การจัดการความรู้ในสถาบันอุดมศึกษา...

ปท 10 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2563

วารสารวชาการและวจย มหาวทยาลยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 289

การจดการความรในสถาบนอดมศกษา Knowledge Management in Higher Education Institutions

จรยา ปนทวงกร1 และ กตตศกด ดยา2

Jariya Puntavungkool1 and Kittisak Deeya2

1อาจารยประจ า คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2อาจารยประจ า คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

อเมล : [email protected] วนทรบบทความ (Received) 10 กนยายน 2563

วนทไดรบบทความฉบบแกไข (Revised) 22 ตลาคม 2563 วนทตอบรบบทความ (Accepted) 27 พฤศจกายน 2563

บทคดยอ ความรทมอยมากมายและกระจดกระจายอยในสถาบนอดมศกษา ทง Tacit Knowledge และ Explicit Knowledge นน ควรถกจดการใหเปนระบบ มคณภาพ และสามารถถายทอดความรไปยงบคลากรในสถาบนได ซงหลกการส าคญของการจดการความรในสวนของ Tacit Knowledge คอ จะท าอยางไรให Tacit Knowledge เปน Explicit Knowledge ใหมากทสด แลวน า Explicit Knowledge ทงทมาจากตวบคคลและ Explicit Knowledge ทอยในรปแบบตางๆ มาบรหารจดการใหเปนองคความรทมคณภาพและจดเกบอยในระบบหรอคลงความรของสถาบน พรอมทจะถกน าไปใชไดตลอดเวลา การจดการความร (Knowledge Management : KM) จงเปนวธการการบรหารจดการความรวธการหนง ทชวยรวบรวมความรใหเปนระบบ มคณภาพ และสามารถถายทอดหรอแบงปนความรไปยงบคลากรอนในสถาบนเพอใหน าความรนนไปใชประโยชนเพอการพฒนาตนเองและสถาบนได ซงหากน าขนตอนของการจดการความรมาด าเนนการตามหลกวงจรคณภาพของเดมมง (PDCA Model) สามารถด าเนนการได โดย 1) ขนการวางแผน (Plan) เปนขนตอนของการพจารณาความตองการของสถาบนวาตองการพฒนาอะไรและตองการความรอะไรเพอใชในการพฒนา รวมทงวางแผนการแสวงหาความรเหลานนวาจะหาไดจากแหลงใดบาง 2) ขนตอนการปฏบต (DO) มขนตอนยอยคอ เสาะแสวงหาความร (Knowledge Acquisition) กลนกรอง (Distill) ด าเนนการจดการความร (Operation) ปรบปรง พฒนาความร สรางความรบางสวนเพมเตมทเหมาะกบการใชงาน แลกเปลยนเรยนรและการ ถายทอดความร (Knowledge Sharing & Transfer) ประมวลความร (Knowledge Codification) การจดและเกบรวมรวมความร (Capture & Store) การใชความร (Knowledge Use) 3) ขนตอนการตรวจสอบ (Check) เปนขนการตดตาม ตรวจสอบ (Monitor) ประเมนผล (Evaluate) การน าความรไปใชในการด าเนนงาน เพอพจารณาผลการใชความรวามประสทธภาพหรอไม และ 4) ขนตอนการด าเนนงานใหเหมาะสม (Action) เกบความรและแนวปฏบตทดไวเปนองคความรของสถาบน และมการปรบปรงแกไขหากความรนนยงไมสมบรณ ค าส าคญ : การจดการความร , สถาบนอดมศกษา

mailto:[email protected]



ABSTRACT The knowledge is abundant and scattered in higher education institutions, both Tacit Knowledge and Explicit Knowledge should be organized into a system of quality and be able to transfer knowledge to the personnel in that institution. The key principle of the knowledge management in Tacit Knowledge is how to make Tacit Knowledge as explicit knowledge as possible, then carry Explicit Knowledge from both personal and explicit knowledge in various forms to manage to be qualified body of knowledge and keep in system or in the knowledge repository of the institution and be prepared to be used any time. KM is a knowledge management to help collect knowledge to be qualified and systematically and can be shared to other personnel in the institution to develop oneself and institution. Knowledge management according to Deming’s Cycle (PDCA Model) consisted of 4 steps including planning, doing, checking and action. 1) Planning stage is the process to consider the needs of institutes for development and what knowledge institutes needed for the improvement. 2) Doing stage is a sub-step including knowledge acquisition, distilling, operation (Knowledge Sharing & Transfer) knowledge codification, capture & store and knowledge use. 3) Checking stage is a phase to monitor and evaluate and apply knowledge to consider the effectiveness of knowledge application. 4) Action stage is knowledge storage and improvement to be body of knowledge of the institutions. Keywords: Knowledge, Higher Education Institutions บทน า

“การจดการความร” คอ อะไร? ท าไมตองมการจดการความร? และกระบวนการจดการความรท าอยางไร? ค าถามขางตนเปนค าถามทหลายๆ คนโดยเฉพาะอยางยงผทปฏบ ตงานในสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาเรมใหความสนใจ เพราะในระยะไมกปทผานมามการกลาวถงกนวา สถาบนการศกษาจะตองมการจดการความร และในเกณฑการประกนคณภาพการศกษาของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) (2560) ไดมการก าหนดใหสถาบนการศกษามการบรหารจดการความร (Knowledge Management) ซงเมอพจารณาเปาประสงคของการประกนคณภาพการศกษาแลวจะพบวา สกอ. ตองการใหสถาบนการศกษาบรหารจดการความรตางๆ ทมอยอยางมากมายภายในสถาบนใหเปนองคความรทมคณภาพหรอเปนแนวปฏบตทด เพอใหหนวยงาน เชน คณะ สาขาวชา หนวยงานสนบสนน น าองคความรหรอแนวปฏบตทดนนไปประยกตใชเพอใหเกดผลสมฤทธทดหรอเกดการพฒนาหนวยงานตอไป แตทผานมายงมค าถามทถามตอกนวา จะจดการความรเรองอะไร และจะท าอยางไรเพอใหไดองคความรทตรงกบความตองการใชงานของหนวยงานกอนทจะตอบ



ค าถามขางตน เราควรจะตองท าความรจกกบค าวา “ความร” และ“การจดการความร” กอนวาคออะไร และมความส าคญอยางไร

