)te.
®etanntfinb; bie Simone (Citrus Limoiiium Basso),
bie Gitrone (Citrus medica Risso), bie Crange(Citrus auraiitium L.j.
33.
i^antilie. Hyperieiiieac Juas.
^^»artlieugewäcfifc.
1p. 230 3lrten teilg in ben heißen, tcil^ in
ben gemüßigten ^onen.
4:iii. 01. Hyporicum peiToratum L. ©emeineä
.s^arthen, iohanniötrnut. H- i» SÜ^üO
bern nnb an SBegrünbern, biö 90 cm hod), blüht
im inli, Slnguft. Unfrant.
34.
5'auiiüc. Guttilerae Juss.
öuttigcwächfp.
1p. ®tma 100 Slrten tropifd)er 53üume, bereu
einige mohlfd)mecfenbe i’rüd)te, anbere ben gelben
garbftoff ©ummigntt liefern. 2Bir nennen unter
ihnen ; Garclnia Mangostäna L. ,ber 9)fotuf:
teil, ber bie fbftlid)fte J-rudjt Slfienö liefert, unb
Mangostäna Morella, ben ed)ten ©nmmigutt*bäum, beffeu |)ar3 all fyarb: unb 3tr3nciftoff ge:
fd)ü^t ift.
35.
inimilic. llaregraviaceae Juss.
G'tma 20 nid)t genau betnnnte Strüud)e
Sübamerifal nnb Scftinbicnl. Maregravia um-
bellata L., ein iUetterftraud) Sübnmerifal, beffen
ein 3elne Deile bort all .fpeilmittel bienen.
12 36. 3^ami(ie, Hippocastäneae 44. {Jamitie, Ampelideae.
.‘U). ^'QUiilie. Hippocastiliieae de C.
QilofjRaflaitten,
|). Jikntgc auö ??orbamerifa unb lüfittclaficn
ftammcubc 3(vten. .f)te3u gepvt: Aesculus hip-
pocästauum L.,gemeine S^o^foftanie. S3ei
luig allgemein befannt nnb alö ^orl* unb 3111ee=33anm
beliebt. meidje nnb fcl)mommige ^olg mirb
menig gcfdjägt, bie ^rüd)te bienen alö äMel)futter unb
3um ©dpiecberger ©c^nnpftabaf. ®ie iRinbe mirb
alg .^•)cilmittel, fomie 311m ©erben nnb 3^ärben be=
nü^t. Familie 36 gehört:
4:ig. Oä a. b. Staphylea pinnäta L.,
gemeine
%Mmpernn^, Klappernuß, Slafennuß,milbe '!ßifta 3 ie. 3—
6
m ßod), bei nn§
ald beliebt, blüt)t im älcai, ^nni.
fefte ^ül3 bient ben ®red)#lern, bie ©amen
jinb ülreid).
t
37.
^’auiUie. Erythroxyleae Kunth.
Qlotfjofjgewäcfife,
l,. S'tma 30 31rten, fämtlii^ tropif^; ßaben
feftcg, rötlidjeä §013 nnb enthalten roten ^o^bftoff.
®ie mid)tigfte 2lrt ift Erythroxylön cöca Lam., ber
Gocaftraud) in ißern unb ®olioia, beffen Blätter
mie 93etet non ben ©inmoßnern gefaut nnb neuer*
bingg and) alö befteg Heilmittel gegen 2lftl^ma n. m.
bei nn§ gerühmt merben.
38,
g^nmilte. Malpigliidceae Jnss.
Über 250 Strten Heiner ©tränd)er nnb iSöinne,
meift im tropii'djen IBrafilien, oft mit fd)önen 331ü*
ten, einige mit moßlfdjmedenben f^^rüdjten.
39.
^’nniilie. Aceriiieae de C. ^ßorngewäcfife.
@tma 30 31rten in ber nörblidjen nnb ge*
mäßigten .ßone. ßine ber mid)tig[ten 21rten ift:
4:ig. OS a. b. Acer campestre L., f^elb* 21 ßorn,
9Raßßolber, Seißebern. 1p. Höd)ften§ 12 mßod), 30 cm bid, mäcßft in @ebüfd)en nnb 2Bäl*
bern oon gan3 ßnropa. ©ein 3äße§ unb f(^öne§
Hot3 mirb oon ben 3:ifd)lern feßr gefncßt, bient
and) 311 ©töden, ^feifenrößren , ^eitfd)enftöden,
nnb bie maferige 2Bur3et 311 ben Ulmcr “ißfeifen*
löpfen.
40.
^nmiüe. Hippocraülceae Kunth.
1p. 1p. Über 70 nur tropifdje 3lrten. ®ie
mid)tigften finb Ilippocrätea comosa Sw., ber
Sßalbmanbelbaum auf ben Slntillen mit eßbaren
g'rücßten nnb Saläcia senegalensis, IBirnbanm
oon ©ninco, mit fcßmadßaften, birnartigen 3^rüd)ten.41.
g'öinilie. Rliizoböleae de C.
1p. 7 Slrten großer 33änme im tropifcßen 91me*
rita. ©ie micfjtigften finb: Rbizöbolus amygdali-ferum L.
,ein über 70 m t)ol)er 33oum mit moi)l*
fcßmedenben, monbelortigen f^rüd)ten. Rhiz. buty-rosum, Sutternußbaum in S3rafitien ; fein f^rudit*
mar! liefert eine 21rt Butter, bie eßbaren ©amenfinb bie “ißelanüffe.
42.
Familie. Sapindaceae Juss.
1p. 2ln 300 Slrten in ber ßeißen 3one. .3^
ißnen gehören:
4:ig. 04* Sapindus saponaria L., gemeiner ©ei*
fenbaum. 1p. 6—9 m ßocß, in Sßeftinbien,
beffen f^rüc^te ©eifenftoff enthalten unb 3um
Safcßen ber ocrmenbet merben. 3“ ben
©apinbaceen gehören ferner: Paullinia, ran*
fenbe, meift giftige ©trnucßer unb Kräuter in ©üb*
amerita. C ardio sp ermu m, 5
Cupania, ©ifenßol3 .
43.
f^antilie. MelRiceae Juss.
, 1p. Über 100 Slrten, fömtli^ in ben ßeißen
3onen. Ünter ißnen Melia, ‘f?aternofter*iöaum
in 31fien; Trichüia inStgppten; Caräpa in 3ßeft*
inbienj Leeca, SBafferrebe auf ben SOlolnffen.
44.
gamilte. Ampelideae Bartl (Sarmentü-
ceae Venf.). Qüebeitgemäcßfe.
2In 250 31rten flimmenber ©träud)er in ber ßeißen
unb mörmern gemäßigten 3one.t? . 3« biefer fya*
mitte gepren:
^Fig. 65 a. b. Vitis vinlfera L., ebler SB einfto d.
@in über 30 m pßer, Himmenber ©traud), in
Dielen ©pielarten faft in gan3 ©uropa fnltioiert.
@r liefert un§ belanntlicß bie ßerrlicßen SBein*
trauben unb ben föftlidjen SBein. 3^ ben Sieben*
gemä^fen gehören: Cissus, Klimme, meift
tropifeße ©trändjer; Ampelöpsis, 3ßoni^fbe,
milber SB ein.
-,„vv. .-• ' " ‘;-- -t^r»
, fST V* -t^- ' W'fc‘t>^ “. - Tt^iif:. • *
K^'-: ;%&: . • :^#&r
T,-,
.’>-^>-V
w ?.
>•';• -^'^#,p.''--»->''-'-.. ••-^"^5*2^1
'• vr^
':-k^3^.:<{l V - i'*-); •'V' ->'-
,v•'•-' > . •
,:*
•• . cr:?i3K-w '. . •-v« ‘*_-. '• ,v. ^
' "* E2&ClFr.
K':^.'’'^ 'H^'it’'," •%’' ' ft-imjC-- . '-A -a
•
S4 fl* »«^ * - 'k'^*** * 'ä^Tv " ':->^ •- . .
"• -j
»•:a: • »Ä<g; .. ---^ • ^'-1^4 >
, •. V. * ,•
< 'A X -r• !•
.
*•••^'• *
\ ..^4 •'/ **^^^'^£^ N-''L|if^ A
lr»‘ * . , ;
1 •>* f 3 . ^KSaJI . *• ' ‘hiTP - ^^ •. L ,
LJ^HUkrCc* ^ '-k wWSr - \ . k'^'
ILMPJW.- . -^^....rAV ^ ^ -
iiiA'b"'
45. Jamilie, Geraniäccae bi§ 50. Jamilte, Ilutäceae. 1io
U-ar. \ 2 .
45. Jyamilic. (ieranisitTao Juas.
<$iorcfifcf^nafH’5jcwäcßfc.
3(n 700—800 Slrtcn Äräittev iinb Slväiidjcv
nicift in bcr geiniiciiitcn a(g Jopfpflanjcn
beliebt. geboren:
4?ig. «o. Gerätiiiim sanguineum L.,
blutroter
@tor d)fcl)nabel. ij. 3lnf fonnigen .'pügeln
unb in troefenen Snlbern; 15—30 cm l)od),
blübt Dom ^uni— 21ugnft.
4?ig. «7» Erödium cientarium Ilerit.,
gernei*
ner 9? eib er fd) nobel, ij. 31nf bebautem 33 o*
ben nnb troefenen 2Bie)en bäufiSJ l^^übt Dom
31pril biä giim |)erb|‘t.
4?ig. «8. Pelargönium Ilerit., tronid)fcbna=
bei. 11 . lieber 300 31rten Slrönter unb Strän*
d)er, foft olle Dom Sop, bei unä megen ihrer
leiebten Slnltnr, fi^önen Blüten nnb iDoblriedjen»
ben ®lötter allgemein beliebte S'opfpflanzen. !Die
obgebilbete 31rt i[t P. Zonale W.
40. J^’aniilic. Tropaeöloao Jhss.
^apuüncrlircffcngcunidife, unedite «Äopern.
Äräuter, meld)e in etma 40 31rten nur in ^üb=omerifo beimi)d) finb. Tr. majus, bie gro§e in=
bijcbe treffe, ©, ift in Dielfarbigen Spielarten bei
iinö eine beliebte @arten3ierpflan3e. T)ie Mnofpen
nnb unreifen f^rüdjte bienen ftatt ber ilapern.
47.
5^’amilic. IJalsainfiieao .1. llich.
QSaffaminengcwäcfirc.
(i'tiDa 50 3trten in ben Xropen, nur 1 beut|d)e
nnb 3iDor:
4:ig. iiih Impätiens noli tangere L.,
loilbe
33alfomine, Springtraut, ^ubenbütlein.
©. ^n fendjten SÖJölbern, 30—GO cm l)od),
blübt im Quli, 31iiguft. — T)ie ©ortenbalfomine,
Bals. hortensis, ©, ftommt anä Oftinbien,
blübt Dom ^iili—September nnb 3iert in ben
Derfdjiebenfarbigften Spielorten nnfre ©orten.48.
Jyaniiüe. Oxalideao de C.
<$aucrllffcgeu'ä(fire.
ilber 20O31rten meift auf Sübamerifa be)d)ränfter
Äränter, fnuerlid}, Äteefol3 entboltenb. 3 bentfdje
31rten.
tfig. 70* Oxalis acetosellaL., gemeiner Sauer*
flee, iönd)tlee, .^afenfobl. H- ^n fd)0t*
tigen SSlalbnngen Don gon3 Guropa, Sdjaft
8— 16 cm bod}, blübt im 31pril, 'JJJai. OodHraiit entbölt Diel Sanerfleefäure, roelcbe mcl)rfad)
gemerblidj DeriDcnbet Jrirb, aber jdjorf giftig ift.
49.
5\’aniilie. Zygopliylloac 11. Br.
^odibföttrige ©cuniebfe.
60 31rten Äranter, Ströndjer nnb ®äiime, über
alle Grbteile Derbreitet. Unter ihnen ift bie ein3ige,
ber bentfdjen f^lora angebbrige 3lrt: Trlbulus ter-
restris L., gemeiner S n r 3 e 1 b o r n, ©, blüht gelb
Dom ^uni—September. 31u§erbem ift 311 nennen:
Guajäcum, ‘lJocfenbol3 in Sßeftinbien; Me-li .intlius, ,'nonigblmne, Strand) Dom ^lap; Zygo-pliyllum, T)oppelblatt, in Sprien nnb 9Jorb*
afrifo.
50. Hiitaceae Jnss. QUtiUcngcioädifc.
30 3lrten ^Irönter ober Sträiid)er in ber nörb*
lieben gemäßigten
4?ig. 71. Rllta graveolens L., gemeine 91a ute,
©arten *91 ante, 3Bein*9toute. ij-
(iO cm bDd), auf .'pügeln Süb* nnb 9Jlitteleuro*
pn§, blüht im ^uli, 3lugiift. iUei nnö in ©arten
alö ©ctDÜr3* nnb 31r3neipflan3e befannt.
Oie gemeine .S2)ar melrante, Peganumharmala L., ift ein .fialbftrand) in Sübeuropa,
9?orbofrita nnb iDaltelafien. Oie Samen finb
ein bebentenber .fionbellartifel, fie bienen in ber
Oürtei alö ©eiDÜr3 nnb 3ur OkiDinnnng be^'
ed)ten Oürtifd)rot.
14 öO. JJamtlte, Rutiiceae bi§ 57. Samydeac.
(Laf.
fig. 7'Z. Dictämnus albus L., gemeiner
tnm. 'R. ®üb* nnb it)JttteIbeiit)d)(aub,
<)()—90 cm Ijocib, b(üt)t im 9)?ai nnb ^iini.
@arten3ierpf(on3 e. 3>on eineg ätljeril'djen £)lg,
meld)eg mit einem bvennenben Öid}t bevü()rt, I)od)
nnfflammt. 3 *^ iRantengemnd)ien gelpren
ferner: Gah'iiea, lueftinbifdjer Stngnflnrobanm;
X a 11
1
h 6 X j-
1
0 n , @ e ( b 1) o 1 3 b a n m in 9torb=
omerifa; Ptelea, 9eberbanm and SJiittelame*
rita;Ailäiitlius, ßlöttcrbanm ang SlRiia
nnb
51
.
^'aiiiilic. Himarübcac de C.
l>. Gtmn 100 tropifdje 5trten, angge3eic^'
net biird) einen bittern ©jtraftioftoff: 3«
milie geboren ntg mirtfame 21r3neimittet Quässiaainära L.
,® itterbot 3 banm, einbeimifd) in ©u=
15 .
rinam, nnb Simarüba de C.,
®itterefd)e in
^cimaifa; ferner Sim ab a, (Sebronbanm in 91eu»
granaba, beffen (Somenlerne and) a(g beillräftig bc*
rübmt finb.
52
.
Familie. Oelniaccac de C.
f). ©egen 50 meift tropifebe Slrten,
©erb» nnb 33itterftoffen in ber ülinbe. i5ier3n OcluiaL., 9^agel beere in ©übamerifa
;Gompbia deC.,
ein S3aum 53rafi(ieng, beffen fRinbe nnb SBur3e(
aromatif(^ bittet finb.
53
.
^nmUie. Coriarierae de C.
l,.7 2(rten, meift in ©übamerilo, 1 3(rt in
©uropa. fReicb on ©erbftoff, einige giftig. .^ier3n:
Coriaria, © erb er ftran^ in ©Übeuropa, bei ung
in ©arten, flotter nnb 3 *i^cige bienen 3um ©erben
nnb ©d)ir)ar3färben.
2. llnterflaffe: Calyciflörae, fel^ibhitigc pflan3cn.
Blumenblätter nnb ©taiibgefäne gemöbnlid) getrennt, eingefügt auf ben 2litgnabmen: :i)7acbtfer3en»,
©urten» nnb ©tad)elbeergen)ä^fe.
54
.
3’'^niilie. Cclastriiieae R. Br.
l). ip. ©tma 150, über alle 2Bcltteile nerbrei»
tete 2lrten oon Bäumen nnb ©träudjern. 3^felben gehören:
4:ig. 7‘Ä a. b. EvÖtiymuS europaeus L., gemci»
ner ©pillbaum, ©pinbelbaum, ißfaffen»
I)ütdjen. 3^ ©ebüf^en oon gan3 BMel»earopo, 1—4 111 l^oc^, blü^t im 9)?ai,
3^ag fefte, !^ellgelbe ^013 loirb oon ©rec^glern
feljr gefnd)t nnb giebt bie befte 3 eid)enfol)le. .^ier3n
gepren ferner: Celästrus, Banmioürgerin 2(merifa, 3lfien nnb Slfrifa; Elaeodeiidroii
de C., ©afranpl 3 banm am Sap.
55
.
^’amilic. Khamiieae R. Br.
cÄrcujborngcioäcfifc.
jp. |). ©tioa 250 über bie gan3e ©rbe oer»
breitete 3lrten. 3^ ip‘ gepren:
I 74 a. b. Rhamnus Frangula L., glotter
1 äöegborn, g’aulbanm, ißutoer^ot 3 . ^n
I
Bnfdpoalbungen oon gan3 ©iiropa, blül)t im
iWai. ®ie ^ope bient befonberg 3U ©^iepuloer.
— ferner gepren 311 ben IRpmneen: Zlzy-
pbus, ^u^eni^orn-, Paliürus, ©tedjborn
in Italien; Ceauötbus, amerifanifdje ©ädel»
I
bin m e.
56 . Briiiiiäceae R. Br.
©egen 50 2lrten Heiner, immergrüner, auf ber
©übfpip 21frifag madifenber ©träiper, oiele bei nng
alg 3iei'fH'“ud)er beliebt.
57
.
gminilic. Samydeae Gaert.
1p. Über 50 2trten Kräuter nnb ©trän»
d)er mit immergrünen leberigen Blättern,_
bie mei»
ften 2lrten im tropifd)en 2lmerifa. 3^* ipie« p*pren Samyda in SBeftinbien nnb Casearia in
!
Oftinbien.
f)8. gamilie, Homalineae 6i§ 62. g^amilte, Leguminösae. 15
58. ^’aniUte. Homalineae R. Br.
X>. 20 Slrten, in bcn S^ropcn. 3»i^nen gehört Homalium, 3lfomag bäum auf beu
Slntiilcn.
59. Jyamilic. Chailletiäeeae B. Br.
@inc ficinc ^antitic in 3(fvifa, bic man gcmöf)n^
tid) 311 ben Ulmäceen red)nct nnb beren midjtigftc
3(rt bie Chailletia toxicaria Don. ift, bereu
5vüd)te I)öc^ft giftig finb.
GO. ^’UnitUc. Aqiiilarfiieae R. Br. ^bfer^öOer.
Sine tteinc fjamilic be§ tropifd^en 3(fien^, etma
5 Keine ®aumarten entf)a(tenb. ®aä ^ 0(3 üonAquilaria malaccensis mirb 311 g-ournieven fe{)r
gefud)t, bient aiic^ al§ Üinudjermittet.
Gl. ^nntifie. TereKintluieeae rTuss.
QÖaffamgcwäc^fe.
9)Zeift tropifd)e ©träiidfer nnb S3äiime, Siättev
ftavf riedtenb, äfJinbe öiel ißalfam nnb .pav3 cntf)at«
tenb. .311 biefer fyoKiiGe gelpren:
4rig. 75* RhuS toxicodendron, ©iftfnmad).
l).33ig 2 m f)od), nieberliegenb ober Ketternb,
in 9?orbamerifa l^eimifd), in !Deutfd)(anb fteUen=
meife in Stnlagen angepftan3t, ade U^eite feljr
giftig, blüf)t im SOZai.
4?ig. 70* Juglans regia L., gemeiner 333 alt nn§:
bäum, metfdjer S'ZnPaum. 12—24 ml^oc^, I)eimifd) in 3)Zittetafien, in nieten 0piet=
arten fidtiniert in faft gan3 (Europa, btüljt im
Stprit, 2)Zai. Seine tßermenbung, fein mannig*
fad)er 9Zu^en finb befannt. (Die Familie Jug-
landeae de C. mirb and) mie bic lUmen, 33irfen,
33nd)cn non mandten ©otanifern 311 ben Stmen'
tacecn, ßä^dtenträgern, gercc()nct.)
4?ig. 77. Anaeärdium ocddentale L., 3(tain^
banm, 9Zicrenbanm. 33i§ G m ^od), in
Cft= nnb Sßeftinbien. Die 3’rüd)tc, ^ a fd) n n ü f f
c,
finb c§bar, bag fcingcaberte ^^30(3 ift fetjr bauertjaft.
.fpicr3n geijören ferner Amyris, 33 alfam bannt
in Dftinbicn; Icica, S’temibanm in S33cft'-
inbien; S
p
6 n d i a s ,DIZ 0 m b i n b a um in Süb*
amerifa n. a. m.
G2. ^’amiüe. Leguminösae -/n.<?s. ,ÄiiffcnplTait 5 cn.
3» biefen rcd)net de Candolle bic 3'66iilien
:
1) ÄI im ö s e a e R. Br. , © i n n p f t a n 3 c n , über
1700 2trtcn,i?
nnb *q , in ben Dropen, feine in
Suropa; 2)Caesalpinieae R. Br., ßäfalpi^
nien, an 900 Strten, ^ nnb *q , in ber IjeiBcn
3onc; 3) Swartzieae de C., ©mart 3 icn, eine
Keine g'^ndlie üon etma 20 tropifdjen 33aitmarten,
morunter Stvartzia, @ifent)o (3 in ©upana; 4) Pa-pilionäceae, ©d)met t er linggb tüten.
3 « ben 9JZim Ofen get)ören fotgenbe augtänbifd)c
‘ißftan 3en: Mimösa, ©innpftan 3e; Pärkia,Doura; Acacia, ©d)otenborn: Adenanthera,Rorattenbaum.
3 it ben ßäfatpinien redfnet man: Caesal-piiiia; Ilaeinatoxylon, Rampcfd)et)ot3banm
;
Ceratönia, ^otjanni^brotbaum;Tamarindus
in 3nbien; Cassia, ©cnnegbtätterbaiim; Dipte-rix, Donfabot)nenbaum nnb met)rere anbre in ben
Dropen.
Die ‘ißapitionaceen nmfaffen über 3000Strten oon Rröntern, ©träuc^ern nnb 33änmen; über
bie gan3e ßrbe oerbreitet, angge3eidpiet burd) ben
Dietfad)en ^Zufjen in öfonomifd)er, ar3neitidter nnb
ted)nifd)er 33e3iet)nng, mie and) biird) ©c^ön^eit man*c^er Strten.
Die mid)tigften '!}3ftan3en an§ ber g-amitie ber
Segnminofen finb fotgenbe;
4rig. 78. Mimösa (Acacia) arahica Lam.,
arabifd)e iDZimofe. ©trand) in 3trabien, 3tgl)p=>
ten, Oftinbien; tiefert arabifd)en @ummi.
1(5 62. Legmninosae.
(Laf.
fuy. 71h Acäcia Cateclm W'., Ji!atcd)it'3(fa3tc.
Ci'iit 33aitm Dftinbtcii§, (icfevt bo§ ar3 nei(icl)e
5lotcd)it, iueld)c§ a(ä 3uiainmi.’ii3icl)enbc§ SJJittcI,
bod) aii^ 3itni (Sterben itnb färben üeriuciibct
mivb.I
SO* Caesalpinia Lam. (55roße 33öinne in
£)[t^ unb SBcftinbien, welche gefd^nfjte .^öijev gmn
f^ävben unb ©erben liefern. 9JJet)rere Slrten finb
offi3inell. 'Sie abgebilbete 5(rt ift Caes. pulcher-
rima oit§ Dftinbien.[
4?ig. 81* Haemat(jxylon campeclnänum L.,
^ölut' ober tampefd^e^olgbaum. ©in G big
15 m l)o^er 33anm in ä)Jej:ifo nnb 3cntvolame=1
rifa. i'or^üglic^eg Stamm* unb namentlid)
S-arb^olg (^lau^olj).
4:ig. 83* Cßratönia siliqua L.,
^oI)annig* !
brotbnnm. ^änme in allen Säubern nmg iöiit* l
telmeer. Sie fügen f^'rndgl^ülfen bienen bort snr
9cal)rnng für 9Jfenfd)en nnb 2.'iel) nnb alg ^rnft*
mittel gegen .pnften unb b^eiferteit.
H.
4:ig. 83* Cässia sennac, Sennefaffie. 9)?e^*
rere Wirten Heiner Strändjer im norböftlidjen unb
mittleren Slfrifa, bereu Slntter, Sennegblätter,
üon benen mand)eg ^al)r über 35,000 Äilo ein*
gefül)rt merben, alg mirffameg ^Ir^ncimittel bienen.
4rig. 84 a. b. Gonista pilösa L., (paariger ©in*
ft er. 3tn felfigen Orten nnb auf ^eibe*
hoben, meift nieberliegenb. 30—45 cm l)od),
btül)t oom 2tpril—^uli.
4:ig. 85 a. b. Genista tmetoria L.,
fyärber*
©infter. b- lid}ten 2Bal*
bungen nnb an 23?albränbern in Sentfd)tanb ge*
mein. S3tü^t im ^uni, ^itli. Sie gelben Blüten
bienen gum fyörben.
4fig. 86* Ulex europaeus L.,
e d' e n f a m e,
©ted)* ober ^eibeginfter. b- 00— 150 cm
l)od), auf fanbigen f^elbern 9^orbbeutfd}lanbg,
blül}t Dom 9)?ai—3luguft. Sie 'ißflanje giebt
23rennmateriol, bie S5lüten liefern gelben g-orb*
ftoff, bie gerquetfdjten :^lötter 5lUel)futter.
. ;• » !rf. >t.,_-n
\j-JS^ 'y "''!, ''<
•-- s _ . . *fy
. *-i. .* *
..-<
-‘VPÄt'' "*^^EBBGg||nB - ^^<iä f.
' ^- wA - ^' » ^ /^ •" ,*
v^- - <t .* '^J-'*
wViTja^ '^-T. w ^r: ' ?«t • T -., V . *• »-‘
'i
1^
--'''. P . v?><"^ * ' “ ' - "i-*.''i^»^SB» _
;ä
62. (^amirie, Loffuminösae. 17
Olaf.
H7. Sarothämnus vulgiu is AVim. (Spar-
tium scopariuin L.), ncnictncv 33cicnftvand),
'l.'fricnicnftvaitcl). i;. GO cm bi§ 1* 2 ml)o()cr (Stroud), bovn(o§, imincvip’iiii, auf fanbigcn
5(id)öl)cu, b(ül)t im 9)cat, langen
Sfnten geben gute S3efen, bie 331üten finb offi^inell.
HH* Onönis spinosa L.,
gemeine, bov*
nige §aul)ed)e(, Odjfenbred), Seiberfrieg.
ij. 30—GO cm I)od), bovnig, auf ^triften
nnb nnfvud)tbaven g^elbevn, S3(üte roienvot,
blül)t üom ^uni—?luguft.
fig. H». Cytisus Laburmim L. , ® e i^ 1 e e,
Sleebaum, ©olbregen, 33ol)nenbonm.i,
nnb 1p. 5—7 m l)od), I)eimifd) in ©übofteuropa,
bei nn§ alä allgemein fultiuievt, bliil)t
im 9)?oi, ^uni. üDie Samen finb giftig.
15 .
4:ig. 00* MGdicägo sativaL., blauer ©d)ned'en*
flee, ?u,^erne, ©auevflee, 9)( onat^tlee,
©miger Älee. ij. 30— GO cm l}od), überall
ald gefdjä^te^, aii^bauernbe^
öiert, blüljt nom 3»'”—
4-ig. »1 a. 1). Melilötus ofticinalif? Dosr,,
gel-
ber ©teinflee, .^onigflee. ©, ©. tJO cm
big 1 m l)ol)eg, fal)leg Äraiit, an 3Begränbern
unb auf SBiefen unb fyfl^cvn non ganj Guropa
;
blüljt nom ®cpbniber. Sffiäinell.
4:ig. 92» Trifölium pratense L., g^utter- ober
3i^iefenflec. ©. .30—45 cm l)od), faft in gan^
Guropa luilb, bobei ber am Ijäufigften angebaute
ftlee. 5(lg nor3iiglid)e J-utterpflan^e überall be-
tannt.
IS t)2. Jyanüüe, Loguminüsae.
Olaf. 16 ,
4:i(l. Trifolium arvenseL., ?I cf er«, Äa^cn^,
.^)afcuf(cc. 0. ©tcngcl 15—30 cni l)od), auf
[anbigen 'Ücfcvn uub ^^clbcvn ^iiiifige^ Untraut,
blüt)t üom ^uti—©cpt.
4:tg. Tritjonollä foenum graecum L.,
gc=
meiner 33ocfgt)ornttee, gricct^ifctjeä ^en,
® i c b c n g e 5 e 1 1. ©. 30—50 cm t)od), t)einiiid}
im Orient nnb @ried)entanb, in ®cntfd)tanb atg
iJlrjueipftan^c angebaut.
4:ig. 05 a. b. Authyllis vulneraria L., gemeiner
Snnbttec. i;. 2lnf troefnen 3®eiben nnb [tei^
nigen '^Jtnt^en nid)t gerabe fetten. ®liit)t Dom
OJtai—^uti. SJUttetgntcö ^^ntterfraut. gnuitjer
otfi3inett at§ 9Bnnbt)eitmittet.
flg. »« Glycyrrhiza glabra L., gern, ©ii^-|
t)ot3. 4. 1—2 m t}od), ^eimifd) in ©übenropa,j
in 91titteteiiropa, nomenttid) bei ißamberg, im I
©rojien fnltiDiert. Sie SBurjet bient 311 bem fo»
genannten Öatriljenfaft, 311 Dietfad)en 9lr3neien nnb
ted)nifd)en ^t'^eden.
f-ig. 97, Galega officinalis L., gemeine ©eip^
raute, @ei§ftee, ^iegenraute. ©ten<
get 1— 1* 2 m i)od). ^n SOiittet^ nnb ©iibbentfd)=
(anb fetten; f)äufiger in ©arten tiittioiert. Stüt)t
btan ober meiß im ^nni, ^uti. g’rü^er offi3inett.
4?ig. 08 a. b. Colütea arborescens L., gemeiner
53 tafenftraud), Sinfenbanm. @in IV2 big
4 m t)ot)er ©trand), in ©übbeutfd)tanb, nament*
tid) in ©arten t)änfig fiittioiert. ®tnt)t im SOiai,
^uni. ©iftDerbäd)tig.
f
4?{g. 00 a. b. c. Oxytropis astragalns L. (Ox.
campestris de C.), 3^etb' 3^at)nenmicfe, ©pi^-
fiet. 4. 5lnf Slergmiefen ber 9t(pen nnb Ijö^eren
©ebirge, 10—20 cm t)od), btnt)t im ^uti,
5lngnft.
H2. Jyoniilie, Lfguminösae.If»
U-af. IZ.
4?ig. i«Ou. b. Asträgalus cicfi- L., itidjcv-'
trogontt), Äid)ert(cc. 4. ©tengcl 30- 60 cm(flitg, au SBcgcii, auf SBicfcu uub Siaiucu iu ©üb=uub iWittcIbciit|d)(aub uub bcr ©djtuctä; tmyJZai, i^uiit.
4-'tg. 101* Coronilla varia L., bimtblumtgc
ftrotiiuicfc, ©iftiuicfe. 4. ©tciigct 30big 00 cm laug, bet uu§ iu ©ebüfdjeu, au ^ÜU'ucu befouberg auf ©aub- uub Äaltbobcu, b(üi}t
ooiu ^uui— Sfugiift. ©iftocrbädjtig.
(i'ijb lOä, Ornithöpus sativus Brot., 5,^ogc(=
fu§, 5lMaucufd)otc, ©errabena. 30—60 cmI)od), aus ©panicu ciugcfüfjvt uub auf ©aub*bobeu at§ g^utterpfiauae oiclfad) fuUiDicrt.
im ^uui, ^uti.
J:ig. 10.$. Hadysariini Ouobrychihs L. (Oiio-
brycliis sativa Lamk.), CSfpuvfcttc, cmi=gcr 4 icc. 4 . 30-60 cm Ijodj, auf 4altf)ügc(u
yjjittcfcuvopag, blüfjt üom iüt'ai—^uli. ©u uoi*
3Üglid;cg Jutterfvaut.
4Flg. 104 a. b. Hippocrepis comosa L., ©d)opf=
.'pufeifeufvaut, .spufficc. 4. ©tcugcl 8
big 30 cm, liegeub. .piiufig auf fouuigcu .Spöpeu
uub troefueu 3Biefcu ©übbcutfdjlaubg, blüljt üout
lOtai—^idi.
4^ig. 10.> a. b. c. Vicia sativa L., ^uttcr^SBi cf c.
©• 30 45 cm Ijodj, fuftiüicrt uub ücviuilbcrt,
blüljt im DJi'ai, ^uui, ^u(i.
62. ^yamilie, Lcgumiiiösae.2()
(Eaf. \S.
£iQ. lOO a. b. Vicia cracca L., iBogd -Stdc.
^1
. etcugel a0-9() cm I)od), tdnimenb, in,
büfd)cii uub auf SBicfcu gcmciu, blül)t Dom
^uui—Sluguft.
107» Ervum lens L. (Leus esculenta
Much.), Öiufc, Slcfcrlinfc, ©aatUufc.
0. etcngcl 15—30 cm (aug. Sei uuä beliebte
.'pülfenfriid)! 511 ®emufe uub ©ii^pe, ba§ ©tvol)
guteg Siet)futtev, blüt)t im ^uui, ^uti. Sföivb
l)äufig augebaut.
4'ig. lOS a. h. c. Pisum sativum L. ,©aat»,
©avteU' ober f^elb^erbfe. q. 30 cm big
4V2 m t)od), überatt augebaut. ®ie i^rüd}te
geben betauuttid) ein Devfdjiebeu äubereiteteg Dor=
jügtidjeg @emüfe uub ua^vljafte ©uppeu, bag
©tro^ ift guteg Siet)futter. Stül)t Dom Scai—
Sluguft.
4rig. 109 a. h. PhaseolUS cocemeus L. (Pli.
multiflorus W.),
türfifdje freuet S 0 ^ u e. ©.
(Sine Don beu 3at)tveid)en, bei uiig tuttiDievteu
©pietarten ber Sot)uen; fie btiU)t mei^ ober '^od)>
rot im ^uti, Sluguft uub mirb meift nur atg
^ierpftause gejogen. ®ie Sot)uen ftamuieu aug
Dftiubien, i^r großer unb Dietfad)er 5)^ul^en ift
befauut.
4?{g. 110 a. h. Läthyrus sUvestris L. , 2Batb*
Statt er bfe. 'i\. ®er ttetternbe ©teuget mirb
1—2 m tpd);t)äufig in ^^eden, an SBatbränbern
uub auf SBatbmiefen, btüt)t im ^uti, Stuguft.
K>> .'%'.- ^V«r>~ ‘•'‘ • • <*•
Pfc * '-'. j . iA.mJ* •
‘
.-iV*»’ ..\T>
^«'''* r '4^. ? • i-Vl- - 4 *. i.'. “w* * S» • * • *•
. * . r .^
• ^- / »
• Vv V ‘ ' '^' t- •
^ '. • I‘
. .'1-
.
''
R---’' ..
' ‘'''
" ’ .><.''' -' ^T- ! V-^.. 'T^•*
''-*-. -
; - • '' '
'
•
/ ’•
^ / >r • t
‘’
. •* V " - - • ^ V. -•-
r»iü: ^A--''-'. .f ^':’ ''•.' ‘
- .'-.-'..i iSf.H
d.'»t
3'^.i>;?'t-;.. .'li' ;. '. if^ sS't
'-S-- ).. • ••-’’«
uj-»'** ^ '£• " ** '' ' S-"’*
62. gamilie, Leguminösae bis 63. Jamilic, Rosäceae. 21
iEaf.
111 a. b. LäthyniS imitensis L., SBicfcii'|
‘']3lattcvbie, gelbe Syogctiuicfc. ll. 9(uf iöie=
feil imb Oll .sieden Ijäufig, blül)t im ^uui, ^iili.
4?ig. 113* Indigöfera tinctoria L., gemeine ^ n=
bigopflon^e. 1— IV2 m Ijoljer, oftiubiidjer
.'pntbftraud) , oitö beffen iBlöttevu inib
bie foftbove blaue 3^ovbe, ber ^nbigo gemomieii
mivb. tiefer ift ein bebcutenbev .'ponbelöovtitcl.
3it ben.fiülfenpflon^en vedjnet man ou^ Lupi-niis, Solfgbobne, geigboline; bann bie fdjöne
©avten^ierpflan^e Erytlirina, ber kovallenbaitmoiiö Oftinbien; ferner Sophöra L.
,©djinir'
ftrand) in^opon; Anagyris, ©tinlftraud) in
©riec^enlanb; Myröxylon, ®olfombaum in
©iibamerifa nnb Diele anbre oiiölönbifdje ‘13flon3en.
\().
.filil)e, im nörblidjen 9lfien, l)ie nnb bo in T)eiitfd)=
lanb Deriuilbert. yJcanbcl bitter, btül)t im 9tpril,
lOiai.
iMg. 1 14 a. b. Prunus L., "f.' f
l a u m e n b n ii m,
Ä i rfd} b a u m , 91 p r i 1 0
fe n b n u m. ©ine aiu
feljnlidfe Wottnng ©tröndjer ober iönnme in Dielen
9lrten, serftrent onf faft alle Winber ber ©rbe.
'J)ie abgebilbete 9lrt ift Prunus doiucstica L.
©emeine ‘13ftanme ober .'pan§*
pflonme, bei nnö alö eine ber nüfslic^ften
©bftforteu überolt InltiDiert. iblbet in iljren
Derfd)iebenen i'eriDenbnng^arten einen bebentenben
.S^anbelSartitel.
(13. J^nmillc. Kosslcoac Juss. Oilofengcunicfifc. 115 a. b. PrunUS spinosa L., ©d)lel)e,
©el)r 3at)lreid)e 9lrten in ber gemäfjigteu nnb lät= ©d)iDar 3 boni. SBüd^ft überolt in ^entfd)=
teren .^one.^
I—2 m l)od). ®ie iöliiten erfdjeinen Dor
4;ig. 11» a. b. Amygdalus nana L., .Sloerg^ * ben 5-rüd)ten, lueldje feljr l)erb fdjincrfen. ®lül)t
'JJcoubelbaum. ©traud) Don GO
—
120 cm I im 'iDfär3 ,9tpril.
22 63. Rosäceae.
(Laf.
4?|g. II« a. 1). Prunus Padus L., gern, ^vaii*
bcntivfcl)c, 3ll)tfirfd}c, g’aulbaitnt,
ijclfirfdjc. (Sin 3— 10 m t)ot)ev ©troud) ober
iÖaum, iu fcitd)te« ?aiibioä(bcru oon gang ßitropa,
blül)t oom 3(pril—^itnt. ®a§ .spol^ ift gefdjöf^^
tc§ ®ie 9tinbc ift offt^iueü, bic I}crbcn
5'VÜd}tc fveffeu bie 5Bögd gern.
4?tg. 117 a. b. PirUS communis L.,
gemeiner
33irnbanm. (Sin betannter, l)oI)er, mol)rfd)ein=
lidj au€ (S()ina ftammenber 53aiun, beffen 3^rüd)te
in gaplreidjen «Spielarten fe^r oerfdjieben nad)
fjorm, g-arbe unb ©efdjmad ftnb. ®nrd) Ofin
lieren iinb tropfen merben nanientlid) in 3«rant=
reiep unb neuerbingö and) in ©entfdjlanb oor=
trefflicpe ^rüdjte erhielt. iBIüpt anfangs SÖfai.|
20 .
^Fig. 118 a. b. PirUS malus L., 3(pfelbaum.
G— 9 m l)od), in (SJebirg^mälbern faft biird) ganj
©iiropa milb, in mel^r al§ GOO Spielarten in
allen Dbftgärten fiiltiüiert, in oielen Sorten bie
befannten, gefnnben nnb moplfdjmeifenben 3^rüd)te
tragenb, ineld)c gn ntand)erlei Speifen oermenbet
loerben. ®lü^t int Sifai.
4Fig. 119 a. b. PirUS Aria Elirb. (Crataegus
Aria L.), IDieplbeere, DJie^lbirne. Stroud},
pie unb ba aber ein Saum oon 10— 12 m|)bl)e. .^äitfig in ben SBälbern Siitteleuropaä
äerftrent, bliipt im 9)lai. ®ie roten ober gelb*
lid)en grüdjte [inb e§bar, aber troden.
«3. ganiirie, Rosäceap.2;{
Seif. 21
£\%, 120 a. 1). Mespiius germanica L., (]cnici*
ncr 9i)i'i§pe(baum. ^ ober ffcincv, 1 big
5 m \)Qd), in <2übbciitfd)fanb imb ber Sdpreia,
bei img afg 3icr= unb Obftbaum fjtc iinb ba
fiiUiöicrt, bfür)t im a)ial imb ^uni. ®agift fcljr giiteg 9iii(5l)oi3, bic Stol^fc oiiggc^cidjnct;
bic g-rüdjtc i'iiib, menn fic einige ^eit geiegen
fjaben, tt)oI)(fd)medenb nnb geben einen guten
Obftiuein.
f\%. 122 a. 1). Armetliaca vulgaris Lam. (rrn-nus armeniaca L.), Stprifofe. Gin 4— (J mI)oI)er Saum, aug bem Drient ftammenb, in meljv
alg 20 ©pielarten bei nng angeboiit. ®iegvüc^te gehören unter bag gefd^ätjtefte ©teinobft,
l'ie merben rop ober uer)dpeben anbereitet gegeffen,
bie Äerne geben ben iHatafio^^iför. Sliitjt im
93?ära, 3(prit.
f
4^lg. 121. Amygdalus persica L. (rörsica
vulgaris Mill.),
gemeiner Sfivfidp Gin 4
big ß m [)o()er Saum, ang bem Orient ftam-
menb, bei nng in nieten Spielarten nberatt an-
gebaut. Oie g^rüdjte finb ein fetjr gefdjätjteg
Obft, bie fterne geben ben feinen Set'fifo-fMför.
Stüf)t im 3tpril, 9)?ai.
4fin. 123 a. b. Cerasus vulgaiüs jMill. (Pninus
cerasusL.), iltrfdje. Stammt aug ilteinafien
nnb ift betanntlidj in nieten Spietarten bei ung
angebaut, ein nortrefftid^eg Steinobft. Oag .^ota
gibt fct)öne Stöbet n.f. m., bie Jrüdjte inerben
in ber il:üd}e nnb non ben ftonbitoren nietfad)
nerinenbet, liefern oud) ben attbefonnten Äirfdjen-
geift. Sliit)t im 3tpril, Stai.
24 H3. Rosapoae.
daf.
4?iti. 124 a. 1). Cydönia vulgaris Tors. (Pyrus
cydunia L.), CuittcnDauin. vioit
f)ciiuiicl), bei itn§ in 2 «Sorten «ißim-
quittc) tuttioievt. 3—5 in I)od), btül)t im 9Diat.
Sein .^0(3 bient ben Drcd)§(evn nnb ^^ifdjtern,
bie 1'”'^ fnuer, merben ober oielfod) 311
Moinpott, Sirup nnb bent offi3inenen Ciiitten-
)d)(eim oermenbet.
125 a. 1). Sorbus aiicnpüria L.,
gemeine
(Sbereidje, i'ogetbeerbnnm, DJJaodbeer-
boiim. fp. ©emein in foft gan3 Gitropn. S3tül)t
im aiioi, ^nni. Sein ^0(3 i[t ief}r 9efnd)t, bie
J-riidite [inb eine Sieblingdnotjriing ber SSlatboöget
nnb geben ©pig nnb ^ronntmein, finb and) ein
geid)ä4ted il'olf^’^eitmittel.
22 .
fig. 12« a. 1). Crataegus oxyciintlia Gärtn.
Oiemeiner Seißborn. ©in t)nnflger Sotb»
ftroiid), ber megen feinet bid)ten $L'nd)ie§ nnb
feiner ®ornen öftere 311 §eden benuljt mirb.
Sie mel)ligen S3eeren finb e§bar , ober nid)t
fd)madl)aft.
^Ttg. 127 a. b. Rosa L., fRofe. SOceift ftad)tid)te,
im ^nni iinb ^nli btüt)enbe Stränd)er, 10 bent*
fd)e Strten mit nieten Spielarten. Sie abgebit*
' bete ift Rosa canina L., ^nnbörofe, ^age*
butte, ^edenrofe. 1—2 m t)od), bei
nn§ nberott in §eden nnb @ebüf(^en, bie ge*
meinfte milbe Otofe. ®(nten rofenrot bid ineip,
mot)tried)enb. ©tül)t im ^nni.
*^’i >r • - r-
’^ / ':*/•
> .- * 'V\-. ‘/v'J
;^v7‘>‘ ' vii - K
>• ‘
^i' -3:-.
- C.'-'
'^3
. ^'.. ESI
V ’ V .Uv'. -
^ I f -S
it' ^Ä-'. ..
' * •%••tjV,. . . .
i
V t’«i *.
' '7/
fi3. ^amilie, Rosäceae. 25
Caf. 25.
12H a b. Rosa rubiginbsa L., 3Bctnvofc,
iTJoftrofc, 90iorterrofc, 6l)riftn§born.
ff. ]—
1
1/2 in. ()od), in ®c&üfd)cn mib .r'^crfcn
nid)t fcUcn, 33(üte bunfcfrofcnrot, ®(ütc mib
33(ättcr H)ol)(ricd)cnb, b(rd)t im SDJat, ^uni.
jTifl. 12!) a. b. Rosa arvensis L. (R. repens
Elu'li.), 5'clbrofc, SIdcrrofc, ^Uanfcnrofc,
333 a ( b r 0fc. Reefen unb @ebiifd)en Don
nanj Ticiitidjfanb mit nicbcrlicgcnbcn, fortvan*
tenbeu, 1—2 m (oiigen Giften. S3(ütcn mci§
itnb gent^iog. 53(ül)t im
4rig. ISO» Potentilla vema L., ^vü^UngS'5’'*^'
gevtraut. u. 9(uf tvod'nen, fonnigen ^ügetn
«nb Reiben. 53Iid)t im 3tpri(, SOtai.
^Fig. isi» Fragäria vesca L.,
gemeine ober
Sßaib ' CS r b b e e V e. ?[. lleberod in 3&3n(bcrn unb
(^ebüfd)en, 0— 15 cm l}od), blüljt 00m 5(pvi(
—
^nni. ®ie evfvifd)enben, gefnnben finb
befannt. Silb giebt c§ bei nn§ nur 3 3(rten,
bagegen Diele fidtinierte Spielarten mit )el)r
großen 3^rnd)ten.
4Fig. 132 a. b. Rubus Idaeus L., gemeine .^im-
beere. .^^^ufig in Sälbern nnb (yebiifd)en.
®ie befannten iüol)lid}mecfenben 9^^^”
^imbeerfaft, .^imbeereffig , .^imbeergeift nnb
ein fel)r gnte§ ®elee. ®lnl)t Dom 9Jlai bi§
Hngnft. ^'^iidjte rot; bei fnltioierten Sorten
mitunter gelb ober meife.
4
()3. llosiiceae biö (19. Jamitie, Rliizophürpae.
(ia[.
£u]. mit a. b. Rubus fruticbsus L.,
gemeine
Brombeere, jp. .^erfen, ®i(iid)ten mib
rs3ebüfcl}en überaU Ijiiiifig, biüljt im ^itni,
^iili. ®ie ^vüd)te geben, meitn gonj reif, eine
gute 0 peiie nnb g-rndjtfirnp.
4Fig. Iit4» Geum urbiinum L.,
gemeine 9ie('
fenmnv,3 ,® enebiftentvout, 9?nge(ein*
fraut, ^afenange. 5ln |)eden, SÖJegen
nnb Ufern gemein, bUi()t im ^n(i, ?(uguft. ®ie
mot)Iried)enbe Sßur^ei galt früher at§ ^)ei^^^äftig.
4;ig. Ilto a. b. GeuiTl rivalo L., ©ad)ä9'?elten=
mnr^. i;. 9(n feitcl)ten nnb fiimpfigen Orten in
'Dentf^tanb ftedenmeife ijäufig, b(üf)t im 9)Jai, ^itni.
drig. lltO a, b. SpiraGB ulmaria L., ©umpf*
ober aBiefen*©pirftanbe, 23Zäbefü§, ßrampf=
front, SBnrmfrant, SBiefenfönigin. 2tn
Ufern, auf fend)ten SBiefen in gonj ©nropo. '
4 .
©tengef 00—120 cm ^od), blufjt im ^nni, ^nli.I
©arten^ierpftanje.
|
irig. IIt7» AlchGITlilla vulgaris L.,
gemeinerj
Jranenmantet, ©innn. “4 . 15—30 cm I
l)od}. 2tnf fen^ten SBiefen nnb in fi^attigen
3öätbern. ®Ui^t oom SOiai—Stngnft.
4?ig. lltH» SanyuisÖrba officinalis L., gemeiner
'JBiefenfnopf. 4 . 00—90 cm f)od), l)änfig
anf fend)ten äBiefen. ^'idterfrnnt gmeiter ©ntc,
früf)er offigineü. ®UiI)t nom ^nni—©eptbr.
04. ^nniUic. Calycdntlioac LindL
(öcunirjfirrtudfrtrtige lldnjen.
4— 0 3lrten ©tränd}er mit moI)tried)enben ©tüten,
in 3(merifn nnb ^apan. ©on biefen ift gn nennen:Calycantbus Höridus, taro(inifd)e ^e(d)b(nmeober föeioürgftrand),
i>, and) bei nnä alg ein in
otlen üteiten ongenel)m bnftenber ©artengierftrnnd)
mit pnrpnrbrannen ©Inten eingefnt)rt.
24.
Go. J^-nniük. Graiiütcae Don. (ftranntbäumc.
ifjnr 1 3Irt: Pünica granatum L., gemeiner
©ranatbanm; mäd)ft in ©übenropa, 2(frifa nnbim märmeren 3tfien nnb ift bei nn§ otd Soft^ang'
gierpftange fe^r beliebt. ift ein banmortiger, 5big 0 m ^of)er ©trond), beffen füge ober fanre ^-riiegte
ein fd)mo(f[)afteg Obft bitben.
66.
^’antilic. Maoinecylcae de C.
Einige 20 31rten ^ nnb ^ in ben 2^ropen. ®iett)id)tigfte 31rt ift Mamecylon capitellatum L.,
fopfbtütiger ©affranbonni, p, ßeptong. ®ie©tötter bienen atg ©emiirg mie ©offran nnb geben
einen gelben fj’arbftoff.
67.
g^amilic. Combretsieoae 7?. Br.
nnb ©ieift tropifdie, ©erbeftoff, ®nmminnb Öl entl)altenbe @emäd)fe. ^kfer ^’ORRlie
gel)ören : C o m b r e t um, S o n g f a b e n in ©loba*
gogcar; Terminälia nnb Myroluilanus, Äotap^penbnnme in Oftinbien.
68.
3’ntitkic. Voeliysiüeeae Sf. IId.
l,. ip. tropifd)en 3lmerifo. Oornnter Vo-cbysia, ip, ©nianag.
69.
g^nmiüc. Rliizopliöreae B. Br.
Q^angfe-Qäätimc.
25 2lrten. ^ nnb in ben S^ropenlänbern.
hierunter Rhizopbora Mangle L.,
gemeiner
©langlebonm, SOiongroDe-, Senebter^, ^Infter^,
SBnrgelbonm im 9)ieerfd)lomm Oftinbieng nnb
©übamerifog. 15 ra bo^, groge SBölber bilbenb,
mit nngebenern in ben ©obenmnrgeln, meld)e, mieber ang bem ©oben bffuorrogenb,
ben ©tamm ftü^en. ®og ^olg bilbet einen $on*belgartifel, bie ^rüd)te finb egbar, bie 9Unbe bient
gnm ©erben nnb 3'drben.
70. gamilie, Onagrariae. 27
»Laf. 25.
70. ^’amiUc. Oimgräriae Juaa. Oflac^tlicrjen.
yjjcift fdjöit Dlül)cnbc Äräutev unb 'Stväitdjcv;
in
mc^r atö 250 Sivtcu über bic 901130 ßvbc, üor3Üg=
Ud) über Slmerifo, nerbreitet.
130 a. b. Epilöbium L., ^eibenrö^^
d)en, ® djoteniueiberic^, 9 beutfdje 3(rten; bie
obgebÜbete ift E p i 1. a 11 g u s t i f 0 1 i u m L.,
fdpnatbbittrigeä 2Beibeurö§d)en. o|. 00— 120 cm
I)od), an fonbigen, fonntgen |)ügeln, in ®eutfd)=
lonb gemein, blü{}t im ^uli, Slugnft.
4:ig. I-IO» OsnothBra biennis L., gern. 97a(^t=
ter3e, ©ortenr apiin3el, ©icbcnfc^tnfer.
0. ©tenget 00—120 cm {)o^, nic^t feiten on
Jliifjufern imb ouf feut^tem ©onbboben, blüljt
t)om ^uni—Sluguft; bie Slüten öffnen fid) be?
fonber§ obenb§. Sie Snr3el mirb unter bem
::)?amen Eapöntica 3a ©olot öermenbet.
4rig. 141» Circaoa liitetianali.,gemeineö,f5 efem
front. TI., ©tengel 30—45 cm Ijod), in
fd)ottigen Sölbern, blüljt im ^iili; Sluguft.
4:ig. 142 a. b. Trapa mltans L.,
gemeine
Soffernufo ^efuitennu§, Sßofferfo»
ft 0 nie. Q. 3n Seutf^lonb ^ie unb bo in fleinen
eeen unb Seid)en, blüljt im ^üni, ^uli.
Sie 9?üffe finb ro^ ober gefolgt mol)tfd)mecfenb,
merben 30 iörot oerioenbet unb bienen 3ur
®d)meinemaft.
