ကကြိုးဆွဲမှုများ - MIMU

ကႀကးဆြမႈမားျမနမာႏငငရ ေယာကားပသမႈလကၡဏာ၊ ဂနဒါႏင လမႈေရးပဋပကၡ

International AlertInternational Alert သည ေရရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးက တညေဆာကရနအတြက ပဋပကၡဒဏက တကရကခစားၾကရသမားႏင လကတြကာ လပေဆာငပါသည။ အတတကြလကတြေဆာငရြကျခငးျဖင ကၽြႏပတ႔သည ၿငမးခမးေရးက ရယႏငသည စြမးအားရသညဟ ယၾကညပါသည။ ကၽြႏပတ႔သည ေသြးကြေနသမားက ျပနလညေပါငးစညးေပးကာ ပဋပကၡ၏ အေၾကာငးရငးခမားက ေျဖရငးရန အဓက ဥးတညေဆာငရြကပါသည။ ေအာကေျခအဆငမ မဝါဒအဆငအထ ကၽြႏပတ႔အတတကြလကတြကာ ေန႕စဥၿငမးခမးေရးက တညေဆာက လကရပါသည။ ျငမးခမးေရးဆသညမာ လကနကစြန႔လႊတျခငး သ႔မဟတ သေဘာတညခကက လကမတေရးထးျခငးတ႔ အျပင မတျခားနားမႈမားက အၾကမးဖကနညးလမးမသးဘ ေျဖရငးကာ အတယဥတြေနထငၾကျခငးျဖစသည။

www.international-alert.org

ဖနတးအမ (Creative Home)ဖနတးအမ (Phan Tee Eain - PTE) သည ျမနမာႏငငတြင ဂနဒါညမမႈႏင မတကြျပားမႈမားက တနဖးထားေသာ လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညး တစရပ ေပၚထြနးလာေရး ႀကးပမးေဆာငရြကေနပါသည။ PTE သည ျမနမာႏငငရ အမးသမးလႊတေတာကယစားလယေလာငးမားႏင ေရြးေကာကတငေျမႇာကခရေသာ အမးသမးလႊတေတာ ကယစားလယမား၏ ေခါငးေဆာငမႈအရညအေသြးႏငစြမးရညမားက ျမႇငတင ေပးျခငးျဖင လႊတေတာကယစားလယမားႏင ႏငငေရးပါတမားၾကား ဂနဒါညမေရးက အားေပးျမႇငတငပါသည။ PTE သည အမးသမးမား၏ ႏငငေရးတြင ပါဝငေဆာငရြကမႈဆငရာ သေတသနမားက ေဆာငရြကသကသ႔ မဆႏၵရငမားက ပညာေပးသည သငတနးမား၊ မဆႏၵရင စာရငးအေၾကာငး အသပညာျဖန႕ေဝသည လႈပရားမႈမား၊ အမးသမးမားက မေပးရနစညးရးလႈ႕ေဆာသည လႈပရားမႈမားကလညး ေဆာငရြကၿပး ႏငငအဆငႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင အမးသမးအဖြ႕အစညးမား၊ ကားမေရးရာ အဖြ႕အစညးမား၊ ဒမကေရစ အဖြ႕အစညးမား၊ ကြနရကမားႏင ပးေပါငးကာ အမးသမးစြမးေဆာငရည ျမႇငတငမႈမားကလညး ေဆာငရြကပါသည။

www.phanteeeain-myanmar.org

သဂၤဟ (Thingaha Gender Organisation) သဂၤဟ(Thingaha Gender Organisation - TGO) သည ဂနဒါညမမႈ ရၿပး အမးသမးမားႏင အမးသားမား ၎တ႔၏ ေမြးရာပါ လ႕ဂဏ သကၡာႏင လ႕အခြငအေရးမားက ရရခစားႏငေသာ တရားမတ၍ ၿငမးခမးသည ျမနမာလ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးျဖစလာေစရန ႀကးပမး ေဆာငရြကလကရပါသည။ TGO သည အမးသားအဆငတြင ဂနဒါမဝါဒမား ခမတႏငေရးအတြက တကတြနးေဆြးေႏြးအၾကျပျခငး၊ ေဒသႏရအဆငတြင ရပရြာလမႈအသငး အဝငးမားအား ဂနဒါႏင႔ဆငေသာ စြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငးႏင ပညာေပးျခငး၊ ျမနမာလ႕ေဘာင အဖြ႕အစညးတြင တာဝနခမႈရျခငးႏငအတ ဂနဒါညမမႈ၊ လ႕အခြငအေရးႏင လ႕ဂဏသကၡာ ရရေရးအတြက ျပညတြငးႏင ႏငငတကာ ကြနရကမားႏင ေကာငးမြနေသာ ဆကဆေရးမားတညေဆာကျခငး၊ ခတဆကျခငးမားက ႀကးပမးေဆာငရြကပါသည။

www.thingaha-gender.com

© International Alert/Phan Tee Eain/Thingaha Gender Organization 2018

မပငခြငမားအားလး ထနးသမးထားပါသည။ စာေရးသမားအား အျပညအစ ရညညႊနးေဖာျပျခငးမရဘ ဤစာအပ၏ မညသညအစတ အပငးကမ ကးယျခငး၊ သမးဆညးထားျခငး သ႔မဟတ အလကထေရာနစ၊ စကကရယာ၊ မတကးယမႈ၊ အသဖမးမႈ သ႔မဟတ အျခား မညသညပစ၊ မညသညနညးလမးႏငမ လႊေျပာငးေပးပ႔ျခငး မျပရပါ။

ဒဇငးအျပငအဆင - Nick Wilmot Creative

မကႏာဖးပနးခ - ဝလး

ျမနမာႏငငရ ေယာကားပသမႈလကၡဏာ၊ ဂနဒါႏင လမႈေရးပဋပကၡ

Jana Naujoks ႏင ျမတသႏာက

၂ဝ၁၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ

ကႀကးဆြမႈမား

2 ကႀကးဆြမႈမား

ေကးဇးတငလႊာ အစရငခစာေရးသားသမားသည ရနကန၊ ရမးျပညနယေတာငပငးႏင တနသၤာရတငးေဒသႀကးတ႔တြင ေဆာငရြကခ ေသာ ဤသေတသနအတြက အသအျမငမားက မေဝေပးခၾကေသာ ပဂၢလမား၊ အဖြ႕အစညးမားႏင ရပရြာလမႈ အသငးအဝငးမားအား ေကဇးတငရေၾကာငး ေျပာၾကားလပါသည။ ထ႔ျပင ဤအစရငခစာက ျပစရာတြင ကညပပး ေပးခၾကေသာ International Alert ၊ ဖနတးအမႏင သဂၤဟမ ဝနထမးမား၊ ျပငပမ လပေဖာကငဖကမား၊ အထးသျဖင အၾကဥာဏမားေပးခေသာ၊ မမတ႔၏ အကးသကဆငသမားႏင ကညခတဆကေပးခေသာ Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process ႏင Gender Equality Network တ႔အား ေကးဇးတငရပါသည။ ဤစမခကအတြက အခကအလကေကာကယမႈမား၊ ေပါငးစပညႇႏႈငးမႈမား ေဆာငရြကေပးခေသာ ေအာကပါလပေဖာကငဖကမား၏ အေရးႀကးလေသာ အခနးက႑ကလညး ကၽြႏပတ႔ အသအမတျပပါသည - ခငေလးႏြယထြနး၊ နႏၵာထြဋ၊ Moses Sian Cin Thawng၊ ေကသြယစးႏင David Müller၊ field facilitator မားျဖစၾကေသာ ယယစ၊ ယဥေဝထြနး၊ ခြနစနဝငးလႈငႏင Nang Hsaing Inn ၊ ေထာကပျဖညဆညးေပးခေသာ မေစးႏင သႏာသစၾကည၊ စမခကအဆငမား အားလးတြင အလးစႀကးၾကပလမးညႊနေပးခၾကေသာ Henri Myrttinen ၊ ခငေလးငယႏင ဘလလကျမငတ႔ ျဖစပါ သည။

ဤအစရငခစာ၏ အေစာပငးမၾကမးမားအား ဖတရႈသးသပေပးခၾကၿပး ေနာကဆးအၿပးသတဗားရငးအား အတငး မသ တးတကေကာငးမြနသြားေစခသည မတခကမား ေပးခၾကေသာ Erin Kamler ၊ ခငမမမး၊ နနးျဖျဖလငး၊ Caitlin Williscroft၊ ေနာငလတ၊ Henri Myrttinen ၊ Elizabeth Laruni ၊ Robert Barclay ႏင Markus Mayer တ႔က လညး ကၽြႏပတ႔ မားစြာ ေကးဇးတငရပါသည။ ဆနးစစေလလာခကအတြကႏင အမား အယြငးတစစတစရာရခလင အစရငခစာေရးသားသမား၏ တာဝနသာ ျဖစပါသည။

ဤသေတသနက ေဆာငရြကရနအတြက Paung Sie Facility မ ရနပေငြပပးေပးခပါသည။ International Alert သည မဟာဗဟာအလရငမားျဖစေသာ ဒတခႏငငျခားေရးဝနႀကးဌာန၊ အငးရစရ ႏငငျခားေရးႏင ကနသြယေရး ဥးစးဌာန ႏင႔ ဆြဒငႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ေအဂငစတ႔ကလညး ၎တ႔၏ ပပးကညမားအတြက ေကးဇးတငရပါသည။ ဤအစရငခစာတြင ေဖာျပထားေသာ အျမငမားသည International Alert၊ ဖနတးအမ (Creative Home) ႏင႔ သဂၤဟတ႔၏ အျမငအယအဆမားသာျဖစၿပး အလရငမား၏ အျမငမား သ႔မဟတ မဝါဒမားက ကယစားျပျခငး မရပါ။

ျမနမာႏငငရ ေယာကားပသမႈလကၡဏာ၊ ဂနဒါႏင လမႈေရးပဋပကၡ 3

မာတကာအတေကာကစကားလးမား ၄

အႏစခပ ၆

၁။ နဒါနး ၁၁

၁-၁။ ျမနမာႏငင၏ ေနာကခသမငးေၾကာငး ၁၁၁-၂။ အမးသားမားႏင ေယာကားဆနသဘာဝမားအေၾကာငး ေလလာရျခငး အေၾကာငးရငး ၁၃၁-၃။ စမခက၏ ေနာကခအေၾကာငးအရာ ၁၆၁-၄။ အသးျပေသာ နညးစနစႏင ကန႕သတခကမား ၁၆

၂။ ျမနမာႏငငရ ဂနဒါ၊ ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငး ၁၈

၂-၁။ ႏငငအေၾကာငး ျခငတငျပခက ၁၈၂-၂။ သေတသန ေဆာငရြကခသည ေနရာမား ၁၉

ေျမပ ၁ - သေတသနေဆာငရြကခ႔သည႔ ေနရာမား ၁၈ေျမပ ၂ - ရမးျပညနယေတာငပငး သေတသနေဆာငရြကခ႔သည႔ေနရာမား ၂၀ေျမပ ၃ - တနသၤာရတငးေဒသႀကး သေတသနေဆာငရြကခ႔သည႔ေနရာမား ၂၃

၃။ ေလလာခသည အေၾကာငးအရာအလက အဓကေတြ႕ရခကမား ၂၇

၃-၁။ ေယာကားပသမႈလကၡဏာမားႏင ဂနဒါအေျချပ လငအၾကမးဖကမႈ ၂၈၃-၂။ ဂနဒါဆငရာေမာလင႔ခကမား၊ ေဒသႏရအဆင ပဋပကၡေျဖရငးမႈႏင ေျမယာပဋပကၡမား ၃၄၃-၃။ ပဋပကၡ၊ ေယာကားပသမႈလကၡဏာမားႏင မးယစေဆးဝါး သးစြမႈ ၄၀၃-၄။ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏင ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးမႈ ျဖစစဥတြင ေယာကားပသမႈလကၡဏာမား၊ ၄၆

၄။ သးသပခကႏင အၾကျပခကမား ၅၂

ေနာကဆကတြစာတမးမား ၆၁

ေနာကဆကတြစာတမး ၁ - သေတသနနညးစနစပငးဆငရာ စနေခၚမႈမား ၆၁

ေနာကဆကတြစာတမး ၂ - သေတသနလပေဆာငခကမားႏင ပါဝငေဆြးေႏြးသမား ၆၃


အတေကာကေဝါဟာရမားCSO Civil society organisation အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး DDR Disarmament, demobilisation and reintegration လကနကဖကသမးျခငး၊ တပအငအားမား ေလာချခငးႏင ျပနလညေပါငးစညးျခငးEAO Ethnic armed organisation တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးEBO Euro Burma Office ယရဘားမားရးFGD Focus group discussion ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြGAD General Administration Department အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနGBV Gender-based violence ဂနဒါအေျချပအၾကမးဖကမႈGPS Gender, peace and security ဂနဒါ၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးIDP Internally displaced people ျပညတြငးေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးသမားJMC Joint Monitoring Committee ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးဆငရာ ပးတြေစာငၾကညေရးေကာမတKII Key informant interview အဓကသတငးအခကအလကေပးႏငသအား ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး KNLA Karen National Liberation Army ကရငအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာKNU Karen National Union ကရငအမးသားအစညးအရးLGBTQ Lesbian, gay, bisexual, transgender and queerလငတခစသအမးသမး၊ လငတခစသအမးသား၊ လငတလငကြႏစမးစလးခစႏငသ၊ ဆန႔ကငဘကလငက႔သ႔

ေျပာငးလခယေနထငသႏင ဆန႕ကငဘကလငအား စတမဝငစားသNCA National Ceasefire Agreement တစႏငငလး ပစခတတကခတမႈရပစေရးသေဘာတစာခပNLD National League for Democracy အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပPNA Pa-O National Army (military wing of the PNO) ပအဝးအမးသားတပမေတာ (PNO ၏ စစတပ)PNLO Pa-O National Liberation Organisation ပအဝးအမးသားလြတေျမာကေရးအဖြ႕PNO Pa-O National Organisation ပအဝးအမးသားအစညးအရး


PTE Phan Tee Eain ဖနတးအမRCSS Restoration Council of Shan State ရမးျပညျပနလညထေထာငေရးေကာငစSAZ Self-Administered Zone ကယပငအပခပခြငရေဒသSGBV Sexual and gender-based violence လငပငးဆငရာႏင ဂနဒါအေျချပအၾကမးဖကမႈSOGI Sexual orientation and gender identity လငပငးဆငရာ တမးညႊတမႈႏင လငဝေသသခယမႈ SSA Shan State Army ရမးျပညတပမေတာSSR Security sector reform လျခေရးက႑ ျပျပငေျပာငးလေရး TGO Thingaha Gender Organisation သဂၤဟUPC Union Peace Process ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးလပငနးစဥUPDJC Union Peace Dialogue Joint Committee ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြ ပးတြေကာမတWLB Women’s League of Burma အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)


အႏစခပ ျပညေထာငစျမနမာႏငငသည မတကြျပားေသာ တငးရငးသားလမးစမား၊ ဘာသာေရးအပစမား၊ ဘာသာစကားမား ႏငအတ ရႈပေထြးေသာ အေျခအေနမားရသည ႏငငတစႏငငျဖစပါသည။ ဆယစႏစေပါငးစြာ အာဏာရငစနစျဖင အပစးမႈ၊ တခါးပတဝါဒကငသးအပခပမႈႏင ႏငငအဆင တငးရငးသားႏငငေရးႏင လကနကကငပဋပကၡမား၊ ဒမကေရစအေရးလႈပရားမႈမားမစ၍ ပမကယျပန႔ေသာ လမႈေရးအဆင ေျမယာပဋပကၡမားအထ အျပနအလန ဆကႏြယခတဆကေနသည အမးမးေသာ ပဋပကၡမားက ထသ႔ ရႈပေထြးေသာ အေျခအေနမားက ဖနတးျဖစေပၚ ေစချခငး ျဖစပါသည။ ထ႔ျပင အမတြငးအၾကမးဖကမႈကသ႔ အမေထာငစအဆင ပဋပကၡမားကလညး ေတြ႕ျမငရပါ သည။ အျခားနငငမားနညးတ ျမနမာႏငငတြငလညး အဆပါ အၾကမးဖကမႈပစအမးမးသည အမးသားမား၊ အမးသမးမား၊ ေယာကားေလးမား၊ မနးကေလးမားႏင မတကြျပားေသာ ဂနဒါဝေသသရသမားအေပၚ ကြျပားေသာ နညးလမးအမးမးျဖင ထခကေစလကရပါသည။

ပဋပကၡအေၾကာငး နားလညသရရန ႀကးပမးရာတြင၊ ၿငမးခမးေရးႏင လမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈ ရရေအာင ေဆာငရြကရာတြင ဂနဒါ၏အေရးပါမႈက ပမသရလာၾကၿပျဖစသည။ ဂနဒါအတြက သးသန႔ေဆာငရြကေသာ ဖြ႕ၿဖးမႈ အစအစဥမားလညး တးပြားလာပါသည။ လကေတြ႕တြင အဆပါအစအစဥမားသည အမးသမးမား၏ ႏငငေရးႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈလပငနးစဥမားတြင ပါဝငေဆာငရြကႏငေရးက အဓကဥးတညေဆာငရြကၾကျခငးျဖစ သည။ ယခငက အမးသားမားႀကးစးေသာ နယပယမား၊ လပငနးမားတြင အမးသမးမား ထထေရာကေရာကႏင အဓပၸါယျပညဝစြာ ပါဝငေဆာငရြကႏငမႈ တးပြားလာေအာင လပေဆာငေရးသည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတြင အေရးပါေသာ အခနးက႑တစခ ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ အမားနားလညသရမႈ နညးပါးေသးေသာ ကားမတနးတ ညမမရမႈ ျပနာ၏ အျခား ‘မကႏာစာ’ တစဖကမာ အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမား ေတြ႕ၾကခစားရမႈမားက ကငတြယေျဖရငးေပးျခငး ျဖစပါသည။ ဤ ‘ဂနဒါ၏ အျခားမကႏာစာတစဖက’ အား နားလညသရမႈ နညးပါးေနပါ ေသးသည။ ေယာကားပသမႈႏငစပလဥး၍ လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးမ ထားရေသာ ေမာလငခကမားက မၾကာခဏ ဆသလ လစလရႈထားတတၾကပါသည (သ႔မဟတ အေလးအနကမထားတတၾကပါ)။ ေယာကားပသမႈလကၡဏာ မား ဆသညမာ အမးသားမားျဖစေနျခငးေၾကာင ၎တ႔အေနျဖင တစနညးနညးျဖင လပေဆာငရန သ႔မဟတ ျပမ ရန လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးမ ထားရေသာ ေမာလငခကမား ျဖစၿပး ထေမာလငခကမားသည ပဋပကၡ သ႔မဟတ အၾကမးဖကမႈက ဥးတညေစေသာ အေၾကာငးမား ျဖစလာႏငပါသည။ သ႔ေသာ အမးသားမားအား ဂနဒါအေျချပ လငအၾကမးဖကမႈ (SGBV) က တားဆးကာကြယရနအတြကက အဓကဥးတည၍ ႏႈးေဆာစညးရး လပေဆာငသည ‘အမးသားမားႏင ထေတြ႕ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈ’ နညးလမးမားကသာ အသးျပလပေဆာငျခငးသည လေဘာငအဖြ႕ အစညးမ ထားရသည ေယာကားပသျခငးဆငရာ ေမာလငခကမားေၾကာင အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမား အတြက ထခကလြယမႈမား တးပြားလာေစသညအခကက လစလရႈထားရာေရာကပါသည။ ယေန႕အခနအထ ဤကစၥရပအား ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ အစအစဥမားတြင အသအမတျပျခငး သ႔မဟတ ကငတြယေျဖရငးျခငး ျပေလမရၾကပါ။

ေယာကားပသမႈလကၡဏာမားအေၾကာငးက နားလညသရရန အေရးႀကးပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အဆပါ ေယာကားပသမႈဆငရာ စသတမတခကမား၊ လေဘာငအဖြ႕အစညးမ ထားရေသာ ေမာလငခကမားအား အသးခ ကာ အၾကမးဖကမႈလပရပမား လပေဆာငလာေအာင ႀကးကငျခယလယႏငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ဥပမာ လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးသည အမးသားမားအား ျပငပမၿခမးေျခာကလာေသာ အႏရာယမားဟ ယဆသညအရာမား (ဖြ႕ၿဖးေရးစမခကမားအတြက ေျမယာသမးယမႈမားအပါအဝင) မ ၎တ႔၏ လမႈအသငးအဝငးမားက ကာကြယ ေစာငေရာကေပးရမညသမားအျဖစ ေမာလငခကမား ထားရႏငပါသည။ ထသ႔ ကာကြယေစာငေရာကေပးႏငရန ကမၸဏႀကးမား၊ လကနကကငလပေဆာငသမား သ႔မဟတ အစးရအဖြ႕အစညးမားကသ႔ ပမၾသဇာအာဏာႀကးမား သမားႏင အတကအချပလပရန လအပလာေသာ အေျခအေနမားတြင ချပငးမႈမားႏင ဖအားမားက အၾကမးဖကမႈ


လပရပမားအသြငသ႔ ကးေျပာငးသြားႏငပါသည။

ဤဂနဒါရႈေထာငအား လစလရႈထားသည ပဋပကၡဆနးစစေလလာခကမားႏင အေရးယေဆာငရြကခကမားသည ျပညစမႈမရဘ ၿငမးခမးေရးအတြက အေရးပါသည ဝငေပါကမားက လကလြတသြားႏငေျခ ရပါသည။ ထကသ႔ေသာ စမခကမားသည ၎တ႔၏ လပေဆာငခကမားမ ထြကေပၚလာေသာ အကးသကေရာကမႈမားက အျပညအဝ နား လညသရႏငျခငးမရသည အေျခအေနသ႔လညး ဆကေရာကႏငပါသည။ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကရန ႀကးပမးအား ထတမႈမားသည ပဋပကၡအေျခအေနမားအား ဘကစဆနးစစေလလာကာ ေဆာငရြကမသာလင ပမထေရာကႏင ပါသည။ ပဋပကၡအေပၚ ဂနဒါဆငရာ စသတမတခကမား၏ သကေရာကမႈႏင ဂနဒါဆငရာ လမႈေရးစမားအေပၚ ပဋပကၡ၏ သကေရာကမႈ ႏစမးစလးက ေလလာဆနးစစမသာလင ဘကစဆနးစစေလလာသညဟ ဆႏငမညျဖစ ပါသည။ လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးမ အမးသားမားအေပၚ ထားရေသာ ေမာလငခကမားသည ပဋပကၡအေျခအေနမား က ပေဖာေပးႏငပါသည။ ဥပမာ အမးသားမားသည လကနကကငတပဖြ႕မား၊ အပစမားသ႔ ဝငေရာကျခငး၊ အၾကမး ဖကမႈက ကးလြနျခငး နညးလမးမားျဖင ျဖစသည။ သ႔ေသာ ပဋပကၡႏင အၾကမးဖကမႈမား ျဖစေပၚမႈကလညး အမး သားမားအေပၚ ထားရေသာ ေမာလငခကမားအေပၚ ၾသဇာသကေရာကႏငပါသည။ ဥပမာ လမႈအသငးအဝငးမား သည ပဋပကၡေၾကာင ၎တ႔၏ လယယာေျမမားက စြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရေသာအခါ အမးသားမားသည အျခားေနရာ မားက ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာကာ အလပအကင ရာေဖြ၍ ၎တ႔၏ မသားစမားက ရာေဖြေကၽြးေမြးရမညဟေသာ ေမာ လငခကမား ထားရျခငး ခရႏငပါသည။

ဤအစရငခစာသည အမေထာငစအဆငႏင ရပရြာအဆငရ လမႈေရးစသတမတခကမား၊ ၎တ႔က နားလညလကခ ထားပႏင ၎တ႔၏ ရကခတမႈမားအား ဂနဒါဘကစဆနးစစေလလာမႈရႈေထာငမ ဆနးစစေလလာႏငရန ရညရြယ ပါသည။ ျမနမာလေဘာငအဖြ႕အစညးအတြငးရ အမးသမးမား၊ အမးသားမားႏင မတကြျပားေသာ လငပငးဆငရာ တမးညႊတမႈႏင ဂနဒါဝေသသခယမႈမား (SOGI) ရသညသမားအေပၚ ပဋပကၡ၏ သကေရာကမႈအမးမးက ထည သြငးစဥးစားကာ ဂနဒါဘကစဆနးစစေလလာမႈရႈေထာငမ ေလလာထားပါသည။ ကၽြႏပတ႔သည သေတသနအား ေနရာေဒသ ႏစခတြင ျပလပခပါသည။ ရမးျပညနယေတာငပငးေဒသႏင တနသၤာရတငးေဒသႀကးတ႔ ျဖစၿပး ထ ေဒသမားတြင ေယာကားပသမႈဆငရာ ေမာလငခကမားက အၾကမးဖကပဋပကၡအား ပမဆးရြားလာေစသည သ႔မဟတ တးပြားလာေစသည အမအကငမားက ျဖစေပၚေစႏငပႏင အဆပါပဋပကၡအေျခအေနမားတြင ေနထင ေသာ အမးသားမားအတြက ထခကလြယမႈအမးအစား အမးမးက ျဖစေပၚေစႏငပ သာဓကမားအား ေတြ႕ရႏင သည ေဒသမား ျဖစပါသည။ အဓကဆနးစစေလလာခေသာ နယပယမားတြင ေအာကပါတ႔ ပါဝငပါသည -

n ဂနဒါဆငရာ ဝါစဥမားႏင ေယာကားဆနမႈဆငရာ ေမာလငခကမားသည ဂနဒါအေျချပ လငအၾကမးဖကမႈ (SGBV) အား ကးလြနမႈႏင ဆကစပေနပ၊ (အမးသားမားႏင ေယာကားေလး မားသညလညး SGBV ၏ သားေကာငမား ျဖစလာႏငသညအခကက အသအမတျပကာ)၊

n ေကးလကေနလမႈအသငးအဝငးမား၏ ေျမယာလကလြတဆးရႈးျခငးႏင ယငးႏငစပလဥးေသာ အသက ေမြးဝမးေကာငးမႈလပငနးမား ဆးရႈးျခငး အႏရာယမားအား ထခကလြယမႈသည မသားစအား ကာကြယ ေစာငေရာကရနႏင ရာေဖြေကၽြးေမြးရန လေဘာငအဖြ႕အစညးမ ေမာလငခကမား ျပညမေအာင ႀကးပမးရ ေသာ အမးသားမားအဖ႔ ႀကးမားေသာ စနေခၚမႈမား ျဖစလာပ၊ ထ႔ျပင တစဖကတြငလညး လမႈအသငးအဝငး မားသည ေျမသမးယမႈမားအတြက ဆႏၵျပသ အမးသားမားအား အၾကမးဖကႏမနငးျခငးမားက ကာကြယရန အတြက အမးသမးမားအား ေရြးခယ၍ ဆႏၵျပမႈမားက ဥးေဆာငေစကာ မဟာဗဟာကက ေဆာငရြက လာၾကျခငးေၾကာင ဂနဒါစမားသည ေျပာငးလသြားႏငပ၊

n အမးသားမားတြင မးယစေဆးႏင အရကစြမႈ ျပနာမား ျဖစလြယပ၊ ထျပနာသည SGBV ႏင ရာဇဝတ မႈမားကသ႔ လမႈေရးျပနာမားက ျဖစေစသညဟေသာ လမႈအသငးအဝငး၏ ယဆခကမားသည လ႕ေဘာင အဖြ႕အစညး၏ ေယာကားဆနမႈဆငရာ ေမာလငခကမားသည ဆကစပေနပ၊


n ပဋပကၡ သ႔မဟတ ေျမသမးယမႈမားေၾကာင ေနရပစြန႕ခြာရန အတငးအၾကပဖအားေပးခရေသာ အမးသား မားႏင ေယာကားေလးမား၏ ထခကလြယမႈမားႏင မသားစအား ရာေဖြေကၽြးေမြးရမညဟသည ဂနဒါ ဆငရာ ေမာလငခကမားက ျပညမေအာင ႀကးပမးျခငး၏ ေနာကဆကတြ စနေခၚမႈမားး၊ ထအရာမားအား ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားလညး ေတြ႕ၾကခစားရကာ ေရႊ႕ေျပာငးဝငေရာကျခငးႏင ေရႊ႕ေျပာငးထြကသြားျခငး အမားအျပားျဖစေပၚေနမႈသည ေရႊ႕ေျပာငးေရာကရရာေဒသတြငေရာ၊ မလေနရပေဒသတြငပါ အမေထာငစ အဆငႏင လေဘာငအဖြ႕အစညးအဆငမားရ ဂနဒါအေျခအေနအေျပာငးအလမားအေပၚ သကေရာကမႈ ရေနပ၊

International Alert ၏ ေရ႕ကထတေဝခေသာ “မကႏာဖးမား၏ ေနာကကြယ - ျမနမာႏငငရ ေယာကားပသမႈ လကၡဏာမား၊ ဂနဒါ၊ ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငး” အစရငခစာတြင လကနကကငလပေဆာငသမား ႏင ဆကႏႊယသည ေယာကားပသမႈလကၡဏာမားအား လေဘာငအဖြ႕အစညးမ နားလညလကခထားပက ေလလာ ဆနးစစခၿပး အထးသျဖင သမားရးကခြထားေသာ အမးသားႏင အမးသမး အပစႏစစတြင မပါဝငေသာ အမးသား မား၊ ႏငငေရးအကဥးသားမားႏင အတငးအၾကပအလပေစခငးခရေသာသမား၏ ထခကလြယမႈမားက သးျခား ေလလာတငျပခပါသည။ ထအစရငခစာတြင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအတြငးရ ေယာကားပသမႈလကၡဏာဆငရာ ကစၥမားက ဆနးစစေလလာထားၿပး ဂနဒါ၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးဆငရာ ကစၥရပမား၌ အမးသားမား တကၾကြစြာ ပါဝငေဆာငရြကလာေအာင လပေဆာငႏငမည နညးလမးမားက အၾကျပတငျပထားပါသည။

ယခအစရငခစာ “ကၾကးဆြမႈမား - ျမနမာႏငငရ ေယာကားပသမႈလကၡဏာ၊ ဂနဒါႏင လမႈေရးပဋပကၡ” တြင ေရ႕ကထတေဝခ႔ေသာ အစရငခအတြက ျပလပခသည သေတသနကပင အေျချပကာ အမးသားမားအေပၚ ထားရ သည ၎တ႔၏ မသားစက ကာကြယေစာငေရာကေပးရနႏင ရာေဖြေကၽြးေမြးရနဟသည အပငးႏစပငးပါေသာ ေမာလငခကမားသည ၎တ႔၏ အဆငအတနး၊ အေနအထားက ထနးသမးရန သ႔မဟတ တးျမႇငရန ႀကးပမးမႈမားႏင ဆကစပကာ အၾကမးဖကလပရပမားတြင သ႔မဟတ ဆန႕ကငဘကအေနျဖင ပဋပကၡမားအားေျဖရငးရန ႀကးပမးမႈ မားတြင ပါဝငေဆာငရြကလာေအာင တြနးအားေပးႏငပအေၾကာငးက ေဆြးေႏြးထားပါသည။ အမးသားမားအေပၚ လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးမ ထားရေသာ ေမာလငခကမားႏင ၎တ႔၏ လကေတြ႕ဘဝအေတြ႕အၾကမားၾကား ကြာဟ ခကသည အမးသားမား၏ စတပငးဆငရာႏင လမႈေရးပငးဆငရာ ကနးမာေပာရႊငမႈ အေျခအေနက ထခကေစႏင ၿပး မးယစေဆးဝါး သးစြျခငး၊ SGBV အၾကမးဖကမႈမားက ကးလြနျခငးကသ႔ အႏရာယရေသာ အျပအမမားက ျပလပလာေစကာ ယငးသည အထးအားျဖင ေနရပစြန႕ခြာရန အတငးအၾကပဖအားေပးခရေသာ အမးသားမား သ႔မဟတ ဆးရြားသညအေျခအေနမားတြင ေနထငလပကငေနရေသာ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားတြင ပမေတြ႕ရႏင ပါသည။

ေတြ႕ရခကမားအကဥး

SGBV

လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးအတြငး အမးသားမားေရာ၊ အမးသမးမားကပါ ထားရသည ေယာကားပသမႈလကၡဏာဆငရာ ေမာလငခကသည SGBV အား ကးလြနျခငး၊ အၾကမးဖကမႈက လစလရႈကာ ခြငျပျခငး၊ ကးလြနသမားအား လြတေျမာကေစျခငး၊ အၾကမးဖကခရသမားအေပၚ သမားရးကဂနဒါ ေမာလငခကမားႏငအည ဝတစားဆငယငျခငး သ႔မဟတ ျပမျခငး မရမႈက အေၾကာငးျပကာ အျပစဖ႔ျခငးတ႔က ျဖစေပၚေစသည အဓကအေၾကာငးရငးပင ျဖစပါသည။ အမားျပညသတ႔သည SGBV အၾကမးဖကမႈ၏ သားေကာငျဖစခရေသာ အမးသမးမား၊ ရငသနကနရစ ေသာ အမးသမးမားအား သမားရးက ဂနဒါေမာလငခကမားႏငမညသည ဝတစားဆငပ သ႔မဟတ ျပမပ (ဥပမာ ညဘက အျပငထြကျခငး သ႔မဟတ အရကေသစာေသာကစားျခငး) အတြက အျပစတငလၾကပါသည။ အဆပါ ျပနာအား ကငတြယေျဖရငးႏငရနႏင အၾကမးဖကခရသမားအား ပမကညပပးႏငရနအတြက ရပရြာေခါငး


ေဆာငမားႏင အရပဘကလမႈ အဖြ႕အစညးေခါငးေဆာငမားသည SGBV ၏ အေၾကာငးရငးခမားျဖစေသာ ဂနဒါ ညမမႈ မရျခငး၊ အမးသမးမား၏ ခႏၶာကယသည အမးသားမားအတြက ျဖစသညဟသည အေျခအျမစမရေသာ ယဆခက၊ သေဘာထား ေတာငးခရမည ဟသည အလြနအေရးႀကးေသာ သေဘာတရားမားက နားလညသရျခငး မရမႈ၊ စသညတ႔က ပမနားလညသရထားရန လအပပါသည။ ကးလြနခရသမားထက ကးလြနသမားကသာ အျပစတငရနႏင ထကသ႔ေသာ ျပစမႈမားအတြက မညသညဆငေျခမးကမ လကသငမခသည သ႔မဟတ အားမေပးသည သေဘာထားမား လမႈအဖြ႕အစညးအတြငး ေပၚထြနးလာေစရနအတြက ပမကယျပန႕ေသာ လမႈေရး စေျပာငးလမႈ တစခ လအပမညျဖစပါသည။

သ႔ေသာ အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားသညလညး အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖက မႈမား၏ သားေကာငမား ျဖစလာႏငသညဟေသာ အခကက အသအမတျပရမညျဖစၿပး ၎တ႔အတြက ဝနေဆာငမႈ မားႏင အားေပးပပးမႈမား ေပးရမညျဖစသည။ အမးသားမားအား အၾကမးဖကမႈမ ကာကြယေပးသမား သ႔မဟတ အၾကမးဖကခရသည သားေကာငမားအျဖစထက အၾကမးဖကမႈ ကးလြနသမားအျဖစပင ေမာလငထားသည ဂနဒါ စမားေၾကာင အၾကမးဖကခရသ အမးသားမားအား ကရ႕ျပစတငရႈတခမႈမားမာ ႏစဆပမားႏငၿပး ထဂနဒါစမား ကးပကသြားမႈ၏ ဆငပြားစတဒဏရာမားက ခစားရရႏငပါသည။

ေျမယာအျငငးပြားမႈ

ေဒသႏရအဆငရ ေျမယာအျငငးပြားမႈကစၥရပမား ေျဖရငးရာတြင ထးတမးစဥလာအရ ၾသဇာအာဏာရေသာ အမးသားေခါငးေဆာငမားကသာ ႀကးစးေလရၿပး အသကအရြယအားျဖင ငယရြယေသာ သ႔မဟတ အဆငအတနး အားျဖင နမပါးေသာ အမးသမးမားႏင အမးသားမားက ဖယၾကဥထားကာ အမးသား အႀကးအကမား ႀကးစးသည စနစမတစဆင လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညး၏ အထကအဆငမားမ လမားမာ အကးခစားခြင ရရၾကပါသည။ မသားစပင ေျမယာမား (ယငးႏငဆကစပေသာ အသကေမြးဝမး ေကာငးမႈလပငနးမား) က ကာကြယေစာငေရာကေပးရမည ဟသည အမးသားမားအေပၚ ထားရေသာ ေမာလငခကသည စစတပ၊ အစးရ သ႔မဟတ ကမၸဏႀကးမားကသ႔ အငအားႀကးမားသမားႏင ရငဆငရေသာအခါ ဂနဒါႏငဆကႏႊယေသာ ဖအားမားက တးပြားေစၿပး ချပငးေဒါသ ထြကမႈ၊ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာလပကငမႈ၊ အမေထာငေရးၿပကြမႈ သ႔မဟတ အမတြငးအၾကမးဖကမႈ မား တးပြားလာမႈ တ႔က ျဖစေပၚေစႏငပါသည။ ေျမယာပဋပကၡမားက ကငတြယေျဖရငးေပးေနေသာ အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမား သည ေျမယာပဋပကၡမားက ေျဖရငးေပးသည ဆးျဖတခကခမတမႈမားတြင မတကြျပားေသာ အကးသကဆငသ မားႏင အျမငမားက ထညသြငးႏငေအာင ပမ အေလးထားေဆာငရြကသငလပါသည။ ဥပမာ ဆးျဖတခကခမတမႈႏင ပဋပကၡမား ေျဖရငးမႈတြင အမးသမးမားႏင လငယမားအား ပါဝငေဆာငရြကႏငမည စြမးေဆာငရညမားႏင အခြင အလမးမား ရလာေအာင ကညပပးေပးျခငးျဖစပါသည။ အမးသမးမားသည ပဋပကၡမားအား ပမအျပသေဘာ ေဆာငၿပး ၿငမးခမးေသာ နညးလမးမားျဖင ခဥးကပေဆာငရြကရန လမႈပသြငးခထားရသမား ျဖစသညႏငအည ေျမယာပဋပကၡမားအား ကငတြယေျဖရငးရာတြင အမးသမးမားအား တကကြစြာ ပါဝငေဆာငရြကႏငေအာင ကည ပပးေပးျခငးသည ထကစၥရပမားအား မဟာဗဟာကက ေျဖရငးႏငသည နညးလမးတစခ ျဖစလာႏငပါသည။ အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားတြင တရားမတမႈ၊ တရားသျဖငျဖစေစမႈႏင အကးသကဆငသမား၏ ပါဝင ေဆာငရြကမႈတ႔က တနဖးထားေသာ အၾကမးမဖကသညနညးျဖင ပဋပကၡေျဖရငးသည စြမးရညမား တးပြားလာ ေအာင လပေဆာငေပးဖ႔ လအပပါသည။

မးယစေဆးဝါး

စးပြားေရးကပတညးေသာ အေျခအေနမားတြင မသားစက ရာေဖြေကၽြးေမြးရမညဟ၍ အမးသားမားအေပၚ ထားရ သည ဂနဒါႏငစပလဥးေသာ ေမာလငခကမားသည မးယစေဆးဝါး သးစြမႈက အားေပးႏငၿပး ယငးႏငဆကႏြယကာ အၾကမးဖကမႈအမးမးက တးပြားလာေစႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင မးယစေဆးဝါး ျပနာအား ကငတြယေျဖရငးရာတြင


ဂနဒါဆနးစစေလလာမႈ ျပလပကာ ေဆာငရြကလင ပမ ထေရာကအကး ရႏငပါသည။ သေတသနျပလပခေသာ ေနရာမားအားလးတြင ေျဖဆသမားက မးယစေဆးဝါးသးစြမႈႏႈနး ျမငမားေနျခငးႏင ယငး၏ လမႈေရးဆငရာ ဆးကး သကေရာကမႈမားက အဓကျပနာတစခအျဖစ စးရမပပနေနရမႈမားအား တငျပၾကပါသည။ အမးသားမားသည မသားစက ရာေဖြေကၽြးေမြးရမည သ႔မဟတ ၎တ႔၏ ခြနအား၊ သတႏင ေယာကားပသမႈတ႔က လကေတြ႔ျပသရမည ဟသည ဂနဒါဆငရာ ေမာလငခကမားသည ဤအေျခအေနက ဆကလကတညၿမေအာင အားေပးလကရၿပး အထးသျဖင သငတငသည အလပအကငမား ရားပါးေသာ စးပြားေရး အကပအတညးျဖစေနသည အေျခအေနတြင ပ၍ဆးေစပါသည။ မသားစက ရာေဖြေကၽြးေမြးရမညဟသည ေမာလင ခကမားက ျပညမေအာင လပေဆာငရမညဟ မမကယတင ခယထားမႈႏင အမးသားအခငးခငးထမ ဖအားမား ေပါငးစပကာ မခငမရျဖစသည၊ ချပငးသည ခစားခကမားက ျဖစေပၚေစႏငၿပး ယငးခစားခကမားမတစဆင မးယစ ေဆးဝါးသးစြမႈမား ျဖစေပၚလာႏငပါသည။ CSO မား၊ အထးသျဖင အမးသမးအဖြ႕အစညးမားတြင မးယစေဆးစြ ျခငးသည SGBV ၊ အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင ရာဇဝတျပစမႈမားက အားေပးသညဟသည အျမငမား ရၾကၿပး တရားဥပေဒစးမးေရးအတြက ပမ ထေရာကစြာ ေဆာငရြကရနလေၾကာငး ကယကယျပန႕ျပန႕ အေရးဆမႈမား ရေနပါသည။ မးယစေဆးဝါးျပနာမားအား ကငတြယေျဖရငးရနအတြက ဝငေပါကမားက ရာေဖြရာတြင ဂနဒါဆနးစစ ေလလာမႈတစခက အေျခခရမညျဖစၿပး ဂနဒါစမားႏင ဆယေကာသကေယာကားေလးမားႏင အမးသားႀကးမား အေပၚထားရေသာ ေမာလငခကမားက ကငတြယေျဖရငးႏငလင ပမထေရာကပါလမမည။ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး၊ အစးရ၊ ဘာသာေရး၊ စးပြားေရးႏင ႏငငေရး/ရပရြာ ေခါငးေဆာငမားသည ကပအသြငျဖစပြားေနေသာ မးယစေဆးဝါးျပနာအား အဆးသတႏငေရး အေရးတယ ပးေပါငးအားထတေဆာငရြကၾကရန လအပပါသည။

ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ

ပဋပကၡေၾကာငျဖစေစ၊ အလပအကငရရေရးအတြကျဖစေစ လမားေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသည ပစမားအေပၚ ဂနဒါ ဆငရာ ေမာလငခကမားက ၾသဇာလႊမးမးမႈရၿပး ထပစမားက ဂနဒါအေျခအေနမားကလညး ပေဖာေပးပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ပဋပကၡမား ျဖစပြားေနျခငး၊ သဘာဝေဘးအႏရာယမား၊ ေျမသမးမႈႏင စးပြားေရးႏင ပညာေရး အခြငအလမးမား မရမႈတ႔ ေပါငးစပကာ ျပညတြငး၊ ျပညပ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈက မားျပားေစပါသည။ အတငးအၾကပ ေနရပစြန႕ခြာေစမႈမားသည မသားစမားက ဆငးရတြငးထ ကေရာကေစကာ အမးသားမားအဖ႔ မသားစအား ကာကြယေစာငေရာကရန သ႔မဟတ ရာေဖြေကၽြးေမြးရနဟသည ဂနဒါဆငရာ ေမာလငခကမား ျပညမေအာင ေဆာငရြကရာတြင ႀကးမားေသာ အခကအခမားက ေတြ႕ေစပါသည။ မခငမရျဖစမႈ၊ ချပငးမႈမားက စတကျခငး၊ မမကယမမ သတေသလစတျဖစျခငးကသ႔ စတကနးမာေရးျပနာမားက ျဖစပြားေစႏငပါသည။ ထ႔ျပင အမတြငး အၾကမးဖကမႈအပါအဝင အျခားသမားက အၾကမးဖကျခငးမား ျဖစေပၚလာေအာငလညး ႏႈးဆြေပးႏငပါသည။ သေတသနျပခသည ေနရာေဒသမားတြင အလပအကငေၾကာင/စးပြားေရးေၾကာင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ အတငး အတာသည ျမငမားၿပး ေနရာေဒသအလက ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈမားတြင ကားမ ကြာျခားမႈအခ႕ကလညး ေတြ႕ရပါ သည။ ရမးျပညနယတြင အမးသမးမားသည ၿမ႕ျပေဒသမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားေလရၿပး အမးသားမားမာ ဝငေငြပ မားမား ရႏငသည ပမ ေဝးလေသာ ေနရာမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာတတပါသည။ သ႔ေသာ တနသၤာရတြငမ သမး မား၏ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာလပကငမႈမား ပမ မားျပားလာေနၿပး ႏငငရပျခားတြင အလပလပကာ မသားစက ရာေဖြ ေထာကပေကၽြးေမြးသည တာဝနက လႊေျပာငးယလာၾကေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ၏ ဂနဒါ ေမာလငခကမားအေပၚ သကေရာကမႈအား အထးအေလးထားကာ ထသ႔ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈအဆင ျမငမား ျခငး၏ ေရရညသကေရာကမႈမားက ေစာငၾကညေလလာကာ ကငတြယေျဖရငးေပးသငပါသည။


၁။ နဒါနး

၁-၁။ ျမနမာႏငင၏ ေနာကခသမငးေၾကာငး

ျမနမာႏငင1သည အမးမးေသာ တငးရငးသားလမးစမား၊ ဘာသာစကားမားႏငအတ အမေထာငစအဆင ပဋပကၡ မား (အမတြငးအၾကမးဖကမႈ)မစ၍ ပမကယျပန႔ေသာ လမႈအဖြ႕အစညးအဆင ေျမယာပဋပကၡမား၊ ႏငငအဆငရ တငးရငးသားႏငငေရးပဋပကၡမားအထ အလႊာအမးမးရ အျပနအလနခတဆကေနေသာ ပဋပကၡမားလညး ရေန ေသာ ႏငငတစႏငင ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငသမငးေၾကာငးသည ရႈပေထြးၿပး ပဋပကၡမားႏင ျပညႏကေနပါသည။ သမငးေၾကာငးက ေလလာၾကညမညဆလင ကလနေခတမတငမ တငးရငးသားလမးစဘရငမား အပခပသည တငးႏငငမားႏင ထႏငငမားၾကား ျဖစပြားခသည စစပြမား၊ ၁၈၂၄ ခႏစမ ၁၈၈၅ ခႏစအတြငး ၿဗတသႏင စစပြ သးႀကမျဖစပြားခၿပးေနာက ကလနအပခပေရးေအာက ေရာကရခမႈ၊ လြတလပေရးႀကးပမးမႈတြင ပထမပငး၌ ဂပန ၏ အကအညက ရယခၿပးေနာက ဒတယကမၻာစစအတြငး ဂပန၏ သမးပကမႈက ဆန႕ကငေတာလနခမႈ၊ လြတလပ ေရးရခသည ၁၉၄၈ ခႏစႏင ၁၉၆၂ ခႏစၾကား တေတာငးသည ပါလမနေခတႏင ၁၉၆၂ ခႏစမ စတငခသည ဆယ စႏစမားစြာ ၾကာျမငခေသာ စစအပခပေရးေခတတ႔က ေတြ႕ရရမညျဖစပါသည။ သမငးမတတမးမားအရ အဆပါ ေခတကာလမားအတြငး အမးသားမား ႀကးစးခၾကၿပး အမးသားမားအား အခြငအာဏာရသမားအျဖစ ယဆကာ အမးသမးမား၏ ပါဝငကညမႈမားက အသအမတျပမႈ နညးပါးခပါသည။ သ႔ေသာ သမငးေၾကာငးတြင ၾသဇာႀကးမား သည ဘရငမအခ႕ႏင လြတလပေရးႀကးပမးမႈသမငးတြငလညး ထငရားေကာၾကားသည ႏငငေရးႏငလမႈေရးရာ မား ေဟာေျပာေရးသားသ အမးသမးမား ရခပါသည။2

