บคลกภาพ และ

กลไกปองกนตนเองทางจต

ดร.สภาพร พนธธรานรกษ

ภาควชาสรรวทยา คณะวทยาศาสตรการแพทย มหาวทยาลยนเรศวร

ความหมายและความส าคญของบคลกภาพ

องคประกอบของบคลกภาพ

ปจจยทมผลตอบคลกภาพ

ลกษณะของบคลกภาพทด

ลกษณะของบคลกภาพทไมพงประสงค

ประเภทของบคลกภาพ

พฒนาการของบคลกภาพ (ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด)

กลไกปองกนตนเองทางจต

เนอหาโดยรวม

•ลกษณะโดยรวมของบคคลใดบคคลหนง ทงใน

•สงทมองเหนได เชน รปลกษณภายนอก ลกษณะของพฤตกรรม

• สงทมองไมเหน เชน อารมณ สงคม สตปญญา คานยม

•ซงจะท าใหคนอนสามารถจะเขาใจและแยกไดวาบคคลน นแตกตางจากคนทวไปได

นยาม บคลกภาพ (Personality)

บางอยางตดตวมาแตก าเนด

บางอยางไดรบจากประสบการณ ปฏสมพนธ สงแวดลอม

มกแสดงออก ปรากฏใหเหน 3 ดาน คอ

1. ดานรปรางหนาตา

2. ดานจตใจ สตปญญา อารมณและความรสก

3. ดานสงคม อปนสยใจคอ ความชอบ ระเบยบแบบแผน และประเพณ

บคลกภาพ (Personality)

มาจากภาษาละตนวา Persona

หมายถง หนากาก ทตวละครใชสวมเวลาออกแสดง

เพอทจะแสดงบทบาทตามทถกก าหนดให

บคลกภาพ (Personality)

1. ผลรวมของพนธกรรม และประสบการณท งหมดของบคคล 2. ลกษณะรวมของบคคล และวธการแสดงออกทาง

พฤตกรรมซงก าหนดการปรบตวตามแบบฉบบของแตละ

บคคลตอสงแวดลอม

3. คณสมบต และคณลกษณะเดนประจ าตวของแตละบคคล รวมทงการปรบตวของบคคลตอสงแวดลอมตาง ๆ

ความหมายของ “บคลกภาพ”

4. กระบวนการสราง หรอ รวมคณลกษณะท งทางดานรางกายและจตใจของบคคล นสย กรยาทาทางของแตละบคคล

โดยเฉพาะ

5. ความเดนประจ าตวของแตละบคคล ซงอาจจะบอกถงความ

แตกตางจากบคคลอน ในดานปรมาณ และคณภาพของลกษณะเดนน นๆ

ความหมายของ “บคลกภาพ”

สภาพนสยจ าเพาะคน (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525)

ตอการด ารงชวตในสงคมอยางมาก พจารณาไดจาก

1. ความมนใจ -> โอกาสประสบความส าเรจมากขน

2. การยอมรบของกลม -> เปนทยอมรบและตองการ

3. การปรบตวใหเขากบผอน -> รเขา ปรบตวงายขน

4. ความส าเรจ -> สรางศรทธา ไดรบความรวมมอ ชวย

ใหท างานไดส าเรจงายขน

5. เอกลกษณเฉพาะตว -> ใชเปนแบบอยางได

ความส าคญ “บคลกภาพทด”

1. ลกษณะทางกาย : รปราง หนาตา สดสวน ผวพรรณ ความสง สผม

2. ลกษณะทางใจ : ความคด ความจ า จนตนาการ ความสนใจ ความต งใจ

การตดสนใจ สตปญญา

3. อปนสย : สภาพออนโยน ซอสตย เคารพสทธ ไมเหนแกตว ม

ศลธรรม ซงเปนกรยาทสอดคลองกบสภาพสงคม

องคประกอบของบคลกภาพ

4. อารมณ : ความรสกแหงจตทกอใหเกดอารมณตางๆ เชน ตนเตน

ตกใจ โกรธ กลาหาญ ราเรง หดห หงดหงด วตกกงวล ฯลฯ

5. การสมาคม : กรยาทาท อาการทแสดงตอผอน เชน ชอบสมาคม

หรอ ชอบเกบตว เหนใจผอน หรอ ไมแยแสผอน ฯลฯ

องคประกอบของบคลกภาพ

1. พนธกรรม (Heredity)

