ฉลาดทําศพ - Peaceful Death

ฉลาดทาศพ

การจ ดและร วมงาน อยางเร ยบง าย ไดป ญ

ญา


ฉลาดทำาศพการจดและรวมงาน อยางเรยบงาย ไดปญญา

จดทำาโดย

โครงการสอสารสรางความตระหนก วถสการตายอยางสงบ

เครอขายพทธกา

สนบสนนโดย

สมาคมบรบาลผปวยระยะทาย (THAPs)

สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

เขยน ภสนวจ ศรสวรรณ

บรรณาธการ วรพงษ เวชมาลนนท

ภาพปกและภาพประกอบ วจตรา เตรตระกล

ออกแบบปกและรปเลม นลน รมยศลปศภา

พมพครงแรก พ.ศ. 2557 จำานวน 3,000 เลม

พมพครงทสอง พ.ศ. 2557 จำานวน 2,000 เลม

(สนบสนนธรรมทานโดยชมรมกลยาณธรรม)

พมพท หางหนสวนจำากดสามลดา


45/4 ซ.อรณอมรนทร 39 แขวงอรณอมรนทร เขตบางกอกนอย กทม. 10700

โทรศพท: 02-882-4387, 02-886-0863 โทรสาร: 02-882-5043

Website: www.budnet.org Email: [email protected]

Facebook: Peaceful Death


ค� ำน� ำ

ในบรรดา “งาน” ตาง ๆ ทจดขนในสงคมไทย งานศพเปนงานทผจด

สวนใหญมเวลาเตรยมตวนอยมาก เนองจากยากทจะบอกลวงหนาได

วาคนรกจะลมหายตายจากไปเมอใด ดงนนจงมกทำาตามรปแบบท

นยมกน รวมทงพงพาอาศยบรการของผทมอาชพทางดานนเปนหลก

งานศพจงเตมไปดวยพธกรรมและขนตอนตาง ๆ ทมแนวโนมเพมขน

อกทงสนเปลองคาใชจายเปนจำานวนมาก และนบวนจะหางไกลจาก

เนอหาสาระทเคยสอดแทรกในงานศพยงขนทกท

แทจรงแลวงานศพเปนโอกาสทเออใหบคคลไดทำาสงดงาม

มากมาย ไมเพยงแคแสดงความกตญญตอผลวงลบเทานน อาท การ

ปลอบใจคลายทกขญาตผ สญเสย การปลดเปลองสงคางคาใจ

การตระหนกถงสจธรรมของชวต โดยเฉพาะความตาย ซงจะตองเกด

ขนแกตนไมชากเรว การระลกถงคณงามความดและบทเรยนชวตจาก

ผวายชนม รวมทงการอปถมภพระสงฆและพระศาสนา เปนตน

งานศพนนสามารถเปนงานบญททรงคณคา เปนประโยชนทงแกผ

ลวงลบและผยงอย ทงแกเจาภาพและผรวมงานได หากผจดมความเขาใจ

สาระและมตตาง ๆ ของงานศพ ดงนนเครอขายพทธกาจงไดจดทำาหนงสอ

“ฉลาดทำาศพ” ขน นอกเหนอจากทเคยจดทำา “ฉลาดทำาบญ” และ

“ฉลาดทำาใจ” มาแลว

หนงสอเลมนพดถงงานศพครอบคลมทกมต ทงดานความเชอและ

พธกรรม คตธรรมจากงานศพ ขณะเดยวกนกมงหมายใหเปนคมอจด

งานศพทมสาระดวย จงใหขอมลในเชงปฏบต อาท ขนตอนการจดงาน

คาใชจายทเกยวของ รวมทงทางเลอกทนาสนใจ นอกจากนนยงให

คำาแนะนำาในการรบมอกบความเศราโศก และการเตรยมใจในระหวาง

จดงาน สำาหรบผทไปรวมงานศพ หนงสอเลมนไดใหคำาแนะนำาทเปน

ประโยชนเชนเดยวกน

งานศพนนสามารถทำาใหเรยบงาย มความหมายทางใจ ใหคณคา

ทางธรรมแกผทเกยวของ หากทำาอยางแพรหลาย ยอมกลายเปนวฒนธรรม

ใหมทเปนประโยชนแกสงคมไทยอยางมหาศาล

พระไพศาล วสาโล

6 กนยายน 2557


สารบญ

ความตายทางโลก 9

ความตายทางธรรม 11

ทำาอยางไรเมอเขาหรอเธอ “ตาย” 15

ตายทบานยงยากไหม 21

งานศพปจจบนเปนอยางไร 23

พธกรรมเกยวกบงานศพในอดตและปจจบน 25

นกวชาชพในงานศพ 31

คาใชจายงานศพ 37

ขมทรพยในงานศพ 43

มองปรศนาธรรมในงานศพ 49

รบมอความตายอยางฉลาด 61 • ทำาอยางไรเมอโศกเศรา 61 • ทำาอยางไรกบความวนวายในงานศพ 66

ฉลาดไปงานศพ 75ฉลาดทำาศพแบบรวมสมย 81

• หนงสองานศพ ของชำารวยทางเลอก 82• พวงหรดแนวใหม 84

งานศพอดมปญญา 87• งานศพชมชนรวมใจทบานดง 87• งานศพเรยบงายทวดชลประทานรงสฤษฏ 88

งานศพหลวงพอคำาเขยน 92บทสงทาย 94


8 9ฉลาดทำาศพ การจดและรวมงาน อยางเรยบงาย ไดปญญา

ควำมตำยทำงโลก

หากถามวาการตายคออะไร คนทวไปมกตอบวากคอการไมหายใจ แตใน

เชงกฎหมายและการแพทย ความหมายของการตายมความละเอยด

ซบซอนขนตามความกาวหนาทางเทคโนโลย ทสามารถนำาอวยวะของ

คนคนหนงไปใชแทนอวยวะของคนทบกพรองได จงมความจำาเปนตอง

กำาหนดกฎระเบยบทปองกนการละเมดชวตของคนคนหนง เพอใหมนใจวา

คนผนน “ตาย” แลวจรงๆ

ความตายทางการแพทยจะมองคประกอบอยางนอย 3 ประการ

คอ การหยดหายใจ หวใจหยดเตน และสมองหยดทำางานโดยสนเชง แตใน

ทางปฏบตโดยทวไป แพทยจะตรวจเฉพาะการหยดทำางานของระบบหายใจ

หรอสญญาณชพ สวนการวดการตายทางสมองมไมมากนก จะเกดขน

เฉพาะกรณทมขอสงสยวา “ผปวยตายแลวหรอยง” เชน กอนนำาอวยวะของ

คนไขสมองตายไปบรจาคแกผมอวยวะบกพรอง หรอกอนการถอดเครอง

ชวยหายใจในคนทไดรบอบตเหตรนแรงทสมองและศรษะจนสมองตาย

แตหวใจยงเตนอยเปนตน

ทงน เมอแพทยวนจฉยวาผปวยตายแลว หากตายทโรงพยาบาล

แพทยจะเกบศพไวทหอผปวยไมตำากวา 2 ชวโมง และตรวจซำาอกจนแนใจ

วาตายจรง แลวจงนำาไปเกบในตเยนทหองเกบศพ



ควำมตำยทำงธรรม

ศาสนาหลกๆ ทวโลกลวนมองวาความตายไมใชจดสนสดชวตของคน

คนหนง ความตายเปนเพยงการเปลยนจากสภาวะหนงไปสอกสภาวะหนง

เมอ “กาย” สญสน คนผนนยงคงมสงทเรยกวา “จต” ดำารงอย

พระพทธศาสนามไดคดวามนษยเกดและสนสดลงเพยงชวงชวต

ทางกาย เมอกายตาย จตยงคงเปลยนแปลงสบตอไปหลงจากนน การเกด

และการตายเปนเพยง “เกดขน-ตงอย-ดบไป” เปลยนแปลงตอเนองไปเปน

กระแส “เวยน-วาย-ตาย-เกด” เรยกวา “วฏฏะสงสาร” ซงจะหยดหรอตาย

ลงไดเมอพนจากอำานาจกเลสโดยสนเชง ไมมการเกดใหม นนคอนพพาน

ศาสนาอสลามถอว าความตายไมใช จดจบของชวตเช นกน

ความตายเป นเพยงอกขนตอนหนงของการดำารงอย ของวญญาณ

การดำาเนนชวตของมนษยมการหยดพกเพอเดนทางตอไปใหถงจดหมาย

ปลายทางทแทจรง คอการกลบไปหาพระอลเลาะห วญญาณของมนษยถก

มลาอกะฮ (บาวรบใชของพระอลเลาะหททรงสรางจากรศมของพระองค)

เกบไปยงสถานทหนง เพอรบผลการกระทำาของตน และไปพำานกในโลก



แหงการรอคอยวนพพากษาหรอโลกบลซค ดงนน ความตายจงไมใชสง

นากลวหรอนาหวาดหวน เพราะเปนกำาหนดของพระอลเลาะหและเปนไป

เพอความสมบรณของชวต

สวนศาสนาครสตมองวาชวตมสองสวน คอ ชวตฝายจตและชวต

ฝายกาย เมอแยกจากรางกายทตายแลว ชวตฝายจตจะยงคงดำารงอยทใด

ทหนงใน 3 แหงคอ สวรรค ไฟชำาระ และนรก ทงน วญญาณทออกจาก

รางกายทตายในศลและพรของพระเจาจะไดไปสวรรคโดยตรง วญญาณทม

บาปเบา เชน เกยจคราน ตะกละ เมอออกจากรางทตายแลว จะไปรบโทษ

ในไฟชำาระ วญญาณในไฟชำาระนสามารถไดรบสวนผลจากคนทยงมชวตอย

ทำาบญอทศสวนกศลไปให เมอวญญาณไดรบการชำาระมลทนจนหมดสน

แลวกจะไดไปสวรรคในทสด สวนวญญาณทมบาปหนก เชน การดหมน

พระเจา การฆาคน เมอออกจากรางกายทตายแลวกจะตองตกนรก เมอ

วนสนโลกมาถง พระเจาจะทรงชบชวตทกคนใหฟ นคนชพมารบฟง

คำาพพากษา ผเชอจะรอด และอยกบพระองคชวนรนดร ผไมเชอ จะถก

ลงทณฑใหตกนรกชวกาล ดงในพระคมภรกลาวไววา “บรรดาผ ทได

ประพฤตด กฟนขนสชวต บรรดาผทไดประพฤตชว กจะฟนขนสการลงนรก”



ท� ำอย ำ งไร เม อ เข ำหร อ เธอ “ตำย”

ดวยสงคมมองวาการตายเปนเรองไกลตว แมแตจะพดคำาวา “ตาย” ยงเหน

วาเปนเรองตองหามหรออปมงคล ความรเรองการจดการเกยวกบการตาย

จงเปนเรองหางไกลยงกวา แตเรองเชนน “รไวใชวา” เพราะสกวนหนงเมอถง

วนทสญเสยคนใกลชด จะไดไมมนงงตนตระหนกจนทำาอะไรไมถก

การด�าเนนการขนตน

• ขอรบหนงสอรบรองการตายจากโรงพยาบาล



• แจงตายและขอใบมรณบตรจากส�านกงานทะเบยนทองถนภายใน

24 ชวโมง ควรรบท�าเพราะตองใชใบมรณบตรประกอบการขอรบศพ

เคลอนยายศพ และน�าศพไปประกอบพธทวด

• หาสถานทจดงานศพ สวนใหญเปนวดใกลบาน หรอวดทผตายหรอ

สมาชกในครอบครวสงกด พรอมทงจดเตรยมเรองอาหารและเครอง

ดม ดอกไมส�าหรบใชในพธศพ (วดในกรงเทพมหานครบางวดม

บรการ)

• ก�าหนดวนเวลารดน�าศพ จ�านวนวนสวดพระอภธรรม และวน

ฌาปนกจ

• แจงขาวการตายใหกบญาต ผรวมงาน เพอน หรอคนทรจก

มกคนกนกบผตาย



เมอมการตายเกดขน ภาระหนาทของญาตพนองคอ ดำาเนนการ

เพอใหการตายของคนผนนมผลทางกฎหมาย กอนเคลอนยายศพไป

ประกอบพธทางศาสนา โดยกฎหมายระบวา เมอมการตาย ไมวาจะตาย

ในบานหรอนอกบาน ไมวาจะตายโดยสาเหตธรรมชาตหรอผดธรรมชาต

ญาตผตายหรอผพบศพจะตองแจงการตายนนกบนายทะเบยนทองถน

ทมชอผตายอยในทะเบยนบานหรอในพนททพบศพ จากนน สำานกงาน

ทะเบยนทองถนจะออกใบมรณบตรเปนหลกฐานการตาย เพอใหนำาไปใช

ในการเคลอนยายศพ การทำาพธศพ การขอรบสทธประโยชนและยกเลก

เอกสารสญญาตางๆ ของผตาย เชน ประกนชวต การปดบญชธนาคาร

• จดเตรยมเรองชางภาพ / พธกร / คนบวชหนาไฟ / คนเขยน

และอานค�าไวอาลย / ของช�ารวย / เครองไทยธรรมประกอบพธและ

เงนท�าบญ

หมายเหต : ดเพมเตมใน “เชคลสตบรรเทาความวนวายในงานศพ” หนา 68

เปนตน ทงน การแจงตายตองดำาเนนการภายใน 24 ชวโมงนบตงแต

เวลาตายหรอเวลาทพบศพ

เตรยมหลกฐานแจงการตาย

การแจงการตายในทกกรณ ผแจงจะตองมหลกฐานดงน

• บตรประจำาตวประชาชนผแจง

• สำาเนาทะเบยนบานฉบบเจาบานทผตายมชอ

และรายการบคคล (ถาม)