လြတလပေရးရၿပးစမာပင ႏငငတြငး၌ ဗမာကြနျမနစပါတ3မစ၍ တငးရငးသားအခြငအေရးမားႏင ပငနကနယေျမ မား ရရေရး လကနကကငတကပြဝငၾကေသာ တငးရငးသားအပစမားစြာ ေပၚထြကလာခၿပး လမႈေရးႏငတငးရငး သား ပဋပကၡအမားအျပား တးပြားလာခပါသည။4 ေရ႕တနးထြကကာ တကခကၾကသမားသည မားေသာအားျဖင အမးသားမား ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ တငးရငးသားအပစမားႏင ႏငငေရးအတကအခအပစမားတြင အမးသမးမား သည အေရးႀကးေသာ အခနးက႑မားမ ပါဝငခပါသည။ ျမနမာႏငငစစအစးရတြင အမးသမးအရာရ အနညးငယမ သာရၿပး ထအရာရမားမာလညး အဓကအားျဖင ေဆးကသေရးဘကမအရာရမားသာ ျဖစၾကပါသည။5 ထစစအစးရ သည တငးရငးသားမား (သ႔မဟတ ႏငငေရးအတကအခမား) ၏ ေတာငးဆမႈမားအား လကေလာျခငး မရဘ အၾကမးဖကႏမနငးခရာ အရပသား အမးသားမား၊ အမးသမးမားႏင ကေလးမားလညး ထခကခစားခရပါသည။

ေနာကပငးတြင မတတသာသညအဆး စစအစးရသည အပစအခတရပစရန ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးခရၿပး ႏစဥးႏစဖက အကးခစားခြငရရနအတြက တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕မားႏင အျခားေသာ ေသာငးကနးသအပစမားအား ကယပငအပခပခြငေပးခၿပး သဘာဝသယဇာတမား (အထးသျဖင သစ၊ ေကာကမကရတနာႏင ေကာကစမး) က

၁ ဗမာလမးအမားစသည ဘားမားႏင ျမနမာဟေသာ အေခၚအေဝၚႏစမးလးအား အတငးအတာတစခအထ အျပနအလန အသး ျပခပါသည။ ၿဗတသအငပါရာက

ယခငဗမာႏငငအား ပတဝနးကငရေဒသမားႏင ေပါငးကာ ကလနအပခပေရး ယနစတစခ အျဖစ ဖြ႕စညးခၿပး အတငးအတာအမးမးျဖင ထနးခပခပါသည။ ၁၉၈၉ ခႏစတြင

စစအစးရက ႏငင၏ အမညအား ‘ျပညေထာငစျမနမာႏငင’ ဟ ေျပာငးလသတမတခပါသည။

၂ M. Gravers ႏင F. Ytzen (eds.) ရ M. Ditlevsen ၊ လမႈေရးဆငရာ ျပနာမား - အမးသမးမား၏ အေျခအေန (Social issues – The situation of women)၊ ၊ ဘားမား/ျမနမာ

- အခ ဘယမာလ (Burma/Myanmar – Where now?)၊ Nordic Institute of Asian Studies၊ ကပငေဟဂင၊ ၂၀၁၄။ A. Phayre ၊ ျမနမာႏငငသမငး (History of Burma)၊

လနဒန၊ Trübner & Co, Ludate Hill ၊ ၁၈၈၃

၃ B. Lintner ၊ ဗမာကြနျမနစပါတ၏ ေအာငျမငမႈႏင ကရႈးခနး (The rise and fall of the Communist Party of Burma)၊ Southeast Asia Program Publications ၊ ၁၉၉၀

၄ A. South ၊ ျမနမာႏငငရ တငးရငးသားႏငငေရး - ပဋပကၡမားႏင ႏငင (Ethnic politics in Burma: States of conflict)၊ Routledge ၊ ၂၀၀၈

၅ ျမနမာတပမေတာတြင အမးသမးအရာရမားအား စတငေခၚယခန႕ထားသညမာ ၁၉၅၄ ခႏစတြင ျဖစၿပး ၁၉၆၃ ခႏစႏင ၂၀၁၃ခႏစၾကားတြင စစသနာျပမားအျဖစသာ

ေခၚယျခငး ျဖစပါသည။ M. Myoe ၊ တပမေတာအား တည ေဆာကျခငး - ၁၉၄၈ ခႏစမ ျမနမာတပမေတာ၊ International University of Japan ၊ ၂၀၀၉ ႏင T. McLaughlin ၊

ပထမဆး အမးသမး စစဘက ဆငရာအရာရ၊ Myanmar Times ၊ ၂၀၁၄ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၃၀ ရက၊ https://www.mmtimes.com/ national-news/11487-first-women-

graduate-from-officer-training-school.html


ထတယသးစြခြငေပးခပါသည။6ဆယစႏစမားစြာ ၾကာျမငလာသညကာလအတြငး အစးရအား လကနကကင ဆန႕ ကငတကခကမႈမားသည တပမေတာ၏ တကထတခရမႈေၾကာင နယစပေဒသမားသ႔ ပ၍ပ၍ ေရာကရလာခၿပး ထေဒသမားတြင လကနကကငတကခကမႈမားမာ ပမနျဖစရးျဖစစဥတစခ ျဖစလာပါသည။

ထအခနတြင အမးသားေရာ၊ အမးသမးပါ အငႏငအားႏငပါဝငလာေသာ ရားပါးသည အမးသမးေခါငးေဆာင တစဥးျဖစသ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဥးေဆာငသည ဒမကေရစလႈပရားမႈႀကးသည ၁၉၈၈ ခႏစတြင အရနအဟန အျမငဆးျဖစလာခပါသည။ ထ႔ေနာက အမးသားဒမကေရစ အဖြ႕ခပ (NLD) သည ေရြးေကာကပြတြင အျပတ အသတအႏငရခေသာလညး စစတပမ အာဏာလႊေျပာငးေပးျခငး မရခသညျပင ဒမကေရစလႈပရားမႈသည အၾကမး ဖကႏမနငးခခရပါသည။ ၂၀၀၇ ခႏစ ‘ေရႊဝါေရာငေတာလနေရး’7 တြငလညး လထၾကညညေလးစားေသာ သဃာ ေတာမားသည အသကအရြယစ အမးသား၊ အမးသမးမားႏင လကတြကာ အေျပာငးအလက ေတာငးဆရငး အစးရအား ဆန႕ကငေၾကာငး ျပသချပနပါသည။ အဆပါလႈပရားမႈသညလညး စစတပ၏ ရကစကစြာ ႏမနငးျခငးက ခခရျပနပါသည။8သ႔ေသာ ပမဒမကေရစနညးကေသာ အစးရပစ သ႔ တျဖညးျဖညးအသြငကးေျပာငးမႈ စတငလာခ ပါသည။ ထကးေျပာငးမႈသည စစအစးရမ ေရးဆြခသည ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင ၂၀၁၀ခႏစတြင ဥးသနးစန၏ အရပသားအစးရအမညခေသာလညး စစဘကမ ႀကးစးသည အစးရက ဖြ႕စညးျခငးျဖင စတငချခငး ျဖစပါသည။ ၂၀၁၅ခႏစတြင NLD သည ေနာကထပတစႀကမ ေရြးေကာကပြတြင အျပတအသတအႏငရခၿပး ေနာကတစႏစတြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဥးေဆာငေသာ အစးရ တကလာခပါသည။ ထအခနမစ၍ စစတပသည အာဏာက တရားဝငလႊအပေပးခပါသည။ သ႔ေသာ အဓကကေသာ ဝနႀကးဌာနသးခ (ကာကြယေရးဝနၾကးဌာန၊ ျပညထေရးဝနၾကးဌာနႏင နယစပေရးရာဝနၾကးဌာန) က တကရကခပကငထားၿပး ျပညေထာငစ ႏင ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးအဆငမားရ လႊတေတာမားတြင ၂၅% ေနရာယထားျခငးျဖင တငးျပညအပခပေရးတြင ဆးျဖတခကခမႈအခနးက႑အား ဆကလကထနးသမးထားဆ ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငျခငးႏင ေျမယာအခြငအေရးမားကသ႔ေသာ အဓကပဋပကၡကစၥရပမားအတြက ႀကးမားသည အေျပာငးအလ မားႏငစပလဥး၍ ထေရာကသည ဗတအာဏာက ခပကငထားႏငခပါသည။

၂၀၁၀ခႏစမစတင၍ ယခငအစးရႏင လကရအစးရသည တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညး (EAOs) အခ႕ ႏငအတ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက ေဖာေဆာငခၿပး ၂၀၁၅ခႏစတြင တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတညခက (NCA) က လကမတေရးထးခပါသည။ သ႔ေသာ ဤလပငနးစဥသည အခ႕နယပယကသာ လႊမးျခႏငခသည။ လကနကကင အဖြ႔အစညး ၂၁ ဖြ႔အနက ၈ ဖြ႕က အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကက လကမတေရးထးခ႔ၾကၿပး ကန ၂ ဖြ႕ကမ ၂၀၁၈ ခႏစတြင လကမတေရးထးပါသည။ အေရးႀကးသညမာ ဤလပငနး စဥတြင အဓကကေသာ သကဆငေသာလပေဆာငသမား ျဖစသည အခ႕တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညး မား၊ အမးသမးႏင႔ လငယမား ပါဝငရန ကနရေနေသးျခငး ျဖစပါသည။

အပစအခတရပစေရးႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ၏ အမးသမးမား ၃၀% ပါဝငႏငေရးအတြက အဓကကေသာ အေကာငအထညေဖာမႈယႏရားမားက ေဖာေဆာငႏငမႈမရေသးပါ။9 သကဆငသညလပေဆာငသမားၾကား ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြလပငနးစဥ စတငခၿပး တျဖညးျဖညး တးတကျဖစေပၚလကရသညတင အခ႕ေသာ ၿငမးခမးေရး

၆ K. Woods၊ အပစအခတရပစမႈဆငရာ အရငးရငဝါဒ - ျမနမာ-တရတနယစပရ စစဘက-ပဂၢလက ပးေပါငးမႈမား၊ သယဇာတ မား ထတယခြငခေပးျခငးမားႏင စစတပ-ႏငင

တညေဆာကေရး၊ (Ceasefire capitalism: Military–private partnerships, resource concessions and military–state building in the Burma–China borderlands)၊ The

Journal of Peasant Studies၊ 38:4 ၊ ၂၀၁၁၊ စာမကႏာ ၇၄၇-၇၇၀

၇ ေကာငးသား/သမား၊ ဒမကေရစေထာကခသမား၊ သဃာမားႏင သလရငမားသည ေနရာအႏ႕ေပၚေပါကလာေသာ စးပြားေရး ႏင ႏငငေရးဆငရာ ဆႏၵျပပြမားတြင

ကယကယျပန႕ျပန႕ ပးေပါငးလကတြကာ စစအစးရႏင ႏငင၏ ဆးရြားေနေသာ စးပြားေရး အေျခအေနမားက ဆႏၵျပခၾကပါသည။ ေရႊဝါေရာငဟသညမာ သဃာမား၏

သကၤနးအေရာငက ရညညႊနးကာ ေခၚေဝၚျခငး ျဖစပါသည။

၈ ၂၀၀၈ခႏစက Anders Østergaard ရကကးေသာ တခါးပတထားေသာ ႏငငမ အစရငခတငျပျခငး ဟသည ဒနးမတမတတမး ရပရငျဖစေသာ #2Burma VJ: Reporting from

a closed country တြင မတတမးတငထားပါသည။

၉ AGIPP၊ လဥးေရ၏ ထကဝကသည အေရးပါသညဆပါက - ျမနမာႏငင၏ တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတ စာခပႏင ပစခတတကခကမႈရပစေရး ပးတြေစာ

ငၾကညေရးေကာမတမေဘာငတ႔အား ဂနဒါရႈေထာငမ ဆနးစစေဝဖနခက (If half the population mattered: A critique of the Myanmar Nationwide Ceasefire Agree-

ment and Joint Monitoring Committee Frameward from a gender perspective)၊ မဝါဒစာတမးတအမတ ၄၊ ရနကန၊ ၂၀၁၈


လပေဆာငသမားက “ဤလပငနးစဥတြင အေရးႀကးသည ခ႕ယြငးခကမား ရေနသညဟ သသယျဖစမႈမား အနညး ငယ ရေနေသးသည။” ဟ ေျပာၾကားခပါသည။10

၁-၂။ အမးသားမားႏင ေယာကားပသမႈလကၡဏာမားအေၾကာငး ေလလာရျခငး အေၾကာငးရငး

၂၀၀၀ျပညႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ခမတခေသာ ကလသမဂၢလျခေရးေကာငစ (UNSCR) ဆးျဖတခကအမတ ၁၃၂၅ ၌ ပဋပကၡဒဏသငေသာ အမးသမးမားႏငမနးကေလးမား၏ ၿငမးခမးေရး၊ လျခေရးႏငစပလဥးေသာ ဆးျဖတခက ခမတမႈတြင ပါဝငေဆာငရြကႏငသည အခြငအေရးအား အတညျပခပါသည။ ထ႔ျပင UNSCR ဆးျဖတ ခကအမတ ၁၃၂၅ က ႏငငမားႏင ႏငငတကာ လပေဆာငသမားသည ပဋပကၡဒဏသငေသာ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအား ကာကြယေစာငေရာကေပးရန၊ ကယဆယေရးအေထာကအပမား ေပးရနႏင ေနာကထပ အၾကမးဖကမႈမား မခရေအာင တားဆးကာကြယေပးရန တာဝနရေၾကာငးလညး သတမတျပ႒ာနးခပါသည။ ထအခနမစ၍ ပဋပကၡက နားလညသရရနႏင ၿငမးခမးေရးအတြက လပေဆာငရာတြင ဂနဒါသည အေရးႀကးေသာ အခကတစချဖစေၾကာငး အစးရမားႏငလကနကကငလပေဆာငသမား၊11 အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးႏင ပဋပကၡ ဒဏခရေသာ အရပသားမားၾကားတြင ပမသရလာၾကပါသည။ ဂနဒါညမမႈအဆငမားႏင ၿငမးခမးမႈအဆငမားၾကား ခငမာေသာ ဆကႏြယမႈမား ရေၾကာငးက ပညာရပဆငရာသေတသနမားတြင မတတမးတငထားၿပးျဖစကာ12 ဂနဒါ ညမမႈ မရျခငး၊ အၾကမးဖကမႈ၊ ပဋပကၡႏင ထရလြယေသာ အေျခအေနမားသည တစခႏငတစခ အျပနအလနအား ျဖညေပးေနသညဟလညး သရထားပါသည။13 သေတသနမားအရလညး ၿငမးခမးေရး ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားတြင အမးသမးမား ထေရာကစြာ ပါဝငေဆာငရြကမညဆလင ၿငမးခမးေရးသေဘာတ ညခကအား ေအာငျမငစြာခပဆ ႏငသည အလားအလာႏင သေဘာတညခကက ေအာငျမငစြာ အေကာငအထည ေဖာႏငမညအလားအလာ ပမ ႀကးမားေၾကာငး ေတြ႕ရထားၿပးျဖစပါသည။14သ႔ေသာ ျမနမာႏငငတြင ယေန႕အခနအထ ကငးပခသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင လႊတေတာႏငငေရးတ႔တြင အမးသမးမား၏ ထေရာကစြာ ပါဝငေဆာငရြကမႈ သ႔မဟတ ဂနဒါ ရႈေထာငအား လေလာကစြာ ဘကစထညသြငးေဆာငရြကမႈက မေတြ႕ခရေသးပါ။15 စဥဆကမျပတဖြ႕ၿဖးတးတကေရးပနးတငမားထတြင ဂနဒါညမမႈဆငရာ ပနးတင ၅ ႏင အားလးအတြက တရားမတမႈ လကလမးမျခငးႏင တာဝနယေသာ/တာဝနခေသာ၊ အားလးပါဝငႏငေသာ အဖြ႕အစညးမား ရသည ၿငမးခမး၍ အားလးပါဝငႏငေသာ လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးမားဆငရာ ပနးတင ၁၆ တ႔သည အျပနအလနအမသဟျပေနၿပး ပနးတငတစခ မျပညမလင

၁၀ P. Keenan၊ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးျခငးႏင ယတေလာလာျခငး - ျမနမာႏငင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ၏ မကေမာကအေျခအေန၊ (Negotiation and attrition: The current state of

the Myanmar peace process)၊ Background Paper No. 1/18၊ ယရဘားမားရး (EBO)၊ ၂၀၁၈ ဧၿပလ

၁၁ Partnership for Peace Consortium (PfPC) of Defence Academies and Security Studies Institutes (လျခေရးက႑ ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးအဖြ႕ႏင ပညာေရး

ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ လပငနးအဖြ႕) (၂၀၀၆)၊ စစတပတြငး ဂနဒါအေၾကာငး သငၾကားျခငးဆငရာ လကစြစာအပ (Handbook on Teaching Gender in the Military)၊ ဂနဗာ၊ DCAF

ႏင PfPC

၁၂ Caprioli, M. (၂၀၀၅)၊ “အၾကမးဖကမႈအတြက ျပငဆငေပးျခငး - ျပညတြငးပဋပကၡအား ႀကတငခန႕မနးရာ၌ ဂနဒါညမမႈ မရျခငး၏ အခနးက႑ (Primed for violence:

the role of gender inequality in predicting internal conflict)”၊ International Studies Quarterly, အတြက ၄၉/၂၊ စာမကႏာ ၁၆၁-၁၇၈၊ IEP၊ ၂၀၁၁၊ ၿငမးခမးေရး၏

ဖြ႕စညးပမား - မညသည က ၿငမးခမးေသာလေဘာငအဖြ႕အစညးမား ေပၚေပါကလာေစသနညး (Structures of Peace: Identifying What Leads to Peaceful Societies)၊

Institute for Economics and Peace၊ ဆစဒန၊ နယးေယာကႏင ဝါရငတန၊ E. Melander၊ ၂၀၀၅၊ “ဂနဒါညမမႈႏင ႏငငမားၾကားမ လကနကကငပဋပကၡ (Gender equality

and intrastate armed conflict)”၊ International Studies Quarterly၊ အတြ ၄၉/၄၊ စာမကႏာ ၆၉၅-၇၁၄။

၁၃ H. Wright၊ ၂၀၁၃ “ဂနဒါ၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးႏင ၂၀၁၅ ခႏစေနာကပငး မေဘာင (Gender, peace and security and the post-2015 framework)”၊ အမးသမးမားႏင

မနးကေလးမားအတြက MDG ပနးတငမား ျပညေျမာကေရးတြင ဖြ႕စညးပ ဆငရာႏင မဝါဒဆငရာ ကန႕သတခကမားႏငစပလဥးသည ကၽြမးကငပညာရငအဖြ႕အစညးအေဝး

(Expert Group Meeting on Structural and Policy Constraints in Achieving the MDGs for Women and Girls)သ႔ တငသြငးေသာ စာတမး၊ မကစက၊ ၂၀၁၃၊

ေအာကတဘာလ ၂၁-၂၄ ရက၊ UN Women၊ နယးေယာကၿမ႕၊ www.unwomen.org/~/media/ Headquar ters/Attachments/Sections/CSW/58/EP2-Hannah-

Wright%20pdf.pdf

၁၄ T. Paffenholz ၊ A. Potter Prentice ႏင C. Buchanan၊ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားအတြငး အမးသမးမားအား ထညသြငး ေဆာငရြကေစျခငး၏ အေရအတြကႏင

အရညအေသြးမားအေၾကာငး အခကအလကအသစမား (Fresh insights on the quantity and quality of women’s inclusion in peace processes)၊ ‘ပါဝငေဆာငရြကမႈက

တးတကေစျခငး’ ႏင ‘အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ’ စမခကမားမ ေတြ႕ရခကမားအေပၚ ကၽြမးကငပညာရငမား၏ အျမငမား၊ ဂနဗာ၊ The

Graduate Institute of Geneva and Crisis Management Initiative ၊ ၂၀၁၅

၁၅ ရနကနရ FGD မား၊ ၂၀၁၇၊ ဇလငလ၊


ကနတစခလညး ျပညမႏငမည မဟတပါ။16

ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတြင အမးသမးမား၏ အခနးက႑က ျမႇငတငေပးျခငးႏင အၾကမးဖကမႈႏင ပဋပကၡ၏ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား၏ ဘဝအေပၚ သကေရာကမႈတ႔က ေလာချခငးတ႔အား ေဆာငရြကႏငရန ဂနဒါစ သတမတခကမား၊ ဂနဒါဝေသသမားႏင ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈႏစမးစလး၏ ကားမအလက ေတြ႕ ၾကခစားရမႈမားက သမေမြ႕စြာ ကြျပားေနသညအခကမားမအစ ျပညစစြာ အေသးစတနားလညသေဘာေပါကမႈမား လအပပါလမမည။ တရားဝငလပငနးစဥမား၊ အေျခအေနမားတြင မားေသာအားျဖင အမးသမးမား မပါဝငဘ ရေန တတေသာေၾကာင ‘ဂနဒါ’ ဟဆလင မားေသာအားျဖင ‘အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား’ က ရညညႊနးေလရပါ သည။ သ႔ေသာ ‘ဂနဒါ၏ အျခားမကႏာစာတစဖက’ တြင ရသည အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမား၏ အေတြ႕ အၾကမားက ေကာငးစြာနားလညျခငး မရၾကပါ။ ျမနမာႏငငတြင ယေန႕အခနအထ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ လပငနးစဥအတြငး ဂနဒါက ပမထေရာကစြာ ေပါငးစပထညသြငးရန အေရးႀကးေသာ အားထတမႈအခ႕ ျပလပခၿပး ျဖစသညတင ေယာကားပသမႈလကၡဏာမားႏင ပဋပကၡ/ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတ႔ၾကား အျပနအလန ဆကႏြယ သကေရာကေနမႈႏင စပလဥးသည ကစၥရပမားအား ေဝဖနစစေၾကာဆနးစစမႈမားက တရားဝငႏင အလြတသေဘာ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈလပငနးမားတြင ယခအခနအထ မျပလပၾကေသးပါ။

အျခားေသာႏငငမားနညးတ ျမနမာႏငငတြငလညး အမးသားမား၊ အမးသမးမား၊ ေယာကားေလးမား၊ မနးကေလး မားႏင အျခားေသာ လငဝေသခယမႈရသမားအေပၚ ပဋပကၡႏင အၾကမးဖကမႈမား၏ သကေရာကပမားသည မတ ညၾကပါ။ အရငးအျမစမားက လကလမးမအသးျပႏငမႈ၊ အခြငအာဏာႏင ဆးျဖတခကခမတႏငမႈမားသည လ တစဥး၏ ဂနဒါ၊ အသကအရြယ၊ တငးရငးသားလမး၊ ေနရာေဒသ၊ ၾကြယဝမႈ၊ အမေထာငရမႈ/မရမႈ၊ လငပငး ဆငရာ တမးညႊတမႈ သ႔မဟတ မသနစြမးမႈမားေပၚ မတညကာ မားစြာ ကြာျခားသြားႏငပါသည။17 ထခကလြယမႈမားက တးပြားေစသည အေၾကာငးအခကမးစႏငအတ အဆပါ ဝေသသလကၡဏာအမးမး ေပါငးဆကာ ေနာကဆးတြင လတစဥး၏ လပေဆာငႏငစြမးႏင အခြငအာဏာအေပၚ မားစြာ သကေရာကႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ထးတမးစဥလာ အရ အမးသားမားသည အမးသမးမားထက ပမ အဆငျမငေသာ အေနအထားက ပငဆငႏငၾကသညမနေသာ လညး ၿမ႕ျပမ ခမးသာၾကြယဝၿပး လမးႀကးျဖစသည ဗမာအမးသမးတစဥးသည ေဝးလေခါငဖား ပဋပကၡေဒသရ တငးရငးသားလနညးစဝင (၎၏ လမႈအသငးအဝငးက လကနကကငတပဖြ႕ထသ႔ ဝငေရာကရန ေမာလငျခငးခရ သည) လငယေလးတစဥးထက အရငးအျမစမားႏင ၾသဇာအာဏာက ပမ လကလမးမႏငဖြယရပါသည။ အလားတ ပင ရနကနၿမ႕ရ အထကတနးလႊာ လငတစမကသအမးသားတစဥးသည အဆငအတနးနမကသည ေကးလကမ ေရႊ႕ေျပာငးလာၿပး ေန႕စားအလပသမားအျဖစ လပကငေနသည ဆန႔ကငဘကလငက႔သ႔ ခယေနထငသအမးသမးတစဥးထက သ၏ ဂနဒါ ဝေသသခယမႈႏငအည လြတလပစြာ ေနထငႏငခြင ပမရရႏငၿပး ထအမးသမးမာမ လမႈအသငးအဝငး၏ ကရ႕ ျပစတငရႈတခမႈဒဏက မားစြာ ရငဆငရႏငပါသည။

လမႈအဖြ႕အစညးအတြငး တငးမာမႈႏင ပဋပကၡတ႔က တြနးအားေပးေမာငးႏငသည အေၾကာငးမားထတြင ေယာကား ပသရမည ဟသည လေဘာငအဖြ႕အစညးမ (အမးသားမားႏင အမးသမးမား၏) ေမာလငခကမားထားရမႈသည မၾကာခဏဆသလ မကစလမးတတေသာ (သ႔မဟတ အေလးထားေလမရေသာ) အေၾကာငးတစချဖစပါသည။ သ႔ေသာ ယငးသည ရတတရကၾကညလင မျဖစႏငဟ ထငရေသာလညး အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမား အတြက ထခကလြယမႈက တးပြားေစေသာ အေရးႀကးေသာ အေၾကာငးအခကတစခလညး ျဖစႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ပဋပကၡဒဏသငေသာ သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေနေသာ အေျခအေနတစခတြင အမးသား မားႏင ေယာကားေလးမားသည အသကအရြယ၊ လမႈအဆငအတနး၊ တငးရငးသားလမး၊ စသညအလက ျပမ

၁၆ OECD၊ ထရလြယ၍ ပဋပကၡဒဏသငေသာ အေျခအေနမားရ ဂနဒါညမမႈႏင အမးသမးမားအား စြမးေဆာငရညျမႇင တငမႈ - အလရငမား၏ ပပးကညမႈအား သးသပေလလာခက

(Gender Equality and Women’s Empowerment in fragile and conflict affected situations: a review of donor support)၊ OECD ဖြ႕ၿဖးေရးမဝါဒစာတမး၊ ၂၀၁၈ခႏစ၊

ေအာကတဘာ လ၊ အမတ ၈၊ စာမကႏာ ၁၉။

၁၇ H. Myrttinen၊ J. El-Bushra ႏင J. Naujoks၊ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတြင ဂနဒါက ျပနလညစဥးစားသးသပျခငး (Re-thinking gender in peacebuilding)၊ လနဒန၊

International Alert ၊ ၂၀၁၄၊ http://www.international-alert.org/ resources/publications/rethinking-gender-peacebuilding


လပေဆာငပႏင ျပမလပေဆာငရန ေမာလငခရပတ႔က နားလညသရျခငးျဖင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကသမား သည အျပနအလန ဆကႏႊယတ႔ျပနပမားက ပမနားလညသရကာ မဝါဒမားႏင ကငသးမႈမားတြင ထညသြငးလပ ေဆာငႏငပါသည။ အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားသည တကခကသမား၊ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးသ မား၊ ၿငမးခမး ေရးတညေဆာကသမားအျဖစ ပါဝငပတသကေနၾကပါသည။ ၎တ႔သည နစနာသမား၊ ကးလြနသမား၊ အၾကမး ဖကျခငးႏင ၿခမးေျခာကျခငးဒဏခရၿပး လြတေျမာကလာသမား၊ ကာကြယေစာငေရာကသမားႏင အကအညေပးသ မား၊ ေထာကခအားေပးသမား၊ မဒယာ ႏင ေဘးမရပၾကညသမား၊ ျဖစေျမာကေအာင ကညသမား၊ ဖကလဖက ဆးျပသမား ႏင ၾကားေနသမား ျဖစပါသည။ မၾကာခဏဆသလ ၎တ႔အေပၚထားရေသာ ေမာလငခကမားက အၾကမးဖကပဋပကၡမားက ဆကလကျဖစပြားေစတတပါသည။ ထမသာမက အဆပါေမာလငခကမားေၾကာငပင လမႈအဖြ႕အစညးအတြငးတြင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအား လကေအာကခအဆငသ႔ ႏမခကာ ဂနဒါ အေျချပလငအၾကမးဖကမႈ (SGBV)မားအပါအဝင ပဂၢလေရးဘဝမားတြငလညး အၾကမးဖကမႈမားက ျဖစပြားေစပါ သည။ ဆန႕ကငဘကအေနျဖင ယငးသည အမးသားမားကယတငအတြကလညး အၾကမးဖကမႈႏင ဖယၾကဥမႈမား ခရႏငေျခအား တးျမငေစပါသည။

ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင အစဥအလာအားျဖင အမးသားမားကသာ အဓကဥးတညေဆြးေႏြးၾကေသာလညး အမးသားမားကယတင ၎တ႔ကယ၎တ႔ အမးသားမားအျဖစ ဂနဒါ ဝေသသခယမႈမတစဆင ျဖစေပၚလာသည ေယာကားပသမႈႈဟသည ခယခကႏင ယငးခယခကသည ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးအေပၚ မညသ႔ သကေရာကေၾကာငးတ႔က ကမၻာတစဝမးရ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ မဝါဒမား၊ ကငသးမႈမားႏင သေတသနမားတြင ေဆြးေႏြးေျပာဆခလပါသည။

ၾသဇာအာဏာရသမားက ေယာကားပသမႈဆငရာ စသတမတခကမားအား အသးျပကာ သ႔မဟတ ႀကးကငျခယ လယကာ အၾကမးဖကလပရပမားအတြက အသးခႏငေသာေၾကာင ဤအခကသည အေရးႀကးပါသည။ ဥပမာ အမးသားမားအား ျပငပမ ၿခမးေျခာကမႈမားအျဖစ ရႈျမငသည အႏရာယမားမ မမတ႔၏ရပရြာက ကာကြယေစာင ေရာကေပးမညသမားအျဖစ ေမာလငခကထားရမႈမားက ႏႈးဆြကာ အသးျပႏငပါသည။ ၿခမးေျခာကမႈအႏရာယ မားသည တငးရငးသား သ႔မဟတ ဘာသာေရးအပစတစစေၾကာင ျဖစေပၚျခငးျဖစႏငသလ သတတြငး၊ ဆည၊ ငကေပာစကခငး သ႔မဟတ ေစးဝယစငတာႀကးတစခအား မမတ႔၏ ေျမေပၚတြင လာေရာကလပကငရန စစဥေန ေသာ ကမၸဏႀကးတစခေၾကာငလညး ျဖစႏငပါသည။ ဂနဒါႏငစပလဥးသည ဤရႈေထာငအား လစလရႈသည ပဋပကၡဆနးစစေလလာမႈႏင လပေဆာငမႈမားသည ျပညစျခငးမရဘ ၿငမးခမးေရး သ႔မဟတ လမႈကၽြမးဝငရငးႏး ေပါငးစပမႈတ႔က တညေဆာကႏငမည ဝငေပါကမားက မကစလမးသြားႏငပါသည။ ၎တ႔၏ လပေဆာငခကမား ၏ သကေရာကမႈမားကလညး အျပညအဝ နားလညသရမႈ မရဘ နားလညမႈလြမားႏငသည အႏရာယလညး ရပါ သည။ ရပရြာအဆင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကရန ႀကးပမးမႈမားတြင ဂနဒါ စသတမတခကမား၏ ပဋပကၡအေပၚ သကေရာကမႈႏင ပဋပကၡ၏ လမႈအသငးအဝငးအတြငးရ ဂနဒါစသတမတခကမားအေပၚ သကေရာကမႈ ႏစမး စလးအား ေလလာသည ပဋပကၡအေျခအေနဘကစဆနးစစေလလာမႈက ျပလပမသာလင ပမ ထေရာကႏငမည ျဖစပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ထသ႔ေသာ ေလလာဆနးစစမႈအား ယခမသာ စတငျပလပႏငရန ႀကးပမးေနပါသည။ ဥပမာ Hedstrom ႏင Brenner တ႔က ကခငျပညနယတြင ၾသဇာအာဏာရသမားသည ဂနဒါဝေသသမားအား အသးခခ ၾကပမားက ေလလာဆနးစစခပါသည။18 ထ႔ျပင အမးသားမားအား SGBV က ကးလြနရန အလားအလာရသမား အျဖစ ဥးတညေရြးခယကာ ယငးက တားဆးကာကြယရနအလ႔ငာ ဂနဒါညမမႈအတြက သ႔မဟတ SGBV က တက ဖကရနအတြက ‘ခနပယနမား’ အျဖစ ေျပာငးလေပးသည ‘အမးသားမားႏင ဆကသြယညႇႏႈငးေဆာငရြကသည’ အစအစဥအခ႕လညး ရပါသည။ ဤခဥးကပပနညးလမးသည တနဖးရၿပး ထားရသညပနးတငသညလညး အေရးပါ

၁၈ J. Hedstroem၊ ကားမေရးရာႏင ျမနမာႏငင၏ကခငပဋပကၡ (Gender and Myanmar’s Kachin conflict)၊ နယးမႏလာ၊ ၂၀၁၅၊ http://www.newmandala.org/gender-

and-myanmars-kachin-conflict; ၊ D. Brenner ၊ ေတာလနသအပစမားရ လပပငခြငအာဏာ - ဝေသခယမႈ၊ အသအမတျပမႈႏင တရားဝငျဖစမႈအတြက ရနးကနျခငးမား၊

(Authority in rebel groups: Identity, recognition and the struggle over legitimacy)၊ Contemporary Politics၊ 23(4)၊ ၂၀၁၇


ေသာျငား ျမနမာႏငငရ ပဋပကၡဒဏသငသည ေယာကားဆနမႈသဘာဝမားအား စစေၾကာေဝဖနေလလာမႈမ ပမ မားျပားကယျပန႕ေသာ ကစၥရပမားက ကငတြယေျဖရငးရန လအပေနေသးေၾကာငး ျပသလကရပါသည။

၁-၃။ စမခက၏ ေနာကခအေၾကာငးအရာ

ဤသေတသနအား International Alert မ ဖနတးအမ (PTE)၊ သဂၤဟ (TGO) တ႔ႏငပးေပါငး၍ Paung Sie Facility (ယခငက Peace Support Fund) ၏ ရနပေငြပပးမႈျဖင ေဆာငရြကျခငး ျဖစပါသည။ ကၽြႏပတ႔၏ ေယဘယ ပနးတငမာ ျမနမာႏငငရ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကရန ႀကးပမးမႈမားတြင ဂနဒါအား ဘကစခဥးကပ ေဆာငရြကမႈ မားက ေအာကပါနညးလမးမားျဖင ေပါငးစပထညသြငးေပးျခငးျဖင ပမအားေကာငးလာေအာင ကညေပးရန ျဖစပါ သည - ပဋပကၡဒဏသငေသာ အမးသားမားႏင ေယာကားပသမႈလကၡဏာဆငရာ ခယခကမားက ပမသရ နားလညေစျခငး ႏင ဤနားလညသရမႈအား ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈလပငနးစဥတြင ပါဝငေဆာငရြကေနသည မတကြျပားေသာ လပေဆာငသမား၏ လပငနးမားအတြငး ေပါငးစပထညသြငးႏငေအာင ကညပပးေပးျခငး ျဖစပါသည။

၁-၄။ အသးျပေသာ နညးစနစႏင ကန႕သတခကမား

ဤသေတသနတြင အရညအေသြးဆငရာ သေတသနျပလပျခငးနညးလမးက အသးျပ၍ ေရြးခယထားေသာ ေနရာ ေဒသႏစခရ ဂနဒါ၊ ေယာကားပသမႈလကၡဏာမားႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈမားအေၾကာငး ေလလာတငျပ ႏငရန ႀကးပမးထားပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ေနရာေဒသမတညမႈမားအလက တငးရငးသားလမးစမားႏင လမႈစးပြားအေျခအေနမား မတညမႈမား၊ အနာဂတအလားအလာမားႏင ပဋပကၡမားလညး မားစြာ ကြျပားျခားနား သြားမညျဖစေၾကာငးက သေတသနပညာရငမားက သရထားပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဤသေတသနသည ျမနမာႏငင တစႏငငလးအား ကယစားျပလမမညဟ မဆႏငပါ။ သ႔ေသာ ေယာကားပသမႈလကၡဏာအမးမး၊ ပမ ကယျပန႕စြာ ဆရလင ျမနမာႏငငရ ဂနဒါ၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးဆငရာ ကစၥမားက နားလညသရရန လမးညႊနတစခအျဖစ အသးျပႏငရန ရညရြယပါသည။

သေတသနအဖြ႕သည ၂၀၁၇ခႏစ၊ ဇြနလမ ႏဝငဘာလၾကားတြင ရနကန၊ ရမးျပညနယေတာငပငးႏင တနသၤာရ တငးေဒသႀကးတ႔၌ ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြ (FGDs) ၁၆ ခ ႏင အဓကသတငးအခကအလကေပးႏငသမားအား ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ (KIIs) ၈၅ ခ ျပလပခရာ အမးသားေပါငး ၁၆၂ ဥးႏင အမးသမးေပါငး ၉၇ ဥးတ႔ သေတသနတြင ပါဝငေျဖဆေပးခၾကပါသည။ FGD မားႏင KII မားအား ေအာကပါအပစမားႏင ေဆာငရြကခပါသည - ေျမယာအခြင အေရးႏင လ႕အခြငအေရး တကၾကြလႈပရားသမားအပါအဝင ျပညတြငးႏငႏငငတကာ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး မားႏင အမးသမးအဖြ႕မား၊ လငတခစသအမးသမး၊ လငတခစသ အမးသား၊ လငတလငကြႏစမးစလး ခစသ၊ ဆန႔ကငဘကလငက႕သ႔ေျပာငးလေနထငသႏင အဂၤါႏစမးစလးပါသ သ႔မဟတ ဆန႕ကငဘကလငအား စတမဝင စားသ (LGBTQ) အခြငအေရးမားအတြက ေဆာငရြကေနေသာအဖြ႕မား၊ ေဒသခအာဏာပငမားႏင အစးရအကး သကဆငသမား၊ ႏငငေရးပါတမား၊ စစမႈထမးေဟာငးမား၊ ႏငငေရးအကဥးသားေဟာငးမားႏင ယခငက လကနက ကငအဖြ႕အစညးမား၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမား၊ ေရ႕ေနမား၊ မဒယာမား၊ ပဂၢလကက႑မ လပေဆာငသမားႏင တကသလေကာငးသား ေကာငးသမား၊ ပဋပကၡဒဏသငေသာ လမႈအသငးအဝငးမား ျဖစပါသည။ အသးျပမည နညးစနစအား ဒဇငးေရးဆြျခငးႏင ဆနးစစေလလာမႈမားက ပးတြလပေဆာငရာတြင ျမနမာႏငငႏင ႏငငတကာရ ဂနဒါ၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရး (GPS) ဆငရာ ထတေဝထားၿပးျဖစေသာ စာရြကစာတမးစာအပမား လကရမဝါဒ ေဆြးေႏြးမႈမားက သးသပေလလာကာ ေဆာငရြကပါသည။ အခနႏငဘတဂကကန႕သတခကမားေၾကာင သေတ သနအား တစစတတစပငး ပစခထားေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား ပါဝငသည အရညအေသြးစျပ နညးစနစက အသးျပခပါသည။


ေယာကားဆနမႈသဘာဝမား (Masculinities) - ဆသညမာ အမးသားမားအား အမးသားျဖစေနမႈေၾကာင အခ႕ေသာ နညးလမးမားျဖင လပေဆာငရနႏင ျပမရန လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးမ ထားရသည ေမာလငခကမားက ရညညႊနး ပါသည။ အဆပါ ေမာလငခကမားသည အသကအရြယ၊ လမႈစးပြားေနာကခ၊ ကးကြယသညဘာသာ၊ တငးရငးသား လမးႏင ေနရာေဒသကသ႔ အျခားေသာ အေၾကာငးအခကအမးမးေပၚမတညကာ အမးမး ကြျပားသြားပါသည။

ဂနဒါဝေသသ (Gender identity) - မမ၏ ဂနဒါႏငစပလဥး၍ လတစဥး၏ အတြငးစတခစားမႈႏင အေတြ႕အၾကမားက ရညညႊနးၿပး ယငးသည ေမြးရာပါ လင သ႔မဟတ အမးသားႏင အမးသမးဟ၍ သမားရးက ခြထားေသာ အပစမားႏင ကကညခငမ ကကညေပလမမည။

ခြျခားဆကဆမႈက ျဖစေစေသာ လမႈေရးဝေသသမား၏ အျပနအလနဆကႏႊယခတဆကေနမႈ (Intersectionality) - လမး၊ ဂနဒါဝေသသ၊ လငပငးဆငရာ တမးညႊတမႈ၊ ကးကြယသညဘာသာ၊ စြမးရညႏင လတနးစားအလႊာကသ႔ လမႈ ေရးအပစမား၏ အျပနအလတဆကႏႊယခတဆကေနေသာ သဘာဝကရညညႊနးျခငးျဖစၿပး ယငးသည ခြျခားဆကဆ မႈ သ႔မဟတ တစပနးရႈးေစမႈတ႔က အျပနအလနမချဖစေပၚေစသည စနစမားအား ဖနတးေပၚေပါကလာေစပါသည။ ထေဝါဟာရအား စတငတထြငသးစြသမာ critical race သအရက ေဖာထတခသ Kimberlé Crenshaw ျဖစပါ သည။

LGBTQ - လငတခစသ အမးသမး၊ လငတခစသ အမးသား၊ လငတလငကြ ႏစမးစလးက ခစႏငသ၊ လင ေျပာငးသ၊ ဆန႕ကငဘကလငအား စတမဝငစားသတ႔က အတေကာကေခၚေဝၚေသာ စကားလးျဖစၿပး အေနာကႏငငမားတြင ကယကယျပန႕ျပန႕ အသးျပကာ ႏငငတကာအဖြ႕အစညးအမးမးမ လကခအသးျပၾကပါသည။ LGBT+ LGBT* ႏင LGBTI (‘I’ သည ‘intersex’ က ကယစားျပၿပး လငအဂၤါႏစမးစလးပါသ ျဖစသည) ကသ႔ အျခားအတေကာက စကားလးမားလညး ရပါသည။

လငပငးဆငရာ တမးညႊတမႈ (Sexual orientation) - လင သ႔မဟတ ဂနဒါတစမးအေပၚ လတစဥး၏ စတခစားခက ပငးဆငရာ၊ အခစေရးဆငရာ ႏင/သ႔မဟတ လငပငးဆငရာ ဆြေဆာငမႈ ျဖစပါသည။

SOGI - လငပငးဆငရာ တမးညႊတမႈႏင ဂနဒါဝေသသ သ႔ မဟတ SOGI ဆသညမာ ဂနဒါႏင ဖမလကၡဏာ ဆငရာ ကစၥရပမားက ရညညႊနးရနအတြက အဖြ႕အစညးအမးမးႏင သေတသနပညာရငအမးမးမ အသးျပေသာ အတ ေကာက စကားလးတစချဖစသည။ မညသညလအပစတစစကမ မရညညႊနးပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ လသားမား အားလးတြင လငပငးဆငရာ တမးညႊတမႈတစခႏင ဂနဒါဝေသသမးစ ရႏငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။

သေတသနအား ရနကန (ႏငငအဆငတြင လပေဆာငေနေသာ အကးသကဆငသမား၏ တစႏငငလးက လႊမးျခ ေသာ ရႈေထာငက ရရေစရနႏင ကခငျပညနယမ ေကာငးသား၊ ေကာငးသမားကသ႔ အျခားေသာ ပဋပကၡေဒသ မားမ အကးသကဆငသမား၏ ရႈေထာငမားကပါ ထညသြငးႏငရန) ႏင ပဋပကၡဒဏသငခသညေနရာႏစခ ျဖစ ေသာ ရမးျပညနယေတာငပငးႏင တနသၤာရတငးေဒသႀကးတ႔တြင ေဆာငရြကခပါသည။ အဆပါေနရာမားအား ေရြး ခယချခငးမာ ပဋပကၡႏငစပလဥးသည ၎တ႔၏အေတြ႕အၾကႏင ပဋပကၡႏငထေတြ႕မႈ အေျခအေနမားအရ သာမက သေတသနအဖြ႕အတြက သြားလာရလြယကမႈႏင လျခမႈတ႔ေပၚမတညကာ ေရြးခယချခငး ျဖစပါသည။ တနသၤာရ တငးေဒသႀကးရ သေတသနလပငနးမားအား PTE မ ဥးေဆာငကာ ထားဝယ၊ ေရျဖႏင ေလာငးလ ၿမ႕နယမားတြင ေဆာငရြကခၿပး အဓကအားျဖင ထားဝယလမးမား ပါဝငကာ KNU ဆကဆေရးရးႏင ပစခတတကခကမႈရပစေရး ဆငရာ ပးတြေစာငၾကညေရးေကာမတ (JMC) ၏ ကရငအဖြ႕ဝငတ႔လညး ပါဝငပါသည။ ရမးျပညနယေတာငပငး တြငမ TGO မ ဥးေဆာင၍ ေတာငႀကးၿမ႕ႏင ပအးဝတငးရငးသားမားႏင ရမးတငးရငးသားမား ေနထငသည ေကးရြာအခ႕တြင သေတသနမားက ေဆာငရြကခပါသည။ ထရြာမားသည ပအးဝကယပင အပခပခြငရေဒသ (SAZ) ႏင နးေသာရြာမား ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ပအးဝကယပငအပခပခြငရ ေဒသအတြငးတြငမ သေတသနက ေဆာငရြကချခငး မရပါ။19 သေတသနတြင ပါဝငေျဖဆေပးမညသမားအား စမခကမတဖကမားက ခတဆကထား သည ကြနရကမားက အေျချပကာ ၎တ႔၏ အေတြ႕အၾကမား၊ နားလညကၽြမးကငမႈမားေပၚတြင အေျခခကာ ေရြးခယေပးချခငး ျဖစသည။ သေတသနတြင ပါဝငေျဖဆသမားအတြက လျခေရးႏင လ႕ဝကထနး သမးေပးႏင ေရးအတြက ရြာအမည၊ အဖြ႕အစညးအမည သ႔မဟတ လပဂၢလတစဥးခငးစ၏ အမညမားက ေဖာျပျခငးမျပဘ ၎တ႔သည မညသည ျပညနယမ ဆသညကသာ ရညညႊနးေဖာျပထားပါသည။

၁၉ ပါဝငေျဖဆေပးသမားအတြက လ႕ဝကထနးသမးေပးႏငေစရန သေတသနျပ ေလလာခသည ေနရာေဒသအတအကအား ေဖာျပျခငး ျပမညမဟတပါ။


၂။ ျမနမာႏငငရ ဂနဒါ၊ ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ

၂-၁။ ႏငငအဆင/ရနကနၿမ႕ေတာအဆင

ျပညေထာငစျမနမာႏငငသည မတကြျပားေသာ တငးရငးသားလမးစမား၊ ဘာသာေရးအပစမား၊ ဘာသာစကားမား ႏငအတ ရႈပေထြးေသာ အေျခအေနမားရသည ႏငငတစႏငင ျဖစပါသည။ ဆယစႏစေပါငးစြာ အာဏာရငစနစျဖင အပစးမႈ၊ တခါးပတဝါဒကငသးအပခပမႈႏင ႏငငအဆင တငးရငးသားႏငငေရးႏင လကနကကငပဋပကၡမား20၊ ဒမကေရစအေရးလႈပရားမႈမား21မစ၍ ပမကယျပန႕ေသာ လမႈေရးအဆင ေျမယာပဋပကၡမား22အထ အျပနအလန ဆကႏြယခတဆကေနသည အမးမးေသာ ပဋပကၡမားက ထသ႔ရႈပေထြးေသာအေျခအေနမားက ဖနတးျဖစေပၚေစ ချခငးျဖစပါသည။ထ႔ျပငအမတြငးအၾကမးဖကမႈကသ႔အမေထာငစအဆငပဋပကၡမားကလညးေတြ႕ျမငရပါသည။23

ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအတြက ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမေဘာငႏင ၂၀၁၈ခႏစ၊ ဇလငလတြငသေဘာတ ညခေသာ အေျခခမမားထတြင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမား၊ မေဘာငမားႏင လပငနးယႏရားမားအားလး၌ အမး သမးမား၏ ပါဝငမႈအား ၃၀% ရရရနအျပင ဂနဒါညမေရး အမးသားမဝါဒတစရပအား ေရးဆြရန၊ လကခကငသး ရနႏင အေကာငအထညေဖာရနႏင GBV တားဆးကာကြယရန ကတကဝတတစခ ပါရပါသည။24 သ႔ေသာ အမး သမး ၃၀% ဟသည စကားလးအသးအႏႈနးသည တကမႈမရေသာေၾကာင (ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမေဘာငတြင “အားေပးရန” ဟ၍သာ ေဖာျပထား) ယငးအား အေကာငအထညေဖာေရးသည စနေခၚမႈတစခအျဖစ ဆကလကရ ေနလမမညျဖစသည။

အမးသားမားႏင ေယာကားပသမႈလကၡဏာမားအေပၚ သကေရာကမႈမားအပါအဝင အၾကမးဖကမႈႏင ေနရပစြန႕ခြာ ေရႊ႕ေျပာငးရမႈမား၏ ဂနဒါဆငရာ အပငးက႑မားက အျပညအဝနားလညသရမႈ သ႔မဟတ ျမနမာႏငငတြင လကရ ေဆာငရြကလကရေသာ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈစမခကမားမတစဆင ကငတြယေျဖရငးမႈမား မရေသးပါ။25 ဤသညမာ ဤသေတသနမ ျဖညဆညးေပးရန ရညရြယသညကြာဟခကတစခ ျဖစပါသည။ အေရးႀကးသညမာ “ဂနဒါ ကစၥရပမား”က မညသညအခါမ အမးသမးမားက ဥးတညေသာ သးျခားကစၥရပတစခအျဖစ သးသန႕ ကငတြယ ေျဖရငးျခငးမး မျပသငပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ လျခေရးမစ၍ သဘာဝသယဇာတ စမခန႕ခြမႈအထ အဓကက သညအေၾကာငးအရာမားအားလးသည ဂနဒါႏင သကဆငေသာေၾကာငျဖစပါသည။ ဆလသညမာ အမးသမးမားႏင အမးသားမားသည ၎တ႔၏ ဂနဒါႏငဆကႏႊယ၍ ကြျပားေသာ လကလမးမမႈဆငရာ အတား

၂၀ A. South၊ ျမနမာႏငငရတငးရငးသားႏငငေရး - ပဋပကၡျပညနယမား (Ethnic politics in Burma: States of conflict)၊ ၂၀၀၈

၂၁ Bruce Matthews (၁၉၉၃)၊ ျမနမာႏငင၏ ေသာကေဝဒနာ - ဒမကေရစအတြက ရနးကနလႈပရားျခငး (Myanmar’s agony: The struggle for democracy)၊ စားပြဝငးေဆြးေႏြးပြ၊

၈၂:၃၂၄၊ ၃၇-၄၉

၂၂ Human Rights Watch ၊ ‘ေတာငသလယသမားမားသည ရာဇဝတသားမား ျဖစလာၾကသည’ – ကရငျပညနယရ လ႕အခြင အေရးမားႏင ေျမသမးယမႈမား (Human rights

and land confiscation in Karen state)၊ ၂၀၁၆၊ ေတာငသလယသမားႏင အလပသမားမား ေကာမတသည တငၾကားစာေပါငး ၄,၈၀၀ ေကာက လကခရရခသည။

Eleven ၊ ၂၀၁၇ ဧၿပ ၁ ရက၊ http:// www.elevenmyanmar.com/local/7290; Transnational Institute၊ လပကငခြင ျငငးပယခရျခငး (Access denied) ျမနမာႏငငရ

ေျမယာအခြငအေရးမားႏင တငးရငးသားပဋပကၡ (land rights and ethnic conflict in Burma)*၊ Burma Policy Briefing အမတ ၁၁၊ အမစတာဒမ၊ ၂၀၁၃၊ N. Scurrah

၊ K. Woods ႏင P. Hirsch ၊ ျမနမာႏငငရ ေျမယာအပခပမႈ၏ ႏငငေရး ေဘာဂေဗဒ၊ (The political economy of land governance in Myanmar)၊ ဗယနကနး၊ Mekong

Region Land Governance၊ ၂၀၁၅၊ ႏင J. Naujoks ၊ R. Barclay et al ၊ သစေတာဥပေဒစးမးေရး အပခပမႈလပငနးစဥႏင ကနသြယမႈ - ပဋပကၡအားသတျပ နားလညမႈ

ဆနးစစေလလာခက (Forest law enforcement governance and trade – A conflict sensitivity analysis)၊ ရနကန၊ International Alert ၊ ၂၀၁၇၊

၂၃ အစးရစစတမးတစခတြင ျမနမာႏငငရ အမးသမးငါးဥးတြင တစဥး (၂၀%) သည အမတြငးအၾကမးဖကမႈက ေတြ႕ၾကခစားဖး ေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ျမနမာႏငငလေနမႈဘဝႏင

ကနးမာေရးဆငရာ အေျခခအခကအလကစစတမး (MDHS)၊ ၂၀၁၅-၂၀၁၆၊ ကနးမာေရးႏင အားကစားဝနႀကးဌာန၊ ၂၀၁၇၊ Gender Equality Network၊ တတဆတမႈ၏

ေနာကကြယ - အမးသမး မားအား အၾကမးဖကျခငးႏင ၎တ႔၏ ရငဆငရနးထႏငစြမး၊ (Behind the silence – Violence against women and their resilience)၊ ရနကန၊

Gender Equality Network ၊ ၂၀၁၅၊

၂၄ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမေဘာငအား အလြတသေဘာဘာသာျပနဆခက၊ အခနး ၂-ည၊ Ethnic Peace Resources စမခက၊ ၂၀၁၅၊ ဒဇငဘာ ၂၂ ရက၊ http://www.eprpinforma-

tion.org/files/recent-events/the-framework-for-political-dialogue-unofficial-translation--22dec2015--eng.pdf ၊ ၂၀၁၈ခႏစ၊ ဇလငလ ၁၇ ရကေန႕ထတ The Global

New Light of Myanmar (စာမကႏာ ၆)၊

၂၅ ရနကနရ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး (CSO) မ အကးသကဆငသမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား


အဆးမားႏင ေမာလငခကမားက ရငဆငေနရပါသည။ ဂနဒါသည ေနာကမ ‘ထပေဆာငးထညသြငးမႈ’ တစခ မျဖစ သငပါ။ အဓကပငမျပနာမားက ပမနားလညသရရနႏင အမးသားမားႏင အမးသမးမား၏ ကြျပားေသာ လအပ ခကမားက ကငတြယေျဖရငးေပးသည နညးလမးမားက သတမတေဖာထတရန ဆနးစစ ေလလာသည ရႈေထာင တစခ အျဖစ ေပါငးစပထညသြငး ေဆာငရြကသငပါသည [အမးသားအဆင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမားတြင ေဆြးေႏြး သည အေၾကာငးအရာမာအားလး၌ ဂနဒါႏငစပလဥး၍ ေပါငးစပထညသြငး စဥးစားရန အေရးႀကးပါသည။ အဘယ ေၾကာင ဆေသာ ကစၥရပတငးသည ကြျပားသည ဂနဒါဝေသသရသမားအေပၚ ကြျပားစြာ သကေရာကေနေသာေၾကာင ျဖစပါ သည။ ေျမယာႏင႔ သဘာဝသယဇာတ စမခန႔ခြေရးဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမား၊ စးပြားေရးအခြငအလမးမား ႏင ယငးႏင ဆကစပေသာ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈကစၥ ေဆြးေႏြးမႈမား၊ ျပနလည ေနရာ ခထားေပးမႈ ကစၥရပမား (အထး သျဖင ျပညတြငးေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးသမားႏင ေနရပျပနလာေသာဒကၡသညမားအတြက) အကးဝငပါသည။]

၂-၂။ သေတသန ေဆာငရြကခသည ေနရာမား

ေျမပ ၁ - သေတသန ေဆာငရြကခသည ေနရာမား

YANGON

Myitkyina

Hakha

Sagaing Mandalay

Taunggyi

Magwe

Naypyidaw

Bago

Pathein

Yangon

Loikaw

Hpa-an

Dawei

SOUTHERN SHAN

TAN

INTH

AR

YI

YANGON

MYANMAR

Research location


ေျမပ ၂ - ရမးျပညနယေတာငပငး သေတသနေဆာငရြကခ႔သညေနရာမား

Mongkung

Lawkzawk

Ywangan

Hopong

Kehsi

Laikha

Namzarng

Loilem

SOUTHERN SHAN STATE

Mongnai

MawkmaiHsihseng

Larngkhur

Mongpan

Panglawng

Kalaw

TAUNGGYI

Pangtara

Kunhing

Phaikhoon

Mongsu

EASTERN SHANSTATE

NORTHERN SHAN STATE

KARENNI STATE

MANDALAYDIVISION

Yawnghwe

Pa-O Self-Administered

ZonePa-O Self-Administered

Zone

Pa-O Self-Administered

Zone

YANGON

SOUTHERNSHANSTATE

Research location

ရမးျပညနယေတာငပငးတြင သေတသနအား ပအးဝေကးရြာ ႏစရြာ၌ ေဆာငရြကခပါသည။ ထေကးရြာႏစရြာသည တငးရငးသားမား ေရာေႏာေနထငေသာ ေတာငႀကးၿမ႕၏ ေျမာကဘက ကဘနဟ ေခၚေသာ ေဒသရ ေကးရြာမား ျဖစပါသည။ ထေဒသသည ၁၉၉၁ ခႏစက ပအးဝအမးသားတပဖြ႕ (PNA၊ ပအးဝအမးသားအစညးအရး (PNO)၏ စစတပ) ႏင တပမေတာၾကား အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကမရခငက တကပြမားစြာ ျဖစပြားခၿပး ပဋပကၡ ဒဏက ျပငးထနစြာ ခစားခရသညေဒသ ျဖစပါသည။ အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကရၿပးေနာက ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ တညေထာငခသည ပအဝးကယပငအပခပခြငရေဒသ (ကယပငအပခပခြင တစစတတစပငး ရရသညေဒသ) သည သေတသနျပလပခသည လမႈအသငးအဝငးအနးတြင တညရပါသည။ အပစအခတရပစခသည အခနမစ၍ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ပစခတတကခကမႈမား မရေတာေသာလညး ကပလကတညရသည ရမးျပညနယေျမာကပငးတြငမ တကခကမႈႏင လကနကကငအၾကမးဖကမႈမား ဆကလက


ျဖစပြားေနခၿပး ထပဋပကၡက ရမးျပညနယေတာငပငးအေပၚတြငလညး အကးသကေရာကမႈမား ရခပါသည။26ရမး ျပညနယေျမာကပငးေဒသမားတြင ၂၀၁၅ခႏစမစ၍ ပဋပကၡႏငဆကႏႊယေသာ တကခကမႈမား အရနျမငတကလာ ခၿပး ႏပစကညႇငးပနးျခငး၊ အဓမၼျပကငျခငးႏင သတျဖတျခငးမားအပါအဝင လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈေပါငး ၁၀၀ ေကာက တေအာငးအမးသမးအဖြ႕မ မတတမးတငထားပါသည။27 အၾကမးဖကမႈမားသည အသကေမြးဝမး ေကာငးမႈမားက ပကျပားေစခၿပး ေတာငသမားသည ေျမျမႇပမငးမား သ႔မဟတ လကနကကငမား၏ ဖမးဆးထနး သမးမႈမားက ေၾကာကရႊ႕သညအတြက ရြာအျပငဘကရ ေျမယာမားက အသးမျပရၾကသျဖင အလပရာရန ေရႊ႕ ေျပာငးသြားလာမႈမားႏင ေနရပစြန႕ခြာမားက ျဖစေပၚေစခပါသည။28

သေတသနေဆာငရြကခသည ေဒသသည အစးရ၏ထနးခပမႈတြင တရားဝငရေနေသာလညး အစးရ၏ အပခပေရး၊ ရပရြာေအးခမးသာယာေရး သ႔မဟတ လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား ေရာကရဝနေဆာငေပးမႈ မရသေလာက ျဖစပါသည။ ထအခနအေတာအတြငး PNO ႏင အျခား EAO အဖြ႕မားသည ေကးရြာမားတြင အလြနၾသဇာလႊမးမးႏငၿပး လမႈေရး ဆငရာ ဆကႏြယတ႔ျပနျပမမႈမားေပၚတြငလညး ၾသဇာႀကးမားပါသည။29 ထေဒသတြင ဗဟအစးရအေပၚ ယၾကည အားကးမႈမာလညး နညးပါးပါသည။30 ပဋပကၡမား ဆယစႏစမားစြာ ျဖစေပၚေနမႈႏင ေကးလကေဒသမား၏ ေဝးလ ေခါငသမႈမားေၾကာင အလပအကင၊ ဝငေငြရရႏငမႈႏင ပညာေရးအခြငအလမးမားမရဘ ထေဒသတြင ျဖစပြားေန သည ပဋပကၡမားက ထအေျခအေနမားက ပမ ဆးရြားေစခပါသည။ ထအေၾကာငးအခကမားအားလး စေပါငးကာ လငယမားသည အျခားေနရာေဒသမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈမား အလြနမားျပားၿပး မးယစေဆးဝါး ေရာငးဝယမႈ ႏင သးစြမႈ ျပနာမားလညး ရေနပါသည။31

ထေဒသတြင ေနထငေသာ မးဆကအသးသးသည ပဋပကၡအဆငအမးမး၏ ပသြငးျခငးက ခခရပါသည။ ၁၉၉၀ ျပညႏစမတငမ အရြယေရာကလာေသာ မးဆကသည တပမေတာႏင (PNA အပါအဝင) EAO အမးမးၾကား တက ခကမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမား၏ဒဏက ခခရပါသည။32 ၁၉၉၁ အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခက လက မတမေရးထးမက ၎တ႔သည အၾကမးဖကမႈက တကရကေတြ႕ၾကခစားရျခငး၊ အၾကမးဖကမႈက ျမငေတြ႕ရျခငးႏင ဆးရႈးမႈမားက ရငဆငရျခငး၊ အထမးသမားမား33 သ႔မဟတ လမးျပမားအျဖစ အတငးအၾကပေစခငးခရပါသည။ ထ႔ျပင ပဋပကၡေဒသမားသ႔ ေကာငးဆရာ/ဆရာမမား လာေရာကတာဝနထမးေဆာငျခငး မရၾကသျဖင ဤ မးဆက အတြက ပညာေရးအခြငအလမး လးဝဆတသဥးခရပါသည။ အခ႕သမားသည တပမေတာ၊ ဗမာကြနျမနစပါတ (၁၉၈၉ ခႏစအထ) ႏင ‘ဝ’ ျပည ေသြးစညး ညညြတေရးတပဖြ႕ (UWSA) ကသ႔ ၎တ႔၏ လမႈအသငးအဝငးမား အတြက ၿခမးေျခာကမႈမားဟ ရႈျမငသည အႏရာယမားမ ကာကြယေပးရနအတြက တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕ မားအတြငးသ႔ မျဖစမေန ဝငေရာကကာ စစမႈထမးခရပါသည။34 ယငးသည လအမားအျပားအတြက အလြနနကရႈငး ေသာ ဒဏရာမားက ရရေစခေသာ အေၾကာငးတစခ ျဖစခပါသည။

၁၉၉၀ ျပညလြနႏစမားအတြငး သ႔မဟတ ေနာကပငးတြငမ အရြယေရာကလာသည ပမငယရြယေသာ မးဆကမာမ ေရ႕မးဆကႏငမတဘ ေပၚေပၚထငထင အၾကမးဖကမႈမားထက ပဋပကၡလြနကာလ အထမခေသာ မေရရာသည

၂၆ တကခကမႈမား ပမျဖစပြားေနေသာေဒသမားမ IDP မားက လကခရျခငးႏင ေဒသတြင အၾကမးဖကပဋပကၡရသညဟ သတငး ရေသာအခါ သြားလာႏငမႈ နညးပါးသြားျခငးတ႔

ပါဝငပါသည။ ဥပမာ အခ႕ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားက အခနေျပာငးခပါသည။

၂၇ တေအာငးအမးသမးမားအဖြ႕အစညး၊ ႏပစကညႇငးပနးရန ေလကငေပးထား၊ ၂၀၁၆ ဇြနလ၊ http://en.palaungwomen. com/index.php/82-reports/97-trained-to-tor-

ture

၂၈ Katrin Schregenberger၊ ရမးျပညနယေျမာကပငးရ ပကျပယလြငေပာကေနေသာ ၿငမးခမးေရးအတြက ေမာလငခကမား (Peace hopes in tatters in northern Shan

State)၊ ၂၀၁၈ခႏစ၊ ဧၿပလ ၃၀ ရက၊ Frontier Myanmar၊ https://frontiermyanmar.net/en/peace-hopes-in-tatters-in-northern-shan-state

၂၉ ပအးဝအမးသားအစညးအရး၏ သမငးအကဥးႏင ရငးျမစမားက သလလင R. Christensen ႏင K. Sann၊ ပအးဝပနကနသ မားႏင ဒကၡသညမား (The Pa-O: Rebels and

refugees)၊ ဘနေကာက၊ Silkworm Books ၊ ၂၀၀၆၊

၃၀ ေတာငႀကးတြင သဂၤဟႏင International Alert တ႔ စစဥကငးပေသာ ‘ဂနဒါသည အမးသားမားအတြက အေရးႀကး ပါသလား၊ ဂနဒါႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအေၾကာငး

ကယျပန႕စြာေဆြးေႏြးျခငး’ စားပြဝငးေဆြးေႏြးပြ၊ ၂၀၁၈ ဇနနဝါရ ၃၁ ရက၊

၃၁ အစရငခစာေရးသားသမား ရမးျပညနယတြင ျပလပခသည ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား၊ ၂၁၀၇ ၾသဂတလမ စကတငဘာလအတြငး၊

၃၂ လကနကကင ဆန႕ကငတကခကမႈမား သမငး (History of armed opposition)၊ Burma Link ၊ https://www.burmalink .org/background/burma/dynamics-of-ethnic-

conflict/history-of-armed-opposition

၃၃ စစတပအတြက လကနကမား သ႔မဟတ စားနပရကၡာမားအပါအဝင ပစၥညးကရယာမားက သယယေပးရပါမည။

၃၄ ရမးျပညနယေတာငပငးရ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ခႏစ၊ ဇလငလမ စကတငဘာလအထ


အေျခအေနက ၾကေတြ႕ရပါသည။ ပဋပကၡ၏ အဓကသကေရာကမႈမားမာ ဖယၾကဥခရျခငး၊ ဆငးရျခငး၊ စးပြားေရး ႏင ပညာေရးအခြငအလမးမား မရျခငးတ႔ ျဖစပါသည။ ပအးဝလမးႏင ဗမာလမးကသ႔ လမးမတသမားၾကား အမ ေထာငျပျခငးက လကမခသည လမႈစသတမတခကမားမာ ယခတင ရေနဆျဖစပါသည။ တငးရငးသားအဖြ႕ အစညးမားသည တရားမမႈမားႏင တရားစရငေရးဆငရာ ကစၥရပမားတြင ၾသဇာအာဏာ ႀကးမားစြာရေနဆျဖစ ေသာလညး တစခါတစရတြင လထအေနျဖင အခ႕အရာမားက ရငးရငးလငးလငး မသရၾကပါ။ ဥပမာ တစစတစဥး သည PNO ကလား သ႔မဟတ PNA ကလား ဆသညက ကြကြျပားျပား မသၾကပါ။35 သေတသနတြင ေျဖဆေပးသ အခ႕၏ အဆအရ NCA လကမတေရးထးထားေသာလညး ထေဒသရ ရပရြာလမႈအသငးအဝငးမားအဖ႔ ေျမသမးခရ မႈမား၊ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ လပငနးဆးရႈးမႈမားက ရငဆငၾကရသျဖင ‘ၿငမးခမးသညဟ ခစားရျခငး မရ’ ဟ သ ရပါသည။ ေျမယာပဋပကၡမား ျဖစပြားမႈျမငမားေနျခငးကလညး လျခမႈမရသည ခစားခကမားကျဖစေပၚေစပါသည။

အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားအေပၚထားရေသာ ေမာလငခကမား

သေတသနတြင ေတြ႕ဆေမးျမနး ခသမားက ပဋပကၡလြနအေျခအေနမားတြင ၎တ႔ရပရြာမားရ အမးသားမားသည ၎တ႔၏ လမႈပတဝနးကငရ အမးမးေသာ လပဂၢလမားႏင လအပစမားျဖစၾကသည ရပမရပဖမားႏင ရပရြာ လႀကးမား၊ မဘမားႏင သကတ ရြယတမား၊ အမးသားႏင အမးသမးႏစမးစလးထမ ၎တ႔အေပၚ ထားရေသာ ေမာလငခကမား ေျပာငးလသြားျခငးက ရငဆငေနၾကရသညဟ ရႈျမငၾကပါသည။ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကသမားအတြက စနေခၚမႈမာ ‘လေကာငး’ တစေယာကဟ ယဆသတစဥးအေပၚထားရသည ဂနဒါႏငစပလဥးေသာ ေမာလင ခကမား ေျပာငးလလာမႈအား အသးျပကာ ၿငမးခမးေရးက လလားသည၊ ကြျပားမႈမားက လကခႏငသည သေဘာ ထားခယခကမား ျဖစလာေအာင အားေပးရန၊ စးပြားေရးအခကအခမား ၾကေတြ႕ရသည၊ တရားဥပေဒစးမးမႈမရ သည၊ ထ႔ျပင မးယစေဆးဝါး သးစြမႈ ျပနာအမားအျပားရေနသည အေျခအေနတြင ရနလျခငး၊ အႏငကငျခငးႏင အၾကမးဖကျခငးမား ျဖစမလာေအာငတားဆးရန လပေဆာငႏငမညနညးလမးမားကရာေဖြရျခငးပင ျဖစပါလမမည။

ဆးျဖတခကခမတမႈ ပစမား

သေတသနျပလပခေသာ လမႈအသငးအဝငးမားရ ေဒသႏရအဆင ဆးျဖတခကခမတမႈႏင အခြငအာဏာ ဖြ႕စညးပ မားတြင အလႊာတစလႊာထကမက ပါဝငေၾကာငးေတြ႕ပါသည။ ေယဘယအားျဖင ထလမႈအသငးအဝငးမားတြင အဓက ကးကြယေသာ ဘာသာေရးအပစႏင လမးစမ အသကအရြယႀကး ေသာ အမးသားမားက ႀကးစးၿပး လမႈေရး၊ ဘာသာေရး၊ လမႈေရးအခမးအနားမားႏငသကဆငေသာ ကစၥမားအတြက ဆးျဖတခကမားက ခမတေပးပါသည။ တစဖကတြင ေကးရြာႏင ေကးရြာအပစ အပခပေရးမးမားက PNO ေခါငးေဆာငမား လကေအာကတြင ၾကားခ ေပါငးကးေပးသည အာဏာပငမားအျဖစ ေဆာငရြကၾကပါသည။ လကနကကငသမားျဖစသညအတြက စညးမဥး စညးကမးမားက လကနာေအာင လပေဆာငႏငစြမးရမႈေၾကာင PNO သည ေကးရြာလႀကးမားအား အၾကဥာဏမား ေပးႏငၿပး ၾသဇာအာဏာက ထေရာကစြာ အသးျပပါသည။ သ႔ေသာလညး အခြငအာဏာလမးေၾကာငးမားႏင ရာထး ႀကးငယအလက အဆငဆငအပခပမႈမားသည ရႈပေထြးၿပး ပြငလငးျမငသာမႈမရပါ။ ထအေျခအေနမားသည အရပ သားမား၊ ရပရြာမ အမးသားေခါငးေဆာငမားႏင အမးသားမားအတြက နစနာမႈမား၊ ဆးရႈးမႈမားက ျဖစေပၚေစႏင ပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ၎တ႔အေပၚ ေလးစားမႈမရဟ ခစားရႏငျခငး သ႔မဟတ ၎တ႔အားလေလာကစြာ တငပငေဆြးေႏြးမႈ မရျခငးမားေၾကာငျဖစၿပး ရပရြာလထအေန ျဖငလညး ျပနာမားေပၚေပါကလာေသာအခါ မညသ႕ထသ႔ တငၾကားရမညဆသညက ရငးရငလငးလငး မသရျခငးေၾကာငလညးျဖစပါသည။ ေျဖဆသတစဥး “တ႔ေတြမာ အေဖေခၚရမယသေတြ အမားႀကးပါ” ဟေျပာခပါသည။36

ထေျပာၾကားခကတြင အမးသမးမားသည မဂၤလာေဆာင၊ ျပစေစာငေရာကမႈ၊ နာေရးႏင ဘာသာေရးပြေတာမား

၃၅ ကြငးဆငးေဆာငရြကေသာ ညႇႏႈငးေရးမးမားႏင ဆနးစစေလလာေဆြးေႏြးခက၊ ၂၀၁၇ စကတငဘာလ၊

၃၆ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ခႏစ၊ ဇလငလမ စကတငဘာလအထ၊


အတြက ျပငဆငျခငးကသ႔ေသာ ရပေရးရြာေရး၊ လမႈေရးအလပမားက စစဥေဆာငရြကေနၾကရေသာလညး ဆးျဖတ ခကခမတမႈတြင အမားစသည ပါဝငေနျခငး မရဟေသာ အခကကလညး မးေမာငးထးျပလကရပါသည။ ယငး အခကသည အခြငအာဏာႏင ေယာကားပသမႈလကၡဏာမားၾကား အခငအမာႏးႏႊယဆကစပေနမႈက ျပသေနၿပး အသကအရြယ ငယငယႀကးႀကး အမးသားမားႏင အမးသမးမားအတြက မညသညျပမေဆာငရြကမႈမားက သငေလာသညဟသညႏငစပလဥး၍ လေဘာငအဖြ႕အစညးမ ထားရေသာ ေမာလငခကမားက ပသြငးေပးပါသည။ သ႔ေသာ သေတသနေလလာမႈတြင လငယမးဆကသစ ေခါငးေဆာငမားထတြင ရရဝဝေျပာဆႏငေသာ အမးသမး အခ႕က ေတြ႕ခရၿပး ၎တ႔သညႏင မးယစေဆးဝါးသးစြမႈကသ႔ေသာ လမႈေရးျပနာမားအတြက ၎တ႔၏ စးရမ ပပနမႈမားက ေၾကာကရႊ႕ျခငးကငးစြာ ထတေဖာေျပာဆရၾကပါသည။ ယငးသည အနာဂတမးဆကသစမား ၾကား ေျပာငးလလာမညအေျခအေနမား၏ ေရ႕ေျပးနမတ ျဖစႏငပါသည။

ေျမပ ၃ - တနသၤာရတငးေဒသႀကး သေတသနေဆာငရြကခ႔သည႔ေနရာမား

Dawei

Yae Phyu

Launglon

YANGON

TANINTHARYIREGION

Research locations

ေလလာရနအတြက ဒတယေနရာအျဖစ ေရြးခယခသည တနသၤာရကမးရးတနးေဒသသည အလြနကြျပားေသာ အေျခအေနတြင ရေနေသာလညး ေျမယာပဋပကၡ၊ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ၊ ဆငးရမႈႏင ပဋပကၡ၏ သကေရာကမႈမား အခနၾကာျမငစြာ ခနရစခသည အၾကမးဖကမႈ သမငးေၾကာငးမားႏငစပလဥး၍မ ဆငတေသာ ျပနာမားက ေတြ႕ရရပါသည။ ထားဝယလမးမား37 အမားစေနထငၾကသည ထားဝယႏင ေရျဖၿမ႕မားတြင သေတသနက ေဆာငရြကခပါသည။ ထ႔ျပင မဟာဗဟာကစြာ ခဥးကပလသညအတြက ကရငလမး အကးသက ဆငသမားႏင

၃၇ ထားဝယလမးမားက ၎တ႔သည သးျခား တငးရငးသားမးႏြယစျဖစသညဟ ယဆပါသည။ သ႔ေသာ ဗဟအစးရက ယငးက အသအမတမျပဘ ဗမာလမးစငယတစစအျဖစ

သတမတပါသည။


လညး ေတြ႕ဆေမးျမနးခပါသည။ သေတသနတြင ထားဝယလမးမားအား ေတြ႕ဆေမးျမနးရာတြင လမႈကၽြမးဝင ရငးႏးေပါငးစပမႈႏင ေျမယာပဋပကၡမားအပါအဝင ေဒသႏရအဆင ပဋပကၡကစၥမားက အဓကထား ေဆြးေႏြးပါသည။ တနသၤာရသည တငးရငးသားလမးေပါငးစ၊ ကးကြယသညဘာသာေပါငးစႏငအတ မတညေသာ ဘာသာေရးအပစ မားၾကား သဟဇာတျဖစစြာ ေနထငႏငမႈဆငရာ ျပနာအခ႕ ရေနေသာ ေဒသတစခ ျဖစပါသည။

ဤစာတမးႏငသကဆငသည အျပနအလနႏးႏႊယခတဆကလကရေသာ အဓက ပဋပကၡအေျခအေနႏစခ ရပါသည - ၎တ႔မာ ၁) ဗဟအစးရႏင အစးရမဟတေသာ လကနကကငတပဖြ႕မားၾကား လကနကကငပဋပကၡ (အထး သျဖင တနသၤာရေျမာကပငး) ႏင ၂) စစအာဏာရငစနစ၏ ဖႏပရမႈမား ျဖစပါသည။38 တတယအေျခအေနတစခမာ သမငးအစဥအဆကရခသည၊ ယခလကရတြငလညး ျဖစပြားေနသည ေျမသမးယမႈမားႏင၊ ယငးႏငဆကႏႊယေသာ ပဋပကၡမားသာမက ဤအစရငခစာတြင အဓကထားေဆြးေႏြးေနသည မတကြျပားသည SGBV ႏင မးယစေဆးဝါး သးစြမႈ ျပနာမား ျဖစပါသည။ ထ႔ျပင သေတသနတြင ပါဝငေျဖဆေပးသမားက လပစစမးေပးေရး၊ ငါးဖမးခြငမား ႏင ဆကႏႊယသည ပဋပကၡမားကလညး ထပမတငျပၾကၿပး သကငယမဒမးမား တးပြားလာမႈအေပၚ စးရမပပနမႈ မားျပားေနသညအေၾကာငးကလညး ေျပာျပၾကပါသည။ ထ႔ျပင မၾကာေသးမႏစမားတြင ထငးနယစပအား ဖြငေပး လကျခငးေၾကာင ပဋပကၡေဒသမားက ပမလြယကစြာ သြားလာႏငၿပး ထငးနယစပရ လကနကေမာငခ ေစးကြက မားက ပမလကလမးမလာသျဖင လကနကကငအၾကမးဖက ရာဇဝတမႈမားလညး တးပြားလာသညဟ ယဆၾကပါ သည။ အၾကမးဖကမႈႏငဆကႏႊယေသာ ပဋပကၡမား ေလာနညးသြားေသာလညး လကနကကငအၾကမးဖကသည ရာဇဝတမႈမား တးလာသညဟ ေျဖဆသမားက ယဆၾကပါသည။

တတယေျမာက လႈပရားေျပာငးလလကရသည အေျခအေနသည တနသၤာရတငးေဒသႀကးတစခြငရ လပဂၢလမား၊ လမႈအသငးအဝငးမား၊ ကမၸဏမား၊ အစးရႏင စစတပၾကား ျဖစပြားေနသည ေျမအသးခမႈႏင ပငဆငမႈဆငရာ ပဋပကၡမားႏင ဆကစပေနပါသည။ ေျမအသးခမႈမဝါဒႏင ေျမယာမတပတငမႈမားတြင တးတကမႈမား ရေနသည တင “ေျမသမးယခသည သမငးေၾကာငးေၾကာင ထကစၥရပသည အထးပင ထရလြယေသာ ကစၥရပတစခ ျဖစေန ပါသည။”39 ေျမယာပဋပကၡမားသည လမႈအသငးအဝငးတစခအတြငးႏင လမႈအသငးအဝငးမားၾကား၊40 လကနက ကငအပစမားၾကား (ေရျဖၿမ႕နယတြင NMSP ႏင KNU ၾကား ပကနကနယေျမအတြက ထပတကေတြ႕မႈမား ႀကၾကားႀကၾကားရေနျခငး)၊41 သဘာဝထနးသမးနယေျမ သတမတျခငး၊42 အထးစးပြားေရးဇန၊ ေရနကဆပကမး43

ႏငစပလဥး၍ လမႈအသငးအဝငးမားႏငအစးရၾကား၊ လမႈအသငးအဝငးမားႏင စစတပ၊ ခရနကမၸဏမားဟေခၚ ေသာ ပဂၢလကက႑ၾကား44 တြင ျဖစပြားလကရပါသည။

အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားအေပၚ ထားရေသာ ေမာလငခကမား - ေမာလငခကမားသည မသားစမား၊

၃၈ ယငးအေၾကာငးမားအား Alert ၏ မၾကာမထြကရမည တြဖကစာတမးတြင ပမအေသးစတေဆြးေႏြးထားပါသည။

၃၉ ျမနမာႏငငသတငးစမခန႕ခြမႈအဖြ႕ႏင Peace Support Fund၊ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငပငးေဒသ၏ အေျခအေနဆနးစစ ေလလာခက၊ ရနကန၊ ၂၀၁၆၊

၄၀ ကပရကရြာႏစရြာမ လႏစဥးအေၾကာငးက ဥပမာေပးၾကပါသည။ ထသမားသည ေျမအခ႕က ပငဆငထားၿပးျဖစေသာလညး အျခားရြာမ ေျမက ရယရန ႀကးပမးခပါသည။

၎တ႔အား တရားရးမားတြင တရားစြေသာလညး အစပငးတြင သတေပး၍ ျပနလႊတလကပါသည။ ဒတယတစႀကမတြငမ ေလာေၾကးေငြ အနညးငယမ (USD ၄ ေဒၚလာခန႕ႏင

ညမသည ၅၀,၀၀၀ ကပ) ကသာ ေပးေစခသညအတြက ထကသ႔ ေျမသမးယမႈမးက ေနာကမလပရေအာင အျပစေပးျခငး မရခပါ။ တစခါတစရတြင ကယထလကေရာက

တကခကအၾကမးဖကမား ျဖစလာတတပါသည။

၄၁ မငးပင၊ ပငနကနယေျမအျငငးပြားမႈက ေျဖရငးရန NMSP၊ KNU ႏင တနသၤာရတငးေဒသႀကးအစးရတ႔ ေတြ႕ဆ၊ မြနသတငး ဌာန (MNA)၊ ၂၀၁၇ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ ၂၄ ရက၊

www.burmalink.org/nmsp-knu-tanintharyi-region-govt-meet-solve-territory-dispute/

၄၂ တ႔ပငတ သယဇာတ တ႔ကယတငပ စမခန႕ခြမယ - ကမေသြးမ ကရငဌာေနတငးရငးသားမားက ေဒသႏရနညးလမးမားႏင ရပရြာလထဥးေဆာငေသာ

ပတဝနးကငထနးသမးမႈတ႔၏ အေရးပါပက လကေတြ႕ျပသျခငး (We Will Manage Our Own Natural Resources: Karen Indigenous People in Kamoethway Demon-

strate the Importance of Local Solutions and Community-Driven Conservation)၊ ထားဝယၿမ႕၊ ျမနမာ

၄၃ တကရကႏင သြယဝက ေျမသမးမႈမား ပါဝငပါသည။ တရားဝငခန႕မနးမႈမားအရ SEZ ရရာ ေနရာမ လေပါငး ၃၂,၂၇၄ ဥးသည ေရြ႕ေျပာငးေပးရမညျဖစၿပး ‘SEZ

တညေထာငျခငး၏ သြယဝကရကခတမႈတစခအျဖစ တငးေဒသႀကးအတြင ေျမေစးကစားမႈႏင အတငးအတာႀကးမားသည ေငြေၾကးရငးႏးျမႇပႏမႈတ႔ေၾကာင’ ျဖစေပၚသည

သြယဝကေျမသမးမႈမားက လေပါငး ၅၀၀,၀၀၀ အထ အား ထခကႏငေျခရပါသည။ Elizabeth Loewen၊ ထားဝယ (ျမနမာ) ရ ေျမသမးမႈမား [Land Grabbing in Dawei

(MyanmarI Burma)]၊ ႏငင၏ (ႏငငတကာ၏) လ႕အခြငအေရးကစၥရပ [(Inter)National Human Rights Concern]၊ ေပါငးကးႏင Transnational Institute၊ ၂၀၁၂၊

စာမကႏာ 5f

၄၄ Kevin Woods၊ စစ (ၿပးကာလ) ပဋပကၡအေျခအေနတစရပအျဖစ ျမနမာႏငငရ ေျမသမးမႈမားႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈ ေလာ ပါးသကသာေရး မဟာဗဟာမား၏ ေပါငးစရာ

(Intersection of land grabs and climate change mitigation strategies in Myanmar as a (post) war state of conflict)၊ International Institute of Social Science:

The Hague၊ ၂၀၁၅


ရပရြာ၊ လမႈအဖြ႕အစညးထမ လာသကသ႔ သကတရြယတ၊ ဘဝတမား၊ ႏငငေရးသမားမား၊ ရပမရပဖမားႏင ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားထမလညး လာပါသည။ ဥပမာ ေျမသမးခရပါက မသားစမားသည ၎တ႔၏ ေျမႏင အသကေမြးဝမးေကာငးမႈက ကာကြယေစာငေရာကေပးရန အမေထာငစအတြငးရ ဖခငျဖစသအား ေမာၾကညေလရ ပါသည။ အမးသားမားအေပၚ အဓကထားရသည ေမာလငခကမာ မသားစအား ေငြေၾကးေထာကပေပးရန ျဖစၿပး ထေမာလငခကေၾကာင အလပအကငရရရန ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာရမႈမားပ၍ လအပလာခပါသည။ သ႔ေသာ မၾကာ ေသးမကာလမားအတြငး မသားစအား ေငြေၾကးေထာကပေပးရန ေမာလငခကမားသည သမးမားထသ႔ ေျပာငးလ ထားရလာေၾကာငး ေျဖဆသမားက ေထာကျပၾကပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ သမးမားသည သားမားထက ပ၍ ယၾကညအားကးရေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ သားေယာကားေလးမားသည မသားစႏငအေဝးသ႔ ေရာကရေနခန တြင မးယစေဆးစြမႈႏင လမႈေရးျပနာပရႏငသညဟ ယဆလာၾကေသာေၾကာငျဖစသည။45 သငေတာသညဟ ထငသည အလပအကငက မရာႏငျခငးေၾကာင လငယမားၾကား ချပငးေဒါသထြကမႈမားသည ေမာလငခကမား ထကသ႔ ေျပာငးလသြားမႈေၾကာင ပ၍ ဆးရြားလာၿပး မးယစေဆးဝါးသးစြမႈမား ပမ ျမငတကလာကာ SGBV မား လညး တးပြားလာဟနရပါသည။ ထျပနာႏစခစလးသည ေျဖဆသမားအတြက အဓကစးရမပပနစရာမား ျဖစ လာခပါသည။ လငယမားသည ‘ရငကကေသာ လႀကးမား ျဖစလာေစရန’ သငေတာသည မနးကေလးႏင အမ ေထာငျပရမညဟသည သမားရးကေမာလငခကမား ထားရၾကပါသည။ သ႔ေသာ ပဋပကၡႏင အလပအကငမရျခငး တ႔ေၾကာင ငယရြယစဥ အမေထာငျပၿပး မၾကာမ အမေထာငၿပကြမႈမား သ႔မဟတ စတြမား မားျပားလာသညဟ ယဆၾကပါသည။46 ေဒသခလငယမားသည ႏငငရပျခားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးအလပလပကငၾကသျဖင ေဒသခအမးသမး ငယမားႏင ေဒသသ႔ အလပလပရန ေရႊ႕ေျပာငးလာသမားၾကား အမေထာငျပမႈမား မားျပားလာပါသည။ တစဖက တြငလညး အခ႕လငယမားသည အျခားႏငင/ေဒသမားတြင သြားေရာကအလပလပၿပးေနာက ျပနလာေသာအခါမ လကထပၾကပါသည။ ထ႔ေၾကာင လမႈေရးအခနးက႑မား ေျပာငးလလာေသာလညး လမႈေရးစမားႏင ေမာလင ခကမားမာ မေျပာငးလေသးဘ ရေနျခငးေၾကာင ေမာလငခကမားႏင လကေတြ႕ဘဝျဖစရပမနမားၾကား ကြလြမႈ မားက ျဖစေပၚလာေစပါသည။ ယငးသည ၾကရာမရ ချပငးေဒါသမားက ျဖစေပၚေစၿပး ပဋပကၡအတြက အသးျပျခငး ခရႏငပါသည။

ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက ႏငငရပျခားႏင ရပရြာအတြငးတြင မးယစေဆးဝါးသးစြမႈမားသည အဓက စးရမပပနစရာ အေရးကစၥျဖစေၾကာငး ေျပာၾကပါသည။ အစးရ သ႔မဟတ အစးရအရာရမားသည ေျမယာပဋပကၡမားႏင မးယစ ေဆးဝါးကစၥမားတြင ပါဝငပတသကေနသညဟ ယဆၾကပါသည။ ဥပမာ ရအရာရမားသည ျပညသလထအား ကာ ကြယေစာငေရာကေပးျခငးထက မးယစေဆးဝါးကစၥမားတြင ပမပါဝငပတသကေနသညဟ စြပစြခပါသည။47 လမႈ ဝနထမးဥးစးဌာန (DSW) ၏ မးယစေဆးဝါးသးစြမႈမားက တားဆးကာကြယရနႏင ျပနလညထေထာငေပးရန ႀကးပမးမႈမားက အေလးထား ေျပာျပၾကေသာလညး လေလာကမႈမရေသးဟ ယဆၾကပါသည။

ပဋပကၡ၏ အဓကသကေရာကမႈမာ ေျမသမးယမႈမားေၾကာင ဝငေငြႏင အသကေမြးဝမးေကာငးမႈလပငနးမား ဆးရႈး ကာ မသားစအတြငးရ အမးသားမား၏ အခနးက႑ႏင ေခါငးေဆာငမႈ ကဆငးသြားျခငး ျဖစပါသည။ ၎တ႔၏ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈလပငနးမားက လပကငႏငျခငး မရေတာျခငးက အမးသားမားအား ချပငးေဒါသျဖစေစၿပး အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင ေရလပသားမားၾကား ငါးဖမးခြငႏင အသကေမြးဝမးေကာငးမႈလပငနးမားက အၿပင အဆငလယကရာမ ခကရနျဖစပြားျခငးကသ႔ေသာ အျခားအၾကမးဖကမႈမားအပါအဝင ‘ရန႕ရငးၾကမးတမးေသာ’ အမအကငမားက ျဖစေပၚေစႏငပါသည။48 ဤအၾကမးဖကမႈက တြနးအားေပးျဖစေပၚေစေသာ ေယာကားဆနမႈ ဆငရာ အမအကင၏ အစတအပငးအခ႕ (မသားစအား ရာေဖြေကၽြးေမြးရနအတြက စးပြားေရးဆငရာ ဖအားႏင လပအားေခါငးပျဖတခရသည အေျခအေနမား၊ မမ၏ အေနအထားအဆငအတနးက ထနးသမးရနအတြက ခြနအား

၄၅ တနသၤာရတြင ျပလပခသည KII မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငလမ စကတငဘာလအတြငး၊

၄၆ တနသၤာရ တြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငလမ စကတငဘာလအတြငး၊

၄၇ ထားဝယတြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငလမ စကတငဘာလအတြငး၊

၄၈ ေဒသခ resource person ႏင ေတြ႕ဆျခငး၊ ၂၀၁၇ စကတငဘာလ


ႏင အာဏာက ျပသရန ဖအားမား၊ ေဒါသက ထနးခပရျခငးဆငရာ ျပနာႏငအတ အႏရာယရသည အရက ေသစာေသာကသးမႈမားက ေဝဖနပငးျခားႏငမႈက ထခကေစကာ အၾကမးဖကသညအေလအထက ရရလာျခငး) ရေနဟနတပါသည။49

အခြငအာဏာႏင ဆးျဖတခကခမႈ - အမးသမးမားသည စးပြားေရးတြင အလြနတကၾကြစြာ စြမးေဆာငႏငၾကေသာ လညး ဆးျဖတခကအမားစအား အမးသားမားက ခမတၿပး အခြငအာဏာအမားစအား အမးသားမားက ခပကင ထားပါသည။ ေယဘယအားျဖင အမးသမးမားသည အမးသားေခါငးေဆာငမားေနာကမ လကပါရမညဟ လမႈ အဖြ႕အစညးက ေမာလငၿပး ပေသကားက စြကငထားေသာ ျပငးထနသည ဂနဒါ ယဆခကမားအရ ဥးေဆာငရနႏင ဆးျဖတခကမား ခမတရနအတြက အမးသားမားအေပၚတြငသာ ယၾကညမႈ ပရၾကပါသည။50 သ႔ေသာ အနညးငယ မေသာ ထးျခားသည အမးသမးမားသည အခြငအာဏာရသည ေနရာမားက ရယႏငခၾကပါသည။ ဥပမာ အမး သမး တငးေဒသႀကး ဝနႀကးခပႏင ေအာငျမငေသာ စးပြားေရးလပငနးရင ေဒၚလလေမာ ျဖစပါသည။51 သ႔ေသာ ေဒၚလလေမာသည အမးသမးတစဥးျဖစေနေသာလညး အမးသမးအဖြ႕အစညးမားက ေထာကခအားေပးသတစဥး သ႔မဟတ ဂနဒါကစၥရပမားတြင အခငအမာ ရပတညေပးသတစဥးအျဖစမ ယဆျခငး မခရပါ။52 အရပဘကလမႈ အဖြ႕အစညးမ အမးသားေျဖဆသတစဥးက အရညအခငးရေသာ အမးသမးမားသည အဆငျမငေနရာမားသ႔ ေရာကရႏငသညက လကခသေဘာတေၾကာငး၊ သ႔ေသာ မသားစႏင လမႈအသငးအဝငး၏ ပပးကညမႈေၾကာငသာ ထေနရာမားသ႔ ေရာကရျခငး ျဖစေၾကာငး ေျပာၾကားပါသည။53