ไดรบการถายทอดจากบรรพบรษ ไดแก รปรางหนาตา ผวพรรณ ฯลฯ

2. ประสบการณ (Experience) เรยนรและปรบตวตอสภาพแวดลอมทเขาไปเกยวของ

1. ประสบการณท วไป : ทกคนในสงคมไดรบเหมอนๆ กน เชน ขนบธรรมเนยมประเพณ การเรยนรบทบาทของตนเอง

2.ประสบการณสวนตว : เฉพาะแตละคน ประสบดวยตนเอง

ปจจยทมผลตอพฒนาการของบคลกภาพ

1. เพศ : วยเดกไมแตกตาง ญ -> สามารถเขาใจอารมณของบคคลไดดกวา ช -> กาวราวมากกวาในทกกรณ

2. อาย : ความระมดระวง ความเขมแขง ความคดและความจ า 3. สขภาพ : สขภาพกายแขงแรง สงผลใหสรางบคลกภาพทด

สขภาพจตด ท าใหบคลกภาพภายนอกด

4. อาชพ : จะหลอหลอมใหบคลกภาพสอดคลองกบอาชพ

5. ประสบการณ : ไดรบการเลยงดด อบอน -> เชอม นในตวเอง ไดรบประสบการณเลวราย -> มองโลกแงราย หวาดระแวง ชางสงสย ขาดความเชอม นในตนเอง

ปจจยทมผลตอความแตกตางของบคลกภาพ

1. ความสามารถในการรบร และเขาใจสภาพความเปนจรงท ง

ภายนอก และภายในอยางถกตอง

2. การแสดงอารมณในลกษณะและขอบเขตทเหมาะสม

3. ความสามารถในการสรางความสมพนธทางสงคม

4. ความสามารถในการท างานทเปนประโยชนตอสงคมและสวนรวม

5. สรางสมพนธภาพทดกบผอน จากการมความรก และความรกใคร

ผกพนกบผอน

6.ความสามารถในการพฒนาตน

ลกษณะของผมบคลกภาพด

1. ลกษณะบคลกภาพทางกาย

2. บคลกภาพทางอารมณและจตใจ

3. บคลกภาพทางวาจา

ลกษณะของผมบคลกภาพด

1. ลกษณะบคลกภาพทางกาย

1. รปราง หนาตา : ด -> ไดเปรยบ แตตองอาศยลกษณะอนประกอบดวย เชน กรยามารยาทด มความเปนกนเอง

เออเฟอเผอแผ มความสามารถในการพดทด

2. การแตงกาย : ถกกาลเทศะ สะอาด -> ใหเกยรต เคารพสถานท

3. ความสะอาดและสขภาพอนามย : ตงแตศรษะ จรดปลายเทา 4. กรยาทาทาง : ทแสดงออกถงคลองแคลววองไว -> สรางความประทบใจได

ลกษณะของผมบคลกภาพด

2. บคลกภาพทางอารมณและจตใจ (เสรมบคลกภาพ

ทางกาย)

1. ความสามารถในการควบคมอารมณ โลภ โกรธ หลง -> ถาควบคมได จะมอารมณด ยมแยมแจมใส มมนษยสมพนธด

2. มทศนคตทดตอการปฏบตงาน -> มงมนในการท างาน พรอมทจะฝาฟนอปสรรคตางๆ ได

3. มความสามารถในการตดสนใจ -> มกเปนผทมประสบการณในดานตางๆ รบทบาทหนาทของตนเอง มองเหนผลทจะเกด

จากการตดสนใจของตนได

ลกษณะของผมบคลกภาพด

3. บคลกภาพทางวาจา

1. วาจาสภาพนมนวล มหางเสยง -> เปนทชนชมรกใคร และท าใหเกดมนษยสมพนธทดได

2. ใชภาษาทเขาใจงาย จดจ าไดงาย และเหมาะสมกบผฟง-> เพอสอสารไดถกตอง หรอ อาจตองมศลปะในการจงใจ

3. น าเสยง และค าพดทเหมาะสม ไมกระทบตอจตใจผฟง -> พอด ไมแขงกระดาง หรอออนหวานมากเกนไป

