Analyzing the impact of mixed land use on pattern citizens’ shopping travels (case study: Narmak...

2nd International Conference on Urbanism and Spatial Mobility: Dynamics of Space; Mobility & Relationality Iran University of Science & Technology, Tehran, Iran, October 18-19, 2014.

تحلیل تأثیر اختالط کاربری های شهری بر الگوی سفرهای با هدف خرید شهروندان )نمونه پژوهش: محله نرمک

و تهران پارس(

Analyzing the impact of mixed land use on pattern citizens’ shopping travels (case study: Narmak

and Tehranpars neighborhoods)

*دادیمهدی علی

**فردیس ساالریان

ای دانشگاه تربیت مدرس. تهران.)نویسنده مسئول(ریزی منطقهدانشجوی کارشناسی ارشد برنامه*

[email protected]

ای دانشگاه تربیت مدرس.تهرانمنطقه ریزیدانشجوی کارشناسی ارشد برنامه**

[email protected] چکیده

ها شهری بر الگوی سفر شهروندان تأثیر بسزایی دارد. توزیع کاربری های شهری در سطح شهر به بیان دیگر ساختار فضایی فعالیت

های مالی هزینه ی،سنت یها یها، در قالب منطقه بند یدر استقرار کاربر ینیگز ییمبدأ و مقصد سفر و جدا ینب یفاصله مکان یشافزا

ینب یوندپ یجادبا ا یاختالط کاربر یشبر افزا یمبتن یمسکون هاییطمح یو طراح یزیبرنامه ر داده است. یشسفرها را افزا و زمانی

و ... یکاهش متوسط مسافت و زمان سفر، کاهش مصرف انرژ ی،موتور یرغ یسفرها یشمرتبط با آن، موجب افزا هاییتسکونت و فعال

شهری بر الگوی سفرهای خرید شهروندان است. این تحقیق به لحاظ هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل اثر اختالط کاربریشود. یم

( و 7.0ت؛ نارمک )آنتروپی های متفاوهدف کاربردی و ماهیت همبستگی و تطبیقی است. بنابراین دو محله با درجه اختالط کاربری

های مختلف شاخص طریقه خرید، زمان خرید، محل خرید و دلیل انتخاب محل خرید 4( انتخاب شده و با 7.0تهرانپارس )آنتروپی

ید سفرهای خر تر، زمانروی بیشای این دو محله، نشان داد که در محله نارمک میزان پیادهمورد تحلیل قرار گرفت. با تحلیل مقایسه

افتد. نتایج نشان داد که اختالط کاربری بر الگوی برخی تر خریدهای روزانه و ماهانه درون خود محله اتفاق میتر و بیشکم

تر اثرگذار بوده است. ها)روزانه و هفتگی( تأثیر زیاد ولی برخی دیگر همچون خریدهای پایدار)لوازم خانگی، لوازم برقی( کمخرید

ها بر الگوهای سفر الزامی به ها و میزان اثرا اختالط آنهای شهری، شناسایی و تعیین کاربریریزی و مدیریت کاربریبنابراین در برنامه

رسد. نظر می

واژگان کلیدی: اختالط کاربری، سفرهای خرید، الگوی سفر، نارمک، تهرانپارس.

پارس(سفرهای خرید شهروندان )نمونه پژوهش: محله نارمک و تهرانهای شهری بر الگوی تحلیل تأثیر اختالط کاربریدادی و فردیس ساالریان: مهدی علی

2

مقدمه و طرح مسأله

پراکنده رویی، کمبود امنیت، دفع زباله، آلودگی صوتی، آلودگی هوا، ازدحام ترافیکی و... رو امروزه شهرها با چالش های فراوانی همچون

به رو هستند. در عین حال به دنبال بهبود وضعیت رفاه جامعه، حفظ میراث فرهنگی و جلوگیری از تخریب زیرساخت ها نیز هستند. از

های اقتصادی، همزمان با پایداری در توسعه، به اهداف خوود دسوت پیودا این رو شهرها با بهبود کیفیت جامعه شهری و افزایش فرصت

می کنند. اما چیزی که در کنار توسعه حائز اهمیت است، توزیع عادالنه ثروت و فرصت ها است به گونه ای کوه هموه شوهروندان را در

(Marshall and Banister 2007)فرآیند توسعه درگیر نماید

تقاضای سفر منشعب از تقاضا برای فعالیت است؛ به این معنا که مکانی که فعالیتی در آن رخ می دهد تولید سفر خواهد داشت

(Handy and Clifton 2001) و حمل و نقل نیز با عرضه تسهیالت مربوط به سفر توزیع کاربری های مختلف را عمالً ممکن می

رند، همواره با دیدی یکپارچه به آن ها سازد. علی رغم پیوستگی های کاربری زمین و حمل و نقل، و اثراتی که بر یکدیگر می گذا

(Marshall and Banister 2007)نگریسته نمی شود

از کنند؛ سفر جذب دیگر های مکان در واقع های فعالیت که رسد می نظر به ضروری زمانی تنها نقل و حمل ریزی مهبه بیان دیگر برنا

در واقوع رسوالت برناموه . (Yang and Gakenheimer 2007)مرتبطند یکدیگر به ذاتاً نقل و حمل تقاضای و زمین کاربری رو این

ریزی کاربری زمین و حمل و نقل نیز در همین حوزه تعریف می شود. برنامه ریزان کاربری زمین و حمول و نقول توزیوع فعالیوت هوا و

سفرها را به گونه ای برنامه ریزی می کنند که شهروندان فعالیت مورد نظر خود را در مقصد مورد نظر خود و با کمترین هزینوه صوورت

دهند.