แนวคดเกยวกบความรและการจดการความร

“ความร” หรอ Knowledge คอ ประสบการณของมนษยในรปแบบตางๆ ทงทเกดจากการสะสมขอมล ความร วทยาการจากแหลงความรตางๆ โดยผานกระบวนการสะสมและประมวลความรจนตกผลกเปนองคความรเฉพาะบคคล ซงรวมถงทกษะทเกดจากการปฏบตอยางตอเนองจนเกดเปนความเชยวชาญกเปนความรเฉพาะบคคลเชนเดยวกน “ความร” ม 2 ประเภท คอ 1) ความรทฝงอยอยในคน หรอทเรยกวา Tacit Knowledge ซงเกดจากประสบการณ การเรยนร ความสามารถเฉพาะตวหรอทเรยกวาพรสวรรคสวนบคคล ซงสามารถแบงปนกบบคคลอนไดโดยการสอสารออกมาทงในรปแบบของวจนะภาษาและอวจนะภาษา เชน การบนทก การเลาส กนฟง หรออาจเปนการบนทกในรปแบบสออเลกทรอนกส และ 2) ความรทชดแจง หรอทเรยกวา Explicit Knowledge คอ ความรของบคคลแตมการถายทอดออกมาเปนลายลกษณอกษรอยางเปนทางการและเผยแพรใหบคคลอนสามารถรบรได เชน การเขยนเปนหนงสอ ต ารา รายงานการวจย บทความตางๆ เปนตน การน า “ความร” ไปใชไดอยางเหมาะสมจะชวยใหเกดการเปลยนแปลงและพฒนาไดในระดบตวบคคล สงคม และประเทศชาต ดงท เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2546) อางถงใน ลาวลย สขยง (2550) ไดกลาวไววา “ความรไมใชเพยงขอมลหรอสารสนเทศทมความส าคญ หากแตส าคญในการด ารงชวต อยทการรจกใชใหถกท ถกเวลา ถกคน ถกสถานการณ ถกโอกาส ถกบรบทและถกระบบแวดลอม ซงเรยกวาปญญา” “การจดการความร” หรอ Knowledge Management หรอทเรยกกนสนๆ วา KM นน ไดเรมตนเมอ Nonaka (1994) ไดเสนอทฤษฎการสรางความรขององคกร โดยเรมตนจากการเรยนรระดบบคคล และแพรขยายไปทวองคกรโดยการสอสารในรปแบบตางๆ โดยใหความส าคญกบการแยกประเภทความร โดยมแนวคดวา กระบวนการจดการความรม 3 ขนตอนหลก ไดแก การสรางความร การจดเกบความร และการถายโอนความร จ าแนกความแตกตางระหวางความรฝงลกกบความรชดแจงน ามาเปนฐานในการสรางรปแบบการจดการความร และน าเสนอในรปแบบของ SECI Model ซงประกอบดวย S = Socialization (การปฏสมพนธทางสงคม) E = Externalization (กา รน าค วาม ร กล บ มา ใช ) C = Combination (การผสมผส านค วามร ) แ ละ I = Internalization (การน าความรชดแจงมาใชงานและท าใหกลายเปนความรฝงลก) ซง Nonaka and Takeuchi (1995) ไดพฒนาแนวคดดงกลาว ในชอเกลยวความร (knowledge spiral) (เสกสรร บวศลปศกด, 2563) ถงแมวา การจดการความร (KM) เปนเรองทเกดขนมาไมนานนก แตหนวยงานองคการตางๆ เรมใหความสนใจมากขน เนองจากประสบปญหาการสญเสยองคความรส าคญๆ ไปกบการลาออกหรอการเกษยณงานของบคคลทมความรความเชยวชาญเฉพาะดานทส าคญตอการด าเนนงานขององคการ องคการตางๆ รวมทงสถาบนการศกษาจงตองหนมาพจารณาหาวธการในการกกเกบความรจากตวบคลากรใหเปนความรขององคการ โดยเสาะแสวงหาความรหรอแนวการปฏบตงานทดของบคคลและขององคการมาจดการอยางเปนระบบ โดยมการน าระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการวเคราะห ประมวลองคความร เรยบเรยง บนทก และสรางชองทางเผยแพรใหบคคลอนๆ ไดรบรดวยกน เพอน าไปศกษาและประยกตใชในการท างานใหเกดประสทธภาพทสด ในปจจบน มนกวชาการหลากหลายไดใหความหมายของค าวา การจดการความร (KM) เชน



Trapp (1999) อางถงใน พรธดา วเชยรปญญา (2547) กลาววา การจดการความรเปนกระบวนการทประกอบดวยงานตางๆ จ านวนมากซงมการบรหารจดการในลกษณะบรณาการเพอกอใหเกดคณประโยชนทคาดหวงไว การจดการความรจงเปนแนวคดองครวมทจะบรหารจดการทรพยากรทเปนความรในองคการ Kucza (2001) อางถงใน พรธดา วเชยรปญญา (2547) กลาววา การจดการความร เปนกจกรรมท เกยวของกบกระบวนการของการสรางความร การจดเกบและการแบงปนความร กลาวโดยทวไปจะรวมถงการระบสภาพปจจบน การก าหนดความตองการ และการแกไขปรบปรงกระบวนการทจะสงผลกระทบตอการจดการความรใหดขนเพอบรรลถงความตองการ ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สวทช.) (2563) กไดใหความหมายไววา การจดการความร วาเปนกระบวนการรวบรวม การสงวนรกษา และการถายทอดสารสนเทศไปสความรทสามารถเขาถงได เพอน าไปปรบปรงการปฏบตงานในองคกร โดยมวตถประสงคหลก คอ การน าสนทรพยความร (Knowledge Assets) ไปสรางคณคา (Value Creation) หรอเพมผลตผล (Productivity) เพ อสนบสนนเปาหมายหรอตอบสนองการด าเนนการขององคกร การจดการความร จงเปนกระบวนการในการน าความรตางๆ ทมอยในตวบคคลขององคกร รวมทงความรทอยในรปของเอกสารสอตางๆ มาจดการใหเปนระบบ เพอใหสามารถน าความรดงกลาวทมไปใชใหบรรลตามวตถประสงคขางตน วจารณ พานช (2548) ไดใหความหมายไววา การจดการความร เปนกระบวนการรวมกนของผปฏบตงานในองคการหรอหนวยยอยขององคกร เพอสรางและใชความรในการท างานใหเกดผลสมฤทธดขนกวาเดม โดยมเปาหมายพฒนางานและคน และยงไดกลาวอกวา ส าหรบนกปฏบต การจดการความรคอเครองมอ เพอการบรรลเปาหมายอยางนอย 4 ประการไปพรอมๆ กน ไดแก 1) บรรลเปาหมายของงาน 2) บรรลเปาหมายการพฒนาคน 3) บรรลเปาหมายการพฒนาองคกรไปเปนองคกรเรยนร และ 4) บรรลความเปนชมชน เปนหมคณะ ความเอออาทรระหวางกนในทท างาน ปณตา พนภย (2544) ใหความหมายการจดการความรวา หมายถง กระบวนการอยางเปนระบบเกยวกบการประมวลผล สารสนเทศ ความคด การกระท า ตลอดจนประสบการณของบคคลเพอสรางความรหรอนวตกรรม และจดเกบในลกษณะของแหลงขอมลทสามารถเขาถงไดโดยอาศยชองทางตางๆ ทองคการจดเตรยมไว เพอน าความรทมอยไปประยกตในการปฏบตงาน ซงกอใหเกดการแบงปนและถายโอนความร และในทสดความรทมอยกจะแพรกระจายและไหลเวยนทวทงองคกรอยางสมดลเพอเพมความสามารถในการพฒนาผลผลตและองคการ กลยารตน ธระธนชยกล (2557) ไดกลาววา ความรเปนสงทผกพนอยกบงานหรอกจกรรมของแตละบคคลในองคการ ซงความรทใชในการท างานนนจะถกสรางโดยผปฏบตหรอกลมผปฏบตงานเอง ซงอาจสรางขนจากการเลอกเอาความรเชงทฤษฎหรอความรจากภายนอกมาปรบแตงเพอการใชงาน หรอสรางขนโดยตรงจากประสบการณในการท างานกได ดงนน ความรทจะน ามาใชเพอใหองคการบรรลตามเปาหมายนน จ าเปนจะตองมกระบวนการหรอขนตอนในการจดการความรอยางเปนระบบ ธงชย พาบ (2552) อางถงใน ณฐวฒน แซงภเขยว (2563) ศกษาเรอง การจดการความรสธรกจสดยอดหนงต าบลหนงผลตภณฑ พบวา ความรหรอภมปญญาทมตอการจดการความร ไดแก ความรฝงลกในตวบคคล (Individual Knowledge) ไดรบการถายทอด ปลกฝง ฝกฝนใหมความร และทกษะตดตวมาตงแตยงเลก ซงเปนความรทมโครงสรางเกดมาจากความคด(Thinking) ประสบการณ(Experience) ทกษะ (Skill) และการปลกฝงถายทอดมาจากบรรพบรษ รวมกบกบเรยนรจากการศกษาอบรม สงเกต สาธต การปฏบตจนกลายเปนความรและทกษะเปนเอกลกษณโดดเดนของชมชน ดงนน จงอาจสรปไดวา “การจดการความร” หรอ Knowledge Management (KM) หมายถง กระบวนการจดการความรทมอยในตวบคคล (Tacit Knowledge) และความรทชดแจง (Explicit Knowledge)