ရပရြာအဆငတြင ေတြ႕ရေလရေသာ သေဘာထားအျမငတစခမာ မားေသာအားျဖင အမးသားမားသာ ျဖစေလရ ေသာ အမေထာငဥးစးသညသာလင ေကးရြာအပခပေရးမး ေရြးေကာကပြမားတြင ပါဝငယဥၿပငႏငသညဟ ယဆ ျခငးျဖစၿပး ထေနရာအတြက အမးသမးမား၏ ပါဝငယဥၿပငမႈက အားမေပးၾကပါ။ ထမသာမက ထေရြးေကာကပြမား တြင အမေထာငဥးစးမား (အမားစသည အမးသားမား) သာ မေပးႏငသျဖင အမးသမးအမားအျပားက ေဘးဖယ ထားသကသ႔ ျဖစေနပါသည။54 ရနကနရ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးဝနထမးမားက ယငးက ဥပေဒအရ ျပ႒ာနး ထား ျခငး မဟတေသာလညး ေကးလကေဒသမားတြင ထသေဘာထားအျမငက အမးသမးမားအား ေခါငးေဆာငမႈ ေနရာမားသ႔ မေရာကရေအာင တားဆးထားသညဟ ေျပာျပၾကပါသည။55 လကရတြင ေကးရြာအပစအပခပေရးမး ေပါငး ၁၆,၀၀၀ ဥး ရသညအနက ၈၇ ဥး (၁% ထကေလာနညး) သာလင အမးသမးမား ျဖစပါသည။56 အမးသား မားသည မမတ႔၏ ေနရပေဒသမားမ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာရျခငးေၾကာင “ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငပငးေဒသတြင အမးသမးဥးစးေသာ အမေထာငစအေရအတြက(မား) တးလာသည” ဟ ဆပါသည။57 အမးသမးဥးစးေသာ အမေထာငစမားသည မခငတစဥးတညးက ရနးကနပပးေနရေသာ အမေထာငစမားျဖစသညက မားသညအတြက ထအမေထာငဥးစး အမးသမးမားတြင အမေထာငစတာဝနအျပင အျခားတာဝနတစခက ထပေဆာငး ထမးေဆာင ရန အခနလေလာကစြာ ရဟနမတၾကပါ။ အဆပါ သမငးအစဥအဆက ရခေသာ ဂနဒါဆငရာ အခြငအာဏာ ဖြ႕စညးပမားသည SGBV သ႔မဟတ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားကသ႔ေသာ ေဒသႏရအဆငရ ပဋပကၡမားက ကငတြယ ေျဖရငးရာတြင အမးသမးမားႏင အမးသားမား၏ အခနးက႑မားအား ဆကလကပေဖာေပးလက ရပါသည။

၄၉ ကပလကတညရေသာ မြနျပညနယတြင လြနခသညႏစက အမးသား ၄၇ ဥးသည ငါးဖမးသေဘၤာမားေပၚတြင အသတခခရၿပး ယငးသည အရကႏင အားသာသမားက

“အႏငကငသည” အေလအထမားက မးထးေပးသည ခကရနျဖစပြားမႈမားေၾကာငဟ ယဆၾကပါသည။ https://www.mmtimes.com/news/47-fishermen-killed-mon-

state-seas.html ၊ ထ႔ျပင ဤသ႔ လအမား အျပားေသဆးမႈသည တရားမဝငခးထတမႈမားႏင ဆကစပေနႏငသညဟ သသယရသမားလညး ရပါသည။ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ မတလ က

ရနကနတြင အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးႏင ေဆြးေႏြးမႈမား၊

၅၀ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငလမ စကတငဘာလ

၅၁ MIMU ႏင IFES၊ ၂၀၁၅၊ ျမနမာေရြးေကာကပြေျမပမား ၂၀၁၀-၂၀၁၅

၅၂ ထားဝယရ KII မား၊ ၂၀၁၇ခႏစ၊ ဇလငလမ စကတငဘာလအတြငး၊

၅၃ ထားဝယရ KII ၊ ၂၀၁၇ခႏစ၊ စကတငဘာလ ၁၁ ရက၊

၅၄ ေရြးေကာကတငေျမႇာကခရေသာ ရပကြက သ႔မဟတ ေကးရြာအပစအပခပေရးမးမားသညလညး ၎တ႔၏ ေကးရြာ သ႔မဟတ ရပကြကထက ၎တ႔က ဖယရားႏငေသာ GAD

မ ခန႕အပထားသည (ထ႔ေၾကာင စစတပမ ထနးခပထားသည) ၿမ႕နယအပပေရးမးမားထ ပ၍ တာဝနခရႏငပါသည။ ေအာငခငမငးႏင ရမငးေနာင၊ ျပညသဗဟျပမႈပရေသာ

အစးရသ႔၊ မဇၽၥမ၊ ၂၀၁၈ခႏစ၊ ေမလ ၁၀ ရက၊ http://www.mizzima.com/news-opinion/toward-more-people-centered-government

၅၅ USAID မ ကငပေသာ ေျမယာႏင ကားမေရးရာ အလပရေဆြးေႏြးပြ၊ ၂၀၁၇ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၇-၈ ရက၊ Green Hill Hotel ရနကန၊ ျမနမာ။

၅၆ ထးသန႕၊ အမးသမး ရပကြကအပခပေရးမးမားအတြက သငတနး၊ ျမနမာတငးမ၊ ၂၀၁၇ခႏစ၊ ေမလ ၂၂ ရက၊ https://www.mmtimes.com/national-news/nay-pyi-

taw/26085-training-for-women-ward-administrators.html

၅၇ ျမနမာသတငးအခကအလကစမခန႕ခြမႈစနစႏင Peace Support Fund ၊ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငပငးေဒသ၏ အေျခအေန ဆနးစစေလလာခက၊ ရနကန၊ ၂၀၁၆။


၃။ ေလလာသည အေၾကာငးအရာအလက အဓကေတြ႕ရခကမား

ဂနဒါႏငစပလဥးေသာ ေမာလငခကမား

ျမနမာႏငင၌ ဂနဒါႏငစပလဥးေသာ လမႈေရးစမားႏင ဝါစဥမား ျပငးထနအားေကာငးမႈက ယခငက ေဆာငရြကခ သည ေလလာမႈတြင မတတမးတငထားသညႏငကကညစြာ58 ယခသေတသနတြင ပါဝငေျဖဆသမားက အမးသား မားအား အထကအႀကးအမးျဖစၿပး ပ၍ အေရးပါ၊ ပ၍ ပညာတတ၊ ပ၍ ေခါငးေဆာငႏငၿပး ဆးျဖတ ခကခႏငသ မားအျဖစ ရႈျမငၾကသည ဝါစဥတစခ အခငအမာရေနျခငးက ေထာကျပၾကပါသည။ မသားစ၊ ရပရြာႏင ႏငငေရးတြင ဥးေဆာငသမားအျဖစ သတမတသည အမးသားအေပၚထားရေသာ ေယဘယ ေမာလငခကမားမာ ၾက႕ခငသနမာ ၍ အၾကမးခႏငျခငး၊ ေလးစားထကျခငး၊ ေျဖာငမတတညၾကညျခငး၊ ရရင၍ အေၾကာကတရားမရျခငးတ႔ ျဖစပါ သည။59 အမးသားမားသည ေငြရာႏငၿပး အားကးထကသမားျဖစသငပါသည။ ထ႔ျပင ရပရြာေကာငးကးအတြက လပေဆာငႏငသမား ျဖစရမည၊ အထးသျဖင ဘာသာေရးအဖြ႕အစညးမားႏင ရပရြာထရ ပြလမးသဘငအခမး အနားမားအတြက လဒါနးေပးကမးျခငးႏငစပလဥး၍ ထသ႔ျဖစသငသညဟ ေမာလငၾကပါသည။ အမးသမးမားထ မ မသားစ ျပစေစာငေရာကၿပး အမေထာငက ထနးသမးရန တာဝနမားအျပင အထကေဖာျပပါ အရညအေသြးမား ကလညး ေမာလငၾကပါသည။ သ႔ေသာ အမးသားမားသည အမးသမးမားထက လြတလပခြင (သြားလာလႈပရား ခြင) ပမ ရသမားအျဖစ လကခထားၾကပါသည။60

ျမနမာႏငငရ ဗဒၶဘာသာဝငမား (ဗမာမားႏင အျခားတငးရငးသားမား) အတြက အမးသားမားသည အထကအဆင တြင ရသည၊ အႀကးအမးျဖစသညဟေသာ ယဥေကးမႈအစဥအလာ ယဆခကသည ‘ဘနး’ ဟေသာ သေဘာတရား တြင အခငအမာအျမစတြယေနပါသည။ ‘ဘနး’ ဟသညမာ ‘ေယာကားတ႔၏ အစြမးသတ’ သ႔မဟတ ဂဏတစမး ျဖစၿပး အမးသမးမား ရယႏငျခငး မရဟ ယဆထားေသာ အရာတစခ ျဖစပါသည။61 ထယဆခကသည တစစတ တစပငးအားျဖင အမးသမးမား၏ မးယပေသြးသည ‘ညစပတသည’ ဟေသာ သပၸနညးမကသည ေရးရးစဥလာ ယဆခကမားႏငလညး ဆကႏႊယေနၿပး ထအေၾကာငးေၾကာင အမးသမးမားသည အမးသားမားထက နမကသည ဒတယတနးစားအဆငသ႔ ႏမခခထားျခငး ျဖစပါသည။ ဤယဆခကမ ဆငးသကလာေသာ ေရးရးအစဥအလာ အမးမးအား ယခအခနအထ ကငသးဆျဖစၿပး ျမငျမတေသာ ေနရာမားႏင ဘရားေကာငးမားရ အခ႕ ေနရာမားသ႔ အမးသမးမားက သြားေရာကခြငမျပျခငးႏင အဝတအစားမား ေလာဖြပျခငးႏင စပလဥးေသာ တငးကပသည အေလအထမားကသ႔ အမးသမးမားက ခြျခားဆကဆမႈမား ဆကလကရေန ပါသည။62 ေနာကလာမည အပငးတြင အဆပါ ေယာကားပသမႈလကၡဏာဆငရာ ဂနဒါစမား၏ သကေရာကမႈအား SGBV ၊ ေျမယာပဋပကၡမား၊ ေရႊ႕ေျပာငး သြားလာမႈ၊ အရကႏင မးယစေဆးသးစြမႈတ႔ႏငခတဆက၍ ေလလာတငျပသြားပါမည။

၅၈ ဥပမာ Annami Löfving၊ ေအးသရေကာႏင မမသငးေအာင၊ ကန႕လန႕ကာက မတငျခငး - ျမနမာႏငငရ ယဥေကးမႈစသတ မတခကမား၊ လမႈေရးအစဥအလာအေလအထမားႏင

ဂနဒါညမမႈ (Raising the curtain: Cultural norms, social practices and gender equality in Myanmar)၊ ရနကန၊ Gender Equality Network ၊၂၀၁၅၊

၅၉ ရနကန၊ ရမးႏင တနသၤာရရ FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇြနလမ စကတငဘာအတြငး၊

၆၀ ရနကန၊ ရမးႏင တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇြနလမ စကတငဘာလ၊

၆၁ F. MacGregor၊ ၾသဇာအာဏာႀကးေသာ အမးသမးမား၏ စစစကတျပနာ (Military skirts issue of powerful women)၊ ျမနမာတငးမ၊ ၂၀၁၅ ေအာကတဘာ ၁၆၊ https://

www.mmtimes.com/opinion/17047-military-skirts-issue-of-powerful-women.html

၆၂ ထရးရာအစဥအလာမားက အမးသမးမား၏ လခညမား (စကတမား) သ႔မဟတ အတြငးခမားအား အမးသားမား၏ အဝတ အစားမားႏင ေရာေႏာေလာဖြပျခငးက

တားျမစထားၿပး အဝတမားလနးရာတြငလညး အမးသမးအဝတအစားမားက အမးသား အဝတအစားမား၏ ေအာကတြငသာ လနးရန သတမတထားပါသည။

ဤေမာလငခကမားက ေလာဖြပရာတြင အလပပေစပါ သည။ ရနကနတြင ျပလပေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား၊ ၂၀၁၇ ဇြနလမ စကတငဘာလအတြငး၊


၃-၁။ ေယာကားပသမႈလကၡဏာမားႏင ဂနဒါအေျချပလငအၾကမးဖကမႈ

ျမနမာႏငငတြင အၾကမးဖကမႈမားအား အဆငအမးမးတြင၊ လပေဆာငသအမးမးက ပစမတအမးမးက ဥးတည ကာ ကးလြနပါသည။ မတညေသာ တငးရငးသားလမးစမားၾကား၊ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕မားႏင ျပညမ အစးရႏငတပမေတာၾကား၊ ပငနကနယေျမႏငစပလဥး၍ တငးရငးသားအပစမားၾကား၊ လမႈအသငးအဝငးမားၾကား အၾကမးဖကမႈမား ျဖစပြားပါသည။ ႏငငေရးနယပယျပငပတြင လတစဥးႏငတစဥးၾကား၊ အမတြငးအဆင၊ မသားစ မားအတြငးႏင အရငးႏးဆးစတြမားၾကား အၾကမးဖကမႈက ကးလြနၾကပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ယဥေကးမႈဓေလ မားအရ GBV မား၊ အထးသျဖင အမတြငးအၾကမးဖကမႈမား (DV) သည ခငၿမစြာ အျမစတြယေနေသာ အစဥအလာ မားအရ ပမနျဖစရးျဖစစဥတစခအျဖစ သေဘာထားသညျဖစရာ ယငးသည အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား အေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈမားစြာ ရပါသည။63 အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏႈနးသည အမးသမးငါးဥးလင တစဥးႏႈနး ၾကေတြ႕ေနရသညျဖစရာ ျမငမားသည64 ဟ ဆရမညျဖစေသာလညး လမႈအဖြ႕အစညးမ ယငးက ပမနျဖစစဥတစခ အျဖစ လကခထားပါသည။65 သေတသနျပခသည ေနရာႏစေနရာစလးတြင အမးသားမား၏ ေမာလငခကမာ ပဋပကၡမားအား အၾကမးမဖကဘ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးကာ ေျဖရငးရန၊ မသားစက ကာကြယေစာငေရာက၍ ေဘးကငး ေစရန ျဖစပါသည။ သ႔ေသာရနကန၊ တနသၤာရႏင ရမးျပညနယေတာငပငးတ႔တြင ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက လကေတြ႕တြင အမတြငးအၾကမးဖကမႈသည ကယကယျပန႕ျပန႕ ျဖစပြားေနၿပး မၾကာခဏဆသလ ယငးက လကသငခတတၾကသညဟ ဆပါသည။66

ျမနမာႏငငတြင သတငးပ႔တငၾကားလာသည လငပငးဆငရာ ေႏာငယကတကခကမႈအေရအတြကသည တးပြားလာ သညက ေတြ႕ျမငေနရပါသည။ ၂၀၁၇ခႏစတြင မဒမးမႈေပါငး ၁,၄၀၅ မႈ (အရြယေရာကအမးသမးမား မဒမးကငခရ မႈ ၅၀၈ မႈႏင ကေလးငယမား ၈၉၇ မႈ) တငၾကားထားရာ ေရ႕တစႏစကထက ၃၀၀ ေကာ ပမမားျပားပါသည။67 လင ပငးဆငရာ ေႏာငယကတကခကမႈမား ျဖစပြားမႈ တးပြားလာျခငးလား သ႔မဟတ ထျပနာအေၾကာငး ပမနားလည သရလာၾကသျဖင သတငးပ႔တငၾကားမႈမား တးပြားလာျခငးလားဆသညကမ ရငးလငးစြာ မသရပါ။ လ႕အခြငအေရး၊ ပဋပကၡႏင ဂနဒါကစၥရပမားအတြက ေဆာငရြကေနေသာ အမးသမးတကၾကြလႈပရားသမားသည GBV ပစအခ႕က ရငဆငၾကရသလ အျခားအႏရာယအမးမး ကေရာကႏငေျခလညး ရပါသည။ တကၾကြလႈပရားသတစဥးက ေျပာျပ ရာတြင “ဆႏၵျပတသေတြက ရေတြက တြနးထးၿပး အရကရေအာင အဝတအစားေတြ စတၿပေအာင လပတယ”68 ဟ ဆပါသည။ ရမား၏ ထကသ႔ေသာ လပရပမားသည အမးသားမားထက အမးသမးမားအတြက မားစြာ ပမအရကရ ေစပါသည။ အဝတအစားမား စတၿပျခငးသည အမးသားမား၏ ဂဏသကၡာက မားစြာ ထခကေစျခငး မရေသာ လညး အမးသမးမားအတြကမ ၎တ႔၏ ခႏၶာကယအစတအပငးမားအား လျမငခရပါက ဂဏသကၡာႏင အဆင အတနး ေမးမနနမကေစေၾကာငး သေတသနတြင ပါဝငေျဖဆသမားက ရငးျပပါသည။

လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈက လမားက မားစြာျပစတငရႈတခကရ႕ၾကၿပး အၾကမးဖကခရသမားအတြက အရငး အျမစမား သ႔မဟတ ကညပပးေပးမား ေပးရမညအေၾကာငးက လထမ နားလညသရမႈ နညးပါးပါသည။ ဆန႕ကင ဘကအေနျဖင အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ၏ သားေကာငျဖစခရသမား/ ရငသန ကနရစသမားက ကးလြနသမားထကပင ပ၍ အျပစတငကာ ကရ႕ရႈတခၾကပါသည။ ထားဝယမေတာငႀကးအထ

၆၃ Gender Equality Network၊ တတဆတမႈ၏ ေနာကကြယ - အမးသမးမားအား အၾကမးဖကျခငးႏင ၎တ႔၏ ရငဆငရနးထ ႏငစြမး၊ (Behind the silence – Violence against

women and their resilience)၊ ရနကန၊ Gender Equality Network ၊ ၂၀၁၅၊

၆၄ အစးရစစတမးတစခတြင ျမနမာႏငငရ အမးသမးငါးဥးတြင တစဥး (၂၀%) သည အမတြငးအၾကမးဖကမႈက ေတြ႕ၾကခစားဖး ေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ျမနမာႏငငလေနမႈဘဝႏင

ကနးမာေရးဆငရာ အေျခခအခကအလကစစတမး (MDHS)၊ ၂၀၁၅-၂၀၁၆၊ ကနးမာေရးႏင အားကစားဝနႀကးဌာန၊ ၂၀၁၇၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယ ၁၅ ခမ အမးသမး

၁၂,၈၈၅ ဥး ႏင အမးသား ၄,၇၃၇ ဥး ထမ ရရေသာ အခကအလကမားက အေျခခထားျခငး ျဖစပါသည။ အမတြငးအၾကမးဖကမႈအား သတငးပ႔ တငၾကားရာတြင လမႈေရးအရ

ႀကးမားေသာ အတားအဆးမား ရေနျခငးေၾကာင လကေတြ႕တြင ထႏႈနးထကပင မားစြာ ပျမင လမသညဟ ယႏငပါသည။

၆၅ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ၊

၆၆ ရနကန၊ တနသၤာရႏင ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ၊

၆၇ သကငယမဒမးအတြက အခကအလကမားမာ ကားမအလက ခြျခားေဖာျပထားျခငးမရပါ။ ထကနႏၵဝငး၊ ျမနမာႏငငတြင လငပငးဆငရာေႏာငယကတကခကမႈမား

ျမငတကလာ၊ (Sexual assault cases rising in Myanmar)၊ Myanmar Times၊ ၂၀၁၈ခႏစ ေဖေဖၚဝါရလ ၂၀၁၈၊ www.mmtimes.com/news/sexual-assault-cases-rising-

myanmar.html

၆၈ http://freeexpressionmyanmar.org/about/fem-and-gender/


ေျဖဆသမားက မဒမးကငခရျခငးသည ခရသ၏ အျပစဟ ရႈျမငၾကသညအတြက ခရသက အရကရေစေၾကာငး ေျပာျပၾကပါသည။69 သ႔ေသာ သကငယမဒမးက ကးလြနသမားႏင ကးလြနခရေသာ ကေလးမားမာမ ျခြငးခက ျဖစပါသည။ အၾကမးဖကခရသအမးသမးတစဥးသည အသကအရြယႀကးေလ သမ ကးလြနခရသည ျပစမႈအတြက အျပစတငခရႏငေျခ ပမားေလ ျဖစပါသည။70 အၾကမးဖကခရသမားအား အၾကမးဖကမႈက ကးလြနသမားထက ပ၍ အျပစတငျခငးသည အဓပၸါယမရေသာလညး ကမၻာတစဝမးတြင အၾကမးဖကခရသက ျပစတငကရ႕ရႈတခသည ဆး ကးျဖစေစေသာ လမႈေရးအစဥအလာ ရေနသညမာ ဝမးနညးဖြယရာေကာငးလပါသည။71 အၾကမးဖကမႈကးလြန သ အမးသားမားအား အျပစတငမႈ သ႔မဟတ ကရ႕ရႈတခမႈ ပမ နညးပါးပါသည။ အထးသျဖင အရကေသာကထား လင ကးလြနသ၏ အျပစဟ ပ၍ပင မျမငၾကပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ “ေယာကားေလးမားသည ၎တ႔ကယ ၎တ႔ ထနးခပႏငမညဟ ေမာလင၍မရ” ဟေသာ ဘကလကသည သေဘာထားအျမငတစခေၾကာင ျဖစၿပး ထသေဘာထားအျမငအား အမးသားငယမားေရာ၊ အမးသမးငယမားကပါ ဆပကငထားၾကျခငး ျဖစသည။72 ကရ႕ ျပစတငမႈသည လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကခရမႈတြင မလြမေသြျဖစရမည သ႔မဟတ ေရာငလႊမရသည ေနာက ဆကတြအကးဆကတစခ မဟတပါ။ ယငးသည လေဘာငအဖြ႕အစညးမ ဖနတးထားျခငး၊ ထနးသမးထားျခငး ျဖစ သညအတြက အသပညာေပးအစအစဥမားႏင အမအကငေျပာငးလေရး လပငနးမားက ထအတြက သးသန႕အား ထတလပေဆာငသြားမညဆပါက ေျပာငးလသြားႏငပါသည။ ေျပာငးလသြားဖ႔လညး သငပါသည။

ေျဖဆသမားက အခ႕ေသာ ေနရာမားသည လငပငးဆငရာ ေႏာငယကတကခကခရႏငေျခ အထးမားျပားေသာ ေနရာမားျဖစသညဟ ယဆၾကပါသည။ ထ႔ေၾကာင အမးသမးမားသည ထေနရာမးတြင ရေနသညအတြက အျပစ တငခရပါသည။ ထားဝယတြင အႏရာယမားသညေနရာမားအျဖစ ေရနကဆပကမးအနး၊ မးယစေဆးသးသမား သ႔မဟတ အရကမးသမားမားအနး သ႔မဟတ မးမရေသာေနရာမားက ညႊနျပၾကပါသည။ ရမးျပညနယတြငမ ေျဖဆ သမားက ေကးလကေဒသမားထက ၿမ႕ျပေဒသမားတြင လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ ျဖစႏငေျခပမားၿပး ကလပမား၊ KTV မား၊ စားေသာကဆငႏင ဘယာဆငမားအနးတစဝကရ ေနရာမားႏင မးယစေဆးသးသမား အသြားအလာမားသည ေနရာ မားသည အႏရာယ ပရသညဟ ယဆၾကပါသည။73 ထေနရာမားသည အမးသားမားႏငသာ သကဆငသညဟ သတမတယဆထားၿပး အမးသမးမားသည ထေနရာမားတြင ရေနျခငးျဖင ဂနဒါစမားက ခးေဖာကပါက အႏရာယ ရသညဟ ယဆၾကျခငး ျဖစပါသည။ ယငးအခကသည ၁၉၉၈ ခႏစမ ၂၀၁၆ခႏစအတြငး လကခရရခသည လငပငး ဆငရာ အၾကမးဖကမႈ သတငးပ႔တငၾကားခကမားက မၾကာေသးမက ျပနလညဆနးစစမႈမ ရလဒမားႏင ဆန႕ကင ေနပါသည။ ထဆနးစစခကတြင စာရငးအငးပညာအရ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈအတြက ဒတယအႏရာယ အမားဆး ေနရာမာ ဒကၡသညစခနးမားႏင ျပညတြငးေနရပစြန႕ခြာ စခနးမား ျဖစပါသည။74 ဤအခကအလကအရ အဆပါစခနးမားအတြငး ကာကြယေစာငေရာကမႈႏင ႀကတငတားဆးမႈမား တးျမႇငျပလပေပးရန လအပေနေၾကာငး ျပသေနပါသည။

သေတသနျပခသည ေနရာႏစခစလးတြင အမားျပညသႏင အခ႕ေသာ ႏငငေရးႏင အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး ေခါငးေဆာငမားသည SGBV ၏ အေၾကာငးရငးခမားျဖစေသာ ဂနဒါညမမႈ မရျခငးမားႏင အမးသားမား၏

၆၉ ရနကန၊ တနသၤာရႏင ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ

၇၀ ibid

၇၁ SGBV အၾကမးဖကခရသမားအား ျပစတငကရ႕ရႈတခသည ျဖစစဥသည ကမၻာလးဆငရာ ျပနာတစခ ျဖစသည။ Hilary Stauffer ႏင Erica Hall၊ တရားမတမႈတြင

အရကရေစျခငး ကငးရမည - ပဋပကၡဇနမားတြင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား အဆးသတေရးအတြက အၾကမးဖကခရသမားအား ျပစတငကရ႕မႈအား ကငတြယေျဖရငးျခငး

(Addressing stigma against survivors to end sexual violence in conflict zones)၊ World Vision: Milton Keynes, ၂၀၁၅ ႏင ႏငငျခားႏင ဓနဟာရႏငငမားရး၊

အလပရေဆြးေႏြးပြ အစရငခစာ - လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ တားဆးကာကြယေရး ေဆာငရြကခက - ျပစတငကရ႕မႈမားအား တားဆးရနႏင ကငတြယေျဖရငးရန

ကမၻာလးဆငရာ အေရးယေဆာငရြကအတြက အေျခခမမားအား ပေဖာျခငး (Preventing sexual violence initiative: shaping principles for global action to prevent and

tackle stigma)၊ ၂၀၁၆ခႏစ၊ ႏဝငဘာ ၂၈ ရက တနလၤာေန႕ မ ၃၀ ရက ဗဒၶဟးေန႕အထ၊ ဝလတနပနးျခ၊ UK

၇၂ ထားဝယတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား၊ ၂၀၁၇ ဇလင ၁၃၊

၇၃ တနသၤာရႏင ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ၊

၇၄ အျဖစအမားဆးေနရာမားမာ ‘ကတနပါတေပးထားျခငးမရသည’ ေနရာမားျဖစေနသည ကၽြႏပတ႔ ေကာကခကဆြႏငျခငးမရပါ။ သ႔ေသာ ေနအမအတြငးသည

တတယျဖစပြားမႈအမားဆး ေနရာျဖစပါသည။ Sara Davies ႏင Jacqui True၊ ျမနမာႏငငရ လင ပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈအႏရာယ (The Scourge of Sexual Violence

in Myanmar)၊ Australian Institute of International Affairs၊ ၂၀၁၈ခႏစ ဇြနလ ၁၁ ရက၊ www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/scourge-of-sexual-

violence-myanmar/


ခစားပငခြငအျဖစ သတမတထားမႈမားက နားလညသရျခငး မရၾကပါ။ လအမားစက SGBV သည အရကေသစာ ေသာကစားျခငးႏင မးယစေဆးဝါးသးစြျခငး သ႔မဟတ အြနလငးမ ကာမရာဂစတက ျဖစေစေသာ အရာမားက ပမ ရရလာမႈေၾကာင ျဖစပြားသညဟ မတထငၾကပါသည။75 ဂနဒါညမမႈ မရျခငးမားသည SGBV အား တရားဝင ျဖစေအာင လပေပးေနသည ခစားပငခြငရမႈမားက ဖနတးေပးေနပမားအား နားလညသရမႈ နညးပါးေနပါသည။ အသပညာျဖန႕ေဝေပးေရး လပေဆာငေနေသာ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားမ လမားသာ ယငးက နားလညၾက ပါသည။ ဤသညက ေျပာငးလပစကာ SGBV ျဖစပြားမႈအဆငက ေလာခရနအတြက လငယအမးသားမားႏင အမး သမးမားက ဥးတညကာ ေမာလငခကမားႏင အမအကငမားက ေျပာငးလရန အသပညာေပးမႈမား ျပလပဖ႔ လအပပါသည။

ရမးျပညနယေတာငပငးတြင အမတြငးအၾကမးဖကမႈမားသည ပဋပကၡမား ၿပးဆးသြားကတညးက ေလာနညးလာ သညဟ ယဆၾကပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ယခအခါ လထၾကား အသပညာျဖန႕ေဝမႈမား ျပလပရန အခြငအလမးမား ပမ ရရလာျခငးေၾကာင ျဖစသည။ ရပရြာလထ၏ အျမငတြင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈသည ေကးရြာမားတြင ျဖစခသညဟ ယဆပါသည။76 ေျဖဆသမားက ၎တ႔ မတမသေလာက EAO မားမေသာ လညးေကာငး၊ တပမေတာမေသာလညးေကာငး ကးလြနေသာ ပဋပကၡႏငဆကႏႊယသည လငပငးဆငရာ အၾကမး ဖကမႈမား မရခဟ ဆပါသည။ သ႔ေသာ ယငးသည လမႈအဖြ႕အစညးမ ကရ႕ျပစတငမႈ ျမငမားလြနးေသာ ကစၥျဖစေန သညအခကက ထျဖစရပမးအား ထတေဖာေျပာၾကားျခငးက တားဆးႏငျခငးေၾကာငလညး ျဖစႏငပါသည။ အထး သျဖင ျပငပမလာေသာ သေတသနပညာရငမားက ဖြငဟေျပာၾကားရန ခကခႏငပါသည။ အမတြငးအၾကမးဖကမႈ အား ျဖစရးျဖစစဥအျဖစ သတမတထားေသာလညး လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈကမ ရြာတြငျပငးထနစြာ ရႈတခ ၾကၿပး မၾကာေသးမက ကးလြနခသတစဥးအား ကးလြနခရသ၏ ဖခငႏင တတဓားမား ကငေဆာငထားသ အမး သားမားက အာဏာပငမားထ လာေရာကအပႏခပါသည။77 ပြေတာတစခအတြင အပစဖြ႕မဒမးကငမႈတစခ ျဖစပြား ၿပးေနာက ပြေတာလျခေရးက တာဝနယထားေသာ PNO က ကးလြနသမားအား စစမးေဖာထတ ဖမးဆးကာ ကးလြနခရသအတြက ေလာေၾကးအျဖစ ျမနမာကပေငြ ၆သနး (အေမရကနေဒၚလာ ၄,၄၀၀ ခန႕) က ေပးေလာ ေစခပါသည။78 ထျဖစရပႏစခစလးတြင ျပစမႈမျဖစပြားေအာင ႀကတငကာကြယေပးရနဟသည ကာကြယေစာင ေရာကသဆငရာ စသတမတခကမားက ျပညမေအာင ေဆာငရြကႏငျခငး မရေသာလညး ရပရြာတြငးမ အမးသား မားႏင PNO တ႔သည အၾကမးဖကမႈ ျဖစပြားၿပးေနာက တရားမတမႈ ရရရနႏင အျပစေပးႏငရန ေဆာငရြကခၾက ပါသည။ ‘ကာကြယေစာငေရာကသမား’ တာဝနအား ေနာကကမ ထမးေဆာငျခငး သ႔မဟတ ေနာကထပမကးလြန ရေအာင နမနာလပျပျခငး ျဖစႏငပါသည။

ေကးလကေဒသမားႏငျခားနားစြာ ေတာငႀကးၿမ႕ေပၚတြင အရငးႏးဆးအေဖာမ အၾကမးဖကမႈႏင အရက၊ မးယစ ေဆးသးစြမႈႏင ဆကႏႊယေသာ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား မားျပားပါသည။ ေျဖဆသမားက မနးကေလးမား အရကေသာကမႈႏႈနး ျမငမားလာၿပး လငမႈဆငရာ ကစၥမား အျဖစမားလာျခငးက စးရမပပနေၾကာငး ထတေဖာေျပာ ၾကားၾကပါသည။79 ခမးသာၾကြယဝေသာ မသားစမားမ ေကာငးသေလးမားအား ျပစမတထားကာ မးယစေဆးစြေစရန ႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကရန လပေဆာငၾကၿပး ၿခမးေျခာကေငြညႇစမႈမား ျပလပၾကေၾကာငး ေျပာျပၾကပါ သည။80 ထၿမ႕နယမပင အျခားေျဖဆသမားကလညး ထကသ႔ ျပမမႈမားအေၾကာငး အသပညာေပးကာ ‘လမၼာေသာ ေယာကားေလးမား’ အား ကးလြနသမားႏင အေပါငးအသငးမလပေစျခငးျဖင သကရြယဆငတ ပညာေပးထနးခပ မႈက အေျခခသည နညးလမးျဖင ေဆာငရြကရမညဟ ယဆၾကပါသည။ ယငးသည ေကာငးသားေကာငးသေလးမား ၾကား ထကသ႔ေသာ အျပအမမားေၾကာင လေဘာငအဖြ႕အစညးမ ေပးဆပရမည နစနာဆးရႈးမႈမားအေၾကာငး

၇၅ ibid

၇၆ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလင မ စကတငဘာထ

၇၇ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလင မ စကတငဘာထ

၇၈ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလင မ စကတငဘာထ

၇၉ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလင မ စကတငဘာထ

၈၀ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလင မ စကတငဘာထ


အသပညာျဖန႕ေဝေပးရန ဝငေပါကတစချဖစႏငၿပး ထျဖစရပမားက ေလာခႏငမညျဖစသည။ ယငးသည ကးလြန ခရသအား အျပစဖ႔ျခငးထက (ေနာကဆကတြ အကးဆကမားအတြက) ကးလြနသမားက အျပစတငလာေအာင လညး လပေဆာငႏငမညျဖစသည။

မၾကာေသးမႏစမားအတြငး ေတာငႀကးတြင သကငယမဒမးမႈမားက လမား အာရစကမလာၾကပါသည။ အသက ၂ ႏစ ကေလးငယမားပင ကးလြနခရသည အမႈမားရပါသည။81 လအမားအာရစကမလာသည ကနဥးအမႈမားသည အျခားေဒသမားမ လာေရာကေသာ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားက ကးလြနချခငးျဖစသညဟ ေျဖဆသမားက ေထာက ျပၾကပါသည။ ျဖစႏငေျခရေသာ ရငးလငးခကတစခမာ ထသမားသည မသားစႏငေဝးေနၿပး အကငစာရတက ထနး ေကာငးေပးမည၊ မကးလြနရေအာင တားျမစေပးမည လမႈေရးအသကအဝနးမားႏငလညး ေဝးကြာေနသည အတြက ထသ႔ ကးလြနၾကျခငး ျဖစပါသည။ ဖယၾကဥမႈမား ၾကေတြ႕ခစားရျခငး၊ မသားစ၊ မတေဆြသငယခငးမား ႏင ေဝးကြာေနျခငး၊ ရပရြာလမႈအသကအဝနးတစခ၏ အစတအပငးတစခအျဖစ ရမေနျခငး၊ နညးပါးလသည လစာ ျဖင ေဘးကငးမႈမရေသာ အလပမားတြင ခကခၾကမးတမးစြာ လပကငေနရျခငးတ႔ ေပါငးစကာ ျဖစေပၚလာသည ထရကးပကလြယေသာ ျဖစတညမႈတစခသည ၎တ႔ကယတင ခယထားေသာ၊ ျပငပမ လကေတြ႕မကသည ေမာ လငခကမားျဖစေသာ မသားစက ရာေဖြေကၽြးေမြးသဟသည ခငမာအားေကာငးေသာ ျဖစတညမႈႏင ဆန႕ကငကြ လြေနျခငးကလညး ထျပစမႈမားက ကးလြနျဖစေအာင အေထာကအပျပေနျခငး ျဖစေကာငးျဖစႏငပါသည။ ထက သ႔ အငအားမကာ ဖယၾကဥခထားရသည အေနအထားမးတြင လငပငးဆငရာ ေစာကားမႈသည လငစတေျဖေဖာက ရနထက အခြငအာဏာႏင ထနးခပႏငမႈက (ျပနလည) တညေဆာကရန ျဖစႏငပါသည။ ဤေတြ႕ရခကက ထကသ႔ေသာ ျပစမႈမးက ကငတြယေျဖရငးရနအတြက အသးျပႏငမည ဝငေပါကအမးမးက အၾကျပထားပါသည။ ဥပမာ ဂနဒါညမမႈ ပရေသာ လမႈေရးစမားက အားေပးျမႇငတငကာ အမးသားမားအား အျခားသမား ‘အေပၚ’ အခြငအာဏာျပရန ဖအားေပးျခငးထက အျခားသမား ‘ႏငအတ’ အခြငအာဏာက မေဝသးစြကာ ရပရြာ ေကာငးကး တစတပတစအားသယပးျခငးမ ရရသည ခြနအားႏင မမကယမမေလးစားမႈ ပရပက တနဖးထားတတ လာေအာင ေဆာငရြကရန ျဖစပါသည။

ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမား ကးလြနခသည ကနဥးအမႈမားက သကငယမဒမးႏငစပလဥး၍ သရမႈမား ျမငမားလာေစ ၿပးေနာက ထအမႈမားက သတငးပ႔တငၾကားမႈမား ပမ မားျပားလာပါသည။82 အမတြငးအၾကမးဖကမႈမားသည ပ၍ ကယကယျပန႕ျပန႕ျဖစပြားေနသည ေန႕စဥျပနာတစရပျဖစေနေသာလညး စတဝငစားမႈနညးပါးေနၿပး မဒယာ မားကလညး အမတြငးအၾကမးဖကမႈထက လအမားအားရစကမႈပမားသည မဒမးမႈႏင သကငယမဒမးမႈမားက ေရြးခယေဖာျပမႈ ပမမားျပားပါသည။ အမးသားမား၏ ခစားပငခြငရမႈႏင ႀကးစးမႈက အေလးေပးေသာ ယဥေကးမႈ ဓေလမ အျပနအလနေလးစားမႈရၿပး ႏစဥးသေဘာထားတမမႈရသည ဆကဆေရးမး ျဖစလာေစရနအတြက ပမ ကယျပန႕ေသာ လမႈေရးစ ေျပာငးလမႈတစခ လအပပါသည။ ယငးသည အမးသားေရာ၊ အမးသမးပါ အသပညာ တးပြားလာဖ႔ လအပမည အသြငကးေျပာငးမႈတစခ ျဖစပါသည။ စကခငးမားကသ႔ေသာ လပငနးခြငတြင ဂနဒါအေျချပအၾကမးဖကမႈ သ႔မဟတ ေႏာငယကေစာကားမႈမားက သတငးပ႔မႈ အနညးငယရပါသည။ သ႔ေသာ ထသ႔ နညးပါးျခငးသည ျဖစပြားမႈ မရျခငးေၾကာငထက သတငးပ႔တငၾကားသည လပငနးစဥမားအေပၚ ယၾကညမႈ ကငးမျခငးေၾကာင ပျဖစႏငပါသည။ အျခားေသာ အေျခအေနမားတြင ျဖစပြားသကသ႔ ေျမယာအျငငးပြားမႈႏင စပလဥးသည လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားက သတငးပ႔တငၾကားမႈမား မရခပါ။

ျမနမာႏငငတြင အမတြငးအၾကမးဖကမႈမား ျမငမားေနသညအျပင ထတလန႕ေအာႏလးနာဖြယ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈပစတစချဖစသည အရငးႏးဆးအေဖာမ အၾကမးဖကမႈႏင အေဖာမဟတသ၏ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားက မတတမးတငထားသညမား ရပါသည။ “မဒမးကငရန လငစငရထားျခငး” အစရငခစာတြင ၁၉၉၆ ခႏစႏင ၂၀၀၁ ခႏစၾကား ရမးျပညနယတြင တပမေတာ (အဓကအားျဖင အရာရမား) မ မနးကေလးႏင

၈၁ ထားဝယတြင ျပလပခေသာ KII မား၊ ၂၀၁၇ ဇလင မ စကတငဘာထ

၈၂ ထားဝယတြင ျပလပခေသာ KII မား၊ ၂၀၁၇ ဇလင မ စကတငဘာထ


အမးသမးေပါငး ၆၂၅ ဥးအေပၚ ကးလြနခသည မဒမးမႈႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ ၁၇၃ ခက အေသးစတ ေဖာျပထားၿပး မဒမးကငျခငးအား စစနညးဗဟာတစခအျဖစ အသးျပသညဟ စြပစြထားပါသည။83 ထ႔ေနာကပငး တြင အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) (WLB) က ၂၀၁၀ ခႏစမစတင၍ မတတမးတငထားေသာ အမႈေပါငး ၁၀၀ ေကာ ရသညဟ ဆပါသည။ သ႔ေသာ ယငးသည ‘ေရခေတာင၏ ထပဖား’ မသာျဖစၿပး သတငးပ႔တငၾကား ျခငးမရသည လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈေပါငးမားစြာ ရလမဥးမညဟ ဆပါသည။ တပမေတာသည ဒမကေရစ ကးေျပာငးမႈမတငမက ပစအတငး ဆကလကျပလပေနဆျဖစၿပး အျပစေပးခရျခငးမရဘ လြတေျမာကမႈမား ဆက လကရေနဆ ျဖစသညဟ WLB က စြပစြထားပါသည။84 မနကရတကသလ (Monash University) က ျပလပခ ေသာ သေတသနတစခတြင အပဆာလာတကသလ (Uppsala University) မ မတတမးတငထားေသာ ပဋပကၡ၏ ျပငးထနမႈအေနအထားႏငဆကစပ၍ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ သတငးပ႔ခကမားက ဆနးစစခရာ လငပငးဆင ရာအၾကမးဖကမႈမားသည ပဋပကၡအရနျမငတကမလာမႏင ျမငတကေနစဥအတြငးတြင တးပြားလာေၾကာငး ေတြ႕ရ ခပါသည။85 လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈျဖစပြားႏႈနးသည IDP စခနးမားတြင အလြနျမငမားေနသညအတြက ထ စခနးမားတြင အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားအား ပါဝငေစလက လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား တားဆး ကာကြယေရးႏင အၾကမးဖကခရသမားအတြက ဝနေဆာငမႈမား ပပးျခငးအား အထးအားထတလပေဆာငသင ပါသည။

အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားအေပၚ ကးလြနေသာ SGBV မား - အမးသမးမား၊ အမးသားမား၊ ေယာကား ေလးမားႏင မနးကေလးမား၊ သမားရးကဂနဒါအပစမားႏင မကကညသမားအားလးသည SGBV က ကးလြနခရ ႏငပါသည။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငငတြင SGBV ဟ ဆလင ‘အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ’ အျဖစသာ အဓပၸါယ ေကာကယၾကပါသည။ ဥပမာ မၾကာေသးမက ထြကရထားသည GBV ကးလြနခရသမားအတြက ဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေပးျခငးဆငရာ အစရငခစာတစေစာင86 တြင လငပငးဆငရာႏင အမတြငးအၾကမးဖက မႈမားသည အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားလညး ခရႏငသညဟေသာ အခကအား ရညညႊနးေဖာျပထားျခငး မရသလ87

ယခေဆြးေႏြးေနသည GBV ျဖစရပမားက တညၿမေစသည ဂနဒါစသတမတခကမားအား ဆပကငထနးသမးထား ရာတြင အမးသမးမား ပါဝငေနသည အခနးက႑မားကလညး ေဖာျပထားျခငး မရပါ (ဥပမာ ေယာကၡမမား၏ ထကသ႔ေသာ ဂနဒါစမားက အားေပးကာ SGBV အတြက ခြငျပေပးသည အခနး က႑)။ ‘အမးသားမားႏင ဆကသြယညႇႏႈငးကာ ပါဝငေဆာငရြကေစေသာ’ နညးလမးအမားစသည အမးသားမားအား SGBV က ကးလြနရန အလားအလာရသမားအျဖစသာ ဥးတညၾကပါသည။88 အမးသားမားအား အၾကမးဖကမႈအေၾကာငး ထတေဖာေျပာ ဆရန သ႔မဟတ ေဆြးေႏြးရန အခြငအလမးမာ အလြနနညးပါးသညအတြက အမးသားမားသည အမးသမးမား ထက ကညပပးမႈမား ရရႏငေျခ ပမနညးပါးသညဟ ယဆႏငပါသည။ အမးသားမားသည ‘သနမာၾက႕ခငမႈ’ ရကာ မမကယမမ ကာကြယႏငရမညဟ ေမာလငထားေသာ ဂနဒါစမားေၾကာင အၾကမးဖကခရျခငး၊ အႏငအထကျပ

၈၃ ရမးအမးသမးေရးရာ ဆကသြယလႈပရားေဆာငရြကေရးအသငး (SWAN) ႏင ရမးလ႕အခြငအေရးမ႑င (SHRF)၊ မဒမးကင ရန လငစငရထားျခငး (Licence to Rape)၊ ၂၀၀၂၊

ထငးႏငင၊ http://burmacampaign.org.uk/media/License_to_rape.pdf

၈၄ အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)၊ ၂၀၁၄၊ တညသညလြတေျမာကမႈ၊ တညသညပစမား - စစမနေသာ အရပသားအစးရ မတကမခငး ဗမာစစတပ၏ လငပငးဆငရာ

အႏငအထကျပမႈမား ရပတန႕လမမညမဟတ (Same Impunity, Same Patterns: Sexual abuses by the Burma Army will not stop until there is a genuine

civilian government)၊ တေအာငးအမးသမးမားအဖြ႕အစညး၊ ႏပစကညႇငးပနးရန ေလကငေပးထားျခငး - ရမးျပညနယေျမာကပငး တေအာငးေဒသ မားရ ဗမာစစတပ၏

စနစတကကးလြနခေသာ စစရာဇဝတမႈမား (Trained to Torture - Systematic war crimes by the Burma Army in Ta’ang areas of northern Shan State) ကလညး

ၾကညပါရန၊

၈၅ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈႏငသကဆငေသာ အခကအလကေကာကယစေဆာငးမႈမားသည အလြနပင ခကခၿပး အထး သျဖင ပဋပကၡအေျခအေနမားတြင

လႊေျပာငးညႊနးပ႔သညစနစမား အကန႕အသတရသညအတြက သတငးေပးပ႔မႈမား မားစြာ ပမ နညးပါးႏငေသာေၾကာင အဆပါကနးဂဏနးမားသည သးသပစဥးစားရာတြင

အထးသတထား ေဆာငရြကသငေၾကာငး သတျပ ေစလပါသည။ Sara Davies ႏင Jacqui True၊ ျမနမာႏငငရ လင ပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈအႏရာယ (The Scourge of

Sexual Violence in Myanmar)၊ Australian Institute of International Affairs၊ ၂၀၁၈ခႏစ၊ ဇြနလ ၁၁ ရက၊ http://www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/

scourge-of-sexual-violence-myanmar/

၈၆ ကားမတနးတညမေရးကြနရက (Gender Equality Network)၊ ၂၀၁၈၊ ျမနမာႏငငရ ကားမအေျချပအၾကမးဖကမႈခရသမား အတြက ဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေပးျခငး (Ser-

vice Provision for Gender-Based Violence Survivors in Myanmar)၊ GEN၊ ရနကန၊ ျမနမာ

၈၇ ၾသစေၾတးလႏငငရ လႈပရားမႈတစခက အမတြငးအၾကမးဖကမႈခရသ သးဥးတြင တစဥးသည အမးသားမား ျဖစေသာလညး ကညပပးမႈမား ရရမႈ ပမနညးပါးသညဟ ဆပါသည။

၈၈ ရနကနရ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇလငမ စကတငဘာ၊


ခရျခငးမားက ထတေဖာေျပာဆပါက ကရ႕ျပစတငမႈမားက ပ၍ပင ရငဆငရပါသည။ အဆပါစမား ျပညမေအာင လပေဆာငႏငျခငးမရေၾကာငး ဝနခရမည ျဖစေသာေၾကာင အႏငအထကျပခရမႈအတြက အကအညေတာငးခရန အမးသားမားအတြက ခကခၿပး ျပကရယျပျခငး၊ သကၡာချခငးမားက ခရႏငကာ စတဒဏရာက ပမတးပြားေစႏင ပါသည။