و مبدأ و مقصود سوفر قالب در توان می را نیز سفر محیط انسان ساخت بستر و عامل تولید و توزیع سفرهای درون شهری است. الگوی

این الگو متأثر از فاصله مکانی سکونت و فعالیت های مرتبط با سکونت و همچنین هزینه سفر )زمانی و .نمود تعریف سفر وسیله انتخاب

های مسکونی مبتنوی بور افوزایش اخوتالط کواربری بوا ایجواد پیونود بوین سوکونت و بود. برنامه ریزی و طراحی محیط یا پولی( خواهد

های مرتبط با آن، در واقع به اعتقاد بسیاری، موجب افزایش سفرهای غیر موتوری، کاهش متوسط مسافت و زمان سوفر، کواهش فعالیت

مصرف انرژی و ... می شود.

ی بین مبدأ و مقصد سفر و جدایی گزینی در استقرار کاربری ها، در قالب منطقه بندی هوای سونتی، تولیود و زموان افزایش فاصله مکان

سفرها را افزایش داده است. از این رو نظریه های جدید برنامه ریزی تمرکز اصلی خود را معطوف به کم کردن فاصوله مکوانی سوکونت،

تأثیر به سزایی بر الگوی سفر شهروندان خواهد داشت. کار، تفریح و خرید نموده اند که نتیجه آن

که مفهوم رشد هوشمند در امریکا مطرح شد، مطالعات بسیاری در رابطه با پیوند محیط انسان ساخت و الگوی سفر 0997از دهه

صورت پذیرفت؛ مطالعاتی که نتایج آن مشخص کرد که مناطق مسکونی که تحت الگوی نوشهرسازی بنا شدند )با ویژگی های از قبیل

.Cao et al)ط کاربری و...(، رانندگی کمتر و در نتیجه پیاده روی بیشتری را موجب شده اند تراکم باال، دسترسی مناسب، اختال

( با مطالعه هشت محله در کالیفرنیای شمالی، با مقایسه سکونتگاه های حاشیه ای و محله 0772برای مثال کائو و دیگران ) (2006

پژوهش با هایی که مبتنی بر تئوری محالت نوسنتی بنا شدند، تأثیر طراحی محالت بر انتخاب وسیله سفر را بررسی نمودند. در این

استفاده از تحلیل همبستگی، رابطه قوی طراحی محالت مسکونی و نحوه چیدمان کاربری های آن ها را با انتخاب وسیله سفر نشان

داده شد. همچنین با استفاده از مدل لوجیت آشیانه ای، عوامل اجتماعی و جمعیتی نیز دارای نقش مهمی در الگوی سفر شهروندان

توصیف شدند.


پژوهش تالش بر این است که رابطه محیط انسان ساخت و حمول و نقول را در قالوب توأثیر اخوتالط کواربری هوای شوهری بور در این

سفرهای با هدف خرید به عنوان یکی از انواع سفرهای درون شهری در رابطه با دو بخش از محله های نارموک و تهوران پوارس بررسوی

نمود.

پژوهش ، سواالت و فرضیاتاهداف

های شهری لیل اثر اختالط کاربریتحدر قالب دو بعد است: این پژوهش بررسی ارتباط کاربری های شهری و حمل و نقل شهریهدف

. بور ایون اسواس سوواالت های شهری بر انتخواب نووع وسویله سوفرتحلیل اثر اختالط کاربریو بر مقصد سفر با هدف خرید شهروندان

بیشتر و ؟حله نارمک و تهران پارس داشته استساکنان دو م های خریدسفر تأثیری بر الگویاختالط کاربری چه پژوهش این است که

؟ها داردپارس، چه تأثیری بر وسیله سفرهای خرید آنبودن اختالط کاربری محله نارمک نسبت به محله تهران

به نظر موی سواالت مطرح شده بیان می شود:فرضیات تحقیق نیز با توجه به مبانی نظری و تحقیقات پیشین در راستای پاسخگویی به

بوه نظور مقصد سفرهای با هدف خرید شده اسوت: رسد که اختالط کاربری در محله نارمک موجب کاهش فاصله زمانی و مکانی مبدأ و

ده است.می رسد که اختالط کاربری در محله نارمک سفرهای با هدف خرید که با وسیله نقلیه موتوری صورت می گیرد را کاهش دا

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

رابطه کاربری زمین و حمل و نقل شهری در منابع داخلی چندان مورد بررسی قورار نگرفتوه اسوت. بورای مثوال عباسوی و حواجی پوور

تحلیول ( تأثیر فرم شهر را بر الگوی سفر شهروندان و در نتیجه مصرف سوخت های فسیلی بررسی نمودند. آن ها با اسوتفاده از 0191)

همبستگی، تأثیر متغیرهای فرم شهری از قبیل فاصله از مرکز شهر، زمان پیاده روی تا حمل و نقل عمومی، اختالط کاربری و توراکم را

بر رفتار ساکنین و همچنین میزان مالکیت اتومبیل بیان نمودند. در این پژوهش و در محله های مورد مطالعه نتایج زیر به دست آمد:

متغیور بوا و مسوتقیم ارتبواط عمومی نقل و حمل تا پیاده روی زمان و شهر مرکز تا فاصله متغیرهای با مبیلاتو مالکیت

.معکوس دارد ارتباط تراکم

ندارند معنادار ارتباط سفر فراوانی متغیر با شهری فرم متغیرهای از کدام هیچ.