4. ใชภาษาทเหมาะสม -> ตองรสงใดควรพด สงใดไมควรพด

ลกษณะของผมบคลกภาพด

1. ประเภทหมกมนอยกบตนเอง มกจะทอแท เบอหนาย ผดหวง มความเคยดแคน

พวกนเปนพวกทไดรบความผดหวงในสมพนธภาพ

ระหวางตนเองและผอน

2. ประเภทไมสงสงกบใคร มกรสกวาท าดกบใครไมขน มกจะมความนอยใจ

สาเหตอาจจะเนองจากไมไดรบความรกในวยเดก จงพฒนา

ความรสกไมไววางใจผอน ไมยดตดกบใคร

ลกษณะของบคลกภาพทไมพงประสงค

3. ประเภทตองพงพาผอน มกไมมความคดเปนของตนเอง คอยแตฟงและปฏบตตาม

ค าแนะน าของบคคลอน ยดคนอนเปนทพง

สาเหต อาจจะเปนเพราะการอบรมเลยงดในครอบครวทพอ

แมวางอ านาจหรอเผดจการ 4. ประเภทไมเปนมตรกบใคร มกมอารมณขนมว หงดหงด

สาเหต อาจมาจากบดามารดาทเคยวเขญมากเกนไป และ

มกจะไมพอใจกบผลกระท าของบตร จงไมประสงคคบหาใคร

ลกษณะของบคลกภาพทไมพงประสงค

5. ประเภทชอบคดคาน

มกจะชอบคาน ชอบเรยกรองความสนใจ

สาเหต อาจเปนเพราะขณะอยในวยเดก ชอบเรยกรองความสนใจ เมอเจรญเตบโตขนกยงคงใชวธคานถารสกวาตนเองถกคกคาม

ลกษณะของบคลกภาพทไมพงประสงค

นกจตวทยา และนกวชาการไดแบงประเภทของ

บคลกภาพของบคคลไวหลายลกษณะ เชน

ตามลกษณะ โครงสรางรางกาย ตามลกษณะ พฤตกรรม การแสดงออก ตามลกษณะ บคลกภาพ

ประเภทของบคลกภาพ

วลเลยม เชลดอน (William Sheldon) นกจตวทยาชาว

อเมรกน ไดแบงประเภทของบคลกภาพของบคคลตามลกษณะโครงสรางของรางกายได 3 ประเภท คอ

1) รปรางอวนเตย (Endomorphy)

2) รปรางสมสวน (Mesomorphy)

3) รปรางผอมบาง (Ectomorphy)

ประเภทของบคลกภาพตาม โครงสราง

อวนเตย อวนกลม หนากลม มเนอและไขมน

มาก รางกายเตมไปดวยไขมน พงยนหนา

ชอบสนกสนานราเรง ชอบอยสบายๆ เปนคน

แสดงออกชดเจนเปดเผย ชอบกน ชอบการ

สงคม เปนคนทงายแกการคบคาสมาคม

เมอโกรธจะแสดงบคลกภาพจจข บน โกรธงาย

มากถาไมพอใจ แตหายเรว

1) Endomorphic หรอ Endomorphy ทฤษฎบคลกภาพของเชลดน (Sheldon’s Theory)

สมสวน เปนนกกฬา นกผจญภย

ชอบกฬาการตอส ชอบการผจญภย

กระฉบกระเฉง คลองแคลว วองไว มน าใจเปน

นกกฬา

ชอบกจกรรมการเสยง เปนคนทคอนขางจะ

กาวราว มกจะกระท าการใดๆ ทเปนการแสดง

วาตวมอ านาจและพละก าลงมากๆ

2) Mesomorphic หรอ Mesomorphy ทฤษฎบคลกภาพของเชลดน (Sheldon’s Theory)

3) Ectomorphic หรอ Ectomorphy

มกเปนคนผอมสง เอวบางรางนอย กลามเนอนอย

ไหลหอ นวมอเรยวยาว แขนขายาว ทาทางบอบบาง

ชอบหลบหนสงคม กลวการอยในกลม ไมคอยกลา

ชอบสนโดษ ชอบอยตามล าพง

ทาทางออนแอ ไมกระตอรอรน ใจนอย อารมณ

ออนไหว วตกกงวลงาย ชางคด

เมอตองเผชญกบปญหา บคลกภาพประเภทนจะไม

ท าอะไรทเปนการเรยกรองความสนใจจากคนอน

เหมอนกบพวกอนๆ

ทฤษฎบคลกภาพของเชลดน (Sheldon’s Theory)