• หนงสอรบรองการตาย (ทร.4/1) จากโรงพยาบาล แพทยประจำา

โรงพยาบาลผดแลกอนตายจะเปนผออกหนงสอรบรองการตายให

ตวอยางใบมรณบตร (ทร.4 ตอน 1) ตวอยางหนงสอรบรองการตายในโรงพยาบาล


20 ฉลาดทำาศพ

ตำยท บ ำนย ง ย ำกไหม

ตวบทกฎหมายกำาหนดไววา เมอมการตายทบาน เจาบานหรอญาตตองแจง

การตายและมการชนสตรหาสาเหตการตาย แตหากเปนการเสยชวตท

โรงพยาบาล ทางโรงพยาบาลจะเปนผออกใบรบรองการตายให สามารถนำา

ไปแจงการตายกบนายทะเบยนเพอออกใบมรณบตรไดทนท ดงนน เจาของ

บานหรอญาตจงกงวลวาจะเกดความยงยากเมอมการตายทบาน

อยางไรกตาม เมอหลกการดแลผปวยแบบประคบประคองไดรบ

การยอมรบในวงการแพทยมากขน มขอกำาหนดวา ในกรณผปวยเรอรงทเขา

รบการรกษาในโรงพยาบาลและแสดงความจำานงกลบไปรกษาตวทบาน

แพทยผรกษาสามารถออกใบรบรองแพทยได เชน ลงความเหนในใบรบรอง

แพทยวา “ผปวยไดรบการวนจฉยเปนโรคมะเรงปอดระยะสดทาย โดยมทม

แพทยใหการรกษาแบบประคบประคองทบาน”

ญาตสามารถนำาใบรบรองแพทยไปแจงการตายและขอใบมรณบตร

ทสถานตำารวจไดเลย โดยไมตองผานกระบวนการชนสตรศพ1 ดงนน การ

ตายทบานจงไมใชเรองยงยากในเชงกฎหมายสำาหรบผอยเบองหลงอกตอไป

อยางไรกตาม เรองดงกลาวยงไมเปนทรบรมากนกในทางปฏบตจงอาจยงม

ความยงยากอยไมนอย ทงน สามารถสอบถามขอมลและขอคำาปรกษากอน

การตดสนใจนำาผปวยไปพกรกษาตวระยะสดทายทบานไดทฝายดแลผปวย

แบบประคบประคองหรอฝายนตเวชของโรงพยาบาลทวไป

1 พญ.ดารน จตรภทรพร. การดแลผปวยระยะสดทายในชวงเวลาทใกลจะเสยชวต. สบคนเมอวนพธท 20 สงหาคม พ.ศ. 2557 จาก http://thaifp.com/palliative/symptom/last_hours/last_hours.html



ง ำนศพป จจ บ น เป นอย ำ งไร

ในอดต คนไทยมกตายและจดงานศพทบานแลวคอยเคลอนยายศพไปเผา

ทปาชา ปจจบน คนสวนใหญตายทโรงพยาบาล และไมวาจะตายทบาน

หรอโรงพยาบาล กมกทำาพธศพทวดเพอความสะดวก รปแบบพธกรรมใน

งานศพจงเปลยนแปลงตามไปดวย เชน ยาฉดกนศพเนา ทำาใหพธอาบนำา

ศพ ขผงปดตา การนำาเงนใสปาก และการมดตราสงสญหายไป สวนการตาย

ทโรงพยาบาลและเผาศพทวดกทำาใหพธกรรมเกยวกบการเคลอนยายศพ

จากบานไปสปาชา เชน การซดขาวสาร การทำาประตปา การขดทางนำา

วญญาณสญหายไป ดานผทำาพธกรรมกเปลยนจากญาตมตรและคนใน

ชมชนมาเปนนกวชาชพทมการแบงภาระหนาทชดเจน และสงตอกนเปน

ทอดๆ



พ ธ ก รรม เก ย วก บ ง ำนศพในอด ตแล ะป จจ บ น

ทศนคตเกยวกบความตายของสงคมหนงๆ เปนสวนสำาคญในการกำาหนด

พธศพของสงคมนน การจดการศพในสงคมไทยเกดจากความเชอสำาคญ

3 ประการคอ

• คนตายมลกษณะความเปนอย และความตองการคลายกบ

คนเปน เพยงแตอยคนละโลก จงตองทำาพธเซนไหวอทศอาหาร สงของ-

เครองใช ใหแกผตายเพอนำาไปใชในโลกของคนตาย

• ผ ทตายไปแลวไดเปลยนสภาพไปเปนวญญาณหรอผทอาจ

กลบมารบกวนเพราะความเปนหวงคนเปนหรอยงตดไมขาดจากโลก

จงอาจกลบมากอใหเกดความเจบปวย เดอดรอน สรางความหวาดกลว

ใหกบคนทอยขางหลง จงตองมพธปองกนหรอพธปดรงควานทอาจเกด

จากคนตาย เพอปองกนผมารบกวน ดงจะเหนจากพธตางๆ ททำาหลอกผ

หรอใหแนใจวาคนตายจะไมกลบมาทบานอก



• การทำาบญอทศสวนกศลใหคนตายไดรบผลประโยชนในโลกหนา

ซงเปนผลมาจากความเคารพรกอาลย และความระลกถงดวยความกตญญ-

กตเวท

ในอดต ขนตอนพธศพของชาวพทธครอบคลมตงแตกอนสนใจ

เมอสนใจแลว และการทำาบญอทศสวนกศลหลงการจดการศพรวมประมาณ

30 ขนตอน ซงแตกตางกนไปตามสภาพพนทและวฒนธรรม ปจจบน

พธกรรมบางอยางสญหายไป จากการสมภาษณสปเหรอประจำาวดใน

กรงเทพฯ พบวาเหลอพธศพเพยง 14 ขนตอนเทานน

กอนตาย การบอกหนทาง (กอนสนใจ)

การเตรยมศพ การอาบน�าศพ

การแตงตวศพ

• รดน�าศพ (ประเพณเกดใหม)

• การหวผม

• การนงผา

• เงนใสปากศพ

• หมากใสปากศพ

• กรวดดอกไมธปเทยน

การมดศพ / ตราสง

การเบกโลง

เครองประกอบโลง

• ท�าฟากหรอเฝอก

• ใบตองตาน 3 ยอด

• ท�าบนไดผวางหลงโลง

ประกอบพธบ�าเพญกศล การตงศพ

การตามไฟหนาศพ

การสวดพระอภธรรม

การเซนศพ

การน�าศพออกจากบาน

• ไมหามศพลอดขอ

• การชกฟากสามซ ตหมอน�าสามใบ

• ท�าประตปา

• การซดขาวสาร

• การใชไมขดทางน�าหนาเพอใหวญญาณตามมาถกทาง

• หามหามขามนาขามสวน เพราะเชอวาเปนอปมงคล



การโปรยขาวตอก

การเผาศพ

การทงเบยใหตากลยายกลา (นายปาชา)

น�ามะพราวลางหนา

การโยนผาขามศพ

การชกฟน 3 ดน

การบวชหนาไฟ

การสวดหนาไฟ

การก�าหนดวนเผาศพ

การเดนสามหาบ

การแปรรป (จดกระดก)

การเกบอฐ

หลงเผาศพ • ท�าบญฉลองอฐตอจากวนเผา

• ท�าบญ 7 วนตอจากวนเผา

• ท�าบญในรอบป

หมายเหต: หมายถง “พธกรรมทยงพบอยในปจจบน”

ทมา : ชาตชาย มานตยกล, “วถชวตสปเหรอในกรงเทพ”, วทยานพนธศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ



น กว ช ำ ช พในงำนศพ

เจาหนาทโรงพยาบาล ทกวนน คนสวนใหญเสยชวตทโรงพยาบาล

ภาพทมกเหนชนตาผานประสบการณตรงและผานทางสอตางๆ คอ ในหวง

นาทสดทาย ผตายมกอยในหองผปวยหรอหองไอซย บางคนเสยชวตโดย

ลำาพง บางคนอยภายใตการชวยชวตจนวนาทสดทาย หากบคลากรทางการ

แพทยพอมความรเรองทางศาสนา กจะทำาหนาทบอกหนทางแกผตาย หลง

จากแพทยประกาศการเสยชวตแลว เจาหนาทของโรงพยาบาลจะทำาหนาท

ชำาระลาง แตงตวใหศพ รวมถงฉดยากนศพเนา หากญาตแสดงความจำานง

บรษทขายโลงศพ

เมอมคนตายในโรงพยาบาล เจาหนาทโรงพยาบาลจะตดตอผ

ประกอบการผลตและขายโลงศพมาเปนผใหบรการ โดยผประกอบการจะ

บรจาครายไดสวนหนงบำารงโรงพยาบาล เจาหนาทของบรษทขายโลงศพจะ

เขามานำาเสนอบรการโลงศพประเภทตางๆ รวมทงบรการเสรม เชน



การฉดยากนศพเนา รถเคลอนยายศพ และเครองประกอบพธกรรมงานศพ

แลวสงตอไปยงผดแลศาลาวดทใชเปนสถานทในการสวดพระอภธรรม

และเผาศพตอไป บางแหงมบรการจองวดจองตวพระสงฆ จดดอกไม

ประดบศาลาและเมร จดอาหาร ไปจนถงบรการลอยองคารเรยกวา “บรการ

ครบวงจร”

รานจดดอกไม/รานอาหาร

การจดดอกไมในบรเวณงานศพและเมร กลายเปนประเพณนยม

เมอไมกสบปมานเอง ในยคทชมชนยงเขมแขง ญาตมตรและคนในชมชนมก

ใชเวลาวางจดดอกไมรวมกน ซงนอกจากประหยดคาใชจายแลว ยงเปน

เวลาทจะไดปลอบโยนเจาภาพ หรอทำาใหเจาภาพมกจกรรมทเบยงเบนไป

จากความโศกเศรา แตปจจบน การจดดอกไมเปนหนาทของรานจดดอกไม

ทผกธรกจกบทางวด นำาเสนอการจดดอกไมหลากหลายสไตลตามกำาลง

ทรพยและความตองการของเจาภาพ เชนเดยวกบรานอาหารสำาหรบจด

เลยงในการสวดพระอภธรรม ทจะนำาเสนอเมนตางๆ ในราคาทแตกตางกน

ไป

สปเหรอ

ในอดต หรอในชมชนบางแหงในปจจบน การดแลศพและทำา

พธกรรมเกยวกบงานศพเปนเรองของผ หลกผ ใหญหรอผ ร ในชมชน

ทเสนอตวมาชวยเหลอเพอ “เอาบญ” ผทไดชอวา “สปเหรอ” เปนผม

จตอาสา ไมรบคาใชจาย หรอรบเงนตามแตศรทธาของเจาภาพ แตปจจบน

วดดงในกรงเทพมหานครสวนใหญวาจางสปเหรอเปนอาชพ มเงนเดอน

และมภาระงานทชดเจน เชน อำานวยความสะดวกดานการจดเตรยม

สถานทสำาหรบรดนำาศพ การเคลอนยายศพขนเมร และการเผาศพ เปนตน

ชอเรยกขานของสปเหรอกเรมเปลยนไปเปน “เจาหนาทเมร” หรอ “อาจารย-

เมร”

เฉพาะในกรงเทพมหานคร ปจจบน รานขายหบศพมกดำาเนนธรกจ

แบบครบวงจร ไดแก การจดหาหบศพตามประเภททตกลง การแตงตวศพ

การฉดยากนศพเนา การเคลอนยายศพไปวด รวมถงธป เทยน สายสญจน

และผาขาว หลงจากนน รานขายหบศพจะสงตอใหไปรบบรการจากผดแล

ศาลาของวดทจดงาน เขาสพธการตามประเพณการสวดและเผาศพ ญาต

ของผเสยชวตเพยงแตเตรยมคาใชจายตามทตกลงกนไวเทานน โดยผดแล

ศาลาวดจะเปนธระจดเตรยมสงของเครองใชในพธสวดพระอภธรรม

จดเตรยมพธรดนำาศพ (ถาม) การจดดอกไมหนางาน การจดพวงหรด เครอง

ไทยธรรม (ของถวายพระ) ดอกไมจนทน อาหารวาง และของทระลก

จนกระทงเกบหรอเผาศพ2

ประเดนชวนคด

แมการจดการศพโดยนกวชาชพจะทำาใหญาตผตายสะดวกสบาย

และมนใจวาผตายจะอยภายใตการดแลของผมความเชยวชาญ แตในทาง

กลบกน ญาตมตรกถกกนใหออกหางจากผตายอยางสนเชง เมอผตายสนใจ

2 ศรนนท กตตสขสถต และ วนพพล มหาอาชา. ธรกจทเกยวเนองกบการตาย. สบคนเมอวนจนทรท 11 สงหาคม พ.ศ. 2557 จาก http://www.ipsr.mahidol.ac.th/IPSR/AnnualConference/Confer-enceII/Article/Article13.htm