طوول توراکم، و اخوتالط کواربری افوزایش که حالی در. است یافته افزایش نیز سفر طول شهر، مرکز از فاصله افزایش با

.است داده کاهش را سفرها

محدوده مسکونی شهر شیراز، تأثیر تنوع و اختالط کاربری های شهری بور تولیود سوفرهای 4( نیز با مطالعه 0190سلطانی و دیگران )

بستگی خطی نشان داده اسوت کوه محودوده هوایی بوا درون شهری را بررسی نمودند. در این مطالعه با استفاده از تحلیل واریانس و هم

درجه اختالط کاربری باالتر نسبت به محله های دیگر، سفرهای برون حوزه ای کمتری نسبت به محدوده هوای دیگور دارد و همچنوین

سفرهای درون شوهری انتخاب مقصد سفر در درون یا برون محدوده مسکونی تا حد زیادی متأثر از ساختار خانواده است. در واقع تولید

(Soltani et al. 2012)اجتماعی و تنوع کاربری های شهری رابطه دارد. -با متغیر های اقتصادی

ابع خارجی پژوهش های فراوانی را می توان در این رابطه یافوت. گرچه در منابع داخلی توجه چندانی به این رابطه نشده است اما در من

محله مسکونی کالیفرنیای شمالی، رابطه محیط مسکونی و سفرهای غیر کاری انجام شده بوا وسویله 8( با مطالعه 0779کائو و دیگران )

یون پوژوهش بیوان شود کوه خصوصویات و شخصی، عمومی و پیاده/دوچرخه را با استفاده از روش رگرسیون نامرتبط نشان دادنود. در ا

برداشت های فردی هر فرد از سفر و محیط مسکونی تأثیر به سزایی در انتخاب وسیله سفر دارد. همچنین با کنترل متغیر های مربووط

هوم به خصوصیات افراد، نقش مهم محیط انسان ساخت بر انتخاب وسیله سفر را بررسی نمودند. نتیجه پژوهش به ایون گونوه بوود کوه

نگرش افراد نسبت به سفر و هم محیط انسان ساخت، تأثیر به سزایی در توضیح چگونگی سوفرهای غیور موتووری در مقابول سوفرهای

موتوری دارد.


4

3dsسرورو استاد و مدیر مرکز حمل و نقل دانشگاه کالیفرنایا به منظور بررسی ارتباط و کاربری زمین و حمل و نقل شهری از اصطالح

استفاده می کند. در واقع او بیان می دارد که تقاضای سفر تحت تأثیر سه بعد اصلی محیط انسان ساخت است: تراکم، تنوع، طراحی.

تحقیقات سرورو و کاکلمن نشان می دهد که تراکم، تنوع کاربری های زمین و طراحی های پیاده مدار میزان سفرها را کاهش می دهد

سرورو به بیانی (Cervero and Kockelman 1997)ی پایدار سفرهای غیر موتوری را ترغیب می کند و با استفاده از روش ها

فشرده، مختلط، و پیاده مدار بودن توسعه های شهری تأثیر به سزایی بر وسیله سفر انتخابی شهروندان »گوید دیگر می

.(Cervero 2002)«دارد

راکم و طراحی های پیاده مدار بر حمل و نقل شهری از چارچوب این بحث خارج است و در اینجا به بیان تأثیر تنوع محویط بیان تأثیر ت

های شهری بر حمل و نقل شهری پرداخته می شود.

، اخوتالط ترکیب کاربری های گوناگون همچون مسکونی، تجاری، اداری، تفریحی و... را در سه سطح مختلف ساختمان، محله و منطقوه

کاربری می نامند.

کوه شهرهاسوت در تنووع افوزایش های روش جمله از مسکن و کار بین تعادل شهری و همچنین برقراری های کاربری اختالط افزایش

.دارد شهری درون سفرهای کاهش در ای عمده تأثیر

چهار طریق می تواند منجر به کواهش ازدحوام در ( در مطالعات خود بیان می کند تنوع در کاربری های زمین حداقل از 0998سرورو )

ترافیک محلی شود:

از طریق کاهش سفرهای با نقلیه موتوری: در مناطقی که تک کارکردی هستند استفاده از اتومبیل برای دسترسوی بوه محول

کودیگر کار، مسکن و تفریح ضروری است در حالی که مناطق چند کارکردی بوا نزدیوک کوردن کواربری هوای مختلوف بوه ی

سفرهای با وسایل نقلیه موتوری را کاهش می دهد.

،از طریق پخش سفرهای در طول روز و هفته: با ترکیب محل کار، خرده فروشی ها، منواطق تفریحوی و کواربری هوای دیگور

سفرهای در طول روز و یا هفته پخش خواهد شد.

رنشیناز طریق تشویق شاغلین به استفاده از وسایل نقلیه عمومی و چند س

از طریق افزایش فضا برای پارکینگ های عمومی

Cervero and)سرورو به همراه دانکن در جای دیگر بیان می کند که اختالط کاربری از سه طریق می تواند سوفرها را کواهش دهود

Duncan 2006) :

نزدیک کردن مبدأ و مقصد به یکدیگر و در نتیجه کاهش طول و زمان سفر

ترغیب کردن شهروندان به پیاده روی، دوچرخه سواری و یا استفاده از حمل و نقل عمومی

وسایل نقلیه موتوری از طریق ایجاد مقاصد جدید و راحتحذف و یا کاهش دادن سفرهای با

مطالعه مشخصی در رابطه با تأثیر اختالط کاربری های شهری و یا حتی محیط های شهری بر سفرهای با هدف خرید صورت نپذیرفتوه

فرهای درون شوهری اسوت و است. بیشتر مطالعات انجام شده در رابطه با تأثیر محیط های شهری بر حمل و نقل شهری و همه انواع س

یا نهایتاً تأثیر اختالط کاربری های شهری بر سفرهای درون شهری بیان شده است.

کار به عنوان یکی از وجوه افزایش تنووع در شوهر، –( در تحقیقات خود نشان دادند که افزایش تعادل مسکن 0990نوالن و استوارت )

ه سمت مرکز شهر شود. آن ها با مطالعه بر روی شهر تورنتو دریافتند که اگرچه حجوم می تواند موجب بهبود جابجایی در کریدورهای ب

صورت گرفت اما به دلیل این که بیش از نیموی از 0988تا 0901قابل توجهی از ساختمان سازی های اداری در تورنتو بین سال های


شغال شده بود؛ بیشتر تأثیر آن بر پیک سفرهای کاری، بوا ساختمان های مسکونی مرکز شهر توسط کارگران و کارمندان همان منطقه ا

.(Schwager, 1995)مسکن سازی های سریع در مرکز شهر کنترل شد.