4?ig. 143* Fuchsia cocemea L.,
fc^orlad)rote
f^ndific. ©in präd)tiger, in ©übomerifo
^eimifc^er ©troud), bei nnä in 3ol)lreid)cn ©piel*
orten ol§ fdjöne ©orten* nnb Sopfpflon3C fultioiert.
70. Jamtlie, Onagräriae biö 78. CucurVjitäceae.2S
Caf.
S'iQ. 144. Clärkia pulchella, fd)öne (Slovttc.
0 . C5iuc üon i)Jovbomeitfa bei img eingefül)itc
©avtcnjicrpflaii^c.
iPitj. 14.'> a. b. HippÜris vulgaris L., gemeiner
STanneniucbet, ilBanevlnebel. o],. -häufig
in ftebenben ©emäifevn nnb (Sümpfen. Stengel
15—30 cm ifod), biömeilen fliitl)enb nnb bann
1—2 m lang.
71.
^amilic. llalorügeac li. Br.
3i.'afferpflan5en, meift Äränter, feiten Ströndjev,
in etma 50 2lvten faft über bie gan^e Srbe oerbreitet,
yjiandjc neuere iöotanifer oerfdgnetsen biefe J-amilic
mit ber oorigen, ben ^ladjtfcr^engeioädjfen; f. f^ig.
142; Trapa; g-ig. 144: Clarkia; J-ig. 145: Ilip-
piiris. (iä gcl)ören ferner ba^n; Myriophyllum,Janfenbbiatt nnb Callitriche, Sßafferftern.
72.
5^’nmilic. Ceratopliylleac Gray.
.^^ornblattgcunicfifc.
Untergetandite Safferfränter, 1 Gattung mit 3biö 4 31rten, meift über ßiiropa nnb 2iorbamerita
oerbreitet. ©ie befanntefte 2lrt ift Ceratopliyl-lum demersum L. ij. .fpänfig in 3Jiittclbcutfd)=
lonb, blül)t im 2lnguft.
73.
^V’^milic. Lytliraneae Juss.
Q?eiberi(^gcioäcfifc.
Ärönter, mit ctioa 200 3lrten über bie ganje
Grbe oerbreitet, ©ajn gehört:
4rig. 140. Lythrum salicaria L.,
gemeiner
Söeiberid), iBlntlrant. yj. GO— 120 cm l)oc^,
an fenditcn ‘ißläljen, Ufern, @rnben nnb Süm=pfen bnrd) gan^ ßuropa oerbreitet, blü^t oom^^nli— September, ßierpflan^c, gnteö 33ie^futter,
!©uräcl frülier offisinell.
4?ig. 147 a. b. Peplis portula L.,
gemeiner
Slfterguenbcl, .ßipfellront, 'i|3ortitlafioegc*
rid). Q. Stengel 8—20 cm lang, nieberliegenb,
auf feud)ten Slriften nid}t feiten, blüljt rötlich»
loei^ oom ^nli— September. ®ie Blätter loerben
l)ie nnb ba al§ Salat oerfpeift.
I^n ben S53 e i b e r i d) e n gehören ferner : C u i) li a e aaitö ''-Diei'ito, eine unfrer fdjönften ©artenpflan^en
;
Lawsoiiia, Sllfannaftrand) aug 92orbafrifa;
Lagerstroemia, ein präditigcr ®aum Oftinbienä.
26.74.
^’amilic. Taiuarisci'iieac Desv. 'gamarislien.
Sräiiter nnb .^albfträncher, 30 3lrtcu in ber nörb=
lid)en gemäßigten ö^cvb» ober Sitterftoff
enthaltenb.
4Fig. 14H a. b. Tämarix germanica L., bcntfd)e
ÜTamarigte, beutfd)e ßppreffc. 1 biä
2 m l)od), in yiUtteb, Sübenropa, blül)t im ^nli,
21 iignft. früher offiginell, ©arten^ierftraud).
75.
^auiilic. Melastomüceac Juas.
<$chwarpnunbgeioä(hfe.
ilber 750 31rten, faft nur tropifdjc iöönmc nnb
Stränd)c. H'ielc liefern eßbare Leeren nnb aiicß
«tteilmittel. .Spießer gehören: Melastoma L.,
©rbbeerftrand) in Oftinbien; Miconia L. in
Sübamerifa, Rhexia in iörafilien; üsbeckiaan§ Ghina, fchöner ^ifi'fO'and) unfrer (hörten; Cya-nophyllum, ® laublatt aitg iOiej-ilo, unfre
fchönftc 4Jvad)t3ierpflan3e.
7G. ^’anülic. PJiiladelplieac Do».
5>'*fcifcrifträu(ßc.
L. lieber 10 meift norbamerifanifdjc 31rten; ju
ihnen gehören bie alö Olarten^ierpflan^ien bei un§
beliebten riiiladelphus communis L. ,nnäd)ter
^aämin unb Deutzia, ein big 1 ','2 m hohci^
jopanifdjer
77. f^anitüc. Myrtüccac li. Br.
QlccjtUngcioächfc.
Über 700 21rtcn iöänme nnb Strauber in Süb=
amerit'o nnb Sluftralien, nur 1 3lrt in Gnropa, nnb
jmar M y r t u s commünis L.,
gemeine h r t c
;
heimifd) in ben füblichen Sänbern @uropa§, bei unö
beliebte S'opfpflanje. gehören
ferner: Caryophyllus L., ©eioürjneltcnbanmauf ben 9)loluffeu; Psidium L., Öhtajaoabanmin SßJeftinbien
;IMetrosideros, Gifcnhol^banm
auf ben SOiolnflen; Melaleuca, Gnjapiitbanm
auf ben SJtolutlcn; Eucalyptus, Sd^önmühcau§ 9^euhollanb; Bar ringt 6 nia auf ^aoa; Ca-
tinga in ©niana.
78. f^nniilic. Cucurbitrtccac Jnss.
cÄiir6i$gcunichfc.
Über 300 meift tropifdje Slrten fletternber Äröntcr,
bereu einige eßbare f^rüd)te haben. 3“ Ü)ncn gehören:
^ig. 149 a. b. Cücumis sativus L.,
gemeine
©nrtc, Ä' nt um er, Kümmerling. ©.Stammt au§ Oftinbien, mirb aber bei nn§ überall
in oielen Spielarten im ©emüfegarten gebaut.
Oie ll>erioenbung ihrer g'rüdjte 311 ocrfd)iebenen
Speifen ift befannt. ®lüht oom ^nli—September.
78. Cucurbitäeeae big 84. Crassuläceae. 20
Caf. 27.
4;|g. 150* BryÖllia dioica L., votbccriijc
vübc. .'ipccfcn unb ®iifid)tcn in faft oaii5
®eutfd)lnnb, 2— 3 m lucit vanfcub. Sföuväclfnollcn
Giftig, offiäincü.
bicfcv 5'öbiilic Gcl)övcn ferner: Cnc. nielo,
älJclone; Cucurbita, ÄnrliiS; IMomordica, iBol»
faniapfclin Dftinbien; Ecballiiun, ßfetägbrle
in ©Übeuropa.
70. J^’uniilie. l*nssifldr(‘iic Jhss.
a ffi 0 n 5 f’ f ii tn c tut c a' (i di fc
.
^n ©übaineritn unb 21'eftinbien. (Stma 2U(),
leidjt 311 tiiltioierenbe, bei unä alg 3ropfpflnn3en be=
liebte tlettcrnbc .'palbflräudjer , eiiÜGe mit eßbaren
Ji'üdjten, oiete mit pradüoollen, moßlried^cnben^ölütcn.
t^O. ^’aniiüe. Loasj'iceac Juan. QSrcnuwinbcn.
lieber 30 Wirten borftiGer, brennenber Srnnter,
fämtlid) im GcmäßiGten itnb tropifdjen 5tmerita. b^ie3n
Gehört namentlid): Loasa ureus, brennenbe ^oafein 6l)ili.
Hl. ^nniilic. Turiicraceac de C.
(itma 30 tHrten ranfentofer ©tröudjer unb Srnu»
ter in ©übamerita unb Seftinbien. !Die Blätter
ber ba3u Gcljörenben Ti'irnera idmitVdia, eineä 2 biä
3 m Ijoljen, immerblüßenben ©traiidjeä finb alö .S^eib
mittel Gcfdlütjt.
H2. J^’uniilic. Portulacoac Juss.
'TyovUtl'aliGcnnid^fc.
C'tma 70 t’lrten, über alle .i^oncn oerbreitet; eiiuGC
Geben 97at)ritnG§nnttel, anbere bienen ar3neitid). .fpier^
311 Gcl)ören:
4fiG. I5I* Portuläca oleracea L., 'ißortniat
ober iBiir3etfraitt. ©. ßinc beatfdje yjjeerftranb»
pflan3e, meld)c and) auf fanbiGen 'ilifern at§ lln=
traut Oortommt, ober tultioiert iiub alö ©atat=,
©uppem unb (:yemüfcpflan3c benüpt loirb. g-erncr
Gehören 311 biefer J-amilic: Möntia fontana L.,
XHuellenmontic, "il, ein fleineä Sräutlein,
l)äufiG an unfern ^ädjen unb Oucllen, bliißt rÖt=
lidjOoeiß Oom t’lpril big ©ttober; bann Levista,
il3ittermnr3el in ^Jorbamerifa;
Talinuiii,
@einüfepflan3e iniBrnfilien;C 1 ay 1 6 n i a, Änollen»
::)ial)runGgpflan3c in 3?orbamerita u. a. m.
83. ^’Uniilie. Paronychieac St. llil.
Ql a G c t It ra u tG c uni difc
.
125 3lrten Heiner, ©anbboben liebenber Srnuter
ober ©träud}er, in ben GcmäßiGteu .fjonen oerbreitet.
Da3u Gcßbren;
4:1g« 153 ‘i- b. Herniaria glahra L., Gcmcineg,
toßlcg ® rudjtra ut. yj. ?luf fanbiGcn iÜrad)»
felbern ®eutfd)tanbg unb ber ©d)mei3, blül)t oom
^uni—Oftober, llntraut.
4Fig. 15» a. b. Corriyiola littoralis L., Gcaiei*
ner ©tranblinQ, .^irfdjf pruiiG- ©• 10 big
25 cm Iniuj, nicberlieGcnb, am 'iiJi'eercgftranb
unb auf fanbiGen g^lußiifern, blüpt im ^uli,
'JluGuft. llntraut.
4:iG. 154 a. b. Scleränthus amiuus L., jäl)ri=
Ger ilniiul. ©. 15—20 cm Ijod), auf fanbiGen
©riften unb 'Üdern in g^i'S tSuropa IjäiifiG,
blül)t oom SIfai—Ottober. llntraut.
.f)ie3u Gcl)ören ferner; Polycärpon, 'JioGel*
traut unb Illecebrum, Änorpeltraut.
84. J^-nniilie. Crassulaeeae Jusa.
^ctiplTanjcn ober bidilifüttriGe tOennidifc.
lieber 300 irrten faftiGer ilrnuter ober .S^olb=
ftrnud)er, bic meiften ben GCioüfÜGtcn
i)örenb. 00311 Gcljövcn:
4:iG. 155* Sedum acre L.,
fd;arfer, GCH'ci'ier
yjiaucrpfef fer, 4-ifeffertraut. y|. 10 big
84. Jamilie, Crassuhiccae biä 8<). Cactcae.;}()
15 cm l)od), auf biivicn 'i'lnljcn, an yJJaucvn
unb Seifen bnidj gan^ Gnvopa, blnt)t üom Suni
btä 5(ngnft.
4?lg. 15«» Sempervivum tectöriim L., geinei’
ncä .Spanölanb, .f^angiuuvä, .^auSlandj,
Dadjiüuvj. ?|, 30 cm Ijod), onf
yjJaneini, and) auf ©ackern, blüfjt im Sult, 3(ngnft.
.^nr »^ev Svaffnlaceen vedjnet manfei'uer: Tillaea, Rliodiola, Cotyledoii,C r a s s ii 1 a etc.
K5. S'nininc. Ficoideac Juss. (Aizdideac Spr.)
350 3(rteu Äräntcv ober 4')albftiänd)ev in ben
mörmereu ?änbern bev gemö§igten ^onen.gel)ören Aizöon L. an ben Ä’üften Ülfrifa^; Tetra-ffonia, neufeelänbifdjer ©pinat in nnbi)^enfeelanb
; Mesembryänthemum,bin me in ©übenropa unb Stfrifa.
HG. S’fiiitinc. Cac'tcac de C. ^facRcfbiflcfn.
^ ®ie Ratlngpflan^eu, Äatteen, finb Uränter ober
©trttud)er mit meift nnförmlid) oerbidtem, an§ einer
faftigen, grünen Sicifd)ntaffe beftel)enbem, tngeO ober
fänlen= ober blattförmigem, pufig äftig gegliebertem
© t a m_m e ober ©tengel. ®ie meiften 3(rten pbenfeine eigcntli^en Slntter unb ftatt ber Änofpenober .ßiwcige mit ®ornen befe^te SBar^cn. ®ie 33lüteift bei einigen Slrten nnüergteid)lid) fd)ön in Sonnnnb Sovbe, loeSplb fie anc^ bei nng al§ 2^opfpflan>3en fel)r beliebt finb. 9}Jan 3äl}lt über 400 Slrten,
meldje faft fömtlid) im marrnen Slmerifa pimifd)finb. i'inne oereinigt fämtlid)e 2(rten in bie eine(Mattung: Cactus, Sodclbiftel, bie neueren 9^a=
tnrforfdjer ober teilen fie nad) ber oerfdjiebenen ©e-ftaltnng in (Mammillaria);(P^chinocactus)
; äljelonenbifteln (Melocactus); fön*
Icnförmige S- (Cereus); S- ’^it nftigem, ang rnnb»lid)en ©liebem ^nfammengefe^tem ©tengel (Opuntia),
ein. Sn '»^fimtit loadjfen einige 3(rtcn auf nn*
frn^tbaren ©anbftrecfen, onf SetRu unb fonnigen
if.^läpn, nnb gebeiljen fräftig nnb faftreid); fie neljmen
ober, loie oud) onbre Scdpflanjen, iljre 9^ol)rnng
nidjt allein bitrd) it)re SBitrjel n, fonbern namcnt=lid) bnrd) ©tengel* nnb Slottoberflödje ang ber 2 nft
auf
;
il)r ©ebeiljcn ift baburd) erflörlidj, ba§ fie feine
Send)tigfeit ang^and)en. Sinige 3trteu ioad)fen
in SOte):ifo big gu einer |)öf)e oon 3000 m über bemäRcere.
®er ifiupn ber Safteen ift grofi nnb mannig*
fad). ©0 bienen bie beerenartigen S’i’üc^te, bereu
mand)e bie ©rb§e eineg ©onfeeieg erreid)en, in SBeft*
inbien otg loefentlii^eg i)cap-nnggmittel ber ör*
meren i'olfgftaffen, in ©panien nnb ©i^ilien loirb
3nr Srn^treife bie ©rnte feftlid) gefeiert
nnb ^nnberte ton .^önbfern nnpen fi^ tom 2>er*
fonf ber auf ben ©trofien. S” fielen loaffer*
ormen ©egenben auf ben i^oc^ebenen ton SJfejifo
finb il)re faftigen ©tengel für bie ^eerben loitber
‘ißferbe nnb Sifinboie^ bag ein3ige SDiittel 311 ©tillung
beg ®nrfteg, loegplb mon fie oud) bie Onellpflan3en
ber Sßüfte nennt. 23iele Slrten bienen 3111' ©d)iDeine*
möftnng, onbere ben 23ögetn 311 reic^lid)em Sutter.
!Die 2 '/2—3 m. pl)cn, mit ®ornen bebedten Slrten
locrben 311 ©inpgnng ber g£braud)t nnb geben
nnburd)bringlid)e .^eden. DJJon benü^t fie and) 311
2;t)ürpfoften, 311 ©porrioerf, 311 9tubern, alg ®renn=
material, unb eg giebt in 93ern eine 9— 12 m l)ol)e
3lrt mit einem öiißerft feften §ol3e, iüetd)eg feiner
.störte nnb ber fei^önen, aberigen Sorbe loegen 311 ben
feinften 9}iöbeln oerarbeitet loirb. Sind) alg ^eil*
mittel loerbcn mand)e 2lrten oielfad) gebrond)t. ä>on
y3ebentnng finb einige Opuiitia-Slrten bnrd) ®rnöl)rnng
ber fleinen Sockenille=©^ilbläufe, bereit getrod*
nete 2Beibd)en bie ©o^cnille beg ^anbelg liefern,
looroug oerfd)iebene Sa'-'^’ou, namentlid) ber foftbare
ed)te Sormin, bereitet loerben. ®ie ©icr ber l'ang
entl)alten ben SaePftoff. 3u biefem 3>oede ber S’Oeb'
geminnung loerben bie Opuntien*^afteen pnptjäd)lid)
in SDiej-'ifo, auf Saoo, oud) in ©panien unb in on*
bern fübtid)en Sönbern fnltioiert nnb loie bei nng ber
Slßeinftod forgfom gepflegt. Stuf Saoa loerben iät)r*
lid) gegen 50,000 kgr ®od)enitle geioonnen, onf ben
fanarifd)en Sufetn über 2 SUfillionen Äilo. ®ogililo foftetc nod) oor loenigen Sal)ren 30—36 IDiorf,
biefer 'ißreig fd)eint aber nad) ©ntbednng ber S'uü)’
fin* unb Slnilinforbftoffe immer mel)r 311 finfen.
87. gamilie, Grossulan'eae 6i§ 89. Saxifrägeae.
Caf.
87. ^’aiiiilic. Ovossularfeae de C. '
,$t(icßcf' tinö 3olj(intti$fH’er^cwärfifc.
G’Hua ()0 5(rtcn ^itm STcif borntgcv @träiid)cr, foft
o((c mit eßbaren ^rüdjtcn, auf ber nörbtidjen (£Tbl)ätftc.
fu}. 157 a. b. Ribes Orossularia L., ©tadfet*
bcer^vaud). |j. 'I)idtd)tcn, offnen 3S>ä(*
beim unb Reefen in gan^ 9)iitte(- unb ©übeurofm.
S3Ui^t im 5(pvi(, SDIai. ®ie üovtveffnd)en f^rüdjte
ber nieten futtinierten ©pietovteu fiub befannt.
4?ig. 15H a. b. Ribes rubra L., rote 3of)on=
niöbeere. jp. Sitb in @ebirg§matbiingen be§
nörblidjen unb mittleren Europa. ®tüt)t im
9tprit unb 3)iQi. ®ie futtioierten Strten tragen
rote, gelbe biö mei^e 5-rüd)te. ©ebraud) betannt.
Die fdjmar^e ^oljanniSbeere, K. nigrum
L., au§ S^orbafien ftammenb, finbet fid) in un»
fern ©arten unb blüt)t im 5lprit, 3)iai.
88. ^^’ainitie. Empetriicpae de C.
QiliUifc^CH’ercngi’iinicfife.
5 3lrten fteiner, immergrüner ©tränier in ben
gemäßigten unb falten ^onen. 1 beutfd)e 31rt. Em-
28 .
petrum nigrum L., fd)mar3e 9faufd)beere, Ärö*benbeere. p. 30— 4.b cm I)od) auf 30foor* unb
Dorfboben ber .fpeiben oon 97orbbeutfd)lanb big ©rön-lanb. Die faftigen, fäuerlid)eu, feßmar-jen 23eeren
geben im 9?orben ©uropag gefunbe 9^a^)rung.
81). 5^’amilic. Saxifnigoae de C. ^teinOreeße.
31n 200 31rten 3ierlid)er ©träud)er, meift auf
bergen über bie nörblidje gemäßigte ^one oerbreitet.
34 beutfdje Slrten. Dagu:
4?tg. 159 a. b. Saxifraga granuläta L., fnoO
liger ©teinbred). i;. 3(uf fonnigen ^ügeln
unb Driften, 15—30 cm l)od}, bliißt oom 3tpril
big ^uni.
4;tg. 1(>0» Saxifraga oppositifolia L., gegen*
blättriger ©teinbred). oj. 97ur 2—5 cm
ßoeß, in 9iafen liegenb, auf ben 311pen Cftreicßg
unb ber ©d)meiä, blüßt im SOiai, ^unt nnb jum
jmeitenmal im 9(ugufl.
4Fig. 161* Chrysosplenium alternilolium L.,
gemeineg ©Hlgfraut. ij. 10— 15 cm ßod),
an Cuellen unb ®äcßen, blüßt im SOfärg, 91pril.
89. J^amirie, Saxifri'igeae 6i§ 90. ^nmilie, ümbelliferae.:]2
(Laf.
H»2. ParnäSSia palustris L., ©umpp
.^cväblatt, ©tubcntcnrbgdjcn, iuet§e§ Sc=
bcvfvaut. y. 15—30 cm l)od), auf iBerg*
luicfcn (£urof}a§ itnb 9?ovbaficn§, b(ül)t Dom ^idi
biiS ©cptciubcr.
3» bicfcr 3^aini(ic gcl)övt unter aiibcru bic fd)öuc
(^lorteubtunie Ilydraugea, .fyovtenfic.
00. J^nuiilic. Uml)olliferao Jusft.
^ 0 fb cn p f!an u’n ,cfn v in p ffan j
en .
öiuc ber größten, artenreidjften unb uotür«
ttd)ften f^amitien, bereu ^eimat f)Quptfäd)lid} bie
nörbtidfe .S^atbfuget ift. 5Biete finb 'iHder* ober ©or*teils ober ^iefenuntrnuter, anbere gel)öreu 3111' 2Batb=
ober ?l(peuflora, einige finb fd^arf nnb giftig, anbere
geunir3l)aft, effbar unb gefunb. 3*’ ®otbeus
pflan3en gel)breu
:
4Fig. 103* Sanicula europaea L., gemeiner ©as
nilel. 'ij. 9?ur eine bentfd)e 3lrt, 30—45cm bod),
2%
in fdfattigen ?anbl}ö(3ern, 3erftrent. S3(n()t im 93?ai
nnb früher offi3inen.
4Fig. 1«4 a. b. Asträntia major L., grofie ©teriu
botbe, ©tren 3 et, 93ieiftermnr 3 . ?|. 30 bi»
GO cm bod) in fd)attigen ©ebirg^mätbern; btübt
oom —51ugnft. ©iftig.
irig. 165. Eryngium campestreL., g^etbsSOiöns
n er treu. 11 . 15—50 cm Ijod), auf ©anbs
hoben nnb trodenen gelbem in 931ittels nnb
©übenropa; blübt oom gnli—©eptember.
4rig. 166 a. b. Apium gravcolens L.,geiubbns
lidje ©ellerie, ©ppid), SDZnr!. ©. 2öäd)ft
milb auf fnl3balligem ^oben ©nbenropa§, ift
ober bnrd) ftnltnr eine bei nn§ ollgemein gebonte
©ortenpfIan3e, bereit 3Bnr3el 311 Dortrefflid)em
©emnfe nnb ©alat bient. 33(übt oom gnli big
©eptember.
W. {Jamilie, Umbelliferae.33
CEaf. 50.
167* Carum carvi L., gemeiner Jlümmef,f b f üm in c I , (Sttvne, ©cirbc. 0. ©tenget
90 cm ijoä), auf SÖiefen gemein, and)
nicifad) fnOiDiert. ®ic Konten bienen af§ ge*
fnnbeg .^-)an§* nnb S!üd)en=@en)ür,^ gn «rot, @e*biicf, <Snppe, Si'nrft, «ronntmein n.
f. m.; blüfjt
oom 5(prit—^nni.
^Tig. UiH, Pimpinella saxifraga L., gemeine
«ibernett, «oefspeterfitie. ')]. 30—60 cmt)od), auf trodnen Siefen nnb fteinigen .^ügetn
t)äufig, btütjt Dom ^nti-(£eptember. ®ie jnn*
gen «tätter geben ein giite§ ©einnfe nnb mür*
^ige§ Satatfrant.
I
fig. 1«» a. 1). Bupleurum rotundifolium L.,
rnnbbtnttrigeö .fpofenot)!-, ^nrd)Uind)g.
0. (gtenget ,30—50 cm t)ori), unter ber ^aot,i
auf Jt)on* nnb Mfboben; btiitg im ^iini, :;^nti.’
llnfraut.
4^tg. 170 a. b. OGUanths fistuldsa L., rötjrige
9tebenbotbe. ij. 60—90 cm t)oc^, auf
fnmpfigen Siefen nnb in Saffergräben ^änfig,
btüt)t im ^nni, ^iiti. ©iftig, ober boc^ gift*
Derbäd)tig.
4^ig. 171 a. b. Aothüsa cynapium L., @tei§e,
Oiartengteiße, b^nnbgpeterfitie, ©tan^*peterfitie, Äolien*93etertein, ©. 5tnf <Sd;ntt*
tjanfen nnb «eeten, oft amifdfen Sterbet nnb 93eter*
fitie, mit benen biefe fd^arfe ©iftpftan^e Dor ber
«tüte^eit teid)t Der>üed)fett loerben fann; btiit)t
Dom ^nni— ©eptember.
4:ig. 172. Foem'Cllllim officinale All. (Anc-
tlnim foeniculum L.),
gemeiner g^endjet.
0 big 60 cm big 1 m t)od), toilb in ©üb*
enropa, in nnfern föörten nnb J-etbern im ©roßen
fnttiDiert; btnt)t im ^nti, 5tnguft. Offi3inett.
»0. ITmbellif'erae.M
Caf. 51.
Levisticum officinale Koch, (Ligüs-
ticuni levisticuin L.), ^'icOftörfcl. h. Stengel
1—2 m l)od), in ben ©ebirg^gegenben ©üb*
eiivopnS unb bev ©djinetj, blül)t im ^iili, 3(ugiift.
Die JCMtrjel ber [tavf geuniv^ig viedjenben “ipflonse
bient av^neilid).
4^10 . 174. Archangelica ofticinälisHoffm. (Aii-
gelica archangelica L.), edjte gngelmnrg,
@ a V t e n e n g e 1 m n V g. ©. ©tengel big jit 2 m
l)odb auf fendjten ©cbirggftellen, Ijnnfig Mtiöiert
non ben @ebivgebemol)nern; b(ül)t im 51iig.
Die Sßurgel bient in nevid)iebenen formen ald
ein iel)v geid}ä^tcg Slrjneimittel.
4;ig. 175. Anethum graveolens L.,
gemeiner
Dill, ©nvlenlront. @. ©tengel ßO—90 cm
l)od), milb in ©übenvopa, bei nn§ überall in
©arten angebaut; blüt)t im ^nli, ?tngnft. ©uteg
ftüd)engemür5, offiäinell.
4^tg. 176 a. h. DauCUS carota L., gern. ä)?ol)r*
rübe, 90iöl)re, Sarotte, gelbe illübe. ©
unb 0 . ©tengel ßO— ßO cm l)od), auf 2Bie*
fen gemein, l)äufig angebant; blül)t nom ^hni
big ©eptember. Die Snrsel giebt gejnnbeg ©e*
müfe, nortrefflid)eg aMel)futter. SDffisinell.
4Fig. 177 a. h. Chaerophyllum temulum L.,
betänbenber flnlbertropf ,Daiinteltörbel. ©.
©tengel 90—90 cm l)od). 51nf Siefen unb
©d)ntt, on ^eden nnb Salbränbern l)änfig, blübt
im 93iai, ^nni. ©iftigeg Untrant.
4?t0 . 178. Conium maeuhUum L., gcfledtcr
©d)ierling. 0 . ©tengel 1—2 m t)od), am
©rnnbe rot gefledt, in ©arten, an <peden nnb
©räben; blül)t im ^nli, 51ngnft. ©ebarf giftig,
offiginell.
4Fi0 . 179. Coriändrum sativum L., angebanter
Sorianber. ©. 3tng ©übenropa ftammenb,
bei nng ber inüraigen ©amen baiber alg iUid)en*
gemürg nnb Slräneipflanje angebaut; blübt nom
j
^uni—31ugnft.
3u ben Umbelliferen geboren ferner: Cicutm
Safferfd)ierling; Aegopodium, ©eifjfnp;
Sium, SDJarf; Seseli, ©efet; Cnidium,
©rennbolbe; Silans, ©ilau; Meum, öär*
miirs; Selinum, ©ilge; Ostericum, 93hth
tenuurg; Angelica, 53ruftmnrä, Salbmnrs;
Peucedanum, |)aarftrang; Pastinäca, ^^a*
ftinaf; Heracleum, 33ärenflan; Siler,91ofj*
fümmel; Laserpitium, öafertrant; Cau-
chlis, <paftbolbe; Anthriscus, Eörbcl;
Plenrospermum, .»poblrippe; Smyrnium,
a)h)rrbentr niit; Ca chrys, 9ht§b olbe; Tor-
dy 1 in m, l'crula, 5lfanb; Th^ sse-
I
linum, Oelfennid); Imperatoria, 9Jteifter*
. mnrj.
' '*
r-^<k) <r
r ,>,,^
U'V - * ..-T>^
«fla'/jf*-'- -'v'-'-f ' .'.
VI - - ^ •' 'r
• 4 •. fc<* -’?^
*'\Sal.’’
' ' ' '
’l' * . 'S
ji ...
;•- -. fm*^r'. ^ . *7’-» Li-^QBI . *1 I ^ ^
'^J *i 4 * .
-wBRSt!^flK^ v 'x •. .Kb, .-"'i* Z •. .^ .p -A^ ‘ i -.’ u >•
•ift'i ‘V^ - .'«-. ...T’ .J.i .
'1
'
’V?' fr „ ." r*' *.^'
5»'-* '-
•
:-
l7^>-r- '.
. ^ .'..’s
01. gamiüe, Araliäccae bis !I5. Familie, C'aprifoliäceae. 35
Caf. 52 .
01. 5^'amtlic. Araliilceae J/<ss.
80—00 3(vtcn -930111110 iinb Stväiicljer, über alle
,^üiicii ber Gibc, (Siivopa au§i]ciioiiiiiicii, öcrbroitct.
C£ö flcl)örcii btt3 ii Aralia, luoviiiitcv Ar. papyri-fera, 9{ct 3 papicrpf(aii 3 c in ßl)ina, bic iindjtiöftc.
4-ig. ISO» Panax Scliin-seng, ^vaftn)av 3 cl,
eine anSbniiernbe ©ebivgöpfianse in 6 t)ina nnb
^apnn, bereu nv3 neilid)e (Siijenfdjaften bort t)od)^
gefdjäf^t mevben.
1)2. J^’aiiiiiic. IloderiU'oae Ac//. Rieh.
_>fplH'iuicn'ä(bfc.
Ociir 1 bent[djer, rantenber ©trand).
4?iip isi a. 1 ). c. Hedera luiix J-., epben,
^ininevgviin, Sintevgviin. ^mincrgvüncr
©tvaiidi in (Jnvopa nnb 9lfien, Ijäiifig 10— 20 in
l)od) fietternb, an 93änincn nnb atten ü’lianern;
bliiljt iin 9(ugnft, September. S)ie ^Aiidjte (93ce''
ren) [inb nngeinnb.
03. J^niiiiilic. t'ornaccac .lt7/. Rieh.
_4b a V t r i cg c fg c in ä.cfi fe
.
3 bent|d}e 9anb)'träitdjer ober 93änine. ©lie
midjtigften finb;
4fig. ISÜ a. b. CorilUS inas L., o r n ftr a ndp
'Diirtiljc, fto rnetfirfd)C. Gin 3 biö 0 m
l)ol)er Strand) ober 93anm in Siib= nnb OliitteO
enropa; im Dlorben überatt in .s^eefen fidtiniert;
blnt)t im 9)Jär3 , 3(prit. ®ie J-rüdjte finb ange=
ne^m fäuertid) nnb merben in ber Sürfei 3111-
93ereitnng be§ Sd)erbet§ Dermenbet.
^äg. ISS a. b. ConillS sangiünea, gemeiner ober
blutroter .S^ornftrand). 2— -1 m l)od), in
Sanbioälbern in Süb* nnb iDtittelenropa, blül)t
im iOiai, »'^<5 )utvb Ijiiitfig alä ^ierftroiid)
in ®ärten angepf[an3 t. ®ie Stengel ncl)mcn im
91'inter eine blutrote g^arbe an.
04. Janiilie. Loraiitliaccae Don.
QliijtcfgcuHidifc.
immergrüne, auf 93änmen Idjinaroljenbc, Striin*
d)er, über 300 3(rten, faft alle im tropifd)en 3lmerita;
Ijierljcr gel)ören
:
A'ifl. 1S4» Viscum album I., meiße 9)Ji|tel.
p. Stengel 30— GO cm l)od), immergrüner
Sdjmarolierftrand) in 9aiib* nnb 9JabcU)öl3ern,
nid)t feiten auf 91pfeO iinb 93irnbäumen. 931ül)t
im iDiär3 , 9(pril. ®ie 93eercn merben 0011 ben
ilnrlbnügcln gefitd)t, 93eeren nnb Stengel bienen
311 i'ogellcim.
4:ig. 1S5» LorällthllS europaens L., enropaifd)e
Diiemenblnme. p. in Sübenropa nnb Öft-
rcid) auf Gidjen fdjmaroljenb; 30—00 cm l)od);
blül)t im 31pril, Oli'ai.
Corollilloi’ae, fuouenMutige pflanscn.
05. iainilie. Capri folijiec'ao Jans.
eicifibrattgcnuidifc.
^>]al)lreid)e llrnnter, Strändjcr nnb 93nnnie, mcift
in ber gemäßigten, nörblidjen üide mit mol)U
ried)cnben 93lüten.
Aög. IS« a. b. Adöxa moscbatclliiia L., gemciney
'Diofd)nöfrant, .93ifanitrant. in fend)'
teil C'3ebüfd)en, 931üte nnb Mrant und) 'JJiofd)ny
ried)enb, 5 12 cm I)od). in ®entfd)lanb nnb
ber Sd)mei3 l)änfig, blü[)t im 4)Jnr3 nnb 9(pril.
36 95. gamilie, Cai^rifoliaceae.
<raf.
1^7 ti. b. c. SämbÜCUS nigrji L.^ jiciuci'
ncv .'polliinbcr über .N^olber, fcilfrljlid; 3-(ic=
bcr. 3—6 m l)od}, überaü bei itiig in
.t)c(fcii, Ijäiifig an9cpflaii5t. T)ic i>3irüc bient
araneitid); blül)t im ^uni, ^mi. CDie fdjmavaeu
iöecren jinb ein SieblinijSfutter Dieter eingooget.
<fia. ISSa. b. Sambücus ebulus L., i)(ttid),
eppidj, ^iDergl)ottnnber. ü^erbreitet an
25?albrnnbern nnb fteinigen Ülbtjöngen, biö 1 mItodj, b[ül)t Dom ^uli— ^liiguft.
4?ia. 189 a. b. Vlbürnum Upblus L., gemeiner
'tsdtneebatt. p. 4 in Ijod), in .Sieden, @c=
büfdjen nnb an ^luBufern Ijönfig, blül)t im iUtai,
^mii. .^ierftrandj unfrer ©iirten.
55.
190 a. I). LoiliCGra ix'ricybacmuu L., gc=
meineö ßjeiäblntt. ]p. Sdjlingpftan^c, an
iüänmcn nnb alten lllt'nm'vn I)äiifig. iötütc iüol)l=
riedjenb; blüljt im ^nni, titugiift. ©arten^icr^
ftrandp
/ia. 1J>1* Lonicera capriiöiium L., ^clän»
gei je lieber, 3iadjtro)e, ©artengeiäblatt.
b • .pol}c edtlingpflanjc mit jeljr iDoI)lried;enbcn
iölüten, ang 0übcuropa ftammenb, bei nnö 511
Vaiibcn nnb Sanbbefteibnngcn }et}r beliebt; bln(}t
im a)?ai nnb ^nni.
^
.gn ben ©eipblattgeunidijcn geljören and) Wei-geha rosea, @arteii
5 ierjtrand) anö tipina; Jan-naea, iHlpenpflan^e mit iuo[)lried)cnben Blüten;bjm2)horicärpuö, ..^injtraiid) nu§ 'JJorbamerita.
96. ^ontilie, Rubiäccae biä 97. V’aleriäneae. 37
<J-af. 54.
9(). Jamiüc. Kubhk'cae BuiiL
3» ^ic^el• nvoBcu g^amilic vcd)ncu bic neueren
iJ3otantfer andjbiefoltjenben: Stellatae L., Sternefväntev mit 250 rUvten; Vibürncao Bartl..
•Volbergemädtie mit etma 70 5(vten (f. oben),
Ciiichonaceae Lindl., (£t)inabnnmc]emäd)fcmit über KiOü Strten; Caprifoliaceac Bartl.,
®ciBbIattgemad)ie mit etma 7ü'Jlrten; (f. oben).
4.Mg. Rübia tinctöruni L., 5'üiberr ö tc,
Ära pp. 00—90 cm l)od), milb in Süb*
eitropa unb bem Crient, in ^3^ent^d)lanb ba nnb
bort angebaiit. "T^ie SBnräel tjiebt eine pradjtooUe
rote 3’övbe nnb ift oifi3inetI; blüljt im ^uli,
tHiignft.
i:ig. Gälium verum L., ')id)te!3 V’ablraut.
?|. 30 cm biö 1 m pod), auf
3mefen nnb an ^u'gen Ijäiifig; blüIjt uom ^uli
big September.
4:ig. U)4. Aspei’llla odoriita L.,
lüol)tried)en=
ber 3Balbmeifter. 15—30 cm I)od), in
il'älbern nnb auf fdjattigen ‘if.'üilicii- &^oItlrie=
djenb, aty 3i'ür3e 311111 iDiaitraid befannt; btnt)t
im iDtai, ^uni.
i'on andlnnbiid)en Olemadifen gehören 311 ben
dhibiaceen: Coffea L., Äaffeebanni in tUfritn;
Bsycliütria Mut., ^Ired)miir3el in (Ientral=
anierila; Cepbaelis Bdcli., ^ pecacnnnl)a in
^örafilicn; Ilamelia Sw., ^U'i n3en I) 0(311 an 111
in Siibamerifa;(lardenia Lour., 5'<irbl)ol3 in
(Kjina; Cincliöiia L., J-ieberrinbenbaiim (6l)i=
nabanm), in Subamerifa 11. a. m.
97. ^’aniiÜL'. A'aleriüiumc de C.
QÖaCbriangcioädifc.
(Stma 1-10 Wirten noii Äräutern, mcift in ber
nörblidjen gemnBigten 3}tand;e tHrten geben
träftige 'ilr3neien.
4fig. lt)5 a. b. Valeriana officinalis L., gemei=
ner iÖalbrian, iBiiIterjaljn, ,'pepenfrant.
'if. 30— 150 cm (pd), in ^Tmtbern nnb an
fendjten Steden nnb Ufern oon gan3 G’iiropa.
Die 3Biir3e( liefert ein oortrefflidjeö i!lr3neimitlel;
blü(;t im ^iini, ^iili.
4^lg. HKk Valerianella olitoria Poll., gemei»
ner g-elbfalat, 3{apnn3e(, ileferfatat. ©.
15 cm I)od), in Sübenropa Ijcimifd), bei umd
Ijnnfiged Untrant im betreibe. SCoirb and) 311
Salat angebant; blü^t im Slpril, iUtai.
.311 bell ^^albriangemädjfen gel)ört and) Ceu-thrantlius de C., Sportiblnme. ?|. 1 bentfd)e
))(rt mit rot nnb meifien Blumen. 00—90 cm l)od).
iöei niP l)änfig in Önrteii nnb befonberd 311 y3ln=
menfträiiBeu beliebt; blü^t 00111 ^iini— ^Ingiift.
38 98. Jamilie, Dipsdceac biä 100. g^amilie, Compösitae.
Caf. 55.
38. ^’ninilie. Dipsat-eac Jitss.
cÄar^c1U^’nuic^i|‘c.
Ci'dua li^O iHitcii ftvöiitcv ober «Stauben, lucift
in Sübcitvopa Ijcimifd). .5» il)i'cn ocljövcn:
4?iii. i!>7, Dipsacus bilvestris L. ,ijcmcinc,
inilbc Äavbcnbi|lct. ©. 9üi iBcgcii nnb 1111 -
bebauten Stetten, über 1 in tjoetj, täftigeö llit=
traut, btnt)t int ^nti, 9tngu)'t. (Sine aitö Süb*
eiiropa ftainmcnbc 9trt (I). Fullonum MilL,
il'ebertarbe) niirb für 3;nd)fabritation im
©roften gebont.
4:tö. lOs ii. b. Scabiösa cüluiiibiiria L.,
ge=
meine Stabiofe, Änopfbtnmc, ^ranben =
fternfopf. ober ©. 9tnf troefnen 933iefen
nnb .'pügetn, ÜBegranbern nnb aöatbmegen tjänfig.
3ü-(iUcni t}od), btütjt öom ^utt— September.
!>!). J^-autilic. Calyot^-eae E. Er.
X)icfe ^-amitie beftetjt au§ etma 10, tuenig mid;-
tigen fübameritaniidjeit 9trten.
1(X). J^-amitie. Compositao Admis. (Syiiati-
tliüreae Eick.). cÄovPbfiUfcr.
.f3 nfammcngcfef,ttc Äorb» ober topfbtütige©eioäd)fe. ‘Diefe artenrcid)ftc f^ai'iitic 0011 8 räii-
tern nnb Strändjen ift über bic gan3c (irbc oer=
breitet nnb enttjött oiete i)Znt5pftan3en nnb
men. Gö getjören bo3n:
fu}. iiMK Eupatörium caiinabiuum L., SBaf--
ferboft, iö3afiert)auf, .Spirfdtionnbtraut.
Stenget GO— 180 cm I}od), an äßaffergröben
nnb auf naffcn 2lMefen tjniifig; btüt)t im ^uti,
9tngnft. Singel nnb Ärant, frütjer offi3inctt.
4Fig. aooa. b. Tussilägo Farfara L., gemeiner
.sp n f1 0 1
1
i d). %. Sdjaft 5—20 cm t)od), überatt
an Ufern nnb auf 9icfern atö Untraut, UHit)venb
bic ißtätter, 43tüten nnb 23}nr3etn 311 mirtfnmen
9tr3neien bienen; btütjt im iDJär3, 9tprit.
4:ig. JiOl« PetasitGS ol’ticimilis Älncli. ^Tus-
sihigo Pet. L.), 9Zcuntraft, ‘Pc ft 10 111-
3 ,
gropbtnttriger, gemeiner .Spnflattid), IBaffci'
ttcttc. Sdjaft 20—40 cm t)odj, auf fan=
bigen, fenditen 3£Mcfen in ®cutfd}tanb nid;t fetten;
btüt)t im 23iär3, 9tprit.
100. 3^nmilie, CoTnjtösitae. ;5‘j
(Eaf. 56.
4:ig. Aston amellus L.,3>ivgi(ö = (£tevn*
btuinc. 4. 30—40 cm I)od), lui(b an fon-
nigcn, fctfigcn ^ügcln nnb ^(uBufcvn, blü^t im
'?(iiguft, (September. Gö giebt 4 beiit[c^e 5irten
3(ftev. 3)iete aiif4änbiid)e Elftem finb a(§ jdjöne
©avten^ierpftonjen gcfd)äljt; bie befamitefte banon
ift Aster cliinensis L.
I
I
4;ig. 20» a. 1). Erigerotl acris L., ®üvv*j
mnrs, 9?evuföfvaut. 4 ober© 15—30cm
I)od), auf fanbigen, büvven ‘if.^fäijen nnb g-elbern
nbevaü gemeines Unfraut, btii^t im ^idi, 3(ngnft.
204* Solidago virganrea L.,
gemeine
©oibvnte. "if.15—90 cm ()ocI), auf Si^alb-
|
bloßen nnb in lid)ten 2Bä(bevn Ijnnfig; bliiljt im
^nti, 3lngnft. — ^n ©arten oiele 3(rten als
3ierpflan3en.
4^ig. 205* Buphthälmum salicifolinm L., mei*
benbliittrigeS Odifenange, 9iinbSange.
4. 15—50 cm l)od), auf begraften iBergab^
()ängen SiibbentfdjlanbS nnb ber Sd)n)ei3; bliiljt
im 3lngnft, September, ©arten^ierpflan^c.
£\^, 200* Inilla (lysentcrica L. fPnlicaria
(lysent. Grtn.), 9iul)r'9(lant, 5'loI)frant. 4.
Stengel .30—00 cm l)od), l)änfig am DJnnbe oon
©räben nnb glnßnfern; bliil)t im 3>ilö 9lngnft.
Übelried)enb, frnl)er offi^inell.
4rin. 207* Bellis perennis L., gemeines Oliafp
lieb, ©onfeblümdjen, 2^anfenbfd)Önd)en,
ä)iarienblnmd)en. 4_. 5— 15 cm t)od), meiß
bis pnrpnrrot, überall auf 9.1'icfen nnb Dkfeii'
pliiben; blnl)t 00m SJiärj bis Oltober, ^'iiltioierte
Spielarten bienen 511 fd)önen 33eeteinfaffnngen.
dTig. 20s* Chrysänthemiim lencanthcmnm L.
(Lencanthomum vulgare Lamk.),
gemeine
2Bnd)erblnme, iOiaßliebe. ?|. 30—00 cm
l)odi, gemeine DJafen^ nnb Si'iefenpflan^e, blnt)t
tiom ^nni— 3lnguft.
40 100. Jamilie, Compösitae.
CEaf. 57.
£•11]. Matricäria Chamomilla L. (Cham,
ofhciiuili.s Koch), i]cniciiic, c(l)tc ^amiKc.
©. If)—oO cm Ijüd), ouf iHcfevn alä Ilufvaut .
I)äiifi!i/ Dom ^iini—5tii9u[t. 9((§ fräftigc1
9(v3nctpf(aii3c befamit.|
£h}. 210» Anthemis cotula L. (Marüta Cö-
tula Cass.), ftiiifcnbe 3(punb§taminc. ©. 15
biä 45 cm f)od), gemeines llnfront auf Sdjutt|
mib ®rad)äcfeni, übelviedjenb , biü^t Dom ^unt
biö Oftobev.
fig. 211 * Achillea ptarmica L. (PtarmicaJ
vulg. de C.), Bertram* ober ©iimpf*©d)af=
gnrbe, iDciger ©oranl. i;. 30—60 cm
I)od), auf uaffeu äöiefen uub an ^dit^uferu Ijäufig;
b(ü()t Dom ^u(t—©eptember. äBur^ei uub S31ii=
ten mären offigtuell.
4?ig. 212, Tanacetum vulgare L. (Cluysan-
tliemum Tanac. Karsch), gemeiner 9ininfarn,
56 n r nt t r n n t. }^. GO— 120 cm I)odi, an 5’Ob^
megen nnb J-hiGiifern I)dnfig, blüfjt Dom ^n(i|
biö ©eptember. Srant nnb 93(üten riedfen nn*
angeneljm, bienen ober a(ö fröftige Sir^nei nnb
mürben früljer ^nm ^övben bennljt.
4:tg. 213+ Artemisia campestris L.,
fug, U- 30—60 cm I)od),
9(nf ^Triften, 9(cferränbern nnb troefnen ^ügein
I)nnfig; bliifjt im ^n(i, 9lngnft.
4rig. 214* Gnaphälium dioicum L. (Aiiteima-
ria dioica Gärtn.), ämeif)cinfige§ 91nI)rfront,
^immeIfof)rt§blümd)en. i;. 10—20 cm l)odp
auf 53er9miefen nnb in troefnen 5ÖJafbnngcn, onf
^eibeboben gemein; blnf)t im 9}lai, ^iini. —9Jnl)rfront ift and; ba§ ©beim ei § (Gnaphalium
leontopodium Scop.), eine befanntc ^odjgebirg^-
pflanae.
£\q. 215«. Senecio vulgaris L.,
gern, ^ren^-
front. ©. lieberall auf liefern nnb g-elbern,
in ©arten nnb auf ©djutlljonfen, 15—30 cm
l)od); b(iil)t Dom Dltör^—©e^ember. 33e(iebte^
3?ogeIfntter;
Uiftigeö Unfraiit.
lUÜ. 3^amilie, Compositae, 41
Caf.
4rig. 210* Arnica montana L., gemeine 2l'ol)(^
nevieii), ©ngelfvaut, SÜtarien'
fr aut, ©tidjmnrjel, 3?erf angtvaiit. 'l|_. 30
tii§ ()0 cm ()od), auf feud)ten @ebirg§mte)'eu »on
gnu3 93Jitte(= mib S^ovbeuvojja. 33(üten, 43fnttev
unb SSJurjef geben ein nielfad) gebränd)(ici^e§ 2Ir3^
neiniittel; bo§ 33icf) fri^t bie 'IJffan^e nid)t.
43lnl)t im ^nni, ^nli.
4?ig. ai7, Bidens tripartita L. (B. cannabina
Lamk.), bveiteiliger 2i}afferf)anf.
0. ©tengef 10—00 cm f)od), on fnmpfigen
Orten nnb in ©riiben ^fi4)t wom ^uli
bi§ ©eptember.
4rig. 21H, Heliätithus anmuls L.,
gern, ©on-|
nenrofe, einiä()rige ©onnenbfume. ©.
©tengef bi§ 2' 2 m f)od), S3fnme bi^ 30 cm im
Ourdjmeffer. ©tommt an^ 9)?e^'ifo nnb %^ern
nnb mirb in T)entfd)(anb afd ^ier^ nnb 9inb=
pflanze angebant. Oie ©amen geben ein fette§
©peife* nnb Srennöf, bie ©tengef ein gnte§
33rennmnteriaf, bereu ^Ifdie reid)fid) ‘l'ottafdie;
bfü^t im ^ufi, 3fuguft.
58.
4rtg. 21» a. b. Calendula nfticinalis L.,
ge-
meine ^Kingcfbfnme, Ootenbfnme. q. 30
biö 45 cm f)od). ^n ©iibenropn beimifd), bei
nn§ ffänfig in ©arten; blnf)t üom 3‘4i bi§
©eptember.
4Flg. 220* Arctium Lappa L. (Lappa Tourn.),
gemeine ^fette. 0. ©ine [tarfe, (;0--120 cm
f)oI)e ©taube, an miiften 'Plnf3en nnb 35?egränbern
überaff f)änfig; bfüf)t im ^nfi, Sfngnft. Oie
SSJnr^efn bienen offi^ineff.
4Fig. 221* Serrätula arvonsis L. (Cirsium
arvense Scop.), J-efbbiftef , S'Cf b:Ärabbiftei,
5fcferbiftef. if. Oie gemeinfte, iiberaff afö
llnfrant, befonber§ im ©etreibe mnd)fenbe Oiftef^
art. ©tmo 1 m f)od);
bfüf)t im ^nfi, 3(ngnft.
4Flg, 222* Cärthamus tinctorius L. , ed)ter
©affor, gemeine S’iivberbiftef,
faffd)cr
©afran, ©• 30—00 cm f)od), nn§
Oftinbien ffammenb, af§ ^'‘^'lipffanse in Oeiitfd)"
fanb, namentfid) in Of)üringen, fnftiniert; bfüf)t
im Sfugnft.
42 100. J^amilie, Compositae.
<iaf.
CnicilS benedictus L. ((’entaurea
Ix-nedicta L.),
gcmcincö 33 cncb i f teuf von t.
©. Stengel r>0 cm l)od), ftainnit an6 Sübeiivopo
nnb mivb I)te nnb ba 311 3lv3uei3n)ecfcii ttugelmnt;
l)liil)t im ^nni, ^iili.
i-ig. 224. Carduus mitans L., nicfenbe ®iftel,
^ifnmbiftel. ©. 00— IK) cm Ijod), nnf tvDcf=
iien Slriften nnb on 3i>egen l)än[ig.; b(iil)t im
^uli, 9(iigitft. — ©ic '5)i[teln ((’arduus) 3äl)(en
24 beiitfcl)e 3(vten mit Dielen Spielarten,
i:ig. 225. Oliopöl'don Acantliium L., gemeine
d'icl^biftel, 5’'önenbi)'tel, .<ilreb§biftel. ©.
09.
Söirb 1—2 m l^ocl) nnb ift in ®enticl)lanb l)änfig
auf Sd)ntt nnb an äöegen; btiil)t im ^nli,
3lngnft. 235av oifi3inell.
irig. 220. Carliua acaulis L., ftengellofe Gbev:
iDnr 3 . i;. 21nf trod'nen, falft)altigen ©ebirg«-
triften 3iemli(^ l)önfig; bliil)t Dom ^nli— Sept.
I)ie 2Bnr3eln mären frnl)er offi3inell. I^er mei§e
anö ben ^iillblätt^en gebilbetc Stral)lenglan3
gtän3 t mie Silber.
4?ig. 227. Centaurea Cyanus L.,
S 0 r n^
blnme, Spane, 3icgenbein. 0 nnb ©•
30—00 cm l)od), überall l)änfig auf fld'ern nnb
gelbem; blüpt im gnni, gnli. iSeliebte ©arten*
blnme in Derfcpiebenen gefärbten Spielarten.
100. ^amilie, Compösitae. 43
U-af. 40.
4?i3. 228* Centaurea scabiosa Jus^., 'Sfabio^
iciiavtiijc 5-locf c n bhi inc. '.4. (!()— 120 cm
l)od}. 3hii fonuigcu Alainen, .'pügclit imb 2llpcu
;
blül}t iiu 3lugiift.
4?lg. 22«. Tragopögoil pratensis L., gcmciucv
iöocföbavt, SBtcfcubocföbavt. ©. 30 bis
()0 cm I)od), auf SKicfcii unb an SBcgcn, blüljt
Dom ä)Jai—^uü.
4;ig. 23« a. b. ScorZOtiera bispanica L., fpa-
nifdje ©d}iüav 5 iuuv 5 cl, .^afcnuiiv^. ©. GO
bis 120 cm l)od), auf fnidjtbavcn Siefen unb
gvafigen .Singeln, I)äufig im ©vo^en angebaut,
blül)t im ^uni, ^uli. ®ie Suv^el giebt eines
bev beften unb feinfteu öernnfe.