โดยการน าความรเหลานนมาวเคราะห ประมวลผล จดเกบ และจดการความรใหอยในรปแบบทสามารถเผยแพรหรอแบงปนใหกบบคคลทงในองคการและนอกองคการ เพอน าความรนนไปใชประโยชนเพอการพฒนางานและพฒนาคน รวมทงกอใหเกดผลสมฤทธทดตอองคการดวย การจดการความร (KM) จงเปนมรดกทางความร (Knowledge Legacy) ทส าคญอยางยงขององคการ เพราะความรทดหรอแนวปฏบตทดยอมชวยสรางโอกาสใหเกดการพฒนาคนและพฒนางานได

การจดการความรกบการจดการศกษาในสถาบนอดมศกษา

สถาบนอดมศกษาในประเทศไทยสงกดส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา มจ านวนมากและมการแบงประเภทเปนมหาวทยาลยในก ากบของรฐ มหาวทยาลยของรฐ มหาวทยาลยราชภฏ และมหาวทยาลยเอกชน ท าใหบรบทการบรหารจดการทางการศกษามความแตกตางกนทงในดานทมาของงบประมาณ แนวทางการบรหารจดการ คณภาพของอาจารยผสอน คณภาพของนกคกษา สงสนบสนนการเรยนร และสภาพแวดลอมทางการศกษา เปนตน อกทงการเปลยนแปลงทางสงคมทท าใหสภาพเศรษฐกจ สงคม และคณลกษณะของประชากร รวมทงพฒนาการของเทคโนโลยสารสนเทศทกาวล าอยางรวดเรว ท าใหสถาบนการศกษาตองปรบตวอยางแรงเพอใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคมโลก แตอยางไรกตามภารกจหลก 4 ประการของสถาบนอดมศกษายงตองมการด าเนนงานตอไป และในการบรหารจดการศกษาจะตองสรางความมนใจใหกบประชาคมไดวาสถาบนอดมศกษาสามารถจดการศกษาไดอยางมคณภาพ ตอบสนองความตองการพฒนาของสงคมและประเทศชาตได ดงนนสถาบนอดมศกษาแตละแหงจงตองมการจดการองคความรของตนเองเพอน าองคความรไปใชในการบรหารจดการตามสภาพหรอบรบทของแตละสถาบน ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) (2560) ก าหนดใหสถาบนอดมศกษาตองมการประกนคณภาพการศกษาตามเจตนารมณแหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 ทไดมการก าหนดใหมการประกนคณภาพการศกษาดงปรากฏใน หมวด 6 มาตรฐานและการประกนคณภาพการศกษา มาตรา 47 ใหมระบบการประกนคณภาพการศกษาเพอพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบ ประกอบดวย ระบบการประกนคณภาพภายใน และระบบการประกนคณภาพภายนอก ระบบ หลกเกณฑ และวธการประกนคณภาพการศกษา ใหเปนไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง เพอพฒนาคณภาพการบรหารจดการและด าเนนกจกรรมตามภารกจของสถานศกษา เพอพฒนาคณภาพของผเรยนอยางตอเนองและสรางความมนใจใหผรบบรการทางการศกษา สถาบนอดมศกษาจงตองจดใหมระบบการประกนคณภาพการศกษา โดยถอเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารการศกษาทตองด าเนนการอยางตอเนอง เพอน าไปสการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษา

การจดการความรในสถาบนอดมศกษา

“การจดการความร” (Knowledge Management : KM) เปนตวบงชหนงทส าคญในการประกนคณภาพการศกษาภายในตามเกณฑการประกนคณภาพการศกษาภายใน ของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา โดยเปนตวบงชในองคประกอบท 5 ดานการบรหารจดการ ทงการประกนคณภาพภายในระดบคณะและระดบสถาบน โดยในระดบคณะนน การจดการความร (KM) จะถกก าหนดไวในตวบงชท 5.1 การบรหารของคณะเพอการก ากบตดตามผลลพธตามพนธกจ กลมสถาบนและเอกลกษณของคณะ ซงจะมงเนนทการหาแนวปฏบตทดจากความรทมอยในตวบคคล ทกษะของผมประสบการณตรงและแหลงเรยนรอนๆ ตามประเดนความร



อยางนอยครอบคลมพนธกจดานการผลตบณฑตและดานการวจย จดเกบอยางเปนระบบโดยเผยแพรออกมาเปนลายลกษณอกษรและน ามาปรบใชในการปฏบตงานจรง ซงแนวปฏบตทด ตามความหมายของการประกนคณภาพการศกษาภายใน หมายถง วธการหรอขนตอนการปฏบตทท าใหสถาบนประสบความส าเรจหรอสความเปนเลศตามเปาหมาย เปนทยอมรบในวงวชาการหรอวชาชพนนๆ มหลกฐานของความส าเรจปรากฏชดเจน โดยมการสรปวธปฏบตหรอขนตอนการปฏบต ตลอดจนความรและประสบการณ บนทกเปนเอกสาร เผยแพรใหหนวยงานภายในหรอภายนอกสามารถน าไปใชประโยชนได สวนในระดบสถาบน การจดการความร (KM) จะถกก าหนดไวในตวบงชท 5.1 การบรหารของสถาบนเพอการก ากบตดตามผลลพธตามพนธกจ กลมสถาบนและเอกลกษณของสถาบน ซงเนนทการก ากบ ตดตาม สงเสรมใหทกหนวยงานในสถาบนมการด าเนนการจดการความรตามระบบ จากการก าหนดตวบงชดานการจดการความร (KM) ทพบทงในระดบคณะและสถาบนนน อาจกลาวไดวา การประกนคณภาพการศกษาภายในมเปาประสงคทตองการใหสถาบนการศกษามการรวบรวมองคความรหรอแนวปฏบตทดตางๆ ทมอยมากมายภายในสถาบนอดมศกษาและมประโยชนตอการบรหารจดการการศกษา ทง Tacit Knowledge และ Explicit Knowledge ซงกมค าถามวา จะท าอยางไรใหความร เหลานนถกจดระบบใหเปนองคความรของสถาบนทคณะ สาขาวชา หรอหนวยงานสนบสนนสามารถน ามาใชในการปฏบตงานใหมประสทธภาพไดในทกๆ ดาน เนองจากสถาบนอดมศกษา มภารกจหลกส าคญทจะตองด าเนนงานอย 4 ดานคอ 1) ดานการผลตบณฑต 2) ดานการวจย 3) ดานการบรการวชาการ และ 4) ดานการท านบ ารงศลปะและวฒนธรรม และยงตองมมาตรฐานดานการบรหารจดการตามมาตรฐานดานศกยภาพและความพรอมในการจดการศกษา ตามประกาศกระทรวงศกษาธการ เรองมาตรฐานสถาบนอดมศกษา พ.ศ.2554 ซงสอดคลองกบองคประกอบในการประกนคณภาพการศกษาทงระดบคณะและระดบสถาบนตามเกณฑการประกนคณภาพภายในของ สกอ. ทง 5 องคประกอบ คอ 1) การผลตบณฑต 2) การวจย 3) การบรการวชาการ 4) การท านบ ารงศลปะและวฒนธรรม และ 5) การบรหารจดการ ดงนนในการปฏบตงานของสถาบนอดมศกษาจงม การด าเนนกจกรรมตางๆ ซงสถาบนอดมศกษาหลายแหงใชแนวคดการบรหารงานตามหลกวงจรคณภาพ PDCA Cycle ของ Edwards W. Deming เพอเปนแนวปฏบตในการด าเนนงานตามภารกจตางๆ บรรลเปาประสงคทก าหนดไว รวมทงมการเกบรวมรวมองคความรท ดจากการปฏบตงานหรอการสรปเปนแนวปฏบตท ดเพอจดการใหเปนองคความร (Knowledge) ของสถาบนตอไป และรวมถงการมผลการด าเนนงานทผานเกณฑการประเมนในการประกนคณภาพการศกษาภายในตามตวบงชทก าหนดไว ความรในสถาบนอดมศกษา ทง Tacit Knowledge และ Explicit Knowledge ทมอยมากมายในสถาบนอดมศกษานน ควรถกจดการอยางไรใหเปนระบบ มคณภาพ และมการถายทอดความรไปยงบคลากรในสถาบนได ซงหลกการส าคญของการจดการความรในสวนของ Tacit Knowledge คอ จะท าอยางไรให Tacit Knowledge เปน Explicit Knowledge ใหมากทสด แลวน า Explicit Knowledge ทงทมาจากตวบคคลและ Explicit Knowledge ทอยในรปแบบตางๆ มาบรหารจดการใหเปนองคความรทมคณภาพและจดเกบอยในระบบหรอคลงความรของสถาบน พรอมทจะถกน าไปใชไดตลอดเวลา กระบวนการจดการความรท าอยางไร? มนกวชาการหรอนกคดหลายทานไดกลาวถงกระบวนการในการจดการความรทมหลากหลายลกษณะ เชน Takeuchi & Nonaka (2000) อางถงใน ลาวลย สขยง (2550) ได