คารล กสตาฟ จง (Carl Gustav Jung) ไดแบง

บคลกภาพของมนษย ออกเปน 3 ประเภท คอ

1) ประเภทเกบตว (Introvert)

2) ประเภทแสดงตว (Extrovert)

3) พวกกลางๆ (Ambivert)

ประเภทของบคลกภาพตาม การแสดงออก

1) Introversion หรอ พวกเกบตว

มกจะไมกลาตดสนใจ ไมแนใจ จตใจไมม นคง สงบเสงยม

ไมชอบสมาคมกบผอน เกบตว ชอบอยตามล าพง

ไมยดหยน มกมกฎเกณฑทตายตว

อารมณหงดหงดและหว นไหวงาย มกจะมความรสกเหงา และ

วาเหว

เมอเกดปญหากมกจะแยกตวออกไปจากสถานการณท

กอใหเกดปญหา

ทฤษฎบคลกภาพของ Carl G. Jung

2) Extraversion หรอพวกแสดงตว

ชอบสงคม มกจะมเพอนมาก ชอบพดมากกวาฟง ชางพด รา

เรง แจมใส

มความสามารถสรางความสมพนธกบผอน ชอบการ

เปลยนแปลง

มนสยเปดเผย มความยดหยน กลาตอส และเผชญกบปญหา

สนใจกบการเปลยนแปลงใหมๆ

ทฤษฎบคลกภาพของ Carl G. Jung

2) Ambivert หรอ พวกกลางๆ

บคคลประเภทนเปนคนพดพอควร

เดนทางสายกลางมชวตเรยบงาย

อยคนเดยวกมความสข อยในสงคมกมความสข

คบหากบคนทวไปไดด

ไมพดมากเกนไป และไมนอยเกนไป

ทฤษฎบคลกภาพของ Carl G. Jung

Introvert VS Extravert

1. บคลกภาพภายนอก (External Personality)

ลกษณะทงรางกายทปรากฏภายนอก

2.บคลกภาพภายใน (Internal Personality) คอ

ลกษณะทซอนอยภายใน เปนสงทมองไมเหน สมผสยาก แตสามารถศกษาจากการมปฏสมพนธ เชน ความคดรเรม

สรางสรรค ความเฉลยวฉลาด ความเปนมตร อารมณและ

ความรสก

ประเภทของบคลกภาพตาม ลกษณะบคลกภาพ

ประเภทของบคลกภาพ - น.พ. ประสพ รตนากร

ใหความคดเหนวา บคลกภาพของมนษยแบงออกเปน 8 ประเภท คอ

1. ประเภทปญญาชน คนประเภทนมกใชสตปญญาเปนเครองก าหนดพฤตกรรม ท าอะไรตองไตรตรองอยางมเหตผล 2. ประเภทปากเปนเอก คนประเภทนชอบใชวาจาเปนเครองมอในการประกอบอาชพ 3. ประเภทถออ านาจเปนใหญ คนประเภทนชอบใชอ านาจวางโต หรอแฝงไวดวยอ านาจ 4. ประเภททรจกและเขาใจตนเอง คอ ประเภททรฐานะของตนเองวาเปนใคร มความส าคญอยางไร

5. ประเภทมความอดทน คนประเภทนจะมความอดทน อดกล น 6. ประเภทเจาอารมณ คนประเภทนใชอารมณเปนใหญ มอารมณรนแรง เปนคนเจาคดเจาแคน 7. ประเภทยดระเบยบกฎเกณฑ คนประเภทนนอกจากจะยดระเบยบกฎเกณฑแลวยงเปนประเภทเถรตรง 8. ประเภทยดถอสงคม คนประเภทนชอบท าตามสงคม เปลยนแปลงปรบปรงสงตางๆ ตามสงคม นยมใชอปกรณเครองใช

เครองส าอาง เสอผาตามแฟช น ตามสงคม

ประเภทของบคลกภาพ - น.พ. ประสพ รตนากร

พฒนาการของบคลกภาพ

ทฤษฎจตวเคราะหของ ฟรอยด

Sigmund Freud

ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด

ฟรอยด (Sigmund Freud, 1856-1939)

จตแพทยชาวออสเตรย

เปนคนแรกทเหนความส าคญของพฒนาการในวยเดก

เชอวาพฒนาการในวยเดก เปนรากฐานของพฒนาการของ

บคลกภาพตอนวยผใหญ “The child is father of the man"