4Fig. 231. Pier is bieracioides L.,
gemeines,
l)abid)tSfvautnl)nlid)eS ® it teil vaut. ©. 30
bis ‘JO cm Ijod), I)äufigeS llntiaut an Segen
unb auf Siefen; bliiljt im ^uli, Sluguft.
4?ig. 232. Leöntodon taiaxaciim L. (Taräx.
ofticinale Mönch.), gemeiner öön)en 3 al)n,
iluljb turne, i]. 10—40 cm Ijod;, überall in
3al)treid;en f^ormen auf Siefen, an Segen u. f. lu.
gemein; btül}t Dom 3lpril—©eptember. ®aS
Ä'raut ift offi3 inett unb giebt, jung nnb frifd),
einen gefnnben ©atat unb gutes ©emnfe.
^Fig. 233. Hypochoeris radicata L., tnngmur3 =
lid)eS, ciftigeS f^erlelfraut. U- 30—GO cm
^od), auf Siefen, !iriften unb Üiainen tiäufig;
btüljt im ^oili/ 3luguft. llutraut.
44 100. ^amilie, Compösitae.
U-af. 41.
4:i0 . Lactüca virösa L.
,
® if
1
1
a 1
1
i d),
©iftfalat. 0 . ()ü— lUü ein l}odj, überall
l)äufüjc^’ lliitvaiit; blüljt üom ^iiU—0cptcinbcr.
offi,yiiclI. — ®cv ©artcnlattid}, Lactuca
sativa L., luirb in 3al)lvcid)cn Spielarten (Slopf-
falat n. [. lu.) allgemein angebaut.
Prenänthes purpürea L.,
roter
.s^nfenlattid), b^afenjalat. ij. (>0— 170 cm
l)od), in i'djattigen iöergmalbungen 2)Uttelbentfcl)=
lanbö; bliiljt im ^iili, 3lugiift.
4?in. 23« a. b. Chondrilla jüiicea L., binfeu'
artiger Ärnmling. ©. Gü— 90 cm l)od), an
fanbigen SBegen nnb b^oljrnnbern; blül)t im ^nli,
2litgnft. ®ient in einigen ^.'iinbern 511 Salat.
4?ig. 237* Sötichus oleraceus L.,
fo^larligc,
gemeine ©änfebiftet. ©. 30—90 cm l)o^,
in ©arten, loie auf 'liefern nnb Sd}utt gemcineö
llntraiit; btü^t oom ^nni—September.
4?i0 . 238 a. b. Crepis tectorum L.,
iX)äd)er'
"l} i p p a n, © r n n b f e ft e. ©. 30— (iO cm l)od),
auf fanbigen Slcfern, iDiaiiern, Sdjutt, ®ädiern
gemein; blüljt im 9)?ai, Snni.
4?i0 . 239 a. b. Hieräcium umbellatum L., bob
benblütigeö b^abidjtötrant. i|. 30—90 cm
I;od}, gtoifdjen ©ebüfdjen, an 5IBatbränbern, auf
Sriften nnb |)eiben Ijäufig; btiil)t üom ^uli big
September. — 3?on Hieräcium nnterfd;eibet man
anjierbem nod) über 40 anbere beat|d;c Wirten nnb
Unterarten.
100. Jyamilic, Comjiositiie biä 103. ^ainilie, Campanuläceae. 45
y,af. 42.
4:ig. Je40 a. 1). Cichörilim intybus L.,
ijc=
meine, milbe 6id)ovte. yj obev ©. <Steiigel
30 100 cm l)ocIi, an 5ö3eijen iibeiaü linufit],
btül)! im ^uli, SUtuui't. llMvb l)äiifig im 6)vof;eii
megen ber SBiiv^el, meldjc ald ftaffeefiivvogat bient,
gebaut, ü'nd Svant ift eine gute 5nttevpf(nn3e,
giebt ober and) ©emüfe nnb <£a(at. ‘Die 3Bnv5et
bient and) ar3nei(id).
biefev g’amitie, ben Gompoliten, gel)ören
nntev anbevn and): Pyrethrum carneimi, bie
pevfiid)e Äamilte nom Äanfaind, bereu ^Mütenföpfe
bad fanfa|iid)e :5>M’c'icnpnlner liefern; ferner bie be-
tanntc Georgina (Dal)(ie) and iDiepito; I\Ia(Iia
sativa, Oelpftan^e and ß[)i(i; Ileliclirysum,
'S trol)blnme; Cineraria, '^ff d)enpftan 3 e, mo=
runter prad)tüütte Kchinops, ftngePbi ft et. 2 bentfd)e 5trten.
101. ^’nmitic. Stylidö'ae li. Br.
75 3(rten tiirnnter ober Strnnd)cr, meift anf 2ieu*
bottanb befd)rnntt, nnb megen iprer 3 ierlid)en ®(n-'
men bei und nid XopfpfIan3en beliebt; fo Styli-
(1 i u 111 graiiiiiiilblium, gradblnttrige S ä n l e n b l n m e,
eine ber fd)önften 3icrpflan3en.
102. ^nmiüc. Lobcliaecao Jiiss.
lieber 350 Wirten ^Iränter nnb .S^albftränd)er,
meift ®ebirgdpflan3en ber l)ei^en ,^one. tlnelc finb
fd)arfc @iftpflan3en, mnnd)e fd)Öne l^ici'pflflnäcn-
ein3igc bcntfd)e Ülrt: Lob. Dor tmaiina, 5Baffer=
lobelie, ift 30— 00 cm l)od), mäd)ft im Sl^nffer
ber Seen nnb Sümpfe nnb btiil)t meifi ober bläiH
lid) im ^nli, 3tngnft. ®iftDerbäd)tig.
103. ^’nmtlte. ('aiiipamilaceac (h C.
6 f0 di c 11 b finncn g c tv ü difc
.
Äränter, fetten Strnnd)er, in elmo 480 Wirten
über bie gan3e Grbe oerbreitet. iDiaiidie liefern Salat
nnb (Memiife, oiele finb befannte (yarten3ierpflan3en.
3n il)nen gel)ören:
4:ig. 1241 a. b. JasiÖn 6 moiitiiiia L ,33 erg»
fanbglöd'dien. ©. ©. 15—50 cm l)od), auf
fonnigen .fpiigeln nnb trodenen 'il3eiben l)^dfig,
bliil)t nom ^nni—September.
4,Mg. 2A2 a. b. Pliyteuma orbiculäre L., rnnb»
töpfige 3iapnii 3 et. 4 . 15—50 cm l)od), auf
33ergmiefen nnb in lid)ten Ä'älbern; btiil)t nom
iDJai—^nli.
flg. 34:4 a. b. Campäniila persicifülia L.,
pfirfid)blnttrige ölodenblnme. 30— 00 cm
l)od), auf 33crgmiefen nnb in 3i3älbern l)nnfig;
blnl)t Dom ^niii—September.
fig. 244* Campäniila glomeiätaL.,getnänette
©loden bin me. 4- 30— .50 cm l)od), nnf
3£'iefen nnb an IGalbriinbern l)änfig ;bliil)t tom
^nni—September.
l-ig. *^45 a. b. Campäniila rapüncnlus L.,
i){apnn3el»G)lodenbtnme. ©. 30—00 cm
l)od), an .fpiigetn, iß3alb’ränbern, auf 3l3iefen nnb
©radptäljen, btiil)t Dom üOiai- 5lngnft.
KU. ^amilie, Goodenovieau bis 106. Jamilie, Vauciin'cae.4(:
(Eaf. 45.
104. ^^’amilic. (OxKlciKMicac 11. Br.
tlbcv i;5G Villen >£tvnitd)cv nnb .S^albftvnudjcv,
incift in 'Jicnl)ol(anb nnb Sübafvifn.
lOf). Oosnenoao lUdi.
Äinntcr, ijcflcn 140 Vlvtcn, incift iin tvopifdjcn
Vlincvilo. |]n i()ncn gcliövcn Gloxiiiia, eine uiK
feiet piadjlDollftcn ^opfpflanjcn mit nicien (2 picl=
alten. J'ann Aclumenes, mit übci 40 311 ben
fd)önftcn Gclj'öicnbcn Sitten.
101). J^niiiilic. Yaeeiiiieao de C. (Siplioiiaii-
(Iraceac Klotssch.) „^»eibcfPcciGciväcfifc.
ilbei 150 Sitten bon ®tiänd)cn, meift bei n'öib^
lid)cn .f^alblitnel angeljöicnb, biete mit erbaten g’iüd)*
ten, bainm füi mandjc ?änbct Ipdjft midftig.
4:ig. a. b. Vaccitiium iiiyrtillus L.,
ge*
meine .'pcibclbccie, Sicfbccic, ®laiibccic.
(Sin 30—45 cm Ijoljci Stiaiid), in SBälbcin bon
gan5 (Sniopa oft ibcitc «Sticcfcn übci^icljcnb.
tonnt Qtö beliebte ©peife, fomie all |)anbell=
nnb 3ti3neipflon3e.
4rig. *^47 a. b. Vaccitiium uliginösiuii L.,
3ianfd)bceic, 'Sumpf = .speibelbeeie, yjfoinft^
,f5 eibclbeeie. (Sin auf 2’oifmooicn nnb in
fend)ten iBcigmalbangen gemcinei ©tiaiid); blnl)t
meifj obci lötlid) im iDloi nnb ^iini.
4Fig. 24» a. b. Vaccitiiutn vitis itlaca L.
,
'ißvei§e(beeie, Ätonibeeie. ^n 5öälbein,
onf .fpciben nnb ©ebiigen I)nnfig, blnl)t bom
®lai—^uni nnb bann loiebei (Snbe ^nli nnb
Slngnft. ®ie 53cetcii ibeibcn 311 boitiefflidjem
Jiompott eingcmad)t.
4?ig. 24» a. b. Vaccinium OxycöccüsL. (Oxy-
coccos palustris Pers.), SDl 0 0
1
b eei e. p.
^n SToiffümpfen i)?orbeitiopal nnb auf ben
[jöljeien (55ebiigen SDlitteleuiopal. Stengel tiic=
d)enb; blu^t bom SOlai— Slngnft. ®ie toten
S3eetcn loetben cbcnfalll eingcmoc^t.
irig. 250 a. b. Arctostäphylos Uva ursi Spr.,
gemeine 33 ä t e n 1
1
a u b c, S a n b b e e t e, 0 1 fI-
beete. (Sin 30 cm l}o^et Stiaiid) an felfigen,
tioefenen b^iügeln unb in 94abelivälbetn bon 9?otb«
nnb Ölitteleuiopa; in i)totbbentfd)lanb ftiecfeiu
meife l)äiifig. f^^atb^ unb (53etbpflan3e, offi3 inell,
blül)t im iOtai nnb ^iini. ®ie mef}tigen ißeeten
finb unfd}mactl)aft.
lOfi. Jyamitie, Vaccinieao Di§ 111. Jyamilie, Lcnfibularinp. 47
Caf. 44.
251, AndrÖmGda Jiolifolia L., gemeine,
po(cU)(nttvigc 9( n b r 0 m e b n, V a 0 e n b c 1 1) e i b e,
9io§innvtnl)eibe. 15—30 cm l)ocI), nic’
bevliegenb, in Xovfinoorcn nnb iDtoväflen; büil)t
noin Dini— ^iili, ift navfotifcl) giftig für älien-
feilen nnb 3,4eli. ®evb^ nnb f^^nvbpflan.ic.
107. ^-nmilic. En'eoao 7?. Br.
e t b c fi rnu t g c u' ä efi fc
.
Über 800 91vten iininevgviiner 'Strändjer, .f^olb^
ftränd)cv nnb ^änindien, niete in bev nörbtid)en
falten .^onc, bic ineiften aber anf ber «Siibfpilic
9lfrif'a5 lieiinifdi. Il4clc 91vten finb beliebte l^ier*
pflanzen, einige finb offi3 inell.
4?ig. Erica vulgilris L. (Calhum vnlg.
Salisb.), gemeine .fpeibe. (Fin 30 bif’ 00 cm
l)of)er b^albftrnnd), über gnnj C5nropa nerbreitet,
in ®entfd)lnnb anf trod'nem, fnnbigem Ißoben
gemein; blüf)t pom ^Idi— ©eptember.
4:ig. 25J5. Ledum paU'istre L., 0nmpf*4'orft.
itienporft, milber DJoömarin. 00 cm bi6
1 m l)od), nnf Torfmooren, in ^lorbmeft'Tentfd)-
lanb l)äufig; blül)t im 9Jioi, ^nni.
3n ben .f^eibegemiidifen merben ferner geredpiet:
Illiododcndroii, SUpenrofe, 3 bentfdie 9lrten;
Azalea, getfenftrand), 1 bentfdie 91rt, 9llpen'
pflanze, ,^nlilreidie Vlrten ol^' Kalmia,immergrüner .gierftrandi onö ^Jorbamerifa.
108. ^’nntilic. Epaeridono 7?. Br.
Über 200 91rten 0trändier nnb löänme onf Sien-
]
liotlanb, bort bie bnfelbft felilenben lieibenartigen
j
i^flan^en erfefienb. li>iele 91rten bienen a(§ fdiöne
! -3» ^üfci’ fyaii'ilie redpiet man unter
!
anbern : Ijcncopdgon, Epacris, St3’phclia,Astroloma, Cosmelia, Andersonia
,filmt'
lidi in 9^entlo^^anb.
100. ^'nnitltc. Pirolaeoao Lindl. Q^^intcrgriin.
7 bentfdie, 8-30 cm liolie, immergrüne Sriinter,
lliinfig in fdiattigen Itnilbern, nor^üglidi Diabeliniilbern.
4:ig. 254» Pirola rotumlifolia L. (Thelaiarotnndifolia Alfld.), rnnbblilttrige^ lBinter=
grün, ih .^änfig, 15— 30 cm lio^, in fdiat*
tigen Siilbern, blülit im ^nni, ^nli.
110. ^’ninilic. Nult.
(ö If nl’ fa 1 1a r tig e c inii cb fc
.
0—7 9lrten (1 bentfdie 9(rtj, anf ben il'nrgeln
anberer madifenber Sdimnroberfränter.
4;ig, 25.), Moilötropa liypdpitvs L., Sdimer-
mnr,^, iCmlbrnnrä, 4- 12
bid 20 cm liodi, in fdiottigen 4iHilbern, unter
JOalbbiinmen , in lialboermeftcr Ifonberbe, blülit
im ^nli, 9(ngnft.
4. llutcrflafie: Corolliflorne, froncnblntigc pflatt3en.
111. J^'ainilic. Eeiililmlariao Bich.
'41' a ffc rf(ft fa )i eft g c iv ii eft fc
.
Gkgen 100, über bie gnn^e CSrbe, norsüglid} in
ben Tropen nerbreitete 9trten mnfferliebenber, frnnt’
ortiger iO'ifiElcn- 3>* geliört:
4;ig. 25«» Piliguicula vulgaris L., gemeinef^
fyetttrant. H. 0diaft 5-12 cm bodi, auf
fnmpfigen ®ebirg§miefen nnb 93ioorboben, nament-
lidi im liolien Diorben; blülit im 9)iai,
4rig. 257» Utricilläria vulgaris L.,gemeiner
Snfferfdilandi. ?!. Safferpflan.^e in T eidien
nnb Olrüben; blülit vom —91ngnft.
offüincll. 9.'on Utricularia giebt e?’ 3 bentfd;e
3(rten.
4S 112. Jvniiiilie, A<niifoliacoap Oiö 113. J-aiiiilie, l’rimuläpeap.
U,af. 4Ö.
112. ^yi^miUc. Aqiiif'oliaeeao de C.
.iMccfiparmcniicn'äcßfc.
'Hu 80 Hvtcii.I?
ober 1?. Über alle JiJclttcilc,
mit Hiiöual)mc Hiiftvaltcuö, ucvbicitct, nur 2 Hvtcii
in (Jiii'opa; eine in ®ciitid[)(nub.
4:i(l. 25S a. b. Ilox aquifölium L., gemeine 0ted):
pnlme. 1—4 m I)od), in ©ebirgCmmlbeni
nid)t feiten, bliiljt im 93?ai nnb ^nni.
Ijavtc, 3öl)C |)o(3 giebt feine 'DvedjSlernvbeifen,
4.>eitfd)enftie(e nnb ©pa^ierftöde, bie roten 33eeren
bienen ^iir 9ial)ning für bie ^Bnlbobgel. Blätter
nnb iHinbe finb offi^inell.
113. ^V’nttöltc. Priiniilücoae T>»/.
^cf)fü|TolT4'umcngeu'äcb|‘e.
Ölegen 200 'Hrten ilriinter nnb ^lalbfträiidier,
über bie gon^e @rbe oerbreitet, Diele biird) 0d)önl)eit
ber 33lüten oinSge^eidinet.
4:ig. I2.>9* Primula farinbsa L., beftnnbte, mel)-
lige ©d)lüffelblnme. ?[. ^tt ®oitfdilanb jer*
ftreiit nnb feiten, nm 0d)mei3erolpen auf
torfigen, feuchten 'UMefen l)änfig, 10—20 cm
l)odj; blül)t »om ^nni— Hiigiift.
4?ig. Primula Aurlcula L., Hnrifel,
@emämitr3, 5’tut)blümf i. '|. 3— 1.5 cm
l)od), auf J-elfen nnb ©eröll ber fübbentfdien nnb
fd}mei3er Hlpen, mol)lried}enb;
blüt)t im Hpril,
9J?ai. ^n ben ÖJärten in 3al)tlofen ©pielnrten
fiiltioiert.
4?ig. *261, Soldatiella alplna L., Hlpen^Drot'
telblnme. if. 10—15 cm l)odi, l)äiifig auf
grafigen Ißlä^en 3mifd}en bem ©eröll ber Hlpen
0übbeutfd)lanb§ nnb ber 0d)mei3; blül)t im
^uli, Hngnft.
4?ig. 262, Cyclaman curopaenm L.,gemeine
©rbfdjeibe, Hlpenoeildjen, ©anbrob. if.
8—15 cm l)od), am fynfje ber H'oralpen ©üb=
bentfd)lanbd nnb ber ©d)Uiei3, bie ein3ige bentfe^e
Hrt; mol)lrie^enb, in oielen ©pielarten al§
©nrten3ierpflan3e beliebt. ®er rol}e 2Bnr3elftocf
ift fdjarf giftig, foll aber geröftet eine gefnnbe,
angeneljin fd)me(fenbe ©peife geben.
4rlg. 26H a. 1). Lysimächia vulgaris L., gemeiner
Jyrieblo^, ©ilbmeiberid). q. 00—120 cm
l)od}, überall an feiid)ten Orten, auf liefen nnb
an Jlnßnfern; btül)t im
113. 3^ainilie, Primuliiceae bi'j 118. J-amilie, Olei'neao. 4})
Olaf. 4f).
Lysimächia nummularia L., “ipfcii'
nigfvaut. H- @cmein an ©räbcn, in fcnd)tcn
Söälbcni, onf SBicfen, in ^ccfcn; Mül)! im ^uni,
^nli.
4Fig. 5J«.> a. 1). Trientälis europaea L.,
gcin.
® i c b c n ft c r n , "D V c i f a [ t i g f c i t § b l n in d) e n . 'ij
.
Stengel 8—24 ein ()od), in feitd)ten (MebirgS»
iiHilbevn 'i)^ovb' nnb 9.1iitte(enropad t)äiifig; blii()t
nom 9Dini — ^idi-
4rig. AnagälliS awensis L., 5'elb'@audj'
l)eit, Sd)nfevö Sßettevglad. ©. 10 bi^
20 cm l)od), l)änfige§ llnfrant auf ?idern nnb
®vad)en; blül)t nom 21fai— Sept.
4?ig. Centüncullis minimus L.,
5(dev=
illeinting, fleinftev itleinling. ©. 3 bid
10 cm l)od), alg iHdenmlraut auf naffen, fan^
bigeu Stellen, sevftveut; blül)t im
.ßu ben Sd)lüffelblumengeinäd)fen gel)öven
ferner Androsace, 9JJann§fd)ilb; Glaux,
9Jf i l d) f r a u t;S ii m o 1 u s
,® u n g e
;11 o 1 1 o n i a,
3l'afferfebcr.
114. ^mntiUe. Myrsineae It. Br.
93tel)rcre ^otaniler 3äl)len bie Dliprfineen,
inie aud) bie Storajrpflangen (117. J’amilie)
nnb ©benljölger (110. g-amilie) 511 ben Sdjlüffel-
blumen, anbere beljanbeln fie alä felbftänbige f^-ami'
lieu. finb tropifdie Strändjer ober iöäume, ineld^e
fid) non ben ‘ißrimeln faft nur baburd) unterfd)eiben,
bag il}re 3^rud)t eine iöeere ift. 91tan red)net baju;
A rdi sia Sw., Spieen bliime; Jacqiünia Jacq.,
9lruibanbbaum; Älaesa, Myrshie, Aegi-ceras nnb anbere Sropengeinädjfe.
11'). ^mntiltc. Sapöteae II. Br.
(Jtina 90 3(rten meift tropifdjer Sträudier nnb
33äume, non benen niele fettet Samenbl nnb inol)0
fdimedenbe grüdjte liefern, anbre fid) burd) bauer*
i)afte^ ^ol3 augjeidinen. .3“ gel)ören: Acli-
ras sapota L., iöreiapf eibau
m
in Sübamerita;
Bassia, Sutterbaum in Oftinbien: Iso-
nandra gulta Hook; C^uttnperd)abnum in
Siam u. a. m.
110. (lynmiUe. Ebcnileoae Ju.ss. ,44H’nBöf)cr.
©egen 50 9lrteu Sträudier ober ®äume in ben
Ijeipen nnb inärmeren Räubern ber gemäßigten 3onen;
grnd)tc ber meiften eßbor, fcßiner nnb ßart.
Oie inidjtigften 3(rten finb: Diospyros lotiis L.,
O attelpflaiime, ?otudbirne, ein 9 m ßoßer
^aiiiii in 97orbafrifa nnb bem Orient, mit eß^
baren f^rüditen iinb gutem, feften .^lolj; Diosp.eben um Rotz, (£b e 11
1)0
1 3= O a t te l p f l n 11 m e,
43aum Oftinbien§, liefert baö gefdiäptefte Gbeul)ol3;
Maba ebeims auf ben üJtolulfen, liefert ebenfo
uor3iiglid)e§ ©benl)ol3 it. a. 111.
117. J^’Untilic. Stynlceue Bich, .^toraxgciiuicßfe.
ilber 50 Wirten non Sträud)ern nnb S^äumen,
einbeimifd) in ber ßrißeii iiiib gemäßigten 5lfien§
iiiib 3luierila^, au§ge3 eid)uet burd) l)or3ige iinb for-
bige Stoffe. 3*^ ’buen gel)ören: Styrax L., Sto-rapbaiim am 9)Jittetmeer itiib im Orient; Ben-zoin, ®en 3 oebaum im tropifd)en 9lfien.
IBS. ^'antilic. Olelneae Lhh. (fSlTnuimgenHicftrc.
9ln 100 Wirten non Räumen iiiib Sträud)ern,
meift in ber gemäßigten 3 one, burd) .pol3 iinb 3-rüd)tenü^lid). 3“ Riffel' 3’auiilie gehören:
4^ig. 2GH a. 1 ). c. Fräxinus excelsior L., ge^
meine ©fd)c, .^od)efd)e. 1p. 20~30 m l)od),
in gan3 ©itropa nnb 9Jorbafien nerbreitet, al§
3ierpflon3 e bei iing in nielen Spielarten (0 raue r-
efd}e, ©olbefeße) beliebt, blüßt im 2lpril iiiib
9JJai. Oa§ ^013 geßört 311 ben feinften Oifd)ler=
ßöl3ern, ift guteg flJug» unb inid)tigeg §anbelgßol3 .
4;lg. 5280 a. b. LigÜStrum vulgäre L., gemeine
91 a i n ln e i b e,
Hartriegel, 0 i n t e 11 b e e r^
ft r and). 2—3 m ßod), in ©uropa, 9iorb=
afien unb 9Jorbamerifa überall in blüßt
im ^itni, 3i4i- Sleeren bienen 311111 g-ärben.
3u ben Olbaumgelnäd)fcn geßören ferner: Oleaeuropaea L.
,gemeiner Ö l b a it 111 in Sübeuropa,
aiig beffen 3rüd)ten (ben Olinen) bagOlineiP unb
Baumöl geinonnen inirb; Ornnsrers., tBlüteii'
efd)e, a)fannaefd)e, bereu 9Jiild))aft bag älJannaber Slpotßefen liefert.
4;ig. 270 a. b. Syringa vulgäre L.,
gemeine
Springe, türfifd)er ober fponifd)er g-lieber,
Silal, fälfdflid) .SSolitiibcr. ®efannter
2— () m ßoßer 3icvfO'^ii'4)iblüßt im 9)fai, ^iiiii.
110. -lasminpap 6i§ 123. Jyannfie, Gpntiänpap.äO
•J-af. 47.
11!). ^aiiiilif. Jasiiifnoao 11. lir.
.‘oiismiiuK’.i'äcl'fe.
(^tira 50 5(vtcn Sträiid)cr iinb 33äiinid)cn, (V’-’i'
[djen bcn Scnbcfvcifcn auf bcr öfllic^cn .^albhigcl
ijcimifd), oft bitvd) fdjönc iinb ii)o^iricd)enbc ißlütcn
aii§gc3cid)nct. i)}Jcl)rcrc 5(rtcn al^ STopfpflaiijcii bc^
liebt. Dev in unfern ©arten nnb Okbüfeben l)nnfi()
fnitiinerte, mit mol)(ried)enben Blüten Qefdjnuicfte
Strand), loeldjen mir ^a^inin nennen, ift lein
^agmin, fonbern Philadelphus corona-
rins L., t^feifenftrand). .3*^ 9^"
l)ören Jasininum oftic. L.,
gemeiner ^a^minanö Sübafien nnb Xyctanthes L.
,Uraner-
banm in Sftinbirn nnb im Orient.
r
120.
^yninilic. Apoeyiioao 7?. Br. ,4ounb$gift'
g cw ä cb fc ,1) IIn b s lu ü r g c v a r t i g c OAin ) en .
5(n 000 ?lrten non Säumen, Ströndjern ober
.^träutern, ein()eimifd) ginifdjen ben Sßenbefreifen; meift
mit fd)önen, niol)(ried)enbcn Slnmen, niele fel}r giftig
;
mand)e a(g 31r3neipflan3en inid)tig. 3n il)nen gepren:
fig. 271» Vinca ininnr Ti., lfeine§ Sinngrün,
SiOntergr iin. i(^. ©in 15—00 cm langer,
fried)enber l'anbftrnnc^, äinifdjcn ©ebnfdjen nnb
an fteinigen S!äf|en, and) ald>
OWirten beliebt; bliip im ?lpril, Scai. '
4^ig. 272» Apöcynum androsaemifolium Ij.,
fliegenfangenber .S^^unbelol)!, 5't^<^9cnf nll c,,
ü rf e n 10 ü r g e r. ©artenäierpflan5 e au§ 5)Torb
-
amerifa mit giftiger SBurjel nnb fiebrigem i^onig-
fafte in ber Slüte.j
4:ig. 27S» Nerium oieander L., gern. Olean- '
ber, 9{ofenlorbeer. ©in baumartiger, 4 bid
5 m l)ol)er Sübenropa, beffen 1
ein3elne Xeile fämtlid) ein fd)arfe§ ©ift entplten.
1
i-ig. 274 a. b. c. Strychnos Ignatii Berg. (lg- ^
natia aniiira Ij.). Strand) auf ben
mit fel)r giftigen, aber offijinellen Samen. ®ie,
Stri)d)no§arten (Str. nux vomica, Sred)nnpbannt, kräpnaugenbanm in Oftinbieu —Str. Ti eilte, llpaSftrand) in ben S5?nlbern
— Str. toxifera, ©nrar apf lan^e
in ©Iniana n. a. m.) gepren git ben ftärtften
©iftpflan3en , bienen aber 3 ugleid) ald fräftige
.'peilmittel.121.
^ynniilic. Aselepiadeae J!. Ih-.
c i b cnp ffan 5 fn g c in ö (bfc
.
21n 400 Wirten ^trauter nnb Stränrpr, meift
3ioifd)en ben SJenbetreifen inad)fenb, faft alle einen
fd)arfen SJüPfaft entpltenb unb bapr giftig. 3 *^
ihnen get)ört:
4:ig. 275» Cynänchutn vincetdxicnm B. Br.
(Vincetdxiciim oftlcinale i\lncli.,
Asclepias
vincet. Ij.), gemeine Sd)iüalbeninnr 3 , ?oren 3=
frant. g|. 00—60 cm l)od), auf fteinigen,
bebiifd)ten bpügeln 3erftrent. ©iftig, früpr offi*
3inell; blül)t Dom ^imi— September. — fyerner
gehören 311 ben 31c4!epiabeen Asclepias L.,
Seibenpflan 3 e; Ilöya B. Br., Sor 3 eb
tanpflan 3 e, 25>ad)§blnme on§ Oftinbien (bei
nn§ geinbl)nlid) Asclepias genannt); — Sta-
pel ia !>., 5(adpflan3 c nom Map.
122.
Jynmiltc. Logainoao R. Br.
2i) 51rten Sträud)er ober Säume, 3Unfd)en ben
Senbefreifen iuad)fenb. 3>t ihiic» gepren: Frag-raea, Oembefitbanm auf Sumatra; Total ia
nnb Annässera, ineld)e in Sübamerifa ar3nei(id)
benup loerben.
123.
^’ornilic. Geiitiüiioae Jttss. c^SuiiangcuHicbfc.
©tioa 350 5Irten Mräuter ober Sträncher, über
bie gan3e ©rbc nerbreitet; 3ahlreid)e 3lrten in ber
falten 3 one unb in ben .'pod)gebirgen; augge3ei^net
biirp fd)öne, namentlid) blaue Slüten nnb biird) einen
bitteren, ar3neilid)en ©ptraftioftoff. ®a3u gepiren:
4Fig. 27C» Erythraea centaurieüm Pers. (Gen-
tiana Cent. L.), gemeine^ Oanfenbgülben'frant. 0 . Stengel 10—35 cm hod), auf fon«
nigen Oriften nnb Siefen in ®entfd)lanb gemein;
blüp im;(3 uli, 9lngnft. Slätter offi3 inell.
123. ^amilie, Gentiäneae 128. Convolvuläceae. Öl
iLaf. 48.
4:11]. 5277 a. b. GGdtiäna venia L., 5-vül)(uigä'Gii3ian. 01011901 nur 5 cm l)ocl). 31iif
j
foiiditoii 9)Jattoii bov i'übboiitidioii unb fd)ii)oi3or'
Slipon 3tomlid) Ijäiifig; blüljt Dom SJcai—^uli.
|
4:ig. 527H. Gentiana acaulis L.,
ftongollofov
01131011. 0;. 0toiigol 5— 10 cm l}od), S3lunio !
groß. 3luf foudjtoii Sllpoumicion. iölül)! im
^mii, ^iilt.
4-ig. 379» Menyänthes trifoliäta L., bioiblätt*
vigov, gomoinov g-ioborfloo, Sibcvlleo, 33 it=
tovlloc, 0itmpflloc, .^ottcnbliimc. ^j.'
0 d)aft IG—30 cm ^od), auf naffon Xorf* mib '
Ülioovmioioii 0011 90113 ©itvopo, iiidjl l)öiifig;
blül)t im 3Dloi, ^iiiii. ®lflttov ofii3iiioll. — .3»
beii ßloiitioiioii 9ol)öron oiid) Ciceiulia Adans.,
löittovfroiit, 1 boiit)d)o Slvt; Chlöra, @iüigi
liiig, 2 boiit)d)o Slvtoii; Limnantliemum '
Gm., 0 oofoiiiio, Siimpiroie, 1 beiitfdjc Slrt.|
124. ^’oniiüc. Bisiioniiicoao li. Br.
‘®rompclcnbäumo.
Sill 350 Strtoii moift tvopi)'d)ov, )d)önblül)onbov
©oiDöc^ic, bormitor ond) ?ionoii (0d)liiigpfloii3cn bog1
llvirolbä). ®ie ioid)tig|'toii [inb bic boi itii§ ol^j
fd)öiic 3iEvbäiimcii bofomitoii lliguönia Catalpa L.|
unb Bigii. radicaiis L. (Tecoma rad.),S^voiiG I
p 0 1 0 n b 0 n 111;J a c a r d n d a brasiliaiia (Bignönia
brasil. Lam.), bro]ilionifd)or ^ocoronbobonm,liofovt bod ^ocoronb 0*4^0 lifonbov = a3JöboG
l)ol3; Cübaea scandens Cav. ond 3}toj.'ito, boi und
bolicbtc flottcnibo
125. Cyrtandniceac Jacq.
©ine tleiiie »»i- 3ioiid)en bon SKonbo: '
Ivoifcn bev oltoii SBolt oinl)einiiid), 311111 2'eil fdpno= i
vo^onb. ®oiDÖl)nlid) loirb biofe g-omilic mit bor
105 . g-omilic, bon ©ednerioon, 3iifonimonge|‘tellt.
121). 5^’aniiUc. »Sesameae de C.
©1100 24 tropifdie Ävflntevovten, in i^roni 3>otor=
lonbe old |)eitmittol goid)äi3t nnb iljrcr ölveidjen
0omon loegon ötonomiid) loidgig. 3“ get)övt:
Sesam um orientale L., looißov 0 o)om, ÄuiiG
id)ut. ®ev 00111011 loogeii, ioold)C ein töftlidjcd
0peiieöl in gvo§ov 9)tongo geben, im 90113011 Driont,
nonientlid) ond) in ©lviod)enlonb, „bönfig ongeboiit.
3’VÜl)ov oftBinoll. !Der 3hi§ bed Öld bient befoin
bord 3111- ®oveitimg bev djincfiicben !Iiifd)e.
127. J^nimilic. Poleiiioiiiaceae Jnss.
<$pcrrliröutcrgcn’öd)fc, ^bimmcfsfcitorgctoödifc.
Gtioo 70 Slvtoii ^Ivöiitov, joltoii 0 tväiid)ev, moift
in bon gomößigton Slmovitod l)oimifd) nnb
bnvd) fdjöne 33lmnon oudgo3oid)not. 3 ** gobövt
bic ein3ige boiitfdfo Slrt:
4fig. 380» Polemönium coendeum L., blouod
0perrfront, .S'iimmoldleiter, ^otobdlei*
ter. Sj. 50— GO cm l)od), looit in !r'outfd)tonb
üovbreitot; blüljt im 3*”^, “'’b ift eine
|d)önc O)ovton3iovpflon30. g-vübev offi3inoll.
4;ig. 381 . Phlox L., gdommcnblumc. i;. ^11
oielen febönon, 311111 2:eil iüol)lriod)enben Slvtoii
nnb 0piolovton eine .^onpt3iovbc uiifver Öövten.
®ie obgebilbete Slvt ift Phlox DrummöndiHook; ^ölütoii piirpiini, rofenrot ober lilo;
eine bev fdjönften @ovten3iovpfloii3on nnb bie oin=
3ige einjäbvige Slrt.
12s, ^oniilic. ('oiivolvulilceae Juss.
' r5?iribongcunicbfo.
©tloo 350 Slvtoii über bie 901130 ©ibc, bie folte
3one oiidgenommen, oevbreitetcr ilvöiitev nnb 0tvämd)ev, bäafig loinbenb (?ionen), mondjc mildjenb, oiele
bnvd) fd)öne S3lüten, einige biivd) eßbove ilnollen,
onbve biivd) ov3ncitid)e ilvöfte oudgc3cid)nct. 3»it}nen gel)öven:
4fig. 383 a. b. ConVÖlvuluS arvensis L., Slcfcv*
loiiibc. Sl. 0tengel 30—GO cm long, oiif
gelbevn unb SBiefen bnvd) 90113 ©iivopo ein
löftiged Unlvout; bliil)! 00m ^iini—Dftobev.
Coiivülvuliiceae biö 130. J-ainilie, lloragineae.
Caf.
4Ö 1I. Convölvulus «(‘piiiiii 1 ,. (Calystoghi
SU]). Iv. 1 ) 1'.), .^^jaiiiilüiiibc, .^crf euiuiiibe,
luctpc aiMnbc. -11 . ®cr luinbcnbc Stcugct 2
big 3 111 faiu], in .'pecfen imb ©cbni'djcn bet itn§
ijcuictn, blü()t üüin Cftobcr.
4.M11. CllSCÜta europaea L., gvof^c 5’1 ad;
fcibc. ©. i!3 i§ r/a in (aiiG, fdjmarol^t uoraiig-
lid; auf '']3f(an3Cii mit fraiitigcn etciigeln, übevad
in gQn5 tSmropa; blnl;t im :3 nli, ?(itgiift.
^^^n ben 2£sinbcngcUHid)fcn gcfjövcn fernev: Ipo- i
moea Jalapa L., 2 r i d; t c rm i n b c in ben 25Jnt=^
bern äljcyitog, Deren Surret ar^neilid; non Sl'ert;
Coiiv. ^Hcammonia, vgienuinbe in ÄteiiuQfien; Couv. Üatätas L. (Batätas edi'ilis Cliois.), ’
Batate, '^ntnte, inbifdje Ünrtoffet in ben S'vo^i
penldnbern, bereit fonftgrojje ilnoden mie bei nn§ biej
fiartüffcln benüfjt luerben.1
12!). J^niiiiilie. Ilydrohmceae 11. Br.
.ÄfctH’rgewäiiil'e.
©tma 15 5(rten tropifdjer Ärnnter nnb !palb=[trändjer , menig midjtig itnb loenig genau befannt..^n if;nen geijört: Ilydrolea azürea Liiidl., ()im*metblaiie SBaiferminbe, f;itbid;e JrcibljaiiSpftan^e an§iUiepito.
130. ;;V-nniilic. I>ora«iiH‘ae Jass.
05oretfcl;9ciiHid;fc.
Über 700 Wirten Sräiiter, ©träiid;er nnb iBänm»d;en, bie meiften in ber t;ei§en ^one t;eimiid;. 3>ietebienen a(§ .^eitmittel, bie illtötter einiger geben guteä©eniüfe nnb müraigen Safat. .311 biefer J-antiiicgeijören:
4^i0. Echium vulgare L.,
gemeiner 9?at=
tertopf. 0. (£tenget 30— 00 cm I;od;, überall
an SBegen nnb aiir' ®d;iittl;aiifen nnb X'lderti
al§ Ihifrant 311 finben; blül;t oom ^nni— 5tiignft.
ßiB ^8« a. b. Pulmonäria ofticinalis L., ar3=
neilidjed i^ungenfraut. %. 15-30 cm l;od;, in
fd;attigen Sanbl;öl3ern I;iiufig; blü^t im 2)?är3
nnb t'tpril nnb mar üffi3inell.
4?i{l. 2H7, Lithospermiim ofticimlle L., ar3*
neilidjer ©teinianie, ä)Jarientl;ränen. %.
©tengel 30— GO cm r;od;, anf müflett ^l^läften,
an fteinigen Orlen, in @ebüfd;en nnb SBölbern
31t finben; bliiljt oom Oliai— ^iili.
4Fig. 2HH a. b. Myosötis arvensis liütli. (M.
intermedia Link.), ?ld'er'!Bergi^nteinnid;t,
Sld’ernt an g 0 1; r. 9. ;Hitf fanbigent iBalbboben
nnb ^radjärfern; bliiljt oom ^iini— 3liignft.
» k''
**
t-. ^ .
V;'-
L*
t ,- .
^'*,
>' . t.
• •*
^i.
I
S'
/
,v
.V
’ '• V. Ä--^,: - • v. "
••V *
'. -.
*-'.
^ -v .••
• •* !. -
. ,.
•'. '
i-'* i >V v • *• •' *-*, V
^ *' ' 1*
^ jV''' .' '•'
• . .
.v;; .-v. v;: ' v..;o •
v. »• * % -1
'
f>
f ••r«
J#
- s.
V
T
4
t * 3
>
-.7 -
1
i
^<
t
r:
r •
V.'-
»«• I j
^ . .f
• t
»>
4’L"^.
. r :,V'*•*
'
in
rj
-V
s
f
S*
• ••
r^>vT
«4
^ ' '
.•*
. . . f-
v;
,• f
"'.j-
. 4 :
• *
'
y'.
>.." •
.-' v
f
,.>, .‘i
;r -.1
f .
J > ,
:
1
. 'I-'
>’
• 1
»
/
,1.:u
* *
130. Jnmilie, Boragineae.
4;ig. MyOSÖtis i)iilustris L., ©itmpf'3>ev=
gi§meinnid)t. ‘:4. 15—30 cm lang, fvicc^enb,
gemein on naffeu (Stellen nnb 33äd)en; btiiljt oont
llJai— September.
4;tg. Ü90. Anchüsa ofticimllisL., gemeine, av3=
neilidjc Ddifenjiinge. 30—90 cm l)od),
an tvoefenen, fanbigen ‘ipinpcn, ln[tige§ llnlvont
auf 'iicfevu nnb an S&.'egen; b(n()t üom 33Jni
bi5 September.
f
4;itj. Symphytum ofticimile L.,gemeine,
arjncilid^c Sdjmar 3 mnr 3 , Sßallmnr^,
93cinmcll. 30—90 cm Ijod;, an fendjten
Steden nnb Ufern Ijänfig a(§ mndjernbeö Unfrant.
Sic 233nr3cl mar frül^cr offi3ined.
X-iQ, Cerinthe ali)iiia Kit., gro^c Sßadjg*
blnme, 9Upen;32Bad)öb(nmc. 30 cm
^od), mit mad)§artig getben, am ©rnnbe pnr*
50.
pnrbrann gcflccftcn iötiiten, auf l)od)gctcgcncn
Siefen ber fd)mci3cr nnb bcnt)d)cn 5Upcn; btiUjt
nom ^nni— 3lngnft. @ntcö iöicncnfnttcr.
4;ig. Heliotröpium eiiropaeum L.,enro*
päi)d)C Sonnen m c n b c. ©. 15 — 30 cm l)od},
nnf bebauten Orten Sub= nnb lOUttclbcntfdjlanbö,
befonberö am 9i()cinc, überad aber feiten; blüljt
im ^nli, 5Ingnft. Sol)lricd)cnb, ftrant frül)cr
offi3incd.— Sic bei nnä beliebte, nnd) H'anide
bnftenbe, in oiclcn Spielarten fnltioiertc Sopf=
nnb ®artcnpflan 3c .s^cliotrop flammt oon IIcl.
peruvianum, einem 30— 120 cm I)oI)cn Strand;c
%^ern§.
X'XQ, 294» Cynoglössum olticimileL.,gebränd;^
lidjc .S^nnb53nngc. ©. 30—90 cm l)od}. 51n
Segen nnb auf fteinigen ‘iMätsen non gan3 Gn=
ropa nid)t feiten: blitzt im iDiai nnb
Sar frül)cr off^ined.
.'>4 lIKi. (yamilic, Boragineae 1'6‘J. Jamilie, Labiätae.
U-a[.
2«.>. Borägo of'ticiiuilis L., gcnic'mc 0=
vctfd), ^ovnoc, 0)uvtcnfvaiit. 0. :>() bt§
40 cm l)ürib (iinl}ciiiniri) in iUctiiaficii,
iibcvad niuicbaiit imb Ijüufig ücviüilbcvt oiif ©djiitt
mib in ®civtcn; blü()t im ^nui, ^itli. il'ovtvcff-
lidjcg 0atntgc>iniv5, mivfiamcd Jirgucimittcl. —
,>^it bcii ® 0 V c tfd) gcmndjicu (jcljovcn fciucv
;
Asporügü L., ® d)avf fvnnt, Ä leb fr aut,
auf <£d}Utt ba nnb bovt Ijöiifig; Aiicliiisa (Al-
kan na Tausch) tinetöria L. in 0übciivopa, bereu
il'UV5el 311111 Järbeii beiiiibt mirb;_
Cordia L.,
il3v 11 ft beer bäum in Oftiiibieii iiitb ''ilgppteii.
131. ^^niuilic. Hydropliylloae B. Br.
Gtma 20 5(rteii fnftiger llrniiter, meift in ))corb'
Qiiterifa eiul)cimifd). it)ucii geljört: Nemoiiliila,.s^taiufd)öud)eii, mel)rere Wirten, 10—30 cm f)odb
beliebte norbauierifauifdje @arteu3ierpf(an3 eu.
132. Jyamilie. LabhUac Juss. .^ippenpfüter,
Qil(i(f;cnl'riUcv.
)il(n 1700 3(rten Kräuter, feiten .f^olbfträm^er,
über alle ßrbteile Derbreitet, ^ 2 « ber gan3en beutfd)en
g'lora bilbenb, meift geiDnr3l)afte 33itterftoffe, niept
aber @ifte entl)altenbe i>flan3en. i'iele bcrfelben finb
üffi5ineli. 3“ tl)nen gelpren:
4Flg. 2»«» Lavändula si)ica L. (angustifölia
Ehrli.,vera Dec.), ^öaDenbel, 0pile, beut*
fd)e 9iarbe. i\. 30—GO cm l)od), in ®üb*
enropa einl}ciuiifdj, bet nnä I)äitfig in ©arten
ald iK'oljIgerudjSmittet nnb gii 21r3nei3ivetfen ge*
3ogen; blüt}t Dom —September.
31.
Salvia ofticinalis L., gemeiner Sal*
bei, ©artenfalbei. 50— (JO cm l)od}.
l’lm ä)tittelmeere einljeimifd), bei nn§ l)äufig alö
)?lr3neimittel nnb ^lüd;engeiDÜr3 ge3ogen, in Süb*
beiitfdjlaub l)ie nnb ba üenuilbert; blii^t im
3uli.
dfig. Salvia pratensis L., 5i>iefcn*Salbei.
')|. 50—(JO cm l)od). .3(uf trod'nen Siefen,
.fyiigeln nnb ^dbrainen -Oiittel* nnb Sübeiiropaä
Ijiiiifig; bUil)t Dom. iDi'ai— ^idi-
4?lg. Mentha aquatica L., Saffer*!il)iin 3 e.
94 . 30—00 cm l)od), in inand)erlei formen
gemein an ^ädjen nnb in ©riiben; blül)t im
3nli, 31uguft. ®ie 43feffer*y)cin3e, Mentha
piperata, mirb I)äufig in ®eutfd}(anb ange*
baut nnb bient in Dielfad^er Seife al3 Iräftige
31r3nei.
4:ig. »{OO* Thymus Serpyllum L.,
gemeiner
SJ^pmian, 5'elb*2:pl)mian, Gnenbet. 9iafen*
bilbenber .'palbftraud). Stengel 12—20 cm lang,
auf fonnigen Ipügeln gemein; blül)t Dom
bi^o Oftober. — Oer ©ortentppminn, au§ Süb*
enropa ftauimenb, mirb Ijäiifig in ©orten alö
träftige ©emür3* nnb 9(r3neipflon3e angebant.
4Fig. 301* Origanum vulgare L.,
gemeiner
Ooften. 4 . 30—60 cm l;od}. 91uf trodeiicn
.fpügeln, an Segen nnb Salbränbern f)äufig;
blüpt int 3uli, Sliignft. — Oer 9Jfojoran,
Urig, majorana L., an§ Sübenropa, ift eine
befannte ©emür3pflan3 e nuferer ©örten.
132. Lalnätae.i ).'
)
CCaf
4?ig. »02* Calamintha adnos Clairv. (Thy-
mus ädiios L.), ^-clb^ ober 5(cfcr
=
33 cvgnnn 3 c.
©. 15—40 cm I)od}, auf loüften ')?lät|cn uub
(Stcintivüd)cu, auf fyelbcnt unb fonnigen ^ügeln;
blül)t ooin ^uni— Sluguft.
4Fig. MaliSSa officinälis L., ©avteu' ober
C£itron*3!J?eltffe. If. 45— GO cm I)od). SCoilb
in iSübeuropo, in unfern ©arten be§ angene()inen
Okrud)§ ber gan3en ’iH'dn^e toegen alä
.S^eit’ uub .fSanbet^pflauje beliebt; blül)t im ^uti,
'?(uguft.
iFig. Ii04* HySSÖpuS officinälis L.,
gemeiner
^ijfop. @in fal)ler, 30—45 cm I)ol)er ^fpalb*
ftraud) an fetfigen Stetten Siibeuropaö, im
fübtidjen ®eutfd)tanb ba unb bort oermitbert;
btiitjt im ^uti, 5tuguft. Offi^inett.
4rig. 305» Prunella vulgaris L., gemeine 33ru^
nette, '
4 . 15—30 cm l)od), faft in atten 33}ett<
teilen, in 'T)eutfd)tnnb gemeine SBiefeupftanje;
btüt)t im ^uti— Dftober.
4rig. 300» Scutalläria galericulata L., gemei*
neg .Spelm traut. “
4 . 15—GO cm t)od), an
3ieid)eu, bnfd}igen 4̂ tät5en unb ^adjufern non
gang Europa t)äufig; btüt)t oom —Septbr.
4;ig. 307» Wlelittis melissophyllum L., ^ m=
menbtatt. 4 . 9'iur biefe eine beutfdie 3lrt.
Stenget 30—GO cm t)od}, in Sälbern unb fd)a(=
tigen ©ebüfd)en, fel)r gerftreut unb fetten; blüt)t
im älcai unb ^uni.
132. Lahiätae.
^Taf. 55.
4:I{1. Marrübium vulgare L.,
gciuctncv,
luei^cv Stnborn. M- -iO—GO cm IjocI), in Süb*
itnb Slcittcieuvopa, auf ©d}uttl)aiifcn iinb an
Sl'CGcn; blüijt Dom ^iini—5(uguft. OffistncU.
4Ftg. 301K Stachys silvatica L., Sßalb»^^
SBalbiicffet. ©tengct 30—GO cm; in
.fjiccfcn mib feudjtcn SBidbern gemein in gan^
(Suvopa; bie ‘^^flanje I)at einen unangcnel)men
®enid) itnb biül)t Dom ^uni— Stuguft.
f\^, aiOa. h. c. Stachys germanica L., beut=
fd)er ©• GO—90 cm f)od;, auf fteinigen,
fonnigen ."ongeln, 3evftreut, fteüenmeife nidjt feiten
;
biii^t im ^iili, Siiiguft.
fig. »IK Galeöpsis Galeobdolon L. (Gal. lu-
teum Iluds.), ©oibneffei, geibe 3^aubneffei,
Ij,. 20—50 cm l^odj, in @ebüfd)en unb fd)Qt'
tigen Sanbmöibevn i)äufig, büi^t im SÜioi, ^uni.
5-rüI)er aiö .^eiimittel benutst.
4;in. 312. Lämium maculätum L.,
gefiedter
SSienenfoug, gefiedte jlaubneffei. y. 30
big GO cm f)od), in ©ebüfdjen unb an 35?egen
l)äufig; b(ül)t Don 5iprii big Dftober.
4:ig. 313 a. b. Lämium purpureum L.,
roter
33ienenfaug. ©. 10—25 cm l)oc^, überall
auf bebautem Sanbe unb an $eden unb SBegen;
biül)t Dom 5lprii— (Septbr.
132. ^amilie, Lalnatae. 57
ilaf.
4:ig. 314 a. b. TGUCriuHl cbamaeclrys L., cblev
©araanbcr.':'i.
®teitgel 15 cm lang, Uegcnb, i
auf fonnigcn, trocfncn 2(np{)cn, namcntüd) tu
uub @übbcuticf)fanb; blü^t tm ^uli, 21ug.j
j
4:ig. 315* Ajüga pyramidalis L.,
pl)ramiben<j
förmiger ©ünfcl. ?i. 15—30 cm I)ocl), auf
offnen, Ucf)ten SÖlalbpIäben nnb |)ügeln. Derbreitet.,
S3tüf)t Dom 99iai—^uli.
4r{g. 316 a. b. Nepeta catäria L.,
gemeine,
Äa^enminje.':'i. GO— 120 cm ^o^. Ueberaü
in ©uropa on gönnen «nb ouf (S(^utt()anfen.
®tarf riecfienb, früt)er $et(mittel; b(iil)t Dom
^nni—3luguft.
4;lg. 317» Glechöma hederäcea L. (Nepeta ’
glechöma Bentb.), gemeine ©nnbelrebe,,
©unbermann, @rbepf)en. i;. (Stengel bi§|
GO cm lang, liegenb. ^n ganj ©uropa häufig,
in ®eutfcl)lanb an Reefen überall gemein. ®iente ^
frül)er 311 ilrauterfnften nnb sörnfttl^ee; blül)t Dom
2lpril—^uni.
54 .
450 . 318 a. b. Satureja liortensis L., ©arten-
"fjfefferlraut, 23ol)nentraut. ©. 20 bi§
30 cm l)ocl), ^eimifcl) in Sübeuropa, bei un§
Ijäufig al§ SucfiengetDÜrglraut fultiDiert nnb Der=
lüilbert, offijinell; blul)t Dom ^uli—Dftober.
4ri0 . 319, Ocimum basilicum L., 23afilieu*
Iraut. 3lu§ ©übafien ftammenb, feine§ SBo^O
gernd}§ toegen häufig in ©arten nnb al§ beliebte
^iopfpflanje tultioiert, offt^inell; blul)t im Sommer.
4?ig. 320. Rosmarinus officinalis L. (Salvia
rosmarinus Spen.), gemeiner iTioöiuarin.
immergrüner Strouc^ Don 90— 120 cm |)ö^e,
^eimifc^ in Sübeuropa, bei un§ feineä aromati»
f^en ©eruc^§ megen l)äufig lulttDierte ^^opfpflanje,
bient mel)rfad) 311 bpeil^iDecfen; blü^t Dom SOlör^
big 9)Jai.