بوه نتوایجی در رابطوه بوا 0981( نیز در تحقیقات خود با استفاده از داده های دریافتی از سازمان مسکن آمریکا در سال 0992سرورو )

ری زمین بر الگوی سفر شهروندان دست یافت. برای بیان این رابطه سرورو از چهار سوناریو مختلوف کواربری تأثیر تراکم و اختالط کارب

( تراکم پایین )خانه های تک خانواری با تعداد معدودی واحدهای چنود 0زمین استفاده کرد. دو سطح از تراکم محله که نشان دهنده: )

( تک کارکردی؛ کوه 0( مختلط و )0ای چند خانواری. دو نوع کاربری زمین نیز بیان شد: )( تراکم متوسط و باال از خانه ه0خانواری( و )

متر( از کاربری مسکونی با کاربری های تجاری و غیر مسکونی دیگر را شوامل موی شوود. در ایون 077فوت ) 177محدوده ای با شعاع

که از امکانات حمل و نقل عموومی مناسوبی بور خوردارنود مطالعه از اطالعات شهروندان ساکن در شهرهای مرکزی استفاده شده است

(Cervero 1996) وسیله سفر دارد. در واقع او دریافت کوه او در مطالعات خود دریافت که افزایش تراکم تأثیر بسیار زیادی بر انتخاب

با افزایش تراکم، استفاده از وسایل نقلیه شخصی کاهش و استفاده از وسایل نقلیه عموومی و همچنوین پیواده روی و دوچرخوه سوواری

سوواری دارد. در افزایش پیدا می کند. او همچنین دریافت که افزایش اختالط کاربری تأثیر به سزایی بر افزایش پیاده روی و دوچرخوه

واقع تأثیر افزایش اختالط کاربری بر افزایش استفاده از حمل و نقل عمومی چندان قابل توجه نیست اما به میزان قابول تووجهی پیواده

روی و دوچرخه سواری را افزایش می دهد.

رابطه به دنبوال بررسوی احوداث مجتموع اما در رابطه با سفرهای با هدف خرید باید گفت که بسیاری از مطالعات صورت گرفته در این

Uddin et al. 2012, Hooper et)های تجاری و یا مناطق تجاری در یک منطقه و تأثیر آن بر الگوهای سفر ساکنان بووده اسوت.

al. 2011, CUTR 2000)

( با بررسی تأثیر عوارض خودروهای شخصی بر سفرهای با هدف خرید در مرکز شهر ادینبورو، عواملی که بر سفرهای 0771هو و صالح )

است. مطالعات قابول توجوه با هدف خرید تأثیرگذار هستند را بر شمرده اند که از این میان یک مورد مربوط به شرایط محیط مسکونی

دیگری نیز در رابطه با سفرهای با هدف خرید صورت گرفته است که غاطبه آن ها در قالوب شواخص هوا و متغیور هوای حمول و نقلوی

Hu and Saleh 2005, Bhat and Steed) بررسی شده اند تا شاخص ها و متغیرهای شهرسازی و برناموه ریوزی کواربری زموین

2002, Lundevaller 2009, Schmöcker et al. 2006)


6

روش پژوهش

تحلیلی صورت پذیرفته است. داده هوای مربووط بوه وضوعیت -این پژوهش با بهره گیری از مشاهدات تجربی و بر اساس روش توصیفی

0181تهوران، تهیوه شوده در سوال GISکالبدی دو محدوده انتخاب شده جهت تعیین شرایط اختالط کاربری آن ها، برگرفته نقشوه

و همچنوین طورح 0180ساله محالت مصوب سوال 1نیز برگفته از اسناد راهبردی توسعه جمعیتی پژوهش -است. اطالعات اجتماعی

است. همچنین اطالعات سفر با هدف خرید ساکنان و اطالعوات مربووط بوه خوانوار همچوون تعوداد 0189تفصیلی تهران مصوب سال

وری شده است. سواالت پرسشنامه در رابطوه بوا اطالعوات اعضای خانوار و تعداد اتومبیل در اختیار خانواده با استفاده از پرسشنامه گردآ

سفر با هدف خرید ساکنان از قبیل وسیله سفر، زمان سفر، محل خرید و دلیل سوفر، جهوت تعیوین حجوم نمونوه نیوز از هور دو روش

ضوعیت کالبودی و کوکران و مورگان استفاده شده که نتایج آن یکی بوده است. به منظور دسوتیابی بوه هودف پوژوهش، ارتبواط بوین و

اختالط کاربری های شهری محدوده های مورد مطالعه با الگوی سفر شهروندان با اسوتفاده از تحلیول همبسوتگی بررسوی شوده اسوت.

شاخص آنتروپی نیز به عنوان رایج ترین روش در راستای تعیین میزان اختالط کاربری هوای شوهری دو محودوده موورد اسوتفاده قورار

به صورت معادله زیر بیان می شود: گرفته است. آنتروپی

و 7مورد مطالعه است. مقدار حاصل عددی بوین درصد هر یک از کاربری ها در محدوده jPتعداد انواع کاربری ها و Jکه در این رابطه،

نزدیکتر باشد اختالط کاربری های محودوده بواالتر اسوت و هرچوه بوه صوفر نزدیکتور باشود 0خواهد بود. در صورتی که این عدد به 0

اختالط کاربری ها پایین تر است.

