BLOQUE 6: A ESPAÑA ACTUAL

1. A TRANSICIÓN DEMOCRÁTICA

•Período desde a morte de Franco ata as primeiras eleccións democráticas

•Personaxes clave: o rei Juan Carlos,Torcuato Fernández Miranda eAdolfo Suárez

1.1 Proclamación e coroación do rei Juan Carlos I

•21 Novembro de 1975: Juan Carlos é nomeado Capitán Xeneral dos tres exércitos•22 Novembro: é proclamado rei de España ante as Cortes e o Consello do Reino*

-mantén como presidente a Carlos Arias Navarro•Don Juan Carlos

-presidente das Cortes: Torcuato Fernández Miranda*

1.2. Primeiro goberno da monarquía e actuación da oposición

Todas as familias do réxime

Personalidades reformistas (Suárez, Areilza)

1º goberno da monarquía

Continuísta (Arias)Reformista-continuísta (Fraga)Reformista (Suárez, Areilza)

3 proxectos políticos dentro del

Paralelamente (desde xaneiro de 1976) forte conflitividade social* e política*(folgas, protestas, manifestacións, duramente reprimidas)

A oposición democrática fusión nun só organismo: “A Platajunta”

Partidaria da ruptura democrática

As actitudes do rei* favorecen a consolidación das ideas reformistas

Inmobilismo

Ineficacia cara as reformas democráticas

Descontento do rei:presión

Carlos Arias dimite(1 de xullo de 1976)

Carlos Arias

1.3. Inicio das reformas. Suárez e a Lei de Reforma Política

-Novo presidente do goberno: Adolfo Suárez, moi criticadopolo seu pasado franquista*

-Programa do novo goberno (ministros mozos) amplamentereformista*

-Cando comezaron a gobernar medidas reformistas ampliadas*

aumentan os apoios para o goberno e debilitan a acción da oposición

-Reorganización das forzas políticas:A dereita:AP (Fraga e as forzas franquistas)O Centro: CD (demócrata-cristiáns e liberais)

-Ó mesmo tempo----continúa a conflitividade social e política*

-A oposición democrática antifranquista crea a “Superplatajunta”----reivindica as teses rupturistas*

-Suárez presenta a Lei para a Reforma Política (LRP) punto esencial

convocatoria de eleccións democráticas PERO:

certas dificultades para a súa aprobación*.Finalmente, é aprobada polas Cortes (Nov 1976) e sometida a referendo popular (15 Dec.).-No referendo para a LRP:

a oposición democrática pide abstención (teses rupturistas)os franquistas piden Nono goberno pide Si (control dos medios de comunicación, da TV)

1.3.Cara as primeiras eleccións democráticas-Despois do referendo:

-o goberno comeza a desmantelar as institucións franquistas e prepara eleccións xerais-Teñen lugar unha serie de atentados terroristas de extrema dereita e de extrema esquerda*

fins xaneiro 1977: a “Semana Tráxica da Transición”-A Semana Tráxica forte tensión social, atemperada*

•O proceso de reforma política continúa:-sistema de represión e institucións franquistas

van sendo desmanteladas*-avánzase na legalización dos partidos

políticos*

Problemas para a legalización do PCE* 9 de abril 1977, Suárez (baixo a súa responsabilidade) legaliza o PCE fortes tensións*

-Suárez convoca eleccións xerais para o 15 de xuño de 1977.-Reorganización das forzas políticas (cara as eleccións):-Socialistas, divididos: PSOE de Felipe González e PSP de Tierno Galbán-Comunistas: PCE de Santiago Carrillo-Centro: CD (demócrata-cristiáns e liberais); máis tarde súmanselle os

socialdemócratas e formarán UCD con Adolfo Suárez-Paralelamente, regresan moitos exiliados ( Alberti, a Pasionaria...)-Resultados das eleccións*

2. A CONSTITUCIÓN DE 1978•Deroga as Leis Fundamentais e a LRP----nova etapa política)•Froito do consenso de tódalas forzas políticas parlamentarias, sindicatos e patronais.(medo ás consecuencias dos atentados)

2.1 O Proceso Constituínte(proceso de elaboración da Constitución)Segue os seguintes pasos:-borrador (dictame do proxecto), feito por unha

ponencia de 7 deputados.-presentación e prazo de enmendas para debater(ante a comisión constituínte do Congreso)

-debate e aprobación no Congreso-pasa ao Senado-volve ao Congreso (aprobada pola maioría absoluta das dúas cámaras)

-aprobada en referendo popular o 6 de Decembrode 1978

-sancionada polo rei e publicada no BOE.