กเทากลบยกภาระหนาททงหมดใหกบฝายวชาชพ พวกเขาทำาไดเพยงเฝา

มองดการทำาพธศพอยหางๆ โดยไมรวาจะเขาไปชวยเหลออยางไร สงทตอง

แลกกบความสะดวกสบายคอ การพลาดโอกาสทจะเรยนรความตายท

ปรากฏอยเบองหนา การดแลรางของผตายครงสดทายเพอแสดงความ

กตญญ หรอเยยวยาความรสกตดคางของตวเอง

ในบางกรณ หากญาตผนนไมไดอยเฝาผตายในวาระสดทาย หรอ

มาไมทนพธอาบนำาศพ เมอสปเหรอบรรจศพลงโลงแลว เขาหรอเธออาจจะ

ไมไดเหนหนาเพออำาลาผ ตายเปนครงสดทายเลยกได หรอบางกรณ

เจาหนาทโรงพยาบาลตองการทำาภารกจใหเสรจสนในเวลาทกำาหนด จนสง

ผลกระทบตอบรรยากาศการตายสงบและความรสกของญาตผตายทอย

ในชวงโศกเศราเสยใจ ดงกรณปาพรทสามเพงเสยชวตและกำาลงรำาไหอย

พยาบาลกเดนเขามาบอกวาใหปาเซนชอยนยอมการฉดศพ เมอปาพร

เซนชอแลว พยาบาลกเกบเอกสารและเดนออกไป

ในความเปนจรง ญาตผตายสามารถตอรองขอมสวนรวมในการ

จดการศพรวมกบนกวชาชพได เพอใหมโอกาสกลาวลาหรอทำาความด

ครงสดทายกบผตายอยางไมเรงรดหรอกดดน และไมพลาดโอกาสเรยนร

เกยวกบความตายจากคนใกลชด เชน ขอเปนผแตงตวใหศพ ขอรวม

ทำาความสะอาดศพ หรอขอเวลาอยกบศพตามลำาพงนานขน เปนตน

ดงเชนกรณนกวชาการและนกจดรายการโทรทศนทมชอเสยง

ผหนง นำาศพมารดาไปบำาเพญกศลทวดชลประทานซงไมมสปเหรอ เขาและ

ญาตพนองจงชวยกนทำาพธรดนำาศพและยกศพเขาหบเอง เขาบอกวาเปน

ประสบการณทประทบใจมาก เพราะเปนโอกาสไดรบใชแมผมพระคณ

เปนวาระสดทาย และไดเรยนธรรมะเยอะมาก เชน ตอนจะยกศพ ไดเหน

มดไตตามตวแม เหนแลวกปลงอนจจงวา คนเราเมอตาย รางกายกคน

สธรรมชาต เปนอาหารของสตวตางๆ เปนวฏจกรของธรรมชาต

ในภาพยนตรญปนเรอง Departure ทมผแปลเปนไทยวา “โอกาส

สดทายแหงการลำาลา” ตวเอกของเรองทมอาชพจดการศพหรอทบานเรา

เรยกวาสปเหรอ หรออาจารยเมร ไดใชโอกาสสดทายในการอาบนำาแตงตว

และทำางานศพพอทละทงครอบครวไปตงแตเขายงเยาววยและไมไดพบกน

อกเลย การไดพบรางกายทไรวญญาณ ไดชำาระลางและแตงตวใหพอ รอฟน

ความทรงจำาอนปวดราว ทงความรสกผด ความรสกถกทอดทง ซงอาการ

ทงหลายนปรากฏขนมาเพอใหเขาคอยๆ คลคลายความทกขในใจทมตอพอ

ในทสด



ค ำใช จ ำ ย งำนศพ

เมอเหนวาความตายเปนเรองไกลตว นอยคนจะนกถงหรอวางแผน

คาใชจายงานศพของตวเองหรอคนใกลชดไวลวงหนา มไมนอยทมความเชอ

วาการวางแผนเรองความตายเปนลางไมดหรอเปนการแชงกน ดงนน เมอ

วนนนมาถง ผทตองรบผดชอบคาใชจายจงมกตกใจและคาดไมถง หากไมใช

คนพอมฐานะ อาจตองกหนยมสน หรอเกยงกนออกคาใชจายงานศพ

ระหวางญาตพนองจนทำาใหเกดความขดแยงตามมา

เหตทคาใชจายงานศพสงมาก เพราะประเพณนยมททำาตามๆ

กนมา เชน การเลยงอาหาร การจดดอกไมประดบ การละเลนตางๆ

อกสวนหนง เพราะเปนการดำาเนนการโดยมออาชพทมคาใชจายทกขนตอน

คาใชจายในการจดงานศพประกอบดวย คาหบศพ คาดอกไม เครอง-

ไทยธรรม อาหาร เครองดม คาศาลา และคาเผาศพ ปจจบน วดทมชอเสยง

ในกรงเทพฯ สวนใหญมกมบรการครบวงจรแบบเปนชดเสนอใหเจาภาพ



เลอกตามกำาลงทรพย เชน ศาลาตดแอรหรอศาลาธรรมดา หบศพแบบ

เทพพนมหรอหบไมสก 3 ชน ดอกไมวางหนาหบศพแบบพมหรอแบบสวน

และอาหารธรรมดาหรออาหารญปน เปนตน

สวนในตางจงหวดโดยเฉพาะในชมชนหรอหมบาน คาอาหารเลยง

พระและเพอนบานจะเปนคาใชจายกอนใหญ เชน บางพนทในภาคกลาง

แมจะมการจดงานศพทวด ตามประเพณปฏบตจะตองทำาบญเลยงพระเชา

จดเตรยมอาหารเพลสำาหรบพระ และเลยงดแขกทมารวมพธสวด-

พระอภธรรมในชวงเยนทกวนจนกวาจะฌาปนกจ และยงมการทำาบญอทศ

สวนกศลใหแกผตายเมอเสยชวตครบ 7 วน 50 วน และ 100 วนอกดวย

ผลการศกษาของศนยวจยกสกรไทยป พ.ศ. 2540 ระบวา งานศพ

ทวประเทศมมลคาสงถงปละ 3.5 หมนลานบาท และคาใชจายงานศพ

ในกรงเทพฯ และตางจงหวดแตกตางกน 3 เทาตว และงานวจยชนหนง

ตพมพเมอป พ.ศ. 2555 เปรยบเทยบวา ในชวง 10 ปทผานมา คาใชจาย

งานศพในกรงเทพฯ เพมขนถง 10 เทา

การรบรคาใชจายในการจดงานศพถอเปนเรองสำาคญ เพอทตอน

ยงอย เราจะไดเตรยมการวางแผนรปแบบและคาใชจายงานศพของตวเอง

และคนใกลชด เพอไมใหเปนภาระของคนเปน แมไมไดวางแผนไวกอน

หากตองจดงานศพใหคนใกลชด กจะไดร วาเรามทางเลอกมากกวาการ

ทำาตามๆ กนมา หรอตามแพกเกจททางวดจดให

ประมาณการคาใชจายในการสวดพระอภธรรมและเผาศพโดยเฉลยตอ 1 ราย

สำารวจเมอป พ.ศ. 2549

* วดดงใจกลางเมอง คาใชจายเพมขน 30-50% สำารวจเมอป พ.ศ. 2555

3 5 7

9,000 –

15,000

15,000 –

25,000

21,000 –

35,500

24,000 –

27,000

40,000 –

45,000

56,000 –

63,000

40,000 – 60,000 – 70,000 –



คาใชจายส�าหรบพธกงเตก ขอมลป พ.ศ. 25573

คาคณะพธท�ากงเตก

• กงเตกใหญ 30,000 - 40,000 บาท

(พระสวด 9 - 11 รป ตงแต 9 โมงเชาถง 4 ทม

รวมคาดนตร อปกรณ สถานท และคารถสำาหรบพระ)

• กงเตกเลก 20,000 - 25,000 บาท

(พระสวด 3 - 7 รป สวดตงแต 4 โมงเยนถง 4 ทม)

คาเครองกระดาษ 3,000 - 20,000 บาท

คาหลมฝงศพ (ฮวงซย) 10,000 - 100,000 บาทขนไป

(ทำาเลปานกลางราคาประมาณ 1 แสนบาท

ทำาเลดราคา 2 - 3 แสนบาทขนไป)

คาใชจายอนๆ เชน เสอผาของญาตในพธกงเตก คาของไหว คาเครอง

กระดาษ คาดฮวงจย เปนตน

3 สำานกขาวออนไลนไทยพบลกา. ธรกจความตาย. สบคนเมอวนจนทรท 11 สงหาคม พ.ศ. 2557 จาก http://thaipublica.org/2011/09/funeral-business-1/