ها بوه روش توصویفی سپس تغییرات هر کدام از عاملها را کاهش داده و روش تحلیل: ابتدا بر اساس روش تحلیل عاملی تعداد شاخص

اند. بین دو محله مقایسه شده

محدوده مورد مطالعه

کالن شهر تهران است )تصوویر 4و تهران پارس در منطقه 8محدوده مطالعاتی این پژوهش شامل بخشی از دو محله نارمک در منطقه

ای مطالعاتی مبتنی بر میزان اختالط کاربری های شهری و همچنوین سوطح (. در این پژوهش، پیرو هدف تحقیق، انتخاب محدوده ه0

ویژگوی دارای تنوع، منظر از تهران کالنشهر شرق در پارس تهران و نارمک درآمدی تقریباً یکسان خانوارهای دو محله بوده است. محله

پوارس تهوران و سکونتی، و تفریحی اداری، تجاری، متنوع های کاربری از اختالطی با نارمک باشند؛ می یکدیگر به نسبت متفاوت های

جمعیت محله نارمک مرکزی )هفت حوض کنونی( و نارمک شرقی )مدائن کنونی( و تهران پارس )فلکه دوم و .سکونتی غالب عملکرد با

هکتار و با 172.2و 004.0نفر، با مساحتی بالغ بر 88210نفر و 10870به ترتیب، 0181سوم( طبق سرشماری نفوس و مسکن سال

، تعداد خانوارهای ساکن در دو محله مذکور به ترتیوب برابور 0181است. بر اساس سرشماری سال 001و 422تراکم ناخالص جمعیتی

خانوار است. این پژوهش در سطح ناهمفزون صورت پذیرفته است؛ به هموین دلیول جامعوه آمواری ایون پوژوهش 00078و 08700با

متر از دو مرکز میدان هفوت حووض 417دو محله است. محدوده مطالعاتی این پژوهش در واقع دو دایره به شعاع شامل خانوارهای این

(. 0و فلکه سوم تهران پارس است )تصویر

هکتوار و تعوداد 21.1از این رو محدوده مطالعاتی پژوهش حاضر بخشی از محله نارمک به مرکزیت میدان هفوت حووض، بوه مسواحت

0077هکتوار و تعوداد حودوداً 21.1خانوار و همچنین بخشی از محله تهران پارس به مرکزیت فلکه سووم، بوه مسواحت 0077حدوداً

خانوار است.


محدوده مطالعاتی تهران پارس محدوده مطالعاتی نارمک

مساحت درصد مساحت درصد

171177.01 09.01 090017.19 42.88 مسکونی

08982.02 0.98 09401.42 1.48 خدمات

1000.01 7.87 20200.02 00.04 تجاری و مختلط تجاری و مسکونی و غیره

00749 0.04 004140.09 08.71 سایر کاربری ها

077482.80 01.0 017714.10 07.40 معابر

211777 077 211777 077 جمع

7.008 7.014 شاخص آنتروپی بدون احتساب معابر

های محدوده های مطالعاتیکاربری: مساحت و درصد 0جدول

برای تعیین تعداد نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است که به شرح زیر است.

𝑛 =𝑝𝑞𝑧2

𝑑2

1+1

𝑁(𝑝𝑞𝑧2

𝑑2−1)

که در این معادله:

n= حجم نمونه

N = در نظر گرفته شده است. 0077و نارمک 0077حجم جمعیت آماری. جمعیت آماری تهرانپارس

z= در نظر گرفته شده است. 0.92درصد خطای معیار ضریب اطمینان قابل قبول در این معادله

P وq= در نظر گرفته شده است 7.1نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین که در این جا

d= در نظر گرفته شده است. 7.71درجه اطمینان یا دقت احتمالی که در این معادله

اند بنابراین هر شخص به عنوان نماینده کل خانوار این توزیع شده در این پژوهش برای خانوار تنظیم شدهای هر کدام از پرسشنامه

عدد به دست آمد. 107های توزیع شده در دو محدوده مطالعاتی پاسخ داده است. بر این اساس تعداد پرسشنامه

: نقشه کاربری اراضی محدوده های مطالعاتی؛ منبع: نگارندگان، 0تصویر

0181تهران، GISبرگرفته از نقشه

: موقعیت محدوده های مطالعاتی در کالنشهر تهران؛ منبع: 0تصویر

0181تهران GISنگارندگان، برگرفته از نقشه منبع: نگارندگان، : موقعیت محدوده های مطالعاتی در کالنشهر تهران؛0تصویر

0181تهران GISبرگرفته از نقشه


8

های جمع آوری شده از محدوده های مطالعاتی: داده0جدول

تحلیلبحث و

بخش طریقه خرید، مدت زموان خریود، محول 4به منظور مقایسه تطبیقی دو محدوده مطالعاتی داده های جمع آوری شده از در قالب

خرید و دلیل انتخاب محل خرید تحلیل شده است.

طریقه خرید -1

صورت پذیرفته اسوت. بودین spssنرم افزار مقایسه تطبیقی طریقه خرید )انتخاب وسیله سفر( با استفاده از تحلیل عاملی و در محیط

جهت تعیین روایی تحلیل و همچنوین کارآمودی آن خوواهیم KMOمنظور با کاهش تعداد عامل ها و تعیین آلفای کرونباخ و آزمون

داشت:

ه اسوت. هور کودام از عامل را معرفی نمود 1برای کاهش تعداد متغیرها از روش عاملی از نوع اکتشافی استفاد شده است که در نهایت

تور اسوت. بورای انتخواب متغیرهوا در تر باشوند، بهتور و منطقیباشند که هر چه به یک نزدیکمی 0تا 7متغیرها دارای بار عاملی بین