3ur iamilie ber yippenblüter gehören oud)
Lycopiis L., SBotfgfnß, 3igeunertraut; Mo-narda L. in 97orbomerita, bet ung prädjtige ©ar-
ten^ierpflanjen;Pogostemon,
^i3 atfd) 0 ull)'
pflan3e in inbien, beren Blätter bag berül)mte i|3ar*
fum liefern; Ballota, Sdiiuar^neffel; Leo-nürus, l'ötDenfdtman^, .per^gef pann.
8
58 133. g^amilie, Vcrbenäceae 138. gamilie, Solanäceae.
133. Verboiuleeae Juss.
^tfenfsrattfgeroäcfif«.
©egen 450 3(rten meift tropifc^e Säume, 0träu=
dier unb Kräuter, bereu mand)e o(§
anbere a(§ befamit finb. Da^tn gehört:
321 a. b. Verbena officinalis L., gemeine^
(Sifenfraiit. 4 . 30—GO cm I)od), an Segen
t)äufig, früher offigined. S(üf)t Dont ^itni big
3Uiguft. 91ur biefe eine beutfd)e 2ivt. — ^n 50ne<
rifa finb ntei)rere Serbenen ^eimifd), bereu prä^>
tige ©pieiarten mit roten, niotetten, blauen u. f.m.
Stüten einen ©(^mud unferer ©orten bilben.
.ßn ben Serbenen gehören: Lantana aug
©nbamerita, immergrüne .ßierfträudier unfrer ©e»
mäd)gl)äufer ;Tectönia, S^et'boum in Oftinbien,
ber bag befte gum ©d)iffbau liefert; Vit ex,
.Heufc^baum Dom ädeercgftranbe ©übeuropog, beffen
5rüd)te alg Sücbengemürj unb beffen .Qmeige gu
Horben unb ©efled)ten oder 3(rt bienen.
134.
^omilic. Acaiitluiceae Jnss.
OßörenlitaugetDäc^re.
Über 600 Strten Kräuter unb ©träm^er, meift
in ben Xropen cinl)eimif^, nur eine 2trt in ©uropo.Acäntlius L.
, Sörenftou in ©übeuropa, moSurjet unb Slötter otg .^eitmittet bienen; Ruelliaoug Srafitien, fdjöne Thunbergia,.fpeitpfton^e Oftinbieng, bei ung a(g 2^opfpf(on,^e
fidtioiert.
135.
^’ornilie. Solagiiieae Jttss.
©egen 50 fteine ©träudjer unb Sröuter, fämttid^
ouf bem Sorgebirge ber guten Hoffnung. ®ag mid;*
ligfte ift Selägo fasciculäta, gebüfd)elte ©etogoDom Hop, eine 1— Viz m f)o{)e mü lüo^briedjenben Stumcn.
13G. ^omilic. Globularfiieae de C.
^ugfCbfumcngeioäcf^fe.
.Hteine Hrouter unb ©toubcn in ©nb^ nnb 9)?itteb
europo; nur 3 beutfd)e Slrten. 3)ie n)id;tigfte ift;
Caf. 55,
4?i0. 322 a. b. Globuläria vulgaris L., gemeine
Hugelblumc. ij. ©tenget 8—20 cm f)o^.
Stuf fonuigen Hotfbergen ©üb* unb 9)tittelbeutfd)=
lonbg. ©orten^ierpftonje.
137. ^oiuitie. llyopöriiiae R. Br.
©tiüo 25, foft nur ouf 91eut)odanb bef^rönfte
©tröud)er. Oo^u get)ört: Bontia dapbnoicies,
iDÜber Ötboum auf ben Stntiden, beffen f}rüd)te
Srennöl tiefem, ©in immergrüner ©orten^ierftroud).
138. ^omitic. Solaiiüceae J^iss. Qlocßt-
fcfiattengewöc^fe, ©olTüröuter.
©ttDO GOO 3trten über bie gon^e ©rbe oerbreiteter
Hrouter unb ©tröudjer. SOionc^e finb ^öd)ft giftig,
onbere tiefem ung midjtige |)eit* unb 97ol)rungg=
mittet. .g)ie^er gel^ören:
450. 323 a. b. Datüra stramönium L., gemei*
ner ©tec^opfet. ©. ©tenget 15—100 cm
bo(^, finbet fid) überod in roormen unb gemöpig*
ten Hlimoten, bei ung l^ie unb bo Dermitbert.
Stü^t im ^uti unb Stuguft. Stde jTeite, befon*
berg Stötter unb ©omen finb t)öd;ft giftig, ^u*
gteid) ober offi^ined.
4?i0. 324, Nicotiäna rüstica L., Sauern*2;o*
bof, Seitc^en*2;abat ©. 45—90 cm t)od),
ftommt oug 97orbamerifo unb mirb bei ung tut*
tioiert, btül^t Dom ^idi— ®fptcniber. ©eine Ser*
toenbung 3U 9{oud)* unb ©cbnupftobof unb
ren ift befonnt.
4Fi0. 325, Nicotiäna tabäcum L., gemeiner
ober Dirginifdjer Jtobof. ©. 1—IV2 m t)od),
om t)äufigften futtioiert, btütjt im ^uti, Sluguft.
Scrmenbung mie bei bem Dorigen.
138, gomilie, Solanäceac. 59
(Taf. 56.
4?ig. 326, Hyoscyämus niger L., gemeine^
53 1( f
e n f r a u t , © 1 a f f r o ii t , ü) it 1
1
f r a u t,
Suübill. @ ober ©. 45— 60 cm 3(iif
©d)utt^aufcu unb on Segen oon gon^ ©uropa;
int ^itni, ^itü. ®ie gan^e '^5f(an3 e ift
I)öc^ft giftig, 53intter unb ©amen aber finb
offijinelt. ®at)er mirb bie “i^ftaiiäe 311 ^ir^nei»
^mecfen ba unb bort augebaut.
4ri0. 327 a. b. Solänum tlulcamära L., bitter»
füper 9?ad)tf(^atten, S3itterfn§, Stlpranfe.
60 cm bis 3 m I)o^, ttetternb, in ®e=
büf^en unb .*pecfen, oerbreitet über ganj ©uropa.
531ü^t ooni 2)?ai— Stuguft. ©iftig, offi^ineü.
^Fig. 328 a. b. Solänum nigrum L.,
fdjioarjer
?ia^tfd)atten. ©. Stuf ©^utt unb ©arten»
tönbereien gemein, blüt)t 00m ^uti— Oftober,
©iftig,
/ig. 329 a. b. PhysaliS Alkekengi L., gemeine
Stafenfirfd}e, ^ubenfirfc^e, gern. ©cf)tutte,
OeufetSpuppe. ij.. 30—60 cm ^od^, in Sat»
bungen, auf ^ügetn unb in Seinbergen ©üb»
europaS; in Oeutfd)tanb jerftreut unb einzeln.
53eeren rot) unb eingemad)t e^bar. f^rü^er offi»
5inett. ^übf^e ^’crpftanje. ®lül)t im ^uni,
^uti.
60 138. gomilie, Solanäceac 6iö 139. gamilie, Scrophularineae.
Caf. 57.
J530 a. b. Atropa belladönna L., gemeine
ÜToOftrfdie, SG5oIf öbeere, SeOabonna,
SButbeere, SteufeUbeere. u- 60—125 cm
I)od). ben ?aubmälbevn (£üb= iinb 3)?itte(europa§,
in ®eutfc^lanb nid;t feiten; blül)t im ^nni unb
^nli. ^n allen STcilen I)öd)ft giftig. Blätter
nnb SBur3el offi3ineII.
.3u ben ©oloneen gehörig nennen mir nov
allen anbern Solanum tuberosum L. Äar*toffel, (Srbapfel, biefe nn§ allen betannte, SOlit*
lionen fDJenfc^en änr92al)rnng bienenbe, überall gebaute
»Segenöfrm^t. ®ann Sol. Lycopersicum L.,
jlomate, Siebegapfel, “iparabiegapf et aug
©übamerifa, beffen f^rü^te eine üortreffIid)e iBeigabe
311 nieten 0peifen geben; ferner Mandragora L.,
|)e}:enfraut, 3 <iubermnr 3 et, macpfenb amüllitteb
meere; Capsicum L., SleiPeere, fpanift^er
'^3feffer oug 0übamerifa; Petünia Juss., beliebte
@arten3ierpftan3 e aug ©übamerita, mit 3a^trei(^en
i'arietäten.
139. g^antitie. Serophularineae E. Br. (Per-
sonätae und Rliinaiithüceae Juss.)
Qärannwttrjgewäc^fe.
Über 1300 Slrten Kräuter unb ©tröndier, über
bie gan 3e @rbe nerbreitet; bie meiften enttjatten bittere
unb fct)arfe (giftige) ©toffe, mandje 3eid;nen fi(^ burd)
f^öne S3tumen aug. .3“ biefer gö^titie gehren:
4?ig. VcrbäSCUm tliapsus L.,
gemeineg,
gro^btnmigeg Sottlraut, Äöniggfer3 e. ©.
100— 130 cm t)oc^, an 5Begen, trodnen, fon;
nigen Orten ^äufig, btüf)t im Stuouft.
Offisinetl.
4?ig. 332, Scrophuläria nodosa L., gemeine,
fnotige iBraunm 111-
3 . ll- 60— 100 cm. t)od),
an fd;attigen, feud)ten ©teilen, in Oeutfc^tanb
gemein; btü^t nom ^wti—Oftober.
fiQ. 333« Gratiola officinaUs L., ©otteg*
gnabenfraut, ißurgierfraut.-^i.
30 cm
ijoä), auf fumpfigen SBiefcn nnb an SBaffergräben,
in Oeutfdjtanb 3iemtid) fetten; btüf)t im ^uni,
^uti. ©c^arf, giftig, offi3inett.
4Fig. 334 a. b. Digitalis purpürea L.,
roter
f^ingerfint. ©. 60— 100 cm f)oä), an trocfenen
@ebirggabt)öngen nnb in IBergmätbern;
btül^t im
^uti, 2tuguft. $öc^ft giftig, aber ein fröftigeg
2lr3neimittel.
,, v -'>; '*.
1*•'
fj.» ’ -• - /
f ' . • * 1,!«/* • ^‘•Td. 'fit
• 1. * .'.
' '• , •. . V» '.
'u.-*^1’
‘i’’ .•- 3SBr ’ *•
*
. '.v-: v:-r ';: . ;:'.ivv:--\:..-j-:;
'
.
> . . .
*' tJ
.«* r
J -•.4' ^
S-: |H,;-
’ ''****lÖ'*J,
* _ 'i'd _-
ysa. -xri...
N»'^- 1?‘ -
lysw, .> ^ . i-' .,, j,./ -. .•; - .j' ,
' VS
'
'•/'-
•
"-•' '••' 'ksi^-- '
^ • - ^ •"
'm' -Vl -,
.) ,
^ •••.. - . : .
>^
" '' •/* -•*
-’ -'
.
^.i y * * ''
'
</'’+'s’i ,..*
,
' '‘iif
’*-. 2
• •••
'
.•
'.* * *
139. ^amtlie, Scrophularineae. 61
Caf. 58.
4fig. 31^5 :i. 1 ). Digitalis hiteiiL., gelber g-tiujcv*'
bat. 0 . 60— 100 cm l)od). 3luf .t)ii9cla uab
ffetaigen ®ergabbäiigen 0übbeutfd)lanb§ imb ber
0 d)iaet3 , nidd I)äuftg; blübt ini ^uni, ^uti.
©iftig.
^Fig. 33«. Antirrhinum majus L., grobeg
Söiucnniaal. %. 30—60 cm bod), auf greifen
unb altem ©emäuer in ©übeuropa;
beliebte @ar*
ten3ierpflaii3e mit jablveidjen bunten ©pielarten
;
blübt öom ^uui— ©eptember.|
I
4?ig. 337 a. b. Linäria vulgaris (Antirr-
lunum linäria L.), gemeine^ Seinfvaut, 2Balb*
fladjg, 3^vauenflad)§, gelbe§ Sömenmaul,
11 . 30—60 cm bod), auf fanbigen Bietern, f^elb*
rainen unb an fjlu§ufern gemein, ©iftoevbäd)*
tigeö Unhaut; blübt oom ^uli—©eptember.
,^ig. 33H. VerÖnica oflicimllis L., av3neilid)ev
Gbi'o'ipi'oi^- ''!• Stengel 15—30 cm lang,
liegenb; in trorfenen SBälbern, auf fonnigen 21u=
höben unb Siriften gemein; blül)! öom ^nni big
©eptember. 3öffi3inell.
4-ig. 339. VerÖnica arvensis L.. ^elb=($bven-
preig. ©. ^leincg, bepaarteg, 10— 25cmbobeg
'|5flänäd)en , auf Reibern unb Jßegen gemein;
blül)t öom aicär^—Slnguft. llnhant.
4Fig. 340. Ündemia Pyxidäria L., iöüd)fein
traut. ©. ©in tleineg, an f^lu^ufern unb auf
feuepten 'ißlä^en maepfenbeg, nieberliegenbeg Un=
traut; jerftreut unb feiten; blüpt im 2tuguft,
©eptember.
02 139. Scrophularineae big 144. 55ainilie/ Amarantäccae.
Zal 59.
iMij. »41* Euphräsia lüteca L., gelber Singen»
troft, ©. 15—30 cm Ijod), jerftvent, anf
troefenen ^ügeln ©üb» imb 3}2ittelbeutid)lanbg;
blul)t im SIngnft, ©eptember.
flg. ;442* Wlelampyrum arvense L., Slder»
SBad^telmeigen. ©. 15- 30 cm Ijod), fdjäb»
Itcpeä llnfrant onf ©etreibefelbern im gemöBigten
©nvopa; blüpt Dom ^nni— ©eptember.
3n ben ©croppnlarineen gepven ferner: Pau-löwnia (Bignönia Thbg.) imperiälis Sieb., ein
größerer ®aum prad)tDoIlen Slüten;
Clielöne L., ©d)ilbblnme, beliebte ©artenpflon^c
an§ 9?orbamerifa; Mimulus lüteus L., on§
Stmerifa, mit Dielen ©pielarten, mornnter M. mo-sebatns Dougl., ä)iofd)n€»@anflerblnme; Cal-ceoläria L., '^Pantoffelblume an§ ©übamerifa,
mit 3aßlreid}en ©pielarten.
140,
g^antilte, Orobäiicheae Juss.
«^otnmerwitrjgetDäc^fe.
00 Strten auf ben SBurjeln anbrer ipflangen
fdpnaro^enbe ^röuter, mit blattartigen, braunen
©d)uppen, meift in ber nörblic^en, gemüßigten 3one
ber alten Seit. ®ie Surjeln finb bitter, einige
Slrten mären offisinell. f^amilie gehören:
»4» a. b. Orobänche elatior Sutt., (Or.
polymörpba Sebrk.). ‘if. 20—30 cm Ißoc^,
fdjmarobt auf ben Sur^eln Derfd)icbener 'pflau5cu
unb finbet fid) befouberä auf Älecncfcrn; blül)t
im ^uli, Sluguft.
4?tg. 344* Lathraea squamaria L., gemeine
©dßuppenmurg, ^aßlfraut. 9^ur eine beutfd)c
Strt. i;. 15—30 cm l)od). ^n fepattigen 8aub»
malbungen Don gang ®eutfc^lanb, aber überall
feiten; blüßt im 2)?ör3 , Slpril, OJfai.
141.
g^amiltc. Plumbagineae Jtiss.
QSteitDurjgewädffe.
Über 100 Slrten Kräuter unb ©tröui^er, meift
fd)bne Mftenpflangen be§ 9)iittelmeere§, mit fdjarf
giftigen unb abftringierenben ©toffen. 3»
gehören: Plumbago Tourn., ®leimur 3 mit
giftiger Surgel; Stätice L., ©tranbnelfe;Armeria W., ©raSnelte, ©anbnelfe.
142.
^antiüe. Plantagfiieae Juss.
Q5egeric^gemä(^fe.
Sin 150 Slrten trauter unb |)albfträud)er, über
bie gemäßigten 3onen Derbreitet, ^ieju gepört mit
9 beutf^en Slrten Plantago L.,Se geriet,
Seg breit. ®ie abgebilbete ^rt ift:
4Fig. 345 a. b. PI. ITiedia, mittlerer Segerieß.'
4 . ©^aft 20—45 cm pot^, an Segen gemein;
blüßt im 3D^at, ^uni; mo^lried)enb.
4. llnterflaffe: Monochlamydeae, !SIumenbIattIofe.
143.
g^nmtlie. Nyetagiiieae Dec.
QSunberblumengcwäcßfe.
Sin 70 Slrten trauter, ©tröueper ober IBäumc, nurtropifepe, Dorjüglic^ fübomerilanif^e @emä(^fe. älfe^»
rere Ürten ouggegeitßnet burd) f^öne IBlüten, anbere
biird) mebi^inifepe 6igenfd)aften. Sir ermät)nen ßaupt»
fäcplicp Miräbilis Jaläpa L. (Nyctägo hortensis
Juss.), gemeine Sunberblume, folfcße ^alape,
ouä S3rafilien, eine beliebte ©artenjierpflanje, bereu
Surgel aräueilid) mirlt, unb Boerhavia L. auäiPeru, mel(|e bort ebenfall§ argneilic^ bient.
144.
^autilic. Amarantileeae Juss. ^Imavant-
blutige 3fu(^$f(^wattjgeiȊcf?fe.
280 Slrten trauter unb ©tröu^er über bie
ganje @rbe, Dorjüglic^ über bie ßeiße
breitet unb Diele ent^altenb. Iiie^u
geßört:
4Ftg. 346 a. b. AmaräntUS silvestrisDesf.(Am.
viridis All.), grüner, gern. Sima ra nt (fyud)d»
feßmang). ©. 15—bi§ 30 cm ßod), auf be»
bautem unb müftem S3oben, an Segen, jerftreut;
blüßt im ^uli, Sluguft.
3u ben Slmaranten geßören ferner: Celösia L.,
|)aßnenfamm aug Öftinbien, bei ung in Dielen
§arben alä lultiDiert; Gompbrena L.,
Sinterblume, rote Immortelle, einjüßrige beliebte
3:^opfpflan5 e au§ Dftinbien.
145. ^amilie, Chenopodiäceae bt§ 147. g^amitie, Polygoneae. 63
Caf. 60.145.
^antilte. Chenopodiäceae Jnss.
lieber 300 Slvten Kräuter ober ©träiK^er, 90113
befonberä 0of3pflan3en, meift in ber nörbliiben ge*
mäßigten 3one. 33tele gehören 311 ben $tranbpflan3en
itnb geben ©oba, onbere bienen 3ur Sla^rnng, einige
finb giftig. Sir geben ^ier:
4rig. 347 a. b. ChenopödiufTi bonus Henri-
cus, guter ^einri^, gemeiner ©önfefitß. i;.
20—30 cm ^od), häufig auf ©^utt unb be*
bautem ißoben, täftiged Untraut; btü^t oom
9J?ai— Sluguft.
4:10 . 348 a. b. c. Beta vulgaris L.,
gemeine
iRunfetrübe, SDlongotb,
O ober ©. ©tenget 60— 120 cm I}odi, an
ben lüften beö SOlittetmeereS milb , bei un§
in oieten ©pietarten in ©arten unb auf 3^etbern
t)äufig angebaut; btü^t oom ^uni— 3luguft.
Blätter unb Sur3et finb guteö 33iel)futter. ®ie
©pietart ^uderrübe bient 3111- f^abritotion bed
iHuntetrüben*3wder§.
irig. 349 a. b. Spinacia oleräcea L., gemeiner
©pinat. © ober ©. ©tenget 30 90 cm t)od).
2tu§ bem Drient, in mef)reren ©pietorten bei
un§ l^öufig gebaut; blüt)t oom 9)^ai— ^uti. CSineö
ber beftcn uub gefünbeften ©emüfe.
4:ig. 350 a. b. Blitum capitätum L., S'rb=
beerfpinat, ©d)mintbeere. ©. Stma 50 cm
t)od), in ©üb* unb DlUtteteuropa, in ®eutfd}lanb
^ie unb ba angebout; btüf)t im ^uti, 3tuguft.
Senig )d}macf^ofte ©emufepftau3 e.
4: 1g. 351 a. b. c. Atriplex pätulum L., oudge*
breitete 9}?etbe. © 30—90 cm t}od^, gemeines
llnfraut an Segen, auf ©d)utt unb in ©arten
;
btuf)t Dom ^uti— ©eptember.
3u ben 9)1 et ben gehören aud); Sälsola L.,
©at 3 fraut, eine 9)leerftranbpf(an3e; Corisper-mum Juss., San 3 enfame, 9)leerjanbpftan3e.
146.
^nmitie. Phytoläeeac 7?. Br.
^ermesbeerengewäc^fe.
15 Strten trauter ober ©trauter, meift im
tropifdien 2lmerita einl^eimifcb. ®ie loidjtigfte ift
:
Pbytoläcca L., gemeine ^ermeSbeere, ^arb*
pfton3e ans ©übeuropa. ®te ed)ten üiet intenfioer
färbenben ÄermeSbeeren tommen Don ber ÄermeSeidje.
147.
g^amilie. Polygdneae Juss.
^nöterid^getoäc^fc.
2tn 350 Strten meift Äröuter unb ©träud)cr,
über atte ber ®rbe Derbreitet, ©inige ent*
batten freie ©Suren, anbere gute fyarbeftoffe. 3“biefer fjamitie geboren:
4:ig. 35?J a. b. c. RuiTlGX crispus L., ^afen* ober
troufer 2tmpfer. U. 60—90 cm bod), auf
'itd'ern, Siefen, an Segen unb 3^tubufern ge*
meines Unfrout; btübt Dom ^tuguft.
VA 147. Polygöneae Biä 152. gamilie, Santaläceac.
Caf. 61 .
4:ig. S53 «. Rumex obtusifolius L., ftumpb
blättriger Stnipfcr, ©rinbiüur^, älJergcU
iriir^. ?|. 60—90 cra l)ocf), au Segen, i^eefen,
©räben, auf Siefen unb Sälberu l)äufig; blül^t
im ^uli, 2(iiguft. Sar früt)er offi5 inetl.
t
4Ftg. »54 a. b. Polygonutti aviculäre L., S>ogel=
^nbterid). @. ^riecf)enb, 30—45 cmlang, gc=
meinfteä Untraut überalt an Segen unb auf
liefern in ©nropa; blüljt öom i^nli — Oftober.
f
»55 a. b. Polygonum bistörta L., Siefen=
'^nöteric^, 9^attenünr 3 , Stntfrant. 'ii-'
30— GO cm I)od), auf fend)ten Siefen, in 2)entf(b=
tanb I)änfig; btüf)t im ^nni, ^uti. g^rütjcr
offigineü.
f
fig. »56* Polygonum persicäria L., pfirfid)=j
blättriger Snöteri^, traut. ©. 30bis 60 cm gemeineg Untraut auf ©d)ntt,
j
2tcfern, in @ärten unb ©räben; blü^t nomQnti— Oftober.
i
3 n ben S:nöter idjen, oon benen aüer 2trten
ben g-amilien Polygoimm unb Eiimex anget)ören,
merben ferner gerechnet: Rbeum, fR^abarber;Coccoloba, Seetranbe, ein DUil^ot^baum in
j
Seftinbien.
148 .^amiüe. Laurfne«ae Jnss.
4orBeergewäc^fe.
23on biefer großen 3^omitie fennt man an 1000
2(rten, meift tropifd)e, immergrüne 23änme, oon
benen oiete o(g ©emürg^ unb ^trgneipflon^en in
mebijinifeper unb fommergietter ^infiept große Sid)=
tigfeit ßaben. Sir nennen oon ipnen fotgenbe:
Laurus nobilis L., ebter Lorbeerbaum, in
Stfien ßeimifd), in ©übeuropa ßäufig fnttioiert; L.
Sassafras L., ® affafraglorbeer aug S^orb*
amerita; L. Cinnamomum L.
,
elfter
banm aitg Oftinbien; L. Cassia L., Saffien«jimmtbaum in Oftinbien; L. campbora,Sampfertorbeer in ßßina unb ^apan.
149. g^aniilic. llyristiceae Jl. Br.
\
@tma 20 31rten, nur in ben Oropen ßeimifd),!
gemürsßafte L3äume, für Strjneitnnbe unb ^angmirUf(^aft loegen ißrer ©amen unb grüd^te oon Sieptig«
feit. ®ie mertoottfte baoon ift Myristica offi-
cinalis L., (M. mosebäta Thbg.) ed)ter StR ug tat*
nnßbaum ber SDfotntten, beffen ©ame (SOSgtatnußj
unb ©amemnantet (DRugfatblüte) 31t ben gefd)ä^teften
©emür3en unb oieten Slräneimittefn bienen.
1 .50.^amilie. Proteäceae Juss.
OProteusgeioäcßfe.
2tn 500 3trten tropifeper, meift auf SReußottanb unbber ©übfpige Stfritag madjfenbe ®äume unb ©träu^er,
wegen ber feßönen 23 lätter unb 23Iüten in mehreren
Strten atg @en)äd)gl)angpftan3en beliebt. Sir nen*
nen oon ipnen Protea Thnbg.,
©itberfießte,
Oreibßaugpflan^e 00m ßap; Bänksia, jaßlreic^e
Slrten neupollänbif^er, immergrüner ©träueper unb
Säume, bie gu ben jierlidiften ©cmädtgßaitgpflan^en
gehören.
151 . ^amilie. Tbyiiielüceae Juss.
c$eibU6a)fgewäcßfe.
©tioa 180 Strten, meift ©träueßer, über bie ge*
mäßigten ^^oen oerbreitet, fämtticß fc^arfe ©ift*
pflanzen, oiete auggegcidinet burd) fd)öne unb ftart
buftenbe Slüten. Sir nennen oon ißnen:
4Fig. »57 a. b. Daphne mezereum L., gemeiner
©cibelbaft, beutfeper ober Serg*‘ißf ef f er.
60— 100 cm ßod), in allen unfern ©ebirgg*
loätbern, ber früßen Slüte loegen (btüßt im
g^ebruar unb SIRärj) au(b atg ©arlenpflanje be*
liebt, ^n allen Oeilen feßr giftig. Offiginett.
3u ißnen geßören ferner: Lagetta Lam.,
Leinlü anbbaum, Seftinbien; Inocarpus edu-
lis Forst., eßbare g’afer frnd)t, auf ben ©übfee*
infetn, beffen g^rüeßte ben ©iniooßnern jur täglicßen
91af)rung bienen.
1 .52 . ^nmiüe. Saiitaläceae li. Br.
^antclgewätßfe.
lieber 80 2lrten Kräuter, ©träud)er unb Säume,
meift über bie beiben gemäßigten oerbreitet,
^u ißnen geßören:
4;ig. »58, ThGSium alplnum L., ©ebirgg*
Leinblatt, Sergftad)g, Serneinfraut. y].
©tenget 15—24 cm ßod), auf grafigen Sergab*
ßängen 'Deutfdjlanbg, fetten; btüßt im
l'-,.
I^afer-.•
f -'’vv |5£iV‘ *s^K|R<> 't »
''
' "''J '
->''
i^:i. ^
/, r- _._ ,:_0-
'» >"^l'’i''!^4?S
>äÄ®
. "J:/} ', .- '%y. '
i*-^
L ^ '. .^‘. L -, -\'7̂ , • 4#
" '
^^^i&ma9cr*w ’ « ’ * _ . • . •^
•V ^
’
'U. .'^'L-S.-.^
'
.V « • .'l-w-v*!
*• <^v
' J .
•
,.y;‘Äl
a
sV:*
'
"• ^sä"'' ''
"c; -.Ä'-t r;*"' v^''*-V’'.-'
.--kU-:. •:;>> f' ,
*i.
• c t K:*'hTs^' -'\ jP&i'
V
t ^•Aw>:.ilrtv - ^^TRwirC!
irr,-; ;i^__ >-»' .: ^Clfe.‘'
•*••» i ijl/ • < ’r^, • » l-^
>'-.
‘ ‘ - »>. 'v •"iJ>
•. ,
7^:, -'^y.-/.»iJr^f,:. i': T ,‘ . -<5 •, V. » :
*
SKir i. V ^ ^fc‘. >> 'J y'!:;< \^ '•'YH-aU-vA''’'-*
152. ^aitülie, Santaläfeac Di§ lö7. (Janiilie, FiHi)horbiäceae.
Caf. 62.
4:itl. 350. Säntälum album L., U'cipcr Santcl*Iiaum, ©anbclbaum. Gin iöaiim Oftiiibieng,
bcffen Splint [vübcr arjncilid), bcpen rofcnartig
vicd)enbc§ tern^olä ald 9föiid}crmittcl bient. 5tiid)
inirb (eljtercg 311 foftbaren j-onrnieven iinb bc-
l'onbcr? 311 9toicnfvnn3cn nennenbet.
3tnd) Fusanus E. r>r. gcl)övt 311 bici'er gomilic;cd ift ein Strand) 9^en()o(^anb§, beffen manbelavtigeSamen (Ciianbang=':)?üpe) let)!' n)ol)l)d)inedenb finb.
153. ^amilic. Elaejigiioao Jufis.
(^»cfmeibcngeTOäcfife.
Gine fieine Q^ainilie, beren 3trten über bie nörb^lid)e b^albfiigel nerteilt [inb. Gd finb Sträudjer ober^änine, beberft mit tleinen filberioeiGen ober braunenfd)il_bförmigen Sd)nppen. ))J(ef)rere [inb alä ©arten»3ier)träiid)er beliebt, fo bie oerfdjiebenen 21’rten be§Elaeägnus Tourn.
, Oteafter, Ölmeibe, “ißa»
rabieSbaum anä Sübenropa, mit fpiljen [über»mei§»[c^uppigen «lältern. ferner gel)ört 3U biefer3^amilie :
360. Hippöphae L., Sanborn. 1
big 3 m I)od), an Seefüften unb 5’ln§u[ern in
iDiittet» nnb Oftenropa; b(ül)t im Stprit, 91fai.
3((g in ©arten beliebt.
154. ^niiitlic. Ai’istolocliieae
(ö[tcr6i)cigcwäcf)[e.
^at)lreid)e 3trten Äräuter, befonberg in ben beißenVänbern ber Grbe; mehrere 3trten [inb I)obe Sd)ling»gemäd)[e. Slüten braun ober grünlid) ober gelb, ^nihnen gehört;
ftg. 361 a. b. Aristolöchia clemätis L., ge»
meineg Öfter ln 3 ei. Oj.. 30-C0 cm hoch,
^'ur3eI[tocf friedjenb, in SBeinbergen, ©ebü[d)en
unb on Steferrnnbern Sübbeut[d)(anbg; blüht Domliöiai—^nni.
b^ierher gehört and): Asarum euroi)aeiim L.,gemeine |)n[eliD 111
-
3 . '!• S[i3nr3el[locf 45— (50 cmlang, Stiel fur3, nieber liegenb, in ?nubhol3mälbernnnb ©ebü[d)en) blüht grün»brann im 9Jiär3 , 91pril.
3i'ar früher o[[i3inell.
15.'). ^aniilic. Cytincao liroiufn.
Reuige 31rten, n)eld)e big auf eine, fnmtlid)tropi[d)e ©eiDäd)[e finb. Oiefe ift Cytinus liypo-cistis L., gemeiner .^ppoeift, eine fd)itppige, 60^g 120 cm hohe, braiingelbe Sd)maroherpflan3e in
Sübenropa, namentlid) in ©ried)enlanb. ^u benGptineen gehört ferner Rafflesia E. Br., [Riefen»blume _auf^Sumatra; bie über 1 m im ®urd)meffergroße, 5—7 Äilo fd)iDere 53lüte, lDäd)ft ftiel» nnbblattlog, fd)maro(jenb auf ben 3Bitr3eln onbrer ©e»iDöchfe.
1.5G. ^’nmiltc. Begoiiiitceae B. Br.
,$chiefPfät{crige '7yiran)en.
(i^aftige, fnotige, fd)önblühenbe, tropifche Sräuterunb Sträucher, mit am ©rnnbe fd)iefen [Blättern,Don benen oiele 21rten in ihrem IBaterlanbe algDcahyungg» unb Heilmittel bienen, Diele and) bei ungin Dielen 2>arietäten beliebte Sopfpflan3en finb. SoBegonia discolor R. Br. unb Begonia rexPutz, aug Oftinbien.
157. ^nmtlte. Eiiiiliorbiüeeao
QSoffsmifcßgeu'äcßfe,
lieber 1800 2trten fträuter nnb Sträud)er, feiten
23äume, über bie heiße unb beibe gemäßigten 3onenDerbreitet, einige [ehr giftig, anbere or3nciträftig,Diele liefern mid)tige .^anbelgartifel; bie 2iBur3et beg
[Rianihot Dertritt in ihrem 2>aterlanbe bie Stelle beg©etreibeg. 3“ 'ßeien gehören:
4cig. 362. Euphörbia cyjiarlssias L., Gi)pref»
fen»^olfgmild). :|. Stengel 15—20 cm hod),
auf 2idern, [Brad)en, Oriften fei)!' hoDfiGi Plül)!
im 2lpril, äRai. ©iftigeg Untraut.
fig. 363. Euphörbia esula L., fd)arfe Solfg»mild), Gfelgmild). 20—50 cm hod), auf
9fainen, Orifteu unb Siefen hönfiGJ blüht im
3 uni, ©iftigeg Uufraut.
i^ig. 364 a. b. Morcuriälis ännua L., jährigeg
23 ing elf raut. ©. 20—50 cm hod), überall
auf "Ädern, Sd)utthnufeu unb ©ärten alg fd)äb=
lid)eg, giftigeg llnfraut; blüht Dom 3»Di big
Oftober, fy^-üher offi3inell.
(IC107, ;yainilie, Kuphorbiäcenc 5t§ lo9. ^amilte, lirti'cinae.
Caf.
4?ig. BUXUS seuipervirens L., oeinchicr
33ucl)§bauiu, ein immcvcjvihiev iöaum ober
'Strand), auä bem Srient [lainmenb; bei itn§
3ioerobud)^ häufig a(^ «ceteinfaffung üer=
uienbct. Sübeuropa iuäd)ft er mehrere 93ieter
hod), in äiemlid) bid'en Stämmen unb liefert
ba§ unb biditefte bpol^, meld}e§ nament-
lid) äit feinen ^otäfdjnitten, and) jn ©ofen,
dämmen nnb anbern ®eräten benutzt mirb.
4;ig, 366^ Ricinus communis L., gemeiner
Sßnnberbanm; in allen teilen Oft* nnb
2ß}eftinbien§™
Sannt, bei un§ © nnb nur 2— 2V2 m hohe
©artensierpflanäc. ®a^ Öl ber <Samen ift
cine€ ber frnftigften 5lrsneimittel.
4:ig, 367* Siphönia elästica L., ed)ter g’eber^
hargbaum, Sautf^ulbanm, ©nmmibanm.
15—18 m hohee Saum Srafilieng unb
@uiana§, beffen erhärteter SUld)faft ben elafti^
fd)en gantfd)uf liefert, beffen oiclfache Sermen<
bung betannt ift.
4;ig. 36H a. b. Jätropha Manihot L. (Manihot
'utilissima Pohl.), SianioP ober ßaffaüe^
ftraitd). ein 2-2^2 m l)ohee Strand), tm
tropifd)en Slmerifa heimifd), nnb bafelbft mie im
tropifd)en 5lfrifa nnb ?lfien megen ber fleifd)igen,
luoüigen, oft bi§ 15 Hilo fd)meren Sönr^el, bie
eine ber mid)tigften ülährpflangen ber Tropen
bilbet, häufig angebaut.
4?ig;309* Croton eleutheriaSw., ^a^lorillen»
. ft r and), ©in baumartiger @traud) S3eftinbien§,
beffen aromatifd)e iRinbe al§ Heilmittel bient.
X)a§ hod)ft giftige, aber arjneilid) n)id)tige tro=
ton bl mirb an§ ben «ganten beö Croton
tiglium L., ^urgirfroton, gemomten-
3u ben 2Botf§mitd)gemäd)fen mirb and) bie ga*
milie Callitrichineae, 9Saf ferl'terngemäd)fe
gercd)ttet; it)re mid)ttgfte 5lrt ift
65.
4Fig. 370* CallitHche vema L., grühlingg*
Jöafferftern. %. ^Ucitteg l)äufiged 2öaffer=
unfrout; blüht oom 9Rai—Oltober.
g^erner gehören ^n ben Slotf§milchgemäd)ien:
Stillingia Michx., Oalgbanm in Shina, beffen
mad)§artige Samenhülle einen bebentenben Huubel§=
artilel bilbet; Hippömane mancinella, ber
höthft giftige Sianjanillobanm im tropifchen 2lme*
rifa, unb anbere, fid) meift bitrd) giftigen Slild)faft
au§5eid)nenbe @emäd)fe ber Oropen.
158. f^nntiltc. Moninifeae Juss.
Über 30 Slrten immergrüner Säume nnb SträU'-
(^er, fämtlid) tropifche, mehr ober meniger gemürs*
hafte ©cmächfc.
159. ^«anttlic. IJrticinae Juss.
Qle liefartige föewäcßfe.
@cgen 400 Wirten, mit fteifen Srennborften _be=:
fe^te Kräuter nnb Sträud)er, feiten Säume, über
bie gange @rbe oerbreitet; mand)e bienen al§ 91ah^
rungSmittel, anbere gu ©emeben.
Oiefe f^amilie, bie 91effelartigen @emäd)fe, treu*
nen oiele Sotanifer in:
1) Urticeae Barth, Srenneffeln, gig. 371.
Parietariae L., @la§frant, f^ig. 372.
2) C annah äceae Endl, Hunfgemächfe, f^ig.
373. _ Hümtilus L., Hopfen, 3^ig. 374,
3) Moreae, 2Raulbeergemä^fe. —_Moräceae
Endl., äRattlbeerbänme, f^ig. 375. — Ficus
Tourn., f^eigenbaum.
4) Artoeärpeae Barth, Srotfrnd)tgemäd)fe.
Artocarpus L., Srotbanm. — Antiaris,
Upagbattm, 5’tg- 3’^6-
5) Ulmaceae Mirh., fRüftern, gig. 377.
Oie mid)tigften finb:
4Fig. 371* Urtica urens L., Heine S renn eff el.
0 , 30—60 cm hod), belannteS, überall auf
bebautem nnb nnbebantem Soben mai^fenbeg
Untrant; blül)t oom ^ttli—geptember. Srennenb.
159. Urticinae, G7
Caf. 64.
4?ig. H72. Parietäria ofticiiialis L. (P. erecta
M. et K.), aiifvcd)teä @(a§fvaut, Söanbfraut.
30—90 cm f)od), auf <Sd)utt{)aufen imb an
3)?aiiern; btü^t »om ^uli— Cttobev. ntd)t
brcnnenb.
4:10. 373 a. b. Cännabis sativa L.,
gemeiner
i^anf. ©. 1— lV2m^od). .^peimat Dftinbien,
'i(gl)ptcn nnb 'ißevfien. 2öivb jeljt a(§ nüglid}ed
.'panbetägemädjö faft überaU, nament(id) in ©üb-
bentfd)(anb, angebant; biü^t im ^nU, 5{ugnft.
«Seine 5i?ermenbung ju ^anfleinmanb, Segeitnd),
3-ifd)erne^en n. f. m. ift befannt. ^n Slfien mirb
ang ben blättern unb ®iüten ba^ beranfd)enbe
|)abid)ifd) bereitet. J)ie Samen bienen atö
i'ogelfutter. Offi^ineU.
4:ig. 374 a. b. Hümulus lüpulus L., gemeiner
.stopfen. '4. iHantenb, bi§ 12 m lang, üer=
milbert in |)ecfen nnb ©ebüfdjen, l)äufig all
^iermür5e im ®ro§en fultiöiert; blü^t oom
^uli—September. S?ermenbung 311 53ier belannt.
®ie Stengel merben 311 Striden, ajjatten nnb
Säden ncrarbeitet. Offi3inell.
4:10. 375* Morus nigra L., f(^mar3er 93t aul-
beerb anm. 6— 10 m ^ol)er S3aum anl
'l?erfien nnb Sbiim, mit angenehm fäuerlidjen
f^rüc^ten, ein gntel ^eerenobft. ®al ^013 bient
311 feinen ©rec^llerarbeiten; Snr3elrinbe offi=
3inell. !X)ie ® lütter biefer Slrt geben nur ein
fd)led)tel g^ntter für Seibenraupen; t)icr3U bienen
bie Blätter bei meinen 9)taulbeerbaumel, Morus
alba L.
lö». ;^-amilie, Urticinae bi^ lt)2. JJamilie, Amentäceae.
Caf. 65.
4:iij. J{7(}, Antiaris toxicana, Giftiger 3tnt=
fcljov, llpaäbaiim. ©in 18— 3U m ()of)er
^aiiin in ben llrinätbcrn ^aüa^, beffen fRinbe
einen SOJitdjfoft Uefevt, ber oon ben ©ngebornen
jn Bereitung beä pdjft giftigen “iflfeitgifteS bient,
an§erbein ober ond) otö 21r3 neimittet non il^nen
benüf3 t irirb.
4Fi0 . 377 a. b. Ulmus camjiestris L., gemeine
lUme, 5'etbntme, g^elbr üfter , Ütüfter.
@d}öner, bi§ 27 m I)of}er Satbbainn.
3äl)e, ^orte, bonerfjofte |)o (3 gibt üorjügüdjeS
iBou^otg, bie fRinbe bient orgneitid). 23on Ulmus
gibt e§ nod) eine gmeite bentfdje 21rt, bie f^totter^
Stüfter, Ulmus effusa L.
160.
3’ttinilie. Clilordiitlieae 7i'. Br.
‘'JDleift Heine, ftrondjortige, gemür3l)afte ®emäd)feber I)ei^en ^one, öon benen nur Cbloräntliusofficinälis Blume, gemeiner ißfloumenpfeffer,jn ermöl^nen ift. ift ein fnotiger ©trondj ^oDog,
beffen ÜBurget bofelbft orjneilid) bient.
161.
f^^aiuilie. Piperaceae B/c/i.
'^f(ffcrgewäcl)f(,
31n 300 21rten ßtönter unb @träiid)er, meift
jmifdjen ben Söenbefreifen einl)eimif(^, fömttid) fc^orf
gemürgtiaft. 3)ie mi(^tigften 2trten finb Pipernigrum L., p, fd^morger “ißfeffer in Oftinbien,
ber bie befonnten ißfefferförner, unfer mic^tigfteS
©emürj liefert; bann ber P. Cübeba L.,
ä'u*
bebenpfeffer in Dftinbien, Slr^nei^ unb .g)onbeI§*
pflonae.
162.
^niuilic. Amentäceae Bass.
Jkä^djcnUägn.
^u biefer f^omilie gepren bie meiften ?gitb*
pljer in ben Sölbern ber gemäßigten ^one. Überbie fpftemotifi^e 2lnorbnnng biefer großen g-omilie
finb, mie bei ben 97cffelgemäcßfen, bie ©eleßrtennid)t einig. 5Bir legen ßier bie Ginteilnng oon^nffien^be^ Sonbolle mit einigen neueren 23erbeffe=rungen git ©rnnbe.
berfelben göblen 311 ben Ääl|t^enträgern;1 ) Plataneae L., 'lOatanen, 4 Slrten großer,
fd)öner ißönme, in 31fien unb 21merifo ';bort
tomore genannt), bei nng in gan3 fDÜttelenropo
ßäiifig in 21nlogen; 2) Saliclneae Rieh., 2Bei-
bcngemni^fe unb ijjoppelgeiüödife, in 30^6reidjen 21rten über bie gan3e @rbe oerbreitet (S. f^ig.
385, 38G, 387); 3) Cupuliferae Rieh., iRäpf*cßenfriicßtler (©. f^ig. 381, 382, ,384); 4) Car-pineae L., |)oinbu(^engeioäcßfe (@. 3^ig. 380,383); 5) Betul in eae Rieh., iöirfen= unbt£llerngeiüäd)fe (f^ig. 378, 379). i)7ocß redmetman ba3u 6) Myrieeae Rieh., @ageO ober
2Ba_d)§beere, ^orft, 9aubftroud) auf aRoor= unbOorfboben 97orbbeutfcßlanbö unb 7) CasuarineaeMirb. Genien bäume in Sluftralien. 2Bir gebenin Slbbilbungen oug biefer großen f^omilie, 3U ber
nad) anbern and) ber SBallnußbaum, Juglans L.(®. 61. f^am. Terebinthaeeae, f^’ig. 76) ge=
ßört, bie folgenben 21rten:
4Fig. 378 a. b. Alnus glutinösaL., groue ©rle,
®d)mar 3 erle. f).6—20 m ßo(^, foft burd)
gan3 (äuropo überall gemein an feneßten Stellen,
Sädjen, Ufern. @ute§ ®oußol3 311 Safferbauten,
Oon ®red)§lern 311 Sd}ni^orbeiten gefudßt, bie
Sbßle 311 iSereitung oon Sdjießpuloer bienlicß;
blüßt im 3^ebruar, aRär3 .
4Ft0. 37» a. b. Betula alba L., gemeine Sitte,
SBeißbirte, ÜRaibirte. ü- 10— 24 m ßoi^,
bi§ 60 em bid. Verbreitet im i)?orben ©uropa^,
Slfieng unb Slmeritog. @ute§ ©tellmocßer* unb
Oifcßterßol3 ;bie iRinbe bient 3U ollerlei .^ou§=
geräten unb gibt baä Sirfenöl, locld)eg bem
^udüenleber ben eigentümlicßen ©erueß oerieißt.
Slätter gutes S^offutter; blüßt im Slpril, iDfoi.
^Flg. 380 a. b. Carpinus Betulus L., gemeine
^ainbud)e, |)agebud)e, ^ornbonm,2öeißbud)e. 1p. 6— 12 m ßoeß unb ßößer,
in Süb' unb SORtteleuropa gan3 e SSälber bilbenb,
olS Srenn= unb S03erfßol3 feßr gefdjä^t; blüßt
im Slpril unb 9)7ai.
:^, • v-v*»* -•'Ir^.'^H'- •II i- .
* * '^
1’Z
'• ’; : '-:^'r^M
1- ••p , k*.
. » >.* . -'
-j^ ^< .
f
f* 1
* .• -T •; f'*
.•.
.»
;
Rgr-‘>*- ‘--. ^ .V
r'V. -:-s .. ^ >m^.-e ^:_,,
*
qAII«.!': -. -i
-.' 'V
'>v,,
.1 t
rn Ä.-r'f ’
y V<-^• •••_•
• f;5''
K: -
'
n'-PS
1. .- :
*
'.A". -Vr;
5
‘^'. i-m'i
Vi 4* 'ts*'.!» ».,
* V> ’'' P
•
»y w
ä -* •s^v\
ypifc-','. f''
’ :' v'T;>l' , t’- —... .-,
'.,i" '.-:.• =
«.’k*''
Vi,-*s2'
‘ t
. T-
1'«^’ 5^11
•
- >‘';r.',:
-v'^
‘ -n' Y''•</'*i !:;j
- . vwiSr*
•f^ -4«*-^' * .
•. ^
- -
y; « r-.*
i\ •
‘ / *,',. * , ‘-«t;.
•; '.%:»
'
EtiK.-
.' %, ‘
.v, '^ .v,;- .^>'4!
1H2. 5‘a'it'li^/ Ameiitaceac.
U-af. 66.
4Flg. 381 a. b. Cörylus avelläna L.,
gemeiner
.S^afetnuBftvaud). Überafi in ganj ($n*
ropo üerbreitet, in ®eiitfd)ianb nebft einigen an=
beren Slrten nnb (Spielarten I)äitfig atd ®art*
nu^, 8ambertdnn§ (bie größte
5trt) angebant. ®ie ®enüt|nng ber ^rüd^te a(g
feinidjmedenbeg Sd^atenobft ift befannt; b(ül)t iin
^ebrnar, yjiärg.
4:ig. 383 a. b. c. Fagus silvätica L., gemeine
®ud)e, 9totbu(^e. 1p. tiefer jdjönfte beutjdje
3öalbbanm mirb 20—30 m !^od) nnb ift mit
feinen Spielarten, ber (®littbnc^e mit bunfeb
roten blättern nnb ber ö^ang* ober Srauer*
bliche bei nn§ allgemein betannt nnb gefdjä^t.
®ie fRotbud)e liefert nn§ au§ großen Sßälbern
ba§ befte Srenn^, nnb Sßerfl)otä, gute
^lol)le, Seer, 95ottaf(^e, Äreofot, |)ol3fpiri=
tuä u.f.
in.; i^re grüd)te finb fe^r giite§
Sdpoeinefutter nnb geben ein t)ortrefflid)eg Speife^
öl; blü^t im 2lpril, fDiai,
4fi0 . 383 a. b. Castänea vesca Gärt. (Fagus
castänea L.), ed)te Haftanie, (Sbelfaftanie,
Ääfte, ä)?arone. 1p. 9iur 1 bentf^e 2lrt mit
meljreren Spielarten, bilbet in SOfitteb nnb Süb;
enropa, namentlid) in Italien, gan^e Slnilber.
Oiiebt gnted ®ait=', 92ul^= nnb 9öcrfl)ol3; bie
nal)rl)aften, moljlfdjinecfenben 5'rüdjte finb betannt
nnb bilben einen bebeutenben |)anbel§artifet;
blül)t im ^nni.
4:10. 384 a. b. Qu^rCUS robur L. (Q. pedun-
culata Ehrh.), gemeine Stieb ober Sommer*
Gid)e. 1p. 30—40 m l;od), ber ftörfftc 4?anm
ßnropad, in Sbenen nnb im ^^ügellanbe bei nn§
l}ie nnb ba große SBälber bilbenb. ®a^ baner*
l)ofte .^olj mirb gum trennen nnb 93anen nnb jn
Sdjreinerarbeiten, bie 9iinbe gum ©erben bennpt,
bie f^rüc^te bienen gur 9ial)rung für bnä Silb,
and) als ^affeefnrrogat nnb Sepmeinefutter;blü^t
im 2lpril, SDiai.
4ri0. 3804. Salix viminälis L., gemeine 3Seibe,
Äorbmeibe, Sanbmeibe, Ufermeibe.
jp, 1p. ®ie UBeiben jä^len etma 150 9lrten
iBäume ober Stränd)er, baoon 29 in !Dentfd)lanb
I^eimif(^. !Die abgebilbete Äorbmeibe mirb
4—6 m l) 0 (^, mäc^ft gemö^nlid) ftranc^artig,
nnb ift in ®entfc^lanb fe^r gemein an 3:eid;en,
Seen nnb ®äd;en. Sie liefert baS befte 9)?a*
terial gn Sorbmaaren nnb f^^leditarbeiten; blüf)t
im aiMrg nnb 2lpril.
70 IHÜ. (Jamilie, Anientäceae biä 163. Conitcrae.
ilaf.
ßi}. »HO a. b. c. Pöpulus alba L.,
ober Silber = *^30 pp c(. Sin [tarier, [djbner
iBamn, 30 in ’^oef), Stamm bi^noeiten über 1 mbief. '2)a§ .^ 0(5 bient 511 Sd)reiner=, ®red)§(er%
ilnfer^ imb Stedmadjerarbeiten, pat aber menig
.N^ieijmert;
b(ül}t im i'0Jär3 nnb Slprit.
4:ig. »H7 a. b. c. Populus nigra L., gemeine
''[3appei, Sd)mar 3 pappel. ip. 25 m ^od),
an fend)ten Steden; blütjt im 'Dfnr3 , 3ipri(. ®a§
.[50 (5
1
}at menig .^ei^traft, mirb aber oon !Dred)§'
iern nnb 3:i)c^(ern gern nermenbet. Sine 3ibart
P. pyramidalis Ait., ''[.^pramibenpappei,
5(tleepappei, ita(ieni[d)e ‘!}3appet, i[t alö
3(deebanm bei nn§ adgemein befannt.
.Qn ben ftätjdienträgern gehören [erner: Plä-tanus L., l)äufig in ij3artaidagen fnttioiert; My-rica L., Saget, ‘i^orft, brabanter SJJprte,
Sadi^beere, Sinnpfpftan^e, bereit Blätter angeb-
lid) atä |)opfen)urrogat benü^t merben; Celtis L.,
bürget* ober 97e[[ et bannt mit mot)l[d)me(fenben
5'rüd)ten, in Sübeuropa; Chailletia Don., @i[t=
bannt in 9l[rifa.
163. 5’nniitic. Casuariiieae 3Iirb.
^ciifeitbäume.
14 5trten tropifeper, meift anftratifdjer, baiint'
artiger ^[langen, mit tnotig gegtieberten,. [d;ad)tet*
67.
patmartigen ftften, metd}e oft gan^e SOBötber bitben
nnb in iprer .fiteimat nnfre il^abelp'ötjer oertreten.
"Dag barte |d)mere .f)ot3 bient jnm trennen nnb
mirb 311 Streittolben nnb anberen Seräten oerarbeitet.
164. ^ninitie. Coiiiferae Juss.
,3apfettBäumc, Qttabefböfjer.
3» ihnen redjnet man 1) bie Siben, Taxineae;2) bie Sppreffen, Cupressinae; 3) bie cigent=
tid)en 97obetböt3er, Abietineae; 4)bie'}3atm*
farne, ober 3“ pfenpal men, Cycädeae. Säfinb bie pöd^ften ®äume. ®ie middigften finb
:
ßg, »H8 a. b. Pinus silvestris L., gemeine
Äiefer, f^öbre, [^ord)e, Slienbanm.
2Birb 20—30 m Ijod), bitbet im gan3en 97orbcn
oon Snropo grobe SBätber, nnb ift für unä nnb
ben gan3en 97orben ba§ nü^tidjfte 9?abetbot3.