กลาวถงกระบวนการจดการความรวาม 6 ขนตอน คอ 1) การก าหนด (Definite) วาอะไรคอความรทส าคญและจ าเปนตอองคกร 2) การสรางความร (Create) เปนกระบวนการสรางความรจากกระบวนการและขนตอนในการท างานและน าขอมลหรอสารสนเทศจากภายนอกมาสงเคราะหเปนความรส าหรบใชในการท างานขององคกรนนๆ 3) การเสาะหาและการยดกมความร (Capture) องคกรจะตองเสาะแสวงหาความรทกระจดระจายอยในองคกรทงทเปน Tacit Knowledge และ Explicit Knowledge มารวบรวมและจดเกบเปนองคความรขององคกร 4) การกลนกรอง (Distill) มการกลนกรองความรทจดเกบมาเพอใหไดความรททนสมยและมคณคา 5) การแลกเปลยนเรยนร (Sharing) ตองมการสงเสรมใหเกดการแลกเปลยนเรยนร การแบงปนความรเพอใหเกดประโยชนตอการพฒนาบคลากรและองคกร และ 6) การใชความร (Use) ตองมการน าองคความรไปประยกตใชเพอใหเกดผลจากการใชความรนน สวนแนวคดของ Demarest ไดแบงกระบวนการจดการความรเปนการสรางความร (Knowledge Construction) การเกบรวบรวมความร (Knowledge Embodiment) การกระจายความรไปใช (Knowledge Dissemination) และการน าความรไปใช (Use) Turban และคณะ เสนอกระบวนการจดการความรในรปแบบของแบบจ าลอง (Model) ซงประกอบดวยการสราง (Create) การจดและเกบ (Capture & Store) การเลอกหรอกรอง (Refine) การกระจาย (Distribute) การใช (Use) และการตดตาม/ตรวจสอบ (Monitor) Probst .et all (2000) ไดมการแบงกระบวนการจดการความรดวยการก าหนดความรทตองการ (Knowledge Identification) กา รจ ดห าค วาม ร ท ต อ งกา ร (Knowledge Acquisition) ก า รส ร า งพ ฒ นาความ ร ให ม (Knowledge Development) การถายทอดความร (Knowledge Transfer) การจดเกบความร (Knowledge Storing) การน าความรมาใช (Knowledge Utilization) สวน Marquardt (1966) กลาววา องคประกอบของการจดการความรทจะชวยใหองคกรสามารถสรางและจดการความรทงทมอยเดมภายในองคกรและความรใหมๆ ไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล มองคประกอบ 4 ประการ คอ 1) การแสวงหาความร (Knowledge Acquisition) ซงเปนการแสวงหาความรจากทงแหลงความรภายในองคกร (Internal Collection Knowledge) และแหลงความรภายนอกองคการ (External Collection Knowledge) 2) การสรางความร (Knowledge Creation) 3) การจดเกบความรและการสบคนความร (Knowledge Storage and Retrieval) และ 4) การถายทอดความรและการใชประโยชน (Knowledge Transfer and Utilization) และ Tiwana (2000) ไดน าเสนอกระบวนการขนพนฐานในการจดการความรวา ประกอบดวยขนตอน 3 ขน ดงน 1) การแสวงหาความร (Knowledge Acquisition) 2 ) การแบ งปนความร (Knowledge Sharing) และ 3 ) การน าความร ไปใช (Knowledge Transfer and Utilization) (อางถงใน ลาวลย สขยง, 2550) วจารณ พานช (2548) กลาววา การจดการความรเปนการด าเนนการอยางนอย 6 ประการตอความร ไดแก 1) การก าหนดความรหลกทจ าเปนหรอส าคญตองานหรอกจกรรมของกลมหรอองคกร 2) การเสาะหาความรท ตองการ 3) การปรบปรง ดดแปลง หรอสรางความรบางสวน ให เหมาะตอการใชงานของตน 4) การประยกตใชความรในกจการงานของตน 5) การน าประสบการณจากการท างาน และการประยกตใชความรมาแลกเปลยนเรยนร และสกด “ขมความร” ออกมาบนทกไว 6) การจดบนทก “ขมความร” และ “แกนความร” ส าหรบไวใชงาน และปรบปรงเปนชดความรทครบถวน ลมลก และเชอมโยงมากขน เหมาะตอการใชงานมากยงขน โดยมการบรณาการความรใหเปนเนอเดยวกน องคความรทเกยวของเปนทงความรทชดแจง อยในรปของตวหนงสอหรอรหสอยางอนท เขาใจไดทวไป(Explicit Knowledge) และความรฝงลกอยในสมอง (Tacit