ข มทร พย ใน งำนศพ

ทกชนชาตศาสนาลวนมพธกรรมเกยวกบงานศพ พธศพไมใชสงทเกดขนมา

ลอยๆ หากแตเปนสงทเกดจากคำาสอน มมมอง หรอทศนคตเกยวกบชวต

และความตายทสงคมหนงๆ ยดถอ เปาหมายของการทำาพธศพกมใชเพอ

ผตายเทานน ตรงกนขาม สวนใหญเออประโยชนแกคนเปน หากผรวม

งานศพรจกมองหาโอกาส

ไวอาลยและแสดงความกตญญ คนไทยเชอวาคนตายมความเปนอยและความตองการคลายกบ

คนเปน เพยงแตอยคนละโลก จงทำาพธเซนไหวอทศอาหารสงของเครองใช

ใหแกคนตายเพอนำาไปใชในโลกของคนตาย

บรรเทาความหวาดกลว

ดวยเชอวาผทตายไปแลวไดเปลยนสภาพไปเปนวญญาณหรอผท



อาจกลบมารบกวนเพราะหวงคนเปนหรอยงตดไมขาดจากโลก จงอาจกลบ

มากอใหเกดความเจบปวย เดอดรอน สรางความหวาดกลวใหกบคนทอย

ขางหลง ในพธศพจงมกมพธปองกนหรอปดรงควานทอาจเกดจากคนตาย

เพอปองกนผมารบกวน

อ�าลาครงสดทายและช�าระสงคงคางในใจ

ขณะทเขายงอย เราอาจไมมโอกาสกลาวคำาอำาลาหรอบอกเรอง

คางคางใจแกผตาย ควรใชโอกาสนใหอภยหรอขออโหสกรรม สดทายกเพอ

ความสบายใจของคนเปนนนเอง

รอฟนคนความสมพนธกบญาตมตร

โดยทวไปงานศพมกเปนการรวมญาตทงทใกลชดและหางไกล งาน

ศพจงเปนโอกาสทดในการรอฟนความสมพนธระหวางกน โดยเฉพาะผท

หางเหนและขดแยงกน

ปลอบใจคลายทกขญาตผโศกเศรา

ความใกลชดความผกพนมกทำาใหญาตรสกโศกเศราเสยใจ การม

คนมารวมงานศพ แสดงความเหนใจ ปลอบโยน หรอชวยเหลอใหงานศพ

ดำาเนนไปอยางราบรนจะทำาใหญาตผสญเสยรสกอนใจ สามารถกาวผาน

ความโศกเศราไปได

การสรางความรนเรงในงานศพถอเปนกศโลบายหนงททำาใหคน

เปนคลายความโศกเศรา ซงมกมใหเหนในวฒนธรรมตางๆ ทวโลก สำาหรบ

สงคมไทย เชน ฉายหนงกลางแปลง ลเก วงปพาทย เปนตน อยางไรกตาม

ความรนเรงในงานศพควรอยในบรรยากาศทพอเหมาะพอควร ไมสราง

ความเดอดรอนแกเจาภาพหรอเพอนบาน หรอหมนเหมตอศลธรรม

อนดงาม เชน การใชเสยงอกทก เลนการพนน การแสดงนงนอยหมนอย

เปนตน

สานสมพนธชมชน

งานศพในอดตนน สำาเรจลงไดดวยความรวมมอในชมชน เชน

เมอผปวยนอนอยทบาน ญาตมตรและคนในชมชนมกแวะมาเยยมเยยน

เพออำาลาและขออโหสกรรมครงสดทาย บางครง พระสงฆหรอคนทผปวย

เคารพนบถอจะมาบอกหนทางใหผปวยเดนทางไปสโลกหนาอยางสงบ

เมอเสยชวต กลมผชายชวยกนหาไมทำาโลงศพ ผทมความรเกยวกบพธกรรม

เชน สปเหรอหรอผรในชมชนชวยทำาพธอาบนำาแตงตวศพ และทำาพธนำาศพ

ใสโลง พวกผหญงชวยกนทำากบขาว ยามคำาคน ทงหญงชายมาชวยเฝาศพ

ทบานหรอทวด เมอจะเผาศพกชวยกนเคลอนศพไปปาชา และยงมารวม

ทำาบญอทศสวนกศลใหผตายในภายหลงในงานทำาบญ 50 วน หรอ 100 วน

อกดวย

ปจจบน รปแบบขางตนยงมอยในบางชมชนในตางจงหวด สวน

ใหญเปลยนไปเปนการวาจางทำาของมากขน การสานสมพนธมกอยในรป

แบบการไปงานสวดพระอภธรรม วางพวงหรด และไปรวมงานฌาปนกจ



ถอโอกาสท�าด

เมอมผสญเสย ผอยเบองหลงอาจใชโอกาสนทำาความด เชน การ

บวชหรอการปฏบตธรรม การบรจาคทรพยสนของผตาย หรอของผมาชวย

เหลองานศพ หรอทรพยสนของตวเองใหแกองคกรการกศลตางๆ เพออทศ

สวนกศลใหแกผตาย

ถอดบทเรยนชวต

งานศพมกเปนทรวมของญาตสนทมตรสหาย เมอมาชวยงานศพ

แทนทจะพดคยเรองการเทยวเตรหรอความกาวหนาในชวตการงานของ

แตละคน นาจะถอโอกาสพดคยเรองความตาย การเตรยมตวตาย

ทำาพนยกรรมชวต หรอถอโอกาสบอกความปรารถนากอนตายแกญาตสนท

มตรสหายเสยเลย

จดการภารกจคงคาง เมอญาตพนองทเกยวของมารวมกน สามารถใชโอกาสนตกลง

เรองสำาคญ เชน ทรพยสนหรอหนสนของผตาย หรอการดแลบดามารดา

หรอพนองทยงอย ทงน ขนอยกบกาลเทศะทเหมาะสม

เรยนรสจธรรมของชวต

พธศพเปนผลพวงมาจากความเชอและทศนคตการมองความตาย

ของสงคมนนๆ แตละขนตอนจงมเบองหลงหรอปรศนาธรรมซอนอย

มเพยงเทานน เรายงอาจมองเหนสจธรรมชวตจากมมมองของตวเองเมอ

เหนความตายและบรรยากาศในพธศพปรากฏอยตรงหนา



มองป รศนำธรรมในงำนศพ

เสฐยรโกเศศเขยนไวในประเพณเกยวกบชวตวา คำาอธบายตนเหตของ

ประเพณทำาศพดวยวธบอกวาเปนปรศนาธรรมเปนวธทด เพราะเมออธบาย

เขากบหลกศาสนาแลว ถงจะสมเหตสมผลหรอไม ยอมเปนเครองยดเหนยว

ประเพณไวไมใหเสอมสญไปโดยเรว ดานนกสงคมวทยาและมานษยวทยา

มองวา พธกรรมมไดเกดขนเพยงเพอใหความรนเรงบนเทงใจเทานน

หาก แตมความจรงจงและความหมายบางอยางแอบแฝงอยเสมอ และ

พธกรรมยงเปนการกระทำาทสงสารหรอความเชอรวมไปยงสมาชกของ

สงคม เพอยำาใหรบรถงความเชอทมรวมกน การรบรความหมายในพธกรรม

จงเปนเรองสำาคญ

ความเชอเกยวกบชวตและความตายของคนไทยมกผกพนกบหลก

ไตรภมแบบพทธทวาดวยเรองนรก สวรรค โลก และพรหมชนตางๆ ซง

สะทอนออกมาในพธกรรมเกยวกบความตาย ครอบคลมตงแตกอนสนใจ



เมอปลงศพ และการทำาบญอทศสวนกศลหลงปลงศพ นอกจากจะ

สอดคลองกบสภาพสงแวดลอมในแตละพนทแลว พธกรรมเหลานยงแฝง

ปรศนาธรรมทลกซงและนาอศจรรยใจยงนก

การอาบน�าศพ

เรมดวยการตมนำาในหมอดนโดยใสใบไมตางๆ ทเชอวาทำาใหผกลว

และปดรงควานได เชน ใบหนาด ใบสมปอยและใบมะขาม เมอนำาอนแลว

จงนำามาอาบศพ จากนน อาบนำาเยนแลวฟอกดวยสมมะกรดและลาง

จนหมดจด แลวจงฟอกซำาดวยขมนชนสดและผวมะกรดตำาละเอยด ซงจะ

ทำาใหศพสะอาด ไมนากลว และกลบกลนนำาเลอดนำาหนองไดด ปจจบน

เมอมการฉดยากนศพเนา พธกรรมเหลานกหมดไป

เงนและหมากใสปากศพ

เปนความเชอวา ผตายจะไดไมอดหมากพลซงเปนของชอบของคน

สวนใหญในยคนนและมเงนตดตวไปเปนคาเดนทางสแดนสวรรค ใน

ปจจบน คนเลกกนหมากและมการฉดยากนศพเนา ซงทำาใหตวแขง

ไมสามารถงางปากเพอใสเงนปากศพและหมากได คนจงนยมนำาเงนใสมอ

กอนผตายสนใจ เพอใหผ ตายวางใจวาจะมเงนคาเดนทางไปสภพใหม

ในเชงปรศนาธรรมชวนใหคนเปนพจารณาเรองทรพยสนวา ทรพยสมบตท

หามาไดมากๆ นน ควรรจกใชใหเปนประโยชน อยาตระหนถเหนยว ใหรจก

กนรจกใช เมอตายไปแมมเงนอยในปาก แตกเอาตดตวไปไมได

การรดน�าศพ

นยมจดรางกายศพใหนอนหงายเหยยดยาว จดมอขวาใหเหยยด

ออกหางจากตวเลกนอยและหงายขน แบออกคอยรบการรดนำา เพอแสดง

ปรศนาธรรมแกผมารดนำาศพใหเหนความจรงของชวต คลายๆ กบศพนน

จะพดวา “นแนทานทงหลาย จงดนะ ฉนไปมอเปลานะ ฉนไมไดเอาสมบต

อะไรของมนษยตดมอไปเลยแมแตนอย และตวทานเองกจะตองเปนเชน

เดยวกบฉนนเหมอนกน” 4

การมดตราสง มดศพดวยดายดบสขาวขนาดเทานวกอย จำานวน 3 บวง บวงแรก

สวมคอ บวงทสองรดรวบหวแมเทาและขอเทาทงสองขางใหตดกน และ

บวงทสามรดรอบหวแมมอและขอมอทงสองขางใหตดกนประนมไวทอก

ทตองมดอยางแนนหนาเพอไมใหศพทขนอดขยายตวจนอาจทำาใหโรงศพ

แตกปรเสยหาย แตในทางธรรมกเพอใหคนทยงอยพจารณาวา บวงทงสาม

คอความผกพนกบบตร สามหรอภรรยา และทรพยสมบต เปนบวงผกมด

สตวโลกใหจมอยในหวงทกข ดงโคลงโลกนตทวา

มบตรบวงหนงเกยว พนคอ

ทรพยผกบาทาคลอ หนวงไว

ภรยาเยยงบวงปอ รงรดมอนา

สามบวงใครพนได จงพนสงสารฯ

4 พระธรรมวโรดม (บญมา คณสมปนโน ป.ธ.9). ระเบยบปฏบตของชาวพทธ. กาญจนบร: ธรรมเมธ-สหายพฒนาการพมพ, 2547.



การเซนศพ

ดวยความเชอวาผตายตองกนอาหารเพอใหมกำาลงเดนทางไปใน

โลกหนา ญาตผตายจะนำาอาหารมาตงไวขางโลงดานปลายเทาตงแตวนแรก

ของการตงศพ แลวเคาะโลงบอกกลาวใหผตายมารบอาหาร แตในทางธรรม

ชวนใหคนเปนคดวา การดแลบพการหรอผมพระคณควรทำาตงแตทานยงม

ชวต5

การจดพลหรอประทด

ในทางธรรมชวนใหคดวา ชวตคนกเหมอนประทด เดยวกแตก

เหลอแตฝนฝอย ไมเหลอแกนสารอะไรไวใหคนรนหลงเลย ชวตคอความ

วางเปลา (สญญตา) จงไมควรยดตดถอมนในชวตจนงมงาย ปลอยไมลง

ปลงไมเปน

5 เรองเดยวกน.

การจดธป1ดอก

แฝงปรศนาธรรมวา ชวตคนคนหนง ม 1 ชวตเทากน ธปสวนทถก

เผา คอชวงเวลาทดำาเนนชวตมาแลว สวนธปทเหลอ คอชวงเวลาทเหลออย


เปนการสวดใหคนทยงมชวตอยฟง กลาววา ชวตประกอบดวย

ธรรมชาต 2 สวน คอ สวนทเปนรป คอ รางกาย ประกอบดวยธรรมชาต

4 อยาง คอ ดนนำา ลมไฟ (ธาต 4) กบสวนทเปนนาม คอ จต เจตสก

(ขนธ 5: รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ) เปนไปตามเหตตามปจจย

ซงตองมการเสอมสลายไปตามสภาวะ มสามารถตงอย ไดตลอดไป

ผนอมนำาธรรมมาเปรยบเทยบกบการจากไปของผวายชนม จะทำาใหเหน

สจธรรมของชวต ดงนน แมจะฟงบทสวดไมเขาใจ แตเพอใหการฟงสวด

พระอภธรรมเกดผล ควรสำารวมสงจตไปอยกบเสยงพระสวด จะเกดสมาธ

จตได

นอกจากการฟงบทสวดจะเกดประโยชนแกผอยแลว ปญญาจาก

ความเขาใจหลกธรรม หรอจตทเปนสมาธจากการฟงบทสวด ยงถอเปนกศล

ทผมางานศพสามารถอทศใหแกผลวงลบได หากเขาอยในภพภมทมโอกาส

ไดรบสวนบญนน

การชกผาบงสกล

จดหมายแรกทเดยวเพอใหพระไดฝกปฏบตทางจต โดยการ

พจารณาศพใหเหนวา มความแก มความเจบ มความตายเปนธรรมดา

ไมสามารถจะหนพนไปได ศพนเปนอยางใด เรากจะเปนอยางนน กอนจะ

ชกผากตองไปยนกมดศพ ศพนนมสภาพอะไรตออะไรไมนาด ถาดใหตดตา



แลว ไปกฏกนงหลบตาด พจารณาไป ชวยใหจตใจสงบ สะอาด สวาง ทำาให

เกดปญญา6 บทสวดในการพจารณาศพและชกผาบงสกล กลาวถงหวใจของ

ศาสนาพทธ ทงเรองการเกดดบหรอไตรลกษณ และนพพาน คอ “อนจจา

วะตะ สงขารา อปปาทะวะยะ ธมมโน อปปชชตวา นรชฌนต เตสง วปะสะ

โม สโข” แปลวา “รปรางสงขารทงหลายไมเทยงเชนนเอง มความเกดความ

แตกดบเปนธรรมดา เกดขนมาแลวกดบไป ดบการเกดการตายของสงขาร

เหลานนเสยได นบเปนความสข”

น�ามะพราวลางหนาศพ

มความเชอวา นำามะพราวเปนนำาทเกดขน

เอง มความสะอาดบรสทธ เมอนำามาลาง

หนาศพแลว เมอเกดชาตหนาจะไดเปนคน

สวย คนงาม มหนาตาด สมสวน แตในทาง

ธรรม เปนการสอนใหคนทมชวตอยรจกเอา

นำา คอ สจรตธรรม ชำาระลางใจใหสะอาด

และเปนการเตอนวา ใหดหนาใหชดๆ วา น

เคยอยกบเรา รจกกบเรา บดน ไปไมกลบ

หลบไมตน ฟนไมมและหนไมพน

6 หลวงพอปญญานนทภกข

ตงสามหาง พธศพแบบลานนามกใชตงสามหางนำาหนาขบวนแหศพ หางทง

สามของตงเปนปรศนาธรรมทชใหเหนถงโลภะ โทสะ และโมหะ อนเปน

ปจจยสำาคญททำาใหมนษยยงคงเวยนวายตายเกดอยในสงสารวฏ ไมไป

สความหลดพนโดยสมบรณ

การเวยนสามรอบ

การหามศพเวยนซายรอบเมร 3 รอบ กเพอทวนกระแสการเวยน

วายตายเกดอยในภพทงสามอนม กามภพ รปภพ อรปภพ ดวยอำานาจกเลส

ตณหาอปาทาน นอกจากน ยงเปนการสอนใหคนทยงมชวตระลกอยเสมอ

วา การวน 3 รอบ คอการเวยนอยกบเหต 3 อยาง คอ

กเลสวฏฏะ มความอยากได

กมมะวฏฏะ เมออยากไดกลงมอทำา

วปากะวฏฏะ เมอทำาลงไปกไดรบผลของกรรมททำา เมอไดรบ

ผลของกรรมแลวกอยากไดอก เมออยากไดกลงมอทำากรรมอก เวลาเดน

ตามศพกควรจะคดวา วนหนง เราจะตองเปนอยางน เราหนไปไมได วน

หนง กตองถงวาระของเราบาง เวลาน เรามาเผาคนอน แตวนอน คนอนเขา

จะมาเผาเราบาง ขอใหคดถงความตายไวบาง



ปรศนาธรรมในพธกงเตก7

พธกงเตกไดรบอทธพลมาจากการมองความตายแบบขงจอวา ชวตคนเรา

ตองการเพยงแคตายแลวมโลงฝง มลกหลานมาเซนไหว และความเชอของ

ลทธเตาทวา ลกหลานตองชวยใหผตายหลดพนจากความทกขทรมาน

ในนรก และสงใหผตายไดขนไปอยบนสวรรค ดงนน จงใหความสำาคญกบ

ความสมพนธระหวางบรรพบรษกบลกหลาน ฮวงจยและหลมฝงศพ

การทำากงเตกจงเปนพธแทนคณพอแมดวยการอทศสวนกศลและ

สงดวงวญญาณทานใหเดนทางไปยงสวรรค ผทจะรบกงเตกได ตองเปนผท

เสยชวตหลงจากอาย 50 ปขนไป และมบตรหลานแลวเทานน (ถาอาย

ตำากวา 50 จะไมจดพธให เพราะถอวาเสยชวตกอนเวลาอนควร)

คนจนเชอวาวญญาณของผตายจะตองเดนทางไปสศาลชนตน

ในเมองนรกใน 7 วนแรกทตายไป เมอพพากษาวามบาปมากกวาบญ กจะ

ถกสงไปศาลถดไป ซงมจำานวนทงสน 10 ศาล การทำากงเตกกเพอชวย

ผอนบาปใหแกผตาย สมยโบราณจะทำากงเตกนบแตวนตายไปจนครบ 7 วน

จากนน จงทำาบญทกๆ 7 วนจนครบ 7 ครง หรอวนท 49 เมอครบ 100 วน

กทำาบญเปนพธใหญครงสดทาย พธกงเตกจงเปนตนแบบพธทำาบญหนาศพ

ซงเรยกวาทำาบญ 7 วน 50 วน และ 100 วนของชาวพทธไทยในปจจบน

ซงมขนเปนครงแรกในงานพระศพสมเดจพระนางเจาสนนทากมารรตน

เมอป พ.ศ. 2423

7 อาศรา พนาราม. “กงเตก” พธกรรมเชอมความตายและคนเปน. สบคนเมอวนพฤหสบดท 14 สงหาคม พ.ศ. 2557 จาก http://www.tcdc.or.th/src/14952/www-tcdcconnect-com/www-tcdc-connect-com/www-tcdcconnect-com/-กงเตก-พธกรรมเชอมความตายและคนเปน

พธกงเตกในบานเรามกจะทำากนในวนท 6 หลงจากการสวดพระ

อภธรรมตามพธของชาวพทธทวไปแลว ทงน เพราะในวนท 7 จะตองนำาศพ

ไปฝงหรอเผา

ผทเคยเขารวมพธกงเตกอาจเคยเหนพธกรรมบางอยาง เชน การ

เผากระดาษ การวงขามสะพาน การจำาลองเหตการณ หรอแตงกายของบตร

หลานผตาย ทงหมดลวนมทมาและความหมาย ดงน

เสอผาเครองแตงกายหรอชดกระสอบ

นอกจากจะสอถงความกตญญแลว ยงสอถงการจดระเบยบสงคม

ตามคตจนในระดบเครอญาต เชน บอกเพศ บอกรน บอกฐานะความเปน

ลกชาย ลกสาว หลานใน (บตรของลกชาย) หลานนอก (บตรของลกสาว)

