5.1 Ontdekkers leggen de wereld open

InleidingIn de 15e eeuw legden Portugese zeevaarders de basis voor de Europese overzeese expansie. Een eeuw later werden zij in hun voetsporen gevolgd door Spaanse en Portugese ontdekkingsreizigers, die nieuwe continenten ontdekten en in kaart brachten. Vanuit Portugal trokken Bartholomeus Diaz, Vasco da Gama en Diogo Cão de wijde wereld in. Spaanse vorsten financierden de ontdekkingsreis van Columbus (uit Genua), die in 1492 Amerika ontdekte. Een jaar later terug in Spanje, overladen met rijkdommen.

VASCO DA GAMA

Het belang van het onderwerpAan gebeurtenissen liggen vaak

meerdere motieven ten grondslag. Tegenwoordig, maar ook vroeger al. Een belangrijke drijfveer voor de ontdekkingsreizigers was de drang om het geloof te verspreiden (zendingsijver). Maar ook daarnaast speelden andere beweegredenen een rol. De gevolgen van de ontdekkingsreizen waren niet altijd zoals verwacht (onbedoelde gevolgen).

Vaak bleek het toeval een bepalende wending aan de gebeurtenissen te geven. Zo belandde de Portugese ontdekkingsreiziger Cabral door onbekende zeestromingen op de Braziliaanse kust, terwijl hij eigenlijk op weg was naar Indië. Deze toevallige wending van het lot leidde uiteindelijk tot het koloniaal bezit van Portugal. Ook nu nog kan de toevalsfactor grote effecten en lopen zaken niet altijd zoals verwacht. CABRAL

Welke redenen waren er om op ontdekkingreis te gaan?De Portugese prins Hendrik de Zeevaarder heeft veel voor de Europese overzeese expansie betekent. In 1415 verovert hij het moslimbolwerk Ceuta aan de Marokkaanse kust. Door contacten met handelaren wilde hij langs de onbekende kusten Afrika varen.Dit was eng omdat de Atlantische Oceaan de “Zee der schaduwen” genoemd werd. Er zouden monsters zijn, kokend heet zeewater en de zon die mensen zwart maakte

mythe PhaëtonDe Azoren en later ook de Canarische Eilanden werden door de Portugezen in bezit genomen. De reizen leerden al snel dat er geen monsters op de loer lagen.

Hendrik de ZeevaarderPhaëton was de zoon van Helios, de Griekse zonnegod. Op een dag vroeg Phaëton of hij de zonnewagen eens mocht lenen. Dit stond Helios niet toe. Toch pakte zijn zoon stiekem de zonnewagen en vloog ermee door de lucht. Helaas kon hij deze niet goed in bedwang houden en kwam te dicht bij de aarde, waardoor hij de blanke bewoners zwart schroeide. Zo zouden de negers ontstaan zijn.

Hendrik de ZeevaarderHendrik was de zoon van de Portugese koning Johan I van Portugal.Hendrik was echter geen groot reiziger, maar financier van een groot aantal reizen.

Hij ging toch reizen om de islamieten te verslaan en om een verbond met Johannes te sluiten

Hendrik werd Grootmeester van de rijke Orde van Christus (“Tempeliers”) en vestigde in Sagres, nabij Kaap St. Vincent, een nautisch centrum, Vila do Infante. Hij liet hier experts op het gebied van navigatie en cartografie samenkomen en bouwde zo aan de opkomst van Portugal als een zeevarende natie.

Hendrik de ZeevaarderIn 1482 komt Johan II aan de macht in Portugal. Hij zet de ontdekkingsreizen voort.

In 1485 verwelkomt hij zijn eerste held: Diogo Cão, die de padrões, stenen pilaren met het wapen van Portugal erop, geplaatst heeft op de kust van Portugal.

Toeval???In 1492 “ontdekt” Columbus Amerika tijdens zijn zoektocht naar Indië. De mensen die hij vond, noemde hij Indianen. Columbus was koppig, omdat hij vasthield aan het idee dat hij Indië bereikt had. Hij had echt geen idee dat hij ergens anders was.