Knowledge) ทอยในคน ทงทอยในใจ (ความเชอ คานยม) อยในสมอง (เหตผล) และอยในมอ และ สวนอนๆ ของรางกาย (ทกษะในการปฏบต) จากแนวคดของการจดการความรขางตน หากสถาบนอดมศกษาจะมการจดการความรหรอจดท าแนวปฏบตทด สถาบนควรจะตองตอบค าถาม 7 ขอตอไปน เพอเปนแนวทางในก าหนดเปาหมายและวธการในการจดการความร คอ 1. สถาบนตองก าหนดเปาหมายทชดเจนวาตองการจะพฒนาอะไร ผลลพธทตองการคออะไรและอยางไร 2. ความรหรอแนวปฏบตทตองการจะน ามาใชเพอพฒนาการท างานคอความรหรอแนวปฏบตอะไร 3. ความรหรอแนวปฏบตทดจะหามาจากไหน และหามาไดอยางไร 4. ความรหรอแนวปฏบตทไดมาจะมการจดการอยางไรเพอใหเปนความรหรอแนวปฏบตทตรงกบความตองการใชงาน มความเหมาะสม และมคณภาพ 5. จะมการตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการใชประโยชนของความรตอการพฒนางานของสถาบนอยางไร 6. มระบบการจดเกบ ระบบการรกษาความร และการแบงปนความรอยางไร 7. จะมการปรบปรงและพฒนาความรหรอแนวปฏบตนนเมอไหร เพอใหมความทนสมยหรอสอดคลองกบบรบทของสถาบน เมอสถาบนตอบค าถามทง 7 ขอขางตนแลว ในล าดบตอ สถาบนกด าเนนการเสาะหาความรและจดการความรโดยวธการตางๆ ตอไป

การจดการความรตามหลกวงจรคณภาพ (PDCA) เมอสถาบนมการระบความรทตองการอยางชดเจนแลว ขนตอนตอไปคอการคนหาความรและจดการความรเหลานนใหเปนความรทมคณภาพและตรงกบความตองการใชงาน เมอพจารณาแนวทางหรอขนตอนของกระบวนการจดการความรของนกวชาการหลายๆ ทานแลว สามารถน ามาสรปเปนขนตอนเพอใหเกดความเขาใจในกระบวนการจดการความรตามหลกการของ PDCA จะพบวา 1. ขนตอนการวางแผน (Plan) ในขนตอนน ผทไดรบมอบหมายใหเปนผรบผดชอบในการจดการความร(KM Team) ระบหรอเลอกความร(Knowledge) ทตองการจดการ โดยอาจพจารณาจากความตองการของสถาบนวาตองการพฒนาอะไร และตองการความรอะไรเพอใชในการพฒนา รวมทงวางแผนการแสวงหาความรเหลานน วาจะหาไดจากแหลงใดบาง 2. ขนตอนการปฏบต (DO) มขนตอนยอย ดงน 2.1 เสาะแสวงหาความร (Knowledge Acquisition) ทมอยภายในสถาบนและนอกสถาบน ทงทเปน Tacit Knowledge และ Explicit Knowledge หรอการสรางความรใหม (Knowledge Creation) ทจ าเปนส าหรบการท างาน เชน การสมภาษณบคคลทมความร การประชมกลมผมความรเพอเสาะหาความรทส าคญ การศกษาความรจากเอกสารหรอสออเลกทรอนกสตางๆ ทผรไดมการบนทกไว เปนตน



2.2 กลนกรอง (Distill) เปนขนตอนของการคดเลอก เลอกสรรวา ความรใดเปนความรทส าคญ หรอจ าเปน และเหมาะสมตอการด าเนนงานของสถาบน โดยมการจดล าดบความส าคญของความรทจ าเป นตองการใชของสถาบน 2.3 ด าเนนการจดการความร โดยอาจน าแนวทางตามหลกการ 5 ประการทนายแพทยวจารณ พานช ไดเสนอแนะมาปรบใชไดดงน (1) หา Best Practices ทมอยแลวในสถาบน และตรวจสอบหาวธการจดการความรทจะน าไปส Best Practices นน (2) หา Best Practices ภายนอกสถาบน เพอมาปรบใชกบสถาบน (3) ใชเครองมอหรอวธการทสถาบนมความช านาญในการจดการความร เชน การสรางกจกรรมการแลกเปลยนเรยนรและแบงปนความรของบคลากรภายในสถาบนโดยการสรางความรวมมอในการหาความรหรอแกนความรจาก Tacit Knowledge สกดใหเปน Explicit Knowledge การแลกเปลยนเรยนรจากชมชนภายนอกสถาบนผานสอสงคมออนไลนตางๆ หรอการแลกเปลยนเรยนรกบเครอขายตางๆ การถอดบทเรยนจากการจดการความรของผอน เพอแสวงหาองคความรส าคญทจะเปนประโยชนตอการพฒนางาน เปนตน (4) มงจดการความรในประเดนทส าคญ โดยตองมการพจารณาวาความรหรอแนวปฏบตนนถกตองและเหมาะสมตอการพฒนาสถาบนจรงๆ โดยอาจมการทดสอบ หรอทดลองเพอดผลทเกดขนเพอประเมนวาความรเหลานนสงผลตอการบรรลเปาหมายไดอยางแทจรงหรอไม (5) ตรวจสอบกระบวนการท างานภายในสถาบน มการปลกฝงแนวคดและวธการจดการความร รวมทงสรางบรรยากาศการแลกเปลยนเรยนรและการแบงปนความรใหเกดขนในสถาบน 2.3 ปรบปรง พฒนาความร สรางความรบางสวนเพมเตมทเหมาะกบการใชงาน มการจดการความรใหเปนระบบ โดยอาจมการจดหมวดหมความร ประเภทของความร และอาจมการก าหนดรอบระยะเวลาในการทบทวนหรอปรบปรงความรเพอพฒนาใหเกดความทนสมยอยเสมอ 2.4 แลกเปลยนเรยนรและการถายทอดความร (Knowledge Sharing & Transfer) สถาบนควรสรางบรรยากาศของการเปนสงคมแหงการเรยนร โดยตองมการก าหนดระยะเวลาการเผยแพรความรหรอแนวปฏบตอยางชดเจนวาจะเผยแพรเมอใด และมใครบางทตองเขามารบความรเหลานน ซงอาจจด กจกรรมหรอโครงการทสงเสรมและเชญชวนบคลากรเขามาแลกเปลยนเรยนรและแบงปนความรแกกนและกน มการจดเวทส าหรบแลกเปลยนเรยนร โดยมการจดท าเอกสารความร คมอแนวปฏบตทด เพอเปนสอกลางของการแบงปนความร มการอบรมใหความร หรอมการจดคายความร การจดพเลยงเพอการถายทอดความร เปนตน 2.5 ประมวลความร (Knowledge Codification) การจดและเกบรวมรวมความร (Capture & Store) สถาบนตองมการประมวลความรใหอยในรปแบบมาตรฐานเดยวกนทงสถาบน เพอความสะดวกในการคนหา โดยมการน าระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาชวยในการรวบรวม จดเกบเปนคลงความร และใหทกคนสามารถเขาถงและสบคนขอมลไดอยางสะดวก 2.6 การใชความร (Knowledge Use) เปนขนตอนของการน าความรท มการจดการผานกระบวนการจดการความรแลวไปประยกตใชในงานของตนเอง และมการเกบบนทกขอมลผลการด าเนนงานเพอดประสทธผลของการใชความร วเคราะหขอดและขอจ ากดในการใชความร รวมทงอาจมขอเสนอแนะในการน า