مد نظر بودهاست. 7.2ها بار عاملی باالی عامل

جزئیات هر

نوع خرید

محدوده مطالعاتی نارمک محدوده مطالعاتی تهرانپارس

طریقه خرید )درصد(متوسط زمان

)درصد(

محل خرید

)درصد( طریقه خرید )درصد(

متوسط زمان

)درصد(

محل خرید

)درصد(

دهپیا

ی صشخ

یومعم

17-01

یاالب

له 17محل اخد

له محن روبی

دهپیا

ی صشخ

یومعم

17-01

ی االب

له 17محل اخد

له محن روبی

00 88 02 84 0 00 02 9.1 97.0 08.2 80.4 4.0 00.9 20.1 نان، لبنیات

00 08 04 02 2 11 20 01.2 04.4 01.1 02.0 4.0 21.0 17.0 حبوبات

برنج و

گوشت04 20.1 08.2 19.2 27.4 11.1 42.1 14 47 2 22 14 00 08

کفش و

لباس4.0 21.0 17.1 4.0 91.1 01.2 04.4 10 14 14 01 00 14 42

لوازم

آشپزخانه9.1 27.1 17.1 0 91 17.0 29.8 08 40 17 8 90 10 49

02 04 87 07 10.1 12 00.1 91 0 90 1 12.0 20.1 0.1 لوازم برقی

دکوراسیون

منزل0.1 00.0 01.2 4.0 91.1 04 82 00.1 18 04.1 00 09 04.4 01.2

04.1 81.0 17 07 00.8 00.9 02.0 02.1 81.0 07.9 09.0 9.0 17.1 27.1 التحریرلوازم

شیرینی،

گل و ...01.2 21.8 07.2 20.4 10.2 09.0 07.9 14.1 10 01.1 00 08 80.8 09.0


باشد روایی 7.01در صورتی که آلفای کرونباخ بزرگتر از

تحلیل مورد تأیید قرار خواهد گرفت. همچنین کارآمدی تحلیل

باشد مورد تأیید 7.2، که اگر بزرگتر از KMOنیز با آزمون

(0182ابواسحق یاصغر)قرار خواهد گرفت، بررسی شده است.

شده، طریقه خرید برای هر های شناساییبر اساس این عامل

: لوازم 0عامل های مورد بررسی قرار گرفته است: کدام از عامل

خرید روزانه، : 0عامل. آشپزخانه، دکوراسیون منزل، لوازم برقی

کیف التحریر، گل و گلدان : لوازم1ملعا .حبوبات، برنج و گوشت

و کفش

عاملی: صحت و کارایی تحلیل 4جدول

های طبق عوامل ذکر شده همفزون خواهند شد:بنابراین نتایج پرسشنامه

ل متغیرعام

تهرانپارس نارمک

طریقه خرید )درصد( طریقه خرید )درصد(

دهپیا

ی صشخ

یومعم

دهپیا

ی صشخ

یومعم

لوازم آشپزخانه

دکوراسیون منزل 17.0 24.0 4.21 08.2 10 09.1 0

لوازم برقی

خرید روزانه

حبوبات 9.11 11.11 10.01 4.2 10.2 21.22 0

برنج و گوشت

التحریرلوازم

شیرینی و گل ... 02.0 10.0 17.02 09.0 01.9 14.11 1

کیف و کفش : نحوه انتخاب وسیله سفر به تفکیک عوامل1جدول

هاعامل

0 0 1

446. 687. 258. لوازم روزانه خرید طریقه

240. 871. 274. حبوبات خرید طریقه

914. 402. گوشت و برنج خرید طریقه

875. 273. 337. التحریرلوازم خرید طریقه

و گل شیرینی، خرید طریقه

گلدان.593 .355 .745

486. 369. 691. آشپزخانه لوازم خرید طریقه

351. 243. 832. منزل دکوراسیون خرید طریقه

666. 626. لباس و کفش خرید طریقه

276. 325. 839. خانگی برقی لوازم خرید طریقه

: ماتریس ساختاری )جهت کاهش عوامل(1جدول

شاخص به دست آمده صحت و کارایی تحلیل عاملی

7.812 آلفای کرونباخ روایی تحلیل

KMO 7.018آزمون کارآمدی تحلیل


10

0

10

20

30

40

50

60

70

و ه د ا ی په خ ر چ و د

ی ص خ ش ی م و م ع

دهفاست

اصد

رد

طریقه خرید

نپارس تهرا

1

2

3

0

10

20

30

40

50

60

70

و ه د ا ی په خ ر چ و د

ی ص خ ش ی م و م عده

فاست

اصد

رد

طریقه خرید

نارمک

1

2

3

0

20

40

60

80


020406080100


طریقه خرید محدوده های مطالعاتی به تفکیک عوامل: 1و 0نمودار

دهد که خریدهایی از نوع روزانه، حبوبات، گوشت آید: اواًل نتایج تحلیل عاملی نشان میچندین نکته اصلی از جدول و نمودار فوق برمی

والً وسیله خرید برای این اجناس تغییرند؛ بدان معنی که معمو برنج )خریدهای هفتگی و ماهانه( در طریقه خرید نسبت به هم، هم

مشابه هم است.

ها تأثیر چندانی بر کاهش استفاده از اتومبیل در خریدهای کلی همچون لوازم برقی، آشپزخانه و دکوراسیون ندارد. دوماً اختالط کاربری

اما تأثیر آن بر خریدهای جزئی به خوبی قابل تشخیص است.

ها را اند که تأثیر اختالط کاربریروی را به خود اختصاص دادهترین میزان پیادهبیش 0و 0های ، عاملکه با توجه به نمودارنکته بعد این

دهد. به وضوح بر این نوع خریدها نشان می

ید درصد بیش از محله تهرانپارس است. این امر مو 17محله نارمک حدود 0و 0های روی در عاملبا مقایسه بین نمودارها؛ میزان پیاده

باشد. به تبع میزان استفاده از روی و استفاده از وسیله نقلیه شخصی نیز میفرضیه پژوهش مبنی بر تأثیر اختالط کاربری بر میزان پیاده

تر از تهرانپارس است. ها، کمدرصد در هر کدام از عامل 01تا 01وسیله نقلیه شخصی محله نارمک بین

پیاده دو محدوده مطالعاتی: مقایسه سفرهای 1و 4نمودار

ها وجود دارد هایی که در نوع خریدروی نارمک نسبت به تهرانپارس و همچنین تفاوتدو نمودار فوق نیز تفاوت بین میزان باالی پیاده

روی و اختالف باالی نارمک نسبت به تهرانپارس است. دهد که مؤید باال بودن پیادهرا نشان می


0

50

100

صدرد

نوع خرید

ر کمت خرید17دسترسی وع ن هر قه ی دق

نارمک تهرانپارس

مدت زمان خرید -2

های استفاده از وسایل نقلیه ترین محرکنماید یکی از اصلیدت زمانی که هر فردی برای دسترسی به کاالی مورد نیاز خود طی میم