ကမၻာလးဆငရာအဆငတြငလညး ဂနဒါအေျချပ သ႔မဟတ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈအမားစသည အမးသမး ႏင မနးကေလးမားအေပၚ ကးလြနျခငးျဖစသညဟ နားလညသရထားပါသည။ သ႔ေသာ ပဋပကၡအေျခအေနမား တြင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈအား အမးသားမားအေပၚ ကးလြနသည သကေသအေထာကအထားမား လညး တးပြားလာပါသည။89 သရလကၤာႏငငႏင ေဘာစနးယား-ဟာဇဂးဗးနားတ႔တြင ျဖစပြားခသည ပဋပကၡမား အတြငး အမးသားမားအေပၚ ကးလြနေသာ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈအမားစသည အကဥးစခနးမား၊ ထနး သမးေရးစခနးမား၊90 ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရမႈမား91 ႏင လျခေရးတပဖြ႕မား92 အတြငးတြင ကးလြနခၾကျခငး ျဖစ ပါသည။ ျမနမာႏငငအတြငးတြင လငပငးဆငရာ ညႇငးပနးႏပစကခရလြယႏငသည အမးသားမားက စစေဆးရာေဖြ မႈလပငနးမား ေဆာငရြကေပးရန အေရးႀကးပါလမမည။ အထးသျဖင အကဥးေထာငမားႏင အကဥးစခနးမား အတြငး သ႔မဟတ ထြကလာသမားႏင လကနကကငတပဖြ႕မားအတြငးတြင ျဖစပါသည။ ထသ႔ အၾကမးဖကခရ ေသာ အမးသားမားအတြက ေဆးကသေစာငေရာကမႈႏင စတပငးဆငရာႏင လမႈေရးပငးဆငရာ ပပးကည မႈမား ရရႏငရနလညး ေဆာငရြကေပးသငပါသည။

ဤသေတသနတြင ပါဝငေျဖဆသမားသည အမးသားမားအေပၚ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားအေၾကာငးက လးဝမသရၾကေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ေရ႕ပငးတြင ေဆြးေႏြးခသည ႏငငတြငး အျဖစမားလာေသာ သကငယ မဒမးမႈမားတြင ေယာကားကေလးမားလညး အၾကမးဖကခရသည ျဖစရပအခ႕ ရခပါသည။ အမးသားမားအေပၚ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ အျခားအမးအစားမားမာ သမားရးက အမးသား/အမးသမး အပစႏစစတြင မပါဝင ေသာ အမးသားမားအေပၚ ရမားက ကးလြနျခငး သ႔မဟတ ေကာငးမားတြင ဆရာမားက သ႔မဟတ အေဆာငမား တြင တာဝနယႀကးၾကပသအမးသားမားက ေယာကားေလးမားအား မဒမးကငျခငး/ လငပငးဆငရာ ေခါငးပျဖတ ျခငးမား ျဖစပါသည။93 ဤကစၥႏငစပလဥး၍ အသပညာေပးေရး၊ ကားမ မေရြး အၾကမးဖကခရသမားအား ကညပပး ေပးေရးႏင ေဆာငရြကရန အလားအလာရသည SSR သ႔မဟတ အကးအေျပာငးကာလ တရားမတမႈ ရရေရး အစ အစဥမားတြင ဤကစၥရပက ထညသြငးႏငေရးတ႔တြင CSO မားသည တစေထာငတစေနရာမ ပါဝငေဆာငရြကေပး

ႏငပါသည။

၈၉ ၁၉၉၈ ခႏစမ ၂၀၀၈ ခႏစၾကား ပဋပကၡဒဏသငသည အေျခအေန ႏစဆယငါးခတြင အမးသားမားအေပၚ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား ျဖစပြားခပါသည။ Chris Dolan၊

ပငမေရစးအတြငး - ပဋပကၡအတြငး အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမား အေပၚ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈအား ကငတြယေျဖရငးျခငး (Into the Mainstream: Ad-

dressing Sexual violence against men and boys in conflict)၊ Overseas Development Institute ၊ လနဒနတြင ၂၀၁၄ခႏစ၊ ေမလ ၁၄ ရကေန႕က ကငးပေသာ

အလပရေဆြးေႏြးပြအတြက ျပငဆငေရးသားထားသည စာတမးတ၊

၉၀ All Survivors Project၊ အေမြဆးမားႏင သငခနးစာမား - သရလကၤာႏင ေဘာစနးယား-ဟာဇဂးဗးနားရ အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားအား လငပငးဆငရာ

အၾကမးဖကမႈ (Legacies and Lessons: Sexual violence against men and boys in Sri Lanka and Bosnia & Herzegovina)၊ ၂၀၁၇

၉၁ UNHCR ႏင Refugee Law Project၊ ေနရပစြန႕ခြာရန အတငးအၾကပဖအားေပးခရမႈမားအတြငး လငပငးဆငရာႏင ကားမအေျချပအၾကမးဖကမႈ ခရသ အမးသားမား၊

ေယာကားေလးမားႏင လကတြေဆာငရြကျခငး (Working with men and boy survivors of sexual and gender based violence in forced displacement)၊ Need to

know Guidance 4၊ ကလသမဂၢ ဒကၡသညမားဆငရာ မဟာမငးႀကးရး၊ ဂနဗာ၊ ၂၀၁၂

၉၂ Callum Watson၊ အမးသားမားအား လငပငးဆငရာႏင အမတြငးအၾကမးဖကမႈ ကးလြနျခငးမားက တားဆးကာကြယျခငး ႏင တ႔ျပနေဆာငရြကေပးျခငး -

လျခေရးက႑အဖြ႕အစညးမားအတြက လမးညႊနမတစ (Preventing and responding to sexual and domestic violence against men: a guidance note for security

sector institutions)၊ DCAF၊ ဂနဗာ၊ ၂၀၁၄၊

၉၃ ရမးျပညနယတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ


၃-၂။ ေယာကားပသမႈလကၡဏာမား၊ ဂနဒါ၊ ေဒသႏရအဆင ပဋပကၡေျဖရငးမႈႏင ေျမယာပဋပကၡမား၊

ေဒသႏရအဆင ပဋပကၡေျဖရငးမႈ

ေဒသႏရအဆငရ ပဋပကၡအမားစအား ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားက ေျဖရငးေပးၾကပါသည။ ထးတမးစဥလာအရ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားအား ရေသေလးစားၾကျခငးႏင လမားသည အစးရထက ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမား အား ပမ ယၾကညမႈရကာ အားထားႏငသမားဟ ယဆၾကေသာေၾကာငျဖစပါသည။ ေနရာႏစေနရာရ ရပရြာအဆင တြင လအမားစသည အစးရအာဏာပငမားႏင ဆကဆရမညက ဝနေလးၾကပါသည။94 သ႔ေသာ ဘာသာေရး ေခါငးေဆာငမားႏင ရပရြာလႀကးမားသည ဂနဒါညမမႈ မရျခငးမားက ကားကနေပးရနအားသနသည မရးဖလာ၊ ထးတမးစဥလာႏင အလြတသေဘာ အစဥအလာမားက အသးျပၾကပါသည။ ဥပမာ အမးသားေခါငးေဆာငမားသာ အဓကပါဝငေသာ ခရစယာနဘရားေကာငးက အေျခခသည ဖြ႕စညးပမားသည SGBV အၾကမးဖကခရသမား အတြက ဂနဒါအသအျမငႏးၾကားသည၊ ယၾကညအားထားေလာကသည ပတဝနးကငမးက ေပးစြမးႏငေကာငးမ ေပးစြမးႏငမညျဖစသည။ ထအခကေၾကာင လငယမား၊ ဆငးရေသာ သ႔မဟတ ေကးလကေဒသမ အမးသားမား၊ တငးရငးသားလနညးစအပစမား သ႔မဟတ မတကြျပားသည SOGIE ရသမား၊ ထကသ႔ေသာ ေနာကခအေျခ အေန မားရသည အမးသမးမားကသ႔ ဖယၾကဥခထားရေသာသမားအဖ႔ တရားမတမႈက လကလမးမရန အဟန႔အတား မား ျဖစေပၚေစႏငပါသည။

တနသၤာရမ ေျဖဆသမားက ပဋပကၡေဒသမားမ မဘမကေလးအမားအျပားအတြက စားစရာႏင ပညာသငၾကားခြင ရေရး ခရစယာနဘာသာေရးေခါငးေဆာငမား၏ စစဥေဆာငရြကေပးမႈမားက ခးကးၾကေသာလညး ဗဒၶဘာသာ မဘမကေလးမားအား ခရစယာနဘာသာသ႔ ေျပာငးလသြတသြငးမညက စးရမပပနၾကပါသည။ ဟႏၵမားႏင အျခား ေသာ ဘာသာေရးလနညးစအပစမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမားကလညး ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားတြင ေျပာျပၾကပါ သည။ ဥပမာ ဘာသာေရးပြေတာမားအတြက ခြငျပမန႕ ရရရန ခကချခငး သ႔မဟတ လနညးစအပစမားအတြက ေနထငခြင/ ID ကတမားရရရန ခကချခငးတ႔ ျဖစပါသည။95 ဤကစၥအား ပမကယျပန႔သည ႏငငအဆငရ အေျခ အေနမားႏင ခနထးစဥးစားသးသပရမညျဖစပါသည။ ပဋပကၡ သ႔မဟတ ၿငမးခမးေရးညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားက ဥးေဆာငေနသည လကရ ေခါငးေဆာငမားႏင လႀကးမား (အမားစသည အမးသားမား၊ လမးႀကးမား)၊ ထ သမား သည အမးသမးမား၊ အငယတနးေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးေဆာငေနရာတြင မရသည အသကပႀကးေသာ အမးသား မားႏင ႏႈငးစာလင ၎တ႔၏ အဆငအတနးအေနအထားအား ပမခငမာေအာင ပါဝငေဆာငရြကမႈမား၊ စသည အေျခအေနမား ပါဝငမညျဖစပါသည။ ႏငငအဆငမဟတသည အတငးအတာတြငလညး တညသညပစက ေျဖဆ သမားကေတြ႕ျမငခရပါသည။ အနညးငယမားေသာၾသဇာႀကးမားသည အမးသမးေခါငးေဆာငမားကသာ လအမား အာရစကမႈအရဆး ျဖစရပမားတြင အစဥတစက ပါဝငေဆာငရြကေနၾကၿပး ပမငယရြယေသာ ဒတယမးဆက အမးသမးေခါငးေဆာငမားမာမ ၎တ႔၏ အျမငမားက တငျပႏငမည အခြငအလမး သ႔မဟတ ယၾကညမႈ ရရန ရနးကနႀကးပမးေနရပါသည။96 အထကေဖာျပပါ ျဖစရပႏစခစလးတြင မလကတညးက အဆငတစေနရာ ရရ ထားၿပ ျဖစေသာ၊ ေခါငးေဆာငမႈေနရာတြင ရေနေသာ သမားသည အဆပါေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈမားတြင ပါဝငေဆာငရြကခြင ရၿပး ထသ႔ေဆာငရြကျခငးက တစဖန ၎တ႔၏ အဆငအတနးအေနအထား ပမျမငမားကာ ၾသဇာႀကးမား သထက ႀကးမားလာေစသည ‘feedback loops’ က ေတြ႕ျမငႏငမညျဖစပါသည။

ယငးသည ႏငငအဆငတြင ျပလပခသည ေဆြးေႏြးပြမားမ ထြကေပၚလာသည အခကအလကမားႏငလညး ကက ညမႈ ရပါသည။ ထးတမးစဥလာအရ ပဋပကၡမားက ကငတြယေျဖရငးရနအတြက အမးသားမားက ေမာလငအား

၉၄ ရမးျပညနယႏင တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ

၉၅ ထားဝယတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊

၉၆ AGIPP ႏင ဆကသြယညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမား၊ ၂၀၁၇ ေမမ ၂၀၁၈ ေမအထ


ထားၾကေသာေၾကာင အမးသားမားကသာ ခဥးကပၾကၿပး အမးသမးမားမာမ အမားအားျဖင ေဘးေရာကေနတတ သညဟ ရနကနအေျခစက အရပဘကအဖြ႕အစညးမားက ေျပာျပၾကပါသည။ အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန (GAD) မ ရာထးအဆငတေသာ အမးသားႏင အမးသမး အရာရမား ရေသာလညး ျပနာမားႏင ပဋပကၡမားက ေျဖရငးေပးဖ႔ဆလင အမးသားအရာရမားထသ႔သာ ပ၍ ခဥးကပၾကေၾကာငး ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက ေျပာျပၾက ပါသည။97 အမးသားမားသည အျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးရာတြင ခငလသည အခကအလကမား ရာေဖြျခငး သ႔မဟတ ႏစဖကစလးအား ၾကားနာကာ တငပငေဆြးေႏြးျခငး နညးလမးမားထက အႏညာတစရငဆးျဖတျခငးႏင ၎တ႔၏ အခြငအာဏာႏင အဆငအတနးက အေျချပကာ ဆးျဖတခကခေပးျခငး နညးလမးမားက (အထးသျဖင ပဋပကၡမားသည ဘာသာမတသမားၾကား ျဖစပြားပါက) အဓကအသးျပၾကေၾကာငး ေျပာျပၾကပါသည။98 ဤခဥးကပ ပနညးလမးမားသည အဆငအတနးတစခ ရရထားသမား၏ အခြငအာဏာႏင အေနအထားက ပမ ခငမာေစၿပး အမးသမးမား (အနညးငယမေသာ ႏငငေရးႏင စးပြားေရးအရ ၾသဇာအာဏာႀကးမားေသာ အမးသမးေခါငးေဆာင မားမာ ျခြငးခကျဖစပါသည) ႏင လငယအမးသားမား၊ ဝငေငြနညးအပစမလမား၊ ပညာအဆငအတနး နမကသ မား၊ ဂနဒါစမားႏင မကကညသမား သ႔မဟတ ဆငးရေသာ၊ ေကးလကေဒသမလာေသာ သမားကသ႔ တရားဝင အဆငအတနးႏင စးပြားေရးအေျခအေန နမကသမားက ဖယၾကဥထားပါသည။

ေျမယာပဋပကၡမား

ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမားအရ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားသည ႏငငတစဝမးတြင ျဖစပြား ေနသည အဓကျပနာတစရပျဖစေၾကာငး ညႊနျပေနပါသည။ အဆပါပဋပကၡမားသည တစစတတစေဒသအားျဖင ေကးလကႏင ေဝးလေခါငဖားေဒသမား၌ ေျမယာမတပတငမႈ လပငနးစဥမား ၿပးျပတျခငး မရမႈမ ျမစဖားခလာၿပး အထးသျဖင အမားဆငေသာ အစအဖြ႕ပင ေျမယာမားအတြက ျဖစပါသည။ ထျပနာမားသည ပဋပကၡလြန သ႔မဟတ ပဋပကၡဒဏသငသည အေျခအေနမားတြင အေတြ႕ရမားပါသည။ ျမနမာႏငငရ ေျမယာအပခပေရး လပငနးစဥသည ရႈပေထြးလၿပး ကလနေခတမစ၍ အစးရအမးမးမ ျပ႒ာနးခသည ဥပေဒ ၅၀ ေကာ ရပါသည (တစခါတစရ ဥပေဒတစခႏငတစခ ဆန႕ကငဘကျဖစေနသညမားလညးရသည)။99 ထဥပေဒမားထတြင ၁၈၉၄ ခႏစ ေျမသမးအကဥပေဒလညး အပါအဝငျဖစၿပး ေျမသမးယမႈမား ဆကလကျဖစပြားေနရျခငး၏ အေျခခအေၾကာငး တစခလညး ျဖစပါသည။100 ေျမယာအပခပေရးလပငနးစဥတြင သကဆငရာ တငးရငးသားအဖြ႕အစညးမား၏ အပခပေရးအဖြ႕မားအျပင အစးရဌာန ၁၇ ခခန႕ ပါဝငပတသကေနပါသည။101 ဥပမာ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငး စမခန႕ခြမႈ ဥပေဒအရ မရးဖလာအစအဖြ႕ပငေျမ လပကငခြငစနစမားႏင လကလမးမ အသးျပ ခြငတ႔က အားနညးသြားသညအတြက တငးရငးသားမားႏင ၎တ႔၏ ေျမယာမားဆးရႈးသြားမညက စးရမၾကေသာ IDP မားအတြက ႀကးမားေသာ ပပနစရာကစၥတစခ ျဖစပါသည။ အားကးယၾကည၍မရေသာ ေျမယာမတပတငမႈ လပငနးစဥအဆငဆငေၾကာငလညး ရႈပေထြးမႈမား ထပမျဖစေစၿပး အထးသျဖင အမးသမးမားအတြက ျဖစကာ စာအပစာတမးမားတြင ေရးသားထားသည အဂတလကစားမႈမားႏင ဗရကေရစယႏရား၏ စြမးေဆာငရည ျပညဝ ျခငး မရမႈမားအေၾကာငးက ေတြ႕ဆေမးျမနးခသည ေျဖဆသမားထမလညး ထပမၾကားသခရပါသည။102

၉၇ အဓကကသည သတငးအခကအလကေပးႏငသႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး၊ ရနကန၊ ၂၀၁၇ ဇလင

၉၈ ရနကနရ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇြနမ ဇလင၊

၉၉ ျမနမာစးပြားေရးက႑တာဝနယမႈရေရး အေထာကအကျပဌာန၊ ျမနမာႏငငရ ေျမယာအခြငအေရးမားႏင စးပြားေရးလပငနးမား (Land Rights and Business in Myanmar)၊

မၾကာမထြကမည၊

၁၀၀ ေျမသမးအကဥပေဒ၊ Human Rights Watch၊ ၂၀၁၆၊ ‘ေတာငသလယသမားမားသည ရာဇဝတသားမား ျဖစလာၾကသည’ – ကရငျပညနယရ လ႕အခြငအေရးမားႏင

ေျမသမးယမႈမား (Human rights and land confiscation in Karen state)၊ ဝါရငတနဒစ၊ စာမကႏာ ၅၄၊

၁၀၁ J Naujoks ႏင R Barclay et al ၊ ၂၀၁၇၊ ျမနမာႏငငရ သစေတာဥပေဒ လကနာရန ေဆာငရြကသည အပခပေရး လပငနးစဥႏင ကနသြယေရး - ပဋပကၡက

သတျပနားလညမႈဆငရာ ဆနးစစေလလာခက၊ International Alert: ရနကန၊ ျမနမာ၊ စာမကႏာ ၂၅၊

၁၀၂ ရနကန၊ ရမးႏင ထားဝယတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား၊ ၂၀၁၇ ဇြနမ စကတငဘာႏင ibid၊ https://www. business-anti-corruption.com/country-profiles/

myanmar/ တြငလညး ၾကညပါရန၊


ျပညသမားသည ပဋပကၡမား၊ စစတပ၊103 အစးရ သ႔မဟတ ယခငအစးရမားႏင ဆကစပေနသည ကမၸဏမား၊ ဆညမား၊ ေရေလာငတမမား၊ လမးမား ေဆာကလပျခငး သ႔မဟတ စးပြားေရးအတြက အသးျပမႈမား (ဆအနး၊ သတတြငး)104 ကသ႔ အျငငးပြားဖြယရာ ဖြ႕ၿဖးေရးစမခကႀကးမားေၾကာင ၎တ႔၏ ေျမယာမားမ မၾကာခဏစြန႕ခြာ ေျပာငးေရႊ႕ေပးေနရပါသည။ ႏငငလဥးေရ၏ ၇၀% သည ေကးလကေဒသစကပးေရးလပငနးမားေပၚတြင မခ ေနျခငးျဖစၿပး ေကးလကေနအမေထာငစမားအတြက ေျမယာလကလမးမလပကငခြငသည ရငသနရပတညေရး ကစၥရပျဖစေနရာ ေျမသမးယမႈမားသည အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ လပငနးမားက တကရကၿခမးေျခာကလက ရပါ သည။ ေျမသမးယမႈမားႏင ယငးေၾကာင ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရမႈမားသည စးပြားေရးအရ ထခကမႈမား ရသည အျပင စတခစားခကပငးဆငရာ သကေရာကမႈႏင စတဒဏရာမားက ျဖစေပၚေစပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ မသားစမားသည ၎တ႔၏ ပငဆငမႈမား၊ ပစၥညးဥစၥာမားႏင ဘးဘြားပငေျမမားက ဆးရႈးၾကရျခငးျဖစၿပး ယငးသည အမးသားမားေရာ၊ အမးသမးမားပါ မသားစတစခလးႏင မသားစမားၾကား ဆကဆေရးမားကပါ ထခကေစသည လျခမႈမရေသာ ခစားခကက ျဖစေပၚေစေသာေၾကာင ျဖစပါသည။

သ႔ေသာ ေျမသမးယမႈမားအတြက ဆႏၵျပကန႔ကြကမႈမားအား အေရးယခၿပး အခနၾကာ၍ ကနကစရတမားေသာ ဥပေဒဆငရာ လပငနးစဥမားက ေအာကေျခအဆင တကၾကြလႈပရားသမားအတြက အတားအဆးမားက တးပြား ေစပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ နစနာသ ျပညသမားသည မားေသာအားျဖင ၎တ႔၏ လယယာထြကကနမား သ႔မဟတ ဝငေငြမား မရေတာသညအေျခအေနတြင စားဝတေနေရးအတြက ရနးကနေနရျခငးကပင ခကခလၿပျဖစ ေသာေၾကာငပင။105 ေျမယာပဋပကၡမားႏငစပလဥး၍ အထကတနးလႊာမားသည ထပပငးတြင ပမပါဝငပတသကႏင ေျခမားေသာလညး ၎တ႔သည ကယထလကေရာကအၾကမးဖကမႈမားတြင တကရကပါဝငပတသကျခငး မရ ေၾကာငး ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက ေျပာျပပါသည။106 မားေသာအားျဖင မကႏာခငးဆင အၾကမးဖကမႈမားသည လမႈစးပြားအေျခအေန နမကေသာ အပစမားၾကားတြင ျဖစပြားေလရပါသည။ ေျမယာဆးရႈးမႈႏင ဆငးရခၽြတျခကမႈ မားက ရငဆငရေသာ ေတာငသမားႏင ဆႏၵျပမႈမားတြင အစးရ၏ ေရ႕တနးမ လပေဆာငသမားအျဖစ ဖမးဆးမႈမား ျပလပေသာ ရမားၾကားတြင အၾကမးဖကမႈမား ျဖစပြားပါသည။

ရမးျပညနယေတာငပငးမ ေျဖဆသမားက သေတသနျပခသည ေနရာေဒသအတြငးႏင အနးပတဝနးကငတြင ေျမယာအျငငးပြားမႈအမးမး ျဖစပြားေၾကာငးက ေျပာျပၾကပါသည။ မတညေသာ တငးရငးသားလမးစမား (ရမးႏင ပအးဝ) ၾကား၊ ရြာသားမားႏင ေခါငးေဆာငမားၾကား၊ ကမၸဏမား၊ EAO မားႏင အစးရမ ေျမသမးမႈမား ျဖစပါသည။

107ရမးႏင ပအးဝၾကား ေျမယာပဋပကၡမားအား ေျဖရငးေပးရန ေၾကးတငႏင ေျမစာရငးဥးစးဌာန (SLRD) သ႔ တငျပခေသာလညး မားေသာအားျဖင ထအမႈမားအား ေျဖရငးေပးရန EAO မားထ လႊေျပာငးညႊနးပ႔ေလရပါသည။ ေျဖရငး၍မရေသာ အမႈမားအား ရမးျပညနယလႊတေတာသ႔ တငျပၾကေသာလညး ယငးအမႈမားအား ယခတင ေျဖရငးေပးႏငျခငး မရေသးပါ။ အဆပါပဋပကၡမားသည အၾကမးဖကမႈမားအျဖစ ေပၚေပၚတငတင ေျပာငးလသြား ျခငး မရေသးေသာလညး ငပလးေနေသာ ပဋပကၡသည အၾကမးဖကမႈအသြင ေျပာငးလသြားႏငသည အႏရာယ

၁၀၃ ၂၀၁၂ခႏစက တပမေတာမ ေကာေထာကေနာကချပထားေသာ အစးရ ဖြ႕စညးေပးခေသာ လယယာေျမစစမးစစေဆးေရး ေကာမရငသည ပထမႏစႏစအတြငးတြင

ေျမသမးမႈေပါငး ၃၀,၀၀၀ ေကာက လကခရရခပါသည။ သငးလဝငး၊ ၂၀၁၆ ေဖေဖၚဝါရ ၂၃၊ ျမနမာႏငငရ ကခငေဒသတြင ပဋပကၡႏင အငအားႀကးေသာ ကမၸဏမားက

ေျမယာအျငငးပြားမႈမားအား ေလာငစာထည ေပးေနျခငး (Conflict and powerful companies stoke land disputes in Myanmar’s Kachin)၊ Thomson Reuters Founda-

tion, https://www.reuters.com/article/myanmar-land/feature-conflict-and-powerful-companies-stoke-land-disputes-in-myanmars-kachin-idUSL8N1622WY

၊ Transnational Institute၊ ၂၀၁၃၊ လပကငခြင ျငငးပယခရျခငး - ျမနမာႏငငရ ေျမယာအခြငအေရးမားႏင တငးရငးသားပဋပကၡမား (Access Denied: Land Rights and

Ethnic Conflict in Burma)၊ အမစတာဒမ၊

၁၀၄ T. Kramer ႏင K. Woods၊ လကလြတဆးရႈးရမႈမားအတြက ေငြေၾကးေထာကပျခငး (Financing dispossession)၊ Transnational Institute၊ ၂၀၁၂၊ J. Buchanan et al၊

ကြာဟခကမား ျဖစေပၚလာေစျခငး (Developing disparity)၊ Transnational Institute၊ ၂၀၁၃၊ Displacement Solutions ႏင ဒကၡသညမားဆငရာ ေနာေဝေကာငစ၊

ျမနမာႏငငရ ျပနလည အစားထးျဖညဆညးေပးမႈ - အမရာ၊ ေျမႏင ပငဆငပစၥညးမား ဘကစျပနလညအစားထးျဖညဆညးေပးမႈ အစအစဥမတစဆင ေရရညတညၿမေသာ

ၿငမးခမးေရး၊ အမးသားျပနလညသငျမတေရးႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈတ႔ ရရေအာင ေဆာငရြကျခငး (Restitution in Myanmar, Building lasting peace, national

reconciliation and economic prosperity through a comprehensive housing, land and property restitution programme)၊ ၂၀၁၇

၁၀၅ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ အဓကသတငးအခကအလကေပးႏငသမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား၊ ၂၀၁၇ ဇလငလမ စကတငဘာလအထ၊ Human Rights Watch၊ ၂၀၁၆၊

‘ေတာငသလယသမားမားသည ရာဇဝတသားမား ျဖစလာၾကသည’ – ကရငျပညနယရ လ႕အခြငအေရးမားႏင ေျမသမးယမႈမား (Human rights and land confiscation in

Karen state)၊ နယးေယာကတြငလညး ၾကညပါရန၊

၁၀၆ ရမးျပညနယေတာငပငးႏင တနသၤာရတငးေဒသႀကးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ

၁၀၇ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ


ရပါသည။ ရြာသားမားတြင မရးဖလာလကနကမား ရၾကပါသည။108 လကရတြင ေျမယာပဋပကၡမားႏငစပလဥး၍ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈမား၌ ပါဝငေဆာငရြကေပးေနသမားသည ရပရြာလထၾကား နာမညဂဏသတငးရသမား ျဖစရန လအပသညဟ ဆၿပး အဓကအားျဖင ယခငက ရြာလႀကးလပခေသာ အမးသားမား ျဖစၾကပါသည။109

တနသၤာရတြင ေျမသမးမႈသည လမႈအသငးအဝငးအမားအျပားအတြက အဓကျပနာတစခအျဖစ ရႈျမငၾကပါ သည။ ေျမသမးယမႈမားအား အစးရ၊ ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၊ စစတပႏင ပဂၢလကက႑မားက စကခငးမား၊ ေစးဝယ စငတာႀကးမား၊ အေျခခအေဆာကအအႏင ပတဝနးကငထနးသမးေရး ရညရြယခကမားအတြက ျပလပ ၾကသညဟ စြပစြခကမား ရပါသည။110 ျပညသမားသည ၎တ႔၏ ေျမမားအား မညသသမးယမနး အၿမမသၾက ပါ။ အထးသျဖင ပဂၢလကက႑မ လပေဆာငသမား သ႔မဟတ ထားဝယအထးစးပြားေရးဇန (DSEZ)111 ကသ႔ေသာ ရႈပေထြးႀကးမား သည စမခကႀကးမားႏငပတသကေနလငျဖစသည။ ထားဝယ SEZ သည ႏစႏငငၾကား စးပြားေရး ပးေပါငးေဆာင ရြကမႈ အႀကးစားစမခကတစခ ျဖစၿပး ပငလယေရနကဆပကမး၊ စကမႈဇနႏင ဘနေကာကသ႔ လမး/ ပကလငး/ရထားလမးျဖင ဆကသြယမႈတ႔ ျပလပရန ေမာမနးထားပါသည။112 TNI က လမးမားတညေဆာကျခငး၊ ေရ လမးေၾကာငးမား ေျပာငးသြားျခငး၊ ငါးဖမးလပငနးမား ဆးရႈးျခငး၊ ေျမေစးကစားျခငးႏင ပတဝနးကငေပၚ သက ေရာကမႈမားက လေပါငး ၅၀၀,၀၀၀ အထ ထခကေစႏငသညဟ ခန႕မနးထားပါသည။113 စမခကအတြက လကရ ျပငဆငေဆာငရြကေနမႈမားေၾကာင အတငးအတာႀကးမားသည ေျမသမးယမႈမား ျဖစပြားေနၿပး အျငငးပြားမႈ၊ ကန႕ကြကဆႏၵျပမႈ၊ စနစကေလာကနသည လပငနးစဥျဖင ေဆာငရြကျခငး မရဟသည စြပစြခကမား၊ စမခက ေနရာတစခလးအတြက လမႈေရးႏင ပတဝနးကင ဆနးစစမႈ ယေန႕ထကတင လပေဆာငရျခငး မရေသးဘ တငပင ေဆြးေႏြးမႈမား၊ ဆကသြယအသေပးမႈမားႏင ေလာေၾကးေပးမႈမား လေလာကစြာ ျပလပျခငး မရမႈဟသည ျပနာ ေပါငး မားစြာ ေပၚေပါကလက ရပါသည။114 ရရလာမညဟ ေမာမနးထားေသာ အလပအကငအခြငအလမးမားက မျမငေတြ႕ရေသးေသာလညး ျပညသမားမာမ ေျမယာ သ႔မဟတ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈမား လကလြတဆးရႈး လကရၿပးျဖစကာ ေငြေၾကးကပတညးမႈမား ရငဆငေနရၿပး အျခားေဒသသ႔ အလပသြားေရာကလပကငေနေသာ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားအေပၚ မျဖစမေန မခေနရသညဘဝသ႔ ေရာကရေနပါသည။115

သေတသနျပခသည ေနရာႏစခစလးတြင အမးသားမားသည တရားဝငအမေထာငဥးစးမား ျဖစသညအတြက ေျမယာပငဆငခြငႏင အေမြဆကခခြငမားက အမးသားမားက အမားဆး ရရပါသည။ တစခါတစရတြင အမး သမးမားသည ေျမက အေမြဆကခခြငရျခငး သ႔မဟတ ပငဆငသအျဖစ ေအာငျမငစြာ မတပတငခြငရျခငးမားလညး ရပါသည။116 အမးသမးမား၏ ေျမယာပငဆငခြငအား ၂၀၁၆ အမးသားေျမအသးခမဝါဒ အပဒ ၇၅ တြင အတ အလငးျပ႒ာနးထားပါသည။ သ႔ေသာ ယငးမဝါဒအား အေကာငအထညေဖာေရးတြင အကန႕အသတမား ရေနၿပး အမးသားဝနထမးမား ႀကးစးသည GAD/ ေၾကးတငႏင ေျမစာရငးဥးစးဌာနမားတြင ေျမယာအေရးကစၥမားက နား လညသရမႈ မရျခငးအပါအဝင ဗရကေရစဆငရာ ႀကးမားသည စနေခၚမႈမားက ေကာလႊားရန လအပေနပါသည။117

ယခငက ပဋပကၡျဖစပြားခေသာ ေဒသတစချဖစသညအတြက ေျမယာပငဆငမႈ အမားစမာ တရားဝငမတပတငထား ျခငး မရသညအခက (လမားတြင အခြနေဆာငထားသည ေျပစာမားသာ ရပါသည) ကလညး အေျခအေနက ပမ ရႈပေထြးေစၿပး ေျမယာပဋပကၡမားက ပမ ဆးရြားေစပါသည။

၁၀၈ ရးရာတစလးထးလကနကမား၊ တတမား၊ ibid.

၁၀၉ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊

၁၁၀ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ အဓကကသည သတငးအခကအလကေပးႏငသႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊

၁၁၁ ထားဝယတြင ျပလပခေသာ အဓကကသည သတငးအခကအလကေပးႏငသႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊

၁၁၂ ထားဝယအမးသမးသမဂၢ၊ ၂၀၁၄၊ ကၽြနမတ႔ရ႕ ဘဝမားသည ေရာငးခရနမဟတ (Our Lives are not for sale) – ထားဝယအမးသမးမားသည ထားဝယအထးစးပြားေရးဇန

စမခကအား ဆန႕ကငေျပာၾကားခသည။ မေဆာက၊ ထငးႏငငႏင ထားဝယဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕၊ ၂၀၁၄၊ ေျမျပငမအသမား - ထားဝယအထးစးပြားေရးဇနႏင ဆကစပစမကနးမားအေပၚ

စးရမပပနမႈမား၊ (Voices from the Ground: Concerns Over the Dawei Special Economic Zone and Related Projects)၊ ထားဝယ ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕၊ တနသၤာရ၊ ျမနမာ

၁၁၃ Transnational Institute ႏင ေပါငးကး၊ ထားဝယရ ေျမသမးယမႈမား (ျမနမာ) - ျပညတြငး (ႏငငတကာ) လ႕အခြငအေရး ဆငရာ အေရးကစၥမား (Land Grabbing in Dawei

(MyanmarI Burma) : a (Inter)National Human Rights Concern)

၁၁၄ ထားဝယတြင ျပလပခေသာ KII မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊ ထားဝယအမးသမးသမဂၢ၊ ၂၀၁၄၊ op cit ႏင ထားဝယ ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕၊ ၂၀၁၄၊ op cit ကလညး ၾကညပါရန၊

၁၁၅ ထားဝယတြင ျပလပခေသာ KII မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊

၁၁၆ CSO ႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ထားဝယ၊ ၂၀၁၇ စကတငဘာ ၁၄

၁၁၇ USAID မ ကငးပေသာ ေျမယာႏင ဂနဒါ အလပရေဆြးေႏြးပြမ ေဆြးေႏြးခက၊ ၂၀၁၇ ဒဇငဘာ ၇ ႏင ၈၊ Green Hill Hotel၊ ရနကန၊ ျမနမာ။


ေျမယာပဋပကၡေျဖရငးျခငးဆငရာ ဂနဒါအေျခအေနမား - အမးသားမားသည အမေထာငစ၏ ေခါငးေဆာငမားႏင ကာကြယေစာငေရာကသမား ျဖစရမညဟသည ေမာလငခကမားႏငအည မသားစ၏ ေျမယာမားက ကာကြယ ေစာငေရာကသည လပေဆာငခကမားက အမးသားမားက ေျမပငရငမားအျဖစ ဥးေဆာငေလရပါသည။ အမးသား မားသည ေျမယာပဋပကၡမားေျဖရငးျခငး/ ေျမျပနလညရရရန ေတာငးဆျခငးမားတြင ဥးေဆာငလပကငရ ေသာအခါ မသားစက ေထာကပရန ဝငေငြရာရမညအခနမားက အသးျပရပါသည။ ဥပေဒေၾကာငးအရ ရငဆငသည လပငနးစဥတြင အမးသမးမားသည စားေသာကဖြယရာ စမေပးျခငးကသ႔ ေထာကပျဖညဆညးမႈမား ျပလပ ေပးျခငး သ႔မဟတ ေျမကျပနရရန ဆေတာငးေပးျခငးမား ျပလပေပးၾကသညဟ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက ေျပာျပ ပါသည။118 ယငးသညလညး အမးသမးမားအတြက သတမတေပးထားေသာ ျပစပးေထာငေပးျခငးႏင ဝငးဝနးပပး ေပးျခငးဟသည ဂနဒါစမားႏင ကကညေနျပနပါသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားအရ ဘာသာေရးေခါငး ေဆာငမား သည ေျမယာအျငငးပြာမႈမားတြင ပါဝငပတသကေလ မရပါ။ သ႔ေသာ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားသည ဘရား ေကာငးမား/ ဘနးႀကးေကာငးမား ေဆာကလပျခငး သ႔မဟတ မဘမကေလးမားက ျပစေစာငေရာကျခငး ကသ႔ေသာ အျခားေသာ လမႈအကးျပလပငနးမားအတြက ၎တ႔က ေထာကခသမားအား ႏႈးေဆာစညးရးေဆာင ရြကၾကပါသည။119

ထားဝယလမး ေျဖဆသမားက အခ႕ေသာ လႀကးမားသည လငယမားအား ေျမယာကစၥ သ႔မဟတ အျခားေသာ ကစၥမားအတြက ဆႏၵျပရန ငယရြယသ အမးသားမား အပါအဝင အျခားသမားက စညးရးလႈ႕ေဆာၾကၿပး ၎တ႔ ကယတငကမ ပါဝငလပေဆာငျခငးမရေၾကာငး ေျပာျပပါသည။120 ယငးသ႔ လပေဆာငျခငးသည လမႈေရးျပနာ မားႏင တရားမတမႈ မရျခငးမားအတြက ေဆာငရြကလ၍ေလာ၊ သ႔မဟတ ကယတငမစြန႕စားဘ အေျပာငးအလ တစခ (သ႔မဟတ ေလာေၾကး) လခငေသာေၾကာငေလာ ဟသညမာ ရငးလငးစြာ မသရပါ။ ဥပမာ အျခားေနရာ ေဒသတြင ေနထငေသာ ေျမပငရငမားက ထသ႔ လပေဆာငျခငးမး ျဖစပါသည။ ေျမယာပဋပကၡမားအား ေျဖရငးရာ တြင ပါဝငေဆာငရြကၾကသမားသည မသားစတြငးႏင ရပရြာတြငးတြင ယၾကညေလးစားမႈမား ပမ ရရလာၾကၿပး ၎ တ႔၏ ေခါငးေဆာငမႈစြမးရညမားက တးတကေအာင လပေဆာငႏငကာ မသားစႏင ရပရြာအတြက ၎တ႔၏ လပ ေဆာငခကမားက အသအမတျပခရျခငးမတစဆင ၾသဇာအာဏာ ပထကလာပါသည။ ေျမယာပဋပကၡ ေျဖရငးမႈမား တြင ပါဝငေဆာငရြကသမားမာ မားေသာအားျဖင ၾသဇာအာဏာႀကးမားသည (အမးသားႀကးစးေသာ၊ ေယာကား ပသမႈလကၡဏာအျဖစ သတမတထားေသာ) အေနအထားတြင ရသမားသာ ျဖစသညအတြက ၎တ႔၏ အဆင အတနးအေနအထားက ပမ ခငမာေစကာ ၾသဇာထကသထက ထကလာေအာင ဖနတးေပးသည feedback loop က ျဖစေပၚေစပါသည။ ၎တ႔အား လေကာငးမား၊ လငယမားက သြနသငျပသေပးႏငေသာ စနမနာျပပဂၢလမားအျဖစ မတယၾကပါသည။ ထ႔ေၾကာင လမႈေရးအရငးအႏးႀကးမားေသာ အမးသားအခ႕သည ပဋပကၡကစၥရပမားက ေျဖ ရငးရန လပေဆာငေပးျခငးျဖင ထအရငးအႏးက ပမ တးပြားေစကာ လငယမား၊ ဖယၾကဥခထားေသာ အမးသား မား သ႔မဟတ အမးသမးမားအား ေဘးေရာကေနေစပါသည။

သ႔ေသာ ထားဝယတြင ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက အမးသမးမား၏ ဆႏၵျပမႈမားတြင တကၾကြစြာ ေခါငးေဆာင ပါဝငခသည ျဖစရပမား (ဥပမာ - ေတာငသလယသမားသမဂၢ) အေၾကာငးကလညး ေျပာျပၾကပါသည။ ေရျဖတြင အမးသမးမားသည စစတပမ သမးယေသာ ေျမယာျပနာမားအတြက ဥးေဆာငလႈပရားမႈမား ျပၾကၿပး မားေသာ အားျဖင ၿငမးခမးစြာ ေျဖရငးႏငၾကပါသည။121 အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ လပငနးမား ႏင ၎တ႔၏ မသားစမား အႏရာယရလာသညအတြက ပါဝငပတသကလာၾကျခငး ျဖစပါသည။ အမးသားဆႏၵျပသ မားသည ေဒါသထြကလြယၿပး အမးသားရအရာရမားႏင တကခကၾကျခငးေၾကာင ရအရာရမား၏ ၿခမးေျခာကမႈ၊ ရကႏကမႈ သ႔မဟတ ဖမးဆးမႈမားက ပ၍ ခရႏငေျခမားေၾကာငး ေလလာေတြ႕ရမႈမားမတစဆင ဆႏၵျပမႈမားႏင

၁၁၈ ၂၀၁၈ ေမလ ၂၉-၃၀ ရကက ရနကနတြင International Alert၊ PTE ႏင သဂၤဟတ႔မ ကငးပေသာ ေယာကားဆနမႈ သဘာဝမား၊ ဂနဒါ၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးအား

နားလညသရျခငးဆငရာ သငတနးတြင တကေရာကသမားမ ၿငမးခမးေရး ဆငရာ ကစၥမားအေပၚ ေဆြးေႏြးခကမား၊

၁၁၉ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ အဓကသတငးအခကအလကေပးႏငသမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစ ေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ အထ၊

၁၂၀ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ အဓကသတငးအခကအလကေပးႏငသမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစ ေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ အထ၊

၁၂၁ ႏငငေရးေခါငးေဆာငတစဥးႏင ျပလပခေသာ KII၊ ထားဝယ၊ ၂၀၁၇ ဇလင၊


ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားတြင အမးသမးမား ဥးေဆာငလာသည နညးဗဟာ ရရလာျခငး ျဖစပါသည။122 အမးသမး မားသည ပဋပကၡက ေျဖရငးရနအတြက အခြငအာဏာမရသည အေနအထားမ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးရန လမႈပသြငးခ ထားရသမား ျဖစသညႏငအည ေဒါသမထြကဘ ရအရာရမားႏင ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးႏငေျခ ပမားသည (ဤသညက လညး လကေတြ႕ျပသခၾကၿပျဖစသည) ဟ ယဆၾကပါသည။123 ထ႔ေၾကာင ၎တ႔သည အရကအႏက သ႔မဟတ အဖမးအဆး ခရႏငေျခ ပနညးပါသည။ သ႔ေသာ ယငးသည ကမၻာတဝမးႏင႔ ျမနမာႏငငရ အျခားေဒသမားႏင ကြာျခား ေနပါသည။124 အျခားေနရာမားတြင အမးသမးတကၾကြလႈပရားသမားသည လကနကကငသမား၊ လျခေရးအရာရမား125 သ႔မဟတ ၎တ႔ တကၾကြလႈပရားေနသည ကစၥရပႏင သကဆငသည လပေဆာငသမားထမ ၿငမးေျခာက မႈ၊ ရကႏကမႈ၊ အႏငအထကျပမႈ သ႔မဟတ ဖမးဆးမႈမားမ ကငးလြတဖ႔ဆသညမာ ေဝးလြနးလပါသည။ အထးသျဖင အမးသားႀကးစးသည အခြငအာဏာဖြ႕စညးပက စနေခၚသည ဂနဒါကစၥရပမားအတြက လပေဆာငေနေသာ အမးသမးမားဆလင ပ၍ပင အႏရာယမားပါသည။126

သ႔ေသာ တနသၤာရ၏ ျဖစရပတြင ေျမသမးမႈမားအား ဆန႕ကငသည အေရးကစၥအတြက ဂနဒါစသတမတခကမား အား နားလညသရမႈႏင မဟာဗဟာကက အကးရစြာ အသးခမႈတ႔က ေတြ႕ျမငရပါသည။ အမးသမးမား၏ မသားစပငေျမအား ကာကြယေစာငေရာကရန ေခါငးေဆာငလာမႈသည အမးသမးမားအေပၚတြင ေမာလငသည အမေထာငစအေရးကစၥမားအား စမေဆာငရြကေပးရန ဟသည ဂနဒါစမားက တးျမႇငေပးျခငးျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ထစမားမ ေသြဖညမသြားဘ ကကညေနဆလညး ျဖစပါသည။ ဤကစၥႏငစပလဥး၍ သကဆငသအမးသားမားထမ တ႔ျပနမႈ အမးမးက ေတြ႕ရပါသည။ အခ႕က အမးသမးမား၏ ေခါငးေဆာငမႈ အခနးက႑မ ပါဝငလာမႈက မခခမခသာျဖစၾကၿပး အခ႕ကမ ဤနညးလမးက အသးျပျခငးျဖင အေကာငးဆးရလဒမားက ရရႏငသညအတြက တနဖးရသည နညးဗဟာတစခအျဖစ ရႈျမငပါသည။127 ပမကယျပန႕သည ႏငငအေျခအေနႏငခနထးစဥးစားမည ဆလင ဤသာဓကတြင ေျမယာပဋပကၡမားက ကငတြယေျဖရငးရာ၌ အမးသမးမား၏ အလားအလာက ေတြ႕ျမင ႏငၿပး ထအမးသမးတကၾကြလႈပရားသမားသည ပမကယျပန႕ေသာ လမႈေရးႏင ႏငငေရး ကစၥမားတြင ရပငခြငမား က အေျခခေသာ နညးလမးျဖင ပဋပကၡေျဖရငးမႈ အခနးက႑မ ပါဝငႏငေစရနအတြက ၎တ႔၏ ေခါငးေဆာငမႈ အရညအေသြးမားႏင အလားအလာမားက ပးေထာငပပးေပးႏငသည အခြငအလမးမား ရေၾကာငး သရႏငပါသည။

၁၂၂ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားႏငျပလပေသာ KII မား၊ တနသၤာရ၊ ၂၀၁၇ ဇလငႏင အစရငခစာ အတညျပရန တငျပမႈတြင ေဆြးေႏြးခက၊ ရနကန၊ ၂၀၁၈ ေမ၊

၁၂၃ CSO မားႏင ျပလပေသာ KII မား၊ တနသၤာရ၊ ၂၀၁၇ ဇလင၊

၁၂၄ အမးသမးလ႕အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကသမား (WHRD) သည မားေသာာအားျဖင ကယထလကေရာက အၾကမးဖကမႈႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ သ႔မဟတ

ၿငမးေျခာကမႈမားက ခရႏငသညအႏရာယ အလြနမားပါသည။ ထ႔ျပင လမႈအသငးအဝငးအတြငးရ ၎တ႔၏ အေနအထားက ထခကေစရန အရကခြျခငးမားကလညး

ျပလပၾကပါသည။ ကလသမဂၢ ဒကၡသညမားဆငရာ မဟာမငးႀကးရး၊ လငပငးဆငရာႏင မးဆကပြား ကနးမာေရး ႏင အခြငအေရးမားဆငရာ သတငးအခကအလကစာတြမား

– အမးသမးလ႕အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကသမား၊

http://www.ohchr.org/Documents/Issues/Women/WRGS/SexualHealth/INFO_WHRD_WEB.pdf၊ အမးသမးလ႕အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကသမား

ႏငငတကာညြန႕ေပါငးအဖြ႕၊ ၂၀၁၄၊ ကၽြႏပတ႔၏ ေဘးကငးလျခမႈ ရရပင ခြင - ကာကြယေစာငေရာကေရးအတြက အမးသမး လ႕အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကသမား၏

ဘကစျခငေဆာငရြက သည နညးလမး (Our Right To Safety: Women Human Rights Defenders’ Holistic Approach to Protection)၊ Association for Women’s Rights

in Development: တရြနတ၊ ကေနဒါ သ႔မဟတ Kvinna Till Kvinna၊ ၂၀၁၈၊ လႈပရားမႈက ဖႏပျခငး - အမးသမးမားအခြငအေရးအတြက ေနရာက႕လာျခငး (Suffocating the

movement – shrinking space for women’s rights)၊ ဆြဒင

၁၂၅ လကပနးေတာငးေတာငေၾကးနသတတြငးႏငစပလဥး၍ ဆႏၵျပမႈမားအတြငး ၂၁၀၄ခႏစတြင အမးသမးတစဥးအား ရမ ေသနတျဖင ပစသတခၿပး ၂၀၁၇ ခႏစတြင