ความรไปใชและขอเสนอแนะในการปรบปรงความรเพอททมผรบผดชอบการจดการความรจะไดน าไปปรบปรงและพฒนาตอไป 3. ขนตอนการตรวจสอบ (Check) ขนตอนนเปนขนการตดตาม ตรวจสอบ (Monitor) ประเมนผล (Evaluate) การน าความรไปใชในการด าเนนงาน เพอพจารณาผลการด าเนนงานวาความรนนกอใหประสทธผลในระดบใด บรรลเปาหมายตามทสถาบนก าหนดไวหรอไม มปญหาหรออปสรรคใดบางในการน าความรไปใช หากผลการด าเนนงานไมเปนไปตามเปาหมายทก าหนดไว ผน าความรไปใชตองคนหาปญหา จดออนทเกดขน เสนอทมผรบผดชอบจดการความร เพอปรบปรงแกไขตอไป แตมขอพจารณาทควรค านงถงคอ สถาบนจะตองก าหนดไวอยางชดเจนวาจะตรวจสอบอะไรบาง และบอยครงแคไหน เพอใหขอมลทไดจากการตรวจสอบเปนประโยชนส าหรบขนตอนถดไป 4. ขนตอนการด าเนนงานใหเหมาะสม (Action) หลงจากทผน าความรไปใชมการประเมนผลจากการใชความรแลว หากผลการด าเนนงานทเกดขนบรรลเปาหมายหรอเปนไปตามแผนทวางไว สถาบนสามารถน าความรนนมาจดท าเปนแนวทางปฏบตทเปนมาตรฐานได และสามารถปรบปรงใหดยงขนไปไดอก เพอใหการท างานสามารถบรรลเปาหมายไดเรวกวาเดม คณภาพดขน หรอลดคาใชจายใหนอยลงได แตถาหากไมบรรลเปาหมายหรอไมเปนไปตามแผนทวางไว ผรบผดชอบควรน าความรทรวบรวมไวมาวเคราะหและพจารณาวาควรจะด าเนนการอยางไร เชน การแสวงหาความรใหม การหาแนวปฏบตทนาจะเปนไปได การปรบปรงความรใหเหมาะสมกบบรบทและสภาพของสถาบน ขอความชวยเหลอจากผร หรอเปลยนเปาหมายใหม เปนตน

ตวอยางการจดการความรและการคนหาแนวปฏบตทครอบคลมพนธกจดานการผลตบณฑตการวจย

1. ดานการผลตบณฑต คณะมเปาหมายคอการพฒนาคณภาพการจดการเรยนการสอน โดยตองการพฒนาวธการจดเรยนการสอนใหทนสมยผานสอออนไลน เพอการเปน e- University และเพอแกปญหาสถานการณการแพรระบาดของเชอไวรสโคโรนา หรอ โควด-19 2. ดานการวจย มเปาหมายคอ ยกระดบผลตผลงานวจยและผลงานวชาการใหมคณภาพ โดยอาจารยมผลงานวจยหรอผลงานวชาการทเผยแพรในวารสารระดบชาตและนานาชาต

กระบวนการจดการความรตามหลกวงจร PDCA

ขนท 1 ขนการวางแผน (Plan) คณะตองมการก าหนดประเดนความรและเปาหมายของการจดการความรทสอดคลองกบเปาหมายทง 2 ดาน เชน 1.1 ดานการผลตบณฑต ประเดนความรทคณะจะตองเสาะแสวงหาคอ วธการจดการเรยนการสอนออนไลนทมประสทธภาพ 1.2 ดานการวจย ประเดนความรส าคญทคณะตองแสวงหา คอ วธการหรอแนวทางในการพฒนาศกยภาพของอาจารยดานการท าวจย การเขยนบทความวจย และการเขยนบทความวชาการ ขนท 2 ขนตอนการปฏบต (Do) โดยมขนตอนยอย ดงน 2.1 เสาะแสวงหาความร โดยในดานการผลตบณฑต ความรทตองแสวงหา คอ กระบวนการจดการเรยนการสอนแบบออนไลน เทคนควธการสอน เทคนคการใชสอออนไลน ประสทธภาพและประสทธผลทเกดขนจากการเรยนการสอนออนไลน ปญหาอปสรรคตางๆ วธการแกไขปญหาทไดผล และปญหาหรออปสรรคทยงไมได



รบการแกไข ซงขอมลเหลานสามารถหาไดจากบคลากร (tacit Knowledge) ทเคยใชสอออนไลนหรอก าลงจดการเรยนการสอนผานระบบออนไลน และหลกการ แนวคด ทฤษฎ หรอวธการจดการเรยนการสอนออนไลนจากงานวจย บทความวชาการ รายงาน งานเขยนตางๆ ทเกยวของ หรอขอมลจากสออเลกทรอนกส เปนตน ซงกคอ Explicit Knowledge สวนดานการวจย ความรทตองแสวงหา คอ วธการพฒนาศกยภาพของผท าวจย ทจะสงเสรมใหอาจารยสามารถผลตผลงานวจยรวมทงบทความวจยและบทความวชาการทมคณภาพ และสามารถเผยแพรในวารสารวชาการระดบชาตและนานาชาตได ซงสามารถด าเนนการได เชน การใชระบบพเลยง ซงพเลยงจะตองม tacit Knowledge ดานการท าวจยและการเขยนบทความวจยทมการเผยแพรในระดบชาตและนานาชาตมากอน และหาความรแบบ Explicit Knowledge มาเพมเตมเพอพฒนาศกยภาพของผท าวจย 2.2 การกลนกรอง เปนขนตอนของการกรองความรท งจาก tacit Knowledge และ Explicit Knowledge ทเสาะหามาไดซงอาจมมากมายและหลายหลาย ผรบผดชอบในการจดการความรจะตองวเคราะหและกลนกรองวาความรใดเปนความรทส าคญจรง มคณภาพ และจะชวยพฒนาใหการจดการเรยนการสอนออนไลนและการพฒนาศกยภาพของอาจารยดานการท าวจยและการเขยนบทความวจย ประสบความส าเรจไดจรง 2.3 ด าเนนการจดการความร โดยพจารณาวาม Best practice ดานวธการจดการเรยนการสอนออนไลน หรอวธการพฒนาศกยภาพอาจารยในการท าวจย หรอไม หากม Best practice ควรน ามาศกษา วเคราะห ปรบปรงใหเหมาะกบบรบทของคณะ เพอสรางโอกาสของความส าเรจ รวมทงลดเวลา ลดคาใชจาย และลดความสยงของการจดการความรได 2.4 สรปแกนความรทส าคญหรอแนวปฏบตทจ าเปนจรงๆ ทจะตองใชเพอสงผลใหเกดการพฒนาการจดการเรยนการสอนออนไลนอยางมคณภาพ เชน การพฒนาทกษะการใชเทคโนโลยของอาจารยผสอน เทคนคการน าเสนอ การเลอกใชเครองมอในการเขาสระบบออนไลน ระดบคณภาพของสญญาณอนเทอรเนตทสามาถใชงานได สภาพความพรอมของผเรยน เปนตน สวนการพฒนาศกยภาพของอาจารยในการท าวจยทมประสทธภาพ เชน ความรทจะสรางความเขาใจในกระบวนการท าวจยของอาจารย ความรดานคณภาพของขอมล วธการการวเคราะหขอมล วธการการสรปผลการวจยทด เทคนคการเขยนบทความวจย เปนตน ซงอาจมการจดอบรมใหความรและมระบบพเลยงชวยดแลการท าวจย เพอใหไดผลงานวจยทมคณภาพตามทตองการ 2.5 คณะควรสรางบรรยากาศของสงคมแหงการเรยนรและแบงปนความร โดยมการก าหนดวน-เวลาการเผยแพรองคความรทชดเจน และสงเสรมใหผทมความจ าเปนตองใชความรเขารวมกจกรรม โดยอาจมการจดแสดงองคความร การสมมนา การแลกเปลยนเรยนร จากผมสวนเกยวของ ทงอาจารย นกศกษา เพอรบรแนวคด การใชความรและแนวปฏบต และผลการของด าเนนการจากองคความรนนๆ รวมทงการเผยแพรผานเอกสารและสออเลกทรอนกสตางๆ ซงในขนตอนนการแลกเปลยนเรยนรจะชวยสกดองคความรทแทจรงทมความส าคญและจ าเปนจรงตอการด าเนนงานออกมาไดอกระดบหนง 2.6 เมอไดองคความรทแทจรงแลว กถงขนตอนของการน าความรไปใช โดยตองมการเกบบนทกขอมลของผลการน าความรไปใช วาบรรลเปาหมายตามทตงไวหรอไมอยางไร มปญหาอปสรรคหรอขอจ าก ดอะไรเกดขนหรอไม การแกไขทไดด าเนนการไปแลวท าอยางไร หรอปญหาทยงคงเหลออยมปญหาใดบาง