Echter heeft Columbus zich wel degelijk voorbereid door de destijds beschikbare kennis. Van de Spaanse koning Ferdinand kreeg hij geld om zijn tochten te maken.http://nl.youtube.com/watch?v=-6W2RKheUrE (1492) 9:56

Columbus• Columbus maakte vier reizen in totaal:- Op de eerste reis (12 oktober 1492) ontdekte hij

“Amerika”. - In september 1493 ontdekte hij Puerto Rico en

Guadeloupe.- Op zijn derde reis in 1498 ontdekte hij het

vasteland van Zuid-Amerika- Op zijn vierde reis in 1502 komt hij tussen

Sumatra en Maleisië terecht

Columbus

Toen Columbus terugkwam sprak hij over grote rijkdommen. Spanje profiteerde hiervan, zoals Karel V en Filips II, die dit gebruikte om hun wereldrijk te laten groeien.De schatten stimuleerden het opzetten van nieuwe ontdekkingsreizen.Portugal en Spanje hadden ruzie, omdat zij beiden probeerden hun macht uit te breiden. Paus Alexander VI moest eraan te pas komen om de strijd te beëindigen.In 1494 werd het Verdrag van Tordesillas besloten, waarbij Spanje en Portugal Latijns-Amerika verdeelden. Portugal kreeg het Oosten en Spanje het Westen.

http://nl.youtube.com/watch?v=jKkER4hg5Zo 9:38

Vasco da GamaIn 1497 vertrekt Vasco da Gama om de weg naar Indië te vinden. In 1498 bereikt hij Indië en treft veel specerijen aan.Helaas hadden de Portugezen geen goede ruilmiddelen en lieten lokale moslimhandelaren geen vreemden toe.Hierdoor moest hij terugkeren naar Portugal. Toch was de “Carreira da India” van belang voor de handel.De Portugezen waren bereid om met geweld de handel van de moslims over te nemen.In 1500 ging Cabral de zee over om de toegang tot India veilig te stellen. Hierbij ontdekte hij Brazilië.

CABRAL

Vasco da GamaIn 1502 keerde Cabral terug met schepen vol specerijen in Lissabon.De Portugezen stichten vervolgens in 1505 een onderkoninkrijk in India, waarbij het de onderkoning Francisco de Alameida lukt om de lokale vorsten te bestrijden en de Portugese dominantie te bevestigen.Dit breidde zich uit tot de Rode Zee en de Perzische Golf.

Magelhães 1480-1521Magelhães had zich in de ontdekkingsreizen verdiept en concludeerde dat er een zuidelijke doorgang moest zijn van de Atlantische naar de Stille Oceaan.In Zuid-Amerika ontdekte hij deze doorgang.Helaas werd hij vermoord doordat hij de plaatselijke bevolking wilde bekeren.In 1521 bereikte zijn vloot de Molukken en keerde met veel specerijen weer terug naar Spanje

Magelhães 1480-1521Spanje trok de conclusie dat alle aandacht op Amerika gericht moest zijn.Eind 16e eeuw slaagden Nederlanders erin Portugese kennis over Aziatische handelsroutes te ontfutselen.Jan Huygen van Linschoten speelde een belangrijke rol hierin.

ConclusieEr waren 3 motieven voor de ontdekkingsreizen:1. Zendingsijver.

De Zendingsijver vloeide voort uit de Reconquista, de eeuwenlange strijd van de Spanjaarden en de Portugezen tegen de islam, die in 1492 bekroond werd met de verovering van het laatste islamitische bolwerk Granada.

2. Winstbejag.Hierbij moeten wij niet alleen aan goud en andere kostbaarheden denken, maar ook het motief om het monopolie van Venetië in de specerijenhandel te doorbreken.

3. Avonturiersgeest. De avonturiersgeest had niet alleen een persoonlijk maar ook een maatschappelijk aspect: mensen uit de lagere klassen zochten een nieuwe bestaansmogelijkheid. De crisis in het feodalisme zou ook een oorzaak kunnen zijn.

Gevolgen1. Het karakter van de kolonisatie veranderde.

Portugal slaagde er niet in zich overal in Azië te vestigen en moest genoegen nemen met een aantal plaatsen.

2. In Amerika werden de inheemse volkeren gelijk onderworpen, gevolgd door koloniën/volksplantingen.

3. De handel gaat samen met kolonisatie en draaide in de 16e eeuw vooral om luxeproducten zoals specerijen.

4. In Amerika haalde men voornamelijk suiker en edele metalen.

5. De volksplantingen hadden een vernietigende werking op de inheemse culturen.