အမးသမးႏစဥးမာမ အဖမးခရကာ တရားရငဆငခရပါသည။ Amnesty International၊ ၂၀၁၇ ေဖေဖာဝါရ ၁၀၊ ျမနမာ - ျဖစပြားလကရသည လ႕အခြငအေရးခးေဖာမႈ

မားႏင ဆကႏႊယေနေသာ ေၾကးန သတတြငး ရပဆငးျခငး (Myanmar: Suspend copper mine linked to ongoing human rights abuses)၊ https://www. am-

nesty.org/en/latest/news/2017/02/myanmar-suspend-copper-mine-linked-to-ongoing-human-rights-abuses/၊ အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)၊ ၂၀၁၄၊

တညသညလြတေျမာကမႈ၊ တညသညပစမား - ဗမာစစတပ၏ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား (Same Impunity, Same Patterns: Sexual Abuses by the Burma

Army, Yangon): WLB၊ ေခတေနာက ျပနဆြေသာ တရားေသဆပကငထားသည လမးေရးဝါဒဆငရာ မးေစာငဥပေဒမားအား ဆန႕ကငေျပာဆခသည အမးသမးမား သည

လငပငးဆငရာ ၿခမးေျခာကမႈမားႏင အသကအႏရာယ ၿခမးေျခာကမႈမား ရငဆငခရသည၊ Fiona MacGregor၊ ၂၀၁၅ ႏဝငဘာ ၂၊

ျမနမာ - မေျပာအပဟ တားျမစထားသညမားအတြက အမးသမးမား၏ တကပြသည ပမကယျပန႕ေသာ အခြငအေရးဆငရာ တကပြ၏ အမတသေကၤတျဖစပါသည (Myan-

mar: women’s fight against verbal taboo symbolises wider rights battle)၊ https://www.theguardian.com/global-development/2015/nov/02/myanmar-wom-

ens-fight-against-verbal-taboo-symbolises-wider-rights-battle

၁၂၆ O. Spencer ႏင Y. ရတနာသမး၊ မဒမးမႈ၏ စစမနေသာ အေၾကာငးရငးမားအား လစလရႈျခငး (Ignoring the real reasons for rape)၊ Frontier၊ ၂၀၁၈ ဧၿပ ၆၊ https://

frontiermyanmar.net/en/ignoring-the-real-reasons-for-rape

၁၂၇ ထားဝယတြင ျပလပခေသာ KII မား၊ ၂၀၁၇ ဇလင


ေျမယာပဋပကၡမား၏ သကေရာကမႈမား - ေျမယာလကလြတဆးရႈးရမႈသည ဝမးေရးဖလရ လပကငစားေနရေသာ လမႈအသငးအဝငးမားအား ဆငးရမႈမဥးေအာကသ႔ ေရာကသြားေစၿပး ေရ႕ဆကရန တစခတညးေသာ နညးလမးမာ အျခားေနရာေဒသမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးလပကငျခငးသာျဖစသညဟ အမားအျပားက ရႈျမငၾကသညျဖစရာ ေရႊ႕ေျပာငး သြားလာမႈမားက အားေပးပါသည။ ေျမယာမား ဆးရႈးသြားေသာအခါ မဘႏစပါးစလး အျခားေဒသမားသ႔ သြား ေရာကအလပလပရေသာ ေနရာမားတြင သားသမးမားသည သကႀကးရြယအမားႏင ကေလးမားသာ အမားဆး ေနထငၾကေသာ ရြာမားရ အဘးအဘြားမား၏ ေစာငရာကမႈေအာကတြင ကနရစပါသည။ အမးသားစနမနာျပပဂၢလ မားႏငစပလဥး၍ ထအေျခအေနသည ေရရညတြင မညသည လမႈေရးအကးသကေရာကမႈမား ျဖစလာႏငသညက မသရပါ။ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားကလညး မးယစေဆးဝါးသးစြမႈ၊ ေရာငးဝယမႈ သ႔မဟတ တရားမဝငေသာ အလပအကငမား တးပြားလာျခငး၊ ေျမယာပဋပကၡမား၏ ေနာကဆကတြအကးဆကအျဖစ အမေထာငစမားအေပၚ ေငြေၾကးဖအားမား ျမငမားလာသညအတြက အမတြငးအၾကမးဖကမႈမား တးပြားလာျခငးမားက စးရမပပနေနၾကပါ သည။128 ေနာကပငးတြင ဆကလကတငျပမည အပငးႏစပငးတြင အဆပါကစၥရပမားက ပမ အေသးစတေဆြးေႏြး သြားပါမည။

၃-၃။ အမးသားမား၊ ပဋပကၡႏင မးယစေဆးဝါး သးစြမႈ

ရမးႏင တနသၤာရတြငသာမက ရနကနရ တစႏငငလးအတငးအတာျဖင လပကငေနေသာ အရပဘကလမႈအဖြ႕ အစညးႏင ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ပါဝငေျဖဆေပးသ အမားအျပားအတြက မးယစေဆးဝါးသးစြမႈသည အဓကစးရမပပန စရာ အေရးကစၥတစခအျဖစ ေပၚထြကခပါသည။ စးရမပပနမႈမားသည မးယစေဆးဝါးသးစြမႈႏင ယငးႏငဆကႏႊယ ေသာ လမႈေရးျပနာမား၊ မးယစေဆးဝါး ထတလပေရာငးခမႈ၊ အဓကအားျဖင အငဖကတမငးစတၾကြေဆးမား၊ ဘနးျဖ၊ အတငးအတာအားျဖင နညးပါးေသာလညး ေဆးေျခာက (အစဥအလာအားျဖင ေငြေၾကးအကးအျမတ အတြက စကပးေသာသးႏ) တ႔ႏင ဆကႏႊယေနပါသည။ အထးသျဖင ကခငမ ေျဖဆသမားက မးယစေဆးဝါး သးစြမႈသည ကပအသြငျဖစေနေၾကာငး ေထာကျပၾကပါသည။ ‘လငယအားလးနးပါးက စမးသးၾကတယ’ ဟ ၎တ႔ က ဆပါသည။129 ယငးသည မးယစေဆးဝါးႏင ရာဇဝတမႈဆငရာ ကလသမဂၢရး (UNODC) မ ထတျပနထားေသာ ၂၀၁၅ ခႏစႏင ၂၀၁၇ ခႏစၾကား မးယစေဆးဝါး ဖမးဆးရရမႈမား ျမငတကလာၿပး ၂၀၁၈ခႏစအေစာပငးက ရမး ျပညနယေျမာကပငးတြင ပမာဏမားျပားသည မးယစေဆးဝါးမား ဖမးဆးရမသည ဟသည အခကအလကမားႏင ကကညမႈ ရပါသည။130

မးယစေဆးဝါးမား - သေတသနျပခသည ေနရာမားအားလးတြင မးယစေဆးဝါး သးစြမႈ သ႔မဟတ ေရာငးခမႈမား တြင ပါဝငပတသကျခငးသည ရကဖြယေကာငးေသာ အျပအမအျဖစ ယဆၾကပါသည။ သ႔ေသာျငားလညး ယငး သည ပ၍အျဖစမားလာၿပး အႏရာယရလာေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ရမးႏင တနသၤာရတြင မးယစေဆးသးသ အမားစသည အမးသားမားျဖစသညဟဆေသာလညး ကခငမ ေျဖဆသမား၏ ေျပာျပခကအရမ မးယစေဆးသးစြ ျခငးႏငစပလဥး၍ ကားမ ကြာျခားမႈ ပမနညးပါးပါသည။ ေတာငႀကးႏင ထားဝယတြင ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက မးယစေဆးဝါးသးစြသ အမးသားမားသည ၎တ႔၏ ခစသရညးစားမားအား မးယစေဆးက စမးသးၾကညရန တက တြနးၾကၿပး တစခါတစရ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ သ႔မဟတ ေခါငးပျဖတမႈမားႏင ဆကႏႊယေနသညဟ ေျပာျပ ၾကပါသည။

ထားဝယတြင ၿမ႕ျပေဒသမ လငယမား (အလယတနးမ တကသလေကာငးသားအရြယ) အတြက မးယစေဆးဝါး သည အဓကျပနာတစခ အျဖစရႈျမငၾကၿပး လငယမားသည မးယစေဆးဝါး သးစြျခငး၊ ေရာငးဝယျခငးႏင ပြစား

၁၂၈ ေတာငႀကးတြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ

၁၂၉ ရနကန၊ ရမးႏင တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇြနမ စကတငဘာ

၁၃၀ ၂၀၁၈ ဇနနဝါရလတြင မးယစေဆးဝါးတကဖကေရး အရာရမားသည မသနဖကတမငး ေဆးျပား သနး ၃၀ ႏင မသန ဖကတမငးေဆးရည ၁.၇၅ တနက သမးဆညးရမၿပး

သမငးတြင အမားဆးမးယစေဆး ပမာဏအား ရမးျပညနယေျမာကပငးတြင ဖမးဆးရမခပါသည။ Myanmar Times၊ ရမးျပညနယတြင တပမေတာမ ကပသနး၉ ေထာင

တနဖးရသည မးယစေဆးဝါးမား ဖမးဆးရမ၊ ၂၀၁၈ ေဖေဖၚဝါရ ၁၉၊ https://www.mmtimes.com/news/tatmadaw-seizes-k9b-drugs-shan-state.html


လပျခငးမားတြင ပါဝငပတသကေနၾကပါသည။ အဓကသတငးအခကအလကေပးႏငသမားက မးယစေဆးဝါး သးစြမႈႏင ေရာငးဝယမႈမားတြင လငယအမးသားမား အဓကပါဝငပတသကေနၾကသညဟ ယဆၿပး လငယအမး သမးမားသညလညး “၎တ႔၏ ရညးစားမား တကတြနးလင” ပါဝငပတသကႏငေၾကာငး ေျပာၾကပါသည။131 ယငး အျဖစက ၾကညလင ကယတငကးလြနၿပး ျပစမႈအတြက တာဝနရသ အမးသားမား ျပသမႏရသည သားေကာင မားအျဖစသ႔ အမးသမးမားက တြနးပ႔ေပးသည ဂနဒါစသတမတခကမားက အထငအရားျမငေတြ႕ႏငပါသည။ အမးသမးမားမ တကတြနးလင မညသ႔ ျဖစႏငမညဆသညမာမ မျမငသာပါ။ ေကာငးသားမားၾကား မးယစေဆးဝါး သးစြမႈအဆင ျမငမားေနျခငးႏငစပလဥး၍ စးရမပပနေၾကာငး တကသလေကာငးသား/သမားက ေျပာျပၾကပါသည။ အထးသျဖင မသားစႏငခြကာ ေကာငးလာတကသမားတြင ပ၍ အေတြ႕ရမားသညဟ သရသည။132 ေကာငးသား မားသည မသားစက ေကၽြးေမြးေထာကပရန ေမာလငခရသမားျဖစသညႏငအည စာႀကးစားကာ ဘဝ တးတကေရး လပေဆာငရန ဖအားမား ရသညအေၾကာငးကလညး ေျပာၾကပါသည။133 သ႔ေသာ ဘြ႕ရၿပးေနာကတြင လစာ ေကာငးသညအလပ ရႏငေျခမာ နညးပါးၿပး ဘြ႕ရလငယမားအဖ႔ စကပးေရးအလပ သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးလပသား အျဖစ အလပလပရနမာမ မမတ႔ အရညအခငးႏင မထကတနဟ ခစားၾကရပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဘြ႕ရလငယအမား အျပားမာ အလပလကမျဖစကာ မသားစက ပပးႏငျခငးမရဘ ေမာလငခကမား ျပညမေအာင လပေဆာငႏငျခငး မရၾကေတာပါ။ ဂနဒါေမာလငခကမားအား ျပညမေအာင ႀကးပမးရာတြင အခကအခမား ေတြ႕ရျခငးေၾကာင ချပငး ေဒါသျဖစမႈမားက ဤအပစအတြငး မးယစေဆးစြသညႏႈနး ျမငမားလာေစရန အေထာကအပျပလက ရပါသည။

ရမးျပညနယေတာငပငးရ သေတသနျပခသည ေနရာတြင မးယစေဆးသးစြသမားသည အမား၏ ဝငးပယကရ႕ျခငး က ခၾကရၿပး မဘမားက သားသမးမားအား မးယစေဆးသးသမားႏင အေပါငးအသငးမလပရန သ႔မဟတ ထသမား ရသည ေနရာမားသ႔ မသြားရန သတေပးတားျမစၾကပါသည။134 ရပရြာေခါငးေဆာငမားက မးယစေဆးဝါး သးစြေန သညက သရပါက တားျမစရန ႀကးစားၾကပါသည။ သ႔ေသာ နားမေထာငပါက EAO ထ ေခၚေဆာငသြားကာ အပႏ ၾကပါသည။ သေတသနျပလပခသည ေကးလကေဒသမားတြင ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက ဆယေကာသကအရြယ ေယာကားေလးမား၊ အထးသျဖင ေကာငးမေနေတာသည သမားက မးယစေဆးဝါး သးစြႏငေျခအမားဆးျဖစသည ဟ ယဆၾကပါသည။ မဘ၊ မသားစႏင ရပမရပဖမား၏ မျမငကြယရာ ရြာႏငေဝးသည လယကြငးမားတြင အလပ လပေသာ ေန႕စားစကပးေရးလပသားမားသညလညး မးယစေဆးဝါး သးစြၾကသညဟ ေျဖဆသမားက ေျပာျပပါ သည။135 ထလယကြငးမားတြင ၎တ႔သည မးယစေဆးဝါးသးစြျခငးအား တားဆးေပးႏငဖြယရသည မသားစ၏ ေစာငၾကညမႈႏင လမႈအဖြ႕အစညး၏ ထနးခပမႈ ယႏရားမားမ ေဝးကြာေနၾကပါသည။ ဤသညမာ တစစတ တစေဒသအားျဖင လငယအမးသားမားသည လငယအမးသမးမားႏင ႏႈငးယဥလင ပမလြတလပစြာ သြားလာႏငမႈ ကလညး ညႊနျပေနပါသည။ လငယအမးသမးမားမာမ မသားစႏင ရပရြာ၏ အနးကပ (စဥဆကမျပတ) ေစာင ၾကညမႈေအာကတြင ရေနျခငးေၾကာင မးယစေဆးဝါး သးစြႏငမည အခြငအလမးမား နညးပါးပါသည။136

မးယစေဆးဝါးသးစြမႈက တြနးအားေပးေသာ အေၾကာငးမား - လႀကးမဘမားႏင အာဏာပငမားက သတေပး ေနသညၾကားမ လငယအမးသားမားသည အဘယေၾကာင မးယစေဆးဝါး သးစြၾကသနညး။ ဤသေတသနတြင သကဆငသအပစအလက၊ ေနရာေဒသအလက ကြျပားေသာ အေၾကာငးရငးအခ႕က ေဖာထတႏငခပါသည။ ေျဖဆ သမားက ေနရပျပနလာသမားအား အျခားေဒသမားမ မးယစေဆးသးစြသည အေလအထမားက ယေဆာင လာ သညဟ အျပစဖ႔ၾကပါသည။ လယကြငးမားတြင မးယစေဆးသးစြေသာ ေန႕စားလပသားမားသည ယခငက လယသမားမား ျဖစၾကပါသည။ ေျမသမးယခရမႈ သ႔မဟတ ေနရပစြန႕ခြာရမႈေၾကာင ေျမယာမား ဆးရႈးသြားေသာ အခါ ေန႕စားအလပသမားမားအျဖစ အလပလပၾကရသမား ျဖစပါသည။ ၎တ႔ မးယစေဆးဝါးသးစြျခငးသည

၁၃၁ ေကာငးသားမားသမဂၢႏင ျပလပေသာ ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြ၊ ထားဝယ၊ ၂၀၁၇ ၾသဂတလ၊

၁၃၂ ေကာငးသားမားသမဂၢႏင ျပလပေသာ ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြ၊ ထားဝယ၊ ၂၀၁၇ ၾသဂတလ

၁၃၃ ibid

၁၃၄ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊

၁၃၅ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊

၁၃၆ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊


၎တ႔၏ အမအခကငးေသာ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈလပငနးမားက ဆးရႈးရျခငး၊ လယသမားအျဖစမ ကပနး လပ သားဘဝသ႔ ေရာကရျခငးမား (ေယာကားပသမႈလကၡဏာအရ အဆငအတနးနမဆငးသြားျခငး) တ႔ေၾကာင ျဖစေပၚ လာသည စတဓာတကျခငးမားႏင ဆကႏႊယေနႏငပါသည။ အသကအရြယပႀကးသည အမးသားမား၊ မသားစက လပ ေကၽြးေနေသာ ဖခငမားသည ဝငေငြပတးေစရန ရညရြယခကျဖင ‘အလပပလပႏငရန’ မးယစေဆးဝါးက တမငသးစြ ႏငသညဟ ရႈျမငမႈလညး ရပါသည။137 ယငးသည ေနာကထပဆကႏႊယမႈတစခကလညး ညႊနျပေနႏင ပါသည။ လငယအမးသားမားသည ကယကာယၾက႕ခငသနစြမးရမည၊ ခႏငရညရရမညဟသည ၎တ႔အေပၚ ေမာလငထားသည ေယာကားပသမႈ လကၡဏာမား ျပညမေစရန မးယစေဆးဝါးက သးစြႏငပါသည။

လငယအမးသားမားအတြက စမးသပၾကညလျခငးႏင အေပါငးအသငးမားကအတငးဆြယျခငးဟသည အေၾကာငး မားလညး ရႏငၿပး ေဆးျပားမားက ေစးေပါေပါႏင ရရႏငမႈက အေထာကအပျပေနပါသည။138 ေျဖဆသမားက အေပါငးအသငးမား၏ စညးရးဆြေဆာငမႈ၊ ဖအားေပးမႈကလညး ေျပာျပၾကပါသည။ အထးသျဖင အသကအနညး ငယပႀကးေသာ လငယအမးသားမားက ၎တ႔ထက ငယရြယသမားအား မးယစေဆးက စမးသးၾကညရန စညးရး ၾကၿပး ထအေတြ႕အၾကသည ေယာကားတစေယာကအတြက လအပေသာ ဗဟသတျဖစေၾကာငး (“ေယာကားေလး ဆတာ အကနသသငတယ”)၊ ေယာကားတစေယာက၏ ၾက႕ခငမႈ သ႔မဟတ သနစြမးမႈက သကေသျပသည နညးလမးတစခ ျဖစေၾကာငး အယသြငးၾကသညဟ ဆပါသည။139 အေပါငးအသငးမား၏ ဂနဒါဆငရာ ဖအားသည လညး မးယစေဆး သးစြမႈအား သြယဝကေသာနညးျဖင တြနးအားေပးႏငပါသည။ေယာကားပသမႈအတြက အေတြ႕ရ မားေသာ ေမာလငခကမားတြင (ဆန႕ကငဘကလငႏင) ခစခငစမကသည ဆကဆေရးမးရျခငး (“ေယာကား စစရင တြေနတမနးကေလး ရရမယ”) ႏင ထစတြရေသာ ေယာကားေလးမားသည အေပါငးအသငးမားထမ စေနာကမႈ သ႔မဟတ ေလာငေျပာငမႈ မခရျခငးတ႔ ပါဝငပါသည။ ထ႔အတြကေၾကာင မနးကေလးတစေယာကက ခစေရးဆရန အလြနရကေသာ သ႔မဟတ ေၾကာကေသာ အခ႕လငယအမးသားမားသည ရေဆးတငသညအေနျဖင သ႔မဟတ မနးကေလးမား အထငႀကးေစရနႏင ေယာကားပသမႈ အမတလကၡဏာတစချဖစသည ရညးစား တစေယာကရေစရန ခြနအားရေၾကာငး ျပသသည နညးလမးတစခအေနျဖင မးယစေဆးက သးစြၾကသညဟ ေျပာျပ ၾကပါသည။140

ထအခနမစကာ ေဆးစြမႈသသရာ စ၍လညပတႏငပါသည။ ေဆးသးရန အေပါငးအသငးမား၏ ထပခါထပခါ တက တြနးမႈမားေၾကာင မၾကာခဏ သးစြျဖစကာ ေဆးစြသညအထ ျဖစသြားႏငပါသည။ ဤသညမာ ေယာကားပသမႈ လကၡဏာႏငစပလဥးသည ေမာလငခကမားက လငယအမးသားမားအား ၎တ႔ကယတငႏင ၎တ႔၏ အနးကပ ဆးသမားက ထခကေစေသာ အမအကငမား ျပမမေအာင တြနးအားေပးပက ျပသေနေသာ ထငရားသည သာဓက တစခ ျဖစပါသည။ ထကသ႔ မးယစေဆးဝါးသးစြျဖစေအာင တြနးအားေပးေနေသာ အေျခအေနမားက ေျပာငးလပစ ရနအတြက အျခားေသာ ေယာကားပသမႈလကၡဏာမား ရေသးေၾကာငး အသပညာေပးျခငး၊ အျပသေဘာေဆာငသည ဆကဆေရး နမနာပစမားႏင မးယစေဆးဝါးအႏရာယမားအေၾကာငး ေျပာဆေဆြးေႏြးေပးျခငးတ႔သည အေထာက အကျဖစႏငပါသည။

ဆးကးျဖစေစသည ေယာကားဆနမႈသဘာဝဆငရာ ေမာလငခကမားသည ေဆးစြျခငးႏင ေဆးစြသညအမ အကငမားက ျဖစေပၚေစႏငပါသည။ မၾကာခဏဆသလ မးယစေဆးဝါးသးစြမႈသည ချပငးေဒါသထြကျခငး၊ မခငမ ရျဖစျခငး သ႔မဟတ စတဓာတကျခငးမားမ စတငေလရပါသည။ ထခစားခကမားသည လတစဥး၏ လကေတြ႕ ဘဝႏင စျပျဖစေသာ ဂနဒါစသတမတခကမားၾကား ႏႈငးယဥမႈႏင ထအေကာငးဆးစ (ရာေဖြေကၽြးေမြးသ၊ ၾက႕ခင သည ေခါငးေဆာင၊ အေျမာအျမငရသည ခငပြနးႏင ဥးေဆာငသ၊ မသားစအား ကာကြယေစာငေရာကသ) က

၁၃၇ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊

၁၃၈ ဆယေကာသကအမးသားငယမား (၁၄ ႏစ) အပစတစစက ၎တ႔သည မးယစေဆးက ‘အႀကမေပါငးမားစြာ’ သးစြဖးသညဟ ေျဖပါသည။ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင

ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊

၁၃၉ ရမးႏင တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊

၁၄၀ ရမးႏင တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာ၊


ျပညမေအာင စြမးေဆာငႏငျခငး မရမႈတ႔မ ျဖစေပၚလာပါသည။ တရားမဝငေဆးဝါးမား သ႔မဟတ အရကတ႔သည

ျဖစရပေလလာခက - ထားဝယရ မးယစေဆးဝါးႏင ဆကႏႊယေသာ အၾကမးဖကမႈ

မၾကာေသးမက ထားဝယတြင ျဖစပြားခေသာ မးယစေဆးဝါးႏင ဆကႏႊယသည အမးသားတစဥး၏ အၾကမးဖကမႈက လအမားအျပား အာရစကမၾကပါသည။ ထားဝယအမးသမးငယတစဥးႏင ဗမာေရႊ႕ေျပာငး လပသား အမးသားငယ တစဥးတ႔သည ေဖစဘြတခေပၚတြင ေတြ႕ကာ အခစဇာတလမး စခၾကပါသည။ ထအမးသားသည မၾကာခဏ မးယစေဆးသးတတသျဖစေၾကာငး အမးသမးေလး မသခပါ။ သတ႔ ခနးေတြ႕ၾကခနတြင အမးသားေလးက မးယစေဆးဝယရန ေငြလသျဖင အမးသမးငယ၏ လကဝတ လကစားမားႏင ေမာေတာဆငကယအား လယကာ သ၏ ျပစမႈက ဖးကြယရနအတြက သမက ႀကးတပ၍ တတားေပၚမ တြနးခခပါသည။ ကေကာငးေထာကမစြာျဖင သမအား ျဖတသြားသည ေလတစစငးမ ကယတငႏငခၿပး ရကလညး ကးလြနသက ဖမးဆးႏငခပါသည။ ဤျဖစရပက အသးျပကာ မးယစ ေဆးဝါးေၾကာင ျဖစပြားသည လမႈေရးျပနာမားႏင အြနလငးတြင ရညးစားထား ျခငး သ႔မဟတ လစမးမားက ယလြယျခငး၏ အႏရာယတ႔က ေထာကျပဆးမၾကပါသည။ ထမနးကေလးငယ (အသက ၂၀ ေအာက) ကလညး အြနလငးတြငေတြ႕သညလစမးတစဥးအား မကစမတယကာ လသေဝးလသည ေနရာ တြင ႏစေယာကတညးေတြ႕ဆသညအတြက အျပစတငၾကၿပး ထားဝယလမးမဟတသည ဗမာတစဥးႏင တြချခငးကလညး ေဝဖနၾကပါသည။ ဤအျဖစသည အျပငလမားႏင လမးကြမားက ယၾကညမႈ နညးပါး ျခငးကလညး ျပသေနပါသည။

ခဏတာ ယစမးမႈ သ႔မဟတ သာယာမႈက ေပးစြမးႏငၿပး ထအခကအတန႕တြင အထကပါ ချပငးမႈ၊ မခငမရျဖစမႈမား ေလာနညးသကသာသြားျခငး သ႔မဟတ အေရးမႀကးေတာျခငး သ႔မဟတ (ေဆးရနတကေနခန သ႔မဟတ အရက မးေနခနတြင) ၎တ႔ကယက ပမၾက႕ခငလာသည သ႔မဟတ ပမယၾကညမႈရလာသညဟ ယဆျခငးတ႔ ျဖစေစပါ သည။ ေဆးအရနကနသြားေသာအခါတြငမ ေဆးသးသမားသည ၎တ႔၏ မလျပနာမား သ႔မဟတ ချပငးမႈမား က ျပနလညရငဆငၾကရၿပး ေျဖရငးႏငျခငးမရသညအခါ မးယစေဆး/အရကေၾကာင အရနတကမႈမားႏင ႏႈငးယဥ ကာ ယခငကထကပင ပ၍ စတဓာတကျခငးက ခစားရႏငပါသည။ ထအခါ ေဆးအရနတကေနသည စတခစားမႈ အေျခအေနက ျပနရလသညအတြက ေဆးျပနသးလစတမားက ျဖစေစျပနပါသည။

သေတသနတြင ပါဝငေျဖဆေပးသမားတြင မးယစေဆးဝါးႏငစပလဥး၍ တညသည အယအဆတစရပ ရပါသည။ အေပါငးအသငးမား စညးရး၍ မးယစေဆးဝါးက စမးသးျခငးမစကာ ေဆးစြသြားၿပး ေဆးဝယရန ေငြလလာေသာအခါ မးယစေဆးသးသမားသည မးယစေဆးေရာငးသမား ျဖစလာၾကသညဟသည အယအဆျဖစပါသည။ ၎တ႔သည ဥပေဒအျပငဘက အေမာငေလာကသ႔ ေရာကသြားသညႏငတစၿပငနက လြတေျမာကရန မလြယေတာေၾကာငး ေျဖဆသမားက ဆပါသည။ အေမာငေလာကမ ထြကသြားလင ယခငက လပခေသာ ရာဇဝတျပစမႈမားက ရအား သတငးေပးမညဟ ၿခမးေျခာကျခငးအပါအဝင ဖအားအမးမးေပးခၾကရသညဟ ဆပါသည။141 မးယစေဆးဝါး၊ ရာဇဝတမႈႏင အၾကမးဖကမႈတ႔ၾကား ခတဆကမႈရသညဟ ယဆသမားလညး ရပါသည။ သေတသနျပလပခသည ေနရာမားအားလးမ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက မးယစေဆးစြျခငးသည ရာဇဝတမႈေျမာကသည အျပအမမားက တးပြားေစသညဟ ယဆၾကပါသည။ အထးသျဖင ခးမႈႏင အမတြငးအၾကမးဖကမႈ၊ အရငးႏးဆးအေဖာမ အၾကမး ဖကမႈအပါအဝင အၾကမးဖကမႈမားက ျဖစေစသညဟ ဆပါသည။ မးယစေဆး သးသမား သ႔မဟတ ေရာငးသမား သည လကနကကငထားၿပး အၾကမးဖကသမား ျဖစသညဟလညး ယဆေလရပါသည။ ထားဝယၿမ႕ထတြင မးယစ ေဆးသးသတစဥးသည ၎က ဖမးဆးရန ႀကးစားေသာ ရအား ေသနတျဖင ပစခသည ျဖစရပကလညး ေျပာျပၾက ပါသည။142 ထားဝယမ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက လအမားတြင ရသည ယဆခကမားကလညး ေျပာျပခပါသည။ ယငးမာ မးယစေဆးဝါးမားသည လကနကကငတပဖြ႕မားအားလးႏင ဆကစပမႈရသညဟ ယဆျခငးျဖစၿပး မးယစ

၁၄၁ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာထ

၁၄၂ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာထ


ေဆးဝါးအမားစသည ေျမာကပငးရ ျပညနယမားမ တငသြငးလာျခငးျဖစသညဟလညး ယဆၾကပါသည။143

ေယဘယအားျဖင မးယစေဆးဝါးသးစြသမားအား ပဋပကၡက ျဖစေစေသာ ဇစျမစမားအျဖစ ယဆျခငး မရၾကေသာ လညး ေျဖဆသမားက မးယစေဆးဝါးသးစြမႈသည အမးသားမားမ ကးလြနသည အမတြငးအၾကမးဖကမႈမားႏင ဆကစပေနၿပး အထးသျဖင အရကပါေသာကထားလင ပဆးသညဟ ဆပါသည။ ဒကၡေပးေသာ၊ အၾကမးဖကေသာ၊ အမတြငးအၾကမးဖကမႈက ကးလြနေသာ၊ အမနးနားခငးမားက ၿခမးေျခာကေသာ၊ ချဖငေပါကေသာ ေဆးသးသ တစဥးအေၾကာငးကလညး ေျပာျပၾကပါသည။144 ထသသည ဇနးျဖစသမ ကြာရငးခြငေတာငးသညက ျငငးဆနၿပး သားသမးမားကလညး ပညာသငခြငမေပးခဟ သရပါသည။ ေနာကဆး ေဆြမးမားက ကေလးမားက ဘနးႀကး ေကာငးတစေကာငးသ႔ ပ႔ကာ ပညာသငေစခသည။ ထသသည ပမနအားျဖင လႀကးသမမားက ေလးစားေၾကာကရႊ႕ ျခငး မရေသာလညး ဘာသာေရးေခါငးေဆာငတစဥးကမ မဆန႕ကငရခေပ။ ဤသညက အမးသားမားႏင အမား၏ ေလးစားၾကညညမႈ ရရထားသည ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားၾကားရ ဝါစဥအနမအျမင ကြာျခားမႈက ျပသေန ပါသည။ ထသသည ယခငက EAO အဖြ႕ဝငေဟာငးတစဥးျဖစၿပး မးယစေဆးသးစြမႈေၾကာင အဖြ႕မ ထတပယခ ထားရသျဖစသည။ ၎အား လကနကကငတပဖြ႕ဝငေဟာငးတစဥးထက ျပနာရာသတစဥးအျဖစသာ ျမငၾကပါ သည။ ထသသည ေယာကားပသမႈစမားအတြက စနမနာေကာငးတစခ မဟတေသာလညး ျပညမလသညစမားက ျပညမေအာင မလပႏငသည လတစဥး၏ အၾကမးဖကသညနညးျဖင ထြကေပါကရာမႈက ျပသႏငေသာ နမနာတစခ ျဖစပါသည။ အၾကမးဖကသည အျပအမမားသည လကနကကငတပဖြ႕အတြငးႏင လကနကကငတကခကေနရ သည အေျခအေနမားတြင ေလကငသငၾကားခရမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမားက ေတြ႕ၾကခရမႈမားက ျဖစေပၚေစခ သည စတဒဏရာမားေၾကာငလညး ျဖစႏငပါသည။ ထသသည စစပြမား အဆးသတသြားၿပး အေတာၾကာသည အထ သ ရငဆငရသည ျပနာမားအား ေျဖရငးရနအတြက အၾကမးဖကမႈက အသးမျပဘ ရနးကနခပရပါသည။ ဤသညက ၾကညလင လကနကကငတပဖြ႕ဝငေဟာငးမားအား အရပဘကတြင အၾကမးမဖကဘ အကးရရ ေနထငလပကငစားေသာကႏငရန ျပနလညေပါငးစညးေရးဆငရာ ကညပပးမႈမား ေပးအပရန အေရးႀကးေၾကာငးက ျမငေတြ႕ႏငပါသည။ အၾကမးဖကသည အမအကငမားက ေဖာကဖကျခငးသည သ႕အလအေလာက ျဖစေပၚလာ မညမဟတဘ စးပြားေရးႏငစတပငး/လမႈေရးပငးဆငရာ ကညပပးမႈမားက ေပါငးစပေပးအပသြားရမည ျဖစပါသည။

လကရ ကယကယျပန႕ျပန႕ ျဖစေပၚလကရသည မးယစေဆးဝါးသးစြမႈ ျပနာသည ေရရညတြင စတကနးမာ ေရး၊ ကယကနးမာေရး၊ ဝငေငြဖနတးမႈ၊ မသားစဆကဆေရးႏင ဂနဒါေမာလငခကမားက ထခကျခငးျဖင ေရရည တြင ပမႀကးမားေသာ လမႈေရးဆးကးမား ျဖစေပၚႏငပါသည။ ဤသေတသနတြင လကရ မးယစေဆးစြေနသမား သ႔မဟတ ယခငက မးယစေဆးစြခၿပးေနာက ေဆးျဖတႏငခသမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးချခငး မရပါ။ သ႔ေသာ ၎တ႔ ႏငစပလဥးသည လမႈအဖြ႕အစညး၏ ယဆခကမားကသာ ေလလာေဖာထတခပါသည။ ဤျပနာအတြက ထေရာကစြာ ေဆာငရြကေပးႏငေစရန ထလငယမားႏင တကရကေတြ႕ဆကာ ခကခသည စးပြားေရးႏင လမႈေရး အေျခအေနမားတြင မညသ႔ေသာ အမးသားတစဥး ျဖစသငသညဟသညအခကက မးယစေဆးဝါး သးစြျဖစေအာင တြနးအားေပးခပမားက နားလညသရရနအတြက သေတသနမား ထပမေဆာငရြကရန လအပမည ျဖစပါသည။

မးယစေဆးဝါးႏင ဆကႏႊယေသာ တရားမတမႈႏင တရားဥပေဒစးမးေရး ေဆာငရြကမႈမား - သေတသနျပလပခသည ေနရာမားအားလးမ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက ရမားသည အဂတလကစားမႈ၊ အဆငျမငပငး၏ အကးစးပြားႏင ဆကစပေနမႈတ႔ေၾကာင မးယစေဆးဝါးျပနာမားက ထေရာကစြာ ကငတြယေျဖရငးႏငျခငးမရဟ ယဆၾကပါ သည။ စစေဆးေရးမား ဝငရာတြငလညး ႀကတငသတေပးထားသျဖင အႀကးစားေရာငးဝယသမားမာ လြတေျမာက ေအာင ေရာငရားႏငၿပး အနညးအပါးသးစြသမားကသာ ဖမးမၾကသညဟသည စြပစြခကမားလညး ရပါသည။ ျပညသမားႏင လငယမားက ျပစဒဏေပးျခငး (ေထာငချခငးႏင ဒဏရကျခငး) ထက အမအကငေျပာငးလရန လမႈေရးပပးမႈမားေပးျခငး၊ ျပနလညထေထာငေပးျခငးႏင အလပျပနလပႏငေအာင ကညေပးျခငးကသ႔ေသာ

၁၄၃ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာထ

၁၄၄ ရမးျပညနယေတာငပငးတြင ျပလပခေသာ KII မားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာထ


နညးလမးမားက ေျပာငးလအသးျပရနအတြက မးယစေဆးဝါးမဝါဒ ျပျပငေျပာငးလေရးက ေတာငးဆၾကပါသည။ လကရ မးယစဥပေဒျပ႒ာနးခကမားမ ေခတေနာကကေနသညအျပင ထျပ႒ာနးခကမားေၾကာင ရမားသည မးယစ ေဆးလကဝယဖမးမပါက ပမာဏမညမပငရရ သးစြသညျပစမႈထက ေရာငးဝယသညျပစမႈျဖင စြခကတငရန အားသနၾကပါသည။ သေတသနျပခသည ေနရာႏစေနရာစလးတြင တရားဥပေဒစးမးေရး ေဆာငရြကခကမားအေပၚ ယၾကညမႈ နညးေနၿပး အျမငမားက ေျပာျပရာတြင ေဖးေဖးမမ ေျပာသမားက ထေရာကျခငးမရဟ ေျပာၾကၿပး တစတစခြခြေျပာသမားက အဂတလကစားမႈႏငျပညေနသညဟ ဆပါသည။145 ေအာကပါေျပာစကားမားသည မးယစေဆးသးစြသမားႏင တရားဥပေဒစးမးေရးလပေဆာငခကမားအေပၚ အျမငမားက ထငဟပေနပါသည။

‘လကနကကငတပဖြ႕ေတြကယတငက မးယစေဆးျဖန႕ျဖးေနၿပး သတ႔သတ မးယစေဆးေရာငးသေတြက လညး မသခငေယာငေဆာငေနၾကတာ။’ 146

‘မးယစေဆးေရာငးသေတြက ရက ဖမးမရငလညး သတ႔က ဒဏေငြေဆာငၿပး ျပနလြတလာတာပ။’ 147

ရမးျပညနယေတာငပငးတြင အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခက လကမတမေရးထးမက မးယစေဆးဝါး ေရာငးဝယသမားက ဖမးဆးရန ျပညနယရတပဖြ႕တြင တာဝနရပါသည။ သ႔ေသာ ထအခနကတညးက EAO သည ၎၏ ပငနကအတြငး တရားဥပေဒစးမးေရးက ကယတငစမေဆာငရြကခပါသည။ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက အႀကးစား မးယစေဆးဝါးေရာငးဝယသမားသည ဖမးဆးအျပစေပးခရျခငးမရဘ ေရာငးဝယႏငေစရန လကနကကင တပဖြ႕မားႏင ျပညနယရမားအား ေငြေပးထားသညဟ သသယရၾကပါသည။ အနညးအပါးသးစြသမားသာ အဖမးခ ရႏငေျခ ပမားသညဟ ဆပါသည။148 ထ႔ျပင မးယစေဆးဝါး သးစြျခငးမရသမား (အဓကအားျဖင လငယအမးသား မား) သညလညး ၎တ႔မသားစထမ ေငြညႇစရနအတြက မးယစေဆးဝါးအမႈမားႏင ပါဝငပတသကေနသညဟ ဝနခမႈ မား ျပရန ၿခမးေျခာကခရႏငသည အႏရာယရသညဟသည ယဆခကမားကလညး ေျဖဆသမားက မေဝေပးၾက ပါသည - ‘မးယစေဆးဝါးကစၥေတြန႕ ပတသကေနတယလ႔ တငတနးမယဆၿပး လငယေတြက ၿခမးေျခာကတယ၊ ေငြ ညႇစတယ’ ဟ ဆပါသည။149 ဤသ႔ လျခမႈမရျခငးသည လငယမား အျခားေဒသမားသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ထြကသြားရန “တြနးအားေပးေနေသာ” အခကတစခက ျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ရပရြာလထႏင ေတြ႕ဆ ေမးျမနးမႈမားတြင EAO သည မးယစေဆးဝါးႏငပတသက၍ ထနးခပႏငျခငး (ဝယသမားေရာ၊ ေရာငးသမားပါ) မရခငက ဝငေငြအနညးငယ သာရၿပး ေနာကပငးတြင မးယစေဆးဝါးႏငဆကႏြယ၍ ေပးေဆာငေငြမား ရရျခငးကသ႔ အခြငအလမးမား ပမားလာ သညဟ ထငျမငယဆခကမား ရေၾကာငး ေတြ႕ရပါသည။150

ျမနမာႏငငတြင ပဋပကၡႏင မးယစေဆးဝါးေရာငးဝယမႈမားအတြက မၾကာခဏ ေတြ႕ရေလရသည ယဆခကတစခ မာ မးယစေဆးဝါးေရာငးဝယမႈသည လကနကကငမားက ရနပေငြပပးေပးရန လအပသည ဝငေငြက ရရေစသည အတြက ပဋပကၡက မးထးေပးေနျခငးျဖစသညဟေသာ ယဆခက ျဖစပါသည။151 ဤသေတသနတြင အဆပါ ယဆ ခကအား ဆနးစစအတညျပရန မႀကးစားခပါ။ သ႔ေသာ သေတသနအတြက ေတြ႕ဆေမးျမနးခမႈမားမ ထြကေပၚလာ သည ထယဆခကႏငဆကစပေနေသာ အျခားအေျခအေနသးရပမာ -

ပထမဆးအေနျဖင ပဋပကၡဒဏသငေသာ ေဒသမား၏ စးပြားေရးခၽြတျခကမႈက လမားအား အလပပလပႏင၍

၁၄၅ ရမး၊ တနသၤာရႏင ရနကနရ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇြနလမ စတငဘာအထ၊

၁၄၆ ရမးျပညနယေတာငပငးရ ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ၊

၁၄၇ တနသၤာရမ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ၊

၁၄၈ ရမးျပညနယေတာငပငးရ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ၊

၁၄၉ ရမးျပညနယေတာငပငးရ ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ၊

၁၅၀ ရမးျပညနယေတာငပငးရ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ၊

၁၅၁ Lintner, Bertil၊ ပနကနထၾကြေနေသာ ျမနမာႏငင - ဘနးႏင ၁၉၄၈ မ စတငခေသာ ဆပေသာငးကနးမႈ (Burma in Revolt: Opium and Insurgency Since 1948)၊ ခငးမင၊

Silkworm Books, ၁၉၉၉ ႏင V. Felbab-Brown၊ ျမနမာႏငင၏ ကစားကြကမား - အသြငကးေျပာငးမႈအေျခအေနတြင ႏငငေရးႏင ရာဇဝတသား မဟာမတမားအား မညသ႔

ၿဖခြငးပစမညနညး (Myanmar Maneuvers: How to Break Political-Criminal Alliances in Contexts of Transition) United Nations University Centre for Policy Re-

search၊ Crime-Conflict Nexus Series: No 9၊ ၂၀၁၇


ဝငေငြတးရန သ႔မဟတ လေကာငးတစဥး/ ခငပြနး / ဖခငတစဥးအျဖစ အတြငးအျပငမ ေမာလငခကမားက ျပညမ ေအာင ေဆာငရြကႏငျခငး မရသည အေျခအေနမားမ ခဏတာေရာငလႊႏငသည နညးလမးတစခအေနျဖင မးယစ ေဆးဝါး သးစြသည အေျခအေနက ဖနတးေပးေနသညအခက ေပၚထြကလာပါသည။ ဒတယအေျခအေနမာ ေျမ သမးမႈမားႏင ပဋပကၡတ႔သည ေျမယာမ စြန႕ခြာေပးလကရ၍ ကပနးအလပသမားဘဝ ေရာကရေသာ လယသမား မားအား မးယစေဆးဝါး သးစြျဖစေအာင တြနးအားေပးေနျခငး သ႔မဟတ ေျမသမးခရျခငး သ႔မဟတ အျခားပဋပကၡ မားေၾကာင မမတ႔ တရားဝငသးႏမား စကပးေနသည ေျမယာ၊ လယကြငးမားမ ေရႊ႕ေျပာငးေပးရေသာ လယသမား မားအတြက ေနာကဆးအားထားရာအျဖစ ေျမဆၾသဇာမေကာငးေသာ ေျမေပၚတြင ဘနးစကပးမႈမား တးပြားလာ ေစျခငးတ႔ ျဖစဟနတပါသည။

“ေျမယာလပကငခြင အာမခခကမရတာက တခ႕လေတြအတြက ရငသနရပတညဖ႔ ေနာကဆးအားထားရာ အျဖစ ဘနးစကျဖစတ အေၾကာငးပါပ။ ဥပမာ ျမနမာစစတပက ကပတ႔ လယေျမေတြက သမးယလကၿပး တေနာက ကပတ႔မာ တျခားေရြးခယစရာမရေတာတအဆး ကပတ႔ရ႕ မသားစေတြက ထမငးေကၽြးဖ႔ ေဝးလ တေတာငေပၚေတြမာ ဘနးစစကရေတာတာေပါ။” 152

သ႔ေသာလညး UNODC ၏ ကနးဂဏနးမားအရ ၂၀၁၅ ခႏစမ ၂၀၁၇ ခႏစၾကား ျမနမာႏငငတြင ဘနးစကပးမႈ ၂၀% ကဆငးသြားေၾကာငး သရပါသည။153 မးယစေဆးဝါးႏင ပဋပကၡၾကား တတယခတဆကမႈမာ ကခငေျဖဆသ မား ေျပာျပသည အေရးကစၥႏင သကဆငေနပါသည။ ၎တ႔က တပမေတာသည ကယပငအပခပခြငရရန ႀကးပမး ေနေသာ တငးရငးသားအပစမားႏင EAO မား အငအားခန႕သြားေစရနအတြက တငးရငးသား (အထးသျဖင ကခင) လငယမားၾကား မးယစေဆးစြေအာင လပေဆာငသည စစဗဟာက ကငသးသညဟ ရႈျမငယဆမႈတစခ ရေၾကာငး ေျပာျပပါသည။154 လအမားအျပားတြင ထသ႔ေသာ သေဘာထားအျမင ရေနရျခငးမာ ကခငျပညနယရ အခ႕ေဒသ မားတြင မးယစေဆးဝါးသးစြမႈ၏ ဆးရြားျပငးထနေသာ လမႈေရးအကးသကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေနျခငးႏင ထ အေျခအေနက အဆးသတရန တရားဥပေဒစးမးေရးအဖြ႕အစညးမားဘကမ ထေရာကစြာ ေဆာငရြကမႈ မရဟ ယဆ ျခငးေၾကာင ျဖစသညဟ ေျဖဆသမားက ေကာကခကခၾကပါသည။ ဤယဆခက မညမမနကနေၾကာငးက အတညျပရနအတြက သေတသနမား ထပမျပလပရန လအပပါလမမည။ သ႔ေသာ ကပအသြင ျဖစပြားေနေသာ မးယစေဆးဝါးျပနာအား အဆးသတရနအတြက အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမား၊ စးပြားေရးေခါငးေဆာငမား၊ ႏငငေရး/ရပရြာလထ ေခါငးေဆာငမားအားလး ေပါငးစပညႇႏႈငးကာ အငတကအားတက ႀကးပမးအားထတေဆာငရြကရန လအပသညမာ ထငရားလပါသည။

၃-၄။ ေယာကားပသမႈလကၡဏာမား၊ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏင ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးမႈ

ျမနမာႏငငအတြငးတြင ပဋပကၡႏငဆကႏႊယေသာ ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရမႈမား၊ သဘာဝေဘးမား၊ အလပအကင ရာေဖြရန ေကးလကမ ၿမ႕ျပသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ၊ ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမားၾကား ေရႊ႕ေျပာငးသြား လာမႈ၊ လစာပေကာငးသည အလပအကငအခြငအလမးမား ရာေဖြရနအတြက ႏငငရပျခားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ မား ေပါငးစကာ လမား တစေနရာမ တစေနရာ ေျပာငးေရႊ႕သြားလာမႈမား ျမငမားပါသည။ တစႏငငလးအေနျဖင ျခ ၾကညလင အတငးအၾကပဖအားေပးမႈမား၊ မလႊမေရာငသာေသာ အေျခအေနမားေၾကာင ေနရပစြန႕ခြာရမႈမားသည စးရမဖြယရာ အေရးကစၥတစခအျဖစ ဆကလကရေနၿပး အထးသျဖင ပဋပကၡဒဏသငသည ကခင၊ ရမးႏင ရခင ျပညနယရ ေဒသမားတြင ပေတြ႕ရပါသည။ ထ႔ျပင NCA ေဒသအခ႕တြငလညး ေနရပစြန႕ခြာမႈမား ျဖစပြားေနဆ