เขย-สะใภ เปนทนาสงเกตวา หมวกผากระสอบของลกชายทกคนจะมตมส

แดงหอยไวขางละสองลก เปนเครองอปมาวา ใหปดสองหสองตามใหรบร

เรองอนใดทงสน เพราะอยในภาวะเศราโศกจากความสญเสย

เครองกระดาษ การเผากระดาษกงเตก เปนการแสดงความกตญญตอผตาย เปน

เสมอนการใชหนเวรหนกรรมใหแกผลวงลบ เครองกระดาษยคแรกไมซบ

ซอนนก เพราะมเปาหมายเพอใหผตายไปใชหนหรอเปนสนบนเปดทางผาน

แดนปรโลก ตอมา มการพลกแพลงใหเปนอปกรณเครองใชตางๆ สำาหรบให

ผตายใชสอยเหมอนเมอครงมชวตอย ซงสะทอนวถชวตในแตละยคสมย

เชน ภาพถายเครองกระดาษกงเตกในสมยรชกาลท 5 ตอรชกาลท 6

มเครองกระดาษทำาเปนรถยนตรนโบราณเปนตน



ผเชยวชาญเรองพธกงเตกกลาววา เครองกระดาษท “จำาเปน” คอ

เปนปจจยพนฐานการดำารงชพในปรโลก มเพยง 6 อยาง ไดแก กระดาษเงน

กระดาษทอง โคมไฟวญญาณ หองนำา มา นก และหบเสอผา สวนบานและ

เฟอรนเจอรตางๆ เปน “สงรอง” ทจดทำาขนเพอความสบายใจของลกหลาน

สวนของกระจกกระจกตางๆ อยางเครองประดบ เสอผา ไพนกกระจอก

เครองเสยง รถยนต ทว คอมพวเตอร มอถอ บตรเครดต ฯลฯ สามารถเผา

เพมเตมในพธ “เชงเมง” ประจำาป เหมอนกบการซอของขวญไปฝากผใหญ

พธลางสระโลหตมารดา

เปนพธชำาระลางมลทนใหกบดวงวญญาณของมารดากอนไปสภพ

ใหม พธกงเตกของคนจนทกกลมภาษาใหความสำาคญกบพธน ชาวจน

ไหหลำาจะพรรณนาความทกขยากของมารดาตงแตตงครรภจนคลอด เมอ

เสรจพธแลวจะมการทบชามบรรจนำาสแดง (สระโลหตของมารดา) ใหแตก

ไป สวนกลมชาวจนแตจวหรอกวางตงจะกำาหนดใหลกทกคนชวยกลนนำา

แดงในชาม ซงหมายถงเลอดของแมไมใหเหลอแมแตนอย หรอสอถงการ

กลนกรรมของแมททำาใหแผนดนแปดเปอนเมอคลอดลก แตเดมนำาสแดง

นนทำามาจากเปลอกไมทมรสฝาด เมอดมจะขนคอมาก เสมอนความขมขน

ของมารดาททำาใหพนปฐพมมลทน แตในชวงกวา 30 ปทผานมา มการ

เปลยนไปใชนำาหวานสแดงแทน

การทำากงเตกแตกตางกนไปตามประเพณของแตละมณฑล ในทน

ขอยกตวอยางพธของชาวจนแตจวซงเปนกลมคนจนทมจำานวนมากทสดใน

ประเทศไทย ดงน

1. สวดอญเชญพระพทธเจาและพระโพธสตวมาเปนองคประธาน

ณ พทธสภาทแทนดวยฉากผาปกสแดง

2. สงสารไปยมโลกดวยมาและนก (กระดาษ) เพอแจงขาวการเสยชวตไปยง

สวรรคและปรโลก เปนการบอกกลาวขอเปดทางใหดวงวญญาณไดเดนทาง

โดยสะดวก

3. เชญวญญาณมาสถตทโคมไฟวญญาณ (ถงฮวง-เชญวญญาณ) ซงแขวน

เสอของผเสยชวตไว แลวเชญใหอาบนำาชำาระดวงจตทหองนำา (หมกหยกเตง

–ศาลาแหงความสะอาดบรสทธ) เพอใหดวงวญญาณพรอมสำาหรบการฟง

ธรรม และรบของทลกหลานเตรยมไวให ณ ปะรำาพธซงเปนฉากผาปก

สนำาเงน

4. แจงบรรพบรษใหรบรวา ลกหลานทานเสยแลว ดวยการจดขาวปลา

อาหารเตรยมรอรบ ใหบรรพบรษมาเปนพเลยงในการเดนทาง

5. สวดพระอภธรรมและสวดขอพรใหดวงวญญาณ

6. พธวงธง เปนการรำาลกถงตนกำาเนดของพธกงเตก อนมมาตงแตสมย

ปลายราชวงศซง โดยจะวงเปนรปยนตซงพระอรหนตจกงเขยนขนเพอเรยก

วญญาณของพระนางฮสในยคนน

7. การเดนสะพาน เปนสญลกษณแทนการเดนทางไปสอกภพหนง เพอไป

ขอเตยบ (หนงสอเดนทาง) จากพระพทธองค

8. สวดสงเทพ สงวญญาณ และถวายเครองกระดาษ (ซงจะเผาในวน

รงขน พรอมกบพธฌาปนกจหรอพธฝง ตามแตประเพณของครอบครวนน)

ถงตรงน กเปนอนจบพธกงเตก



ร บม อควำมตำยอย ำ งฉลำด

เมอไดยนคำาวา “ตาย” คนสวนใหญมกนกถงความรสกเชงลบ เชน ความ

โศกเศราและความวนวาย ทวามองในมมกลบ หากผสญเสย ญาตมตร หรอ

แมแตคนทเคยบาดหมางกบผ ตายมองวา ความร สกเหลานเปนเรอง

ธรรมชาต และใชโอกาสนแปรเปลยนสงทเกดขนใหเปนการปลอบขวญ การ

เยยวยา การคนด การสงสรรคระหวางญาตมตรเพอนฝง หรอเรยนรชวต

ทลกซงขน ความตายจะกลายเปนขมทรพยททรงคณคายงนก

ท�าอยางไรเมอโศกเศรา

ความทกขวาดวยเรองความตายนนเปนความทกขหนก เพราะตาย

แลวจะไมไดเหนหนากนอก แมจะเคยทองบนหรอไดยนบทธรรมเรอง

อภณหปจจเวกขณ 5 ประการอยเนองๆ วา เราตองแกเปนธรรมดา หนจาก

ความแกไปไมพน เราตองเจบเปนธรรมดา เราตองตายเปนธรรมดา เราตอง



พลดพรากจากของรกของชอบใจเปนธรรมดา เราหนจากเรองนนไปไมพน

เราทำาสงใดไว เรากตองไดรบผลอนเกดจากการกระทำานน แตเมอแรก

สญเสย เรามกอยในหวงอารมณทโศกเศรา ไมมจตใจใครครวญถง

หลกธรรม

การเรยนรตงแตวยเดก ทำาใหคนสวนใหญไมวาจะเปนผรสก ผเหน

อดอดกบอารมณความร สกและภาษากายทบงบอกถงความโศกเศรา

จนอยากถอยหน ปกปด หรอบดเบอนใหเปนเรองปกตหรอตลกโปกฮา

แตในความจรงแลว ความโศกเศราเปนธรรมชาตของสงมชวต ผทสญเสยจง

ไมควรเกบงำา กดทบ หรอรสกผด หากแตควรเหนเปนโอกาสทจะเรยนร

และเขาใจชวต ดงนน เมอมนำาตาหรอร สกเศราหมอง ขอใหมองวา

เปนสญญาณในการเขาไปคนหาขมทรพยทยงใหญ หากละทงโอกาสนไปจะ

เปนเรองนาเสยดายอยางยง

คดวาเขาไปสบายแลว

ปรมาจารยเซนนาม ตงซาน กลาวเตอนพระลกศษยทพากน

รำาไหกอนทานสนใจวา “การมชวตอยคอการงาน การตายกคอการพก

มประโยชนอะไรทจะมานงรองไหครำาครวญ”