تر نیز اشاره رفت، مدت زمان باشد. با توجه به آنچه پیشمی

پذیر خریدهایی که در زمان کوتاه )معموالً کمتر از نیم ساعت( امکان

با توجه به نمودار نماید. روی را ایجاد میپیاده باشد، معموالً انگیزه

زیر، درصد دسترسی کمتر از نیم ساعت به خریدهایی از نوع نان،

التحریر در هر لبنیات، حبوبات، برنج و گوشت، شیرینی و گل و لوازم

درصد است و تفاوت چندانی نیز بین نارمک و 27دو محله باالی

های کلی که شامل لوازم خانگی و تهرانپارس وجود نداشته اما خرید

تری دارد که یا پوشاک بوده، در محله نارمک دسترسی زمانی آسان

ها بر زمان سفر خرید دارد.دهنده تأثیر اختالط کاربریاین امر نشان دقیقه هر نوع خرید 17: دسترسی کمتر از 2نمودار

محل خرید -3

هوا تنیدگی فضایی ناشی از اختالط کاربریهمشهری اثراگذار است اما درو یا برون عوامل زیادی در تعیین هدف و وسیله سفرهای درون

ترین متغیرهای تأثیر گذار است. تر به کاالهی مورد نیاز از مهمو دسترسی آسان

: درصد سفرهای درون محله0نمودار

ترین متغیر است اما در خریدهای پایودار بدیهی است که خریدهای جزئی تا حد ممکن در درون محالت انجام شده و عامل فاصله اصلی

چون کیفیت، قیموت، تنووع و ... نیوز تأثیرگذارنود. کننده نیست بلکه عواملی هم)اثاثیه منزل، دکوراسیون و ....( فاصله، تنها عامل تعیین

های بسویار دهد که در خریودپذیرد. مقایسه بین دو محله نشان میای نوع دوم معموالً در بازارهای اصلی شهر انجام میبنابراین خریده

های در سوایر کاالهوا خرد همچون نان و لبنیات و از این دست و بعالوه خریدهای کالن یاد شده تفاوت چندانی با هم ندارند اما اختالف

پارس است که این امر نیز گل و گلدان، کفش و لباس و ... درصد سفرهای محلی نارمک بیش از تهران همچون یرنج و گوشت، شیرینی،

مأید تأثیر اختالط کاربری بر مقصد سفرهای خرید است.

دلیل انتخاب محل خرید -4

قصد سفرهای خرید مشخص باشد، سه عامل اصلی در انتخاب مهای دو محله میبر اساس جدول زیر که برگرفته از نتایج پرسشنامه

ترین بخش آن که با نوع وسیله و زمان سفر نیز همبستگی باالیی دارد، نزدیکی به خانه است. بنابراین نمودار زیر شده است. مهم

دهد.مقایسه بین این متغیر در دو محله را نشان می


12

0

50

100

صدرد

نوع خرید

بر مقصد خر ه فاصل مل یر عا ث أ ت یددرصد

نارمک تهرانپارس

محدوده مطالعاتی نارمک محدوده مطالعاتی تهرانپارس

قیمت نوع خرید

)درصد(

کیفیت

)درصد(

نزدیکی

)درصد(

قیمت

)درصد(

کیفیت

)درصد(

نزدیکی

)درصد(

خرید روزانه 97.1 0.0 0.8 04 00.0 4.8

حبوبات 18.0 11.1 01.8 49 19.0 00.9

برنج و گوشت 20.8 10 0.0 00 11.2 09.4

التحریرلوازم 29 04.9 0.0 20.2 01.1 00.9

شیرینی و گل 24.0 02.9 9 11 20.8 1.0

آشپزخانه لوازم 01 10.9 09.0 07.1 40.0 48.1

دکوراسیون منزل 00.0 24.2 01.1 9.8 21 00.0

پوشاک 08.4 10 09.2 1.0 14.1 47.1

لوازم برقی 00.4 18.2 14 1.0 40.8 10

: دلیل انتخاب محل خرید به تفکیک اهداف خرید2جدول

در همه انواع خریدها، محله نارمک عامل فاصله متغیری تعیین کننده در مقصود سوفرهای خریود دهد که نتایج جدول زیر نیز نشان می

بوده است.

: تأثیر عامل فاصله بر مقصد خرید8نمودار

گیری نتیجه

ریزی کاربری زمین باید در هماهنگی و انطباق با خریدها ها دارد بنابراین برنامهشهری تا حد زیادی در ارتباط با کاربریسفرهای درون

توان به دسترسی مطلوب به ریزی کاربری مناسب میو سفرهای آن باشد. سفرهای خرید خود از عوامل زیادی متأثر است اما با برنامه

ها و کاالها رسید. بریهمه انواع کار

های شهری با ابعاد مختلف سفرهای خرید، مورد ازمون قرار گرفت که نتایج هر کدام در بخش تحلیل بر این اساس، اختالط کاربری

های مختلف خرید مورد تأیید بوده است. طریقه خریدهای روزانه ها در بخشتوان گفت تأثیر اختالط کاربریذکر شد که در مجموع می

های شهری تعداد سفرهای پیاده ها بوده است بدین معنی که باال بودن اختالط کاربریو هفتگی تا حد زیادی متأثر از اختالط کاربری

نقلیه شخصی کاسته است. تأثیر اختالط درصد از استفاده وسیله 01-01درصد افزایش داده است که این امر به تبع بین 17را حدود

ها در دو محله تأثیر بوده است و اختالف آنای کلی همچون اثاثیه منزل، دکوراسیون و لوازم برقی تقریبًا بیهای بر خریدهکاربری

ها ها در برخی خریددرصد بوده است. زمان سفر تا حد زیادی به وسیله سفر بستگی دارد ولی با این وجود اختالط کاربری 4حدود