Sie giebt oortrefftidjeä ®au= nnb ^rennt)ot3,
Sienrnb, Serpentin, Seer, 'ißccb nnb @eigenbar3 ;
btübt im fOfai.
ßg, 389 a. b. c. PinUS Picea L. (Abies
pectinata Dec., Ab. alba MilL), Sanne,
Sbettanne, SBeibtanne. |). SGBirbbiäOOm
t)od), nnb bitbet in Süb* nnb 2Pittet=Snropa,
namenttid) in Sebirgen, auägebet)nte üSBätber.
Sie giebt guteä 33renn* nnb 97n^boi3/ ^er*
pentin n.f. m.; btübt im SOhi, ^nni.
164. ^amilie, Con fferae 6ig 165. ^yamilie, Hydrochan'deae. 71
Caf.
fig. 390 a. b. Pinus Abies L. (P. excelsa
Lmk.), Picea vulgaris Lk., P. picea Duroi./
gidjte, (Sdriuavgtanne, iRottanne, luivb
big GO m ^od), bilbct biird) ganj (Siivopa bic
größten D^abcbuälber, liefert trefflid)eg ®renn* iinb
ilJuljl^olg, iWiaftbäiime :c., bient img a(g JHeil)-
nad)tgbainn. 53(ül)t im 9Pai.
ifig. 391 a. b. c. Pinus Larix L. (Lar. euro-
paea Dec., Abies Larix Lam.), Särdje.
®ig 30 m l)oc^, Ijcimifd) in ben 51(pen, fonft
häufig angepflanjt. ®(ättcr abfällig; (Stammbolg
gef^äl|t, nnmentlid) jit SBafferbaiitcn.
4fig. 392* Juniperus communis L.,
2Ö a d)*|
l)olber, ^ranamittftraiidp unb ®iii
immergrüner, ftadüiger 'Strand); auf trod'encn
§ügeln nnb SBalbränbern in ganj (Europa. ®ie
68 .
Leeren mcrben oielfad) in .f^angbaltnngen nnb
3tpotl)eten nermenbet; blül)t im ?tpril, 9JJai.
4:ig. 393. Taxus baccata L., gemeiner (iiben-
bannt, Tajibanm, ':Küt = eiben. p nnb ip.
immergrün, auf ben Oiebirgen non Süb^ nnb
'Jliittelenropa äerftrent, l)änfig in ©arten ange^
pflanzt; blnl)t im aPära nnb 21pril. Samen
nnb 331ötter finb giftig.
,3n ben Soniferen merben ferner gercdmet:
Thuja L., Scbengbanm, befannter immergrüner©artenjierbaiim ang 21merifa; Cupressus Touru.,
(£l)preffe in Sübenropa; Wellingtönia gi-
gantea Liiidl. (Seqnoja gig. Endl), Siiefen-tanne, Skammntbanm in Kalifornien; Arau-caria Juss., Sd)nppentanne, 31nbentanne,
aiü ben Slnben; Dammara Don.,Kanrifid)te in i)?enfeelanb
;Cycas, großblättrige
Sagopalme in Oftinbien. ®ie eigentlid)e Sago*palme f. f^am. 184, g-ig. 430.
2.l7auptnaffc: 21TonocotyIcboncn, (Enbo^cncn. (Sinfameuülättrige^flau^en.
iBlütenl)ülle fehlt ober mirb gebilbet ang 4 fleinen Keld)* ober ®cdblättd)en; Stengelfpi^d)en an ber
Seite beg
165. ^amilic. Hyd roch arideae Juss.
^rofcßbibgewäcfife.
Gtioa 18 3(rten fdjmimmenbe SÖiafferpflan^en,
faft über bie gan^e ©rbe oerbreitet. |]n il)nen geljört:
4rlg. 394. HydrÖcharis morsns ranae L.,
gemeiner 3^rofd)bi§. ^n Sümpfen nnb
Keimlingg.
fte^enben ©cmäffern; oerbreitet, jebod) gerftrent;
blül)t im 21ngnft.
fycrner Stratiötes, Krebgfd)eere, ebenfo;
Elödea Rieb.. Safferpeft, oermel)rt fid) fo,
baß fie and) in ®entfd)lanb Kanäle oerftopft nnb bie
Sd)iffal)rt l)emmt; Vallisneria L., i'allig*
nerie, cbenfallg l)ie nnb ba ber Sc^iffal)rt l)inber*
lid); beliebte 21qnarinmpflan 3e.
72 16(). 3^ami[ie, Alismäceae &i§ 169. Aroideae.
Olaf. 6^.
lOn. ^'ninilic. Alisinsiceao Der.
^tro|‘d;föffefiicn'äcßfc.
r)0— (10 ?(vtcii tvaiitige 353oficrpf(an^en, Der*
breitet über bic beille unb itövbliri)e nonäjjtgte ^onc-
iljnen get)brt:
fii]. :«>.> a. b. Bütomus iinibellätiis L., ge=
meiner SL'aii'ertieid), Sclimanenbtume. 04..
Scl)aft 1 111 1)od), SBiir^elbtntter (30—95 cm lang,
nerbreitet, in fteljenben (5!)emä[fern ©entidilaubS
l)nnfig; btütjt nom ^itni— 2{iiguft.
43lg. Sagittäria sagittifolia L., i^feiO
traut. '4- ^n Xeidien unb igümpfcn (£iiropa§
f)äufig. <&d}aft :30 -9.5 cm t)od); btübt im ^uui,
^uti. T'ic 2Ö3uräe(u [iub ftärfmel)ll)attig unb eßbar.
1G7. ^’nmitic. Podostehiieae lUch.
Stma 30 5trtcu frautiger, uutergetaiid)ter , beu
93?ooieu äl)nlid)er 353aiferpflauäeu, meift in beu
Jropcu, norgügtid) in ©übamerifa.
1(38. 5^’aiiiiUc. Typlutceao Bec.
Qiloljrbofbengcwäc^fe.
8 Strteu fdjilfartigcr <Sumpf' ober SBofferpftangen,
über bie ubrblid}e ^lalbfugel nerbreitet. .Qu biefer
Qamilie gepreu:
»»7* Typha latifölia L., gropr, breit*
blättriger 9t
0
Ijrtol b eu. ]j. ©teuget 1—2 m
f)od), faft über bie gange Grbe nerbreitet, in
®eut)‘d)taubö ©ümpfeu unb $ieid}en nid)t fetten;
blüt)t im ^uti, Stuguft.
4:ig. Spargänium simplex Iluds., ein*
fad)er ^gettolben. 4. ©tenget 30—50 cm
pd), am Ufer non ©eidjen, ©een unb ©trömen
über gang (änropa nerbreitet; btübt im ^nti,
9(uguft.
109. ^’nmtüe. Aroideae BarÜ.
,Jlron$geinä(ßfe.
©ine anfebnlidje gamilie, bdUpföc^Od) in ben
beißen unb inarmeii (^egenben ber ©rbe bci'^iifd).
93tand)e ®otaniter trennen biefe Qamitie in ilal*
mu§geinäd)fe, Orontiaceae Bartl., unb in
Äattagelnäcbfe, Cal laceae Bartl. SSJir geben
in 2lbbitbnng:
4-ig. 399 a. b. Arum maculätum L.,
gefterfter
9tron§ftab, Qebnnnrg. if. ^n
fd)attigen ?aubiuälbern SOtitteteuropad, febr giftig;
blübt im 9}?ai.
t
4;tg. 400* Acorus cälamus L., gemeiner £at*
mn§, beutfd;er Qittmer, 9)?ageninnrg. 4.
9tn ^leidien nnb in ©ümpfen non gang ©nropa.
©diaft über 1 m bod;; btübt im ^nnt, ^uli. 3Der
ftart aromatifd) riedjenbe, gemürgbafte Sönrget*
ftod bient orgneitid; unb gn öifören unb ^onbitor*
inaoren.
170. ^amilie, Lemnaceae 175. gamitie, Iricleae.
Caf. 70.170.
^nmilie. Leiiiiuleeae äe C. Q§a(Tcrfinfcn.
(5—7 5lvteii f(einc Sß3affcrpf(aiiäen, über bic
flciiiäßtgten 3oncn a((ei’ Selttcitc Dcvbreitet. SGßtr
geben in 'ilbbilbiing:
4:ig. 401 a. h. Letntia gibba L., biicflige S5>af:
feviinfe. ©. ?btf !ieid;en nnb fleljenbcn &C'-
inäffcrn tjäiifig. ®ie abgebiibetc iHvt blnl}t feijr
jetten.
171.
^mntilic. Najbideac A. Rieh. Qlajaben.
'2tn lüO, über bie gange @rbc nevteilte, ineift
nntergetaudjte SBnfferpflangen. .ßn itjnen get)brt:
Zostera L., iDiecr- ober ®cegra§, auf fan=
bigem 3)feere§grunbe; Najas L.,
9iij:enf rant,in Seen unb STeidjen; Rüppia L. , 9htppie, in
(Sümpfen, am Oft» nnb 9iorbfeeflranbe; Potaino-
geton, Saidjfraiit mit 10 beittf(i)en Strten.
4:t0. 402, PotamogGton natans L., Sdpuim»
menbe# Saidjfrant. ij. ^n ftetjenben unb
flie^enben ©emäffern faft aber Vänber ber (irbe.
(i3lüt)t im ^nti, 9(uguft.
172.
^nniilic. Orelifdoae ^fanbefn ober
^nabenfiräuter.
Oie 3ttt)t ber über bie gange (Srbe oerbreiteten
Wirten get)t in bie Oaufenbe, baoon etma .50 in Oeutfd)»
(anb; nm fo Ijäufiger unb fd)bner, je nät)er ben
SBenbefreifen; menige 5(rten bem 9)ienfd)en oon 97ufgen.
2iMr geben in Stbbilbung:
4:ig. 40» a. b. Orchis pyramidalis L.,
ppra»
mibenfbrmige^ Knaben traut, 9Jagmurg,
Ruduefgb turne. 30—50 cm tpd), uerbreitet
über Süb» unb 9Ritteteuropa, btü^t im ^uni.
4;ig. 404. Ophrys aranifera Iliids., Spinnen»
ä^ntid)e g-r auentl)r öne, g-tiegenfraut. if.
2tuf troefnen Siefen in Süb» unb äIRtteteuropa.
15—30 cm l)od); btüt)t im 9Jlai unb ^uni.
4Fig. 40.>. Cypripedium calceolusL., gemeiner
5-rauenfd)ui), 9Jtnrienfd)ut), i^enu§fd)ut).
"Jl. Steuget 30 cm bod), in f^attigen ®erg»
luatbungen; in Oeutfd)tanb gerftreut, nur ftetten»
meife t)äufig. ®tüt}t im ä)iai, ^uni.
3u biefer g-amitie get)bren gat)treidje, prad)tDott
btübenbe Sd)iinggemäd)fe in ben Oropen, g. iß.
Epidendron Vanilla L. (Vanilla aromaticaSw.), im tropifd)en 2tmerita; bie aromatiid)en Sd)o»
ten bienen atd feiufted ©emürg gii attertei Speifen
nub ©etränten im .'pau§l)atte.173.
5’amiltc. (’aiinücoae Ar/. Oßfumenroßre.
Über 100 9trten tropifd)er ißtattpftangen, au 6ge»
geidjuet burd) Sd)bnl)eit ber ißtüten unb ißtätter.
Oie für un§ midjtigften fiub: 1) Canna indica,
inbifd)e§ ®lumenrot)r, ßanna. @ine beliebte, 2
big 2 I 2 m l)ot)e Rattt}aug»ißtattpflange; 2)
Ma-ränta arundinäcea L., “ipfeitmurg. ©in (JO big
120 cm t)ot)er Strand) in Sübamerita, beffen tno»
tiger Surgelftocf bag Strromrootmebt, ben meftinbi»
fd)en Satep unb bag amerifauifd)e Störtemet)! liefert,
ißetiebte .ßierpftange unferer Sarmbäufer. f^rifd)
genoffen entbölt bie Surgel ein fd)arfeg ©Jift, mirb
aber gugleid) atg .(peilmittet gegen bag @ift ber g-rüdite
beg 9JJanfd)inelleboumeg gebraud)t.
174.
^nmüie. Miisüeeae Juss. NJPifange.
ilber 30, nur in ben Oropen einbeimifdje 91rten;
anfebnlid)e baumartige Rräuter, auggegeid)uet burd)
impofante, fdjöne ©eftalt unb burd) bie ©röffe if)rer
ißlätter. ißiele 91rteu tragen fd)madt)afte 5rüd)te,
anbere finb burd) ißlätter unb ^lattfafern teebnifd)
nütglid). So liefert Musa paradisiaca L.,
ber
gemeine 3-0 ) ang, Stbomgapfel, “(parabiegfeige,
ißanane, ein 3—(J m bol)cr ®aum, in feinen .30 cmlongen, feigenartig fd)mecfeuben (yrüd)ten bie töglidie
unb .fpauptnabrnng oon 9Jtillionen SJlenfdjen.
17.5. ^amilic. Iridoae R. Rr. .^cbmertfifien.
91n 450 9lrten, mei|'t .ßmiebelgemädife, bc'ndfd)
in ben gemäßigten fd)öne ®lüten ang»
gegeid)net, gum Oeil mit argneilid) (uirteubem Surgel»
ftoef. Sir geben einige berfetben in folgeuben 91b»
bilbungen:
4rl0 . 400. Iris germanica L., beutfd)e Sd))Dert'
lilie. 3|.. 30—00 cm l)od), mol)lried)enb, auf
l'teinigen Stellen, pelfen nnb 9Jiauern, meift uer»
milbert; blül)t im S)iai unb ^uni.
10
74 175. Jynmilie, In'deae Diö 178. Jyamilie, Dioscoruae.
Caf. 7[.
£-\^. -107 a.l). GladiolllS coiiiiin'iiiis L.,gemeine
Scljiuevtel, giegmurs, ?((iermann§f}Qr'
iiiid). 0 ]. ;")()— (10 cm tjod), auf 23}tefen, ini
IV'äibevn nnb nn gvafigen ifbügeln in <2 üb' nnb
iOiittetenvopn; in ^eutfdjiaub mir ba nnb bort
wevmilbevt; blü()t im ^uni.
I
4,-ig. 408* CrOCUS vernus L., 5'rül)Iing§' Saf^
vnn. 'ip. S)ie non mei^ big biinfelblan in bev
5-avbe naviievenbe ®lütc bifbet eine nnfrer be*
licbteflcn fyvüf)ling§bUimen nnb ift in Sübbeiitfd}^
(nnb nnb ben 5(lpen an einzelnen 2tanborten oiif|
älMefen 311 finben;
blü()t im 9)cnr3 nnb ?(pri(. ®ev|
ädjte 2afvan, Crocus sativus L., '^4, ift
im Orient (jeimifd) nnb blül)t oiotett. Sie rot=
gelben 9?arben geben ben ai^neilidjcn nnb a(g
@emür3 bienenben Safran ;blüljt im September,
OCtober.
ben Sd)mert(i(ien geljören ferner bic folgen»
ben, bei nn§ beliebten .^ier» nnb Sopfpflnn3cn
:
Ferräria tigrlclia (Tigrldia pavönia Fers.),
Sigerlilie, ''i3fancnli(ic, mit pracptoollen Blüten,
ong lUcejrito; foioie bic oiclen 3lrtcn ber Ixia L.,
3icrlid)e, fd}önblü()enbc .gioicbclgcmädjfc oom Si'op.
17G. ^’nmtlie. Ilaemodorüceac li. Br.
Gtma 1)0 21rten non ftrnntcrn, bic meiften imtropifd)cn nnb männeren 3lmcrito l)cimifd). Sagba3 n geijörenbe Sisyrlnchium Tourn. ift eine
beliebte CiJartcn3icrpflan3 c nnb liefert eßbare ilnoücn.
(i'bcnfo Ilaomodoruin Sm., ^(ntnarciffc ang
31nftrnlicn.
177. ^nniilic. Aiiiaryllidono B. Br.
^(ßonlilicn, QTarciffen.
ilber ;>()() 3lrtcn, mcift 3ii’icbelgcmäd}fc ber Ijcifjcn
l^onc mit fd)öncn Blüten, einige aber mit giftigen
.^micbcln. ilMr geben in 3(bbi(bnng:
4;ig. 400» NärciSSUS Psendonarcissus L.
,
Dinrciffc. '^1.20—.30 cm ()od), anf 33crgmicfcn,
namcntlidj Siibenropng. ^n Scntfdjlanb 3er'
ftrent nnb feiten, mcift nur ocrmilbert.
3 n ben 97arciffcn gcl)örcn ferner: N. poeticusL., bic cd)tc mcißc 9F, N. T a cetta L.. S a 3 ette
nnb N. JonquillaL., ^ongiiille. 31(le 3cid)nen
fid) bitrd) feinen 3Bol)(gcrnd) ang nnb gcl)örcn 311
ben bclicbtcftcn Sopfpflan3cn, bic namentlid) bei nng
im fyrü()jal)r alg Srcib3micbc(n oermenbet merben.
@inl)cimifd) finb bic meiften bauon am itanlafiig nnb
in Sübenropa.
410 a. b. Galänthus nivalis L.,gcmcincg
Sd)nceglödd)en. 'q. ®ci nng allgemein alg
erfteg 5’rnl)linggblümd)cn befannt nnb beliebt.
Sic ift brcd)cncrrcgcnb; b(nl)t oom
gebrnar—3lpril.
ßlQ. 411» Leucojuin vemum L.,
fyrül)lingg»
Knotenblume, qi. ^cmbmnlbcrn, namentlid)
Sübbcntfd)lanbg 3crftrcnt; bliiljt im 9Jiär3 , 31pril.
^micbcln rot) eßbar nnb, mic Kartoffeln 3nbc»
reitet, mol)lfd)mcdenb.
178. ^’nniilic. Dioscord.ao B. Br.
Q3<tin$p'»fratt)cn.
@tma 00 21rten Kräuter nnb Strändjcr, faft olle
mit minbenbem Stengel nnb tnolligcm, ftärlcmcl)!»
l)o(tigem 253nr3clftod'c. ©g finb mcift tropifd)c, bnrd)
il)rc Knollen fcl)r nütslidjc 9iäl)rpflan3cn. Sic mid)»
tigften baoon finb: Dioscorea alata L., ^gnamc,33 r 0
1
m n r 3 c 1 , geflügelte 9j 0 m g m n r 3 c 1 nnb 1 ). 1 ) a t a-
tas, 33atntcn=3)nmg, d)incfifd)c Kartoffel,bereu Sß3 nr3cltnollen bic .^anptnal)rnng ber 33cmol)ncr
ber Sübfceinfcln bilben. SBir geben ang biefer fya»
milc in 3lbbilbnng:
fiQ, 412 a. b. Tamiis communis L.,
gern.
Sd}mccrm 111-
3 . :t|. Sd)lingpflan3 c Siibcuropag,
mc(d)c fid) mcit übcr.Kicrfcu nnb (35cbüfd)c oerbreitet;
blül)t im ibiai nnb loor frül)cr offi3incl(.
Vfrfm
15
'y
.T
J l’* " * '
'
E • ' tthi ••:*-^:i!
..H“*'''' 2»
A‘.
:
."JS
'*1 f*’
-^A'*
•' M
^Ai
j . ; rw' i !, .-i .
' '- A»
>*•,
..
v44‘Vi
-^•1
-Ä‘
.>s r »
7-'‘ ^4'7>rl^.
.»<
.T il--V/'K';
'
’
'•Ä'
;'r<V :»/y
T->.Kfc ^x.iT-r K,'Vä- a.
179. Liliäc^eae. (O
iLar. 72.
179. ^amilic. Liliaceae Bartl, ^ificiujcwäcl^fc.
3ii il)ncn ncpic" t>ie ©mi(acccn, Smila-ceae R. Br.; bie 3ctt(ofcu, Colchictlceae Dec.;
iinb bie Slffobille, Apliodeleae Bartl. (Einige
iüotanitcv vcdjticii aitd) bie ?)am§pflan3en (178. 5“’
miltc) 3U ben Idltacecn. 2Biv geben oud bicjer groBen
179. g^ainilie folgenbe 2(bbilbungcn :
4:ig. 413 a. b. Paris quadrifülia L., gemeine
Ginbeeve, SBoifgbeeve. ij. 20—30 cm I)od),
in fc^attigen SEntbevn non gan^ ©nvopa. !Die
gan^e ^flan^e, befonberö bie ®eere, ift fd^orf»
giftig; blüfjt im llJai inib ^iini.
fui. 414 a. b. Asparagus ofticiiialis L.,
ge-
meiner (Spargel, Söirb ÜO— 120 cm
l)odi, einzige 21rt in 91orb= nnb 9Jlittelbent)d;lanb.
Sie bcfannten Sproffen geben eineä ber beften
5-rül)ling§gemufe, gntcn Salat nnb bienen ar5=
neilid); bliiljt int ^nni, ^nli.
4Fig. 415 a. b. c. Convalläria mafalis L,
ge»
meine iDJaiblnme, "If. Gtma 20 cm
l)od}, ineit nerbrcitet in ben SßJälbern non gan3
ßnropa, bei und eine beliebte J’rüljlingdbinnte,
inol)lried]enb, frül)er offi5inell; blüljt im SlJai.
4ri0. 41(}* Tülipa silvestris L., inilbe Snlpe.
%. 25 — 50 cm ^od), aitf 2(cfern nnb 2i'olb»
iniefen, namentlid; im füblid;en Gnropa; blül)t im
31pril nnb 9)lai. — Sie T. Gesncriana L.,
©arten tnlpe, and bem Orient ftammenb,
mit il)ren oielen prad)tnol(en Spielarten, ift be»
fannt; bereit bilben einen bebentenben
i^anbeldartifel.
4Fig. 417 a. b. c. Lilium Märtagon L., Siirfen»
bnnblilie, ©elbinurg, ©olbiunr3. 'if. Stengel
30— 50 cm l}od), aitf iJ3ergabl)ängen nnb in
lidgen iCntlbern, blüt)t im ^nni, ^nli.
TC 179 . Liliäeeae.
(Eaf. 73.
<fig. 4l^i 11 . b. Scilla bilblia L., jiuciOlättvioc
il)fccr 3 H)icbcI. 10—15 cm I)üclj, in 353äl'
bcvit iinb (ycbii)cl)cn, namcnttid) Sübbcuticl;(anb§,
fldlcnincilc Ijüiifii); b(ül)t im 3}iäv3, 2(pi'il.
f
^ni]. 4I1> ii. b. Allilim oleniceum L.,gemeiner
(yemiiie'V'nnd}. 'Zj.. bO— 00 cm Ijod), alä lln=
haut Ijnuftg auf S^viften nnb 'Üdern, in ®e=
biifdjen üon faft gan^ Guvopa; b(ül}t nom ^nni
bid 3(ngii[t.
4,nij. 420 11 . b. Verätriim album L. , meipe il?ied=
n)uv 3 , ©evmer. 60— 100 cm l)od), eine
5llpenpflan3e ©übbentfd)(anbä nnb ber Sdimei^;
bliiljt im 3>'li, 'tiignft. ©ie Söuv^elift offi^ineü;i
fd}arf giftig nnb bient a(§®eimifd)ung jinn Sdjnee-
berger <£d)nupftabat nnb 3111- 33icn)cvfä(fd}nng.
fny 421 a.b. Cölchicum autumnalc L., .Sperbft»
3citlofe, Üöiefenfafvon. 0;. 12—15 cm
l}od), ()änfig auf fendjten Sß}iefen, b(iil)t uom 5lngnft
big Dftober. Gin fd)äbUd;eg llnlvant nnb fdjavfe
®iftpflan 3 e. Offi3inen.
X'iQ. 422 a. b. Fritillaria meleägrisL., gemeine
(Sdjadiblnme, ftibifiei. 11 . 15—80 cm
I)od), auf fend)ten 5i>iefcn SDiittelenvopag; b(rd)t
im iD^ai. Die orangevote Fr. imperialis
L., ilaiferfr one, ftnmmt ang bem Orient nnb
ift eine beliebte (yrül)lingg='@artenpflan3e, il)re
^luiebcl aber ift ftarf giftig.
‘
' ! i'- .
' V'T., .<^»iECTaH£ili
ITiT.P^J. ,. J . ,' rikt r ' W, rk - - . r*- * /.• i
^
•-' \ •:> r ;'V
'#"' ' '
, -iitmxsä-
i/
. '^‘.'A’-'‘V f.»"*;. f. .
']: -Ti
'
;
^
,
•
.
' •'"vv
'.
‘
'' .5^2®?*. 4' * -'•'öipr"
r»
' "-sw u
• ", ,t' > '•.-‘'
V.V..^;i!v'^/ •* :'' 'i*!-’
'
L'-'''; • • . .
•. «'V, ,"' :' • -V , .»\ !
'
/ . ’. . 'U, ; : V ,.,a
179. gamilie, Liliäceae 6i€ 183. Commelyndceao.(
(
Q,af.
4-ig. 423* Ornithögalum nutans L., nidcnbe
i>oi3 ctmilcf), 'JJc'i(d)ftcvn. 9.[. 30—45 cm
l}od), auf SBicjcii unb in lid)ten SÖJalbiiinjcn , in
©ävtcn nid ^'crppon^c; blüljt im 3(pvil, 9Jini.
4?i}i. 4Ji4» Muscäri comosum Tourii. (Ilya-
ciiitliiis L.), fdjopfigc ®ijam: ober
fat[}l)acintl)C. 50—GO cm Ijod}, auf
'jicfcvn nnb 5ö3iefcn in @üb= nnb iDiittetbcutid)*
Innb, äcvftrciit; blüljt im SlJai. llMvb mic M.
racemosiim, bic Xvanbcnbl}acintl)c, bei
lind l)äiifi(j in ©arten gezogen.
4;ig. 4JJ5» AI06 vulgaris L., gemeine 5(1 oe. J)ie
etma 180 5(vten bev 5(Ioed fiiib, nielc a(d gvo§e
S3äiime, in ©iibnfrifa nnb Dftinbien 311 i^aiife,
bic abgcbilbetc gemeine 5(. ift bic cin 3igc in ©ii'-
ropa öcvmi(bcrtc 5(vt. 2*cr eingebiefte Saft öic(cv
5(rtcn cnt()ält einen bev mivlfamftcn 5(r3 nciftoffc,
mivb and) ()äiifig a(d ein d2)o«ptbcftanbtci( niclcv
©c()cininiittc( Dcrlncnbet. SBiv geben ber I)änfigcn
i'cvmcdjdlungcn megen ^ier in 5(bbilbnng:
4fig. 4*^«» Agave americäna L., fä(fd)tid) ()nn:
bcrtinf)rigc Sdoe, riditig: amerifanifd)c 5(gaDc
genannt, mc(d)c 311 ben Amarillideae (117.
gamilic) gc()övt. ^I)r Sdjaft mivb G— 10 m()od), bid 30 cm bid, nnb trägt oft bid 4000
mol)(ricd)cnbc 33(ütcn.
3 ii ben Öi(icngcmäd)fcn gcl)örcn ferner: Dra-caena (Iraco L.
,gemeiner ® rad)cnbanm —
Ilyacinthns orientiilis L., ®artenl)l)acintl)c
— Yucca L., '']3 a(m(ilic — Polyanthes,11 b c r 0
fc.
r4.180.
^’amUtc. Hntdmcao liich. QSafferfiefef^e.
(Sicl}e Alismaceae Rieh.)
181. Juiifsieoao Bartl. GSinfen,
^imfen, ,,^)afPgräfcr.
©egen 100 , über bic gon3e ©rbc oerbreitete
5lrtcn, Don mcld)en ein3clnc 311 Jlfdlhoerf, feinen
Stro[)ptcn, aiJattcn 11 . f.m. bienen. Sd)tcd)te 5'idtcrs
gräfer.
dFig. 4JJ7* Luzula campestris R. Br. ©emcine
a i 11f
i mfe. 15—30 cm l)od). 5(nf trodenen
Ulafcnpläljen im mitttcren nnb nörblid)cn ©iiropa
l)änfig. ißtü^t 00m 3JJär3 bid ^iili.
4:tg. 4JJ8* JunCUS communis Mey.,
©emcine
Simfe. yf. Sic ift in naffen ©räben nnb
Sümpfen pnfig; b(ül)t im ^nni, ^nli. llntraiit.
182.
^’aniiüc. Hesti.lceae B. Br.
5(n 240 5(rtcn gradartiger llnträntcr ober .fpalb=
ftränd)cr, faft alle in 97cn()ol(anb nnb am Map l)ci>
mifd). ®ie ^alnic einer 5(rt bienen am Map 311111
'J)ad)bcdcn.
183.
3^nnitUc. Coniiiiolynücoae B. Br.
5(n 230 mcift tropifdjc, cinjä()vigc Mrantartcn
mit fd)öncn ®lütcn nnb 3nr ü)ia()rnng bienenben
3Y''nr3clftödcn. ähandjc 51rtcn finb bei und beliebte
!iopfpflan3cn , fo bic Commelyiia coelcstis L.
and yjiejifo nnb bic ocrfd)icbcncn 5lrtcn ber Tra-deseäntia and Siibamerifa.
78 184. ^amilie, l’alinae.
U,af.
184. ^yaniilic. Palnia«* Jnss. 7^:\ifinciu
Dicfc frfjon üoii 9inne „^'üvftcii bcö
rcid)§'' genannte g^ainitie, beftcl]t and nnv einer
Wattnng mit etma tiOO faft fcimtlicl] ben.3rvopen an-
gel)övenben 5(vten; nnv eine i>tvt, Chamaerüpsiuimilis, ift and) in «Sübenropa einl)einnid). ®evlltiipen ber ‘}?ntmen ift für bie ®emül)ner ber STropen
nngeinein groß; fie crnäf)ren bort iOfittionen Don
lUienfcpen nnb 54eren. Unter bie miditigften Strten
grl)ören:
irig. 42?) a. 1). ÄTBCa catecliu L., gern. 5lrefaä
4^a(ine, 6ated)npa(me, 33etetpafme,
nang. ^n gan^ Oftinbien fidtiDiert. Otainm
12—15 m l)od), ®(att 2—4 m lang, [yrndjt
('Krefa ober 'ißinang^SU:^) üon ber ©röffe cined
,s^')nl)nereied; bie ®etelnüffe merben megen i[)rer be*
tiinbenben Alraft non ben Qnbiern gefant nnb gelten
benfelben ald nnentbel)vlid)ed Sebendbebürfnid.
dflg. 4:i0 a. b. Sagus Rümpliii W,, cd)te ©ago=
palme. IBilbet in Oftinbien gan 3 e SBälber, inirb
4—y m I)od), 531ätter 6— 7 m lang. Oad 9)carl
biefer ißalme giebt ben meiften nnb beften Oago
bed .S^anbeld, nnb bient in ^ntien, anf Derfd)ie*
bene Soeife gnbereitet, ald ein §anptnal)rnngd=
mittel, ©in cinäiger IBanm liefert an 5 6tr.
Oagomel)!.
4fig. 431 a. b. COCOS nuclfera L., ed)te Ä o 1 o d-^
palme. ©tamm 15—30 ni l)od), bie f^ieber=
btätter 4—5 in lang, ^n allen Oropenlänbcrn
fultiniert; il)rc 9^üffe bilben einen midjtigen
nn^- nnb |)anbcldartitel. Oie 331att=f^’ a fe r n nnb
diippen merben 311 ©d)niiren nnb 3icppid)en oer=
arbeitet, bie ©djalen geben Orinfgefdjirre, ber
©tamm liefert gnted fUnbliotj, ber
Äofodmild) nnb 4'alin'öl, bie ©d)offc geben
fol)l, bie 33 tntenl'nofpcn bienen 311 4'almmein,
3nder, ©ffig nnb 51rraf, bie 33tntter 311111
Oadjbecfen.
ß%, 432* Elaeis gnineensis Jacq., ei^tc afri=
lanifd)e öl palme. 9 m l)od), 30 cm bitf,
and ©ninea nad) ©eplon, Sßeftinbien imb ©nb=
amerifa oerpflan3t. Oie fyrüdite liefern bad
meifte ‘ißalmbl bed .fpanbeld, meldjed 311 ©eifen
nnb anbern tcdjiiifdjen ^n^t^^cn bient.
4fi0. 433 a. b. Phöllix dactyllfera L., gemeine
Oattelpalme. 15— 18 ni l)od), bid 1 m bief, bie
befanntefte nnb midjtigfte Slrt ber ipnlmen. ^l)re
fyrüdjtc bienen oielen Oaiifcnben oon SOienfd)en,
namentlid) in ülrabien, 3nr .panptnaljriing nnb
finb ein bebentenber i'paiibeldariifel. Oer ©aft
bed ©tammed giebt ^^almioein, bie 231attfafern
geben ©eile nnb ©efled)te, bie ^lattftiele beliebte
©tod'e.
Singer ben abgebilbeten SIrten ift nod) üon be*
fonberer 2ßid)tigleit: Borassus flabelliforniis L.,
gemeine g^ndjerp atme, SBeinpalme, ^ontnr.18 m l)od), in Stfien, non Slrobien bid Oftinbien,
©ie bient nieten fOUllionen 3[)tenfd)en ald b^aiiptnal)*
riingdmittel nnb liefert ignen ^nd'er, “ipalminein nnb
Slrral, egbare 5’i'nd)te, ©emüfe nnb 9tiitj[)o(3, in ben
blättern SOfaterial 311 SOcatten, Sorben, .^üten nnb
Rapier.
185. (5a»tiUie, Panclaneae 6i8 187. gamitie, Grami'neae. 79
Caf. 76.185.
^’aiiiilic. Paiidäncac 7?. Br.
(Stiua 3ü ?(vtcn in (£üba[icn, «Sübameritn imb
auf bcu ^nfctn 5(iiftvalten§ cinlicinnfdjc ®äiinie iinb
@trQurl)ev, meidjc 9Jal)rung§mittc[, 97 ii(jl)cilä nnb
yjjatcvint 511 fylcdjtiuevf liefern. 2Öir nennen üon
biefer 5'ainitie: Pändanus L., <2 d)vaubenDanmin Dftinbien; Elephautiisia Kuiz. & Pav.,
CSlfen beinpaline, STagnabanm in ©nbainevita;
Carlodovica Puiz. i'c Pav.,'
13 anamapaline in
©übanierifa.
186
.
^amtlic. Cyperdeeae (k C.
j^S^pergräfer, c^cggeit, Qliebgräfer.
®egen 1200 Slvten über bie gan^e (Srbc ner*
.breitet. @d)ted)te g^nttergräfer. ®ie Surjelfnollen
einiger Slrten bienen al§ ftärfeme^lt)altige 9^al)rung§*
mittel.
4:10. 434* Cyperus flaveseens L.,
ge(blid)e§
6l}pergra§. ©. 3—15 cm Ijod), auf 2:rif=
ten mit fumpfigem $3 oben ^iemlii^ ijöwfig; i>iül)t
im ^uli, 2luguft.
3n ben ©ppergräfern gepren ferner: Schoe-nns L., @tri(fgra§; Cladinm L.
,(Sdfneibe*
gra^; Heleöcharis R. Br., Stieb; ScirpusL.,©imfe; Eriöpliorum L., SSsollgraö; CarexL., Stiebgra^, <Segge.
187.
^’nmilic. Graiuiiieae Jitss.
(öräfer, <$ütfgräfcr.
Über 3000 2lrten Iraiitiger, über bie gan^e @rbe
nerbreiteter @ercäd)fe. gepren unfre mid)-
tigften @etreibepf(an3en itnb ß-ntterfronter.
4Fig. 435 a. b. Zea mais L.,
333 e(fd)f or n,
SOiaiä, türfifdjcr Seiten, Slnfnru^. ©.
,'Oatm 1—2 m pd], aug ©übamerita ftammcnb,
jefj^t in öielen Spielarten überall angebaut, in
2tmeril'a bie üerbreitetfte Srotfnpt. ®er bi§
30 cm grop Solben giebt @rieg unb 9)tel)t nnb
bient mit ben 331ättern at§ guteä S5iet)fntter, au§
ben Stengeln mirb Sirup, ßnefer nnb ®rannt*
mein gemonnen; blüp nom ^uni— 3lnguft.
4Ft0. 436. Pänicum miliaceum L., ed)te ,^')irfe,
ß-ennidj. q. .'palm etma 1 m pdp &amang Dflinbien nnb mirb jep in SJentfdjlanb in
mel)reren Spielarten pufig angebaut. 2)ag Romgiebt ein fräftigeg 9Jiel)l 311 ®rot unb guteg ®e*
flügelfutter, bag Strol} mirb 00m 5.de^ gern ge=
freffen; btül)t im ^uli, 3luguft.
4:ig. 437. Avena satlva L., gemeiner ober
Stifpen*^afer. ©. 60—90 cm pd), 3>oterlanb
uubefannt, jetp überall in oielen Spielarten an*
gebaut. 33 efteg l^ferbefutter, giebt and; .gjafergrüp,
.fpafergrieg, .^aferfd)leim, b^aferftrop blüp im
^uli, 3luguft.
4:tg. 438* Triticum vulgai’c L., gemeiner 2Bei:
3en. © unb ©. iötit mep-eren Spielarten bei
ung oielfad) angebaut; blüp im ^uni, ^uli.
a.'aterlanb ‘ißerfien. Sefte 53rotfrudjt ber alten
Seit, .'pauptnapmnggftoff für ©uropa. Se-
nü^ung 311 allen 2lrten SeiProb, 311 Rndjen,
a}tel)lfpeifen,‘
13nber unb Oblaten ift befnnnt;
bag Strol) ift guteg S.dcPutter unb mirb 311 fei’
nein ß-led)tmerl oermenbet.
4ri0. 439» Seeäle cereäle L., Sloggen, Rorn.
© unb ©. Stur eine Slrt mit mep-eren 2tb’
arten. Stammt aug bem Orient unb mirb jep
in allen gemäßigten unb falten Rlimaten gebaut.
GO cm—
2
m pd), bilbet er eine ber nüljtid)ften
''
19'lan3en ber ©rbe. @r giebt in feinen Römern
iiovtrefflid)eg S3 rot, idep unb SlJaftfutter, in
ben .'palmen bag längfte unb ftärfftc Strop meO
d)eg Oom S?iel) gern gefreffen unb 311 SOPtten
unb 3^upeppid)en, 311 brüten unb 311111 ®nd)berfen
oerarbeitet mirb; blüp im SJt'ai, ^uni.
4:ig. 440 * HördGUITI dlstichum L.,
3mei3eitige
©erfte. ©. ©. Die ©erftenarten, bereu etma
5 oerfd)iebenc in SOdttcleuropa angebant merben,
bienen befonberg 311111 33ierbrauen (@erftenmal3),
bann 311 ®rieg, ©raupen unb ©crftenfd)teim
;
S3tüte3eit: ^uni, ^iili.
187. g^amilie, Gramineae.<so
CLaf. 77 .
i:ig. 441* Lölium pei-enno L.,
au^baiicnibcv
ciu]li|‘d)c§ 9ial)gra§. ?4. 30—GO cm
tjoci), überaü auf JCncfcu iiub au SBcgräuberu
Ociiicin, oft 31t @vaC'p(ät5cn augcfät. ©in oov»
3Ü9(id)Cä fyiittcvgvag;
blii()t ooin ^unt—Scplbr.
3u Lolium gct)ört and) bcv giftige au tu et-
(oid), Xolltovn, L. teinulentum, ein l)bd)ft läfti=
gc‘o 5(cfcrunfraut.
4?|g. 442» Säccharum officinäle L. , cd)tcg
3ucfcrvoI)v. ,palm 2— 3V2 m I)od), 2 big
5 cm bid, mit locfcrciu, faftigem 9Jiavfc auge^
füllt, mcld)c§ bcu 3^oI)3Ucfcv liefert. 3?atevlanb
Cftiubieu, augebaut überall iu ber Ijeijjcu
©ebraud) be§ 2Jal)ruug§=, ©euu§=
uub '3(r3ueiiuittel ift befauut.
f
4:ig. 444 a. b. Oryza satlva L., gemeiner 9^ei§.
•spaliu 1— 1*-2 m l)od). ^ubifdjeu llrfpruugä,
mirb iu faft allen füblid)eu Vänberu ber Srbe
augebaut. Seine il5ruerfrud)t eruiiljrt ausfdjlieG*
lid) mel)rere 93011iouen 2)ceufd)eu uub nud) uad)
X'eutid)lanb merben jäl)rlid) mel)r alö 700,000
3eutucr eiugefüljrt. H'ermeubung 311 Suppen,
^rei uub feineren Speifen ift befauut; auperbem
bient ber 9{ei§ 311 Stärfmel;!, 93ier, 311 fd)lei^
migen ©etränfen unb befonberö 311 91rraf.
4?ig. 444* Bambüsa anmdinacca WilUl., 93 am*
buöro^r, SHefengra«, mirb big 30 m Ijod),
40 cm bief, unb bilbet in ben tropifd)en ?än*
bern riefige ©nlber. ®ie 3äl)en Sdjnfte merben
311111 b^äuferbaii, 311 fyledjtmcrf, 311 Spa3ier*
ftöcfen u. f. m. oermenbet.
445* Phälaris amndinacea L., rol)r'
artige^ ©lan3gra§. GO— 100 cm l}od),
bitrd) gau3 ©uropa an Ufern oon 93äd)en, !Jei*
d)en niib Sümpfen l^äufig; alö fjuttergrag nur
bienlid), menn e§ oor ber 93lüte gefd^nitten mirb
;
blüljt im ^uni, ^uli.
4:tg. 446* AgrOStis alba L., gemeiner 5Biiib*
Ijalin, Straiipgrad."^i. 30—GO cm I)od).
31uf Söiefen, !2i'eibeplä(3en, an Slbljäiigcn unb
©räben l)äufig; al§ g-uttergrag menig ge^d)ä^^t;
blül)t Dom ^nni—September.
4?ig. 447. Aira cacsijitosa L., 9{afenfd)miele,
rnfenförniige Sc^mele. :j. GO— 130 cm l}od).
91uf 333ie)cn, an ©räben unb in Sälbern, na*
mentlid) an naffen, fc^attigen Stellen, galt in
gan3 ©uropa l)äufig; bient al« Streugra^; blül)t
im ^uni, ^uli.
187, ^^amtHe, Grammeae. 81
Caf. 78.
4Fig. 448* Alopecürus pratensis L., SBtefeit*
fud)§fcI)Jüan 3 . }[. GO—90 cm I)od}. ®uvd)
c]an3 ©iiropa auf fciiddcn SBtefcn unb au äBäf»
fevungggräbcn. i8ortvcffüd)cd unb crtvat]vetd)e§
f^utterfraut. ®IüI)t im SOiai, i^uni.
iFlg. 449» Anthoxänthum Ofloratum L., QC-
mciuc§ $Rud)gra§. 30—60 cm f)od). ^u
3S}äibevn unb auf 2öiefen bitrd) ganj (£uro|ja.
29oI}(vicd}enb, namcnt(id) in tvodcuem
a(d f^uttcrgvad mcgeu feines bitteren @efd)ma(f»
nid)t fef)r gefd)äf^t. S3tüf)t im 9)?at, ^uni.
4Fig. 450» Bromus mollis L.,
meid)t)aavige
^7refpc. 0 . 30— GO cm tjod). 3tuf SBiefen,
an iRatnen unb auf müftem ®oben burd) ©uropa
nevbr eitet, in ®eutfd)(anb ^äufig. 2US f^^uttergraS
oljne Sebeutung. Stü^t im 9)iai, ^uni.
4Fig. 451, CynoSÜruS cristatus L.,
gemeines
Kammgras, oj.. 30—60 cm ^od). 91ament=
(i^ auf troefnen ^evgmtefen unb Statuen meit
»evbreitet, atS f^ntttergraS gefd}äl|t. S3tüf)t im
^uni, ^idi.
4Fig. 452, Däctylis glomerata L., ^nautgr aS.
'U. 30—125 cm I)od). ®urd) ganj Suvopa a(S
gutes f^uttergraS nerbreitet, auf Siefen unb in
Sätbern. ®tnt)t im ^uni, ^idi.
/ig. 453, Glyceria spectabilis M. u. Koch,
anfel)n(id)eS <Sn§graS, (Sdtmaben. .^a(m
roljvartig, bid, bis 2 m t)od). 9(m Staube
ftel}enber unb (angfam fließenber ©emäffer buvd)
(Europa, in ©eiitfdftanb (jäufig. 93tu^t im ^u(i,
Sluguft.
4Fig. 454, Briza metlia L., gemeines 3 Ver-
gras. i;. 30— 50 cm ()od). 2Inf Siefen unb
Selben ©uropaS. 3'^ ®eutfd)(anb f)äufig; a(S
^uttergraS nid)t oon 93ebeutung. S3(n^t im 9J?ai,
^uni.
4Fig. 455, Holcus lanatus L., molfigeS Honig-
gras. ‘i|. 30—50 cm 1)0^. 2lnf Siefen unb
in Sätbern burc^ ©uropa berbreitet nnb f)äufig;
3’UttergraS üon jmeifeUjaftem Sert. S3tüf)t oom
3uni— Sluguft.
11
82 187. ^amilie, Gramineae biö 191. g^amilie, Filices.
Olaf.
X’\%, -tSO» Melica nutans L.,
nirfcnbe^ ^ert<
g r a g. ij . 3ü—Gü cm f)od}. ©rad,
burd) ganj (Europa, in fdjattigcn SBütbcrn.
im äliai, ^uni.
4Flg. 457» Milium effusum L., gemeines
tevgvaS. ®d)(anfeS 130—160 cm ijopeS
©raS, in fdjattigen SBälbevn biivc^ gnn3 ©iiropo.
Ißivb Dom Ußilb gern gefreffen nnb baljer I)äufig
in ^’icvgävten angefät. ®Ud)t Dom SIfai—^uU,
7c,.
4Ftg. 458. Phragmites communis Dinn.,
ge^
meines ©d)iif, ©djilfrofir. if. ®ie ^alme
merben bis 4 m t)od). Sin ben feuditen Ufern
Don ^lüffen nnb ®äd)en nnb in S^eidjen über
bie gange ©rbe Derbreitet, bie .f)alme bienen gum
S3erol^ren ber SBänbe, gu iRo^rftitl)(gef(e^ten,
3)catten it. f. m. S3lü^t im Sliignft, ©ep-
tember.
2. I^auptf’laffc : Kryptogamen, 2lcotyIc6onen. 0nmenB[attto|c ^^ftan3en.
188. ^’nniilic. Eiiuisetiiceae de C. <$dfaftlf(ifinc.
^cfjöc^tcfrjafmgenHicf^fc.
©tiDa 25 Slrten frantartiger, perennicrenber ©e=
iDäd)fe ber nörblid^en nnb gemäßigten ^onc.
4rig. 4.51>. Equisetum arvenseL., Sld'er*© a d)=
telßalm, ©d)euerfrant, ^a igenmebel, ©n-
iDocf. T].. ©tengel-30—60 cm 1)0(^, läftigeS
llnfrant auf Slcfern nnb gelbem, gemein. ®ient
gnm ©dienern nnb 'ißolieren.
180. gamilic. Marsilijiceae Jl. Br. (Rliizo-
spdrmeae de C.), QSafferfarne.V
o|. kleine SBaffergemö^fe in j?eid)en, ©een nnb
?adien, fo bie ©eefarne, Marsiliaceae Bartl.,
56 Slrten; in ftelicnben ©eiDÖffern pnfig; bonn bie
SBafferfporne, S3üf(^ el far ne> SalviniaceaeBartl., 12 Slrten; in S^eidien nnb langfam fließen*
ben ©eiDäffern; bie S3radifenfränter, IsoeteaeBartl., 2 bentfdie Slrten, auf bem ©runbe Don ©eennnb Radien ni^t feiten.
SBir geben anS biefer gamilie:
4Fig. 460. Piluläria globulifera L.,Rillen*
front ('^illenforn). 94.. 21ur 1 bentfdie Slrt.
5— 10 cm lang, friedienb, in ©räben, ©ümpfen
nnb ©een.
190. ganiilie. Lyeopodideeae de C.
QBärfappgeiDäcf?fe.
©tiDO 100, über alle S^ieile ber ©rbe Derbreitete,
anSboiternbe, immergrüne, mooSortige ©emädife.
4Ftg. 461. Lycopödium Selago L., iBärlopp,
9J?ooSfarn. 91. ©tengel 8— 16 cm ßo^, in
©ebirgSiDölbern Don gong ©uropa, friedienb. Sion
Lycopödium giebt eS 6 bentfdie Slrten.
191. gomiüe. Filices Juss. cScfite Satire,
^fömflröttter.
Über 3000 Slrten front* ober baumartiger Ißflan*
gen, faßt über bie gonge ©rbe Derbreitet, ©inige
Slrten bienen ols Slrgneimittel, anbere als .3icV'
pflangen. ®em SBalbe finb fie bei nnS f^nblidßeS
Unfrout, meldßeS ben jungen ^olgmndiS nnterbrücft.
4Ft0. 463. Asplenium Tricliömanes L., broun*
ftieliger ©treifenfarn. 94. 4—15 cm ßodi.
Sin gelfen nnb ailouern, namentlidi in ©ebirgS»
gegenben, bur^ gang ©nropa.
4Ftg. 463. Asplenium Ruta muraria L., SOlouer*
route. 94 . 4—
6
cm liod). Sin 311anetn, IRni*
nen nnb gelfen, bnrdi gang ©nropo. gn ®entfdi*
lanb liäufig.
• ^•'f»i^^' >- ' “^ *<•'»,,’ »t*!»^' .?’<r-i:^*
L»1’ ^ -Y ‘rMer^vy-w- /'>, »’T'
4k3[ ^
^
''flK"”^ '“ *1^" /*'
.-. • s-
>V-:->''l^ rja
-I
V.-'^0* ^
M't- .^^kLy^v '-
' - ..•‘5i.'i)Y--‘^v:'i^'-•:
.»>“
- 4b
^r-\ .
if^-.•/• V
r ^-
;\-i -IM--'-.//-: »^te';-' . :'iy d
*’'
^ '• SS^ •"%
: r*/. ;
.7. ,-*'r^>
.. a*S '• ‘
A • •
-Va-^•it 'MoMtpm, ts;. -;
-t^ > V''«jM
Ä •; '-ri . iMTiT^ ; ,
• - .fe« •: >V' • • t4Häl»7a « .*-» I ~»>
Ib' l >- ’*'i li
"*
... ..
191. ^amilie, Filices, 83
Caf. 80.
fiQ, 404* Blechnum Spicant With. (Osiiuuida
Spicant L.), tjcmcincv 'Jitppenfavn.'['i..
15
big 30 cm bodp feudjtcn, fdiattigcu 3Bäl=
bciMi, 3iüiidicu g-eiicn imb Steinen; bnrd) ganj
(Snvopn, in ®entid)lanb ftedenineiie l)änfig.
4?ig. 4«5* Cystöpteris fragilis Beruh.,
^ev*
brec^lid;ev iBlafenfani. ii. 25—30 cm l)odp
©ebirgggegenbeu faft über bie gan^e Grbc
ü«breitet, au Reifen unb 3}Janeni; in ®entidj=
lanb nic^t jelten.
4Ftg. 400« Ophioglossum vulgatum L.,
ge=
meine üliattcv^nnge. ai.. 4—30 cm ^odj.
9?üinentlid) auf SBiefen in SIJittet* unb Süb=
enropa; in ®eutfd)(anb ^erftrent.
^Fig. 407« Polypödium vulgare L.,
gemeiner
S'üpfelfarn. ij. 15—30 cm l)od). ®nrd)
ganä (Europa, an fdjattigen SDJanern, gelfen unb
iBanmftvnnlen. ;3n ©entfdilanb unb ber ©dpnei^
ftellenmeife l)änfig. ®ie fn^fc^meefenbe 3Bitr3el
mar früljer offi^inell.
X'U}. 40H« PtGris acpiilina L.,
51 b l e rfa r n.
'd. ©roper, anfred)t)‘tel)enber Jarn, an günftigen
Orten über 2 m l)od}. Über bie gemäjiigten
3onen beg ganzen (£'rbba((g nerbreitet; in 2ßät»
bern nnb |)eiben. Dent)d)(anb I)änfig.
4Fiij. 400« Aspidium Filix mas Sw., Sd)ilb»
farn, 3Bnr infam, 'i]. 60—90 cm Ijod).
^11 SBälbern nnb an fd}attigen, fteinigen Orten
non ganj ßnropa. ^n Oeutfd)tanb eineg ber
Ijänfigften „g^arnfränter".
4rig. 470. Scolopendrium vulgare Sm.,
ge»
meine .S^irfdtjitngc. Tj.. 25—30 cm l)od).
^m gemäßigten nnb fübtidjen ßnropa, an fd;at»
tigeu Reifen nnb älJanern; in Oentfdjlanb jer»
[trent, nid)t überall.
4rig. 471« CßtOrach oftlcinarum Willd., 58 oll»
farn, iOJiläfarn. 'i|, 6—20 cm l)od). ^n
gelgfpalten nnb an alten 3)fanern 93tittel» nnb
Sübenropag. ^n Oentfdjlanb serftrent, am
iRl)ein nnb an ber aJiofel Ijänfiger.
84 192. Muscineae blä 194. JJamilie, Lichenes.
Caf. 8 \.
192. ^amilie. Musi-iiicao Jiiss. Q5Coofc,
,-lauBmoc'fc (Musci froiulosi).
Älcinc, überall in ben ncv[d)tcbenften 3^orinen Der=
breitete Slräitter, auf Öaumftänimen, g-elfen, ®ä(^ern,
in ©üntpfen unb ©eluäffcrn. g^aft alle Wirten finb
nnfilog, nur incnigc 311111 9^ac^)ll)ad)fcn beä STorfeä
bienenbe, nüljlid).
4-ig. 47a a. h. Sphagnum s(iuarrosum Pers.,
fparrid)tcd ©uinpfinoo§. if. L. (Spliagna-
ceae C. Müller). 8— 15 cm lang, an naffen
Stellen unb in Sümpfen. ®ie Snmpftnoofe
finb bie midjtigften torfbilbenben “if^flonsen.