၁၅၂ ဆ႒မအႀကမ ျမနမာႏငင ဘနးစကေတာငသမားဖရမမ ထတျပနခက၊ လားရႈး၊ ရမးျပညနယေျမာကပငး၊ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေမလ ၂၈ ရက https://onlyoffice.tni.org/products/

files/doceditor.aspx?fileid=347&doc=a0NMYWVCWHdLZEwrcElWUD FramducW16Wm5LOHo3NWtLZG5LcDlmWmE0UT0_IjM0NyI1

၁၅၃ Myanmar Times၊ ရမးျပညနယတြင တပမေတာမ ကပသနး၉ ေထာင တနဖးရသည မးယစေဆးဝါးမား ဖမးဆးရမ၊ ၂၀၁၈ ေဖေဖၚဝါရ ၁၉၊ https://www.mmtimes.com/

news/tatmadaw-seizes-k9b-drugs-shan-state.html

၁၅၄ ၂၀၁၈ မတ ၂၉-၃၀ ရကက ရနကနၿမ႕ရ Vista Hotel တြင International Alert၊ ဖနတးအမႏင သဂၤဟတ႔ ပးေပါငး ကငးပ ျပလပေသာ ေယာကားဆနမႈ သဘာဝမားအေၾကာငး

နားလညသရေရး အလပရေဆြးေႏြးပြမ ေဆြးေႏြးခက၊


ျဖစပါသည။ ဥပမာ တပမေတာႏင KNLA ၾကား တကပြမား ျဖစပြားၿပးေနာကတြင မေၾတာ (ဖာပြန) မ ရြာသရြာသား မား ေနရပစြန႕ခြာခရပါသည။ ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရမႈသသရာ အထပထပ လညပတေနမႈသည ျပညသမား၏ ဘဝႏင အသကေမြးဝမးေကာငးမႈလပငနးမားအေပၚ မားစြာထခကေစလက ရပါသည။ မေၾတာ (ဖာပြန) ရြာမား သည အတငးအၾကပ ေနရာေျပာငးေရႊ႕ခထားေပးျခငးက စတတအႀကမ ရငဆငၾကရျခငး ျဖစပါသည။155 ပဋပကၡ ေၾကာင ေနရပစြန႕ခြာသြားရသအမားအျပားသည ေနရပသ႔ ျပနလာေသာအခါ ၎တ႔၏ ေျမမားတြင အျခားသမား ေရာကရေနသညက ေတြ႕ၾကရပါသည။ ၎တ႔မရစဥကာလအတြငး လပဂၢလမား သ႔မဟတ ကမၸဏမားအား ေျမအသးျပခြငမား ေပးအပထားျခငး ျဖစပါသည။

ပဋပကၡႏငဆကႏႊယေသာ ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရမႈ - ပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရမႈသည ရမး ျပညနယေျမာကပငးရ အခ႕ေဒသမားတြင စးရမဖြယျပနာတစခအျဖစ ရေနဆျဖစပါသည။ သေတသနျပခ သည ပအးဝရြာတြင ပဋပကၡဒဏသင၍ေနရပစြန႕ခြာခရသည ရမးမသားစတစစ ရပါသည။ ၎တ႔အား ေနရပစြန႕ခြာ ခရသညအတြက ျပစတငကရ႕ျခငး သ႔မဟတ ခြျခားဆကဆျခငးမား မရဘ ရြာသရြာသားမားက ပဋပကၡ၊ အၾကမး ဖကမႈ သ႔မဟတ ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရမႈ ဒဏက ခစားရသမားသည အကအညလအပေၾကာငး သရၾကၿပး ၎ တ႔အေပၚ စာနာသနားၾကပါသည။ အမနစငစစ ေနရပစြန႕ခြာလာခရေသာ ထမသားစသည ပအးဝရြာတြင ေနစရာ အမတစလးႏင ထြနယကစကပးရန ေျမမား ရရကာ ေနရာသစတြင လကေလာညေထြ ေနထငႏငဟနတပါသည။ ပအးဝရြာသရြာသားမားက ထမသားစအား ၎တ႔၏ ရြာတြင လကခကာ ဝငးဝနးေစာငေရာကထားၾကပါသည။156 – ဤသညမာ မတညေသာ တငးရငးသားလမးစမားၾကားရ ခငမာေသာ ကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈ သာဓကတစခ ျဖစ ပါသည။ ဤမသားစတြင ေနရပစြန႕ခြာ ေရႊ႕ေျပာငးရမႈက ဂနဒါစမားအေပၚ သကေရာကမႈရဟနမတဘ ဖခငသည မသားစက ရာေဖြေကၽြးေမြးေစာငေရာကရန ေမာလငျခငးခရဆျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ပဋပကၡဒဏသငရသည ရမးရြာ သားအမားစမာမ ထမသားစကသ႔ ေျပးစရာ ေနာကထပ ေနအမတစလးႏင လမႈေရးအဆကအသြယမားက အားကး အားထားျပကာ ၎တ႔၏ ေနရပစြန႕ခြာရမႈက ရငဆငေကာလႊားႏငသည အစြမးမား ရလမမညမဟတပါ။ ပအးဝရြာသ႔ ယာယတမးေရာငလာေသာ အျခားရမးမသားစသးစလညး ရပါသည။ သ႔ေသာ ၎တ႔သည အျခားေဒသရ ေနရပ စြန႕ခြာစခနးတစခသ႔ သြားေရာကခလႈၾကပါသည။ ၎တ႔ရြာရ အျခားမသားစမားကမ ရမး EAO က ၎တ႔ အဖြ႕ အတြငး ဝငရနေခၚေဆာငသြားပါသည။

အဆပါစခနးမားတြင အမးသားမားအတြက ဝငေငြအခြငအလမး မရသေလာကျဖစေသာေၾကာင မသားစအား ရာေဖြေကၽြးေမြး ေစာငေရာကရမညဟသည ေမာလငခကမား ျပညမေအာင လပေဆာငရန ပမခကခပါသည။ ထ႔ေၾကာင အမးသားမားသည အလပအကငရာေဖြရန ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈမား ျမငမားလာေစပါသည။ သေတသန ျပရန ေရြးခယထားေသာ ေနရာမားတြင IDP စခနးမားမရသညအတြက IDP မားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား မျပခပါ။ သ႔ေသာ ေတာငႀကးတြင ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက IDP ကစၥက မၾကာခဏ ထညေျပာၾကပါသည။ ၎တ႔က ၿငမးခမးေရးႏငစပလဥးေသာ လပငနးမား၏ တစစတတစပငးအျဖစ (ပဋပကၡက ျဖစေစေသာ အေၾကာငးမားက ကငတြယေျဖရငးျခငးထက) IDP မားအား လသားခငးစာနာေထာကထားမႈဆငရာ လဒါနးမႈမား ျပလပရန စစဥမႈ မားအေၾကာငး ေျပာျပပါသည။ Trócaire et al က ကခငအမးသမး IDP မား၏ အေတြ႕အၾကမား၊ လကနကကင မား၏ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈအပါအဝင အမးသမးမားက အၾကမးဖကမႈမား ျမငမားပက မတတမးတငထား ပါသည။157 အမးသား IDP မားအေပၚ ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရမႈ၏ ဂနဒါဆငရာ အကးသကေရာကမႈမားက နားလညသရရန ေနာကထပ သေတသနျပ ေလလာမႈမား လအပမညျဖစသည။ မသားစႏင ေကးရြာအား ကာကြယ ေစာငေရာကႏငျခငး မရခသည၊ ခစခငရေသာ မသားစဝငမားႏင ေနအမမားက ဆးရႈးခရသည၊ သ႔ေသာ ေသာက ႏင စတခစားမႈမားက ထနးခပကာ ၾက႕ခငသမားအျဖစ ဆကလကရေနရန ေမာလငျခငးခရသည အမးသား

၁၅၅ ၎တ႔သည ယခငက ၁၉၉၂-၉၃၊ ၁၉၉၅-၉၇ ႏင ၂၀၀၅-၀၈ ခႏစမားတြင ေနရပစြန႕ခြာခရပါသည။

၁၅၆ ရမးျပညနယေတာငပငးရ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ဥးတညအပစေဆြးေႏြးပြမား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာထ၊

၁၅၇ Nora Pistor၊ ေရ႕ဆကတး၍ မရေသာ ဘဝ - ျမနမာႏငင၊ ကခငျပညနယရ ပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႕ခြာရေသာ အမးသမး မား၏ အေတြ႕အၾကမား (Life on Hold – Experi-

ences of women displaced by conflict in Kachin State, Myanmar)၊ Trocaire ႏင Oxfam: ရနကန၊ ၂၀၁၇၊ စာမကႏာ ၁၁


မသားစဝငမားအေပၚ ပဋပကၡ၏ သကေရာကမႈမားက ေလလာရဥးမညျဖစသည။ ေျမျမႇပမႈငးမားကသ႔ ပဋပကၡ ေၾကာင ထခကဒဏရာရကာ မသနစြမးျဖစရသမားအတြကလညး ထအခကမားသည ႀကးမားသည စနေခၚမႈမား ျဖစပါသည။ ကခငျပညနယမ ေနရပစြန႕ခြာရေသာ လယသမားအခ႕သည ေျခလကအဂၤါဆးရႈးရျခငး၊ ေျမယာမား ဆးရႈးရျခငးႏင ပဋပကၡေၾကာင ေနရပစြန႕ခြာရျခငးဟသည စနေခၚမႈသးခအား တစၿပငနကတညး ရငဆငရျခငး သည အလြနအငမတနခကခၾကမးတမးလေသာ အေျခအေနတစခပင ျဖစပါသည။158

ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ - အပစအခတရပစမႈမား မျပလပမႏင အာဏာရငစနစ၏ ဖႏပမႈေအာကတြင ရေနစဥအတြငး ေနရပစြန႕ခြာမႈႏင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏႈနးမားမာ ပမျမငမားပါသည။ သေတသနျပခသည ေဒသမားတြင လငယ မား၏ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈမားသည ယေန႕အခနအထ ျမငမားေနဆျဖစပါသည။ ယငးသည ပဋပကၡ၏ ေနာကဆကတြအကးဆကတစခအျဖစ နားလညသေဘာေပါကႏငပါသည။ လငယမားသည ၎တ႔ေဒသတြငမရရ ႏငသည ပညာေရး သ႔မဟတ အလပအကငအခြငအလမးမားက လကလမးမရနအတြက ေရႊ႕ေျပာငးသြားၾကျခငး ျဖစသည။ ထ႔ျပင ေျဖၾကားသမားက အခ႕မဘမားသည လငယမားအား မးယစေဆးစြမညစးသညအတြက ၿမ႕ႀကး မား သ႔မဟတ ႏငငရပျခားသ႔ ‘ေစလႊတ’ ကာ ပညာသငခငး သ႔မဟတ အလပလပခငးၾကသညဟ ေျပာျပပါသည။ ဤအခကက မဘမားသည အရြယေရာကေနေသာ သားမား အမေထာငမကမခငး ၎တ႔အေပၚ ၾသဇာအာဏာရပ က အရပအႁမြကျပသေနပါသည။ အခ႕ေသာ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈမားသည အတငးအၾကပဖအားေပးခရျခငးျဖစၿပး လမႈဝနထမး၊ ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး ဝနႀကးဌာန ျပညေထာငစဝနႀကး ေဒါကတာဝငးျမတေအး က အမးသားမား၊ အမးသမးမားႏင ကေလးမားအား “လငလပသားအျဖစ ခငးေစျခငးႏင ငါးဖမးလပငနးတြင ခငးေစျခငး” လကနကးခရႏငသညအႏရာယ တးပြားလာမႈ က အသအမတျပခပါသည။159 လကနကးခရႏငသည အႏရာယမားသညလညး ဂနဒါႏင မားစြာ သကဆငမႈရပါသည။ အမးသားမားသည ငါးဖမးလပငနးတြင အလြန ဆးရြားေသာ လပငနးခြငအေျခအေနမား၌ မတရားခငးေစခရႏငေျခ ပမားၿပး အမးသမးမားမာမ လငပငးဆငရာ ေခါငးပျဖတခရႏငေျခ ပမားပါသည။

ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈသည ေယဘယအားျဖငလညး ဂနဒါႏင သကဆငပါသည။ ဤသေတသနတြင အမးသား မားႏင အမးသမးမားၾကား ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာပ ကြာျခားမႈမားက ေဖာထတေတြ႕ရခၿပး တစခနတညးတြင ေရႊ႕ ေျပာငးသြားလာမႈအတငးအတာ ျမငမားျခငးေၾကာင အမေထာငစအတြငးရ ဂနဒါအေျခအေနမားလညး ေျပာငးလေန ေၾကာငးက သတျပမခပါသည။ ရမးျပညနယတြင အမးသမးမားသည ေကးလကမ ၿမ႕ျပ (ေတာငႀကး၊ မႏေလး သ႔မဟတ ရနကန) သ႔ ေရႊ႕ေျပာငးရန အားသနၿပး အမးသားမားသည ပမေဝးလေသာ ေနရာမားႏင ႏငငရပျခားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးရန ပ၍ အားသနသညျဖစရာ ေဘးကငးေရးႏင လျခေရးဆငရာ ယဆခကမားႏငဆကႏႊယ၍ အမးသား မားႏင အမးသမးမား၏ သြားလာႏငမႈအတငးအတာမား ကြာျခားမႈက ညႊနျပေနပါသည။ ခမးသာၾကြယဝၿပး ေရႊ႕ ေျပာငးလပသားမားအတြက အမးစလေသာ အလပအကငအခြငအလမးမားရသည ထငးႏငငႏင ကနးေျမနယ နမတ ရညလားစြာ ထစပေနသည တနသၤာရတြင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏႈနးမာ အလြနပင ျမငမားပါသည။ ေတြ႕ဆ ေမးျမနးခသမားက အလပအကငမရျခငးသည ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာျခငးက တြနးအားေပးသည အဓကကေသာ အေၾကာငးတစခ ျဖစၿပး ပညာေရးအားနညးျခငးႏငလညး အလြနဆကစပမႈရသည ယဆပါသည။ လငယမားသည ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာ၍ ဝငေငြရာႏငရန ေကာငးထြကျခငး သ႔မဟတ ပညာေရးက လကလမးမမသည (ဥပမာ ေဝးလ ေခါငဖားေဒသမားမ) လငယမားက ပေကာငးေသာ အခြငအလမးမား ရာေဖြရန ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာျခငး ျဖစပါ သည။ စကပးကနစညေစးႏႈနးမား (ဥပမာ - ရာဘာ) အတကအကမားျခငးကလညး ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈမားက ျမငမားေစပါသည။

ထားဝယတြင ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက ေဒသအတြငးသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမား ဝငေရာကလာမႈႏင စပလဥး သည အႏရာယမားကလညး စးရမပပနေနၾကေၾကာငး ထတေဖာေျပာျပၾကပါသည။ ဥပမာ အပပငးဇနမ အမး သား

၁၅၈ ကခငေျမသေတသနဌာန၊ ျမစႀကးနားႏင ျပလပေသာ သေတသနဆနးစစခက အလပရေဆြးေႏြးပြမ ေဆြးေႏြးခက၊ ျမစႀကးနား၊ ၂၀၁၈ ေအာကတဘာ၊

၁၅၉ ၿငမးေဇာလငး၊ ၂၀၁၈ ဧၿပ ၃၀၊ လေတြဟာ ကၽြနျပဖ႔ လကနကးတာ ခေနရတယ - ဝနႀကး၊ ျမနမာတငးမ၊ https://www.mmtimes.com/news/people-are-being-trafficked-

slavery-minister.html


ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမား ကးလြနခသည လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈႏင စပလဥးေသာ အျမငမား ျဖစပါသည။ ယငးသည လမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈက ထခကေစႏငၿပး ေဒသႏရအဆငတြင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏင ယငးႏင ဆကႏြယေသာ ေျပာငးလမႈမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးဖလယမႈမားအား စနစတကႏင ပြငလငးျမငသာရစြာ စမ ေဆာငရြကသငပါသည။ သ႔မသာ လမားသည ၎တ႔ စးရမပပနသည အေရးကစၥမားက မေဝေဆြးေႏြးႏငသည အခြငအလမးရရၿပး တစခနတညးတြင အကးယတေစရန ရညေမာေသာ ေကာလာဟလမားႏင တစဖကသတ မလမနးထားမႈမားက တနျပနႏငမည အခကအလကမားကလညး သရႏငမညျဖစသည။

အမေထာငစအတြငးရ ဂနဒါေမာလငခကမားႏင အေျခအေနမား ေျပာငးလလာျခငး - ယခငက တနသၤာရမ ႏငငရပျခားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသညမာ အဓကအားျဖင အမးသားမားသာ ျဖစပါသည။ ယခအခါတြငမ အမး သမးအမားအျပားသညလညး အလပအကငရာေဖြရနအတြက ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာၾကေသာအခါ လမႈအဖြ႕အစညး အတြငးရ အျပနအလနတ႔ျပနဆကဆမႈႏင ျပမပမား၊ ေမာလငခကမား ေျပာငးလသြားပါသည။ ယခငက သမးမား သည မဘ၏ ေစာငေရာကမႈမ ေဝးရာသ႔ သြားေရာကကာ အလပလပကငၾကျခငးအတြက မဘမားက စးရမပပနခ ၾကေသာလညး ယခအခါတြင ‘သမးမားက သားမားထက ေငြပပ႔ႏငသျဖင’ သမးမား၏ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ အတြက စတမသကမသာျဖစျခငး မရေတာဟ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားက ေျပာျပပါသည။160 မဘမား၏ ေမာလင ခကမားသညလညး ေျပာငးလသြားပါသည။ ယခငက မဘမားသည သားမားအား ႏငငရပျခားတြင အလပသြား လပကာ ၎တ႔အား ေထာကပရန အားထားေမာလငခၾကေသာလညး ယခအခါ သမးမားက အားထားလာၾကပါ သည။ ယငးသည တျဖညးျဖညးႏင မဘမား၏ သမးထက သားက ပလခငသည ထးတမးစဥလာအေပၚ စတငသက ေရာကမႈ ရလာပါသည။ အျခားေဒသမားတြင သြားေရာကအလပလပကငကာ ေဆးစြၿပး ျပနလာေသာ သားမားက လညး ေျဖဆသမားက ေဝဖနခၾကပါသည။161 ယငးသညလညး အထကတြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး ဂနဒါေမာ လငခကမားက ပေဖာေပးေနေသာ ကစၥတစခ ျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈသည အမေထာငေရး ၿပကြ ေစသည အေၾကာငးတစခအျဖစလညး ရႈျမငၾကပါသည။ အျခားေဒသတြင အလပသြားလပသည အမေထာငဖက သ႔မဟတ ကနခသည အမေထာငဖကက ေဖာကျပနျခငးေၾကာင အမေထာငေရး ၿပကြကာ လမႈအဖြ႕အစညး၏ ေပါငးစညးမႈကလညး အားနညးခန႕ေစပါသည။162 လငယမးဆကသစမား၏ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈတြင ေနာကထပ အကးသကေရာကမႈတစခ ရပါသည။ ၎တ႔၏ သားသမးငယေလးမားအား အဘးအဘြားမား သ႔မဟတ အျခား မသားစဝငမားႏင ထားခရျခငး ျဖစပါသည။ ထအတြက အနာဂတတြင မညသည လမႈေရးအကးဆကမား ရမည ဆသညက မသရပါ။

၁၆၀ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာထ၊

၁၆၁ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာထ၊

၁၆၂ တနသၤာရတြင ျပလပခေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာထ၊


ပ ၁ - ရမးဘနးေတာႀကးတစပါးက ေကးလကေဒသမ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမား၏ ကေလးမားအတြက စးရမပပနမႈက ဖြငဟထားေသာ ေဖစဘြတခေပၚတြင ဖြငဟထားမႈ၊

Children in village need warm love. Many childrencan't get warm love from their parents in rural. Mostof the parents left from their children and go to cityor abroad for work. Many children aren't cared sowe worry about their future.

10 January near Lonka ·

Write a comment...

ပညာေရး၏ တနဖးႏင အလပအကငအတြက ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈတ႔အေပၚ မဘမားႏင လမႈအသငးအဝငး၏ သေဘာထားခယခကမားသညလညး ေျပာငးလလာပါသည။ ျမနမာႏငငတစဝမးရ အပခပေရးနယေျမ ၁၄ ခအနက ၁၂ ခတြင အလယတနးႏင အထကတနးအဆင ေကာငးထြကႏႈနးသည ေယာကားေလးမားက မနးကေလးမား ထက ပမားေနပါသည။163 လမႈပသြငးခကမားတြင ေယာကားေလးမား (ေျပးလႊားခနေပါကေသာငးကနးရန၊ အေဆာသနရန၊ စြန႕စားရနႏင ေခါငးေဆာငမားအျဖစ ေဆာငရြကရန) ႏင မနးကေလးမား (နားခရန၊ ဝရယရရနႏင ႀကးစားရန) ကြာျခားမႈက စာသငေကာငးရ ဂနဒါဆငရာ အေတြ႕အၾကမားအျဖစ ေျပာငးလသြားပါသည။ မနးကေလး မားက စာႀကးစားၿပး စာေမးပြမားတြင အမတေကာငးေသာလညး ေယာကားေလးမားအား ေခါငးေဆာင ေနရာမား (အေရအတြကအားျဖင နညးပါးေသာလညး) အတြက ဥးစားေပးပါသည။ သ႔ေသာ ျခၾကညလင “ေယာကားေလး မားသည အတနးထတြင ကညေဖးမေပးမႈ သ႔မဟတ အေလးထားအာရစကမႈမား ရရမႈနညးၿပး အျပစေပးခရသညက ပမားသျဖင ၎တ႔အဖ႔ စာသငခနးတြငးရ အေတြ႕အၾကသည စတအားတကဖြယ မရျခငးေၾကာင အမတမေကာငး ျခငး၊ စာမလကႏငျခငးႏင ေကာငးတကရန စတမဝငစားေတာျခငးမားက ျဖစေစပါသည။”164 ေကာငးၿပးေအာင တကသငသညမနေသာလညး ေကာငးၿပးသညတင အလပအကငရရနသ႔မဟတ ပ၍ အေရးႀကးသညမာ မသားစက ပပးႏငစြမးရရန အာမခခကမရသညအတြက ေကာငးပညာေရးအား လမႈအသငး အဝငး၏ တနဖးထားမႈ ကဆငး လာေနသည အေျခအေနတြင အထကေဖာျပပါ ေယာကားေလးမား၏ စာသငခနးတြငး အေတြ႕အၾကမားက ထအေျခအေနအား ပ၍ပင ဆးေစပါသည။ ထ႔ေၾကာင မသားစက ရာေဖြေကၽြးေမြး ေထာကပရနဟသည တာဝန သေသာ အရြယေရာကသတစဥး၏ အမတလကၡဏာသည ေကာငးၿပးဖ႔ထက ပ၍ အေရးႀကးသညဟ ယဆၾကပါ သည။ ထမသာမက ရးထငကာ အလပလပရသည အလပအကငမား မရသညအေျခအေနတြင ပညာတတ လငယမားသည စကပးေရးလပျခငး သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားအျဖစ အလပလပျခငးသည ၎တ႔၏ အရည အခငးႏင ကကညျခငးမရဟ ခစားရၿပး စတဝငစားမႈ နညးပါးပါသည။165 ပညာတတအမး သမးငယမားသည အမ ေထာငစအတြက ကညလပကငေပးေနစဥတြင ပညာတတအမးသားငယမားကမ လကဖကရညဆငထငကာ သငယခငးမားႏင အခနျဖနးေနၾကသညဟ ရႈျမငၾကသညအတြက ယခငကလမႈအသငးအဝငး၏ လငယ

၁၆၃ ၂၀၁၄ လဥးေရႏင အမအေၾကာငးအရာ သနးေခါငးစာရငးမ ေတြ႕ရခကမားႏင ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ (UNDP) ၏ ျမနမာႏငင အမေထာငစစားဝတေနေရးအေျခအေန

ဘကစေလလာမႈစစတမး (IHLCA) မ အခကအလကမား

၁၆၄ J. Sail၊ ၂၀၁၆၊ ပတဆ႔မႈအား ဆနးစစခက - ျမနမာႏငငရ အထကတနးေကာငးပညာေရး သငယမႈအေပၚ သကေရာကမႈ ရ ေသာ ဂနဒါအေျခအေနမားႏင လမႈကၽြမးဝငရငးႏးေ

ပါငးစပမႈအေပၚ ရကခတမႈမား (Bottleneck Analysis: Gender Dynamics Affecting Participation in Secondary School Education in Myanmar and Implications for

Social Cohesion)၊ Montrose၊ ရနကန၊ စာမကႏာ ၈

၁၆၅ တနသၤာရရ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင FGD မား၊ ၂၀၁၇ ဇလငမ စကတငဘာအထ၊


အမးသားမားအေပၚ မကႏာေပးဆကဆမႈသည တျဖညးျဖညးေလာပါးလာၿပး ယငးသည ေမာလငခကမားႏင လကေတြ႕ဘဝၾကား ေခာကကမးပါးတြင ပတမေနသည လငယမား၏ မးယစေဆးဝါးသးစြမႈ ျပနာႀကးထြားလာ မႈႏငလညး ဆကစပေနပါသည။


၄။ သးသပခကမားႏင အၾကျပခကမား ဤအစရငခစာသည လမႈေရးေျပာငးလမႈမား အႀကးအကယ ျဖစေပၚေနသည ပထမဆး NLD အစးရလကထက ျမနမာလမႈအဖြ႕အစညးအတြငးရ လမႈေရးပဋပကၡ ကစၥရပမားအား အမးသားမားႏင အမးသမးမား၏ ကြျပားေသာ ဂနဒါေမာလငခကမားက ထညသြငးစဥးစားထားသည ဂနဒါရႈေထာငမ ဘကစဆနးစစေလလာရန ႀကးပမးထားပါ သည။ ရနကန၊ ရမးျပညနယေတာငပငးႏင တနသၤာရတြင ကြငးဆငးသေတသနျပမႈမားက အေျခခကာ အမးသား မားအေပၚ ဂနဒါဆငရာ ေမာလငခကအခ႕ ထားရျခငးျဖင ယငးေမာလငခကမားသည SGBV၊ ေျမယာပဋပကၡ၊ မးယစေဆးဝါးသးစြမႈကစၥမား၊ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏင ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးမႈကသ႔ေသာ ေဒသႏရအဆင ပဋ ပကၡမားတြင အမးသားမား၏ လပေဆာငခက၊ အခနးက႑မားႏငစပလဥးသည အျပအမမားက မညသ႔မညပ တြနးအားေပးျဖစေပၚေစေၾကာငး ပမနားလညသရရနအတြက ထဂနဒါေမာလငခကမားအား ထညသြငစဥးစားသင ေၾကာငး တငျပထားပါသည။

SGBV

လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးအတြငး အမးသားမားေရာ၊ အမးသမးမားကပါထားရသည ေယာကားဆနမႈအတြက ေမာလငခကမားသည SGBV အား ကးလြနျခငး၊ အၾကမးဖကမႈက လစလရႈကာ ခြငျပျခငး၊ ကးလြနသမားအား လြတေျမာကေစျခငး၊ အၾကမးဖကခရသမားအေပၚ အျပစဖ႔ျခငးတ႔က ျဖစေပၚေစသည အဓကအေၾကာငးရငးပင ျဖစပါသည။ ျပညသမားသည SGBV အၾကမးဖကမႈခရသ အမးသမးမားအား သမားရးကဂနဒါ ေမာလငခကမား ႏငအည ဝတစားဆငယငျခငး သ႔မဟတ ျပမျခငး မရမႈ (ဥပမာ ညဘကအျပငထြကျခငး သ႔မဟတ အရက ေသာကျခငး) က အေၾကာငးျပကာ အျပစတငရန အားသနၾကပါသည။ ဤျပနာက ကငတြယေျဖရငးရနႏင အၾကမးဖကခရသမားက ပမ ပပးကညေပးႏငရနအတြက ရပရြာေခါငးေဆာငမားႏင အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး ေခါငးေဆာငမားသည SGBV ၏ အေၾကာငးရငးခမား ျဖစေသာ ဂနဒါညမမႈ မရျခငးမား၊ အမးသမးမား၏ ခႏၶာကယ သည အမးသားမားအတြက ျဖစသည ဟသည အေျခအျမစမရေသာ ယဆခက၊ သေဘာထားေတာငးခရမညဟသည အလြနအေရးႀကးေသာ သေဘာတရားမားက နားလညသရျခငး မရမႈ၊ စသညတ႔က ပမနားလညသရထားရန လအပပါသည။ ကးလြနခရသမားထက ကးလြနသမားကသာ အျပစတငရနႏင ထကသ႔ေသာ ျပစမႈမားအတြက မည သညဆငေျခမးကမ လကသငမခသည သ႔မဟတ အားမေပးသည သေဘာထားမား လ႕မႈအဖြ႕အစညးအတြငး ေပၚ ထြနးလာေစရနအတြက ပမကယျပန႕ေသာ လမႈေရးစေျပာငးလမႈတစခ လအပမညျဖစပါသည။ ရပရြာလထ၏ ကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈ ရႈေထာငမ ၾကညလင အမးသားေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားအား SGBV ႏငတြဖကကာ ရႈျမင မႈမား တးပြားလာျခငးက တနျပနေဆာငရြကသငပါသည။ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားၾကား SGBV ႏင ဂနဒါညမမႈ တ႔အေၾကာငး အသပညာေပးျခငးႏင ၎တ႔အား ေယာကားပသမႈလကၡဏာဆငရာ တငးၾကပသည ေမာလငခကမား ေၾကာင ျဖစေပၚလာသည ဖအားမားမ လြတေျမာကေအာင ကညေပးျခငး နညးလမးႏစမးစလးျဖင ေဆာငရြက ႏငပါသည။ ၎တ႔၏ ချပငးမႈ၊ ေဆာကတညရာမရျဖစမႈတ႔အတြက အၾကမးဖကမႈမတစပါး အျခားေသာ ထြကေပါက မားက ရာေဖြေပးျခငးလညး ျပလပေပးႏငပါသည။ ဥပမာ အားကစားလပေစျခငး၊ အမားေကာငးကး သယပးသည အလပမားတြင ပါဝငကာ ေကာငးမြနသည ကယပငပရပက တညေဆာကေစျခငးတ႔ ျဖစပါသည။

သ႔ေသာ အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားသညလညး အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖက မႈမား၏ သားေကာငမား ျဖစလာႏငသညဟေသာ အခကက အသအမတျပရမညျဖစၿပး ၎တ႔အတြက ဝနေဆာငမႈ မားႏင အားေပးပပးမႈမား ေပးရမညျဖစသည။ အမးသားမားအား အၾကမးဖကမႈမ ကာကြယေပးသမား သ႔မဟတ အၾကမးဖကခရသည သားေကာငမားအျဖစထက အၾကမးဖကမႈ ကးလြနသမားအျဖစပင ေမာလငထားသည ဂနဒါ စမားေၾကာင အၾကမးဖကခရသ အမးသားမားအား ကရ႕ျပစတငရႈတခမႈမားမာ ႏစဆပမားႏငၿပး ထဂနဒါစမား ကးပကသြားမႈ၏ ဆငပြားစတဒဏရာမားက ခစားရရႏငပါသည။ ျမနမာႏငငတြင သမားရးက အမးသား၊ အမး


သမး အပစႏစစစလးတြင ပါဝငျခငးမရသည အမးသားမားအား အၾကမးဖကျခငးမလြ၍ ထကသ႔ေသာ အၾကမးဖက မႈမားက မတတမးတငထားျခငး မရသေလာကပင ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ အာဏာပငမားႏင CSO မားမ ေကာကယ ေသာ အခကအလကမားတြင ထအခကအလကမားကလညး ထညသြငးေကာကယသငၿပး ထျပနာအား အသ အမတျပမတတမးတငထားသငပါသည။

ေျမယာပဋပကၡ

ေဒသႏရအဆငရ ေျမယာအျငငးပြားမႈကစၥရပမား ေျဖရငးရာတြင ထးတမးစဥလာအရ ၾသဇာအာဏာရေသာ အမးသားေခါငးေဆာငမားကသာ ႀကးစးေလရၿပး အသကအရြယအားျဖင ငယရြယေသာ သ႔မဟတ အဆငအတနးအားျဖင နမပါးေသာ အမးသမးမားႏင အမးသားမားက ဖယၾကဥထားကာ အမးသား အႀကးအကမား ႀကးစးသည စနစမတစဆင လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညး၏ အထကအဆငမားမ လမားမာ အကးခစားခြင ရရၾကပါသည။ မသားစပငေျမယာမား (ယငးႏငဆကစပေသာ အသကေမြးဝမး ေကာငးမႈလပငနးမား) က ကာကြယ ေစာငေရာက ေပးရမညဟသည အမးသားမားအေပၚ ထားရေသာ ေမာလငခကသည စစတပ၊ အစးရ သ႔မဟတ ကမၸဏႀကးမား ကသ႔ အငအားႀကးမားသမားႏင ရငဆငရေသာအခါ ဂနဒါႏငဆကႏႊယေသာ ဖအားမားကတးပြားေစၿပး ချပငးေဒါသ ထြကမႈ၊ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာလပကငမႈ၊ အမေထာငေရးၿပကြမႈ သ႔မဟတ အမတြငးအၾကမးဖကမႈမား တးပြားလာမႈ တ႔က ျဖစေပၚေစႏငပါသည။ ေျမယာႏင အသကေမြးမႈလပငနးမား ဆးရႈးျခငးသည မသားစမား အား ဆငးရတြငးသ႔ ကဆငးေစၿပး အျခားအရပေဒသမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးကာ အလပအကငရာေဖြမႈႏင မးယစ ေဆးဝါးသးစြမႈမားကလညး အမားအျပား ျဖစေပၚေစႏငပါသည။ ေျမယာပဋပကၡမားက ကငတြယေျဖရငးေပးေနေသာ အရပဘကလမႈ အဖြ႕ အစညးမားသည ေျမယာပဋပကၡမားက ေျဖရငးေပးသည ဆးျဖတခကခမတမႈမားတြင မတကြျပားေသာ အကး သကဆငသမားႏင အျမငမားက ထညသြငးႏငေအာင ပမအေလးထားေဆာငရြကသငလပါသည။ ဥပမာ ဆးျဖတ ခကခမတမႈႏင ပဋပကၡမား ေျဖရငးမႈတြင အမးသမးမားႏင လငယမားအား ပါဝငေဆာငရြကႏငမည စြမးေဆာင ရညမားႏင အခြငအလမးမား ရလာေအာင ကညပပးေပးျခငး ျဖစပါသည။ အမးသမးမားသည ပဋပကၡမားအား ပမ အျပသေဘာေဆာငၿပး ၿငမးခမးေသာ နညးလမးမားျဖင ခဥးကပေဆာငရြကရန လမႈပသြငးခထားရသမား ျဖစသည ႏငအည ေျမယာပဋပကၡမားအား ကငတြယေျဖရငးရာတြင အမးသမးမားအား တကကြစြာ ပါဝငေဆာငရြကႏငေအာင ကညပပးေပးျခငးသည ထကစၥရပမားအား မဟာဗဟာကက ေျဖရငးႏငသည နညးလမးတစခ ျဖစလာႏငပါသည။ အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားတြင တရားမတမႈ၊ တရားသျဖငျဖစေစမႈႏင အကးသကဆငသမား၏ ပါဝင ေဆာငရြကမႈတ႔က တနဖးထားေသာ အၾကမးမဖကသညနညးျဖင ပဋပကၡေျဖရငးသည စြမးရညမား တးပြားလာ ေအာင လပေဆာငေပးဖ႔ လအပပါသည။


စးပြားေရးကပတညးေသာ အေျခအေနမားတြင မသားစက ရာေဖြေကၽြးေမြးရမညဟ၍ အမးသားမားအေပၚ ထားရသည ဂနဒါႏငစပလဥးေသာ ေမာလငခကမားသည မးယစေဆးဝါး သးစြမႈက အားေပးႏငၿပး ယငးႏင ဆကႏြယကာ အၾကမးဖကမႈအမးမးက တးပြားလာေစႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင အရကႏင မးယစေဆးဝါးျပနာအား ကငတြယေျဖရငးရာတြင ဂနဒါဆနးစစေလလာမႈ ျပလပကာ ေဆာငရြကလင ပမ ထေရာကအကးရႏငပါသည။ သေတသနျပလပခေသာ ေနရာမားအားလးတြင ေျဖဆသမားက မးယစေဆးဝါး သးစြမႈႏႈနး ျမငမားေနျခငးႏင ယငး၏ လမႈေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈမားက အဓကျပနာတစခအျဖစ စးရမပပနေနရမႈမားအား တငျပ ၾကပါသည။ အမးသားမားသည မသားစက ရာေဖြေကၽြးေမြးရမည သ႔မဟတ ၎တ႔၏ ခြနအား၊ သတႏင ေယာကား ပသမႈတ႔က လကေတြ႕ျပသရမညဟသည ဂနဒါဆငရာ ေမာလငခကမားသည ဤအေျခအေနက ဆကလက တညၿမေအာင အားေပးလကရၿပး အထးသျဖင သငတငသညအလပအကငမားရားပါးေသာ စးပြားေရးအကပ အတညး ျဖစေနသည အေျခအေနတြင ပ၍ ဆးေစပါသည။ မသားစက ရာေဖြေကၽြးေမြး ရမညဟသည ေမာလငခက မားက ျပညမေအာင လပေဆာငရမညဟ မမကယတင ခယထားမႈႏင အမးသား အခငးခငးထမ ဖအားမား


ေပါငးစပကာ မခငမရျဖစသည၊ ချပငးသည ခစားခကမားက ျဖစေပၚေစႏငၿပး ယငးခစား ခကမားမတစဆင မးယစ ေဆးဝါးသးစြမႈမား ျဖစေပၚလာႏငပါသည။ CSO မား၊ အထးသျဖင အမးသမးအဖြ႕ အစညးမားတြင မးယစေဆး စြျခငးသည SGBV ၊ အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင ရာဇဝတျပစမႈမားက အားေပးသည ဟသည အျမငမားရၾကၿပး တရားဥပေဒစးမးေရးအတြက ပမ ထေရာကစြာ ေဆာငရြကရနလေၾကာငး ကယကယ ျပန႕ျပန႕ အေရးဆမႈမား ရေန ပါသည။ မးယစေဆးဝါးျပနာမားအား ကငတြယေျဖရငးရနအတြက ဝငေပါကမားက ရာေဖြရာတြင ဂနဒါဆနးစစ ေလလာမႈတစခက အေျခခရမညျဖစၿပး ဂနဒါစမားႏင ဆယေကာသကေယာကားေလးမားႏင အမးသားႀကးမား အေပၚ ထားရေသာ ေမာလငခကမားက ကငတြယေျဖရငးႏငလင ပမထေရာကပါ လမမည။ သ႔ေသာ အမးသမး မးယစေဆးဝါးသးစြသမားသည လမႈေရးေမာလငခကမား၊ အမးသမးမားႏင ဆယေကာသကအရြယ မနးကေလး မား၏ သြားလာႏငခြင အကန႕အသတရမႈမားေၾကာင မျမငသာေသာလညး ၎တ႔အား ေမမထားဘ ႀကတင ကာကြယမႈႏင ကသမႈမားက ျပလပေပးသငပါသည။ ထ႔ျပင စစေဆးေရးဂတ မားတြင မးယစေဆးဝါးလကဝယ ေတြ႕ရသညဟေသာ လပၾကစြပစြခကမားျဖင ၿခမးေျခာကေငြညႇစခရႏငသည အႏရာယသည လငယအမးသားမား တြင ပမားပါသည။ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး၊ အစးရ၊ ဘာသာေရး၊ စးပြား ေရးႏင ႏငငေရး/ရပရြာ ေခါငးေဆာငမား သည ကပအသြငျဖစပြားေနေသာ မးယစေဆးဝါးျပနာအား ပေပာကေစေရး အေရးတယ ပးေပါငးအားထတ ေဆာငရြကၾကရန လအပပါသည။

ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ

ပဋပကၡေၾကာငျဖစေစ၊ အလပအကငရရေရးအတြကျဖစေစ လမားေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသည ပစမားအေပၚ ဂနဒါ ဆငရာ ေမာလငခကမားက ၾသဇာလႊမးမးမႈရၿပး ထပစမားက ဂနဒါအေျခအေနမားကလညး ပေဖာေပးပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ပဋပကၡမား ျဖစပြားေနျခငး၊ သဘာဝေဘးအႏရာယမား၊ ေျမသမးမႈႏင စးပြားေရးႏင ပညာေရး အခြငအလမးမား မရမႈတ႔ ေပါငးစပကာ ျပညတြငး၊ ျပညပ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈက မားျပားေစပါသည။ အတငး အၾကပေနရပစြန႕ခြာေစမႈမားသည မသားစမားက ဆငးရတြငးထ ကေရာကေစကာ အမးသားမားအဖ႔ မသားစအား ကာကြယေစာငေရာကရန သ႔မဟတ ရာေဖြေကၽြးေမြးရနဟသည ဂနဒါဆငရာ ေမာလငခကမား ျပညမ ေအာင ေဆာငရြကရာတြင ႀကးမားေသာ အခကအခမားက ေတြ႕ေစပါသည။ မခငမရျဖစမႈ၊ ချပငးမႈမားက စတက ျခငး၊ မမကယမမ သတေသလစတျဖစျခငးကသ႔ စတကနးမာေရးျပနာမားက ျဖစပြားေစႏငပါသည။ ထ႔ျပင အမ တြငးအၾကမးဖကမႈအပါအဝင အျခားသမားက အၾကမးဖကျခငးမား ျဖစေပၚလာေအာငလညး ႏႈးဆြေပးႏငပါသည။ သေတသနျပခသည ေနရာေဒသမားတြင အလပအကငေၾကာင/စးပြားေရးေၾကာင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ အတငး အတာသည ျမငမားၿပး ေနရာေဒသအလက ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈမားတြင ကားမ ကြာျခားမႈအခ႕ကလညး ေတြ႕ရပါ သည။ ရမးျပညနယတြင အမးသမးမားသည ၿမ႕ျပေဒသမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားေလရၿပး အမးသားမားမာ ဝငေငြပ မားမား ရႏငသည ပမ ေဝးလေသာ ေနရာမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာတတပါသည။ သ႔ေသာ တနသၤာရတြငမ သမး မား၏ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာလပကငမႈမား ပမ မားျပားလာေနၿပး ႏငငရပျခားတြင အလပလပကာ မသားစက ရာေဖြ ေထာကပေကၽြးေမြးသည တာဝနက လႊေျပာငးယလာၾကေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ၏ ဂနဒါ ေမာလငခကမားအေပၚ သကေရာကမႈအား အထးအေလးထားကာ ထသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈအဆင ျမငမား ျခငး၏ ေရရညသကေရာကမႈမားက ေစာငၾကညေလလာကာ ကငတြယေျဖရငးေပးသငပါသည။

အၾကျပခကမား

ျမနမာႏငငရ ၿငမးခမးေရးႏင ဂနဒါကစၥမားအတြက အားေပးပပးလပေဆာငေနေသာ အစးရ ႏင အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမားမ လပေဆာငသမားအတြက အၾကျပခကမား

n ဂနဒါဆသညမာ အမးသမးမားကသာ ဆလျခငးမဟတေၾကာငး လကခအသအမတျပရန – ဂနဒါဆ သညမာ အမးသမးမား၊ အမးသားမားႏင မတကြျပားေသာ SOGI ရသမားၾကား လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးမ သတမတထား


ေသာ ကြာျခားခကမားက နားလညသရမႈက ဆလျခငး ျဖစပါသည။ ဂနဒါမားၾကား အခြင အာဏာဆကႏြယမႈႏင လအပခကမားက ထညသြငးစဥးစားကာ အျခားေသာ ဝေသသလကၡဏာမားျဖစသည အသကအရြယ၊ လမး၊ ကးကြယသည ဘာသာ၊ လမႈစးပြားအလႊာ၊ ေနရာေဒသ၊ ပညာေရးႏင မသနစြမးမႈ၊ စသညတ႔သည ဂနဒါႏင အျပနအလနခတဆကေနပက ထညသြငးစဥးစားကာ အျပနအလန ဆကႏြယခတဆကမႈ ရႈေထာငမ ခဥးကပ ေဆာငရြကသြားဖ႔ လအပပါသည။

n ဂနဒါ၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးဆငရာ အေျခအတငေဆြးေႏြးမႈမားတြင အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမား သည အေရးႀကးေသာ အစတအပငးတစခ ျဖစေနသညက အသအမတျပရန။ ၎တ႔သည အမးသားမား သ႔မဟတ ေယာကားေလးမား ျဖစေနျခငးေၾကာင အခ႕ေသာ နညးလမးမားျဖင ျပမေဆာငရြကရန လေဘာင အဖြ႕အစညးမ ေမာလငထားျခငးက ရငဆငရပါသည။ ပဋပကၡႏင အၾကမးဖကမႈတ႔ မညသ႔ျဖစေပၚသည၊ မညသညအတြကေၾကာင ျဖစေပၚသညဆသညက နားလညရန ႀကးပမးေသာအခါ ထအခကသည အေရးႀကး ပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဂနဒါဝေသသမားသည အခြငအာဏာဆငရာ သေဘာတရားမား၊ အခြင အာဏာ ျပသမႈမားႏင ခြျခား၍မရေအာင ဆကႏြယခတ ဆကေနေသာေၾကာင ျဖစသည။ ေယာကားဆနမႈဆငရာ အေတြးအေခၚမားသည မညသကမညသညနညးလမးျဖင အၾကမးဖကသညဆသညအခကႏင နးကပစြာ ခတဆကလက ရပါသည။ ေမာလငခကမားက အၾကမးဖကမႈႏင ပဋပကၡတ႔တြင ပါဝငလာေအာင တြနးအားေပး ေနပက မသကးကၽြျပျခငး သ႔မဟတ နားလညမႈလြျခငးသည ပဋပကၡက ျဖစေစသည အေရးႀကးေသာ အေၾကာငးတရားမားက လြတသြားေစၿပး ၿငမးခမးေရးတညေဆာကရန အားထတႀကးပမးမႈမား၏ သကေရာက မႈက ေလာနညးေစႏငပါသည။

n အလားတပင လပေဆာငသမားအားလးသည အမးသားမား၏ ပဋပကၡေျဖရငးမႈ၊ အၾကမးမဖကမႈတ႔အတြက ခနပယမားအျဖစ ပါဝငေဆာငရြကႏငရန အလားအလာရသည အခနးက႑မားကလညး အစအစဥမား ေရးဆြ ေဆာငရြကျခငးမတစဆင အသအမတျပကာ ပပးေပးသငပါသည။ အၾကမးဖကမႈက ဆန႕ကငေျပာဆျခငး၊ မတကြျပားမႈမားက လကခႏငမႈ၊ ဂနဒါညမမႈႏင လမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈတ႔အတြက ရပတညေျပာဆျခငး တ႔တြင အမးသားမား၏ အျမငမား၊ ေျပာေရးဆခြငမားက အားေပးျမႇငတငရပါမည။ သ႔ေသာ အမးသမးမား၏ အျမငမားက တာဝနခမႈႏင အမးသမးမား၏ ရႈေထာငအျမငမားက တနးတတနဖးထားမႈတ႔ ရရန လအပပါသည။ အမးသားမားက ဘကလကျခငးႏင အမးသားမား ႀကးစးျခငး ပစသစတစခ မျဖစသငပါ။

n အမးသားမား၏ ထခကလြယမႈမားက နားလညသရ၊ ကငတြယေျဖရငးေပးသငသညဟ ဆလျခငးလညး ျဖစပါသည။ ဥပမာ မသနစြမးေသာ အမးသားမား၊ သမားရးကခြထားေသာ ကားမအပစႏစစတြင အကး မဝငေသာ အမးသားမား၊ ႏငငေရးအကဥးသမားေဟာငးမားႏင အတငးအၾကပ အလပေစခငးခရသမား၊ မးယစေဆးစြေနသမား၊ ေနရပစြန႕ခြာသမား၊ ျပညတြငးေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားႏင စစမႈထမးေဟာငးမား၏ ထခကလြယမႈမား ျဖစပါသည။ လကခထားၾကေသာ ေယာကားဆနမႈစမားအရ ‘ထခကလြယမႈမား’ ဟေသာ စကားလးက သတထား၍ သးႏႈနးရပါမည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ထခကလြယသညဟ အမည တပခရျခငးက ဆန႕ကငမႈမားႏင ပါဝငေဆာငရြကရန ျငငးဆနမႈမားက ျဖစေပၚေစႏငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ထခကလြယမႈမား၏ အကးသကေရာကမႈမားက ကငတြယေျဖရငးရန ပကကြကပါက လညး ေဘးဖယခထား ရေသာ၊ ေဆာကတညရာမရ ျဖစေနေသာ အမးသားမားအား အျခားသမား အၾကမး ဖကရန (အျခားတငးရငးသား အပစမား သ႔မဟတ သကဆငသမားက ‘အျခားသမား’ ဟ ရႈျမငသမား၊ လျခေရးတပဖြ႕မား) သမးသြငး အသးချခငး ခရႏငပါသည။ သ႔မဟတ (မးယစေဆးဝါးသးစြျခငး၊ မလအပ ဘ စြန႕စားျခငး သ႔မဟတ မမကယက သတေသျခငး၊ စသည နညးလမးမားျဖင) ၎တ႔ကယ ၎တ႔အၾကမးဖကျခငးမား ျဖစလာႏငပါသည။ ဤေနရာတြင ရညရြယခကမာ လပေဆာငခကက ျငငးပယရန သ႔မဟတ ‘မညသက ထခကအလြယဆး’ ဟ ႏႈငးယဥရန မဟတဘ အဓကအားျဖင လအမးမးသည မတညေသာ နညးလမးမးစျဖင ထခကလြယၾကပက အသအမတျပရန ျဖစပါသည။