2.2.Trazos básicos

•Extensión (a 2ª Constitución máis estensa despois da de Cádiz)•Constitución do consenso•Ambigüidade*•Rixidez*•Progresista e democrática•Complexa*•Pouco orixinal*

Dogmática (recolle os principios xerais e os dereitos fundamentais da persoa)

Estructurada en dúas partes:Orgánica (organización do estado, división de poderes...)

2.3.Unha monarquía parlamentaria•Define España como un Estado social e democrático de dereito:social, porque garante os dereitos sociais: á educación, sanidade, vivenda...democrático, pola participación do pobo e a soberanía nacionalde dereito, porque tódalas persoas, leis e institucións están subordinadas á Constit.•Forma de goberno: monarquía parlamentaria (a soberanía reside no pobo e o rei está

subordinado á Constitución)•Estado unitario con dereito á autonomía das rexións ou nacionalidades que o integran

Estado das Autonomías (novo modelo) con cooficialidade das linguas.•Pluralidade política e pluralidade sindical

2.4 Dereitos, deberes e liberdades-Dereitos, desenvoltos en leis orgánicas posteriores, agrupados en:

Dereitos civís*, políticos* e sociais*-Deberes: defensa da patria ou contribución ao gasto público, por exemplo-Principios rectores da política económica e social: defensa da familia, dos nenos, dos minusválidos, do medio ambiente…PARA GARANTILOS creouse a figura do“Defensor del Pueblo” Excepción: estado de excepción ou de sitio*

2.5 Os poderes do Estado2.5.1 A Coroa•Rei, xefe do Estado (funcións)*

-recibe do orzamento xeral unha cantidadepara sostemento da súa casa e familia

“o rei reina pero non goberna”(propio das monarquías parlamentarias)

2.5.2 As Cortes Xerais (poder lexislativo)Bicamerais: Congreso e SenadoDeputados e senadores elixidos por provincias(circunscripción electoral) cada 4 años (lexislatura)

Nº de deputados proporcional á poboaciónda provincia.

Nº de senadores, 4 por provincia máis 1 por cada Comunidade Autónoma, máis un por cada millón de habitantes da C.A.

Proceso habitual dunha lei:

Iniciativa lexislativa*Proxecto de lei*Aprobación da lei*Sanción e promulgación*Excepción: Decreto-lei*

2.5.3 O Goberno (poder executivo)-formado polo presidente do goberno e ministros-outras funcións*2.5.4 O poder xudicial (xuíces e tribunais de xustiza)-máximo órgano de goberno: Consello Xeral do Poder Xudicial-Órgano xurisdicional superior: Tribunal Supremo (xurisdición en toda España)

(agás temas constitucionais)-outro órgano: Tribunal Constitucional*

2.5.5 As Comunidades Autónomas-17 CCAA, cada unha cos seus órganos de goberno e capacidade lexislativa

que lle permiten os seus Estatutos de Autonomía.

3.OS GOBERNOS DE UCD (1977-1982)-goberno presidido por Adolfo Suárez (1977-81) (2 eleccións por maioría relativa)-goberno presidido por Leopoldo Calvo Sotelo (1981-82)

3.1 Consolidación política e crise económica-1º goberno de Suárez----persoas de gran valía: Manuel Gutiérrez Mellado*, único militar Enrique Fuentes Quintana*: Pactos da Moncloa e reforma fiscal.

Os Pactos da Moncloa, asinados polas forzas políticas parlamentarias en outubro de 1977(consenso).

• Obxectivos: consolidar a democracia e reducir a conflitividade social.

•Medidas*.

• Resultados:

•reduciuse a inflación (do 40% ao 16%) •mellorou a balanza de pagos•normalizouse a vida sindical: 1ª eleccións sindicais gañadas por CCOO•Elaboración do Estatuto dos Traballadores.

En política exterior: xestións para o ingreso de España na CEE,ingreso no Consello de Europa,

relacións diplomáticas con outros países (apoio á causa palestina).Principais problemas:

cuestión das autonomías (non consenso)terrorismo de ETA,crise económica* (o máis grave): contribuíu moito ao desgaste de Suárez.