4ri0 . 473 a. b. c. PhaSCUm cuspidatuin Sclireb.,
fpi^iged ®artinood, 3itgefpil3ter O^niniinb.
(g. (Pliascaceae Sebimper, Sartinoofe.) öbir
2—9 mm lang; biefc 21rt finbet fid; ^öitfig in
©arten unb an ©räben, überhaupt auf 2J?ober^
erbe, bismeilen fd)on noin erften g^rü^ling 011
fd)önc grüne Ülafen bilbenb. a. 9^at. ©r., b. fe^r
üergrö^ert, c. nergrö^ertc ^ritd;tfopfel.
4Fig. 474* Wlnium liygrometricum, !^l)groinctri=
fd;eä Sternmooö, 51iat. ©r. ll. (Bryäceae
Sebimper, fnotenmoo^artige ©emöd;fe.) 12 mmbig 5 cm l)od; finbet fid; biefe 2trt Ijäiifig on
fd^attigen, feiid;tcn ifllä^cn, in SBalbitngen unb
an SDJaiiern.
^Fig. 475* Fissidens adiantoicles Iledw., l)aar=
farnöl)nlid;cr Spatt 3 a^n, iliat. ©r. Ql. (Fis-
sidentäceae Sebimper, Spalt3al)nmoofe). SBädift
5—6 cm lang, oiif feuchtem 2öiefengrunb unb
in fiimpfigen Salbungen.
4?tg. 470 a. b. Dicranum cerviculätum Hedw.,
fleinfröpfigcr ©abel 3 al)n. a. ilJat. ©r., b. fel^r
nergrö^ert. 04.. (Dicranaceae Sebimper, ©a*
l)cl3a^ninoofc). 21n feud)ten, fanbigen Orten unb
auf Torfmooren, nidjt feljr 'häufig 3U finben.
193. ^amiüe. Ilepäticac Juss. (Licheiiastra
Dill). clcBermoofe, ^ftevmoofc.
Ungefähr 1400 über bie gan3e ©rbe oerbreitete
Slrteii immergrüner i)3 flön3d)en; meift fried;enb on
gelfen unb Saiimrinben. ßinige ber mid}tigflen finb:
4Fig. 477 a. b. Jungermäutiia lanceolata L.,
lon3ettblättrige ^itngermonnia. Q|. (Junger-
manniaceae Corda.) 48 ©attungen mit über
1200 Slrten Heiner, oiif iBoiunrinben , an ber
©rbe unb auf ©efteiii gefellig Icbenber ißflänsdien.
T)ie abgebilbete 21rt (a. 9^at. ©r., b. fel)r oer=
grö^ert), mäcl)ft oerein3elt auf Siefen ober nadter
©rbe, an feudjten Orten im übofen.
4rtg, 478* Wlarchautia polymorpba L., gemeine
9)1 ardjontie, Seberfroiit, Steinleberfrant,
® runnenleberlrout. 25 Wirten, bie obgebiU
bete bie ein3ige beutfd)e. Q]. (Marcbaiitiaceae
Corda). Tag ouf bem ^obeii liegenbe, gelappte
2oub bebedt in oermorreiien, rafenartigen Über*
3Ügen oft gro^e frieden on feuchten Reifen, S3äd)en
unb Ouellen. Sar frül)er offi3inell.
^tg. 479* RiCCianätansL., fd}mimmenbe fRiccie.
0 . (Ricciäceae Rclib.) 60 21rten. Sic ob*
gebilbete 2trt mirb nur 6—9 mm gro^ unb mol}nt
in ftel)enben ©emöffern; bog Saub ift f^mim*
menb, bie Sur3elfäben flehen im Soffer.
194. gnuiiüe. Lichenes de C.
©egen 1400 2lrtcn, baoon 650 in ©iiropa.
f^inben fid) überall, namentlid; an ber ©rcn3 e aller
übrigen Slegctotion, auf ^aumrinbeu, fDlaueru unb
greifen, nie im Soffer, ©inige bienen alg 91o^*
runggmittcl für 9)lcnf(^en ober Tiere, anberc olg
garbftoffe.
4Fig, 480. Parmälia saxätüis Ach., S (Rüffel*
fledjte. Ql..(Parmeliaceae Hock.) Sie ab*
gebilbete 21rt ift blottortig, grünlichgrau, unten
f(hu)ar3 unb bemohnt ^aumrinbe unb ©eftein.
194. (Jainilie, Lichenes 6iä 195. Mycetes. 85
^Fig. 481* Cetraria islänclica Ach. (Lichen
isliindicus L.), iötänbifdje Q^icc^te, igliinbif^eS
iü?oo§. o[. (Rainalineae Fee, ?lftf(ecl)tcn.)
3>uiFdjen iDiood, unb .^cibcfraiit in .^ci=
bcn nnb ihFnlbcni bcg uövb(td)cn (Siivopo. (Sd
ift bie einzige offi^inehc g'tcrfjR-
^Fig. 48a. Cladönia creimhlta Flk.,
(S ä ii U
djcnfledjte, ® edjevftcdjtc, iöcdjcnnoo^.’
91. (Cladoniäceae Zenk.) Unter bcn ca. 50
betnnnten 5lrtcn üon !Snn(d)cnf(cd)tcn 3eid)nct jid)
biefe biivd) pvnd)tig fdjavtadjvote ^’Htdjttager ait§.
4Flg. 48» a. b. Roccella tinetöria Dec. (Lichen
Roccella L.), g-ärbcrftcdRc, SadinnSfledRc.
(Rüccellei Xyl, ©trandjflcd^ten.) 21uä biefer
g-lcdjte inirb bic fd)öne rot nnb oiolct=färbenbc
Orfcidcf'arbc getuonnen. ®te g^lcd^te inädjft
an 5’eIfh ßin DJcittclincerc, am Hap nnb in @üb*nincrita.
4Fig. 484 a. b. Lecanöra subfiisca Ach., Än»
c{)en * 5’ 1 c d) t c. (Jtg. b oergröfierter Sporen»
fdjlaud}.) ij. (Lecanoreae Fee.) ^n üerfd)ic=
benen formen an iBainnrinbcn, iDlaucrn nnb
Reifen in ganj ®cutid)(anb l}äiiftg.
4Fig. 485. Peltigera venosa L., aberige ©d)itb*
ftcd}tc. ij. (Peltideäceae Fw., iSdjilbflcd)ten.)
fticinc, ftad) an^gebreitete 51 ccf)tc, oben graugrün,
unten mei§ mit fdjioör^Iidjen Slbern. 3(uf feud)*
tem, i'djattigcm iBoben.
4Fig. 486. Usnea barbata Fr., gemeine 53art*
flcd)te. 11 .(Usneaceae Esebw., ®nrtfted)tcn.)
Gtioa 10 über bic gau^e @rbc ücrbreitcte 3lrtcn,
bereu einige aU lange, bartäl^nlidjc 'Dfaifen an
«Stämmen unb Siften abgeftorbener SBalbbäumc
()crabl)nngcn. ®ic abgebilbete ift eine ber fd)ön*
[teil 3(rten ber iöartfledjten.
4Fig. 487. Sticta silvatica Ach., 3Balb*@ru=
benflcd}tc. (I’armeliaceae Hook.) iBlan
tenut ungcföt)r 50 , baoon 8 beutfdjc Sticta-
3(rtcn; bic abgebilbete ift bei unö nidjt feiten
an alten ißFatbbäumcn 311 finben. 3Bar frül)cr
offi3tncll.
4Fig. 488 . Graphis scripta Ach.,
gemeine
S d) r if
tf
l c d) t c. (Grapludeae Esebw.) ©egen
20 21rtcn, baoon 3 bcutfdjc. ^n Ttcutfd^laub
gemein an ^aumrinben in ber Sbene nnb auf
nicberen iBcrgcn.
4Fig. 48». Verrueäria tartarea Iloffm., tar=
tarifdjc 2Baräenflcd)tc. i|. (Verrucäricae
Fr.) Dicfc 21rt ber Sar3cnflcdttcn liebt Stall*
fclfcn, ift in ©cutfdjlanb nidjt Ijäufig unb bient,
befonberö in Sdjiocbcn, 311111 fyärbcn.
195. J^’t^niilic. Mycötcs de C. ’iüFifp’, c^taubpifje.
3!oin3ig Heine, bcinal)e nur burd) baö iUfifro^fop
bcutlid) 311 erfennenbe ©ebilbe. .3*' gcl)ören ber
®ranb unb 9floft im ©etreibc, ber Kartoffel*pil3, ber ©ät)rnnggpil3 ber .fpefe, ber ''f3it3 beä
21^cinftod§, ber Shi^tan an bcn iöaumblättcrn,
bie ocrfdpcbcncn 2lrten Sdjimmcl, ber ®rotfd)im*mel, ber 3[>Jel)ltau n. f.
10.
4Fig. 4»0. Aspargillus glaucus Link, gemeiner
iÖrotfdjimmcl (fel)r ftarl oergrö^ert). Silbet fid)
auf üerfd)icbencn in 3crfel3i*>i9 bcfinblidjcn Stoffen,
fo auf altem ®rot unb auf cingemadjtcn f^rüd)*
ten, l)at anfänglich eine locihlidjc, fpäter eine
graugrüne f^arbe.
196. gamilie, Fungi.8r.
(Eaf. 82.
^’amilic. Fungi de C. ,$i-|)n>ämmc, ciocnl-
.Äaufpifjc, ,,^)U(pif}c.
Sie U)ocf)fcii, bcfoubcrä im 5i'ül)jol}v iinb §crbflc
auf ber (Srbe ober auf unb an 53ainuftömmen, an
fdjattigcn Orten. Oa§ Diele ber 3al)ireic^en Strten
ein gefuubeg, fröftigeö 9?af)runggmittet geben, anbere
aber Ijbdjft giftig finb, ift befannt. Über bie @igen*
fd)aft, ob genießbar ober fd^öblid), finb bie tüd)tigften
<Sd)iDainmtenner, 3 ^rombßotj, .^arjer,
Sen 3 unb Stnbere, be^ügüd) Dieter ©cbiDÖinine fet)r
Derfdjiebener Slieinung, mag looßt mit ber Sdjnetüg^
feit ber 33ernnberungen, metdje ben @d)iDämmeneigen, foioie mit bem llnterfdjieb ber ^obenart, in
loetcßer fie geheißen, gufammcnßängen mag. SBir
miiffen un§ ßier barauf befd)rönfen, einige berjenigen
5(rten, meteße einftimmig at§ genießbar anerfannt
finb, in ben Derfdjiebenen SCSaeßStumgperioben in 2tb=
bitbung 311 geben.
4?ig. 491 a. b. c. Claväria Botrytis Pers., roter
3 iegenbart, ® örentolae, S;entenpit 3 . Siner
ber befannteften unb ßäufigften 'ißit3e im Sommer
unb .^erbft. Srreießt einen Umfong bi§ 20 cm,
ift ober nur fdjmacfßoft in ber @röße Don 2 bi§
3 cm.
4:ig. 493 a. b. c. AgäricuS Caesäreus Schaffer,
Soiferting, ftaiferfdjiDomm. S3ei nnä fei*
ten, in Sübeuropa ßäufig, gefcßötjte Oelifoteffe.
Oer ößntid^e, feßr giftige, in Oeutfd}lanb ßäufige
Agaricus muscarius L., 5-(iegenfd)iDamm,
nnterfdjeibet fid) Dom ^aiferling auf ben erflen ©lief
biird) ben loeißen Stiel, bonn burd) bie |)out'
refte auf bem ^ute, bie bei bem ^oiferfdgoamm
loie f^^efjen ober Wappen, beim 5-liegenfd)iDomm
iDar3enartig geftoltet finb.
4Fig. 493 a. b. c. AgaricuS Cantbarellus L.,
3^oltenpil 3 , ($ierfd)iuamm, "ißfefferling,
‘ißf if ferling, @eeld)en. Seßr ßäufig in
S^abeliDälbern unb alö gute Speife beliebt. Oer
^ut iDirb bis 8 cm breit; ölte ©pemplare fcßioer
Derbaulid).
4rig. 494 a. c. c. ci. Agaricus campestris L.,
(Sßampignon, eßbarer ©lötterpit 3 . Oiefer
allgemein befonnte unb mit ihe^t gefd)ä^te
Sd)iDomm fommt überall auf f^elbern, ©liefen,
©ießiDeiben unb an ©lalbrnnbern Dor. Gr bient,
ouf Dielfadje 21rt 3ubereitet, alö Dortrefflidje Speife
unb iDirb barnm aud) in 93üftbeeten, trodenen
Kellern u. f.id. unter Slnmenbung Don ©ferbe^
mift im ©roßen fultioiert unb bilbet einen ge=
fd}ä^ten |)anbeläartifel.
196. gamilie, Fungi. 87
Caf. 83.
4:ig. 495 a. b. c. d. BoIßtUS edulis Bull., ©tetn=|
pilj, i^cvrenptlg, aiöljrenptlg. ©incv ber luid)»j
tigften ©c^mömmc, allgemein befannt unb beliebt,
Doräügli^eä 97a]^rung§mittel. $ut 3—30 cm
breit, im Sllter 3umeilen flac^. 2)ie Unterfeite
be§ 4"'nte§ befielt an§ bid)t gnfammenfte’^enben
9{öl)ren non gelblid)er garbe, meldje non ber'
meiBen ©ubftan^ beö |)ute§ leid)t trennbar finb.
53om ^nli bi§ gnm ©pätl^erbft in lid)ten Saiib*
unb S^abel^öljern, mand)mat in unglaublid)er
9)lenge.
4;ig. 496 a. b. c. d. Hydnum imbricatum L.,
fdjnppiger ©tad)elfd)mamm, ,'pabid)b;
fc^mamm. §ut 4—20 cm breit, im ,§erbft
l)änfig in 97abel^ül3ern, giebt moljlfdimecfenbe unb
reic^lii^e 9)Jal)t3eiten. ©et)r 311 empfel)len.
4fig. 497 a. b. c. d. Helvella 'esculenta Pers.,
f5^rül^*Sord)el, ©peifelordjcl, 9Diaurad)e,
Sanric^, ©todmorc^el. .^iit 2—5 cm ^od),
5—
8
cm breit; tt)äd)ft im f^rü^ja^r in fanbigem
®oben, oor3Üglid) in 97abell)ol3malbungen unb
giebt, mä^ig genoffen, eine fdjmad'^afte, gefunbe
S'Jal^rung. (Einige Sord)eb31rten gelten für giftig,
mir glauben jebod), baB nur 311 alte, in ^erfe^ung
begriffene, (£j;emptare fd)öblic^ merben fönnen.
88 196. ^amilie, Kungi DiS 197. g^amilie, Algae.
tEaf. 84.
4!>H a. 1). c. (1. Morchella csculenta Pers.,
gemeine e§bave ä)? o r dj e (. Sädift tm 5-rüI}iaf)r,
befonberö in bergigen, fonbigen ©egenben nnb
tvoefenen '©äibern, nnb finbet fid) oft in großem
9Jccngen. Sie mirb I)änfig eingefaminett nnb
giebt fomot)! fvifd), a(§ getvoefnet eine üortreff='
lidje Speife.
fig. Tuber melanöspornm Vitt.,
ed)te,
fran3 öfifd}e (fd}mar3e) Jrüffet. ^nneve§ f(ei*
fd)ig, Diotettfdpnarj , fdiinarä nnb mei§ geabert.
9teift im |)crbfl; namentlid) in Sübfranfveid)
nnb OberitoHen, in !Dentfd)(anb feiten. ®ie
ÜTrüffeln mad)fen unter ber 6rbe, namentlid) in
^aubmalbungen mit loderem faltljaltigem ©oben,
merben alö Selifateffe t)od)gefd)öt5t nnb bilben
bol)er bebentenbe |)anbelgartilel. ®ie fd)n)ar3e
fron^öfifc^e 2^rüffel ift bie gefd)äl3tefte.
4Fig. 500 a. b. Tuber aestivum Vitt., Som=
mertrüffel, bentfd)e „gute" S^rüffel.
3(u§en fd)mar3brann, innen mei^lid) marmoriert.
®iefe litrüffel ift in ®eutfd)lanb, granfreid) nnb
Italien bie nerbreitetfte.
4:ig. 501* Tuber magnatum Pico, italienifdje
mei^e lirüffel. 3tn§cn glatt, mei^lid) gelb,
gteif^ locfer, mei§ ober rötlid). ®iefc S^rüffel
ift in ^eimifd) nnb mirb bort oielfad)
ol§ ©elifateffe oerfpeift.
4Fig. 503* Cholrömyces maeandriförmis Vitt.
(Tuber album P)ull). @iner Sartoffelfnoüe
öf)nlid), ^leifd) mel)lig, erft meipid), bonn gelb*
lid)brann. ^n Italien, 9iu§lanb nnb mand^en
©egenben 't)entfd)lanb§; meniger gefdiöl^t, al§
oorige 31rten.
197. ^'Qniilic. Algae de C. 'Sange.
93ian fennt über 2000 91rten biefer SCBafferpflan*
3en, Don benen ^ s angfd)lie§lid) bem DlZeere geboren
nnb 3mor biti^ bi^meilcn in fo nngel)enren IDfaffcn
oorfommen, ba§ fie bem Söaffer eine rötli^e ober
bräunlid)e g'^^rbung geben, ja fogar ben ?anf ber
Sd)iffe erfdjmeren. i^ele 31rten finb mifro§fopifd)
Hein, einige aber mehrere 100 lang.
2öir heben folgenbe 21rten hevöor:
4r{g. 503* Protocöccus niveälis Ag.,
roter
Schnee, Sd}neef(hlcipe. T)iefe mifroffopifd)
Heine 3Hge erfdjeint in ber Sd)neeregion ber
2Hpen nnb in ben 'i^olarlänbern al§ eine ©altert*
maffe in roter, fpnter brännlidjer g^arbe.
4;ig. 504» Cerämium cliäpbanum Ag.,bnrd)*
fichtige Seramie. ©ine ber gierlidiftcn fÖieercö*
pflanjen, an allen lüften häufig, bnrd)fid)tig, fpanne*
1)0^, meift f(hön pnrpurrot ober oioleH gefärbt.
Unfere 3(bbilbnng geigt ein ^'^eis^jen in 97atnr*
grö^e.
4Fig. 505. Zouäria squamaria Ag., 'ißfanen*
fd)meiftang. finbet fid) in allen, ©nropa füb*
lid) nnb meftli^ umgrengenben fOlceren. Sie
bilbet Heine iRafenflecfen, ift fächerförmig, biinn,
mit gahltofen Heineu 93?eertierd)en (^oophpten)
bebeeft. 97atürlid)c ©rb§c.
4;tg. 506. Couferva fugacissima Ag.
,
Der*
gängliche SBafferfeibe, gabenalge. ilberall
gemein, oft maffenmeife in ftehenben nnb fließen*
ben S5?affern, in 2:eid)en nnb an Quellen, feft*
fijjenb ober freifdpuimmenb. 97atnrgrb§e.
-1' .r^i’ r\ * BHi.^
=-•«
J-
'- '-• ^'V.,
frV u-
£«' ' - .'"^ •'"
At' '
'i?;-* *'^ ^
'C' r * --=^.-
~K - ^^' •r-'*
IV,’S-'
- “a.13»
».^>J'5iÄa';.;v':;,-
197. g^amilte, Algae. 89
^Taf. 85,
4rlg. 507* FUCUS natans L. (Sargässum bacci-
ferum Ag.), 33ccrcntang, (Sargaff o^^Xang,
®o(ffraiit. ®tc Spange (Fucaceae Ag.) fiiib
fämt(id) 9Jiccrgmäd)fc, am 33obcn feftfi^cub, oü-
Dcngrün, braun, röt(id). 21n alten fDJcercöfiiften
oerbreitet, tommen fic, nnb gmar bi^mciten in
großen 9)iaffen, and) freifd)mimmenb auf f)o^er
See öor nnb merben oon ben SBctten in fflJenge
an ben Stranb gefpült. 5i>iete 5(rten bienen gc=
troefnet als Streu nnb atö ©i’tnger, ein5etne
merben oerfpeift, an^ anbern mirb Soba (Äetp)
gemonnen. ®er abgebitbete Sargaffo^!iang be^
beeft meftlid) bon ben 5(3oren ben attantifd)en
O^ean in einer 9(n§bet)nnng uon nieten tanfenb
SUnabratmeiten.
4?ig. 50H. FucuS vesicnlösus L., gemeiner 33 ta^
fentang, Seetang, tiefer bnrd) bie einan-
ber gegennberftet)enben ^nftbtafen an§ge3eid)nete
Seetang ift otinengrün, troden fd)mar3brann, an
ben enropäifd)en Süften mit 3lngnat)me beg mit’
tettänbifd)en 9}?eereä fet)r t)änfig. ($r mirb ge’
trorfnet nnb nerbrannt, nm an§ ber 2tfd)e Soba
nnb ^ob 311 geminnen.
4Fig. 50». Fucus crispns L. (Cliondrus cris-
pus Lyngl).), franfer Seetang, ©attert’
m 0 0 ä
,
e r t m 0 0 d. Sd)ön rofenrot, mit 3ar’
ten bnrd)fid)tigen 33tättern. 2ln ben lüften ber
9?orbfec nnb bed attantifd)en 03eand. Soft fid)
in fod)enbem 253affer faft gon3 311 einer ©atterte
onf, metd)e 3. 33. in ^rtanb otd 9?at)rnngdmittet
bient.
fig. 510. Lamitläria digitata R. St. V., ge’
fingerter ‘^.Mattentang, 9teptnndgiirtet. 2)ie
‘(ptottentange finb otinengrüne, t)äntige, tongge’
ftiette 33änber mit einfadjem, rnnbem Stiete nnb
äftigen 2Bnr3etn. 93iet)rere 3trten finb nr3nei’
fräftig. ®er in fetjr nertteinertem 3JJaf;ftab ab’
gebitbete gefingerte 'pM. ift gemein in ben nörb’
lid)en 9)ceeren nnb mnr3ett auf bem 33teered’
grnnbe. !X)er Stiet i)'t gemötjntid) nur fingerd’
bief, an ben ^aröern aber oft armdbid' nnb bonn
bid ;') m tnng; Oad 33tatt ift in fd)mertförmige
Sappen geteitt.
4rig. 511. Ulva lactüca L., 9)?eer tattig. ©r
bitbet mettige, geteitte nnb 3erfd)ti4te 33änber,
metd)e eine Sänge oon 50 cm bid 2 m erreichen
;
t)änfig in ben enropäifd)en a)ceeren. ©r bient
ben t»{üftenbemot)nern, 3. 33. in ©ngtanb, atd
Speife.
12
21IpI]abctifd)C5 Hcgiftcr
21 .
SlalpPansc Seite 50.
Abies @.70. Jafel 67. ^-igur 389 a. b. c.
Abietineae @. 70.
Acacia @. 16. SE. 14. 79.
Acanthaceae @. 58.
Acanthus @. 58.
Acer @. 12. %. 11. g-. 63 a. b.
Acerineae @. 12.
Achillea S. 40. %. 37. %. 211.
Achimenes @. 46.
Achras @. 49.
Stdferbiftet @. 41. 2:. 38. %. 221.
Stcfertlee @. 18. % 16. 93.
Slcferltnfe @. 20. %. 18. Ts- 107.
'Htfermau§ol)r @. 52. 2:. 49. 5-288a. b.
SliJerrettig @. 8. %. 8. 41 a.b.c.
2t(ferrofe @. 25. 2:. 23. %. 129 a. b.
Strferfalat @. 37. 2:. 34. g-. 196.
Stcfermiiibe @. 51. 2:. 48. g. 282 a. b.
Aconitum ©. 3. 2^. 3. ^•. 14 a. b.
Acorus @. 72. 2^. 69. 400.
Actaea @. 3. 2. 3. %. 13 a. b. c.
2Jbam§apfeI @. 73.
Adansonia @. 11.
Adenanthera @. 15.
Stblerforn @. 83. 2. 80. g. 468.
^blerpläer @. 15.
Adonis @. 1. 2. 1. 5. 4.
2tboni§rö§d)en @. 1. 2. 1. %. 4.
Adoxa @. 35. 2. 32. 186 a. b.
Aegiceras ©. 49.
Aegopodium @. 34.
Aesculus @. 12.
Aethionema @. 8.
Aethusa @. 33. 2. 30. 171 a. b.
Slffenbrotbaum @. 11.
Stffobiüe @. 75.
2tfterniooie @. 84.
Sttterquenbel @. 28. 2. 26. %. 147 a. b.
AgancusCaesarius @86.2.82. ^•.492a.b.c.
Agar, campestris @.86.2.82. 5-494 a.b.c.d.
Agar.cantharellus S.86. 2.82. 5-493 a.b.c.
Agave @. 77. 2- 74. 5- 426.
Agrostemma @. 10.
Agrostis @. 80. 2. 77. 5- 446.
Stbltiricbe @. 22. 2. 20. 5. 116 a. b.
2tborn @. 12 2. 11. 5. 63 a. b.
Sl^orngctnacbie @. 12.
Ailanthus @. 14.
Aira @. 80. 2. 77. 5- 447.
Aizoideae @. 30.
Aizoon @. 30.
Ajuga @. 57. 2. 54. 5- 315.
Sttaiubaum @. 15. 2. 13. 5. 77.
attelei S. 2. 2. 2. 5. 11.
atfomaSbaunt @. 15.
atlant @. 39. 2. 36. 5. 206.Alchemilla @. 26. 2. 24. 5. 137.
attgen @. 88.
Alismaceae @. 72.
Alkanna @. 54ailtanna[traud) @. 28.
aiUeepappel @. 70.
aiHermannSljarniid) @. 74.2.71. 5.407 a.b.
Alliaria @. 8.
Allium @. 76. 2. 73. 5. 419 a. b.
Ainus @. 68. 2. 65. 5. 378 a. b.
Aloe @. 77. 2. 74. 5. 425.
Alopecurus @. 81. 2- 78. 5-anpenrebe @. 3.
anpenrofe @. 47.
ailpenjorfeiibhime @. 3.
ailpenöcild)en @. 48. 2. 45. 5’- 262. i
ailprante @. 59. 2. 56. 5. 327 a. b.
Alsine @, 10. 2. 10. 5- 54 a. b.
Alsineae @. 9.
Althaea @. 11. 2. 11. 5- 59.
Alyssum @. 7. 2. 7. 5* 36.
Amarantaceae @. 62.
aimarantblütige ©emödjfe @. 62.
Amaranthus @, 62. 2. 59. 5- 346 a. b.
Amaryllideae @. 74.
Amentaceae @. 68.
Ampelideae @. 12.
Ampelopsis @. 12.
aimpfer @. 63. 2. 60. 5- 352 a. b. c.
Amygdalus nana @. 21. 2. 19. 5- 113 a.b.
Amygdalus persica @. 23. 2- 21. 5* 121.
Amyris @. 15.
Anacardium @. 15. 2. 13. 5- 77.
Anagallis @. 49. 2. 46. 5. 266.
Anagyris @. 21.
Anastatica @. 8.
Anchusa ofticinalis @. 53. 2. 50. 5. 290.
Anohusa tinctoria @. 54.
'Unbentanne @. 71.
Andersonia @. 47.
ainborn @. 56. 2. 53. 5. 308.
Andromeda @. 47. 2. 44. 5- 251.
Androsace @. 49.
Anemone @. 1. 2. 1. 5- 3.
Anethum Foeniculum @. 33. 2. 30. 5-172.Anethum graveolens @. 34. 2. 31. 5'. 175.
Angelica @. 34. 2. 31. 5’- 174.
Sliigufturabauni @. 14.
Annassera @. 50.
Anona @. 3.
Anonaceae @. 3.
Antennaria @ 40. 2- 37. 5- 214.
Anthemis @. 40. 2- 37. 5'- 210.
I .4.nthoxanthum @. 81. 2. 78. 5- 449.
I Anthriscus @. 34.
i
Anthyllis @. 18. 2. 16. 5. 95.
IAntiaris @. 68. 2. 65. 5- 376.
Antirrhinum @. 61. 2. 58. 5- 336.
3(ntfd)nr @. 68. 2. 65. 5. 376.
apfelbaum @. 22. 2. 20. 5. 118 a. b.
Aphodeleae @. 75.
Apium @. 32. 2. 29. 5. 166 a. b.
Apocyneae @. 50.
.Apocynum @. 50. 2. 47. 5. 272.
3lprifofe @. 23. 2. 21. 5. 122 a. b.
Slpritofenbaum @. 21.
Aquifoliaceae @. 48.
Aquilaria @. 15.
Aquilarineae @. 15.
Aquilegia @. 2. 2. 2. 5- H-Arabis @. 5. 2. 5. 5. 27.
Aralia @. 35.
Araliaceae @. 35.
Araucaria @. 71.
Archangelica @. 34. 2- 31. 5- 174.
Arctium @. 41. 2. 38. 5- 220.
Arctostaphylos @. 46. 2. 43. 5* 250 a. b.
Ardisia @. 49.
Areca @. 78. 2. 75. 5. 429 a. b.
2lretapalme @. 78. 2. 75. 5- 429 a. b.
Arenaria @. 10. 2- 10. 5- 54 5.
Aristolochia @. 65. 2. 62. 5'- 361 a. b.
Aristolochieae @, 65.
2(rmbanbbaum @. 49.
Armeniaca @. 23. 2. 21. 5- 122 a.b.Armeria @. 62.
Arnica @. 41. 2. 38. 5. 216.
Aroideae @. 72.
31ron§geh3äd)ie 3. 72.
2tron§)tQb @. 72. 2. 69. 5. 399 a. b.
Artemisia @. 40. 2- 37. 5. 213.
Artocarpeae @. 66.
Artocarpus @. 136.
Arum @. 72. 2. 69. 5- 399 a.b.
atianb @. 34.
Asarum @. 65.
Sljcbenpflanäe S. 45.
Asclepiadeae @. 50.
Asclepias @. 50. 2. 47. 5- 275.
Asparasfus @. 75. 2. 72. 5- 414 ». b.
Aspergillus @. 85. 2. 81. 5- 490.
Asperugo @. 54.
Asperula @. 37. 2- 34. 194.
Aspidium @ 83. 2. 80. 3. 469.
Asplenium Ruta muraria @. 82. 2. 79.
%. 463.
Asplenium Trichomanes @. 82. 2. 79.
g. 462.
Aster @. 39. 2. 36. g. 202.
2[ftfled}ten @. 85.
Astragalus @. 19. 2- 17. 100 a. b.
Astrantia @. 32. 2. 29. 164 a. b.
Astroloma ©. 47.
Atragene @. 3.
Atriplex @. 63. 2- 60. 351 a. b. c.
Atropa @. 60. 2. 57. g-. 330 a. b.
9Uticb ®. 36. 2. 33. g. 188 a. b. c.
Slugentroft @. 62. 2. 59. -3. 341.
Aurantiaceae @. 11.
9furitel @. 48. 2. 45. 5y. 260.
2lufterbQum @. 26.
Avena @. 79. 2. 76. 437.
Azalea @. 47.
1 IBadtnelteniüiträ @. 26. 2. 24. ^. 135 a. b.
33ärenflau @. 34 unb 58.
1
23ärentlaugelüäd)ie @. 58.
Öärenta^e @. 86. 2. 82. 491 a. b. e.
iödrentraube @. 46. 2. 43. 5- ‘^^50 a. b.
iöäriapp @. 82. 2. 79. 461.
S8ärlappgen)äd)fe @. 82.
Särrourä @. 34.
23albrtait @. 37. 2. 34. g. 195 a. b.
Söalbrtnngeiuäd}fc @. 37.
Ballota @. 57.
23alfamapfel @. 29.
33aliambaum @. 11, 15 unb 21.
2?aliaininengeU)äd)fe @. 13.
Saliamgemädjfe @. 15.
23aljamine, roilbe, @. 13. 2. 12. 69.
Balsamineae @. 13.
Bambusa @. 80. 2. 77. 444.
löanibugroljr @. 80. 2. 77. 444.
Jüp^abetlfd^eä Sifgifter. 91
SSaitnne ®. 73.
Söanbmeibe © 69. X- 66. 385.
Banksia ©. 64.
Barbaraea @. 5. 5E. 5. 25 a. b.
Sai'baratraut ©. 5. 2^. 5. 5’- ‘^5
Barringtonia ©. 28.
Savtpecfjte ©. 85. X. 81. ^y. 486.
23Qrtmoo§ ©. 84. 2. 81. ‘5- 473 a. b. c.
23artiiiDoie ®. 84.
i^artnufe ©. 69.
löafilienfraut ©. 57. X. 54. g-. 319.
Bassia ©. 49.
Batatas ®. 52.
lÖQtate S. 52.
löataten:?)ani§ ©• 74.
23auernfeiif ©. 8.
Saunmolle ©. 11.
'Bauiibuürfler 14.
'.Bcdierflccljte ®. 85. X. 81. 'Jy.482.
iöedjermoDS ©. 85. X. 81. 7i. 482.
Seereiitanti ®. 89. 2:. 85. 'S'-^^7.
Begonia ©. 65.
Begoniaceae ©. 65.
«cifufe ® 40. 2:. 37. S- 213.
aeinweß ©. 53. 2:. 50. S- 291.
JöeiBbeere ©. 60.
23eUabonna @. 60. 2^. 57. S- 330 a. b.
Bellis ©. 39. 2:. 36. S- 207.
Scnebittenfraut ©. 26. 2:. 24. S- 134.
SSencbittenfraut ©. 42. 2. 39. S. 223.
aSeiiäoebaum ©. 49.
Benzoin ©. 49.
Berberideae @. 3.
Berberis @. 3. 2:. 3. S 1« a. b.
öerberi^e ©. 3. 2. 3 g-. 16 a. b.
SöergflacbS S. 64. X. 61. S- 358.
33ergmiiise ©. 55. 2:. 52. S- 302.
Söergbfeffcr ©. 64. X. 61. S- 357 a. b.
5öergiaiibgtöcfd)en ©.45. 2.42. 5-. 241 a.b.
löerii'oiitgarbe ©. 40. 2 . 37. %. 211.
33eruf§traut ©. 39. 2. 36. S- 203 a. b.
löejcitftraud) © 17. 2. 15. S- 87.
Beta ©. 63. 2. 60. S- 348 a. b. c.
Setelpalnic ©. 78. 2. 75. S- 429 a. b.
Betula ©. 68. 2. 65. S- 379 a. b.
Betulineae ©. 68.
löiberflee ©. 51. 2. 48. S- 279.
löibcvnell S. 33. 2. 30. S. 168.
ÜJicfbeere ©. 46. 2. 43. S- 246 a. b.
Bidens ©. 41. 2. 38. S- 217.
33ienen|Qiig, geflecfter ©. 56. 2. 53. S- 312.
Sieneni'aug, roter ©. 56. 2. 53. S* 313 a. b.
Bignonia iinperialis ©. 62.
Bignoniaceae ©. 51.
SSiUciitraut ©. 59. 2. 56 S- 326.
Söiiigclfraut ©. 65. 2. 62. 'S. 364 a. b.
Söinfen ©. 77.
S3irte ©. 68. 2. 65. S- 379 a. b.
iöirfcngemäd)ie ©. 68.
23irnbnitm ©. 22. 2. 20. S- 117 a. b.
iöifainbiflel ©. 42. 2. 39 S- 224.
iöiiani^bactnt^e ©. 77. 2. 74. S* 424.
aSijamtraut ©. 35. 2. 32. S- 186 a. b.
Biscutella ©. 8.
S8ittercfd)e ©. 14.
Sittcrboljbaum ©. 14.
Söitterflee ©. 51. 2. 48. S- 279.
»itterfraut ©. 43. 2. 40. S- 231.
SBittertraiit ©. 51.
Sittcrlinge ©. 9.
aSitteriüfe ©. 59. 2. 56. S- 327 a. b.
Sittcrttjurjel ©. 10 unb 29.
Bixa orellana ©. 8.
Bixineae ©. 8.
S9lätterpilä © 86, 2.82. S-494a.b.c.d.Sölaieiitaru ©. 83. 2. 80. S- 4652}Iaienfir|d}c ©. 59. 2. 56. S- 329 a. b.
Staicnnuf? ©. 12. 2. 11. S- 62 a. b.
1 Slnfenftraiid) ©. 18. 2. 16. S- 68 a. b.
iMafentang ©. 89. 2. 85. S- 568.
iBlaubeerc ©. 46. 2. 43. %. 246 a. b.
33taublatt ©. 28.
Blechnum © 83. 2. 80. S- 464.
Sleitourj ©. 6'2.
iöleiraur3geroäd)?e ©. 62.
: Blitum © 63. 2. 60. S- 350 a. b.
1 ölütenejd)c ©. 49.
iBIumenblattlofe ©. 62.
'.BIumenrol)re ©. 73.
23(utauge ©. 1. 2. 1. S- 4-
33li:tbud)e ©. 69.
Slutbolsbaum ©. 16. 2. 14. S- 81.
iölutfraut ©. 64 2. 61. S- 355 a. b.
23luttraut © 28. 2. 26. S- 146.
aSIutnarciffe © 74.
Socföbart ©. 43. 2. 40. S- 229.
SocfS^oriiflcc ©. 18. 2 16. S- 64.
Sodipetcrfilie ©. 33 2. 30. S- 168.
Boerhavia ©. 62.
'Böritobl ©. 6. 2. 6. S- 34 a. b.
'Bobne ©. 20. 2. 18. S- 169 a. b.
i Sobnenbauui ©. 17. 2. 15. S- 89.
33obnentrnut ©. 57. 2. 54. S- 318 a. b.
Boletus ©. 87. 2. 83. S- 495 a. b. c. d.
Bombaceae ©. 11.
Bombax ©. 11.
Bontia ©. 58.
üöorage ©. 54. 2. 51. S- 295.
Boragineae ©. 52.
Borassus ©. 78.
SBoretid) ©. 54. 2. 51. %. 295.
iöoretfdjgeroädjfe ©. 52.
33rabaiiter Ulprte ©. 70.
'J3rad)ien{räuter ©. 82.
Brassica oler. cap. ©. 6. 2. 6. S* 33 a. b.
Brassica oler. sab. ©. 6. 2. 6. S- 34 a. b.
'IJramilourä ©. 60. 2. 57. S- 332.
SBrauiooiirsgeloäcbfe ©. 60.
Braya ©. 8.
23red)uu6baum ©. 50.
'Bred)tt)uräel ©• 37.
'Sreiapfelbaum ©. 49.
Srennbolbe ©. 34.
Sreiiiitraut © 1. 2. 1. S- 1 5,
SBreiinncffel ©. 66 2. 63. S- 371.
iöremOüinbeii ©. 29.
Sörcttbaum ©. 11.
iSrilIen?d)ote ©. 8.
Briza ©. 81. 2. 78. S- 454.
Brombeere ©. 26. 2. 24. S- 133 a. b.
Bromus ©. 81. 2. 78. S- 450.
SBrotbaum ©. 66.
23rotfrnd)tgewäd)fe ©. 66.
Srotfcbimniel ©. 85. 2. 81. S- 490.
Srotmiiräcl ©. 74.
>8rud)fraut ©. 29. 2. 27. S- 152 a. b.
iöriineUe ©. 55. 2. 52. S- 305.
Bruniaceae ©. 14.
Srnnnentreffc ©. 5. 2. 5. S- 26 a. b.
iSrunaenleberfrout ©. 84. 2. 81. S- 478.
Bryaceae ©. 84.' Bryonia ©. 29. 2. 27. S- 150.
Sruftbeerbaum ©. 54.
; Sruftlourä ©. 34.
;
18ud)e ©. 69. 2. 66. S- 382 a. b. c.
23ud)flee ©. 13. 2. 12. S- 70.
i !öud)gbaum ©. 66. 2. 63. S- 365.
aSücbfenfrnut ©. 61. 2. 58. S- 340.
iSüfdjelfarne ©. 82.' Büttneria ©. 11.
Büttneriaceae ©. 11.
!
Sutlerjabn ©. 37. 2. 34. S- 195 a. b.
;
iöunge ©. 49.
Bunias ©. 8.
Buphthalmum ©. 39. 2. 36. S- 205.
IBupleurum ©. 33. 2. 30. S- 169 a. b.
Suräclborn ©. 13.
Sursclfraut ©. 29. 2. 27. S- 151.
Butomeae ©. 77.
Butomus ©. 72. 2. 69. S- 395 a. b.
23utterbaum ©. 49.
'.Butterblume ©. 2. 2. 2. S- 7 a. b.
^utteruufebaum ©. 12.
Buxus ©. 66. 2. 63. S- 365.
e.
Cacao ©. 11.
Cachrys ©. 34.
Cacteae ©. 30.
Cactu.s ©. 30.
Caesalpinia ©. 16. 2. 14. S- 80.
(laesaipinieae ©. 15.
Caiaputbaum ©. 28.
Cakile ©. 8.
Calamintba ©. 55. 2. 52. S- 302.
Calceolaria ©. 62.
Calendula ©. 41. 2. 38. S- 219 a. b.
Calepina ©. 8.
Callaceae ©. 72.
Callitriche ©. 28.
Callitriche ©. 61). 2. 63. S- 370.Callitrichineae ©. 66.
Calluna ©. 47. 2. 44 S- 252.
Caltha ©. 2. 2. 2. S- 7 a. b.
Calycantheae ©. 26.
Calycanthus Boridus ©. 26.
t'alycereae ©. 38.
Calyciflorae ©. 14.
Calystegia ©. 52. 2. 49. S- 283.
Camelina ©. 8.
Camellia ©. 11.
Camelliaceae ©. 11.
Campanula glomerata©.45. 2. 42. S-2‘14Campanula per.'sicifolia ©. 45. 2. 42.
S. 243 a. b.
Campanula rapunculus ©. 45. 2. 42.
S- 245 a. l).
Campanulaceae ©. 45.
Canna ©. 73.
Cannabaceae ©. 66.
Cannabis ©. 67. 2. 64. S- 373 a. b.
Cannaceae ©. 73.
Capparideae ©. 8.
Capparis ©. 8.
Caprifoliaceae ©. 35.
Capselia ©. 8.
Capsicum ©. 60.
Carapa ©. 12.
Cardamine © 5. 2 5. S- 28.
Cardiospermum ©. 12.
Carduus ©. 42. 2. 39. S- 224.
Carex ©. 79.
Carlina ©. 42. 2. 39. S- 226.
Carlodovica ©. 79.
ßarotte ©, 34. 2. 31. S- 176 a. b.
Carpineae ©. 68Carpinus © 68. 2. 65. S- 380 a. b.
Carthamus ©. 41. 2. 38. S- 222.
Carum ©. 33. 2. 30. S- 167.
(7arPe ©. 33. 2. 30. S- 167.
Caryophylleae ©. 9.
Caryophyllus ©. 28.
Casearia ©. 14.
ßoffapeftraud) ©. 66. 2. 63. S- 368 a. bCassia ©. 64.
Cassia ©. 16. 2. 14. S- 83.
Saffieujimtbaum ©. 64.
Castanea ©. 69. 2. 66. S- 383 a. b.
I
Casuarineae ©. 68.
Casuarineae ©. 70.
®ated)upatme ©. 78. 2. 75. S- 429 a. bCatinga ©. 28.
Caucalis ©. 34,
0
02 3(lp!)abetif^e§ Wtgifter.
Ceanothus ©. 14.
dcbronbauni 6. 14.
Celastrineae S. 14.
Celastrus 0. 14.
Celosia ©. (i2.
Celtis 0. 7t 1.
Centaurea 0. 42. X. 39. 7,. 223.
Centaurea Cyanus ©. 42. X. 39. ^ 227.
Centaurea seabiosa 0. 43. X. 40. 5'-
Centhranthus © 37.
Centunculus ©. 49. I. 40. 3-. 207.
Cephaelis ©. 37.
Ceramium ©. 88. i. 84. '7-. 904.
Cerastiuni ©. 10. J. 10. Ti- 95 a. b.
Cerasus 0. 23. J. 21. 5* 1-3 a. b.
Ceratocephalus ©. 3.
Ceratonia ©. 10. X- 14. 82.
Ceratophylleae ©. 28.
Ceratophyllum 0. 28.
Cereus ©. 30.
Cerinthe S. 53. X- 50. Jy. 292.
Ceteraeh 0. 83. J. 80. >v. 471.
Cetraria ©. 85. 2. 81. J-, 4SI.
Chaeropbylluni ©. 34. 2. 31. Jy- 3. b.
Chailletia ©. 15 Uiib 70.
Chailletiaceae 0. 15.
Chamaerops 0. 78.
Cbamoniilla 0. 40. I. 37. 5- 209.
(^bampigiioii 0. 80. J. 82. jy. 494a.b.e.cl.
Cheiraiithus 0. 0. X. 0. jy. 32.
Chelidonium 0. 4. X. 4. 5- 21.
Chelone 0. 02.
Chenopodiaceae 0. 03.
Chenopodium 0. 03. X- 00. Jy. 347 a. b.
Cherleria 0. 10.
C'I)iIitnimc 0. 71.
(?I)iiiabaum 0. 37.
OljinabauntgeiDÖdtic 0. 37.
Chlaenaceae 0. 11.
Chlora ©. 51.
Chlorantheae 0. 08.
Chloranthus 0. 08.
Choiromyees 0. 88. X. 84. ^•. 502.
Chondrilla 0. 44. X. 41. g-. 230 a. b.
Chondrus 0. 89. X. 85. %. 509.Chorisia 0. 11.
Gbriftbluinc 0 2. X. 2. 5- 9 a. b.
(JbriitUsborn 0. 25. X- 2.3. yi- 128 a. b.
C^I)riftopl)etraut 0. 3. X. 3. 5 . 13 a. b. c.
Chrysanthemum 0. 39. X. 30. % 208.Chrysospleniuni 0. 31. X. 28. 5- 191-Cicendia 0 51.
6i(l)orie 0. 45. X. 42. 5 . 240 a. b.
Cichorium 0. 45. X- 42. %. 240 a. b.
Cieuta 0. 34.
Cimicifuga 0 3.
Cinchona 0. 37.
Cinchonaceae 0. 37.Cineraria 0. 45.
Cinnamomum 0. 04.
Circaea 0. 27. X. 2.5. g-. 141.Cirsium 0. 41. X. 38. g-. 221.Cissampelos 0. 3.
Cissus 0. 12.
Cistineae 0. 8.
ßiftrö§d)cii 0. 8.
Cistus 0. 8.
(Sitronc 0. 11.
Citrus 0. 11.
Cladium 0. 79.
Cladonia 0. 85. X 81. ^y. 482.Clarkia 0. 28. X 20. 5- 144.Clavaria 0. 80. X. 82. g. 491 a. b. c.
Claytonia 0. 29.Clematis 0 1. X. 1. ^y. 1 a. b.
Cleome 0. 8.
Cnicus 0. 42. X. 39. 5 . 223.Cnidium 3. 34.
Cobaea ©. 51.
Gocaftraud) 0. 12.
Coccoloba 0 04.
Cocculus 0. 3.
Cochlearia 0. 7. X- 7. iy. 35.
Cochlospermum 0. 11.
Cocos ©. 78. X. 75. 5- 1^1Cotfea 0. 37.
Colchicaceae 0 75.
Colchicum 0. 70. X- 73. >?. 421 a. b.
Colutea 0. 18. X. 10. 5 . 98 a. b.
Combretaceae 0. 20.
Combretum 0. 20.
Commelyna 0 77.
Commelynaceae 0. 77.
Compositae 0. 38.
Conferva 0. 88. X. 84. Jy. 506.
Coniferae 0. 70.
Conium 0. 34. X. 31. X'- 178.
Convallaria 0 7.5. X. 72. J. 415 a. b. c.
Convolvulaceae 0. 51.
Convolvulus arvensis 0. 51. X. 48.
iy. 282 a. b.
Convolvulus sepium 0. 52. X. 49. 283.
Corchorus 0. 11.
Cordia 0. 54.
Coriandrum 0 34. X. 31. 5- 1"9.
Coriaria 0. 14.
Coriarieae 0. 14.
Corispermum 0. 63.
Cornaceae 0. 35.
Cornus mas 0. 35. X. 32 Ti'- 1'82 a. b.
Cornus sanguinea 0 35. X.32. Jy.183a. b.
Corolliflorae 0. 35.
Corolliflorae 0. 47.
Coronilla 0. 19. X 17. Ti- 101-
Corrigiola 0. 29. X. 27. yi- 153 a. b.
Corydalis 0 5. X. 5. ü- 24 a. b.
Corylus 0. 09. X. 66. ey. 381 a. b.
Cosmelia 0. 47.
Cotyledon 0. 30.
Crambe 0. 8. X. 8. Ti- 12.
Crassula 0. 30.
Crassulaceae 0. 29.
Crataegus Aria ©. 22. X. 20. 119 a. b.
Crataegus oxyaeantha 0. 24. X. 22.
Jy. 120 a. b.
Crateva 0. 8.
Crepis 0. 44. X. 41. ^y. 238 a. b.
Crocus 0. 74. X. 71. 408.
Croton 0. 66. X. 03. Ti- 369.Cruciferae 0. 5.
j
Cubeba 0. 68.
i Cucubalus 0. 9. X. 9. iy. 52.
Cucubalus 0. 10.
Cucumis 0. 28. X. 26. g-. 149 a. b.
,
Cucurbita 0. 29.
,Cucurbitaceae 0. 28.
' Cupania ©. 12.
I Cuphaea 0. 28.
Cupressinae 0. 70.
Cupressus 0. 71.' Cupuliferae 0. 08.
iGurarapflanäc 0. 50.
' Cuscuta 0. 52. X. 49. g. 284.
epanc 0. 42. X. 39. g 227.Cyanophyllum 0. 28.
Cycadeae 0. 70.r'vpQfl ^ T
I
Cyclamen 0 ’
48. X. 45 g. 202.Cydonia 0 24. X. 22. g. 124 a. b.
Cynanchum 0. 50. X- 47. g. 275.Cynoglossum 0. 53. X. 50. g. 294.Cynosurus 0 81. X. 78. g. 451.Cyperaceae 0. 79.
,
GppergraS 0 79. X. 76. g. 434.' Gppergröicr 0. 79.
.Cyperus 0. 79. X. 76. g. 434.
Gpprcffe 0. 71.
Gpprcffc, bcuticpe, 0. 28. X. 26. g. 148 a. b.
ßppreffen 0. 70.
Cypripedium 0 . 73. X. 70. g. 405.
Cyrtandraceae 0. 51.
Cystopteris 0. 83. X- 80. g. 465.
Cytineae ©. 65.
Cytinus 0. 65.
Cytisus 0. 17. X. 15. g. 89.
XadjlDurj 0. 30. X. 27. g. 156.
Dactylis 0. 81. X. 78. g. 452.
Xaplie 0 45.
Dammara 0. 71.
Xammaraparäbaiim 0. 11.
Daphne 0. 64. X. 61. g. 357 a. b.
Xattelpalme 0. 78. X. 75. g. 433 a. b.
Xattelpflaume 0. 49.
Datura 0. 58. X. 55. g. 323 a. b.
Daucus 0. 34. X. 31. g. 170 a. b.
Xaucrflee 0. 17. X. 15. g. 90.
Delima 0. 3.
Delphinium ©. 2. X 2. g. 12.
Dentaria 0. 5. X. 5. g. 29.
Deutzia 0. 28.
Dianthus plum. 0. 9. X. 9. g. 48.
Dianthus sup. 0. 9. X. 9. g. 49.
Xicfblättrige Öcroadjjc 0. 29.
Diclytra 0. 5.
Xicotpleboncn 0 . 1.
Dicranaceae 0. 84.
Dicranum 0. 84. X. 81. g. 470 a. b.
Dictamnus 0. 14. X- 13. g. 72.
Digitalis purjiurea© 00. X. 57. g.334a.b.Digitalis lutea 0. 61. X. 58. g. 335 a. b.
XiU 0. 34. X. 31. g. 175.
Dillenia 0. 3.
Dilleniaceae 0. 3.
Dioscorea 0. 74.
Dioscoreae 0. 74.
Diospyros 0. 49.
Dipsaceae 0. 38.
Dipsacus silvestris 0. .38. X. 35. g. 197.Dipsacus Fullonum 0. 38.
Diptam 0. 14. X. 13. g. 72.
Dipterix 0. 15.
Dipterocarpeae 0. 11.
Dipterocarpus 0. 11.
Xiftcl 0. 42. X. 39. g. 224.
Xolbenpflaiiscii 0. 32.
Xoppelblatt 0. 13.
Xoppt'liporn 0. 5.
Xoroiit 0. 40. X. 37. g. 211.
Xoftcn 0. 54. X. 51. g. 301.
Xottcrbhinic 0. 2. X. 2. g. 7 a. b.
Xoura 0. 15.
Draba 0. 7. X. 7. g. 38.
Dracaena 0. 77.
Xrad)enbaum 0. 77.
XreifaltigteitsbliimdKn 0. 49. X. 46.
g. 265 a. b.
Drimys 0. 3.
Drosera 0. 8. X- 8. g. 46.
Droseraceae 0 8.
Xrottelblume 0. 48. X. 45. g. 261.
Xürltpe ©. 35. X. 32. g. 182 a. b.
Xürrrturs ©• 39. X. 36. g. 203 a. b.
XuHbill 0. .59. X. 56. g. 320.
XuUfraut 0. 59. X. 56. g. 320.
XurcbraacbS 0 . 33. X. 3U. g. 169 a. b.
XuiDod 0. 82. X. 79. g. 459.
e.
Ebenaceae 0. 49.
(Sbenpöläer 0. 49.
?tlp^Qbcttjd)e§ Dicgiftet. 93
(ybcrcfcf)e ©. 24. 1. 22. Ti 12.') a. b.
(fberiourä ©. 42. X. 39. 5. 22G.
Ecballiura ©. 29.
Echinocactus S. 30.