های کلی تفاوت چندانی بین دو محله مشاهده های روزانه و خریدوده اما در مورد خریدهمچون حبوبات و برنج و گوشت، تأثیرگذار ب


افتد. نشده است. با توجه به متغیر دیگری که مورد پرسش قرار گرفته است، خریدها یا در درون محالت و یا بیرون از محالت اتفاق می

یر مستقیم باشد اما با مقایسه بین دو محله نارمک و تهرانپارس، تأثیر های ممکن است به صورت مستقیم و یا غو تأثیر اختالط کاربری

شود اما در خریدهایی از نوع حبوبات، برنج و گوشت و از اختالط کاربری بر انتخاب محل خرید خیلی کالن و خیلی خرد مشاهده نمی

بر سفرهای خرید خرد، در محله نارمک نسبت به تأثیر فاصلهباشد. از تهرانپارس میدرصد در نارمک بیش 17تا 01دست بین این

شود. درصد اختالف دیده می 11تا 07تهرانپارس بین

بر نحوه خرید و مقصد خرید بوده اما شدت این اثر بستگی به نوع های شهری دارای اثرات زیادی و نتیجه کلی این که اختالط کاربری

یر اختالط کاربری نیستند اما خریدهای جزئی )روزانه و هفتگی( تا حد زیادی متأثر خرید دارد. خریدهای کلی )پایدار( عمومًا تحت تأث

باشند. از اختالط کاربری می

فهرست منابع و مآخذ

شماره روند. ایران استانهای در مردم اقتصادی فعالیتهای درصد از حاصل های داده روی عاملی تجزیه. (0182). راحله. ابواسحق اصغری

.080-000 صفحات(: 0)00

بوا شیراز. فصلنامه شهری مختلف محالت در خانوارها سفر رفتار بر شهر فرم تأثیر تجربی (. تحلیل0191عباسی، ح و حاجی پور، خ. )

.10-01. یازدهم سال ،09 شماره نظر،

موردی نمونه زمین، کاربری تنوع از تاثیرپذیری و شهری درون سفرهای (. تولید0190سلطانی، ع؛ سقاپور، ط؛ ایزدی، ح و پاکشیر، ع. )

.02-0. دوازدهم شماره سوم، سال ای، منطقه و شهری های پژوهش و شیراز. مطالعات شهر در مسکونی محدوده چهار

Bhat, C. R., & Steed, j. L. (2002). A continuous-time model of departure time choice for urban shopping trips.

Transportation Research Part B: Methodological, 36(3), 207-224.

Bochner, B. S., Hooper, K., Sperry, B., & Dunphy, R. (2011). Enhancing Internal Trip Capture Estimation for Mixed-

Use Developments (Vol. 684). WASHINGTON, D.C.: Transportation Research Board.

Bordoloi, R., Mote, A., Sarkar, P. P., & Mallikarjuna, C. (2013). Quantification of Land Use diversity in the context of

mixed land use. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 104, 563 – 572.

Cao, X. (., Mokhtarian, P. L., & Handy, S. L. (2009). The relationship between the built environment and nonwork

travel: A case study of Northern California. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 43(5), 548-559.

Cao, X., Mokhtarian, P. L., & Handy, S. L. (2006). Neighborhood design and vehicle type choice: Evidence from

Northern California. Transportation Research Part D 11(2), 133–145.

Cervero, R. (1988). Land-Use Mixing and Suburban Mobility. Transportation Quarterly Vol. 42, No. 3, 429-446.

Cervero, R. (1996). Mixed land uses and commuting: Evidence from the American housing survey. Transportation

Research A, 30(5), 361-377.

Cervero, R. (2002). Built environments and mode choice: toward a normative framework. Transportation Research Part

D 7, 265–284.

Cervero, R., & Duncan, M. (2006). Which Reduces Vehicle Travel More: Jobs-Housing Balauce or Retail-Housing

Mixing? The American Planning Association Vol, 72. No. 4, 475-490.

Cervero, R., & Guerra, E. (2011). Urban Densities and Transit: A Multi-dimensional Perspective. Institute Of

Transportation Studies, University Of Californa, Berkeley, 1-15.

Cervero, R., & Kockelman, K. (1997). Travel demand and the 3Ds: density, diversity, and design. Transportation

Research Part D: Transport and Environment, 2(3), 199-219.


14

CUTR. (2000). Trip Generation at Traditional Shopping Centers. College of Engineering, University of South Florida.

Handy, S. L., & Clifton, K. J. (2001). Local shopping as a strategy for reducing automobile travel. Transportation,

28(4), 317–346.

Hu, S., & Saleh, W. (2005). Impacts of congestion charging on shopping trips in Edinburgh. Transport Policy 12(5),

443–450.

Lundevaller, E. H. (2009). The effect of travel cost on frequencies of shopping and recreational trips in Sweden. Journal

of Transport Geography, 17(3), 208-215.

Marshal, S., & Banister, D. (2007). LAND USE AND TRANSPORT European Research Towards Integrated Policies.

Schmöcker, J. D., Fonzone, A., Quddus, M., & Bell, M. G. (2006). Changes in the frequency of shopping trips in

response to a congestion charge. Transport Policy, 13(3), 217-228.

Schwager, S. (1995). Transit Cooperative Research Program. The Federal Transit Administration.

Uddin, M. M., Hasan, M. R., Ahmed, I., Das, P. M., & Hasan, T. (2012). A Comprehensive Study on Trip Attraction

Rates of Shopping Centers in Dhanmondi Area. International Journal of Civil & Environmental Engineering

IJCEE-IJENS, 12(4), 12-16.

Yang, J., & Gakenheimer, R. (2007). Assessing the transportation consequences of land use. Habitat International 31,

345–353.

Analyzing the impact of mixed land use on pattern citizens’ shopping travels (case study: Narmak...

Documents

Transcript of Analyzing the impact of mixed land use on pattern citizens’ shopping travels (case study: Narmak...