ความรกความผกพนตอผตายทำาใหผยงอยรสกหวงใยกลวผตาย

เจบปวดทกขทรมาน โดยเฉพาะเมอเปนการตายจากโรครายหรอเหต

ปจจบนทนดวน แตเทคโนโลยสมยใหม และประสบการณตายแลวฟน

(Near Death Experiences) ของคนสวนใหญลวนยนยนวา ชวตหลงความ

ตายทไดไปพบเจอไมไดนากลวอยางทคด สวนใหญเหนแสงสวางหรอ

ตวลอย ไมมความเจบปวด ผสญเสยจงไมควรกงวลวาผตายจะเจบปวด

ทรมาน เชน หญงคนหนงเปนมะเรงระยะสดทายและหวใจหยดเตน แตฟน

กลบมาเพราะเสยงรองไหครำาครวญของลกชายบอกวา ในชวงหวใจหยด

เตนร สกเหมอนอยในความมด แลวกำาลงเดนไปยงแสงสวางทเหนอย

เบองหนาโดยไมรสกเจบปวดอะไร เหตผลและหลกฐานเหลานนาจะเปนสง

ปลอบประโลมใจคนทยงอยไดเปนอยางดวา อยางนอยกดกวาใหคนทเรา

รกทกขทรมานเพราะความเจบปวย

บอกลาและอโหสกรรม

ความรสกผดคาง นอกจากจะเปนอปสรรคตอการตายอยางสงบ

ของผจากไป ยงเปนเสยนหนามตำาใจของผยงอย การขออโหสกรรม จงเปน

พธทชวยใหเกดการบอกกลาวสงคงคางในใจ เพอไมใหความรสกผดเหลา

นนตดตวตดใจและสงผลกระทบตอจตใจในภายภาคหนา

แมมาไมทนพธขออโหสกรรม หรอพบวามความรสกผดตดคางอย

แมผตายจะจากไปนานแลว เรายงสามารถใชวธเขยนจดหมายถงผตาย

บอกเลาถงความรสกทกอยางทมตอเขา ทงน หากอานออกเสยงโดยลำาพง

หรอมคนทไววางใจนงรบฟงกจะด เพราะจะทำาใหเกดกระบวนการรบร

ภายในทชดเจนขน หรออาจจะ “เชญ” เขามาคยดวย โดยจนตนาการเสมอน

วาเขานงอยขางหนา แลวบอกความในใจทกอยางทอยากใหเขารบร การได

พดทกอยางจนสนความในใจจะทำาใหรสกดขน



รองออกมาเถอะ การรองไหเปนกลไกของรางกายในการระบายความทกขอยางหนง

เหมอนเวลางวงนอนเราจะหาว หรอเวลาทเปนแผล มอของเราจะไปจบ

ทตรงนนทนท มการวจยพบวา แผลทเราเอามอไปสมผสดแลบอยๆ

จะหายเรวกวาแผลทเราไมใสใจดแล ความรสกทกขใจกเหมอนกน ถาเรา

ไมดแลมน มนกจะอยฝ งลกลงไปในจตใจของเรา เมอมสงทเตอน

ความทรงจำา ความรสกนนกจะถกปลกขนมาใหม การพยายามหนหรอ

ลม มนเปนไปไมได เพราะมนยงอยกบเรา แตถาเราดแลความรสกของเรา

อยางถกตอง เรากจะสามารถผานพนความรสกนนไปได การดแลอยาง

ถกตอง ตองเรมจากการรกตวเอง ยอมรบความรสกทงหลายทเราม เชน

ถารสกเศราใจ หรอโกรธ กยอมรบความรสกนน ไมตองหนไปไหน เปนมตร

กบความรสกเหลาน เรากจะอยกบมนไดโดยทไมเปนทกขมาก

จตวทยาสมยใหมแนะนำาวา เมอรสกเศราและปวดราวจนอยาก

รองไหหรอรองไหออกมาแลว อยาผลกไส หรอกดขมไวดวยความรสกผด

หรออบอาย เพราะนำาตาเปนสญลกษณของความรก ไมใชความออนแอ

อยกบความรสกทางกาย เมอร สกโศกเศราหรอทกขทรมาน ใหสงเกตอาการตอบสนอง

ตางๆ ของรางกาย วารอน หนาว หรอเจบปวดอยางไร ใหมองดอยเชนนน

การดลมหายใจกเปนอกวธหนง การอยกบความรสกทางกายเปนวธเปลยน

จดสนใจจากความโศกเศราไปสอกจดหนง ในชนตนทำาใหเราหยดความคด

ได และควบคมไมใหเราตกลงไปอยในวงวนของความคดตอไป ขนตอไป

หากชางสงเกตจะพบวา สกพกความรสกทางกายทเกดขนจะหายไป เมอคด

ใครครวญเปรยบเทยบ จะเหนวาความทกขของเราเกดจากความคด และ

ความคดหรอความทกขนนจะเกดขนและดบไป ไมอยคงทนถาวร

หาเพอนรบฟง

การดแลผปวยเปนเรองหนกหนา เปนภาระรบผดชอบอนหนกอง

และการสญเสยบคคลทเปนทรก เปนการสญเสยทยงใหญ ในภาวะเชนน

สงทผสญเสยตองการทสดคอ การรบรรบฟงความทกขโศกและตองการ

กำาลงใจ หากไดบอกเลา จะเปนการ “ปลดลอค” สงทหนกองและคางคาใจ

ท�าบญอทศสวนกศล

ตงใจทำาบญตามความตองการของผตาย ทำาบญตามประเพณ หรอ

บรจาคทรพยเพอชวยเหลอผอน แลวตงใจอทศสวนกศลใหผตาย เมอ

ทำาบญแลวทำาใจใหเปนบญดวยการสรางจากความเศราโศกสนหวง ใจทเปน

บญจะชวยใหเขาเปนสขในสมปรายภพได

ชวตยงตองกาวเดนตอไป ตระหนกวาชวตยงตองกาวเดนไปขางหนา วนขางหนาอาจไมเลว

รายอยางทคด วนหนาเรายงสามารถมความสขไดอก บางคนนกถงลกหรอ

บคคลอนในครอบครวทรอรบความรกจากเราอย



ความตายไมใชการจากอยางสนเชง ทกศาสนาหลกมคำาสอนวา การตายมใชจดสนสดของชวต พทธ-

ศาสนาเชอเรอง “เวยน-วาย-ตาย-เกด” บางคนกลาววา ชวตของเราไมตาง

จากกอนนำาแขงทลอยอยในแกวนำา สกวนหนง กอนนำาแขงยอมละลาย

หายไป แตไมไดหายไปไหนเลย หากกลายกลนเปนสวนหนงของนำาในแกว

นนเอง การตายจงเปนเพยงการเดนทางไปสสภาวะใหมของๆ คนคนนน

ท�าอยางไรกบความวนวายในงานศพเมอมคนตาย ยอมมญาตพนองและเพอนฝงจำานวนมากเขามาเกยวของใน

พธกรรมซงคนสวนใหญไมมประสบการณมากอน หรอรบรมาตางกน เปน

ธรรมดาทจะมความเหนตางและความขดแยง ดงนน จงไมควรมองวาความ

วนวายเปนเรองผดปกตหรอเรองตองหาม เพยงแตยอมรบและหาทาง

รบมอ ผมประสบการณแนะนำาวา สงทจะชวยบรรเทาความขดแยงในงาน

ศพไดคอ การวางแผนรวมกนและการแบงงานอยางชดเจน และเทคนควธ

ตางๆ ดงน

หายใจเรยกสต หากมความขดแยงรนแรง อาจบอกภาวะภายในของตวเองกบ

คกรณ เชน “ตอนนเหนอยและเครยดมาก ขอพกสกนด แลวคอยมาคย

กนตอ” อยาดงดนตอบโตในหวงเวลานน แลวสงบสตอารมณดวย

การดลมหายใจ ลมหายใจมความสมพนธกบความร สกของจตใจ ถา

เปลยนแปลงลมหายใจไดกสามารถเปลยนความรสกได เชน เมอร สก

เปนทกข ลมหายใจเรมตดขด ใหหายใจชาๆ ยาว ลก หายใจเขาใหเตมทอง

จนทองปอง และหายใจออกใหสดจนทองแฟบ เมอรางกายผอนคลายจตใจ

กคลายความเปนทกขลงไดดวย โดยธรรมชาต รางกายมกเยยวยาตนเอง

อยแลว เชน เมอหนกใจกมกจะถอนหายใจยาวเปนตน

ค�านงถงผตายเปนทตง หากเกดความขดแยงเกยวกบพธศพ ใหชวนผเกยวของมาพดคย

โดยคำานงถงความตองการอทศผลบญกศลใหแกผตายเปนหลก ทงน ลอง

ชวนใหนกดวา หากเราเปนผตาย เขาหรอเธอจะตดสนใจอยางไร ลอง

สอบถามคนใกลชดวา ผตายฝากฝงเรองการตายไวอยางไร และเคารพการ

ตดสนใจของผตาย เพอทำาใหความตงใจสดทายของผตายบรรลผล และ

ผอยเบองหลงจะไดปลอดปลอยสงคงคางในใจ

จดล�าดบความส�าคญ

เมอคนในครอบครวเสยชวต มหลายสงหลายอยางตองจดการ

ไมวาจะเปนพธศพ ภาระหนาททางเศรษฐกจหรอสงคมของผตายทตอง

ดำาเนนตอไปหรอยตลง ดงนน จงควรจดลำาดบความสำาคญของสงทตองทำา

ตามลำาดบกอนหลง เชน จดการพธศพกอนการจดการทรพยสนของผตาย

เปนตน



กระจายหนาท สวนใหญสามภรรยาหรอบตรหลานผใกลชดจะเปนศนยกลางการ

รบผดชอบการจดงานศพ ซงมขนตอนมากมาย ดงนน จงควรมการแจกแจง

ภาระหนาทและมอบหมายผรบผดชอบทชดเจน เพอไมใหภาระงานพง

ตรงมายงแมงานซงอยในภาวะโศกเศราเสยใจ เหนอย และเครยดอยแลว

เชคลสตบรรเทาความวนวายในงานศพ8

ผ มประสบการณกลาวถงวธหลกเลยงความว นวายในงานศพ

ทดทสดคอ การวางแผนรวมกบญาตพนอง การแบงหนาทและกำาหนด

ผรบผดชอบทชดเจน ในกรณการเจบปวยเรอรง หากหาโอกาสวางแผนกบ

ญาตพนองไดตงแตกอนผตายเสยชวตจะบรรเทาความวนวายไดมาก และ

จะดยงขนหากมโอกาสถามไถหารอกบผตายกอนวา ตองการใหงานศพ

เปนอยางไร และจดการทรพยสนอยางไร

อยางไรกตาม ความราบรนในงานศพเปนสงทไมงายนก และหาก

ไมสามารถหลกเลยงความขดแยงภายในหรออปสรรคทงทคาดคดและไม

คาดคดได กขอใหใชความสขมเยอกเยน รอบคอบ ในการแกไขปญหานนๆ

ใหสำาเรจลลวงไปไดดวยด เพอใหผวายชนมทอาจมญาณวเศษรบรไดม

ความรมเยนเปนสข

8 เรยบเรยงจาก พ.อ.เบญจพล รงษภาณรตน. การเตรยมการและการจดงานศพ คณพอสาล รงสภานรตน. สบคนเมอองคารท 5 สงหาคม พ.ศ. 2557 จาก http://www.crma32.net/index.php?lay=boardshow&ac=webboard_show&No=1547136



ประชมสมาชกในครอบครวเพอกำาหนดแนวทางการปฏบตเพอให

เตรยมตว และแบงมอบงานเพอปองกนการสบสนเมอถงเวลา

ตดสนใจวาจะนำาผปวยกลบมาบานหรอจะใหอยทโรงพยาบาลจนวาระ

สดทาย

กำาหนดวดทจะจดงาน กำาหนดจำานวนวนในการสวดอภธรรมศพและ

วนฌาปนกจ

หารอเรองของชำารวยงานศพ

รวบรวมบญชทรพยสน/หนสนของผตายลวงหนา

ประมาณการคาใชจายและรวบรวมเงนใหเพยงพอ ใชเงนจากทไหน

และใครจะออกเทาไร เพอไมใหฉกละหกหรอเกดความขดแยงระหวาง

จดงานศพ

กำาหนดและแจงญาตผใหญ และทาบทามผชวยเหลอ/อาสาในหนาท

ตางๆ

คดงานทคาดวาจะเกดขน และกำาหนดผรบผดชอบ พรอมมอบอำานาจ

ในการจายเงนในแตละกจกรรม

จดเตรยมเสอผาทจะใชในงาน และแจงญาตสนทใหเตรยมไวแตเนนๆ

เพอลดปญหาธรการ

ตรวจสอบสทธของผปวยและบตร ทงในสวนทเปนเจาหนาทรฐ / บรษท

เอกชน และทไดรบจากองคกรของชมชนทองถน

กำาหนดผบวชหนาไฟ (ถาม)

การรบศพออกจากโรงพยาบาล (สำาเนายนยนการเสยชวต / ใบ

มรณบตร สำาเนาบตรประชาชนผไปรบ) เตรยมธปเทยน ตะเกยง

ใบเบกทาง สายสญจน เงนคารถรบศพ และปจจยถวายพระไปดวย

จดเตรยมสถานทและอปกรณรดนำาศพ นำาเสอผาเครองแตงกาย

รองเทา ของผตาย เพอใสไปในโลง (ตามความเชอ)

ประมาณการผมารวมงานงาน เพอสงนำาและอาหารวางเลยงแขกตอน

สวดพระอภธรรม รวมนำาสำาหรบพระสงฆ

เตรยมอปกรณทใชในการรดนำาศพ (ดอกไม ธปเทยน ผาคลมศพ

ทรดนำาศพ พรอมพานรอง นำาอบไทย ฯลฯ) บางแหงทางวดจดเตรยม

ให

เตรยมชางภาพ

สงทตองจดเตรยมในการสวดพระอภธรรมทกคนคอ

กอนตาย วนตาย / วนรดน�าศพและสวดพระอภธรรม

กำาหนดผจดธปเทยนบชาพระพทธ พระธรรม หนาศพ และ

ถวายไทยธรรม

เตรยมของถวาย จตปจจย ธปเทยน

ปจจยสำาหรบถวายพระสวดอภธรรม



โดยทวไป ขนตอนหลกประกอบดวย การเชญศพขนตงบนศาลาบำาเพญ

กศลและจดสงของตางๆ การถวายภตตาหารเพล การเลยงอาหารกลางวน

ญาตมตร พระสงฆแสดงพระธรรมเทศนา สวดมาตกาบงสกล และการถวาย

ผาบงสกล วางดอกไมจนทนและประชมเพลง

สรปคาใชจายทไดดำาเนนการไป

ขอบคณผสนบสนนและชวยงาน

กำาหนดทำาบญครบรอบ 50 วน 100 วน (ถาม)

แจงยกเลกหรอเปลยนชอเอกสารผกพนทางกฎหมายตางๆ ของผตาย

เชน บตรเอทเอม บตรเครดต โทรศพทมอถอ เปนตน

วนฌาปนกจ

เอกสารลำาดบงานและการแบงมอบงานในการจดเตรยมสงของ

สถานท อาหาร

เงนพรอมซองทตองจายใหสวนตางๆ โดยจาหนาซองชอผรบใหชดเจน

เชน พระทรวมสวด คาบำารงเมร / คานำามนเผาศพ / คาเผาศพ ฯลฯ

จดเตรยมและกำาหนดผอานคำาไวอาลย (ถาม)

แจงประธานและผถวายผาไตรบงสกลแตละคนใหทราบลวงหนาเทาท

ทำาได (ถาม)

สงทตองจดเตรยม

ภายหลงฌาปนกจ



ฉลำดไปงำนศพ

คนไมนอยคดวาการไปงานศพคอการทำาหนาททางสงคมทมตอผตายและ

ญาตผตาย หลงจากทกทายเจาภาพแลวกหาทนงใกลคนรจก พดคยถาม

สารทกขสกดบของกนและกน ในชวงพระสงฆสวดพระอภธรรม กอาจ

พดคยหรอไมกนงพนมมอ แตใจคดถงเรองอนเพราะไมรความหมายใน

บทสวด เมอสวดเสรจกรบประทานอาหารวางแลวอำาลาเจาภาพ ถอเปน

เสรจพธ

แทจรง หากเขาใจทมาและความหมายของพธกรรมตางๆ งานศพ

ถอเปนพธทสามารถเกบเกยวผลประโยชนไดมากมาย โดยเฉพาะมมมอง

ตอชวตและสจธรรมชวต ขณะเดยวกน ผ ไปงานศพอาจใชงานนขอ

อโหสกรรมหรอใหอภยผตายเพอปลดเรองคางคาใจ แสดงความเหนอก

เหนใจหรอฟนคนความสมพนธกบญาตผตายไดอกดวย

ในการไปงานศพควรตระเตรยมทางกายภาพใหพรอม เชน การ

แตงกายดวยชดสภาพ เตรยมเงนชวยเหลองานศพ ในกรณไปงานศพของ



คนตางศาสนา ควรศกษาพธการลวงหนา เชน เมอคนมสลมตายแลวจะรบ

จดการฝงศพโดยเรวภายใน 24 ชวโมง โดยกอนทจะมการนำาผตายไปฝง

จะตองมการอาบนำาศพซงมกทำาทบาน การละหมาดใหศพทำาทมสยด แลว

นำาศพไปฝงทสสาน ญาตมตรทไมใชคนในครอบครวนยมไปเยยมศพและ

แสดงความเสยใจแกญาตทบาน หากไปรวมงานทบานไมทน ผชายสามารถ

ไปรวมการละหมาดทมสยดได และผหญงจะไมไปรวมพธทสสาน สวน

งานศพของคนครสตนยมจดทวดครสตหรอทบาน โดยจะมการตงศพสวด

อธษฐานกอนพธฝงศพ 3, 5, 7 วน เวลา 19.00 น. จากนน มพธเคลอนศพ

ไปฝงทสสาน เปนตน ผไปรวมงานสามารถอธษฐานขอใหดวงวญญาณของ

ผตายไปสสวรรค หรอกลาวขออโหสกรรมเชนเดยวกบศาสนาพทธ

ทงน สงทสำาคญยงกวาคอการเตรยมใจเพอใหกำาลงใจผสญเสย

และเรยนรสจธรรมเกยวกบความตายทจะเผยตวใหเหนในงานศพนนเอง

อยเปนเพอน/ใหก�าลงใจ คนโบราณมประเพณการไปเยยมเยอนทเรอนชานของผตายเพอ

เปนเพอนและใหกำาลงใจเจาของบาน เชน ชาวลานนามพธอย “เฮอนเยน”

โดยหลงพธศพ ญาตมตรจะกลบไปยงบานเจาภาพงานศพเพอชวยเกบขาว

ของเครองใช ทำาความสะอาดบรเวณบาน กลางคนกยงอยเปนเพอน

เจาภาพทบาน หนมสาวไดมโอกาสพบปะพดคยกน คนเฒาคนแกจะเลา

นทานตลกพนบานใหเดกๆ และผสนใจฟง โดยทำาเชนนตอเนองกน 3-7 คน

สวนในภาคอสานกมพธคลายคลงกน เรยกวาพธ “งนเฮอนด”

ปจจบน พธดงกลาวสญหายไปตามความเปลยนแปลงทางสงคม

ทคนสวนใหญมภาระหนาทการงานรดตว แตในฐานะเพอนฝง ภายหลงงาน

ศพเราอาจแสดงความหวงใยและทำาใหญาตผตายอนใจวา ไมไดอยโดย

ลำาพง ดวยการเสนอตวไปเยยมเยยนทบาน หากจกรรมทำารวมกน หรอการ

ทกทายผานสอออนไลนตางๆ เปนระยะๆ เปนตน

ฟงอยางตงใจ

ผเชยวชาญดานการดแลความโศกเศราจากการสญเสยบคคลอน

เปนทรกกลาวไววา ความโศกเศราอาจคงอยเพยงไมกสปดาห ไมกเดอน

หรออาจนานถงสองป แลวควรกลบคนสภาวะปกต หากยาวนานกวานน

ควรไดรบการดแลชวยเหลอเปนพเศษ ซงในกรณผสญเสยรสกโศกเศรา

อยางรนแรงและจมดงอยกบความโศกเศรานน สงทจะชวยไดมากทสดคอ

การฟงอยางมเมตตา ฟงโดยไมโตแยง จนกวาผสญเสยจะตระหนกดวยตว

เองวา ความสญเสยนนสงผลกระทบตอตวเองและผอนอยางไร

ในฐานะผฟง ควรรบฟงเรองราวของผทตองการเลาอยางตงใจ

แสดงความใสใจแตไมซกถามถงเรองอดอดใจ เชน เขาตายอยางไร หรอเธอ

จะอยตอไปอยางไร เพราะจะเปนการตอกยำาความเจบปวดและสรางความ

กงวลใจใหแกผสญเสยมากยงขน

ผฟงอาจรสกอดอดใจเมอมคนรองไหตรงหนาและหาทางคลคลาย

ความอดอดนนดวยพดปลอบโยน เหนอกเหนใจ หามปราม หรอแนะนำา

สงสอน เชน “อายยงนอยอยแทๆ ไมนาไปเรวเลยนะ” “อยารองนะ เดยว

คนตายจะไมสงบ” “สงบจตสงบใจไวบางเถอะ” “ทกอยางจะเรยบรอย” หรอ



“ทำาใจเถอะนะ เขาไปดแลว” การใชคำาพดปลอบใจผสญเสยเปนเรอง

ละเอยดออน กอนพดควรพจารณาสถานการณและสงทปรากฏตรงหนา

อยางเหมาะสมแทนการพดเพราะความเคยชน เนองจากอาจตอกยำาความ

สญเสย ทำาใหผฟงกกเกบอารมณโศกเศราหรอความรสกโตแยงไมเหนดวย

อยภายใน ซงสงผลเสยตอจตใจในระยะยาว ในภาวะเชนน ผ สญเสย

ตองการเพยงการรบฟงและความเขาใจ โดยไมจำาเปนตองอางองถงเหตผล

หรอสงควรไมควร การปลอบใจทดทสดคอการนงรบฟงโดยสงสายตาและ

ทาทใสใจ หรอถามไถวารสกอยางไร ตองการความชวยเหลอใดหรอไม

พจารณาความตาย “การมาเผาศพคนโบราณเขาวาไดอานสงสมากอานสงสมนอยทตรง

ไหน?กอยตรงทเราไดปญญาไดความรความคดเกยวกบศพเอามาเปนเครอง

เตอนใจแลวเราน�าไปประพฤตปฏบตนนแหละคออานสงสคอสงทเราได”