Echinops ©. 45.
Echium ©. 52. X. 49. X'- 285.
Gbeltaftanie 6. (>9. X. 00. S-. 3^3 a. b.
©bcltamie ©. 70. X. 07. 5. 389 a. b. c.
L^bcllücif; 6. 40.
(fl)reiiprci§ ©. 01. 2^. 58. 5. 338.
Oriben S. 70.
0-ibciibaiim 0. 71. X 08. 393.
e-ibifd) © 11. X. 11. 3-. 59.
0-td)c ©. 09. X. 0(). 3. 384 a. b.
(5-ierjd)tünnim ©. 80. X. 82 3- 493 a. b. c
P’iiibccrc ©. 75. X- 72. 3- 413 a. b.
K-infanicnbliittrigc 71.
(5ifeiiI)ol5 ©. 12 unb 15.
0-iienl)ol3baiim © 28.
(5ifcnbut ©. 3. X. 3. 3. 14 a b.
(5ifciitraiit ©. 58. X. 55. 3. 321 a. b.
(5-ifentvautgcroäd)fc ©. 58.
Elaeagiieae ©. (>5.
Elaeagnus ©. 05.
Elaeis ©. 78. X. 75. 3. 432.Elaeocar))us © 11.
Elaeodendron ©. 14.
Elatiiie ©. 10.
Oknübaum ©. 15.
Elepliantusia ©. 79.
Glfcnbcinbalnic ©. 79.
C5lierngc>Däd)fe © 08.
Elodea ©. 71.
Empetraceap ©. 31.
Empetrum ©.31.(fiibogciicn ©. 71.
(Sngclblumc ©. 2. X. 2. 3. 8.
(fngcltraiit © 41. X. 38. 3. 210.
(fiigchüurä ©. 34. X. 31. 3. 174.
©nsiaii ©. 51, X. 48. 3. 277 a. b.
(Snstaugewädjfc ©. 50.
Epacrideae ©. 47.
Epacris ©. 47.
Epidendron ©. 73.
Epilobium ©. 27. X. 25. 3- 189 a. b.
Epimedium ©. 3. X. 3. 3- 17.
©bljcu ©. 35. X. 32. 3- 181 a. b. c.
0’bbciigemäd)fc ©. 35.
(J-ppid) ©. 32. X. 29. 3. 106 a. b.
6-ppid) ©. 30. X. 33. 3. 188 a, b. c.
Equisetaceae ©. 82.
Equisetum ©. 82. X. 79. 3- 459.
Eranthis ©. 3.
(5rbje ©. 20. X. 18. 3. 108 a. b. c.
©rbapfel ©. 00.
Grbbccrc ©. 25. X. 23. 3. 131.
©rbbeerlpiiiat ©. 03. X. 00. 3- 350 a. b(Srbbeerftraiid) ©. 28.
(Srbeprjeu © 57. X. 54. 3. 317.
(5rbtrcffc ©. b. X. 5. 3. 25 a. b.
Grbraud) ©. 4. X. 4. 3- 23 a. b.
(5rbraudigcp3äd)ie ©. 4.
Grbjdjcibc ©. 48. X. 45. 3. 202.
Erica ©. 47. X. 44. 3. 252.
Ericeae ©. 47.
Erigeron ©. 39. X. 30. 3. 203 a. b.
Eriophorum ©. 79.
Grlc ©. 68. X. 05. 3. 378 a. b.
Erodium ©. 13. X 12. 3. 07.
Erophila ©. 7. X. 7. 3- 38.
Ervum ©. 20. X. 18. 3. 107.
Eryiigium ©. 32. X- 29. 3- 105.
Erysimum barbar. © 5. X. 5. 3- 25 a. bErysimum clieiranth. © 5. X. 5. 3. 30 a. bErythraea ©. 50. X. 47. 3- 276.
Erythrina ©. 21.
Erytroxyleae ©. 12.
Erytroxylon ©. 12.
©. 49. X. 40. 3. 208 a. b. c.
Eschscholtzia ©. 4
0-lclSbiftcl © 42 X. 39 3. 225.
(SfelSgurfc ©. 29.
(fk(§inild) ©. 05. X. 62. 3 . 303.
«ipariette © 19. X. 17. 3 . 103.
Eucalyptus ©. 28.
Eupatorium ®. 38. X. 35. 3 - 183-
Euphorbia cyparissias ©. 65. X. 02.
3. 362.
Euphorbia esula ©. 65. X. 62. 3 - 863.
Euphorbiaceae 0. 05.
Euphrasia @. 02. X. 59. 3* 841.
Evonymus @. 14. X. 13. 3- 78 a. b.
ßtöiger ^Ice S. 17 X. 15. 3- 80.
ewiger STlee ©. 19. X. 17. 3. 103.
exogenen ®. 1.
3adclbiftcl 0. 30.
3abenalge 0. 88. X. 84. 3. 506.
3äd)erpahne 0. 78.
3ärberbiftel 0. 41 X. 3‘<. 3. 222.
3ärbcrfled)tc 0. 85. X. 81 3- 483 a. b.
3ärbcrgtnitcr 0. 10. X. 14. 3- 85 a. b.
3ärbcrröte 0. 37. X. 34. 3- 182.
S’ävberwaib 0. 7. X. 7. 3- 40.
3ärberwau i®. 8. X. 8. 3- 18-
Eagus 0. 69. X. 00. 3- 882 a. b. c.
3al)nciiwide 0. 18. X. 16. 3- 89 a. b. c.
3aUtraiit 0. 41. X. 38. 3. 216.
3(iltenpilj 0. 80. X. 82 3- 493 a. b. c.
3(irnfraiitcr (3dnic) ©. 82.
3aferfrud)t 0. 04.
3aulbauiii 0. 14. X. 13. 3- 74 a. b.
3aulbcmni 0. 22. X. 20. 3* 1 18 03cberl;aräbaum 0 06. X. 03. 3- 307.
3eberncltc 0. 9. X. 9. 3. 48.
3cigboI)ne 0. 21.
3eigeiibaum 0. 06.
S-cigwura 0. 33elbbiftcl 0. 41. X. 38. 3. 221.
3elbcl}reiiprei§ 0. 01. X. 58. 3. 339.
Selberbfe 0. 20. X. 18. 3. 108 a. !>. c.
3clbfrat5biftel 0. 41. X. 38. 3. 221.
3elbtrcffc 0. 8.
3elbtiinimcl 0. 33. X. 30. 3. 167.
3elbmol)U 0. 4. X. 4. 3. 20.
3eibrautc 0. 4. X. 4. 3- 23 a. b.
3elbroje 0. 25. X. 23. 3. 129 a. b.
3etbrüftcr 0. 08. X. 05. 3. 377 a. 1>.
3clbfalat ©. 37. X- 34. 3. 196.
3clbulnic 0. 08. X. 65. 3- 877 a. b.
3elbwcnmit 0. 40. X. 37. 3. 213.
3eliciiftiaudi 0. 47.
3cnd)ct 0. 33. X. 30. 3. 172.
3ennid) 0. 79. X. 76. 3- 435.
3crtelfraut 0. 43. X. 40. 3- 233.
Eerraria 0. 74.
Ferula 0. 34.
3ett!raut 0. 47. X. 44. 3. 2.50.
3ettpflan5cn 0. 29.
Scuerboljnc 0. 20. X. 18. 3. 109 a. b.
Kicaria 0. 3.
3td)tc 0. 71. X. 68. 3. 390 a. b.
3id)teiiipavgcl 0. 47. X. 44. 3- 255.
Ficoideae 0. 30.
Ficus 0. 66.
3iebcrflce 0. 51. X. 48. 3- 279.
3ieberriiibcnbniint 0. 37.
Filices 0. 82.
3ingcrf)iit, gelber 0.61. X. 58. 3- 335 a.b.
3iiigerl)ut, roter 0. 00. X. 57. 3- 334 a. b.
3ingertraut 0. 25. X. 23. 3- 130.
i’issidens 0. 84 X. 81. 3’ 475.
Fissidentaceae 0. 84.
3Iad)§ 0. 10. X. 10. 3. 57.
^lad^gjeibc 0. 52. X. 49. 3. 284.Flacourtiaceae 0. 8.
3tanimenblume 0. 51. X. 48, 3, 281.
3fattergra§ 0. 82 X. 79. 3. 457.3latterriifter 0 08.
3Ied)ten 0. 84.
31ieber 0. 49. X. 40. 3. 270 a. b.
3üegcufa[Ie 0. 50. X. 47. 3. 272.3ncgeiifrnut 0. 73. X. 70. 3. 401.
3tiegeiiid)Wanim 0. 86.
31ocfenbliiiiic 0. 43. X. 40. 3. 228.3IoI)traut 0. 39. X. 36. 3. 206.3toI)traut 0. 64. X. 61. 3. 3.50.
3liif)bliimlt 0. 48. X. 45. 3. 200.3öi)re 0. 70. X. 07. 3. 388 a. b.
Foeniculum 0 . 33. X. 30. 3. 172.
3ord)e 0. 70. X. 67. 3. 3S8 a. 1).
Fragaria 0. 25. X. 23. 3- '81.
Fragraea 0. 50.
Frankeniaceae 0. 9.
3raiienbiftel 0. 42 X. 39. 3. 225.
3raueiiftad)g 0. 01. X. 58. 3. 337 a. b.
3raueiimonteI 0 20. X. 24. 3 137.
3rauenfd)uf) 0. 73. X. 70. 3. 405.
3raueiitl)räne 0. 73. X. 70. 3. 404.Fraxinus 0. 49. X. 46. 3- 2()8 a. b. c.
3rieblo§ 0. 48. X. 45. 3. 203 a. 1).
Fritillaria 0. 76. X. 73. 3. 422 a. b.
3vofd)bif5 0. 71. X. 68 3. 394.
3rofd)bifigcwäd)ie 0. 71.
3rofd)löffclgewäd)fe 0. 72.
3rud)tbobeiibIiitige X'fidi'Scii 0. 1.
3rüI)Iord)eI 0. 87. X. 83. 3. 497 a.b. c. d.Fucaceae 0. 89.
Fuchsia 0. 27. X. 25. 3- 113.
3ud)§fd)Waiiä ©. 02. X. 59. 3. 340 a. b.
3it4§fd}Wan5gewäd)ie 0. 62.
Fucus crispus 0. 89. X. 85. 3- 509.Fucus natans 0. 89. X. 85. 3- 507.Fucus vesiculosus 0. 89. X. 85. 3- 508.Fumaria 0. 4. X. 4. 3- 23 a. b.
Fumariaceae 0. 4.
Fungi 0. 86.
1 Fusaiius 0. 65.
I
3»tterf(ee 0. 17. X. 15. 3. 92.
,
3. 19. X. 17. 3- 105 a b. c.
05nbclä(il)ii 0. 84. X. 81. 3. 470 a. b.
Öabelsnbiuiioojc 0. 84.
Wäniebliimd)en 0. 39. X. 36. a- 207.
©äiijebiftel 0. 44. X. 41. 3. 237.
Oiäniefuf? 0. 03. X. 00. 3- 847 a. b.
i («ünfetreffc 0. 5. X. 5. 3. 27.
i
Olagel 0. 70.
I
©agelbeere 0. 08.
I
Galanthus 0. 74. X. 71. 3- 410 a. b.
Galega 0. 18. X. 10. 3. 97.
Galeobdolon 0. 56. X. 53. 3- 311.
Galeopsis 0. 56. X. 53. 3’ 811.
Galipea 0. 14.
Galium 0. 37. X. 34. 3. 193.
OiaUertmooS 0. 89. X. 85. 3. .509.
ölamniiber 0. .57. X. 54. 3- 814 a. b.
©aniterbaum 0. 11.
©arbe 0. 33. X. 30. 3. 107.
Garcinia 0. 11.
Gardenia 0. 37.
Olartenbaliaminc 0. 13.
©arteneiigelwurs 0 34. X. 31. 3- l’<4.
©artenerbfe 0.20. X. 18. 3. lOSa.b.c.
Oiartengeif^blatt 0. 36. X. 33. 3- 191-
©artengteifje 0. 33. X. 30. 3' 171 a. b.
©artcnbpacintl)c 0. 77.
©artcnlattid) 0. 44.
©artcmnolin 0. 4.
@arteiipfeffertraut0.57. X.54. 3-318a.b.
04 3llp[;abettid)cS Slegifter.
©artenrapunäcl 0. 27. 2:. 2.‘). ^y. 140.
(ijnrtciirnutc 0. 13. 2. 12. ^y. 71.
Wartciiialbci 0. 54. 2. 51.
OJartciitulpe 0. 75.
@aud)I)eil 0. 49. 2. 46. 5-ßautlerbhime 0. 62.
(55ce[d)en 0. 86. 2. 82. fy. 493 a. b. c.
Öefäfepflanscit 0. 1.
Weifjblatt 0. 36. 2. 33. 190 a. b.
(ycifeblattncuiiid^ie 3. 35.
©eifefiife 0. 34.
@etBf(cc 0. 17. 2. 15. ^•. 89.
Öcif5flec 0. 18. 2. 16. Jy. 97.
Weiferaute 0. 18. 2- 16. '^7.
Weibe aiiibe 0. 34. 2. 31. 5. 176 a. b.
Welbfeotäbaum S. 14.
Welblourä 0. 75. 2. 72. g. 417 a. b. c.
Wem^tourj 0. 48. 2. 45. »y. 260.
Genista pilosa 3. 16. 2. 14. 84 a. b.
Genista tinctoria 0. 16. 2. 14. Jy. 85 a. b.
Gentiana acaulis 0. 51. 2- 48. 278.
Gentiana centaur. 3. 50. 2. 47. iy- 276.
Gentiana verna 3. 51. 2. 48. 3- 277 a. b.
Gentianeae 3. 50.
Georgina 3. 45.
Geraniaceae ©. 13.
Geranium 3. 13. 2- 12. ^•. 66.
Werberftrniid) 3. 14.
Olenuer 3- 76. 2. 73. 3. 420 a. b.
Werfee 3. 79. 2. 76. 5. 440.
Gesnerieae 3- 46.
Geum rivale 3. 26. 2. 24. S’-
Geum uibanum 3- 26. 2. 24. 134.
(iJewürsneltenbaum 3. 28.
Wewürsftraud) 3- 26.
Weroürsftraucbartige i^lflnnseu 0. 26.
Wicfetroie 3. 3. 2. 3. 15.
Wiftlnttid) 3. 44. 2. 41. g-. 2.34.
Wiftfalat 3. 44. 2. 41. g. 234.
Wiftl'uniad) 3. 15. 2. 13. g. 75.
Wiftiüicfe S. 19. 2. 17. g. 101.
OJiibmeiberid) 3. 48. 2. 45. g. 263 a. b.
Wiiifeer 0. 16. 2. 14. g. 84 a. b.
Wipötraut 3. 9. 2. 9. g. 50.
Gladiolus 3. 74. 2. 71. g. 407 a. b.
WIaii5gra§ 3. 80. 2. 77. g. 415.
Wlauspeterfilie 3. 33. 2. 30. g. 171 a. b.
Wlabfraut 3. 67. 2. 64. g. 372.Glaucium 3- 4. 2. 4. g 22.
Glaux 3. 49.
Glechoma 3. 57. 2. 54. g. 317.
WIeifee 3. 33. 2. 30. g. 171 a. b.
Globularia 3. 58. 2- 55. g. 322 a. b.
Globularineae 3. 58.
Wlocfeiiblitnie, falidje 3- 2. 2.2. g. 11.
Wlocfenblume, gefiiäuelte 3. 45. 2. 42.
g. 244.
Wlocfenblume, pfirficfeblättrige 3. 45.
2. 42. g. 243 a. b.
Wlocfenblume (lltapuusel-) 3. 45. 2. 42.
g. 245 a. b.
Wlocfeublumcugemädiie 3. 45.
Gloxinia 3- 46.
Glyceria 3. 81. 2- 78. g. 453.Glycyrrhiza 3. 18. 2. 16. g. 96.
Gnaphalium 3. 40. 2. 37. g. 214.
Wötterbaum 3. 14.
Wolbäpfcl 0. 11.
Wolbeid)e 3. 49.
(feolblacf 3. 6. 2. 6. g. 32.
Wolbnefe'el 3. 56. 2. 53. g. 311.Wolbregeit 3. 17. 2. 15. g. 89.
Wolbruk 3. 39. 2. 36. g. 204.Wolbmurä 3- 75. 2. 72. g. 417 a. b. c.
Wolffraut 3. 89. 2. 85. g. 507.Gomphia 3. 14.
Gomphrena 3. 62.
Goodenovieae 3- 46.
Gossypium 3. 11.
Wottcäguabcufraut 3. 60. 2. 57. g. 333.
Wrajer 3. 79.
Gramineae 3. 79.
Wraiiotbaum 3. 26.
Granateae 3. 26.
Graphideae 3- 85.
Graphis 3. 85. 2. 81. g. 488.
Wraaiielfe ©. 62.
Gratiola 3- 60. 2. 57. g. 333.
Wricd)iid}c§ öcu 3. 18. 2. 16. g. 91.
Wricämursel 0. 3.
Wrinbmurä ©. 64. 2. 61. g. 353.
Grossularieae ©. 31.
Wrubeuficdite ©. 85. 2. 81. g. 487.
Wriinliug ©. 51.
Wruubfefte ©. 44. 2- 41. g. 238 a. b.
Guajacum ©. 13.
Wuajnünbaum ©. 28.
Oiitafobaum ©. 8.
Wüiijcl ©. 57. 2. 54. g. 315.
Wummibaum ©. 66. 2. 63. g. 367. ,
Wummiguttbaum ©. 11.
Wuubelrebe ©. 57. 2. 54 g. 317.
Wuubermaim © 57. 2. 54. g, 317.
Wurfe ©. 28. 2. 26. g. 149 a. b.
Wurfenfraut ©. 34. 2. 31. g. 175.
Wurfenfraut ©. 54. 2. 51. g. 295.
Wuttaperefeabaum © 49.
Guttiferae ©. 11.
Wuttigeiundiie ©. 11.
Gypsophila ©. 9. 2. 9. g. 50.
.'öaarferaug ©. .34.
^abidjtidpoamm ©. 87. 2. 83.
g. 496 a. b. c. d.
iQabidjtafrnut ©. 44. 2. 41. g. 239 a. b.
Haematoxylon ©. 16. 2- 14. g. 81.
Haemodoraceae ©. 74.
Haemodorum ©. 74.
öafer ©. 79. 2. 76. g. 437.
.sjafermurs ©. 43. 2- 40. g. 230 a. b.
»aftbolbe ©. 34.
.slagcbud)e ©. 68. 2. 65. g. 380 a. b.
iyagebutte ©. 24. 2. 22. g. 127 a. b.
.^al)ueufufe ©. 1. 2. 1. g. 6 a. b.
s5abnenfufegelDäd)ic ©. 1.
^afeueufamm ©. 62.
§ainbud)e ©. 68. 2 - 65. g. 380 a. b.
§aiubud)engewäd)ie ©. 68.
§aiuid)öud)eu ©. 54.
!öaiu|'im)e © 77. 2 . 74. g. 427.
öalbgräier ©. 77.
Halorageae ©. 28.
Hamelia ©. 37.
§aui ©. 67. 2. 64. g. 373 a. b.
)önnfgemäd)ic ©. 66.
Öaugbudje ©. 69.
SSarmelraiite ©. 13.
Igartbcu ©. 11. 2. 11. g. 61.' öartbcugemädiic ©. 11.
!S- 269 a. b.
lönrtricgelgemädiic ©. 35.
löaielnufeftraud) ©. 69. 2. 66. g. 381 a. b.
.6aielwur5 ©. 65.
Öaieuauge ©. 26. 2. 24. g. 134.
§aienf[ee ©. 18. 2. 16. g. 93.
Sbaieufol)! ©. 13. 2. 12. g. 70.
.^Saienlattidi ©. 44. 2. 41. g. 235.
^aienofer ©. 33. 2. 30. g. 169 a. b.
Soaienfalat ©. 44. 2. 41. g. 235.
.'öaul)ed)cl ©. 17. 2. 15. g. 88Öauslaub ©. 30. 2. 27. g. 156.
$>au§laud) ©. 30. 2 - 27. g. 156.
I Spauapflaume © 21. 2. 19. g. 114 a. b.
Jöauömurs ©. 30. 2. 27. g. 156
Öautpilje ©. 86.
»Öeefenroie ©. 24 . 2. 22. g. 127 a. b.
iQecfeuiame ©. 16. 2. 14. g. 86.
.6ccfenmiubc ©. 52. 2. 49. g. 28.3.
Hedera ©. 35. 2. 32. g. 181 a. b. c.
Hederaceae ©. 35.
Öeberid) ©. 5. 2. 5. g. 30 a. b.
Hedysarurn ©. 19. 2. 17. g. 103.
öeibe ©. 47. 2 . 44. g. ^52.
.<beibec}in)'tcr ©. 16. 2. 14. g. 86.
.6eibcfrautgewädiie ©. 47.
Öeibclbeere ©. 46. 2. 43. g. 246 a. 1).
§eibclbecrflcU)äd)fe ©. 46.
Öeibeurettig ©. 8. 2. 8. g. 41 a. b. c.
.S^eilwurs ©. 11. 2. 11. g. 59.
löeinrid), guter ©. 63. 2. 60. g. 347 a. b.
üeleocharis ©. 79.
Helianthemum ©. 8. 2- 8. g. 44.
Helianthus ©. 41. 2- 38. g. 218.Helichrysum © 45.
llelicteres ©. 11.
Heliotropium ©. 53. 2. 50. g. 293.
Helleborus ©. 2. 2. 2. g. 9 a. b.
.•Oellerfraut ©. 7. 2. 7. g. 39 a. b.
^elmfraut ©. 55. 2. 52. g. 306.
Uelvella ©. 87. 2. 83. g. 497 a. b. c. d.
Hepatica ©. 3.
Hepaticae ©. 84.
Heracleum © 34.
^erbfeseitloic ©. 76. 2. 73. g. 421 a. b.
Heritiera ©. 11.
Herniaria ©. 29. 2. 27. g. 152 a. b.
Öerrenpils ©. 87. 2. 83. g. 495 a. b. c. d.
^erjblatt ©. 32. 2. 29. g. 162,
^erägefpann ©. 57.
§eräiamen ©. 12.
^eiperibeufrücfetc ©. 11.
Hesperis ©. 8.
.^epeufraut ©. 27. 2. 25. g. 141.
.'OeEeufraut ©. 37. 2. 34. g. 195 a. b.
§ei'cntraut ©. 60.
flibiscus ©. 11.
Hieracium ©. 44. 2. 41. g. 239 a. b.
Himbeere ©. 25. 2- 23. g. 132 a. b.
§immelfafert§blümd)cu ©. 40. 2. 37.
g. 214.
Syimmeleleiter ©. 51. 2. 48. g. 280.
jQimmelsIeitergeiüädiie ©. 51.
flippocastaneae ©. 12.
Hippocrataceae ©. 12.
Hippocratea ©. 12
Hippocrepis ©. 19. 2. 17. g. 104 a. b.
Hippomane ©. 66.
Hippophae ©. 65. 2. 62. g. 360.
Hippuris ©. 28. 2. 26. g. 145 a. b.
§irid)fpruug © 29. 2. 27. g. 153 a. b.
§irid)Wuubfraut ©. 38. 2. 35. g. 199.
l5iricbäunge ©. 83. 2. 80. g. 470.
Öirfe ©• 79. 2. 76. g. 436.
.§irtentäid)d)eu ©. 8.
löodKid^c © 49. 2. 46. g. 268 a. b. c.
Öofelrippc © 34.
Holcus ©. 81. 2. 78. g. 455.
§olber ©. 36. 2. 33. g. 187 a. b. c.
§oIbergeU)äd)ic © 37.
Öoluuber ©. 36. 2. 33. g. 187 a. b. c.
Holosteum ©. 10.
Homalineae ©. 15.
Homalium ©. 15.
Honigblume ©. 13.
Honiggro§ © 81. 2. 78. g. 455.
Honigflce ©. 17. 2. 15. g 91 a. b.
Hopfen ©. 67. 2- 64. g. 374 a b.
Hordeum ©. 79. 2. 76. g. 440.
Horubnum ©. 68. 2- 65. g. 380 a. b.
§ornblattgc>oäd))c ©. 28.
Horntöpfdjeii ©. 3.
Horufraut ©. 10. 2. 10. g. 55 a. b.
St(p^obeti[d)eS SRegifler. 95
^ornmol^n S. 4. %. 4. 22.
^oriiftraudö ©. 35. 2:. 32. g-. 182 a. b.
^ornftraucli, blutroter ©. 35. 2:. 32.
K-. 183 a. b.
.^ortenfie ©. 32.
Hottonia ©. 49.
Ho3'a ©. 50.
^übuerbife ©. 10.
Öülfeiipftanscn ©. 15.
§ufeifenfraut ©. 19. 2. 17. "^y. 104 a. b.
.Ouftice ©. 19. 2. 17. g-, 104 a. b.
§uflattid) ©. 38 2. 35. g. 200 a. b.
Hugoriia ©. 11.
Humulus ©. 07. 2. 04. 374 a. b.
.«Öiinbctobt ©. 50. 2. 47. %. 272.
,'öunb§giftgcioäd)fe ©. 50.
.•ÖunbSfamiltc ©. 40. 2. 37. g-. 210.
ÖunbSpcterfilic ©. 33. 2- 30. ^•. 171 a. b.
.s:3itnb§rofe ©. 24. 2. 22. 127 a. b.
.\buub§bcitd)eii ©. 8. 2. 8. 45.
,'öuiib§ioiirgcrartige ^Jlflanseit ©. 50.
.'öunbssuuge ©. 53. 2. 50. fj. 294.
.'öungerbtümdKii ©. 7. 2. 7. ^•. 38.llufcliinsia ©. 8.
.S'iutpilse ©. 80.
Jlyacinthus ©. 77. 2. 74. 424.Hydnum ©. 87. 2. 83. ^•. 490 a. b. c. d.
Ilydrangea ©. 32.
llydrocharideae © 71.
Hydrocharis 0. 71. 2. 08. g. 394.Hydrolea © 52.
Hydroleaceae ©. 52.
Hydrophylleae © 54.
Hyoscyamus ©. 59. 2- 50. fy. 32G.llypecoum ©. 4.
llypericineao 0. 11.
Hypericum 0. 11. 2. 11. 01.
Ilypochoeris 0. 43. 2. 40. 5-. 233.
.^öbpocift ©. 65.
Hyssopus 0. 55. 2. 52. .304.
Iberis 0. 8.
Sbtfd) ©. 11.
Icica 0. 15.
Sgetbiftelii 0. .30.
3geltoIbcu ©. 72. 2. 09. %. 398.
Sgtianic 0 74.
Ignatia 0. 50. 2. 47. ^•. 274 a. b. c.
Ilex 0. 48. 2. 45. Jy. 258 a. b.
Illecebrum 0. 29.
Illicium 0. 3.
ommcnblatt ©. 55. 2. 52. .307.
3mtuergrüit 0. 35. 2. 32. '^y. 181 a.1). c.
SiumorteUc, rote ©. 62.
Impatiens 0. 13. 2. 12. 5 . 09.
Imperatoria 0. 34.
Siibigo, beutfdjer 0. 7. 2. 7. Jy. 40.Indigotera 0. 21. 2. 19. 2'. 112.
^nbigopftnnse 0. 21. 2. 19. g-. 112.
3iibtid)e .'SIreffe ©. 13.
Inocarj)us 0. 04.
Inula 0. 39. 2. 30. 3 . 200,
Specoeuanba ©. 37.
Ipomoea 0. 52.
Iridoae 0. 7.3.
Iris 0. 73 2. 70. Ti- 400.
Isatis 0. 7. 2. 7. g-. 40.
3§Ianbiid) 3IIoo§ ©. 85. 2. 81. 481.
SSlänbiJdie g-Iedjte 0. 8.5. 2. 81. g-. 4SI.
Isoeteae 0. 82.
Isonandra 0. 49.
IsopjTum 0. 3.
gtalieiiifdie 2^appel ©. 70.
Ixia 0. 74.
J.
Jacaranda 0. 51.
Jacquinia 0. 49.
SafobSleiter ©. 51. 2. 48. g. 280.
Salape, falfd)e ©. 02.
Jasione 0. 45. 2. 42. g. 241 a. b,
gagmin © 50.
gagmiit, iiiiedjter ©. 23.
Jasmineae ©. 50.
gagmingewöd)fe ©. 50.
Jasminum ©. .50.
Jatropha ©. 60. 2. 63. g. .368 a. b.
geläiigerjeüebcr ©. 36. 2. 33. g. 191.
3erid)oroje © 8.
geiuitennufl <S. 27. 2. 25. g. 142 a. b.
3od)btdttrige ®eiüäd)ie © 13.
gobannigbeere, rote ©. 31. 2. 28.
g. 158 a. b.
gobannigbeere, id)U)nräe ©. 31.
gobnunigbrotbnuiu ©. 10. 2. 14. g. 82.
gobaiuiigfrnut^©. 11. 2. 11. g. 01.
Jonquilla ©. 74.
gubeiiborn ©. 14.
gubeitbütteiu © 13. 2. 12. g. 09.
gubenfirld)e ©. 59. 2. 50. g. .329 a. b.
gubenpappel ©. 11.
Juglandeae ©. 15.
Juglans ©. 15. 2. 13. g. 70.
.luncaceae ©. 77.
Juncus ©. 77. 2. 74. g. 428.
Jungermannia ©. 84. 2. 81. g. 477 a. b.
.lungermanniaceae ©. 84.
.luniperus ©. 71. 2. 68. .g. 392.
fidlberfropf ©. 34. 2. 31. g. 177 a. b.
Äöfepappet © 10. 2. lü. g. 58.
Stäfte ©. 69. 2. 66. g. 383 a, b.
Säi5d)euträger ©. 68.
Saffeebaum ©. 37.
Slabltrnut ©. 62. 2. 59. g. 344.
Slaiicrtrone ©. 76.
Staiferliiig ©. 86. 2. 82. g 492 a. b. c.
St'aiierfdjiunmm ©. 80. 2.82. g. 492a.b.c.
£allagemnd)ie © 72.
Kalmia ©. 47.
Kalmug ©. 72. 2- 09. g. 400.
Sa(nuiggewäd)ie ©. 72.
Samtlle ©. 40. 2. 37. g. 209.
.Kamille, perliid)e © 45.
gaiiimgrng ©. 81. 2. 78. g. 451.
.^lanipeid)eboläbniim S. 10. 2. 14. g. 81.
Sampfertorbeer © (>4.
.Slaperii, uiiedjte ©. 13.
Saperiigewäd)fe ©. 8.
.tapernftraud) ©. 8.
•Zapplig © 0. 2- 0. g. 33 a. b.
ütapUäinerfreffengeloäd)fe ©. 13.
Starbeiibiftel ©. 38. 2. 35. g. 197.
,^arbeiigeluäd)ie ©. 38.
.Slartoffel ©. 00.
iSartoffel, djiiiefiübe ©. 74.
Kartoffel, iubiidje ©. 52.
.ftafd)Uitüfie ©. 15.
StflgtartUeuftraud) ©. 60. 2. 63. g. 309.
Staftanie ©. 09. 2. 06. g. 383 a. 1).
Satappenbäume ©. 20.
,<iTated)U:2ttaäie ©. 10. 2. 14. g. 79.
Stabenftee ©. 18. 2. 10. g. 93.
St'abeiimiiiäe ©. 57. 2. 54. g. '310 a. b.
Äaben=il5eterlein ©. 33. 2. 30. g. 171 a.b.
SabeiiWebel ©. 82. 2. 79. g. 459.
.fauritid)te ©.71.
.?tauticbutbaum ©. 00. 2. 03. g. 3()7.
,Sleld)bIunie, tarotiii. ©. 26.
äeldjbliitige 14.
Stermegbeere ©. 63.
.termegbeerengetüiidjfe © 63.
Seutenbäume ©. 08 uiib 70.
.Sleiitenpilä ©. 80. 2. 82. g. 491 a. b. c.
Seufd)baum ©. 58.
.tibibei ©. 76. 2. 73. g. 422 a. b
.tid)ert(ee ©. 19. 2. 17. g. 100 a. b.
Sidjertragantb ©. 19. 2. 17. g. 100 ab.tiefer ©. 70. 2. 07. g. 388 a. b.
Kielmeyera 0. 11.
tienbaum 0. 70. 2. 07. g. 388 a. b..tirfdjbaiim ©. 21.
tirfdje 0. 23. 2. 21. g. 123 a. 1).
.ttapperiuife 0. 12. 2. 11. g. 62 a. b.
tlatfdjrofe ©. 4. 2. 4. g. 20.
ttaueufd)Ote 0. 19. 2. 17. g. 102.
tlebergewädjfe 0 .52.
tlebtraiit 0. .54.
.ttcbiielte ©. 9. 2. 9. g. 52.
.Silebfamengewödife ©. 9.
ftleebaum 0. 17. 2. 15. g. 89..tteinting 0. 49. 2. 10. g. 207.tiette 0. 41. 2. 38. g. 220.Sllimme 0. 12.
.Stiiabeiitraut ©. 73. 2. 70. g. 403 a. b.
.Sfiiabenträuter ©. 73.
.Stimut 0. 29. 2. 27. g. 154 a. b.
.Slimulgrag ©. 81. 2. 78. g. 4.52.
tiioterid) ©. 64. 2- 01. g. 354 a. b.
tnöterid)gewäd)fe 0. 03.
tuopfbtume ©. 38. 2. 35. g. 198 a. b.
tuorpeltraut 0. 29.
tnotenbtume ©. 74. 2. 71. g. 411.tnotenmoogartige ©eiuädjfe ©. 84.
töniggterse 0. 00. 2. 57. g. 331.
törbel ©. 34.
toffetgtöruerftraiid) ©. 3.
tologpatnie ©. 78. 2. 75. g. 431 a. b.
topalbaum ©. 11.
topfblütige @elinid)fe 0. 38.
topffol)! ©. 0. 2. 0. g. 33 a. b.
topffraiit 0. 0. 2. 6. g. 33 a. b.
topffalat ©. 44.
torallenbaum ©. 15 unb 21.
torbblütler ©. 38torbweibe ©. 69. 2. 06. g. .385.
.toriauber ©. 34. 2. 31. g. 179.
.torii ©. 79. 2. 70. g. 439.
.Slornbhune ©. 42. 2. 39. g. 227.
torneltirfdje ©. 35. 2 - 32. g. 182 a. b.
träbenaugenbaiim 0. .50.
.träl)cnbeere ©. 31.
traftluursel ©. 3.5. 2. 32. g. 180.
.tranipffraiit ©. 20. 2. 24. g. 1.30 a. b.
.traiiatuittftraud) 0. 71. 2. 08. g. 392.
trantd)fd)nabel 0. 13. 2. 12. g. 08.
trapp ©. 37. 2. 34. g. 192.
.trappgeiuäd)fe ©. .37.
trabbiftel ©. 41. 2. 38. g. 221.
trebgbiftel 0. 42. 2. 39. g. 225.
Sirebgfdjeere 0. 71.
treffe ©. 8.
Streuäblume ©. 9. 2. 9. g. 47.
Sfreusbtiiter ©.5.Jitreuäboriigemädjfe ©. 14.
.«ilreuätraut ©. 40. 2. 37. g. 215.
.slronenblütige ijiftaiiseit ©. 35 unb 47.
Slrougbeere ©. 40. 2. 43. g. 248 a. !>.
troinuicfe ©. 19. 2. 17. g. 101.
.Urümliiig ©. 44. 2. 41. g. 230 a. b.
Ütrpptoganien ©. 82.
tubebeupfeffer ©. 68.
,tud)eitfled)te ©. 85. 2. 81. g. 484 a. b.
tucfucfgbliinie ©. 73. 2. 70. g. 403 a. b.
tüd)enfd)elle ©. 1. 2. 1. g. 3.
tümmet ©. 33. 2. 30. g. 107.
tüinmerling ©. 28. 2. 20. g. 149 a. b.
türbig ©. 29.
M(p^o6etl|c^e8 SÄeglftcr.
iähirbiSflctüäcfife ©. 28.|
Snigcibhime ©. rjB. X. Tir). .322 a. b. !
Stugelb(umengcmäd)|e ©. 58.
.S^ugelbiftcl ©. 45.
iSlubblunic ©. 4.3, J. 40. 3-. 232.
.Stufuni 5 ©. 70. X. 76. 'Jy-'>•
Stiifumcr ©. 28. X. 26. J- 1-i‘J *’
.Si'uut)d)ut ©. 51.
2 .
Labiatac ©. .54.
Sabtrnut ©. 37. X. .34. ^y. 103.
Üacf ©. 6. X. 6. ^y. 32.
i'admuSfledjtc ©. 85. X. 81. X'. 483 a. b.
Lactuca ©. 44. X. 41. 'S- “'^4.
£ärd)C ©. 71. X. 68. S- *’
Lagerstroeinia ©. 28.
Lagetta ©. 64üaidjfraut ©. 73. X. 70. S. 402.
£anibcrt§mi{5 © 60.
l..aminaria ©. 80. X. 85. S-bamium niaculatuni ©.56. X 53. S- 312.
Lamium purpureum ©. 56. X. 53.
S- 313 a. b.
Sangfaben ©. 26.
Lantana ©. .58.
Lappa ©. 41. X. 38. S- 220.
Larix ©. 71. X. 68. S- 301 a. b. c.
£afetfraut ©. 34.
Laserpitium ©. 34.
Lathraea ©. 62. X. 59. S- 344.
Lathyrus pratensis ©. 21. X- 10.
S. 111 a. b.
Lathyrus silvestris ©. 20. X. 18.
S. 110 a. 1).
Saubmoofe ©. 84.
£aud) S. 76. X. 73. S- 410 a. b.
£nud){)ebevid) ©. 8.
£aurtd) ©. 87. X. 83. S- 497 a. I). c. d.
Laurineae ©. 64.
Laurus © 64.
Lavandula ©. 54. X. 51. S- 296.Lavatera ©. 11.
£abenbcl ©. 54. X. 51. S- 296.
£atienbcll)eibc ©. 47. X. 44. S- 251.
Lavvsonia ©. 28.
£eben§baum ©. 71.
£cbcrblümd)cn ©. 3.
l'cberfraut ©. 84. X. 81. S- 478.
£cbertraut, ioeifeco ©. 32. X. 20. S- 162.
£ebcrniODfe ©. 84.
Lecanora S. 85. X. 81. S- 484 a. b.
Lecanoreae ©. 85.
£eberbamii © 14.
Ledum ©. 47. X. 44. S- 253.
Leea ©. 12.
Leguminosae ©. 15.
£ctu ©. 10. X. 10. S- 57.
£einblatt ©. 64. X. 61. S .358.
£einbottcr ©. 8.
£eingen)äd)ic ©. 10.
£eintraut, gemeines ©. 61. X. 58.
S- 337 a. b.
£eintraut, 3föctg= 3. X. 9. g-. 52.
£einwanbbaum ©. 64.
. Lemna ©. 73. X. 70. S- 401 a. b.Lemnaceae ©. 73.
Lens ©. 20. X. 18. S- 107.
Lentibularieae ©. 47.
Ijeontodon taraxacum ©. 43. X. 40. S- 232.Leonurus S. 57.
Lepidium ®. 8.
£erd)enfporn ®. 5. X. 5. S- 24 a. b.
Leucanthemum @. 39. X. 36. S- 208.£eud)terbaum 0. 26.
Ijeucojum 0. 74. X. 71. S- 411.
Leucopogon 0. 47.
Levista 0. 10 uilb 29.
Levisticum 0. 34. X. 31. S- 173.
£ianeit 0. 51.
Lichen islandicus 0. 85. X. 81. S- 481.
Lichenastra 0. 84.
Lichenes 0. 84.
£id)tnelte 0. 10. X. 10. S 53.
£iebe§abfet 0. 60.
£iebftöcfel 0. .34. X. 31. S:^173_.Ligusticum 0. 34. X- 31. S- 17.3.
Ligustrum 0. 49. X. 46. S- 269 a. b
£ilad 0. 49. X. 46. S- 270 a. b.
Liliaceae 0. 75.
£iliengemäd)fc 0. 75.
Lilium 0. 75. X. 72. S- 417 a. b. c.
Limnanthemum Q. 51.
Limone 0. 11.
Linaria ©. 61, X. 58. S- 337 a. b.
£inbe 0. 11. X. 11. S- 00.
£inbengewäd)ie 0. 11.
Lindernia 0. 61. X. 58. S 340.Lineae 0. 10.
Linnaea 0. 36. *
Linum 0. 10. X. 10. S- 57.
£tnfe 0. 20. X. 18. g- 107.
£inienbaunt 0. 18. X. 16. S- 98 a. b.
£ippenblüter 0. .54.
Liriodendron 0. .3.
Lithospermum 0. 52. X. 49. S- 287.Loasa 0. 29.
Loasaceae 0. 29.
Lobelia 0. 45.
Lobeliaceae ©. 45.
Loganieae © 50.
£öffelfraut 0. 7. X. 7. S 35.
£DraeiimnuI, gclbeS ©. 61 X. 58.
S- 337 a. b.
£ömenmaul, grofeeS ©. 61. X. .58. S- 336.
L'ötoenfdjmans 0. 57.
£ömen5al)n ©. 43. X- 40. S- 232.
£oId) 0. 80. X. 77. S- 441.
Lolium 0. 80. X. 77. S- 441.
Lonicera caprifolium 0. 36. X 33. S’. 191.
Lonicera perielymenum 0. 36. X. 33.
%. 190 a. b.
£ontar ©. 78.
Loranthaceae ©. 35.
Loranthus ©. 35. X. 32. S- 135-
£orbeerbaum 0. 64.
£orbeergemäd)fe @. 64.
£orenätraut ©. 50. X. 47. S- 275.
£otoSbIitme 0. 4.
£otuSbirnc 0. 49.
1Lunaria ©. 7. X. 7. S- 37.
t £ungenfraut ©. 52. X. 49. %. 286 a. b.
Lupinus 0. 21.
I
£uäerne 0. 17. X. 15. S 90.
I
Luzula 0. 77. X. 74. S- 427.
i
Lychnis @. 10. X. 10. S* 53.
Lycopodiaceae 0. 82.
Lycopodium 0. 82. X. 79. S- 461.
ILycopus 0. 57.
' Lysimachia nummularia 0. 49. X. 46.
I S- 264.
Lysimachia vulgaris ©. 48. X. 45.
S- 263 a. b.
Lythrarieae 0. 28.
Lythrum 0. 28. X. 26. S- 146.
m.
2)lan§bcerbaum © 24. X. 22. 5- 125 a. b.
Maba 0. 40.
Madia 0. 45.
311äbefüfe 0. 26. X. 24. S- 136 a. b.
aiKinnertreu 0. 32. X. 20. g- 165.
Maesa 0. 49.
2)7äujeid)rt)änäd)cn 0. 1. X. 1. g- 5.
‘iDlagenmurj ©. 72. X. 69. g. 400.Magnolia 0. 3.
Magnoliaceae 0. 3.
Ülaibirte 0. 68. X. 65. g. 379 n. b.
'Ulaibhime 0. 75. X. 72. g. 415 a. b. c.
ailaiS 0. 79. X. 76. g. 435 a. b917aioran 0. .54.
Malope 0. 11.
Malpighiaceae 0. 12.
Malva 0. 10. X. 10. g. 58.
Malvaceae 0. 10.
21lalPengcmäd))e 0. 10.
Mamecylon 0. 26.
Mammillaria 0. 30.
üJJammutbaum 0. 71.
ailanbelbaum ©. 21. X. 19. g. 113 a b.
.Mandragora ©. 60.
'iJJanglebäunie 0. 26.
'Ulangolb 0. 63. X. 60. g. 348 a. b. c.
Mangostana 0. 11.
'ijlangropebaiim 0. 26.
Manihot 0 . 66. X. 63. g. .368 a. b.
'iJlaniofftrnud) 0. 66. X. 63. g. 368 a. b.
ojjannaefdie ©. 49.
0Jlanii§id)tIb 0. 49.
’älJanjanillobauin ©. 66.
Maranta 0. 73.
Marchantia 0. 84. X. 81. g. 478.Marchantiaceae 0. 84.
Maregravia 0. 11.
Maregravüaeeae 0. 11.
9.UnrtenbIümd)en 0. 39. X. 36. g. 207.
iUlarienfrnut 0. 41. X. 38. g. 216.ajlarieii)d]ul) 0. 73. X. 70. g. 405.ülarientbränett 0. 52. X. 49. g. 287.ilJJarf 0. 32. X. 29. g. 166 a. h.
aUart 0. 34.
imarone 0. 60 X. 66. g. 383 a. b.
Marrubium 0. 56. X. 53. g. 308.Maruta 0. 40. X. 37. g. 210.Marsiliaceae ©. 82.
3JJarterroje 0. 25. X. 23. g. 128 a. b.
aiMfebotber 0. 12. X. 11. g. 63 a. b.
3Jlafetraut 0. 10.
Ülafelieb 0. 39. X. 36. g. 207.
aJJafeüebe 0. 39. X. 36. g. 208.Matricaria 0. 40. X. 37. g. 209.jVIatthiola 0. 6. X. 6. g. 31.
aiJnuergtpSfrniit 0. 9. X. 9. g. .50.
aunuerpfeffer 0 . 29. X. 27. g. 155.ojjauerraiite ©. 82. X. 79. g. 463.DJnulbeerbaum ©. 67. X. 64. g. 375.s]}jaulbeerbäume ©. 66.
'jjjaulbeergemäd)fe 0. 66.
ailauracpe 0. 87. X. 83. g 497 a. b. c. d.
Medicago ©. 17. X. 15. g. 90.
iDJeergraS 0. 73.
Hhevfobl 0. 8. X. 8. g. 42.
'JJleerlattig 0. 89. X. 85. g, 511.
ajleerrettig ©. 7.
aiJeerfenf 0. 8. X. 8. g. 42.
'JJlcersmiebel 0. 76. X. 73. g. 418 a. b.
Sljeblbeere 0. 22. X. 20. g. 119 a. b.
OJleblbirne 0. 22. X. 20. g. 119 a. b.
'JHeiftertmtrj 0. 32. X. 29. g. 104 a. b.
ajleijterroiirg 0. 34.
Melaleuca 0. 28.
Melampyrum 0. 62. X. 59. g. 342.Melastoma 0. 28.
Melastomaceae 0. 28.
iDlelbe 0. 63. X. 60. g. 351 a. 1). c.
aJJelbengeroäcbie 0. 03.
Melia 0. 12.
Meliaceae 0. 12.
Melianthus 0. 13.
Melica 0. 82. X- 79. g. 456.
Melilotus 0. 17. X- 15. g. 91 a. b.
2I(p^abetif^e§ SRtgiftet. 97
Melissa (g. 55. X. 52. 5 . 303.
Melittis g. 55. 52. 5 . 307.
Melocactus g. 30.
aUelone g. 29.
5!}lelDnenbifteIn @. 30.
Menispermeae g. 3.
Menispermum g. 3.
Mentha g. 54. 2;. 51. g-. 299.
Menyanthes g. 51. X. 48. 279.
Mercnrialis g. 65. 2^. 62. %. 364 a. b.
3KergeIrourj g. 64. 2^. 61. 5- 353.
Mesembryanthemum g. 30.
Mespilus g. 23. 2. 21. %. 120 a. b.
Metrosideros g. 28.
Meum g. 34.
Miconia g. 28.
filiere g. 10.
2)
iicrctt g. 9.
Dliildjfraut (g. 49.
3«ild}ftcrn g. 77. 2. 74. 423.
Milium g. 82. 2. 79. 457.
3}lil3farn g. 83. 2. 80. g-. 471.
aJlilätraiit g. 31. 2. 28. %. 161.
Mimosa g. 15. 2. 13. g. 78.
Mimoseae g. 15.
Mimulus g. 62.
SDlinje (2Bafier=) g. 54. 2. 51. g-. 299.
Mirabilis g. 62.
ajJtSbelbaum g. 23. 2. 21. 120 a. b.
3}liltel g. 35. 2. 32. %. 184.
2JlilteIgett)ä(bie g. 35.
Mnium g. 84. 2. 81. %. 474.
3Jlöf)re g. 34. 2. 31. %. 176 a. b.
Mönchia g. 10.
9Jlönd^§tappe g. 3. 2. 3. 5 . 14 a. b.
3)
loI)ngelDäd)ie g. 4.
3}loI)rrübe g. 34. 2. 31. g. 176 a. b.
SJlombinbaum g. 15.
Momordica g. 29.
Monarda g. 57.
aJlonatiflee g. 17. 2. 15. fy. 90.
ÜJlonbfame g. 3.
ailonbbiole g. 7. 2. 7. 37.
Monimieae g. 66.
Monochlamydeae g. 62.
3JlonocDtplebonen g. 71.
Monodora g. 3.
Monotropa g. 47. 2. 44. (J. 255.
Monotropeae g. 47.
Montia g. 10. lutb 29.
SfloDobeere g. 46. 2. 43. 5 . 249 a. b.
iDloofe g. 84.
3Jioo§farn g. 82. 2. 79. g-. 461.
Moraceae g. 66.
3JlDrc^cl g. 88. 2. 84. g. 498 a. b. c. d.
Morchella g. 88. 2. 84. g. 498 a. b. c. d.
Moreae g. 66.
Morus g. 67. 2. 64. 375.
aKoje^uSfraut g. 35. 2. 32. g’- 186 a. b.
aDlücfenwürger g. 50. 2. 47. 5 . 272.
Musa g. 73.
Musaceae g. 73.
Muscari g. 77. 2. 74. 424.
Musci frondosi g. 84.
Muscineae g. 84.
ü)luglat^bacintl)e g. 77. 2. 74. 424.
2)lu§fatnufebaum g. 64.
ailutterwuvj g. 34.
Mycetes g. 85.
Myoporinae g. 58.
Myosotis arvensis g. 52. 2. 49.
288 a. b.
Myosotis palustris g. 53. 2. 50. 5- 289.Myosurus @. 1. 2. 1. 5.
Myrica g. 70.
Myriceae g. 68.
Myriophyllum g. 28.
Myristica g. 64.
Myristiceae g. 64.
Myrobalanus g. 26.
Myroxylon g. 21.
3)ll)rrf)entraut g. 34.
Myrsine g. 49.
Myrsineae g. 49.
Myrtaceae g. 28.
aJlprte g. 28.
Myrtus g. 28.
91.
aiaditferse g. 27. 2- 25. g-. 140.
aiad)troie g. 36. 2. 33. 5 . 191.
aiadbtjdjattcn g. 59. 2. 56. fj. 327 a. b.
9lad)tid)attengen)äc^fe g. 58.
aia(^tbioIe g. 8.
aiabelpläer g. 70.
aiägeleintraut g. 26. 2. 24. g. 134.
51äpfd)enfrüd)tlcr g. 68.
aiagelbeere g. 14.
aiageltraut g. 10 unb 20.
aiageltrautgeiuäd^je g. 29.
Najadeae g. 73.
aiajaben g. 73.
Najas g. 73.
aiarcifle g. 74. 2. 71. 409.
aiarcijfen g. 74.
Narcissus g. 74. 2. 71. 409.
aiarbe, beutjd)e g. 54. 2. 51. gf. 296.
Nasturtium g. 5. 2. 5. 5 . 26 a. b.
91attertopf g. 52. 2- 49. 5 . 285.
Slatterrourä g. 64. 2. 61. 355 a. b.
S'latterjitnge ©. 83. 2. 80. 466.
91eltcn g. 9.
91cltentDurj g. 26. 2. 24. 134.
Nemophila g. 54.
Nepeta g. 57. 2. 54. fy. 316 a. b.
9leptun§gürtel g. 89. 2- 85. 510.
Nerium g. 50. 2. 47. 273.
Neslea g. 8.
91efielartige ©einädije g. 66.
Dlefjelbaum g. 70.
91eunfraft g. 38. 2. 35. S- 201.
Nicotiana rustica g. 58. 2. 55. g^. 324.
Nicotiana tabacum g. 58. 2. 55. g. 325.
?lierenbaum g. 15. 2. 13. g. 77.
9iie§wurä g. 2. 2. 2. g. 9 a. b.
9iie§tt)urä g. 76. 2. 73. g. 420 a. b.
91ie§lnurj, faljd)c g. 3. 2. 3. g. 13 a. b. c.
Nigella g. 2. 2. 2. g. 10.
91tjblumc g. 4. 2. 4. g. 19.
91ifenfraiit g. 73.
Nuphar g. 4. 2. 4. g. 19.
^lufebolbe g. 34.
Nyctagineae g. 62.
Nyctago g. 62.
Nyctanthes g. 50.
Nymphaea g. 4. 2. 4. g. 18.
I
Nymphaeaceae g. 4.
D.
Oehna g. 14.
Ochnaceae g. 14.
Ochroma g. 11.
Cd)fenauge g. 39. 2. 36. g. 205.
Dd)jenbred) g. 17. 2. 15. g. 88.
D^jenäunge g. 53. 2. 50. g. 290.
Ocimum g. 57. 2. 54. g. 319.
Clbaunt 6. 49.
filbaiitngeroädjfe g. 49.
Ölfenmd) g. 34.
Cipalmc ©. 78. 2. 75. g. 432.
&lweibe S. 65.
£:Itt)eibengehJäd))c ©. 65.
Oenanthe ©. 33. 2. 30. g. 170 a. b.
Oenothera ©. 27. 2. 25. g. 140.
DDnblattartige ©ehjödife ©. 47.
Dbnmunb ©. 84. 2. 81. g. 473 a. b. c.
Olea ©. 49.
Dleanber ©. 50. 2. 47. g. 273.Dleafter ©. 65.
Oleineae ©. 49.
Onagrariae ©. 27.