3.2 As dificultades da UCD e a dimisión de Suárez.

-Principais dificultades:

•UCD é un partido político pero integrado por diversas familias oucorrentes

•Forte personalidade dos líderes das distintas formacións políticas que constitúen UCD

•Inexistencia de maioría absoluta para gobernar con comodidade•Cambio drástico no principal partido da oposición: o PSOE*

-Dificultades políticas e económicas Suárez dimite (29-I-1981)

3.3 O goberno de Calvo Sotelo•Non elixido presidente na 1ª votación•Cando se celebraba a 2ª votación (23 Feb 1981)

intento de golpe de estado de Antonio Tejero* (tenente coronel da Garda Civil)

•Actuación do rei----clave*•Trala mensaxe do rei:

-Situación controlada- Tejero e Armada (o outro xeneral implicado)

réndense

•Causas do fracaso do golpe:-Papel clave do rei-Actitude dos mandos militares (eficacia das

reformas de Gutiérrez Mellado)-Golpe mal organizado (os golpistas non

controlaron as rúas nin os medios de comunicación)

•25 Feb 1981 deputados retoman a votación de investidura de Calvo Sotelo

goberno de pouco máis dun ano importantes accións con repercusións no futuro*•Ante as dificultades, Calvo Sotelo disolve as Cortes e convoca eleccións para outubro de 1982

PSOE, triunfo aplastante*

4. OS GOBERNOS DO PSOE (1982-1996)

•consolidación da democracia en España•importantes transformacións (niveis de desenvolvemento próximosa Europa occidental)

•moitas dificultades (reconversión industrial, aumento do desemprego)• axustes nos primeiros anos PERO período de expansión ata a década dos 90

•consolidación da integración de España no mundo•desgaste do goberno, reorganización da oposición,

escándalos políticos perda nas eleccións de 1996

José Mª Aznar (PP)

4.1 Reformas económicas. Reconversión industrial e conflitividade social

•Socialistas reformas necesarias para solucionar a crise económica. •Ministros de economía: Miguel Boyer e Carlos Solchaga

medidas de carácter liberal (oposición dos sindicatos)•Reformas dos socialistas*

•Principais problemas:-Aumento do nº de parados* (un dos maiores de Europa)-Déficit da balanza comercial•Actuacións puntuais dos gobernos

clima de tensión coas forzas sindicais*

•Ritmo da economía: similar ao de Europa occidental(ciclo de expansión nos anos 80 seguido de recesión nos 90)

• 3 fases:1ª Política de axustes* (1982-85)2ª Crecemento económico* (1985-90/92)

Conxuntura económica internacional en alzaAspectos negativos*: folga xeral o 14 Dec 1989

3ª Recesión* 1990/92-1996 ciclo de crise propio do sistema capitalista

•Características da 3ª fase:-Liberalización da economía: fin dos monopolios (CAMPSA, Telefónica)-Desaparición do INI en 1995

-Privatización parcial de empresas públicas mixtas (entrada de capital privado) como SEAT, Telefónica, Iberia, Endesa

-Concentración e fusión de bancos (Bilbao-Vizcaya, Hispano-Central)-Decretazo de 1992 (recorte da cuantía por desemprego) dura reacción social

4.2 Integración de España na política mundial

•1986: entrada na CEE e ratificación de permanencia na OTAN

España e a CEE:•petición de entrada xa no franquismo, rexeitada por

non ter réxime democrático•1979: reanudación do proceso----xorden problemas*•Tratado de Adhesión ás Comunidades Europeas(xuño 1985) e entrada como membro en Xaneiro de 1986

•melloras: importantes axudas económicas(fondos FEDER, bolsas de estudos…)

•problemas:- no sector pesqueiro control de capturas e

paros biolóxicos. -no sector agrario cotas de leite, aceite e viño

•España e a Organización do Tratado do Atlántico Norte (OTAN, NATO, Alianza Atlántica)-solicitude de entrada: goberno de Calvo Sotelo (outubro de 1981), admitida en xuño-faltaba referendo ao pobo-posición dos socialistas, cambiante*-petición dos grupos políticos ante o referendo*-resultado*-confírmase a presencia de España na OTAN con

condicións*

•Importante papel en Iberoamérica: misións de paz, negociacións entre goberno e guerrillas,reunións de xefes de estado

•Presencia de España no mundo:-en 1986 recoñece o estado de Israel e a OLP-a favor da perestroika de Gorvachov na URSS-a favor da reunificación alemana-celebración en Madrid (outubro de 1991) da Conferencia de Paz para Oriente Medio-participación das tropas españolas (coas da ONU) na guerra do Golfo en 1991-misións de paz en Bosnia (Cascos Azuis da ONU dende 1992)-Novembro de 1993: exército español incorporado ao euroexército

5. O ESTADO DAS AUTONOMÍAS

•Fórmula mixta entre Estado unitario eEstado Federal: 17 CCAA*:-Competencias exclusivas do Estado*. -Noutros aspectos*

•CCAA diferenciadas entre elas: Comunidades Históricas*

problemas coas restantes

Tribunal Constitucional.• O problema de fondo: compaxinar a

homoxeneidade mínima (España) coas diferentes realidades históricas e culturais (feito diferencial)

•Dúas vías para acceder á autonomía(moitas dificultades*)

artigo 143

artigo 151.