หลวงพอปญญานนทภกข

การเคารพศพ

เมออยหนาศพใหระลกไว 3 อยาง หนงคอ เอวง ภาว หมายถง ตอ

ไปเรากตองเปนแบบน หนงคอ เอวง ธมโม สงนคอธรรมชาต อกหนงคอ

เอวง อะนะตโต ทกชวตไมสามารถหนสงนพน

การฟงบทสวด

การตงใจรวมงานศพคอการทำาบญกศลอนยงใหญ และแผบญกศล

นนใหผตายไดอนโมทนา เพอใหเขามกำาลงไปสสคต แมงานศพจะเตมไป

ดวยพธกรรมและบทสวดทเราไมเขาใจ ใหใชโอกาสนรวบรวมจตใจวาจะ

ตงใจอทศสวนกศลใหผตาย และหากมโอกาสทำาความเขาใจกบบทสวด

ตางๆ ลวงหนาจะเปนการด เพอจะไดนอมนำาความหมายในบทสวดเหลาน

มาเตอนใจตวเอง

การฟงธรรม

ม 2 แบบ แบบหนงคอ ฟงเอาเนอหาสาระ เชน การฟงเทศน ตอง

ฟงเปนภาษาไทย ตองฟงแลวรเรอง นำาไปใชได กบอกแบบหนงคอ ฟงเอา

สมาธ เชน การฟงพระสวดเจรญพระพทธมนต หรอ สวดพระอภธรรม แบบ

นไมจำาตองรความหมาย ใหปลอยใจฟงเสยง ไมวอกแวก คดโนน คดน ให

จตเปนสมาธ การฟงแบบน หากพะวาพะวงกบคำาแปล จตจะไมเปนสมาธ

เมอถงเวลาถวายผาถวายปจจยตางๆ กใหตงใจนอมถวายรวมกบ

เจาภาพ เมอพระเรมสวด ยถา สพพ กตงใจนกกลาวคำาอทศสวนกศลให

ผตายไดอนโมทนา และรวมกนนอมจตใหมความเมตตาตอกน แลวแผ

เมตตานนใหกบผตายไดรสกถงความเยนสบายของจตใจ

การเผาผ

หลวงพอปญญานนทภกขเคยกลาวไววา เวลาเผาผ อยาเผาแตผ

นอก ใหเผาผในเสยบาง ผในในทนหมายถงสงทไมดงามในใจ ถาเกดบอยๆ

จะยงยากลำาบากใจ เดอดรอนทงตวเองและผอน เวลาขนไปเผากคดวา “เรา

นอกไมนานกตายแลว อะไรทไมดและบกพรองกละเลกเสย และมความ

ตงใจวาจะเลกทำาสงเหลานน เทากบเผาผในใจเรา”

จะเหนไดวาความตายของคนคนหนง และพธศพ มขมทรพยทาง

ปญญารอใหเราคนพบมากกวาการทำาหนาททางสงคมหรอทำาตามประเพณ

ปฏบต ดงคำากลาวของหลวงพอปญญานนทภกขวา “ไปงานศพทกครง

ฉลาดทกครง” และ “ไดกำาไร” ไมใช “มาเปลาไปเปลา”



ฉลำดท� ำศพแบบร วมสม ย

ในโลกยคปจจบน ผคนมโอกาสสบคนขอมลและทำาความเขาใจทมาและ

ความหมายของพธศพมากขน ขณะเดยวกน สงคมไทยเปนสงคมทเปด

กวางในการกำาหนดพธศพทแสดงถงความคดความเชอรวมสมย ดงนน จงม

การจดงานศพทแตกตางไปจากประเพณนยมเพมมากขน ทศทางของ

งานศพแนวใหมทเกดขนลวนเปนไปเพอตอบโจทยสำาคญคอ การมความ-

หมาย ประหยด และเกดบญ ในทนหมายถงการไมเบยดเบยนตวเอง

ครอบครว ผอน และสงแวดลอม สวนผไปรวมงานศพกเรมปรบตวไปใน

ทศทางเดยวกน ตวอยางเชน

• ชายผหนงออกแบบงานศพของตวเองโดยงดเวนเครองเสยง พล

ดอกไม และการสวดพระอภธรรม โดยใหเหตผลวา เปนบทสวดภาษาบาล

ทคนสวนใหญฟงไมรเรอง สงทดแทนคอเสยงธรรมเทศนาของพระภกษซง

คนไทยนบถอกนวาเปนผรธรรม ปฏบตด ปฏบตชอบ และเคยเทศนาเกยว

กบงานศพหรอความตายความยาวไมเกนครงชวโมงเพอเปนธรรมทาน

อยางแทจรงแกผมารวมงานศพ



• คณหมอทานหนงจดงานศพใหมารดา โดยกำาหนดใหงดเวน

พวงหรดดอกไมทงสดและแหง ซงเมอเสรจงานแลวกลายเปนขยะรกโลก

แตรบพวงหรดพดลม ซงสามารถนำาไปบรจาคแกวดและโรงเรยนไดใช

ประโยชนตอไป

• สามนกอนรกษสงแวดลอมจดงานศพใหภรรยาโดยประดบ

ตกแตงสถานทดวยกลาไมผลพนธด และเมอเสรจสนงานกแจกกลาไมใหแก

ญาตมตรเปนของชำารวย และบรจาคใหแกวดเพอนำาไปปลกใหออกดอกผล

และสรางความรมรนแกโลกตอไป

• นกธรกจหญงทตองไปงานศพอยเปนนจ เปลยนมาใชพวงหรด

หนงสอจากสำานกพมพหนงสอธรรมะแทนการใชพวงหรดโฟมและดอกไม

เพราะเหนวาเจาภาพสามารถนำาหนงสอดงกลาวไปบรจาคตอได

• ในงานศพมารดาของผบรหารองคกรพฒนาเอกชน มการจด

สนทนาธรรมกอนการสวดพระอภธรรม โดยเชญวทยากร 3 - 4 คนมารวม

สนทนาธรรมในหวขอเกยวกบความตาย จากนน นำาเนอหาทไดไปจดพมพ

หนงสอเพอแจกเปนวทยาทาน

หนงสองานศพของช�ารวยทางเลอก

ของชำารวยงานศพเปนประเพณนยมทเจาภาพงานศพจดหาเพอให

ผมารวมงานระลกถงผตายและเปนสนนำาใจทมารวมงาน ของชำารวยสวน

ใหญเปนของชนเลกๆ ทสามารถนำาไปใชในชวตประจำาวนไดดวย เชน ยา

หมอง ยาดม พด ภาชนะเลกๆ เชน จาน ขน ถวย เปนตน แตปจจบน

หนงสอแจกในงานศพเรมไดรบความนยม เนองจากเปนของชำารวยทชวย

สรางปญญาใหกบผมารวมงานศพ ถอเปนวทยาทาน ซงเปนการอทศบญ

กศลใหผตายไปดวยในตว

นกประวตศาสตรกลาวไววา ความตายเปน “พนธกจสดทาย”

ทมนษยคนหนงจะไดมโอกาสทำาประโยชนแกสงคม การเสยสละชวตหรอ

การตายเพอชาตบานเมอง หากไมมโอกาสทจะสละชวตเพอชาตบานเมอง

กตองทำาใหการตายอยางธรรมดาสามญนนมคณคามากทสด หนงใน

หนทางนนคอ การทำาหนงสออนสรณในงานศพ ซงมกจะถอวาเปนตวแทน

ของคนคนนน

“คณคา” มกเปลยนแปลงไป

ตามสภาพสงคม ดงเชนในชวงป

2520 - 2550 หนงสองานศพสวน

ใหญใหความสำาคญกบ “เครอขาย”

“สายสมพนธ ” สะทอนผานคำา

ไวอาลยของผหลกผใหญหรอญาตพ

นองในหนงสองานศพของคนผนน

ปจจบน ธรกจยคใหมทำาใหองคกรธรกจและองคกรการกศลจด

เตรยมหนงสอทมเนอหาสาระเหมาะสมและตรงกบความตองการของยค

สมยไวตอบสนองความตองการแบบเรงดวน เพยงแคใบแปะหนาบอก

ขอมลเกยวกบผตายและเจาภาพกใชงานไดแลว หนงสอจงไดรบเลอกให

เปนของชำารวยงานศพมากขน สวนเนอหากสะทอนความตองการของ

สงคมทแสวงคณภาพชวตทด หนงสอเกยวกบศาสนาและสขภาพจงไดรบ

ความนยมในปจจบน



พวงหรดแนวใหม

แมเจาภาพจะแจงงดรบพวงหรดและขอรบเปนเงนบรจาคเพอนำา

เงนไปใชใน กจกรรมเพอสงคม แตในคนแรกๆ ของงานศพของอดตประธาน

หอการคาผมชอเสยงทานหนง มผไปวางพวงหรดถง 1,200 ชน หาพวงหรด

ราคาชนละ 1,000 - 3,000 บาท จะเปนเงน 1.2-3.6 ลานบาท และในวน

รงขน พวงหรดเหลานกถกนำาไปทง เพอเปดพนทใหพวงหรดชดใหมในวน

ตอมา

การวางพวงหรดเปนประเพณ

ของชาวตะวนตกทนยมนำาดอกไมไป

วางเพอระลกถงผตาย ในบานเราเรม

ไดรบความนยมตงแตสมยรชกาลท 5

และกลายเปนประเพณนยมในโอกาส

ตอมา สารหลกในพวงหรดคอการ

แสดงความเสยใจตอเจาภาพและบอก

กลาววา ตวเองและครอบครวมา

เคารพศพแลว พวงหรดจงมกมชอ

เสยงเรยงนามของผใหตดไว

ประเดนชวนคดกคอ พวงหรดททำาจากดอกไมสด ดอกไมแหง โฟม

และพลาสตก สรางขยะจำานวนมหาศาล บางกวาโฟมทใชในพวงหรดนน

มากกวาโฟมจากประเพณลอยกระทงเสยอก เพราะการวางพวงหรด

มทกวน สวนลอยกระทงมเพยงปละหนงวน นอกจากน พวงหรดยงสราง

ภาระใหแกพระสงฆและเจาหนาทในการกำาจดอกดวย

พระผใหญบางทานออกมารณรงคใหงดประเพณวางพวงหรด

โดยเปลยนเปนนำาคณธรรม นำาใจ ความหวงใย ความรกใครสามคค วสด

สงของ หรอเงนไปชวยเจาภาพแทน บางทานเทศนาใหญาตโยมเลอก

พวงหรดดวยสต ประหยดบาง และไมทำาลายโลก9

นบเปนเรองทน ายนดทกระแสอนรกษสงแวดลอมและการ

ใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด ทำาใหทกวนนเราไดยนอยบอยๆ วา

เจาภาพแจงงดรบพวงหรด แตขอบรจาคเงนเพอนำาไปทำาบญอทศสวนกศล

ใหผตายแทน นอกจากน ปจจบนยงมการทำาพวงหรดจากวสดทสามารถ

นำาไปใชประโยชนซำาได เชน ผา พดลม จกรยาน นาฬกา หนงสอ อปกรณ

การศกษา เครองสงฆทาน ตนไม ฯลฯ ซงจากการสำารวจพบวาราคา

ไมแตกตางจากพวงหรดดอกไมสด

ราคาพวงหรด ส�ารวจป พ.ศ. 2557พวงหรดดอกไมสด 500 - 9,500 บาท (ตามขนาดและชนดดอกไม)

พวงหรดดอกไมแหง-ประดษฐ 500 - 3,000 บาท

พวงหรดทท�าจากผา 300 - 1,500 บาท

พวงหรดพดลม 1,000 - 3,500 บาท (ตามยหอและขนาด)

พวงหรดหนงสอ 800 - 2,000 บาท

พวงหรดกลองนาบญ 800 - 10,000 บาท

(อปกรณการศกษา)

พวงหรดตนไม 800 - 2,000 บาท

9 หรดงานศพ. วดปาโสมพนส. 12 กนยายน พ.ศ. 2553



ง ำนศพอ ดมป ญญำ

งานศพชมชนรวมใจทบานดง

แมความเปนชมชนจะชวยเกอหนนเจาภาพในการจดงานศพ แต

ประเพณนยมตางๆ กอาจสรางความเดอดรอนลำาบากใจใหแกเจาภาพเชน

กน ดงเชนกรณชาวชมชนบานดง จ.ลำาปาง ทนยมจดงานศพโดยมการเลยง

เหลาและซอหาสงของตางๆ เชน ปราสาทศพและโลงศพ จากภายนอก

ชมชน ผลกคอ เจาภาพสวนใหญมกมภาระหนสนจากการจดงานศพ

ภายหลงป พ.ศ. 2545 ขอมลจากการวจยการจดงานศพอยาง

พอเพยงทวเคราะหใหชาวบานรบรถงความแตกตางของคาใชจายในการจด

งานศพแบบเดมและการจดงานศพแบบพอเพยง จนรวมใจกนงดเหลาใน

งานศพไดสำาเรจ ตอมาในป พ.ศ. 2548 กขยายผลไปสการทำาโลงศพ /

ปราสาทศพภายในชมชนดวยการแบงงานกนทำาแทนการซอหรอจางคน

ภายนอก จากเดมทตองใชเงนคาปราสาทศพและโลงศพประมาณ 7,000-

10,000 บาท เหลอเพยงคาวสดอปกรณ 1,000 - 1,500 บาทเทานน



ทงน เมอมคนตายในหมบาน ผสงวยชายหญงและมคนายกจะ

ดแลเรองสงของและขนตอนการประกอบพธกรรม กลมพอบานทมฝมอ

ดานงานชางจะรบผดชอบเรองการทำาโลงศพและปราสาทศพ กลมแมบาน

ดแลเรองการประกอบอาหาร การจดเกบถวยชาม และการเสรฟอาหาร

โดยมกลมเยาวชนมาชวยเสรม กลมสลาแหรบผดชอบเรองการบรรเลง

ปพาทยระหวางพธกรรม สวนพระสงฆรบผดชอบเรองการมาเทศนาธรรม

และสวดพระอภธรรม

ผลจากการวจยพบวา ปจจบนชาวบานดงสวนใหญไมมภาระ

หนสนจากการจดการศพ

“แหกอบานเฮา หดกอบานเฮาปราสาทกอบานเฮาชวยกนแปง

จาดงาม ตะกอนตองเสยสตางคไปซอในเวยง ยะจะอเงนเหลอ คนตก

คนยากเปนกอจะไดมเหลอ(ขบวนแหกของบานเราโลงศพและปราสาทศพ

บานเรากชวยกนท�าเสยสวยแตกอนตองเสยเงนไปซอในเมองท�าอยางน

เงนเหลอคนยากคนจนกยงมเงนเหลอ)”(ชาวบานชมชนบานดงทานหนง, สมภาษณ, 20 ธนวาคม พ.ศ. 2552)