Onobrychis ©. 19. 2. 17. g. 103.Ononis ©. 17. 2. 15. g. 88.Onopordon ©. 42. 2. 39. g. 225.Ophioglossum ©. 83. 2. 80. g. 466.Ophrys ©. 73. 2. 70. g. 404.Opuntia ©. 30.
Drange ©. 11.
Drangcngetnädjfe ©. 11.Orchideae ©. 73.Orchis 6. 73. 2. 70. g. 403 a. b.Origanum ©. 54. 2- 51. g. .301.
Crleanbaum © 8.
Ornithogalum ©. 77. 2. 74. g. 423.Ornithopus ©. 19. 2. 17. g. 102.Ornus ©. 49.
Orobanche ©. 62. 2. 59. g. 343 a. b.
Orobancheae ©. 62.
Orontiaceae ©. 72.
Oryza ©. 80. 2. 77. g. 443 a. b.
Osbeckia ©. 28.
Osmunda ©. 83. 2. 80. g. 464.Ostericum ©. 34.
Dfterlugei ©. 65. 2. 62. g. 361 a. b.
Dfterlit3eigewäd)ie ©. 65.
Oxalideae ©. 13.
Oxalis ©. 13. 2. 12. g. 70.
Oxycoccos ©. 46. 2. 43. g. 249 a. b.
Oxytropis ©. 18. 2. 16. g. 99 a. b. c.
Paeonia ©. 3. 2. 3. g. 15.
5ßaIiianberI)Dlä ©. 51.
Paliurus ©. 14.
Palma« ©. 78.
iJJalmen ©. 78.
$almfatne ©. 70.
'4Ja[mfoIben ©• 79.
Palmlilie ©. 77.
i^anamapalme ©. 79.
Panax ©. 35. 2. 32. g. 180.
Pandaneae ©. 79.
Pandanus ©. 79.
Panicum ©. 79. 2. 76. g. 436.
ißantoffelblume ©. 62.
Papaver ©. 4. 2. 4. g. 20.
Papaveraceae ©. 4.
Papilionaceae ©. 15.
ißappel ©. 70. 2. 67. g. 387 a. b. c.
ijjappelgewäcbie ©. 68.
^jappelrojen ©. 10.
5}jarabie§apfel ©. 60.
i{jarabie§baum ©. 65.
^arabie§fcige ©. 73.
Parietaria ©. 67. 2. 64. g. 372.
Parietariae ©. 66.
Paris ©. 75. 2. 72. g. 413 a. b.
PüT'lflQ 1 fS
Parmelia'©. 84. 2. 81. g. 480.
Parmeliaceae ©. 84 unb 85.
Parnassia ©. 32. 2. 29. g. 162.
Paronychieae ©. 29.
Passifloreae ©. 29.
iPajiion§bluntengcwäc^fe ©. 29.
Pastinaca ©. 34.
ißaftinat ©. 34.
ijjatatc ©. 52.
ißatcrnofterbaum ©. 12.
ißatjcbulipflanje ©. 57.
Paullinia ©. 12.
Paulownia ©. 62.
13
08 3l(p^abeti[(^e3 SKegifter.
Pejjanum ©. 13.
^cfamife ©. 12.
Pelargoniuin ©. 13. Z. 12. T?- 68.
Peltaria ©. 8.
Peltideaceac ©. S.'l.
Peltigera ©. H.'i. 81. ^•. 485.
Peplis ©. 28. 2. 20. ^•. 147 a. b.
ilcrigroä ©. 82. X. 79. g. 456.
'4.'CrlmoDi ©. 89. 'X. 85. 509-
Persica ©. 23. X. 21. f?. 121.
Personatae ©. 60.
ißcftraurs ©. 38. X. 35. 201.
Petasites ©. 38. X. 35. %. 201.
Petrocallia ©. 8.
Petunia ©. 60.
Peucedanum ©. 34.
5pfaffcn^ütd)en ©. 14. X. 13. 73 a. b.
X'faffcnfiiib © 72. X. 69. Jy. 399 a. b.
Xvfaueiililic ©. 74.
^i^faucnidoueiftang ©. 88. X. 84. 5- 505.
^jfcffcr, jd)iuar5er ©. 68.
Xlfcffergouädjlc ©. 68.
ilifcfferfraHt © 29. X. 27 ^•. 155.
Xlfcffcrling ©. 86. X. 82. %. 493 a. b. c.
^Ufeffcrnnnäc ©. 54.
Xlfcifenftraud] ©. 50.
X^fcifenfträudic ©. 28.
'41feilfraiit ©. 72. X. 69. g-. 396.
5llfcilwur5 ©. 73.
5Ufcnnigfraut ©. 7. X. 7. 5- 89 a. b.
X^fciuiigfraut ©. 49. X. 46. 5- -Ol--
^Pfifferling ©. 86. X. 82. fy. 493 a. b. c.
'4?fingftrDfc © 3. X. 3. S'- 15.
fPfirfid) ©. 23. X. 21. g. 121.
X'fldume © 21. X. 19. g-. 114 a. b.
iPflaumeiibnum ©. 21.
$Pf(numenpfcffer ©. 68.
fPfrieniciifrcffc ©. 8.
iOrieiucuftraud) © 17. X. 15. 87.Phalaris ©. 80. X. 77. 5- 445.
fPIiancrogamcn ©. 1.
Phascaceae ©. 84.
Phascum ©. 84 X. 81. 5- a. b. c.
Phaseolus 6. 20. X. 18. %. 109 a. b.
Philadelpheae ©. 28.
Philadelphus ©. 28 u. 50.
Phlox ©. 51. X. 48. 5. 281.Phoenix ©. 78. X. 75. 'S- 433 a. b.
Phragmites ©. 82. X. 79. S- 458.Physalis ©. 59. X. 56. S- 329 a. b.
Phyteuma ©. 45. X. 42. g-. 242 a. b.
Phytolacca ©. 63.
Phytolaceae ©. 63.
Picea ©. 71. X. 68. S- 390 a. b.Picris ©. 43. X. 40. S- 231.fpiUenbaum ©. 8.
fPtUenfarn ©. 82. X 79. 5. 460.Üpilleufraut ©. 82. X. 79. 5. 460.Pilularia ©. 82. X. 79. S- 460.fpilje ©. 85 unb 86.
fpimpermife ©. 12. X. 11. g-. 62 a. b.
Pimpinella ©. 33. X. 30. §. 168.fPinang ©. 78. X. 75. >y. 429 a. b.
Pinguicula ©. 47. X. 44. S- 256.Pinus Abies ©. 71. X. 68. S- 390 a. b.Pinus Larix ©. 71. X. 68. S- 391 a. b. c.
Pinus Picea ©. 70. X. 67. fy. 389 a.- b. c.
Pinus silvestris ©. 70. X. 67. S- 388 a. b.Piper ©. 68.
Piperaceae ©. 68.
fPippau ©. 44. X. 41. S. 238 a. b.Pirola ©. 47. X- 44. g. 254.Pirolaceae ©. 47.Pirus Aria ©. 22. X. 20. S- 119 a- 5-Pirus communis ©. 22 X. 20. %. 117 a. b.Pirus eydonia ©. 24. X. 22. fy. 124 a. b.Pirus malus ©. 22. X. 20. 5. 118 a. b.fpifonge ©. 73.
fPiftagie ©. 12. X. 11. S- 62 a. b.
Pisum ©. 20. X. 18. S- 198 a. b. c.
Pittosporeae © 9.
Plantae vasculares ©. 1.
Plantagineae ©. 62.
Plantago ©. 62. X. 59. S- 345 a. b.
Plataneae ©. 68.
Platanen ©. 68.
Platanus ©. 70.
,
fpiattentang ©. 89. X. 85. S- 510.
fpiatterbfe '©. 20. X. 18. 5. 110 a. b.
fpiatterbfe ©. 21. X. 19. S- m a. b.
Pleurospermum ©. 34.
Plumbagineae ©. 62.
Plumbago ©. 62.
fPocfenl)ol3 ©• 13.
Podostemeae ©. 72.
Pogostemon ©. 57.
Polemoniaceae ©. 51.
Polemonium ©. 51. X. 48. S- 280.
Polyanthes ©. 77.
Polycarpon ©. 10 unb 29. ^
Polygala ©. 9. X. 9. 47.
Polygalaceae ©. 9.
Polygoneae ©. 63.
Polygonum aviculare ©. 64. X. 61.
i S. 354 a. b.
Polygonum bistorta ©. 64. X. 61.
S. 355 a. b.
Polygonum persicaria ©. 64. X. 61.i
S- 356.
Polypodium ©. 83. X. 80. fy. 467.
Populus alba ©. 70. X. 67. 5-. 386 a. b. c.
Populus nigra ©. 70. X. 67. fj. 387 a. b. c.
fßorft ©. 47. X 44. S- 253.
i fßorft ©. 68 unb 70.
!Portulaca ©. 29. X. 27. g. 151.
i Portulaceae ©. 29.
fßortula! ©. 10.
fUortulot ©. 29. X. 27. 5. 151.
fßortulatgemöcbfc ©. 29.
fportulafiücgerid) ©. 28. X. 26.
S. 147 a. b.
fPorgeHanbflanje ©. 50.
Potalia ©. 50.
Potamogeton ©. 73. X. 70. 7y. 402.
Potentilla ©. 25. X. 23. 130.
fllrad)tfebcrnel!e ©. 9. X. 9. fy. 49.
fßreifeeibeere ©. 46. X. 43. g’- 248 a. b.
Prenanthes ©. 44. X. 41. S- 235.
Primula Auricula ©. 48. X. 45. S- 260.Primula farinosa ©. 48. X. 45. S- 259.
Primulaceae ©. 48.
fßrtnäenöoläbaum ©. 37.
Protea ©. 64.
Proteaceae ©. 64.
ißroteu§ge>uäd)fe ©. 64.
Protococcus ©. 88. X. 84. 503.
Prunella ©. 55. X. 52. S- 305.Prunus ©. 21.
Prunus armeniaca ©. 23. X. 21.
122 a. b.
Prunus cerasus ©. 23. X. 21. S- 123 a. b.
Prunus domestica ©.21. X.19. g-. 114a.b.Prunus Padus ©. 22. X. 20. fy. 116 a. b.
Prunus spinosa ©. 21. X. 19. S- 115 a. b.
Psidium ©. 28.
Psychotria ©. 37.
Ptarmica ©. 40. X. 37. g-. 211.
Ptelea ©. 14.
Pteris ©. 83. X. 80. S- 168.
Pulicaria ©. 39. X. 36. S- 206.
Pulmonaria ©. 52. X. 49. %. 286 a. b.
Pulsatilla ©. 1. X. 1. S- 3.
fUuIber^Dlä ©. 14. X. 13. S- 74 a. b.
Punica ©. 26.
fPurgierfraut ©. 60. X. 57. S- 333.
?Purgiertroton ©. 66.
fBurgierloinbe ©. 52.
fß^ramibenpappel ©. 70.
Pyrethrum ©. 45.
D.
duonbaug^fflüffe ©. 65.
Quassia ©. 14.
OueUentraut ©. 10.
CueHenniontic ©. 29.
Cuenbel ©. 54. X. 51. S- 300.
Quercus ©. 69. X. 66. 'S- 384 a. b.
Öuittenbaum ©. 24. X. 22. S- 124 a. b.
fRac^enblüter ©. 54.
SRabel ©. 10.
Radiola © 10.
Rafl’lesia ©. 65.
fRagrourj ©. 73. X. 70. ^•. 403 a. b.
'Jiainfarn ©. 40. X. 37. S- 212.
fRainlueibe ©. 49. X. 46. S- 269 a. b.
Ramalineae ©. 85.
fRamfcI ©. 9. X. 9. S- 17.
fRanfeurofe ©. 25. X. 23. S- 129 a. b.
Ranunculaceae ©. 1.
Ranunculus ©. 1. X. 1. S- 6 a. b.
Raphanus ©. 8. X. 8. S- H b. c.
Rapistrum ©. 8.
fRapSbotter ©. 8.
iRapunael ©. 37. X. 34. S- 196.
iRapungel, runbfopfige ©. 45. X. 42.
S- 242 a. I).
fRafenfdjmicIe © 80. X 77. fy. 447.
fRaufd)beere ©. 31.
91aufd)beere ©. 46. X. 43. fy. 247 a. b.
fRdute ©. 13. X. 12. S- 71.
3lautengett)äd)fe ©. 13.
fRapgra§ ©. 80. X. 77. S- 441.
fRebenboIbc ©. 33. X. 30. 5. 170 a. b.
fRebcnge»äd)fe ©. 12.
fRei^erf^nabcl ©. 13. X. 12. S- 67.
fRct§ ©. 80. X. 77. S- 113 a. b.
fRei§papicrpRanaC ©. 35.
Reseda ©. 8. X. 8. S- 13-
Resedaceae ©. 8.
Restiaceae ©. 77.
fRettid) ©. 8. X. 8. S- H 5. c.
fRbabarber S. 64.
Rhamneae ©. 14.
Rhamnus ©. 14. X- 13. fy. 74 a. b.
Rheum ©. 64.
Rhexia ©. 28.
Rhinanthaceae ©. 60.
Rhizoboleae ©. 12.
Rhizobolus ©. 12.
Rhizophora Mangle ©. 26.
Rhizophoreae ©. 26.
Rhizospermeae ©. 82.
Rhodiola ©. 30.
Rhododendron ©. 47.
Rhus ©. 15. X. 13. S- 75.
Ribes Grossularia ©. 31. X. 28. fy. 157 a.b.
Ribes nigrum ©. 31.
Ribes rubra ©. 31. X. 28. S- 158 a. b.
Riccia ©. 84. X. 81. S- 179.
Ricciaceae ©. 84.
Ricinus ©. 66. X- 63. fy. 366.
fRieb ©. 79.
fRicbgräfer ©. 79.
jiiemenblume ©. 35. X. 32. S- 185.
fRiefenblume ©. 65.
fRtefengra§ ©. 80. X. 77. S- Hl-fRiefentannc ©. 71.
iRinbgauge ©. 39. X. 36. S- 205.
^Ringelblume ©. 41. X. 38. S- 219 a. b.
iRippenfarn ©. 83. X. 80. S- 164.
2l4)]^obetifc^c§ Jlcgifter. 99
JHtfl)enI)afer 6. 79. X. 76. g-, 437.
atitterfporn 6. 2. 2:. 2. % 12.
Roccella ©. 85. X. 81. 483 a. b.
Roccellei ©. 85.
ÜRöörenpits S. 87. 2:. 83. '5- 495 a.b.c. d.
9bggen ©. 79. 2:. 76. g-. 439.
5RoI)rfoltien ©. 72. X. 69. g. 397.
9io^rfoIbengcroäd;ie 6. 72.
Roripa ©. 8.
Rosa ©. 24.
Rosa arvensis ©. 25. 2^. 23. %. 129 a. b.
Rosa canina ©. 24. 2^. 22.
Rosa repens ©. 25. X- 23. J. 129 a. b.
Rosa rubiginosa ©. 25. X. 23. 3’- 128 a. b.
Rosaceae ©. 21.
9{Dfenqettäd[)fe S. 21.
iHofeiilorbeer ©. 50. 2:. 47. 3 . 273.
9{ofefümnicI ©. 34.
9lo§marin, trüber ©. 47. X- 44. 3- 253.
9io§marinf)eibe ©. 47. 2;. 44. 3- 251.
Rosmarinus ©. 57. X, 54. 3- 820.
5«oftro5e ©. 25. 2:. 23. 3 . 128 a. b.
Stofefaftanie ©. 12 .
»iofemalbe ©. 10 . X. 10. 3 . 58.
9lotbucf)e ©. 69. 2. 66 . 3 . 382 a. b. c.
tHoteiben ©. 71. 2- 68 . 3 . 393.
SRotboIägeirädtfe ©. 12.
SJottanne ©. 71. 2. 68 . 3 . 390 a. b.
Rubia ©. 37. 2. 34. 3 . 192.
Rubiaceae ©. 37.
Rubus Idaeus ©. 25. 2- 23. 3- 182 a. b.
Rubus fruticosus ©. 26. 2. 24. 3 . 183 a. b.
»ludtgrai ©. 81. 2. 78. 3 . 449.
9iübe, gelbe ©. 34. 2. 31. 3. 176 a. b.
Ruellia ©. 58.
Sliifter ©. 68. 2. 65. 3 . 377 a. b.
'Jlu^rlraut ©. 40. 2. 37. 3 . 214.
Rumex crispus ©. 63. 2. 60. 3- 352 a.b. c.
Rumex obtusifolius ©. 64. 2. 61. 3- 853.
9lun!clrubc ©. 63. 2. 60. 3 . 348 a. b. c.
Ruppia ©. 73.
Ruta ©. 13. 2. 12. 3 . 71.
Rutaceae ©. 13.
s.
©aaterbfe ©. 20. 2 . 18. 3 . 108 a. 1 ). c.
©aatUnfe ©. 20. 2. 18. 3 . 107.
Saccharum ©. 80. 2. 77. 3- 4:42.
©ädfelblunie ©. 14.
©äuldjenflecbte ©. 85. 2. 81. 3 . 482.
©äulenblunte ©. 45.
©aflor ©. 41. 2. 38. 3 . 222.
Safran ©. 74. 2. 71. 3 . 408.
©afran, falfd)er ©. 41. 2. 38. 3-©afranbaum ©. 26.
©afraitf)oIäbaum ©. 14.
Sagina ©. 10.
Sagittaria ©. 72. 2. 69. 3 . 396.
©agopalme ©. 71.
©agopalnte ©. 78. 2. 75. 3 . 430 a. b.
Sagus ©. 78. 2. 75. 3 . 430 a. b.
Salacia ©. 12.
©albei ©. 54. 2. 51. 3 . 297.
Salicineae ©. 68 .
Salix ©. 69. 2. 66. 3 . 385.
Salsola ©. 63.
Salvia officinalis ©. 54. 2. 51. 3- 297.
Salvia pratensis ©. 54. 2. 51. 3- 298.
Salvia rosmarinus ©. 57. 2. 54. 3- 320.
Salviniaceae ©. 82.
©aläfraut ©. 63.
Sambucus ebulus©. 36. 2.33. 3- 188 a.b.c.
Sambucus nigra ©. 36. 2.33. 3- 187 a. b. c.
©amenblattlofe ffsflanjen ©• 82.
©ammetpappel ©. 11 . 2 . 11 . 3 - ^2 .
Samolus ©. 49.
Samyda ©. 14.
Samydeae ©. 14.
©anbbeere ©. 46. 2. 43. 3 . 250 a. b.
©anbelbaum ©. 65. 2. 62. 3 . 359.©anbtraut ©. 10. 2. 10. 3 . 54 a. b.
©anbnelfe ©. 62.
©anborn ©. 6.5. 2. 62. 3 . 360.
Sanguinaria ©. 4.
Sanguisorba ©. 26. 2. 24. 3- 138.Sanicula ©. 32. 2. 29. 3 . 163.
©antfel ©. 32. 2. 29. 3 . 163.
Santalaceae ©. 64.
Santalum ©. 65. 2. 62. 3- 859.
©antelbaum ©. 65. 2. 62. 3 . 359.
©aittelgeträd;fe ©. 64.
Sapindaceae ©. 12.
Sapindus ©. 12. 2. 11. 3 . 64.
Saponaria © 9. 2. 9. 3- ^l-
Sapoteae ©. 49.
©argaffotang © 89. 2. 85. 3- 51*7.
Sargassum ©. 89. 2. 85. 3- 507.
Sarraentaceae ©. 12.
Sarothamnus ©. 17. 2. 15. 3- 87.
Sassafras ©. 64.
©affafraSlorbeer ©. 64.
Satureja ©. 57. 2. .54. 3- 818 a. b.
©aubrot ©. 48. 2 . 45. 3 . 262.
©auerborn ©. 3. 2. 3. 3 . 16 a. b.
©auerborngewödtfe ©. 3.
©auertlee ©. 13. 2. 12. 3 . 70.
©auerfleegeirdctjfe ©. 13.
©aurad) ©. 3. 2. 3. 3 . 16 a. b.
©aboriertol)! ©. 6 . 2. 6 . 3- 84 a. b.
Saxifraga granulata ©. 31. 2. 28.
3 . 159 a. b.
Saxifraga oppositifolia ©. 31. 2. 28.
3 . 160.
Saxifrageae ©. 31.
Scabiosa ©. 38. 2. 35. 3 . 198 a. b.
©d)ad)blumc ©. 76. 2. 73. 3- 122 a. b
©d)acf)teU}alm ©. 82. 2. 79. 3 . 459.
©d)ad)tel^almgeiräd)fe ©. 82.
©d)äfer§ SBetterglaS ©. 49. 2. 46. 3 . 266©cbafgarbe ©. 40. 2. 37. 3 . 211.
©d)aft^alme ©. 82.
©d)arbDcf§fraut ©. 7. 2. 7. 3- 85.
©dtarffrout ©. 54.
©cbeibenfraut ©. 8 .
©cbeuerfraut ©. 82. 2. 79. 3- 158.
©d)eurftraud) ©. 21 .
©dtiefblöttrige tf^flaiiäen ©. 65.
©djierting ©. 34. 2. 31. 3 . 178.
©d)übblnmc ©. 62.
©dtübfarn ©. 83. 2. 80. 3 . 469.
©d)übfledtte ©. 85. 2. 81. 3 . 485.
©d)üf ©. 82. 2. 79. 3 . 458.
©dtüfro^r ©. 82. 2. 79. 3 . 458.
©d)irmpflauäen ©. 32.
©d)laftraut ©. 59. 2. 56. 3 . 326.
©djle^e ©. 21. 2. 19. 3 . 115 a. b,
©cbleifenblmnc ©. 8 .
©djlüffelbliime ©. 48. 2. 45. 3 . 259.
©d)lüffelblumcngeträd)fe ©. 48.
©dilutte ©. 59.' 2. 56. 3 . 329 a. b.
©dtmaläblume ©. 2 . 2 . 2 . 3 -'7 a. b.
©djmeerirurs ©. 74. 2. 71. 3- 112 a. b
©dtmele ©. 80. 2. 77. 3 . 447.
©d)mertrurä ©. 47. 2. 44. 3- 255.
®d)metterling§blüten ©. 15.
©djminfbeere ©. 63. 2. 60. 3- 850 a. b
Scbnecfcntlec ©. 17. 2. 15. 3 . 90.
©djiiee, roter ©. 88 . 2- 84. 3 . 503.
©dtiicebaE ©. 36. 2 . 33. 3 . 189 a. h.
©cbneegtoddtcn ©. 74. 2. 71. 3- 410 a. b
®d)ueerofc ®. 2 . 2 - 2 . 3 - 9 a. b.
©d)neefd)leipe ©. 88. 2. 84. 3- 503.
©d)neibegra§ ©. 79.
©d)öUtraut ©. 4. 2. 4. 3- 21.
©ebönltlien ©. 74.
©djönmü^e ©. 28.
Schoenus ©. 79.
Sdiopffraut ©. 19. 2. 17. 3 . 104 a. b.
Sd)otenborn ©. 15.
©d)otenbotter ©. 5. 2. 5. 3- 80 a. b.
©d)otcngelräd)fc ©. 5.
©d)oteniuetbcrid) ©. 27. 2 25. 3- 189 a. b.
©djraubenbaiim ©. 79.
©dtraubenbotjne ©. 11 .
©d)riftf[ed)tc ©. 85. 2. 81. 3 . 488.
©d)nffclfled)te ©. 84. 2. 81. 3 . 480.
©d)uppeittanite ©. 71.
©dtuppentrnrj ©. 62. 2. 59. 3 . 844.
©dpraben ©. 81. 2. 78. 3 . 453.
©cbinämme © 86 .
©dttralbentourj ©. 50. 2. 47. 3- 275.©dttttanenblume ©. 72. 2. 69. 3 . 395 a. b.
©diroargborn ©. 21. 2. 19. 3- 115 a. b.
©dttrarserlc ©. 68 . 2. 65. 3 . 378 a. b.
©dttrarstümniel ©. 2 . 2 . 2 . 3 . 10 .
©dttraräniunbgelrädtfe ©. 28.
©d)traräncf)el ©. 57.
©d)iDaräpappel ©. 70. 2. 67. 3 . 387 a. b. c.
©d)lnarätanne ©. 71. 2. 68. 3 . 390 a. b.
©dttrarainurä, araneütdjc © 53. 2. 50.
3 . 291.
©(^toarätoursel ©. 43. 2. 40. 3 . 230 a. b.
©djlncrtet ©. 74. 2. 71. 3 . 407 a. b.
©dttrertlüie ©. 73. 2. 70. 3 . 406.
©d)tnertIUten ©. 73.
Scilla @. 76. 2. 73. 3 . 418 a. b.
Scirpus ©. 79.
Scleranthus ©. 29. 2. 27. 3. 154 a. b.
Scolopendrium ©. 83. 2. 80. 3- 470.Scorzonera ©. 43. 2. 40. 3 . 230 a. b.
Scrophularia ©. 60. 2. 57. 3 . 832.
Scrophularineae ©. 60.
Scutellaria ©. 55. 2. 52. 3- 806.
Secale ©. 79. 2. 76. 3 . 439.
Sedum ©. 29. 2. 27. 3- 155.
©cefarne ©. 82.
©eegra§ ©. 73.
©eetaune ©. 51.
©eetoftl ©. 8 . 2. 8 . 3 . 42.
©cerofe, gelbe ©. 4. 2 4. 3 . 19.
©eerofc, loeifee, ©. 4. 2. 4. 3 . 18-
©eerofcugeirädtfe ©. 4.
©eetang ©. 89. 2. 85. 3- 508.
©eetaug, traufer ©. 89. 2. 85. 3 . 509.
©eetraube ©. 64.
©egge ©. 79.
©eggen ©. 79.
©eibelbaft ©. 64. 2. 61. 3 . 357 a. b.
©eibelbaftgewädtfe ©. 64.
©eibenpflanäe ©. 50.
©eibenpflan 5 engeiräd)ie ©. 50.
©eifenbanm ©. 12 . 2 . 11. 3 - 94.
©eifciüraut ©. 9. 2. 9. 3- 51.
Selagineae ©. 58.
Selago ©. 58.
Selinum ©. 34.
©elleric ©. 32. 2. 29. 3 . 166 a. b.
Sempervivum ©. 30. 2. 27. 3' 156.
Senebiera ©. 8 .
Senecio ©. 40. 2. 37. 3 . 215.
©enf © 8 .
©ennefaffic ©. 16. 2. 14. 3- 83.
©enneSbtätterbaum © 15.
Sequoja ©. 71.
©crrnbeUa ©. 19. 2. 17. 3 . 102.
Serratula ©. 41. 2. 38. 3 . 221.
©efam ©. .51.
Sesameae ©. 51.
Sesamum ©. 51.
©efel ©. 34.
Seseli © 34.
Shorea ©. 11.
©iebengejeit ©. 18. 2. 16. 3- 94.
100 3tIp^obetlfd^eä Siegtfter,
©iebcnid)läfer ©. 27. X. 25. ^5 . 140.
©iebenftern ©. 49. X. 46. ^•. 265 a. b.
©iegrourä ©. 74. X- 71. 407 a. b.
Silau ®. 34.
Silaus ®. 34.
©ilberficbte @. 64.
©ilberpapbel @. 70. X. 67. ‘J. 386 a. b. c.
Silene ©. 9. X. 9. 52.
Sileneae ©. 9.
Siler ©. .34.
©ilge ©. 34.
Simaba ©. 14.
Simaruba ©. 14.
Sitnarubeae ©. 14.
©inife ©. 77. X. 74. 428.
©iinfc ©. 79.
©iinien ©. 77.
Sinapis ©. 8 .
©inau ©. 26 X. 24. 137.
©inngriin ©. 50. 2. 47.
©iiuipflniiäe ©. 15.
©iimpflanseu ©. 15.
Siphonantraceae ©. 46.
Siphouia ©. 66 . 2. 63. 5-. 367.
Sisymbrium ©. 5. 2. 5. fj. 26 a. b,
Sisyrinchium ©. 74.
Sium ©. 34.
Smilaceae ©. 75.
Smyrnium ©. 34.
©Olfenblume ©. 3. 2. 3. ^•. 17.
Solanaceae ©. 58.
Solanum dulcamara ©. 59. 2. 56.
g. 327 a. b.
Solanum Lycopersicum ©. 60.
Solanum nigrum ©. 59. 2- 56. 'J. 328 a. b.
Solanum tuberosum ©. 60.
Solidago ©. 39. 2. 36. 3’- 204.
Süldanella ©. 48. 2- 45. 3-. 261.
©omniereicl)e ©. 69. 2. 66. g. 384 a. b.
©ommcrtrüffel ©. 88 . 2. 84. g-. 500 a. b.
©ommerioursgelüäcbfc ©. 62.
Sonchus ©. 44. 2. 41. 237.
©onneublume ©. 41. 2. 38. g. 218.
©Diiuenrö§d)en ©. 8. 2. 8. 5 . 44.
©Duneurö§d)engewäcbfe ©. 8 .
©onnenrole ©. 41. 2. 38.-
5. 218.
©onnentau ©. 8. 2. 8. ^•. 46.
©ounentaugetoäcblc ©. 8.
©onnentoenbe ©. 53. 2. 50. 293Sophora ©. 21.
Sorbus ©. 24. 2. 22. 125 a. b.
©paltäalpi ©. 84. 2. 81. g- 475.
©paltäal}mnooie ©. 84.
©panifdjer '
4ifeffer ©. 60.
Sparganium ©. 72. 2. 69. 398.©pargel ©. 75. 2. 72. g-. 414 a. b.
©pari ©. 10 .
Spartium @. 17. 2. 15. ^•. 87.
©peifelorcbel ©. 87. 2.83. g-. 497a.b.c.d.Spergula ©. 10.
©perrfraut ©. 51. 2. 48. 280.Sperrträutergetoäd)fe ©. 51.
Sphagnaceae ©. 84.
Sphagnum ©. 84. 2. 81. g. 472 a. b.
©pife ©. 54. 2. 51. g-, 296.©pillbaum ©. 14. 2. 13. 5 . 73 a. b.
Spinacia ©. 63. 2. 60. 349 a. b©piliat ©. 63. 2. 60. g. 349 a. b.
©pinnt, neujeel. ©. 30.
©pinbelbnum ©. 14. 2. 13. X-. 73 a. b.Spiraea ©. 26. 2. 24. g-. 136 a. b.
©pirftnnbe ©. 26. 2. 24. g-. 136 a. b.
©pi^enblume ©. 49.
©pi^tiel ©. 18. 2. 16. g-. 99 a. b. c.
Spondias ©. 15.
©pornblume ©. 37.
©pringtrnut ©. 13. 2. 12. 2-. 69.©pnrre ©. 10 .
©tnchelbeerftraudj ©. 31. 2. 28.
157 a. b©tad)elfd)mainnt ©. 87. 2. 83.
5’. 496 a. b. c. d.
Stachys germanica ©. 56. 2. 53.
310 a. b. c.
Stachys silvatica ©. 56. 2- 53. 5 . 309.
©tnnbeln ©. 73.
Stapelia ©. 50.
Staphylea ©. 12. 2. 11. S’. 62 a. b.
Statice ©. 62.
©tnubpilje ©. 85.
©ted)apfel ©. 58. 2. 55. S'- 323 a. b.
©ted)born ©. 14.
©tecbginfter ©. 16. 2. 14. 5-. 86.
©ted}palnie ©. 48. 2. 45. ^. 258 a. b.
©tedjpnlntengemöcbie ©. 48.
©teinbred), gegenblättriger ©. 31. 2. 28.
g-. 160.
©teinbred), tnoKiger ©. 31. 2. 28.
159 a. b.*
©teintlee ©. 17. 2. 15. 5 . 91 a. b.
©teintrnnt ©. 7. 2. 7. 5 . 36.
©teintreffe ©. 8.
©teinlebertrnut © 84. 2. 81. 5-. 478.
©teinpil? ©. 87. 2. 83. g. 495 a. b. c. d.
©teinfnme © 52. 2. 49. 5. 287.
©teinfdjmiicfet ©. 8.
Stellaria ©. 10. 2. 10. 56 a. b.
Stellatae ©. 37.
Sterculia ©. 11.
©ternnnisbaum ©. 3.
©ternblume ©. 39. 2. 36. 202.
©ternbolbe ©. 32 2. 29. 3.
©ternträuter ©. 37.
©ternmiere ©. 10. 2. 10. 56 a. b.
©ternmoo§ ©. 84. 2. 81. 5 . 474.
©tidjlDuräel ©. 41. 2. 38. fy. 216.
Sticta ©. 85. 2. 81. g. 487.
©tieleidie ©. 69. 2. 66. 5 . 384 a. b.
Stillingia ©. 66.
©tintbaum ©. 11.
©tintftrnud) <3 . 21.
©tocfmDrd}el ©. 87. 2. 83. 5- 497 a.b.c. d.
©torajbnum ©. 49.
©tornppflaii'^en ©. 49.
©tord)fcbnabct ©. 13. 2. 12. 66.
©tord)fd)nabelgett)äd)fe ©. 13.
©tra^lfrnut ©. 10.
©trnnbling ©. 29. 2. 27. 153 a. b.
©trnnbnelte ©. 62.
Stratiotes ©. 71.
©traud)flecbten ©. 85.
©traufegraS ©. 80. 2. 77. fj. 446.
©treifenfarn ©. 82. 2. 79. 462.
©trenäel ©. 32. 2. 29. 5 . 164 a. b.
©tricfgra§ ©. 79.
©tropinme ©. 45.
Strychnos ©. 50. 2. 47. fff. 274 a. b. c.
©tubentenrD§cf)en ©. 32. 2. 29. fy. 162.
©turm^ut ©. 3. 2. 3. g. 14 a. b.
Stylideae ©. 45.
Styphelia ©. 47.
Styraceae ©. 49.
Styrax ©. 49.
Stylidium ©. 45.
Subularia ©. 8.
Subulina ©. 10. 2. 10. f?. 54 a. b.
©n6gra§ ©. 81. 2. 78. 5 . 453.
©üfegräfer ©. 79.
Süfebolä 18. 2. 16. g. 96.
©umpfflee ©. 51. 2. 48. g-. 279.
©umpfmooS ©. 84. 2. 81. 472 a. b,
©umpfrofe ©. 51.
Swartzia ©. 15.
Swartzieae ©. 15.
©ptnmore ©. 68.
Symphoricarpus ©. 36.
Symphytum ©. 53. 2- 50. fj. 291.
Synanthereae ©. .38.
Syringa ©. 49. 2. 46. fff-270 a. b.
2:.
2abat ©. .58. 2. 5.5. f?. 324.
2ännel ©. 10 .
2nguabaum ©. 79.
2atgbaum ©. 66 .
j
Talinum ©. 29.
Tamarindus ©. 15.
Tamariscineae ©. 28.
2amari§te ©. 28. 2- 26. fy. 148 a. b.
Tamarix ©. 28. 2. 26. 148 a. b.
Tamus ©. 74. 2. 71. fy. 412 a. b.
Tanacetum ©. 40. 2. 37. fy. 212.
I
2ange ©. 88 nnb 89.
;
2anne ©. 70. 2. 67. f?. 389 a. b. c.
^
2annentoebel 3. 28. 2. 26. 7f- 145 a. b.
Taraxacum ©. 43. 2. 40. fy'-232.
I 2aubenfterntopt @. 38. 2 . 35. 198 a.b.
' 2aubneffet ©. 56. 2. 53. fy. 311.' 2aumeltörbel ©.34. 2.31. fy. 177 a. b.
2aumellolcb @. 80.
2aufenbblQtt ©. 28.
2aufenbgülbentraut ©. 50. 2. 47. fy. 276.
2aufenbtorn ©. 10 .
2aufenbfd)öncben ©. 39. 2. 36. fj. 207.
2ajbaum ©. 71. 2. 68. fy. 393.Taxineae ©. 70.
Taxus ©. 71. 2. 68. g. 393.
2asette ©. 74.
Tecoma ©. 51.
Tectonia ©. 58.
Teesdalia ©. 8.
2eid)rDfe ©. 4. 2. 4. f?. 19.
2etbaum ©. 58.
2embefubaum ©. 50.
Terebinthaceae ©. 15.
Terminalia ©. 26.
Ternstroemia ©. 11.
Ternstroemiaceae ©. 11.
Tetracera ©. 3.
Tetragonia ©. 30.
Teucrium ©. 57. 2. 54. 314 a. b.
2eufel§becre ©. 60. 2. 57. fy. 330 a. b.
2eufel§puppe ©. 59. 2. 56. fj. 329 a. b.
2eufell 3mirn ©. 1 . 2. 1 . 1 a. b.
Thalamiflorae ©. 1.
Thalictrum ©. 1. 2- 1. 'S- 2.
Thea ©. 11.
Theobroma ©. 11.
Thesium ©. 64. 2. 61. 5 . 358.
Thlaspi ©. 7. 2. 7. fy. 39 a. b.
Thuja ©. 71.
Thunbergia ©. 58.
Thymelaceae ©. 64.
2^pmiQn ©. 54. 2. 51. S- 300.
Thymus ©. 54. 2. 51. fy. 300. '
Thysselinum ©. 34.
2igerlilie ©. 74.
Tigridia ©. 74.
Tilia ©. 11. 2. 11. fy. 60.
Tiliaceae ©. 11.
Tillaea ©. 30.
2intenbeerftraud) @. 49. 2. 46. fy. 269 a.b,
2oabocfe ©. 3.
2oEfirfd)e ©. 60. 2. 57. fy. 330 a. b.
2olltorn ©. 80.
2olIfräuter ©. 58.
2omate ©. 60.
2ontabo^nenbaum ©. 15.
Tordylium ©. 34.
2otenblume ©. 41. 2. 38. fy. 219 a. b.
Tradescantia ©. 77.
Tragopogon ©. 43. 2- 40. fj- 229.
Trapa ©. 27. 2. 25. S- 1^2 a. b.
2Ilp^a6etijd)e§ Slcgifter. 101
2:raubenf)t)acintf)c ®. 77.
2:raubcnfirici)e 22. X. 20. 3. 110 a. h.
Xraiierbaum ®. 50.
Xrancrbudje ®. 00.
Xrauercfdje ®. 49.
Tremandraceae 3. 9.
Xrefpe ®. 81. 2. 78. 3. 450.
Tribulus @. 13.
Trichilia ©. 12.
2rid)tcr>Dinbc S. 52.
Trientalis @. 49. 2. 46. 3'- 265 a. b.
Trifolium arv. ©. 18. 2. 10. 3'- 63.
Trifolium prat, ©. 17. 2. 15. 3'- 62.
Trigonelia ©. 18. 2. 16. 3- 64.
Triticum ©. 79. 2. 76. 3’- 438.
2roUbIunie ©. 2. 2. 2. 3- ö.
Trollius 0. 2. 2. 2. 3'-
2rompctenbaum ©. 51.
2rompctenbäuinc 6. 51.
Tropaeoleae ©. 13.
Tropaeolum ©. 13.
2rütfel, itaüciiiidje tüctfec 3. 88. 2. 84.
3. 501.
Xrüffcl, id)waräe 3- 88. 2. 84. 3’- 499.
Tuber aestivum 3. 88. 2- 84. 3- 500 a. b.
Tuber album 3. 88. 2. 84. 3- 562.
Tuber magnatum 3. 88. 2- 84. 3- 501.
Tuber melanosporum 3. 88. 2. 84.
3- i69.
Xuberofe 3. 77.
Xüpfelfaru 3. 83. 2. 80. 3. 467.
2ürfenbunbüUe 3. 75. 2. 72. 3- 417 a. b. c.
Xiirfifc^er äßeisen 3-79. 2. 76. 3. 435 a.b.
TuHpa 3. 75. 2. 72. 3. 416.
2ulpe 3. 75. 2. 72. 3. 416.
2ulpenbaum, birgiiiijdjcr 3. 3.
Xurmtrout 3. 8.
Turnera 3- 29.
Turneraceae 3- 29.
Turritis 3- 8.
Tussilago 3. 38. 2. 35. 3. 200 a. b.
Typha 3. 72. 2. 69. 3. 397.
Typhaceae 3- 72.
u.
Uferioeibc 3. 69. 2. 66. 3. 385.
Ulex 3. 16. 2. 14. 3. 86.
Ulmaceae 3. 66.
Ulme S. 68. 2. 65. 3- 5.
IJlmus 3. 68. 2. 65. 3- 5.
Ulva 3. 89. 2. 85. 3. 511.
ümbelliferae © 32.
Upa§baum ©. 68. 2. 65. 3- 376.
Upaäftraiid) © 50.
Urtica ©. 66. 2- 03. 3- 371.
Urticularia ©. 47. 2. 44. 3- ‘^57.
Urtieeae ©. 66.
Urticinae ©. 66.
Usnea ©. 85. 2. 81. 3. 486.
Usneaceae ©. 85.
58 .
Vaccinieae ©. 46.
Vaccinium myrtillus ©. 46. 2. 43.
3. 246 a. b.
Vaccinium Oxycoccos ©. 46. 2. 43.
3. 249 a. b.
Vaccinium uliginosum ©. 46. 2. 43.
3. 247 a. b.
Vaccinium vitis idaea ©. 46. 2. 43.
3. 248 a. b.
Valeriana ©. 37. 2- 34. 3- 135 a. b.
Valerianeae ©. 37.
Valerianella ©. 37. 2. 34. 3- 136.
Vallisneria ©. 71.
Vanilla ©. 73.
Vateria ©. 11.
Sßetldten ©. 8. 2. 8. 3. 45.
ileild)ciigcmäd)je ©. 8.
ÜlenuSidnil) ©. 73. 2. 70. 3. 405.
23cnuämagc ©. 3. 2. 3. 3. 14 a. b.
Veratrum ©. 76. 2. 73. 3- 420 a. b.
Verbascum ©. 60. 2. 57. 3- 331.
Verbena ©. 58. 2. 55. 3* 321 a. b.
Verbenaceae ©. 58.
ilerfangfraut ©. 41. 2. 38. 3. 216.
Ißergifemciunidit ('ilcferO ©. 52. 2. 49.
3. 288 a. b.
SSergifemeiiinid)t (©umpf=) S- 53. 2. 50.
3. 289.
IBeriieintraut ©. 64. 2. 61. 3 358.
V^eronica arvensis ©. 61. 2. 58. 3- 339.
Veronica ofOcinalis ©. 61. 2. 58. 3- 338.
Verrucaria ©. 85. 2. 81. 3- 489.
1Verrucarieae ©. 85.
Viburneae ©. 37.
Viburnum ©. 36. 2- 33. 3- 139 a. 6.
Vicia cracca ©. 20. 2. 18. 3- 106 a. b.
i
Vicia sativa ©. 19. 2. 17. 3- 105 a. b. c.
' VTctoria regia ©. 4.
Vinca ©. 50. 2- 47. 3- ‘-^l.
Vincetoxicum ©. 50. 2. 47. 3- 275.
Viola © 8. 2. 8. 3- 45.
Violarieae ©. 8.
i
Viscum ©. 35. 2. 32. 3- 134.
i
Vitex ©. 58.
Vitis ©. 12. 2. 11. 3. 65 a. b.
Vochysia ©. 20.
Vochysiaceae ©. 26.
'43ogeIbeerbaum ©.24. 2. 22. 3. 125 a. b.
'jJogelfuB ©. 19. 2. 17. 3- 102.
. ^öogeUirid)e ©. 22. 2. 20. 3- HO a. b.
I ilogeUiiöterid) ©. 64. 2. 61. 3- 354 a. b.
SSogelmUd) ©. 77. 2. 74. 3’. 423.
SBogelmicfe ©. 20. 2. 18. 3- 106 a. b.
31ogeiwidc, gelbe ©. 21. 2. 19. 3. Hl a. b.
Ißollfarn ©. 83. 2. 80. 3- 471.
m.
SBad)f)olber ©. 71. 2. 68. 3. 392.
SBadjSbeere ©. 68 unb 70.
SBad)8btume © 50.
i![öad)§blume, grofee 2Upen= ©. 53. 2. 50.
3. 292.
2Bad)tellüei5en ©. 62. 2. 59. 3. 342.
SBaib ©. 7. 2. 7. 3. 40.
IKaiberbie ©. 20. 2. 18. 3- HO a. b.
SüBalbflacbS ©. 61. 2. 58. 3. 337 a. b.
SBalbmanbelbaum ©. 12.
SBatbmeifter ©. 37. 2. 34. 3. 104.
SBalbnefiel ©• 56. 2. 53. 3- 309.
SBolbrebe ©. 1. 2. 1. 3. 1 0.
SHJalbroje ©. 25. 2. 23. 3. 129 a. b.
SffialblDurs ©. 34.
SBalbmurä ©. 47. 2. 44. 3. 255.
Sßallnufebaum 3. 15. 2. 13. 3- 76.
SBallmur5 ©. 53. 2. 50. 3- 201.
SBaubtraut © 67. 2. 64. 3- 372.
SBaiijenfraut ©. 3.
ffianäeniame ©. 63.
SBarsenfled)te ©. 85. 2. 81. 3. 489.
2Baiferbo)t ©. 38 . 2 . 35. 3. 199.
SBaffcrfariie ©. 82.
Sßafferfeber ©. 49.
SBafferbanf ©. 38. 2. 35. 3. 199.
SBafferl^aiif ©. 41. 2- 38. 3- 217.
SBafferfaftanie ©. 27. 2. 25. 3. 142 a. b.
SBafferftette ©. 38. 2. 35. 3- 201.
SBafiertreffe ©. 5. 2. 5. 3. 26 a. b.
SBafjertrefie ©. 8.
UBafferlieid) ©. 72. 2. 69. 3. 395 a. b.
ffiafferliefcbe ©. 77.
SBafferlinfe ©. 73. 2. 70. 3. 401 a. b.
SBafferltiifen ©. 73.
SBafferlobelte ©. 45.
SBaffernufe ©. 27. 2. 25. 3. 142 a. b.
SBaiferpeft ©. 71.
2Bafferrebe ©. 12.
2Baiferfd)ierling S. 34.
2Ba9erid)laiid) ©. 47 2. 44. 3. 257.
2Baiierfd)lnud)geiüäd)le ©. 47.
ffiafierietbe ©. 88. 2. 84. 3. 506.
iiBafferiponic ©. 82.
fflafferftern ©. 28.
Sönficrftern ©. 66. 2. 63. 3. 370.llßnöerfterngeinädiie ©. 66.
aBafferroebel © 28. 2. 26. 3. 145 a. b.
SBaiicrmiiibe ©. 52.
2Bnu ©. 8. 2. 8. 3. 43.
2Baugemäd)fe ©. 8.
ißcbcrfarbe ©. 38.
UBegbreit ©. 62.
aiegborit ©. 14. 2. 13. 3. 74 a. b.
SBegertd) ©. 62. 2. 59. 3. 345 a. b.
Sßegericbgeroädife ©. 62.
Sßeibcrfrieg ©. 17. 2. 15. 3- 88.
2öeibe ©. 09 2. 60. 3. 385.
SBeibcngelüädUe ©. 08.
S!!Beibenrö§d)en ©. 27. 2. 25. 3. 139 a. b.
SBetbcrid) ©. 28. 2. 26. 3. 146.
2Beiberid)gemäd)ie ©. 28Weigelia ©. 36.
SBein, roilber ©. 12.
SBeinpalme ©. 78.
SBeinraute ©. 13. 2. 12. 3. 71.
SBetnrofe 3. 25. 2. 23. 3. 128 a b.
SJBeiiiftod ©. 12. 2. 11. 3. 65 a. b.
SSeifebirfe ©. 68. 2. 65. 3. 379 a. b.
5ffiet6bud;e ©. 68. 2. 65. 3. 380 a. b.
SBetfeborn ©. 24. 2. 22. 3. 120 a. b.
2Bei§ebern ©. 12. 2. 11. 3. 63 a. b.
SBeifetraiit ©. 6. 2. 6. 3. 33 a. b.
SBeifepappel ©. 70. 2. 67 3. 386 a b. c.
SBeifetanne ©. 70. 2. 67. 3. 389 a. b. c.
SBeiäen ©. 79. 2. 76. 3. 438.Wellingtonia ©. 71.
SBelfdjer 51ufebaum ©. 15. 2. 13. 3- 76.
SBelfcblorit ©. 79. 2. 76. 3. 435 a. b.
2Belid)!raut ©. 6. 2. 6. 3. 34 a. b.
SBide 3. 19. 2. 17. 3. 105 a. b. c.
SIBiefenbocfsbart ©. 43. 2. 40 3. 229.
2Biefenfucb§id)tt)Qn3 ©. 81. 2. 78. 3. 448.
SBtefenflce ©. 17. 2. 15. 3. 92.
Iffitejenfnoterid) ©. 64. 2. 61. 3. 355 a. b.
SBiefentnopf ©. 26. 2. 24. 3. 138.
SEÖieienfönigin ©. 26. 2. 24. 3. 136 a. b.
SBiefenplatterbfe ©. 21. 2. 19. 3. 111 a b.
SBiefeiiraute ©. 1. 2. 1. 3- 2.
SBiefeniafran ©. 76. 2. 73. 3. 421 a b.
SBiefenfalbei ©. 54. 2. 51. 3- 298.
SSiefenfcbaiimfraut ©. 5. 2. 5. 3- 28.
SBilber SBeiii ©. 12.
SBiube, weifee ©. 52. 2. 49. 3. 283.
2!öinbengeiüdd)le ©. 51.
2Biiibl)alm ©. 80. 2. 77. 3. 446.
Sßinterblume ©. 62.
SBintergrün ©. 35. 2. 32. 3- 181 a. b. c.
Saiiiitergrüit ©. 50. 2- 47. 3. 271.
SBintergrün, runbblättrige§ ©. 47. 2. 44.
3. 254.
SBinterlebtoje ©. 6. 2. 6. 3- 31.
SBinterftern ©. 3.
SBirfing ©. 6. 2. 6. 3- 34 a. b.
2Bol)loerlcil) ©. 41. 2. 38. 3. 216.
SBolfgbeere ©. 46. 2. 43 3- 250 a. b.
SSoltSbeere ©. 60. 2. 57. 3- 330 a. b.
SBolf^beere ©. 75. 2. 72. 3- ^13 a- 6.
2Bolf§bol)ne ©. 21.
SBolfäfuj? ©. 57.
2Bolf§mild) (Uppreffeit:) S. 65. 2. 62.
3. 362.
102
SBoIfSmild), id)arfe 6. 65. 2;. 62. 363.
2iÖiolf§miId)flcwäcI)fe S. 65.
ä?oIlbauni ©. 11.
SBoÜQraö ©. 79.
SBoÜtraut 6. 60. 2^. 57. 7i- 331.
2Bud)erbtmne 6. 39. 2:. 36. ?;. 208.
SBuiibcrbaum ©. 66. %. 63. %. 366.
äUinbcrbluine ©. 62.
2Bitnberblumcii(icti3äd)fc ©. 62.
äBunbflee ©. 18. 2:. 16. S-. 95 a. b.
SBunnfnnt ©. 83. 2:. 80. 469.
SBiirmfraut ©. 26. 2:. 24. Ti. 136 a. b.
SBitnnfrnut ©. 40. 2;. 37. g-. 212.
Söiirsclbaum ©. 26.
2Biitbccrc ©. 60. 2. 57. g. 330 a. b.
X.
Xanthoxylon ©. 14.
?).
?)am§bflanscn ©. 74.
2)nm§imir5ct S. 74.
?))Dp © 55. 2. 52. 5. 304.
Yucca ©. 77.
3l(pI;obctl(cbe8 Megifter.
3.
3acfcnfdiotc ©. 8.
Raffer ©. 41. X. 38. g-. 222.
BabiittJurj ©. 5. X. 5. g-. 29.
3apfenbäume ©. 70.
^apfenpalmen ©. 70.
Bajcrblumc ©. 30.
Hauberttuträet ©. 60.
Raufen ©. 75. X. TI. 415 a. b. c.
^nunrebe ©. 12.
Zaunrübe ©. 29. X. 27. g-. 150.
3ciiuittiinbc ©. 52. X. 49. ^•. 283.
Zea ©. 79. X. 76. §. 435 a. b.
3ebrwurs ©. 72. X. 69. 399 a. b.
3eitIofe ©. 76. X. 73. 421 a. b.
3eitIofen ©. 75.
3eüernufe ©. 69.
3tegenbart ©. 86. X- 82. g. 491 a. b. c.
3teg«nbein ©. 42. 2. 39. §•. 227.
iegenraute ©. 18. 2. 16. 97.'
ieft, beut?d}cr ©. 56. 2. 53. '5. 310 a. b. c.
3ieft (2ßalb=) ©. 56. 2. 53. 5 . 309.
3igeiinertraut ©. 57.
3initbaum ©. 64.
J
ipfelfraut ©. 28. 2. 26. 147 a. b.
irmet ©. 34.
ittergra? ©. 81. 2. 78. g. 454.
ittloer ©. 72. 2. 69. g-. 400.
igenbifteln ©. 30.
izyphus © 14.
Zonaria ©. 88. 2. 84. 505.
Zostera ©. 73.
3ottcnbIuine ©. 51. 2. 48. 279.
Sueferrobr S. 80. 2. 77. 442.
3uderriibe ©. 63. 2. 60. 5 . 348 a. b. c
3iirgetbaum ©. 70.
3ufammcngefebtc SorbgOüddjfe ©. 38.
3lDeifIügcInupbnuni ©. 11.
3weiianienblättrige 2^flaiiücn ©. 1.
3h)etäabn ©. 41. 2. 38. g. 217.
3tt)ergbud)§ ©. 66.
3tticrgflcicb§ ©. 10.
3mcrgbohtnber ©. 36. 2. 33. 5 . 188a.b.c3n)ergleintraut ©. 9. 2. 9. JJ. 52.
3roergmanbelbaum ©. 21. 2. 19.
fj. 113 a. b.
ßtretfebe ©. 21. 2. 19. g;. 114 a. b.
Zygophylleae .©. 13.
Zygophyllum ©. 13.