3. ขนการตรวจสอบ (Check) เปนขนตอนการตรวจสอบผลของการน าองคความรหรอแนวปฏบตทดไปใชวาเกดประสทธผลและประสทธภาพอยางไร บรรลเปาหมายหรอไม เชน นกศกษาสามารถเกดความรจากเรยนรผานระบบออนไลนไดในระดบใด หรออาจพบปญหา เชน อาจารยผอาวโสบางคนไมมทกษะดานการใชคอมพวเตอร หรอนกศกษาไมสามารถเขาเรยนผานระบบออนไลนไดเนองจากปญหาเครอขายอนเทอรเนตไมเสถยร หรอนกศกษาอาจตงใจเรยนลดลงเนองจากไมไดเรยนในหองเรยน เปนตน เมอมการตรวจสอบและพบปญหาแลว คณะจะตองด าเนนการแกไข หรอปรบปรง เชน การพฒนาทกษะการใชคอมพวเตอรใหกบอาจารยอาวโสหรอมอาจารยผชวยเพออ านวยความสะดวกในการเรยนการสอนออนไลน การปรบปรงสญญาณเครอขายอนเทอรเนต การพฒนาเทคนคการสอนเพอจงใจใหนกศกษาตงใจเรยนมากขน เปนตน สวนดานการวจย หากอาจารยสามารถผลตผลงานวจยทมคณภาพและเผยแพรในวารสารวชาการระดบชาตและนานาชาตไดเพมมากขน แสดงวาองคความรทใหกบอาจารยหรอแนวปฏบตทด าเนนการนนประสบความส าเรจ แตถาผลการด าเนนงานไมประสบความส าเรจ จะตองวเคราะหหาสาเหตของความไมส าเรจนน เชน อาจเกดจากระยะเวลาในการด าเนนงานวจยสนเกนไป อาจารยบางคนไมถนดท าวจยหรอมภารกจอยางอนมากเกนไปจนกระทงไมมเวลาท าวจย พเลยงนกวจยมความเชยวชาญไมตรงกบหวขอทนกวจยท า เปนตน คณะจงตองปรบปรงในประเดนเรองระยะเวลาการท าวจย การจดตารางเวลาการท างานของอาจารยใหมเวลาเพยงกบการท าวจย หรอการจดหาพเลยงทมความเชยวชาญในเรองทนกวจยก าลงด าเนนการ เปนตน 4. ขนการด าเนนงานใหเหมาะสม (Act) เมอคณะมการประเมนหรอตรวจสอบผลการด าเนนงานทเกดจากการใชองคความรหรอแนวปฏบตทก าหนดไวแลว คณะตองตรวจสอบและพจารณาวาองคความรหรอแนวปฏบตใดทมคณภาพ สามารถสรางและพฒนางานไดบรรลตามเปาหมายทตงไว กเกบองคความรหรอแนวปฏบตทดนนไวเปนของตนเอง และมการแบงปนใหบคลากรอนๆ ไดน าไปใชประโยชน เชน การเลอกใช แอปพลเคชนทใชงานงายอาจารยและนกศกษาสามารถใชงานไดสะดวก และมการบนทกการเรยนการสอนเพอดซ าได รวมทงเปดชองใหนกศกษาไดซกถาม และมประเมนประสทธภาพของการเรยนการสอนระบบออนไลนเพอปรบปรงแกไขและพฒนาตอไป สวนดานการวจย แนวปฏบตทด เชน การจดการระบบพเลยงทด การจดกจกรรมพฒนาทกษะการท าวจยและการเขยนบทความวจยใหกบนกวจยระดบตางๆ ซงสามารถเกบไวเปนแนวปฏบตทดไดเชนกน สวนปญหาอปสรรคตางๆ ทเกดขนจากการด าเนนงาน คณะวชาตองหาทางปรบปรงแกไข และก าหนดความรใหมทจะแกไขปญหาในสวนทการด าเนนงานนนยงบกพรองอย เพอใหการด าเนนงานในครงตอไปบรรลเปาหมายหรอเกดผลผลสมฤทธตามทคณะตองการได จากประสบการณของการเปนผประเมนการประกนคณภาพการศกษาภายในมาตลอดระยะเวลากวา 10 ป พบวา การจดการความรยงเปนตวบงชทสถาบนอดมศกษาหลายๆ แหงยงไมสามารถด าเนนการไดอยางมประสทธภาพ ซงจากการสมภาษณและศกษาจากรายงานการประเมนตนเองของสถาบนการศกษาทงในระดบคณะและระดบสถาบน พบวา หลายสถาบนยงใหความส าคญกบการจดการความรนอยกวาตวบงชอนๆ และยงมความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการจดการความรในระดบต า ซงสอดคลองกบงานวจยของนวลลออ แสงสข (2550 ) เรอง การศกษาการจดการความรของมหาวทยาลยรามค าแหง ทกลาววา ปญหาของการจดการความรของมหาวทยาลยรามค าแหงตงแตอดตถงปจจบน พบวา ม 8 ประการ คอ 1) ขาดความรความเขาใจในเรองการจดการความร 2) ขาดความสามารถในระบบสารสนเทศใหม 3) มการตอตานการเปลยนแปลง 4) ขาดความสามารถในการใชอปกรณอเลกทรอนกส 5) การใหความรแกบคลากรในเรองการจดการความรยงไมเพยงพอ



6) มนษยสมพนธระหวางบคลากรในหนวยงานตางๆ ขององคกรมนอย 7) ขาดระบบสนบสนนในการเรยนรของบคลากร และ 8) ขาดการสรางใหบคลากรเปนผสนใจใฝเรยน และสอดคลองกบงานวจยของ นตยปภา จนทะปสสา (2562) ทศกษาเรอง การพฒนาระบบสารสนเทศการบรหารงานบคคลโรงเรยนบานดอนตมดอนโด ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษามหาสารคาม เขต 1 ทพบวาบคลากร ขาดความรเทคนควธการและขาดทกษะในการใชเทคโนโลย และงานวจยของ ฉตรแกว ธรเดชากล (2551) ทศกษาเรองการบรหารจดการความรในสถานศกษาสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาสพรรณบรเขต 2 ทพบวา ในกระบวนการจดการความรในดานการแลกเปลยนเรยนรมากทสด ตรงขามกบขนตอนการจดเกบและเผยแพรทท าไดนอยทสด เพราะการจดการระบบฐานขอมลการศกษายงไมไดรบการใสใจมากนก เปนการบนทกความรทไดจากการแลกเปลยนเรยนรลงในแบบฟอรมเทานน ปจจยทเออตอการประสบความส าเรจในการบรหารจดการความรในสถานศกษาไดแก การใหความส าคญกบการจดการความรของผบรหารสถานศกษา การมสวนรวมของทกฝายและความจรงใจในการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน ดงนน การทกระบวนการจดการความรของสถาบนจะเกดขนไดนน ธดา จลนทร (2549) อางถงในปลมจตต นาราภรมยขวญ (2551) ไดกลาววา ผบรหารตองใหความส าคญและสนบสนนอยางตอเนองและจรงจง มการก าหนดเปาหมายและนโยบายทชดเจน บคลากรทกคนใหความส าคญ ใหความรวมมอในการแลกเปลยนเรยนร และมความรความเขาใจทชดเจนเกยวกบความหมาย วตถประสงคและขนตอนในการด าเนนการ มความพรอมดานเทคโนโลย และมวฒนธรรมองคกรทเออตอการเกดการจดการความร