งานศพเรยบงายทวดชลประทานรงสฤษฏ

หลวงพอปญญานนทภกข อดตเจาอาวาสวดชลประทานรงสฤษฏ

อำาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร กำาหนดใหตงศพภายในวดไดไมเกน 3 คน

ไมตองมพวงหรดมาเคารพศพ ดอกไมกจดเพยงเลกๆ นอยๆ ไมมดนตร

ปพาทยมาบรรเลงกลอมศพ ไมอนญาตใหจดอาหารเลยงไมวาอาหารคาว

หวานหรอประเภทใดๆ จะมบางกเพยงแคนำาดมรบแขกทมารวมงานเทานน

สวดพระอภธรรมเพยงจบเดยวเมอสวดศพเสรจแลว ตองฟงธรรมตอ

เวลาทใชในการบำาเพญกศลศพไมเกนหนงชวโมง รวมเวลา

เปดศาลาสวดศพและเวลาทำาพธไมเกนสองชวโมง ทำาพธเสรจกปดศาลา

หามการนอนเฝาศพ เจาภาพสามารถกลบบานแลวไปทำางานตามปกตได

ตอนเยนเสรจงานแลวกมาทำาพธตามปกต

หลวงพอปญญานนทภกขเคยกลาวถงทมาของการจดงานศพ

แบบนไวในการแสดงธรรมเรอง “การทำาศพแบบประหยด” วนอาทตยท

21 มนาคม พ.ศ. 2525 และการแสดงธรรมหวขอเกยวกบความตายอนๆ

มใจความดงน

การทอดผาบงสกล

แรกทเดยวตองการใหพระไปพจารณาศพวามความแก มความเจบ

มความตายเปนธรรมดา ไมสามารถจะหนพนไปได สมยกอนตองเปดหบ

วางไวกอนใหพระไปดเปนภาพเตอนตาเตอนใจ แตปจจบนไมไดเปดหบให

พระพจารณา แคเอาสายสญจนผกออกมาจากหบ เขาไมถงเนอแทของ

เรอง นอกจากน ปจจบนการทอดผาบงสกลยงเปนเครองแสดงเกยรตและ

ศกดศรของผมารวมงานวาคนเปนประธานทอดผาจะมตำาแหนงใหญโต

แคไหน ใครจะเปนคนทอดผากอนหลง




“...สวดพอเปนพธเลกนอย เพราะวา การสวด ไมใชสวดศพสวดผ

แตสวดเพอใหคนเปนฟง เมอคนเปนฟงไมรเรอง สวดทำาไมนานๆ เสยเวลา

เปลาๆ ... สวดสกจบหนงกพอแลว แลวกควรจะนมนตพระมาแสดงธรรม

พดภาษาไทยงายๆ ใหคนทมาประชมกนเกดความรความเขาใจดกวา”

การจดดอกไม “เมอกอนนไมมการจดดอกไมขนไปตามราวบนได เดยวนมจดทก

แหง อาตมาจำาไดวา เพงเกดขนเมอสกปกลายนเอง เพราะกลวยไมมนมาก

ดอกไมมาก กเลยจด เมอจดขนสกรายแลว รายอนกทำาตาม...สมยกอนน

เขาตงโลงศพไว แลวเขาจดดอกไมขางๆ ใสแจกนพอสวยพองาม เดยวนดน

ขนไปวางไวบนโลงเลย ดแลวมนไมสมควร เราประดบแตขางลางกพอแลว

บนโลงนนไมตองมอะไร เอาผาคลมไว เปนผาดำากได”

การจดธป

“ไมจำาเปนตองจดธป สอนตวเองดวยการนงพจารณาทศพ ได

ปญญา แทนทจะไปยงกบจดธปจดเทยน...มา 1 คนจด 1 กาน คนละกาน

แตมน 10 กาน 20 คน 30 คน 100 คน ควนกลบศาลาแลวควนโขมง แลว

ศาลาเดยวนกระจกทงนน ปดกระจกไว ยงจดมากๆ ควนกมาก มนไม

เหมาะ นาจะชวยกนเลก คอไมตองจดอะไร แตเราไปนงจดใจเราใหสวางขน

ดวยปญญา...ไปถงกนงลงกราบ นงลงกราบ แลวกนงสงบใจ นกแผสวนบญ

ใหแกผตาย หรอหลงจากนนกนงบอกตวเองวา ดไวบางเถอะ ชวตคนมนก

เทานแหละ อยในโลกวนวายกนไปตามเรองตามราว แตผลทสดมนกตาย

อยางน ตายแลวเอาอะไรไปไดบาง ตกแถวไรนาสาโท เงนทองในธนาคาร

หรอเอาอะไรไปไดบาง ไมมอะไร มาเปลา ไปเปลา”

เลยงอาหารหลงสวดพระอภธรรม

“...ไมประหยด เรองเลยงนะ ตงศพ 7 คนนตองเลยงทกคนๆ เสย

เงนเทาไหร เจาภาพเปนทกขเพราะคณพอคณแมตายนกพอแลว ยงมาเปน

ทกขเรองหาของเลยงอก เลยงพอดพอรายกไมได กลวคนนนทา กลวไมสม

เกยรต กตองทำาเตมท สนเปลองมาก อาตมาไดศกษาแลว งานศพหนงเลยง

เทาไหร แลวกเลยประกาศวา งานศพทวดชลประทานไมมการเลยง โยมรบ

ได เขาพอใจ...”

งดพวงหรด

“พวงหรดนกแพง พวงละ 400 - 500 แลว ถาศพทมคนรจกมากๆ

เปนเงนรวมแลวตงแสน สนเปลอง เลยแนะนำาวา เอาเงนใสซอง เขยนชอ

บานเลขท เบอรโทรศพทดวย มอบเจาภาพ เจาภาพเกบเงนเหลานไว ทำา

ศพเสรจแลว รวมญาตมานงเปดซองกน จดไวใครเทาไหรๆ จะไดเอาคนเขา

เวลาเขาตายกน แลวเงนนอยาเอาไปใช เอาไปทำาบญ มลนธ สภากาชาด

อะไรเยอะแยะเปนสวนรวม ทำาอยางนนมนจะเกดประโยชนมากกวาทซอ

พวงหรด”



ง ำนศพหลวงพ อค� ำ เข ยน ส วณโณเรยบงาย เปยมพลง และมความหมาย

การจดงานศพของพระสงฆชนผใหญทเปนทนบถอมกเตมไปดวยขนตอน

และพธการทใชทงเวลาและทรพยากรอนๆ อาท เกบศพไวขามป สรางเมร

ทใหญโตสมฐานะ และบรรจอฐในเจดยทใหญโตพอกน

ทวางานศพของหลวงพอคำาเขยน สวณโณ อดตเจาอาวาสวดปา

สคะโตและวดภเขาทอง อำาเภอแกงครอ จงหวดชยภม และพระอาจารย

ผเผยแผการเจรญสตสายหลวงพอเทยน จตตสโภทเนนการเจรญสต

รการเคลอนไหวของกายตามหลกสตปฏฐาน 4 กลบเปนไปอยางเรยบงาย

และอดมปญญาอยางแทจรง

เมอหลวงพอคำาเขยนละสงขารดวยโรคมะเรงตอมนำาเหลองในชวง

เชาตรของวนท 23 สงหาคม 2557 กจดใหมการรดนำาศพเวลา 16.00 น.

ของวนเดยวกน แลวตงศพไว ณ กฏพพธภณฑหลวงพอคำาเขยน

วดภเขาทอง ระหวางวนท 23-29 สงหาคม จากนน ถวายเพลงสรระสงขาร

ณ เมรวดภเขาทอง ในท 6 กนยายน 2557 รวมระยะเวลา 15 วน

ททำาเชนนไดดวยเพราะหลวงพอคำาเขยนไดสงเสยทงทางวาจาและ

เปนลายลกษณอกษรไวอยางชดเจน ประกอบดวยสาระหลกคอ ขอใหจด

งานศพอยางเรยบงายไมฟมเฟอย ประกอบศาสนพธใหนอย เนนศาสน-

ธรรมใหมาก ใหสวดพระอภธรรมและธมมจกกปปวตตนสตรพรอมการแปล

เพอใหญาตโยมเขาใจความหมาย ใหเกบศพไวทกฎไมเกน 7 วน แลวเคลอน

ศพไปศาลาใหญไมเกน 15 วน ใหใชเมรเผาศพเดมรวมกบชาวบาน ไมตอง

สรางใหมใหสนเปลอง สวนอฐใหเกบเวลาตสหลงจากวนเผา อฐ

สวนหนงฝงไวทใตตนจานวดภเขาทอง อกสวนหนงบรรจทลานปฏบตธรรม

วดปาสคะโต

ดงนน ในชวงหกโมงเยนของทกวนจะมการทำาวตรเยนรวมกน

ทงพระและฆราวาส โดยทางวดไดเตรยมหนงสอสวดมนตแปลไวใหผท

เขารวมทำาวตรเยนสาธยายมนตไปพรอมกน จากนนมการแสดงพระธรรม-

เทศนา ซงจะสนเสรจประมาณหนงทมหรอหนงทมครง

สวนพธการในวนถวายเพลงเปนไปอยางเรยบงาย มการแสดง

ธรรมครงชวโมง ไมมการชกผาบงสกล เพราะหลวงพอคำาเขยนกลาวไววา

ปจจบนเปนพธกรรมทไมมความหมาย จากนน ญาตโยมวางดอกไมเทยน

หอมซงเปนสญลกษณแสดงความเคารพครบาอาจารยของหลวงพอ

คำาเขยน คอหลวงพอเทยน จตตสโภ แลวถวายเพลง เปนอนเสรจพธ รงสาง

วนรงขนมการเกบและบรรจอฐตามคำาสงเสยของหลวงพอคำาเขยน

หลวงพอคำาเขยนเปนพระทใหความสำาคญกบธรรมชาต เพอแสดง

ความเคารพและระลกถงหลวงพอคำาเขยน ศษยและญาตโยมจงพรอมใจกน

จดเตรยมสถานทและบรรยากาศภายในวดใหเรยบงายและทำารายธรรมชาต

นอยทสด เชน ใชกระทงกระดาษเคลอบไขแทนจานหรอกลองโฟมเพอใส

อาหาร เปนตน

พธศพของหลวงพอคำาเขยนจงเตมไปดวยความเรยบงาย ศกดสทธ

มพลง และมความหมายสมกบการเปนการแสดงธรรมเปนตวอยางให

ญาตโยมเหนเปนครงสดทาย และเปนตวอยางงานศพทเหมาะสมยงนกกบ

สงคมไทยในยคสมยน



บทสงทำย

การมองความตายและพธศพปจจบนเปลยนแปลงไปจากความเชอและ

พธกรรมแบบดงเดมอยางมาก สวนหนงเพราะความเปนชมชนทแตกสลาย

ทำาใหเกดวชาชพใหมๆ เขามามบทบาทในการจดการการตายและพธศพ

มากขน เชน เจาหนาทในโรงพยาบาล สปเหรอ (อาจารยเมร) หรอบรษทรบ

จดการงานศพ ความรและทกษะในการจดการงานศพจงเลอนหายไป

ความหมายในงานศพจงถกลดทอนลงไปดวย

หนงสอเลมนไดนำาเสนอความเชอ พธกรรม และหลกธรรมทอย

เบองหลงพธศพ ทงในอดต และปจจบน รวมทงเสนอทางเลอกในการจด

งานศพทสอดคลองกบหลกธรรม ประหยด และไดบญกศลทงผตายและ

ผยงอย ดวยความหวงวาจะชวยจดประกายใหผอานมมมมองใหมๆ เกยว

กบความตายและพธศพ มองเหนความหมายจากปรศนาธรรม และขอเชญ

ชวนทกทานสรางสรรคงานศพใหเกดกศลธรรมในใจของทงผรวมและผจด

งาน กจกรรมสำาคญทหนนเนองใหชวตและสงคมดงาม

อยางไรกตามรปแบบพธศพแบบรวมสมยทปรากฏในหนงสอเลมน

เปนเพยงตวอยางจำานวนหนง หากผอานมขอมลหรอประสบการณตรง

เกยวกบการจดงานศพแบบรวมสมยทชาญฉลาด ขอเชญชวนใหแบงปน

เปนวทยาทาน โดยสงขอมลมาไดทโครงการเผชญความตายอยางสงบ


โครงการเผชญความตายอยางสงบ เครอขายพทธกา

ความตายถกรบรแตดานความสญเสย เจบปวดทรมาน เปนอปมงคล

นาหวาดกลว จงทำาใหคนพากนแกลงลมความตาย ไมตระหนกถงความจรง

วา ความตายตองมาเยยมเยอนเราอยางแนแทในวนหนง

ความกลวทตามมาดวยการหลกเลยง และความประมาททตาม

มาดวยการละเลย ไมสนใจการเรยนรการรบมอกบความตาย ทำาใหเมอ

ตนเองหรอคนใกลชดตองประสบกบความเจบปวยหรอการตายเขาจรงๆ

กไมสามารถจดการไดอยางมสต ผประสบปญหามากทสดคอผปวยทไดรบ

ความทรมานจากการยดความตาย ดวยอปกรณทางการแพทยตางๆ และ

อาจตายทามกลางบรรยากาศทไมเปนมตรตอการตายอยางสงบ สมศกดศร

ความเปนมนษย

ขณะเดยวกน ญาต ผดแล และครอบครวกตกอยในความเศรา

หมอง สนหวง ไรทางออก จากการแบกรบภาระการดแลอยางมหาศาล จาก

การยอชวตดวยเทคโนโลยเกนความจำาเปน

โครงการเผชญความตายอยางสงบ เครอขายพทธกา จงพฒนา

เครองมอการเรยนรในรปแบบตางๆ ตลอดจนพฒนากลไกทางสงคม

และวฒนธรรม ใหเออตอการเผชญความตายอยางสงบ ในขณะเดยวกน

กเกอกลชวตและสงคมทดงาม



นอกจากโครงการเผชญความตายอยางสงบแลว เครอขายพทธกา

ยงดำาเนนโครงการฉลาดทำาบญ โครงการสขแทดวยปญญา โครงการปวน

ตลอดจนเผยแพรหนงสอและสอธรรมะรวมสมย เพอฟนฟพทธธรรมให

เปนสวนหนงของชวตและ มความหมายตอสงคม ศกษารายละเอยดเพม

เตมไดท www.budnet.org

ฉลาดทําศพ - Peaceful Death

Documents

Transcript of ฉลาดทําศพ - Peaceful Death