ဖြ႕ၿဖးမႈမတဖကမား/ NGO ႏင CSO အသကအဝနးမ အဖြ႕ဝငမားအတြက အၾကျပခကမား

n သငတငသည ဝငေငြ မရျခငးကသ႔ ဂနဒါေမာလငခကမား ျပညမေရးတြင ၾကေတြ႕ရေသာ စနေခၚမႈမား ႏင အဂတလကစားျခငးတ႔ႏငစပလဥး၍ အမးသားမား၏ ချပငးေဒါသထြကမႈ၊ မခငမရျဖစမႈမား ျဖစေပၚ ရသည အေၾကာငးရငးမားက ကငတြယေျဖရငးေပးရာတြင ေဒါသ၊ စတဖစးမႈႏင ယဥၿပငမႈမားအား အျပသေဘာ ေဆာင၍ အၾကမးမဖကေသာ နညးလမးမားက ရာေဖြေပးအပျခငးျဖင ေဆာငရြကေပးသငပါသည။ အမးသား မားတြင စတခစားမႈမားက ထတေဖာျပသႏငကာ ဆကသြယအသေပးႏငစြမးရသည အမအကငမားက ပးေထာငေပးေသာ အစအစဥမား၊ လႈပရားမႈမားက ကညပပးေပးရပါမည။

SGBV

n အသကအရြယမေရြး၊ ဂနဒါမေရြး SGBV အၾကမးဖကခရသမားအတြက ဥပေဒေရးရာ၊ စတပငးဆငရာ ႏင ေဆးကသမႈပငးဆငရာ ကညပပးမႈမားေပးသည အစအစဥမားက အားေပးျမႇငတငသငပါသည။

n အၾကမးဖကခရသမားအား အျပစတငျခငးႏင ကရ႕ျပစတငျခငးတ႔ အဆးသတကာ အမးသားမားေရာ၊ အမးသမးမားကပါ အၾကမးဖကခရသမားအား စာနာစြာ ကညပပးလာေစေရး အသပညာျဖန႕ေဝမႈမား ျပလပ ေပးသငပါသည။ ကးလြနသမားအား တာဝနခခငးေသာ လႈပရားမႈမားက ေဆာငရြကသငပါသည။ ထသမား သညသာ အရကရကာ အမား၏ အျပစတငကရ႕ျခငးက ခယရသမား ျဖစသငပါသည။

n SGBV ျဖစပြားမႈက ေလာခရနအတြက လငယအမးသားမားေရာ အမးသမးမားကပါ ဥးတညကာ ေမာလငခက မားႏင အမအကငမား ေျပာငးလေရး အစအစဥမား ေရးဆြေဆာငရြကမႈႏင အျခား ေသာ လပေဆာငခကမားက တးျမႇငေဆာငရြကျခငးအျပင အသပညာျဖန႕ေဝေပးသည အစအစဥမားကလညး ေဆာငရြကရန – အထးသျဖင IDP စခနးမားတြင ေဆာငရြကရပါမည။ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား ျဖစပြားမႈႏႈနး ျမငမားေနျခငးက ေလာခရနအတြက IDP စခနးမားတြင အမးသားမား၊ ေယာကားေလးမားႏင ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးကာ ႀကတင ကာကြယေရး လပငနးမား ေဆာငရြကျခငးႏငအတ အၾကမးဖကခရသမားအတြက ဝနေဆာငမႈမားကလညး ေဆာငရြကေပးရပါမည။

n လငပငးဆငရာ အျမတထတမႈ၊ အႏငအထကျပမႈ၊ ေႏာငယကေစာကားမႈႏင အၾကမးဖကမႈမား အဆးသတ ေရးႏင တားဆးကာကြယေရးအတြက လငယအမးသားမားၾကား အေပါငးအသငးမား၏ ဖအားေပးမႈက တနျပန ႏငရန ၎တ႔ႏငအတ လကတြကာ ေဆာငရြကသငပါသည။ ဥပမာ အေပါငး အသငးမားက အမးသမးမား သ႔မဟတ မနးကေလးမားအား လငပငးဆငရာ ေႏာငယကေစာကား သညက ျမငေတြ႕ရလင လမႈေရးျပစဒဏ မား ဖနတးေပးျခငးမး ျဖစပါသည။ လကသငမခႏငေသာ အျပအမမားက လကမခႏငေၾကာငး ေျပာဆႏငမည နညးလမးမားက ေဖာထတႏငရန ကညပပးေပး သငၿပး ေႏာငယကေစာကားမႈမား ျဖစေနသညက ျမငေတြ႕ပါက ၾကားဝငႏငေအာင စြမးေဆာငရည ျမႇငတငေပးရန ျဖစပါသည။

n ‘ေယာကားေကာငး’ သ႔မဟတ ‘မနးမေကာငး’ ဟ အခနးက႑မားက ကဥးေျမာငးစြာ သတမတျခငးအစား ‘လေကာငးမား’ ၏ ကားမသာတညမမႈ ပရေသာစမားက အားေပးသငပါသည။ ‘ေယာကားပသမႈ’ အား ‘အျခားသအေပၚ အခြငအာဏာရမႈ’ ႏင ညမျခငးခမထားဘ မသားစႏင ရပရြာအတြက ေကာငးကးျပျခငးမ ရရသည ခြနအားႏင မမ၏ ေကာငးမြနသည ကယပငပရပတ႔က တနဖးထားသည စမား က အားေပးသငပါသည။

n ေကာငးမားတြင သကငယမဒမးအေၾကာငး အသပညာျဖန႕ေဝျခငးႏင ကေလးသငယမားအား မေတာမတရား ျပမႈမနသမက သရပါက လးဝလကသငချခငးမျပဘ နာမညဂဏသတငး ထခကမညက စးရမျခငးထက ကေလး၏ ေဘးကငးလျခေရးအား ပ၍ ဥးစားေပးသည မဝါဒမားက ခမတျခငးမား လပေဆာငသငပါသည။ ဆရာမား သ႔မဟတ အျခားေသာ ရာထးအာဏာရသမားအား SGBV ႏငစပလဥးသည စြပစြခကတငးအား


အၾကမးဖကခရသမား၏ လအပခကမားအေၾကာငး အသအျမငႏးၾကားစြာျဖင စစမးစစေဆးမႈ ျပရပါမည။ စစမးစစေဆးမႈမ အတညျပလကေသာ စြပစြခကတငးအတြကလညး ေနာကဆကတြအကးဆကမားလင လငျမနျမန ျဖစေပၚရန ေဆာငရြကသငပါသည။

n ေဒသခအာဏာပငမားႏင ႏငငအဆငအာဏာပငမား - သကငယမဒမးမႈမားအား ကားမခြျခားကာ မတတမး တငရန၊ တ႔ျပနေဆာငရြကမႈႏင ပပးမႈမားအား သကေသအေထာကအထား အေျခခကာ ေရြးခယေဆာငရြက ျခငးက ပမတးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကရနျဖစပါသည။

n အမးသားမားအား လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ - အကဥးေထာငမားႏင ထနးသမးေရးစခနးမား သ႔မဟတ အၾကမးဖကႏပကြပမႈ သ႔မဟတ ဇာတသြငးမႈမား ျပလပသည ထးစရေသာ လကနကကင အဖြ႕အစညးမားႏငအပစမားအတြငး၊ စသည အမးသားမားအတြက လငပငးဆငရာ ႏပစကညႇငးပနးမႈ အႏရာယကေရာကႏင ေျချမငမားေသာ ေနရာမားတြင ႏပစကညႇငးပနးခထားရေသာ အမးသားမားအား စစေဆးရာေဖြျခငးမား ျပလပသငပါသည။ ထအမးသားမားအတြက ေဆးကသမႈႏင စတပငး/ လမႈေရးပငးဆငရာ ပပးမႈမား ရရေအာင ေဆာငရြကေပးသငပါသည။

n အမတြငးအၾကမးဖကမႈ အဆးသတေရး လႈပရားမႈမားတြင အၾကမးဖကခရသ အမးသားမားကလညး အသ အမတျပကာ (အၾကမးဖကခရသ အမးသမးမားအားလး ရရသငသညအတငး) ဥပေဒအရ ကာကြယေစာင ေရာကေပးမႈႏင ကညပပးမႈမား ရရေအာင တးခ႕ေဆာငရြကေပးသငပါသည။

ေျမယာပဋပကၡမား

n အမးသမးမား၏ ေျမယာပငဆငခြငမားက အားေပးျမႇငတငျခငးႏင အမေထာငသညစတြမားတြင လညး အမးသမးမား၏ေျမယာအခြငအေရးမားက အသအမတျပရနအတြက ေျမယာပငဆငခြင ပးတြ မတပတငျခငးမားက အားေပးျမႇငတငျခငးနညးလမးမားအပါအဝင ေျမယာပငဆငမႈတြင တနးတညမ ပမရရေအာင ေဆာငရြက ေပးသငပါသည။ LRDS ႏင GAD ကသ႔ အမးသားမား ႀကးစးေသာ ဌာနမားႏင အမားျပညသၾကားတြင အမး သမးမား၏ ေျမယာအခြငအေရးမားဆငရာ အသပညာေပး လႈပရားမႈမားကလညး ေဆာငရြကသငပါသည။

n ေျမယာပဋပကၡမားအား ကငတြယေျဖရငးရာတြင အမးသမးမား၏ အလားအလာရေသာ အခနးက႑မားႏင ေခါငးေဆာငမႈတ႔အား သငတနးမား၊ ဥပေဒေရးရာႏငစညးရးလႈ႕ေဆာျခငးဆငရာကညပပးမႈမားက လကလမးမ ရရေအာင ေဆာငရြကေပးျခငးျဖင အားေပးျမႇငတငသငပါသည။ ေျမယာပဋပကၡ ေျဖရငးရာတြင ေခါငးေဆာငမႈ ပငးမ တကၾကြစြာ ပါဝငေဆာငရြကေနေသာ အမးသမးမားအား ပမကယျပန႔သည လမႈေရးႏင ႏငငေရး ေခါငးေဆာငမႈ အခနးက႑မားအား ရပငခြငမားက အေျခခသည နညးလမးျဖင ခဥးကပေဆာငရြကႏငရန စြမးရညျမႇငတငမႈမား၊ အစအစဥပပးမႈမားျဖင ကည ေပးသငပါသည။

n ေျမယာပဋပကၡတကၾကြလႈပရားမႈမားတြင လျခေရးတပဖြ႕မား၊ ရမားႏင ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးေသာအခါ အၾကမး မဖကေသာ၊ အျပသေဘာေဆာငေသာ နညးလမးမားျဖင ေဆာငရြကေနသည အမးသားမားက ကညပပး ေပးရန ျဖစပါသည။ မမတ႔၏ ေျမမားက ကာကြယေစာငေရာကရနႏင ေျမယာလပကငခြငမားအား တရားဝင ျဖစေအာင ေဆာငရြကရနအတြက အမးသားမားႏင အမးသမးမား သာတညမ အတတကြ လကတြေဆာငရြက ႏငရန ကညပပးေပးသငပါသည။

n အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရး လပငနးစဥမားတြင အမားသေဘာတညမ ရယကာ ႏစဥးႏစဖကစလး အကးရေစမည အေျဖမား ရရရန ရညရြယေသာ သကဆငသမား ပမပါဝငေဆာငရြကႏငသည၊ သမားရးက မဟတေသာ လပငနးစဥမားက ပပးေပးသငပါသည။ အထကတနးလႊာလတစစကသာ အခြငအာဏာအမားစက ကငသး ႏငသည လကရ လေဘာငအဖြ႕အစညး၏ ဂနဒါႏင အသကအရြယဆငရာ ဝါစဥ မားက ေကာလႊားႏငရနအတြက


ဖယၾကဥခထားရေသာ အမးသားမား (ႏင အမးသမးမား)က သးသန႕ဥးတညကာ ပပးကညမႈမား ေပးသငပါ သည။

n ဆကစပသကဆငသ အမးသမးထ သတငးအခကအလကမား ေရာကရႏငေရးအတြက ေရတကာလအတြငး ေဆာငရြကေပးသငပါသည။ အမေထာငဥးစးအမးသားမားက အသေပးရေသာ အခါမားတြငလညး ထအမး သားမားသည အမးသမးမားႏင ငယရြယသမားအပါအဝင အမေထာငစဝငမား အားလးထ သတငးအခက အလကက လကဆငကမးကာ အျပနအလနအေနျဖင အမေထာငဥးစးမား တကေရာကရေသာ အစညးအေဝး တြင ၎တ႔၏ အမေထာငစဝငမားအားလး၏ အျမငမားက ျပန လညတငျပေပးျခငးျဖင အားလး၏ အျမငမားႏင အေရးကစၥမားက ထညသြငးစဥးစားကာ ပမေကာငးမြနေသာ ဆးျဖတခကမား ခမတႏငေအာင ေဆာငရြက ေပးသငပါသည။

n ေရရညတြငမ အမေထာငစအဆငရ ဂနဒါညမမႈ မရျခငး သြငျပငလကၡဏာမားထမ တစခက ေျဖရငးႏငရန အတြက အပခပေရးအရ မလအပဘ ‘အမေထာငဥးစး’ ႏင ‘မခသမား’ ဟ၍ ခြျခားထား ျခငး (အျခားႏငငမားတြင ထသ႔ ခြျခားထားျခငးမရေသာလညး ေကာငးစြာအလပျဖစလကရပါသည) က ပေပာကေအာင ေဆာငရြက သငပါသည။


n ခကခသည စးပြားေရးႏင လမႈေရး အေျခအေနမားတြင မညသ႔ေသာ အမးသားတစဥး ျဖစသငသည ဟသည အခကက မးယစေဆးဝါး သးစြျဖစေအာင တြနးအားေပးခပမားက နားလညသရရနအတြက ထလငယမားႏင ပးေပါငးကာ သေတသနျပေလလာသငပါသည။ အဆပါသေတသနေပၚတြင အေျချပကာ လမႈေရး အပစ အမး မးႏင ေနရာေဒသအမးမးအတြက အထေရာကဆးျဖစမည မးယစေဆးဝါး တကဖကေရးလပငနးမားက ခမတေဆာငရြကသငပါသည။

n ကပေရာဂါတစခကသ႔ ျဖစပြားေနေသာ မးယစေဆးဝါးျပနာအား အဆးသတေစေရး ဝငးဝနးပါဝငေဆာင ရြကၾကရန အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညး၊ အစးရ၊ ဘာသာေရး၊ စးပြားေရးႏင ႏငငေရး/ ရပရြာ ေခါငးေဆာငမားႏင ပးေပါငးလပေဆာငသြားရပါမည။

n အမးသားမား၏ မးယစေဆးစြႏငသညအႏရာယ ထခကလြယမႈက တးပြားေစသည အေပါငးအသငးမား၏ ဆြယတရားေဟာမႈ၊ ဖအားေပးမႈ၊ ချပငးေဒါသထြကမႈမား ျဖစေပၚလာႏငသည ဇစျမစတစခအား ဖယရား ေပးႏငရနအလ႔ငာ အမးသားမား ရညမနးသငသည ပမမားျပားေသာ ေယာကားပသမႈ သ႔မဟတ လသားဆနမႈ သဘာဝမားအေၾကာငး (ဥပမာ မတေဆြသငယခငးက အေလးထားသ၊ ရပရြာမ အားကးယၾကညရသ၊ ေဖးမ အားေပးသည ဖခင၊ တစဖကသားက နားေထာငေပးသ၊ ရးသားသည လပသား၊ သ႔မဟတ ကညတတသည အမနးခငး) အသပညာျဖန႕ေဝေပးျခငးႏင မသားစအတြက ေငြရာေပးျခငး၊ ခြနအားဗလႀကးျခငးတ႔ကသာ အဓကထားေသာ သ႔မဟတ ေယာကားဆန သည အျပအမႏငစပလဥး၍ ကဥးေျမာငးေသာ အေတြးအေခၚမား က ဆန႕ကငသည စညးရး လႈ႕ေဆာမႈမား ျပလပျခငးတ႔ လပေဆာငသငပါသည။ မးယစေဆးဝါးသးစြျဖစေအာင တြနးအားေပးေနေသာ အေျခအေနမားက ေျပာငးလပစရနအတြက အျပသေဘာေဆာငသည ဆကဆေရး နမနာပစမားႏင မးယစေဆးဝါး၏ လမႈေရးဆးကးမားအေၾကာငး ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပေပးသငပါ သည။

n မးယစေဆးဝါး သးစြမႈက ရပတန႕ရနႏင အေပါငးအသငးမားမ မးယစေဆးဝါးသးရန စညးရးဆြေဆာငမႈမားက ဆန႕ကငႏငရနအတြက အမးသားမားႏင တကရကထေတြ႕ေဆာငရြကသငပါသည။ အထးသျဖင အႀကးမား က လမးမားပ႔ျခငးက မၾကာခဏ ခရေလရေသာ လငယေလးမားႏင ဆကသြယေဆာငရြကရပါမည။ အေပါငး အသငးမား၏ ဖအားေပးမႈက တြနးလနႏငခသမား၏ ဇာတလမးမားႏင နညးဗဟာမားက မေဝေပးျခငး၊


မးယစေဆးသးရသည သတထက အေပါငးအသငးမား၏ ဖအားက တြနးလနႏငသညသတအား တနဖးထား လာေအာင ေဆာငရြကေပးျခငးတ႔ လပေဆာငသငပါသည။ မးယစေဆး သးျခငးသည သမားထက ပသာေအာင လပျခငးထက အားနညးမႈလကၡဏာတစခအျဖစ ယဆလာေစရန၊ ခြနအားရမႈ သ႔မဟတ သတရမႈ လကၡဏာ ထက ျပနာအား မားယြငးသညနညးလမးျဖင ေကာလႊားရန ႀကးပမးမႈတစခအျဖစ သေဘာေပါက လာေစရန လပေဆာငေပးရမညျဖစပါသည။

n မးယစေဆးဝါးထတလပမႈႏင ေရာငးဝယမႈ၏ သမေမြ႕လသည လႈပရားေျပာငးလေနမႈ အေျခအေနမား၊ လငယ အမးသားမားသည ထကစၥမားတြင မညသ႔ ပါဝငပတသကျဖစပမားက နားလညသရရန ပမအေသးစတကာ သေတသနမားက ေနရာေဒသအလက ေဆာငရြကသြားသငပါသည။ သ႔မသာ မးယစေဆးဝါးအတြက တရားဥပေဒစးမးေရး ေဆာငရြကမႈမားႏင လမႈအသငးအဝငး၏ ဝငးဝနးၾကပ မတေဆာငရြကမႈမားအား မမေဒသႏင ကြကတကကညမႈရၿပး ပမထေရာကေသာ နညးလမးမားျဖင ေဆာငရြကႏငမညျဖစပါသည။

ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏင ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးမႈ

n အၾကမးဖကမႈမားသည ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားႏင ဆကႏႊယေနသညဟေသာ အျမငမား မရေစရန ႏင ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမား ကးလြနသည SGBV မားအား ေဒသခမားမ အၾကမးဖကတ႔ျပနလာႏင ေျခမားက ေရာငရားႏငရနအတြက ေဒသတစခအတြငးသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးအေျခခမႈမားက ေဒသခမား၏ တ႔ျပနမႈႏင လမႈကၽြမးဝငရငးႏးေပါငးစပမႈအေပၚ သကေရာကမႈမားက ေစာငၾကညေလလာရန ျဖစပါသည။ ေဒသခမားသည ၎တ႔၏ စးရမပပနမႈမားအား အျပသေဘာေဆာငေသာ၊ အၾကမးမဖကေသာ နညးလမးမားျဖင မေဝေျပာဆ ႏငသည အခြငအလမးက ဖနတးေပးရန၊ စာနာမႈႏင ကြျပားမႈမားက နားလညလကခမႈတ႔က ျပစပးေထာငရန၊ အၿငးအေတးျဖင ေကာလဟလဖနတးမႈ၊ တစဖကသတ မလမနးထားမႈမားက တနျပနေဆာငရြကႏငမည အခကအလကမားက ေလလာရနရညရြယ၍ ေဒသႏရအဆင ေရႊ႕ေျပာငးအေျခခမႈႏင ယငးႏငစပလဥးေသာ ေျပာငးလမႈမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးဖလယပြမားအား ဂရတစကႏင ပြငလငးျမငသာစြာ စစဥေဆာငရြက သငပါသည။

n ေနရပစြန႕ခြာရေသာ အမေထာငစမားအား ကညပပးေပးသည အစအစဥမား ေရးဆြေဆာငရြကရာတြင အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမား၊ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအေပၚ ထားရေသာ ေမာလငခကမား အပါအဝင ဂနဒါအေျခအေနမားက ေလလာဆနးစစျခငး၊ ဂနဒါညမမႈက အားေပးရနႏင တနးတညမ မရမႈမားက ေလာခရန ကညသည လပငနးမားအား လအပခကႏင ကြကတကကညစြာ ေဆာငရြကေပးျခငးတ႔ ျပလပသငပါသည။ ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးမႈ၏ အေျခအေနမားတြင ျဖစႏငေျခရသည အမးသားမားႏင ဖခငမား၏ ေကာငးမြနေသာ အခနးက႑မားက အားေပးသည လပငနးမား ေဆာငရြကေပးျခငးျဖင ေနရပ စြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရသည အမးသားမား အတြက ချပငးမႈႏင ဖအားမားက ျဖစေပၚေစေသာ ရငးျမစတစခအား ဖယရားေပးရပါမည။ ထလပငနးမားတြင အမးသားမား၏ ခကခသညအေျခအေနတြင ျပနလညရနးထ လာႏင စြမးႏင ဖစးမႈမားသည အခနတြင မသားစအား ၾကငနာမႈျဖင ေဖးမေပးမႈ သ႔မဟတ ေနရပစြန႕ခြာေရႊ႕ေျပာငးရသည အေျခ အေနတြင အမေထာငစအတြငး အခနးက႑အသစမားက ရယႏငေအာင တထြငဖနတးႏငစြမးတ႔ အား အဓကဥးတညကာ အားေပးပပးရမညျဖစပါသည။

n အမးသားမားႏင ေယာကားေလးမားအတြက ၎တ႔ ရငဆငေနရေသာ လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးမ ထားရသည ေမာလငခကမားႏင ထေမာလငခကမားက ျပညမေအာင ေဆာငရြကရာတြင ၾကေတြ႕လာႏငေသာ စနေခၚ မႈမားအေၾကာငးက ေဆြးေႏြးဖလယႏငမည အခြငအလမးမားအား ကညဖနတးေပးရန – ထအခါ ၎တ႔အေနျဖင ခစားခကမားႏင စးရမပပနမႈမားက ေဆြးေႏြးႏငမည အခြငအေရး ရရမညျဖစၿပး စတကနးမာေရးျပနာမား ျဖစမလာေအာင ႀကတငကာကြယႏငရနအတြက ထခစားခကမားအား ကငတြယေျဖရငးႏငမည အျပသေဘာ ေဆာငသည၊ အၾကမးမဖကသည နညးလမးမား က ေဖာထတႏငၾကမညျဖစသည။


n ဂနဒါညမမႈအေၾကာငးႏင SGBV အၾကမးဖကခရသမားအား ေလးစားစြာႏင ဂနဒါအသအျမင ႏးၾကားစြာ ဆကဆေရး အပါအဝင IDP စခနးမားရ ဆယေကာသကမားအတြက သေဘာထား ေတာငးခမႈဆငရာ အဓက ကစၥရပမားအေၾကာငး အသပညာျဖန႕ေဝသည လႈပရားမႈမားႏင အစအစဥမားက ေရးဆြကာ အေကာင အထညေဖာရန၊

n ဂနဒါဆငရာ ေမာလငခကမားႏငစပလဥးသည ဖအားမား၊ ယငးတ႔က အကးရေစမညနညးျဖင မညသ႔ ညႇႏႈငးေဆာငရြကႏငမည ဆသညမားအပါအဝင ေဘးကငးလျခသည ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာ လပကငမႈမား ျပလပႏငရန အသပညာျဖန႕ေဝေပးျခငးႏင ပပးကညေပးျခငးမားအား အမးသမးမား အတြကေရာ၊ အမးသား မားအတြကပါ ေဆာငရြကေပးရန၊

n အလပအကငရာေဖြရန ေရႊ႕ေျပာငးအေျခခလာသမားသည အထးကနဆနမႈႏင ချပငးေဒါသထြကမႈ ခစားခကမားက ေကာလႊားႏငရနအတြက ၎တ႔ ေရာကရလာသည ရပရြာလမႈအသငးအဝငးမား အတြငး ပမေခာေမြ႕စြာ ေပါငးစညးဝငေရာကႏငေရး ကညပပးေပးရနႏင ပါဝငေဆာငရြကေစရန ျဖစပါသည။ လမႈအဖြ႕အစညးအတြငး အကးသကဆငသမား ျဖစလာေစႏငသည လမႈေရးလပငနးမား၊ အားကစား သ႔မဟတ ဂတက အေျခခေသာ လႈပရားမႈမားမတစဆင ေဆာငရြကႏငပါသည။ ဂနဒါ ညမမႈဆငရာ အေျခခ ျပနားမား၊ သေဘာထားေတာငးခမႈႏင မးယစေဆးဝါးသးစြျခငး အႏရာယမားအေၾကာငး သရနားလည လာေစရန အသပညာျမႇငတငမႈမားလညး ျပလပေပးသငပါ သည။

n ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ ျမငမားေသာ ေနရာေဒသမားတြင ေဒသခအမးသားအမးသမးမားသည ၎တ႔၏ မသားစမားႏင ၎တ႔က ကညပပးေပးေနသည စနစမား အနးတြင အသကေမြးႏငရနအတြက ေရရညလပကငစားေသာကႏငသည သငတငေသာ အလပအကငမား ဖြ႕ၿဖးလာေအာင ကညပပးေပးသငပါသည။ ဝနထမး မားႏင လ႕အခြငအေရးမားႏင ဂဏသကၡာက ေလးစားသည သငတငေသာ လပငနးခြငအေျခအေနမားတြင သငတငေသာ လပခလစာမားရရကာ အလပလပႏငသည လပငနးခြငမား ျဖစလာေရး ကညပပးရန ျဖစပါ သည။


ေနာကဆကတြစာတမးမား

ေနာကဆကတြစာတမး ၁ - သေတသနနညးစနစပငးဆငရာ စနေခၚမႈမား

ပဋပကၡကစၥရပမားႏင ဂနဒါအေၾကာငး သေတသနျပျခငးသည ခကခႏငသညျဖစရာ ဤသေတသန တြငလညး မားျပားလေသာ စနေခၚမႈမား ေပၚေပါကခပါသည။ သေတသနျပရန ေရြးခယထားေသာ လမႈအသငး အဝငးမား၏ လအပခကမား (ဥပမာ ပအးဝေဒသတြင ထြနယကစကပးသည ရာသႏင မတသနရာသဥတ) ႏင စပလဥးေသာ ေႏာငေႏးမႈမားအျပင ရမးျပညနယတြင ပဋပကၡအေျခအေနမား ေျပာငးလလာမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာသည လျခေရး ဆငရာ စနေခၚမႈမား ပါဝငပါသည။ အနးအနားတြင ပဋပကၡမား ျဖစေပၚလာေသာေၾကာင သေတသနအဖြ႕၏ လျခ ေရးအတြက အစအစဥေရးဆြထားေသာ FGD မားႏင ကြငးဆငးသြားေရာကမႈမားက ျပနလညစစဥရပါသည။ အႀကးတနး ႏငငေရးေခါငးေဆာငမား၊ အစးရေခါငးေဆာငမားႏင တငးရငးသားေခါငးေဆာငမားက ဆကသြယရန ႀကးပမးေသာအခါတြငလညး ေနာကထပစနေခၚမႈမား ၾကေတြ႕ရပါသည။ ထအေၾကာငးမားေၾကာင သေတသနတြင လကနကကငလပေဆာငသအမးမးၾကားရ ထပပငးရ တငးရငးသား-ႏငငေရး ပဋပကၡကသာမက ေျမယာပဋပကၡ မားႏင မးယစေဆးဝါးသးစြမႈ ျပနာမားကသ႔ လတ႔၏ ေန႕စဥဘဝအေပၚ သကေရာကမႈရေသာ ပမကယျပန႕ သည လမႈေရးပဋပကၡမားကပါ ေလလာရန စဥးစားချခငး ျဖစပါသည။ ေနရာအႏ႕ပ႕ႏ႕လကရေသာ ေန႕တစဒဝ ပဋပကၡကစၥရပမား၏ ဂနဒါဆငရာ အေျခအေနမားက ပမနားလညသရျခငးျဖင ႏငငအဆငတြငလညး ဂနဒါအျမင မား အသြငေျပာငးလႏငျခငးေၾကာင ပမထေရာကေသာ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈက အေထာကအပ ျပႏငရန ရညရြယပါသည။

သေတသနအေၾကာငးအရာ ေလးမးပါဝငသည ကၽြႏပတ႔၏ သေတသနအား ခဥးကပေဆာငရြကသည နညးလမး သည ရညမနးခကႀကးလြနးသညဟ ယဆႏငပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေကာငးမား၊ တကသလမားတြင ပညာသငၾကားခသည အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညးအသငးအဝငးမားမ မဟတသည ပါဝငေျဖဆေဆြးေႏြးေပးသမား သည ထအေၾကာငးအရာမားက နားလညသရျခငး မရသေလာကပင ျဖစပါသည။ ထအေၾကာငးအရာမားသည အလြနသမေမြ႕ၿပး ပါဝငေဆြးေႏြးသမားက ေယဘယျခငေျပာၾကားခကမားထက ေကာလြနကာ ပြငလငးစြာ ဖြငဟ ေျပာၾကားလာႏငရနအတြက ႏးၾကားထကျမကစြာ နားလညသရမႈႏင ယၾကညမႈတ႔ မားစြာ လအပပါသည။ သ႔ေသာ ပါဝငေဆြးေႏြးေပးမညသမားအား အဓကကေသာ သေဘာတရားမား (ဂနဒါ၊ ပဋပကၡ၊ ၿငမးခမးေရး) 166 က နားလညသေဘာေပါကေစရန အခနအလအေလာကယကာ ရငးလငးေျပာျပေပးရၿပး တစဖကတြငလညး ၎တ႔၏ အျမငမားႏင အသမားက ရယႏငရနအတြက လြတလပစြာ ေျပာဆႏငမည အခြငအလမးက ဖနတးေပးရပါသည။ ဥပမာ ေဆြးေႏြးသမားက ‘ပဋပကၡ’ ႏင ‘ၿငမးခမးေရး’ သည ႏငငအဆင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏငသာ ပတသက သညဟ ထငၾကၿပး ေျမယာအျငငးပြားမႈမား၊ မးယစေဆးဝါး သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ၏ သကေရာကမႈမား ကသ႔ ေဒသႏရအဆငမ ျပနာမားက ေဆြးေႏြးရန သကေတာငသကသာ မရၾကပါ။ ထ႔ေၾကာင ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရး၏ သေဘာတရားမားက ရငးျပေပးခရၿပး ယငးသည အခနမားစြာ ေပးရပါသည။ ယငးသည သမငး ေၾကာငးေနာကခႏင လမႈေရးအေျခအေနမားေၾကာငလညး ျဖစၿပး အဓက သတငးအခကအလကေပးႏငသ အမား အျပားသည ပြငပြငလငးလငးေျပာဆရန ဝနေလးၾကပါသည။ အထးသျဖင ေဒသခအာဏာပငမား ျဖစပါသည။ ရပရြာအဆငတြင SGBV ႏငစပလဥး၍ နားလညသရမႈ နညးပါးျခငးႏင မေျပာအပေသာ ကစၥရပအျဖစ သတမတ ထားမႈေၾကာင အနညးအကဥးသာ ေဆြးေႏြးႏငခပါသည။ သေတသနအတြက ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈႏင FGD မား ျပလပခသည အခနသည ရခငအေရး အရနျမငလာသည အခနႏင တကဆငေနေသာေၾကာင လမားသည ပဋပကၡႏင ၿငမးခမးေရးအေၾကာငးက သေတသနပညာရငမားအား ေျပာျပရန ဝနေလးၾကပါသည။ အထးသျဖင

၁၆၆ ဥပမာ ျမနမာဘာသာစကားတြင ‘ပဋပကၡ’ ဟေသာ စကားလးအား ‘အၾကမးဖကမႈ’ ဟ ဘာသာျပနေလရသျဖင အၾကမးမဖက ေသာ သ႔မဟတ င႔လးေနေသာ

ပဋပကၡတငးမာမႈမားအေၾကာငးက ေဆြးေႏြးရန ခကခေစပါသည။ ဗဒၶအယဝါဒ လႊမးမးသည အေျခအေနမးတြငမ အခ႕က ‘ၿငမးခမးေရး’ ဆသညမာ ဗဒၶဘရားမတစဆငသာ

ရရႏငသည စတပငးဆငရာ အေျခအေနတစခ အျဖစ နားလညသေဘာေပါကၾကပါသည။


ႏငငတကာ အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား (INGOs) ျဖစပါသည။ အဓကသေဘာတရားမားအား အဂၤလပႏင ျမနမာ၊ တငးရငးသားဘာသာစကားမား (ရမး၊ ပအးဝ၊ ထားဝယ) ျဖင ဘာသာျပနဆျခငးသည ေနာကထပ စနေခၚမႈမား ျဖစပါသည။ ထအေၾကာငးေၾကာင ကၽြႏပတ႔၏ သေတသနမ ပမကယျပန႕ေသာ GPS ကစၥရပမားအတြက ေရ႕ေျပးေတြ႕ရခကမား ထြကေပၚလာခၿပး ေနာကပငးတြင ထအေၾကာငးအရာမားအတြက ပမ အေသးစတေသာ သေတသနမားက ေဆာငရြကေသာအခါ သငေတာသည နညးစနစမားက ပမနားလညသရေစႏငပါသည။ သငေတာသည နညးစနစမာ မတကြျပားေသာ အကးသကဆငသမားႏင တေတာငးသည ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားက အမားအျပား ျပလပျခငးထက သေတသနတြင ပါဝငေျဖဆေဆြးေႏြးေပးမညသမားႏင စဥဆကမျပတ ပမ ဆကသြယထေတြ႕ကာ ယၾကညမႈတညေဆာကသည နညးစနစ ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဤသေတသနစာတမး သည ဤေရ႕ေျပးသေတသနတြင ရရလာသည နားလညသရမႈမားက ပမနကရႈငးစြာ နားလညသရလာေစမည အနာဂတ သေတသနမားအတြက အဓကကေသာနညးလမးမားက ညႊနျပေပးထားပါသည။


ေနာကဆကတြစာတမး ၂ - သေတသနလပေဆာငခကမားႏင ပါဝငေဆြးေႏြးသမား

ရနကန

ေန႕စြ လပေဆာငခက ပါဝငေဆြးေႏြးသမား ေနရာ

အေရအတြက

ကား မ

ဇြန FGD ရနကနႏငငေရးသပၸေကာငး ဝနထမးမား ႏင ေကာငးသားမား

ရနကန ၄ ၅

ဇြန FGD Myanmar Institute of Theology ေကာငးသားမား

ရနကန ၈ ၅

ဇြန FGD Gender Equality Network အဖြ႕ဝငမား ရနကန ၀ ၉

ဇလင FGD Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process members

ရနကန ၁ ၄

ဇြန KII ၁ Emilie Röell ရနကန ၁

ဇြန KII ၂ Kim Joliffe ရနကန ၁

ဇလင KII ၃ ယရဘားမားအဖြ႕ ရနကန ၁

ဇလင KII ၄ လကနကကငတပဖြ႕ဝငေဟာငး/ ႏငငေရးအကဥးသားေဟာငး

ရနကန ၁

ဇလင KII ၅ ေဆြသဟာ ရနကန ၁

ဇလင KII ၆ Dr Dean Laplonge/ကၽြမးကငပညာရင ရနကန ၁

ဇလင KII ၇ Mercy Corps ရနကန ၁

ဇလင KII ၈ အာရဏဥး ရနကန ၁

ဇလင KII ၉ Norwegian People's Aid ရနကန ၁ ၁

ဇလင KII ၁၀ AGIPP လမးညႊနေကာမတ ရနကန ၂

ဇလင KII ၁၁ ကလာဏမတ ေဖာငေဒးရငး ရနကန ၁

ၾသဂတ KII ၁၂ Oxfam ရနကန ၁

စကတငဘာ KII ၁၃ MP ေဒၚေရႊေရႊစနလတ ရနကန ၁

စကတငဘာ KII ၁၄ Trocaire ရနကန ၂

စကတငဘာ KII ၁၅ Cate Buchanan ရနကန ၁

စကတငဘာ KII ၁၆ Salai Cun Lian Thawn (Pyoe Pin) ရနကန ၁

ေအာကတဘာ KII ၁၇ ႏငငေရးအကဥးသားေဟာငး ရနကန ၁

ေအာကတဘာ KII ၁၈ CARE ရနကန ၁

ေအာကတဘာ KII ၁၉ ႏငငေရးအကဥးသားေဟာငး ရနကန ၁

ေအာကတဘာ KII ၂၀ Legal Clinic Myanmar ရနကန ၁

ေအာကတဘာ KII ၂၁ Equality Myanmar ရနကန ၁

ေအာကတဘာ KII ၂၂ Colours Rainbow ရနကန ၁

ႏဝငဘာ KII ၂၃ Bride Pride ရနကန ၁

ႏဝငဘာ KII ၂၄ ခငမမမး (Myanmar Institute of Peace and Security Studies)

ရနကန ၁


ရမးျပညနယေတာငပငး

ေန႕စြလပ

ေဆာင ခက

ပါဝငေဆြးေႏြးသမား ေနရာအေရအတြက

ကား မ

ဇလင FGD ၁ CSOမား၊ ကြနရကမား ေတာငႀကး ၁ ၇

ဇလင FGD ၂ ရြာလႀကးမား၊ ရပမရပဖမား၊ ေတာငသမား ရြာ က ၁၀ ၃

ဇလင FGD ၃ ရြာသရြာသား၊ လငယေခါငးေဆာငမား၊ ေတာငသမား ရြာ က ၈ ၃

ဇလင FGD ၄ ရြာလႀကးမား၊ ရပမရပဖမား၊ ေတာငသမား ရြာ ခ ၈ ၄

ဇလင FGD ၅ ရြာသရြာသား၊ လငယေခါငးေဆာငမား၊ ေတာငသမား ရြာ ခ ၁၁ ၁

ဇလင FGD ၆ ရြာသရြာသား၊ ေကာငးသေကာငးသား၊ ေတာငသမား ရြာ ဂ ၉ ၁

ၾသဂတ FGD ၇ အေသးစားစးပြားေရးလပငနးပငရငမား၊ ရြာသရြာသားမား၊ ရပမရပဖမား၊ ေတာငသမား

ရြာ ဂ ၅ ၄

ၾသဂတ KII ၁ အလဖနတးရင ေတာငႀကး ၁

ၾသဂတ KII ၂ ဒတယညႊနၾကားေရးမး၊ MIPSS ေတာငႀကး ၁

ၾသဂတ KII ၃ ေရ႕ေန ေတာငႀကး ၁

ၾသဂတ KII ၄ အေသးစားစးပြားေရးလပငနးပငရင ေတာငႀကး ၁

စကတငဘာ KII ၅ (တပမေတာ) စစမႈထမးေဟာငးအဖြ႕ ေတာငႀကး ၁

စကတငဘာ KII ၆ တညေထာငသ၊ Peace World ေတာငႀကး ၁

စကတငဘာ KII ၇ ေျမယာပဋပကၡမားအတြက ေရ႕ေနအကဝနေဆာငမႈေပးသ ေတာငႀကး ၁

စကတငဘာ KII ၈ ဘာသာေပါငးစလငယကြနရက ေတာငႀကး ၁ ၁

စကတငဘာ KII ၉ ပအးဝအမးသားအစညးအရး ေတာငႀကး ၁

စကတငဘာ KII ၁၀ Women and Peace Action Network ေတာငႀကး ၁

စကတငဘာ KII ၁၁ ပအးဝ LGBT ေတာငႀကး ၁

စကတငဘာ KII ၁၂ CSO (အငး) ေတာငႀကး ၁

စကတငဘာ KII ၁၃ PNA အဖြ႕ဝင ရြာ ခ ၁

စကတငဘာ KII ၁၄ ရမးစးပြားေရးလပငနးရင ရြာ ခ ၁

စကတငဘာ KII ၁၅ ရမးစးပြားေရးလပငနးရင ရြာ ခ ၁

စကတငဘာ KII ၁၆ ပအးဝဘာသာေရးေခါငးေဆာင ရြာ ခ ၁

စကတငဘာ KII ၁၇ ပအးဝလငယေခါငးေဆာင ရြာ က ၁

စကတငဘာ KII ၁၈ ပအးဝလငယေခါငးေဆာင ရြာ က ၁

စကတငဘာ KII ၁၉ ပအးဝအမးသမးေခါငးေဆာင ရြာ က ၁

စကတငဘာ KII ၂၀ ပအးဝအမးသမးေခါငးေဆာင ရြာ က ၁

စကတငဘာ KII ၂၁ ပအးဝဘာသာေရးေခါငးေဆာင ရြာ က ၁

စကတငဘာ KII ၂၂ ပအးဝလငယေခါငးေဆာင ရြာ ဂ ၁

စကတငဘာ KII ၂၃ PNA အဖြ႕ဝင ရြာ ဂ ၁

စကတငဘာ KII ၂၄ PNO အဖြ႕ဝင ရြာ ဂ ၁

စကတငဘာ KII ၂၅ ေကးရြာလႀကး ရြာ ဂ ၁

စကတငဘာ KII ၂၆ ဗမာ ေရ႕ေန ေတာငႀကး ၁

စကတငဘာ KII ၂၇ ဗမာ ေကာငးဆရာ ေတာငႀကး ၁

စကတငဘာ KII ၂၈ ပအးဝဘာသာေရးေခါငးေဆာင ရြာ ဂ ၁

စကတငဘာ KII ၂၉ ပအးဝလငယေခါငးေဆာင ရြာ ဂ ၁

စကတငဘာ KII ၃၀ ပအးဝေကးရြာအပခပေရးမး ရြာ ဃ ၁

စကတငဘာ KII ၃၁ ဗမာ ေရ႕ေန ေတာငႀကး ၁


တနသၤာရ

ေန႕စြလပ

ေဆာင ခက

ပါဝငေဆြးေႏြးသမား ေနရာအေရအတြက

ကား မ

ၾသဂတ FGD ၁ ရပရြာလထမား ေရျဖ ၇ ၄

ၾသဂတ FGD ၂ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးဝငမား ေရျဖ ၆ ၃

ၾသဂတ FGD ၃ ႏငငေရးပါတမား ထားဝယ ၈ ၄

ၾသဂတ FGD ၄ ေကာငသားသမဂၢ ထားဝယ ၇ ၄

ၾသဂတ FGD ၅ စစမႈထမးေဟာငးမား ထားဝယ ၁၁ ၀

ဇလင KII ၁ တငးေဒသႀကးလႊတေတာ ဒတယဥက႒ ထားဝယ ၁

ဇလင KII ၂ Human Rights Watch ထားဝယ ၁

ဇလင KII ၃ ေလာကအလငး ထားဝယ ၁

ဇလင KII ၄ ထားဝယအမးသမးမားသမဂၢ ထားဝယ ၂

ဇလင KII ၅ ၿငမးခမးေရးကြနရက ထားဝယ ၁

ဇလင KII ၆ ေတာငသလယသမား သမဂၢ ထားဝယ ၃ ၁

ဇလင KII ၇ ေရ႕ေန ထားဝယ ၁

ဇလင KII ၈ ABSDF တပဖြ႕ဝငေဟာငး ထားဝယ ၁

ဇလင KII ၉ ႏငငေရးအကဥးသားေဟာငး ထားဝယ ၂

ဇလင KII ၁၀ Colors Rainbow ထားဝယ ၁

ဇလင KII ၁၁ တပမေတာသားေဟာငး ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၁၂ ထားဝယဖြ႕ၿဖးမႈအသငး ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၁၃ ကရင JMC အဖြ႕ဝင / ဘာသာေရးေခါငးေဆာင ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၁၄ KNU ဆကဆေရးရး ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၁၅ ဒကၡသညမားဆငရာ ေနာေဝေကာငစ ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၁၆ RRIP ကြနရက ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၁၇ ေဒသခမဒယာ ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၁၈ ေရ႕ေန (pro bono ေရ႕ေနကြနရက) ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၁၉ ကနသညမားအသငး ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၂၀ တကေပါ/ တနသၤာရမတေဆြမား ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၂၁ အမးသားလႊတေတာ MP (NLD) ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၂၂ တငးေဒသႀကးလႊတေတာ MP (TYN) ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၂၃ ျမနမာႏငငရတပဖြ႕ ညႊနၾကားေရးမးခပ၊ တနသၤာရ ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၂၄ အတြငးေရးမး၊ ထားဝယအမးသားပါတ၊ တနသၤာရ ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၂၅ တငးေဒသႀကး လကေထာကအတြငးေရးမး (NLD) ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၂၆ ဟႏၵဘာသာေရးေခါငးေဆာင ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၂၇ ရပကြကအပခပေရးမး (နေတာ) ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၂၈ CEC (DNP) ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၂၉ ရပကြကအပခပေရးမး (ကဒကႀကး) ထားဝယ ၁

စကတငဘာ KII ၃၀ ၿမ႕နယဖြ႕ၿဖးမႈေကာမတ၊ သရကေခာငး ထားဝယ ၁

စစေပါငး ၁၆၂ ၉၇


International AlertTel: +44 20 7627 6800Email: [email protected]

Phan Tee Eain (Creative Home)Tel: +95 9 441 111 667Email: [email protected]

Thingaha Gender OrganisationTel: +95 9 732 266 31Email: [email protected]

ကကြိုးဆွဲမှုများ - MIMU

Documents

Transcript of ကကြိုးဆွဲမှုများ - MIMU