ขอเสนอแนะในการจดการความร

1. ผบรหารตองใหความส าคญและสนบสนนการจดการความร โดยมการก าหนดนโยบายทชดเจน และมแผนงานดานการจดการความร 2. สถาบนควรเสาะแสวงหาความร (Knowledge) ทจ าเปนตอการบรหารจดการสถาบนอดมศกษา โดยความรนนจะตองสอดคลอง เชอมโยงกบเปาหมายการพฒนาของสถาบนทงในระดบยทธศาสตรและระดบกลยทธของการด าเนนงานตามภารกจหลก 4 ประการ 3. ควรน าระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการประมวลความร การจดเกบทเปนระบบ และใหผ ทตองการใชความรสามารถเขาถงไดงายอยางเหมาะสม 4. ควรมการก ากบ ตดตาม และประเมนผลการใชความรนน ประเมนประโยชนหรอผลลพธทเกดขนจากการใชความร หรอสาเหตของการใชความรแลวยงไมบรรลเปาหมาย ปญหาและอปสรรคของการใชความร เพอหาทางปรบปรงและพฒนาความรนน 5. เสรมสรางบรรยากาศของการแลกเปลยนเรยนรและการแบงปนความร เพอใหมการน าความรทซอนเรนในตวบคคลและความรทมการเผยแพรมาแลว มาพดคย อภปราย เพอสกดความรจนไดความรทส าคญและจ าเปนตอการพฒนาการบรหารจดการของสถาบนอยางแทจรง การจดการความร (KM) เปนสงทดและมประโยชนตอการพฒนาสถาบน ซงหากสถาบนมความตงใจในการแสวงหาความรทมคณภาพหรอแนวปฏบตทดเพอน ามาใชเปนแนวทางในการท างาน กสามารถเชอไดวา สถาบนจะมองคความรทมประโยชน มแนวปฏบตทดในการท างานในดานตางๆ ไดตรงประเดน ท าใหเกดการพฒนางานไดเรว ยนระยะเวลาในการลองผดลองถกในการท างานได แต สมประสงค บญยะชย (2554) ไดเสนอ



ขอควรค านงคอ ความรทมคณภาพของสถาบนหนงอาจไมสามารถใชไดผลอยางเดยวกนทกสถาบน แตสามารถน าแนวคดและความรไปปรบปรงและใชไดตามบรบทของสถาบนของตนเอง สอดคลองกบกลยารตน ธระธนชยกล (2557) ทไดกลาวไววา การจะน ารปแบบจดการความรแบบใดไปใชในองคการนน ตองขนอยกบองคประกอบและโครงสรางพนฐานขององคกรนนๆ ทส าคญคอตองเหมาะสมกบวฒนธรรมขององคกรนนๆ ดวย ซงแตละองคกรไมจ าเปนตองยดตดรปแบบใดแบบหนง ซงองคกรหนงอาจใชรปแบบหนงประสบความส าเรจ แตรปแบบนนอาจไมสามารถน าไปใชในอกองคกรหนงได บางองคการอาจตองใชรปแบบการจดการความรแบบผสมผสานกนหลายรปแบบจงจะประสบผลส าเรจ ดงนนสถาบนจงควรมการทดลองใชและปรบเปลยนวธการจนกวาจะไดแนวทางทเหมาะสมและไดผลดทสด ปรบปรงองคความรนนๆ จนกวาจะไดองคความรทเหมาะสมและเกดผลดทสดกบสถาบนอดมศกษาตอไป เอกสารอางอง กลยารตน ธระธนชยกล. (2557). การจดการความร...ปจจยสความส าเรจ. วารสารปญญาภวฒน, 5 (ฉบบ

พเศษ), 134-146. ฉตรแกว ธรเดชากล. (2551). การบรหารจดการความรในสถานศกษาสงกดส านกงานเขตพนทการศกษา

สพรรณบรเขต 2. (วทยานพนธมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร). ณฐวฒน แซงภเขยว. (2563). แนวทางการถายทอดภมปญญาทองถนของสงคมผสงอาย กรณศกษาโรงเรยน

สรางสข-ผสงวย ต าบลบานตว อ าเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ. วารสารวชาการและวจย มหาวทยาลยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. 10(2) , 68-79.

นวลลออ แสงสข. (2550). การศกษาจดการความรของมหาวทยาลยรามค าแหง. (วทยานพนธปรชญาดษฎ บณฑต การพฒนาทรพยากรมนษย, มหาวทยาลยรามค าแหง).

นตยปภา จนทะปสสา. (2562). การพฒนาระบบสารสนเทศการบรหารงานบคคลโรงเรยนบานดอนตมดอนโด ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษามหาสารคาม เขต 1. วารสารวชาการและวจย มหาวทยาลยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. 9(1) ,82-89.

ปณตา พนภย. (2544). การบรหารความร (Knowledge Management) แนวคดและกรณศกษา (รายงานการวจย). กรงเทพมหานคร: ภาควชารฐประศาสนศาสตร คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปลมจตต นาราภรมยขวญ. (2558). การจดการความรของมหาวทยาลยในก ากบของรฐและมหาวทยาลย เอกชน. (วทยานพนธหลกสตรบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการจดการ, มหาวทยาลยธรกจ บณฑตย). พรธดา วเชยรปญญา. (2547). การจดการความรพนฐานและการประยกตใช (พมพครงท 1). กรงเทพมหานคร: เอกซเปอรเนท. รชตวรรณ กาญจนปญญาคม. การจดการความรคออะไร. สบคนเมอวนท 25 สงหาคม 2563, จาก Nan.mcu.ac.th/image



ลาวลย สขยง. (2550). การจดการความรในองคกร กรณศกษา : หนวยงานธรกจ CDMA บรษท กสท โทรคมนาคม จ ากด (มหาชน). (ภาคนพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต การพฒนาทรพยากรมนษยและ องคการ, สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร). วจารณ พานช. (2548). การจดการความรกบการบรหารราชการไทย. กรงเทพมหานคร : สถาบนการจดการ

ความรเพอสงคม. สมประสงค บญยะชย. (2554). เทคนคความรในการบรหารองคการใหญใหประสบผลส าเรจ.

กรงเทพมหานคร: บรษทเอ ไอ เอส. ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. (2560). คมอการประกนคณภาพการศกษาภายใน ระดบอดมศกษา พ.ศ.2557 (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร: ภาพพมพ. ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต. การจดการความร. สบคนเมอวนท 25 สงหาคม 2563

จาก https://www.nstda.or.th/th/nstda-knowledge/knowledge-management/3278-knowledge-management

เสกสรรค บวศลปศกด. การจดการความรสการบรหารองคการทเปนเลศ. สบคนเมอวนท 25 สงหาคม 2563, จาก https://jeal.snru.ac.th/Files/Article/649-ArticleTextFile

https://www.nstda.or.th/th/nstda-knowledge/knowledge-management/3278-knowledge-management

https://www.nstda.or.th/th/nstda-knowledge/knowledge-management/3278-knowledge-management

การจัดการความรู้ในสถาบันอุดมศึกษา...

Documents

Transcript of การจัดการความรู้ในสถาบันอุดมศึกษา...