• Os andaluces esixen a vía do 151 intervén o Tribunal Constitucional

anula moitos artigos da LOAPA acelera o proceso autonómico.

•Papel dos cataláns e o vascos importante na construción do Estado das autonomías

actuaron de modelo para as demais. Caso vasco diferente ao resto*

5.1 A autonomía galega

Resultados eleccións xerais Galicia 1977UCD 20 - AP 4 - PSOE 3

5.1.1 O camiño cara a preautonomía

•primeiras voces que reclaman a autonomía para Galicia* desde 1976•eleccións xerais de 1977:

UCD, triunfo aplastante en Galicia .Partidos nacionalistas sen representación parlamentaria

difícil a autonomía esperada

•25 de xullo de 1977 Asemblea de Parlamentarios de Galicia*en Santiago (43 deputados e senadores)

•proceso de elaboración do réxime preautonómico*•marzo 1978 inauguración do réxime preautonómico•abril 1978 constitución da Xunta preautonómica presidida por

Antonio Rosón

5.1.2. A Preautonomía

Política máis relevante de Rosón impulso ao proceso estatutario*

anteproxecto dos 16

sometido á aprobación da Asemblea* UCD non aproba o texto*

fórmase unha comisión de 9 membros da Asemblea:”comisión dos 9”

rectificou o texto presentado (recorte de competencias) consecuencias*

Goberno de Quiroga (1977-81)

•Comisión dos 9 presenta proxecto de Estatuto.

•Na Asemblea de parlamentarios é aprobado por unanimidade

entregado ás Cortes españolas.•Nas Cortes nomease unha comisión para estudar o proxecto

(26 membros)recorta competencias con respecto a Cataluña e País Vasco*

•Reiniciado o proceso, foi aprobado por Cortes e sometido a referendo popular (21 de Dec. 1980)*

Texto ratificado coa aprobación do Congreso (17 de Febr.1981) e Senado.

5.1.3. O Estatuto de Autonomía de Galicia

Lei Orgánica do Estado que permite o autogoberno de Galicia

•Galicia= nacionalidade histórica*•Poderes distribuídos entre Parlamento*, Xunta*,

Presidente da Xunta e Tribunal Superior de Justiciade Galicia*

• Valedor do pobo*•Outras institucións Consello de Contas*

Consello da Cultura etcorganización das institucións de goberno

•Competencias exclusivas obras públicascomunicacións etc.

Principais aspectos

5.1.4. O desenvolvemento da autonomía

Primeiras eleccións ao Parlamento de Galicia outubro 1981*Primeiro goberno autonómico (alianza AP-UCD)

Presidente: GerardoFernández Albor (AP)1982-1985

Constitúese RTV de Galicia,Lei de Normal. Lingüística

Comeza otraspaso decompetencias

Os partidos nacionalistas reorganízanse(ante o fracaso electoral)

BNG refúndese (Xosé Manuel Beiras)Rexorde Coalición Galega (CG) de centro dereitaRenovación de Esquerda Galega (Camilo Nogueira)

Resultados eleccións Galicia 1981

En 1987, Coalición Popular (CP) (así pasou a chamarse AP)

Crise de goberno*

Formación dun novo goberno tripartito (CG, PSOE, PNG), de progreso*

novo presidente: Fernando González Laxe (PSOE)

Novas eleccións en 1989 candidato polo Partido Popular (novo nome)

Manuel Fraga obtén maioría absoluta

1º goberno de Fraga (1990-93)*

Novas eleccións en 1993 PP amplía a maioría(declive do PSOE e ascenso do BNG

2º goberno de Fraga (1993-97)*

Novas eleccións en 1997 nova maioría absoluta do PPforte ascenso do BNG (2ª forza política)

2.2. Galicia e a Unión Europea

Ingreso de España na U.E. Cambios na economía galega

Recortes na produción deleite*

Redución decapturas depeixe e daflota pesqueira*

Para contrarrestar os aspectos negativos e corrixir os desequilibriosrexionais (dentro da UE) Creación dos Fondos Estruturais

(FEDER, FSE ou IFOP)

U.E. Política económica para modernizar a economía galega

Plans de Desenvolvemento Rexional*

5.3. A recuperación da identidade cultural

15 xuño 1983 O Parlamento de Galicia aproba aLei de Normalización Lingüística

En 1986 creación da Mesa pola NormalizaciónLingüística*

Real Academia GalegaConsello da Cultura GalegaSeminario de Estudos Galegos

Outras institucións de defensado galego

Hai certos ámbitos onde non é frecuente o uso do galego*