ฟรอยดไดแบงจตของมนษย ออกเปน 3

ระดบ คอ

1. จตส านก (Conscious)

2. จตกอนส านก (Pre-conscious)

3. จตไรส านก (Unconscious)

ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด

จตส านก (Conscious)

เปนสวนของน าแขงทอยเหนอผวน า

ตองแสงสวางและอากาศ ปรากฏเหน

แกสายตา

จต หรอ พฤตกรรม ทอยในความ

ควบคมของส านกร

เปนระดบทผแสดงพฤตกรรมทราบ

และรตว

ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด

จตกอนส านก (Pre-conscious)

สวนทอยปรมผวน า จะปรากฏขน หรอ

จมหายไป

เปนสงทจะดงขนมาอยในระดบจตส านก

ไดงาย ถาหากมความจ าเปนหรอตองการ

เปนระดบความรสกตวของบคคล ท

บางคร งรตว บางคร งไมรตว

ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด

ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด จตไรส านก (Unconscious)

สวนทจมอยใตน า ซงมปรมาณมหาศาล อยใน

ความมด ไมปรากฏแกสายตา

เปนระดบทอยในสวนลกภายในจตใจ จะดงขน

มาถงระดบจตส านกไดยาก แตมอทธพลอยาง

มากตอพฤตกรรมของมนษย

เปนระดบทเกบกด (Repress) สงตาง ทท าให

รสกเจบปวดหรอไมสบายใจ ใหอยในระดบไมรตว แตสงเหลานจะหลดออกมาในรปของ ความฝน หรอ การพดพล งปาก (Slipped Tongue)

จตไรส านก (Unconscious)

จตใตส านกสะสมประสบการณในอดตมากมาย ถกบบอด เกบกด หรอ

รอคอย เพอใหไดสมความปารถนา เพอใหไดจงหวะเหมาะส าหรบ

ตอบสนองตอสงเราอนยงไมไดกระท า หรอ ยงไมสมปารถนา หรอ

กระท าไมไดในสภาวะปกต เชน จารตประเพณหาม กฎหมาย

พลงจตใตส านกทถกเกบกดไว มกแปรรปเปนพฤตกรรมผดปกต เชน

หวาดระแวง วตกกงวล ซมเศรา นอนไมหลบ

ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด

ฟรอยดกลาววา

“มนษยเรามสญชาตญาณตดตวมาแตก าเนด”

แบงสญชาตญาณออกเปน 2 ชนด คอ

1) สญชาตญาณเพอการด ารงชวต (Life instinct)

2) สญชาตญาณเพอความตาย (Death instinct)

สญชาตญาณบางอยาง จะถกเกบกดไวในจตไรส านก

ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด

ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด

พลงงาน "Libido"

เปนพลงงานแหงสญชาตญาณเพอการมชวต

มเปาหมายคอความสขและความพงพอใจ

(Pleasure)

มสวนตางๆ ของรางกายทไวตอความรสกเปนจด

ตอบสนองความตองการ และไดเรยกสวนเรยกน วา

อโรจเนยสโซน (Erogenous Zones)

ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด

อโรจเนยสโซน (Erogenous Zones)

สวนปาก ชองปาก (Oral)

สวนทางทวารหนก (Anal)

สวนทางอวยวะสบพนธ (Genital Organ)

พฒนาการของบคลกภาพ (Freud’s Theory)

Freud แบงข นตอนการพฒนาตามอวยวะส าคญทใชรบร ในระยะน น ดงตอไปน

1. Oral stage (แรกเกด ถง 18 เดอน)

2.Anal stage (อาย 1 – 3 ขวบ)

3.Phallic stage (อาย 3 – 5 ขวบ)

4.Latency stage (อาย 6 – 12 ป)

5.Genital stage ( อาย 12 ป ถงวยผใหญ)

5 ปแรกของชวตมความส าคญมาก เปนระยะวกฤตของชวต

พฒนาการของบคลกภาพของผใหญ มกจะเปนผลรวมของ

พฒนาการใน 5 ปแรกของชวต

บคลกภาพของผใหญทแตกตางกน เนองมาจาก

ประสบการณของแตละคนในวยเดก และ ขนอยกบวาเดกแตละ

คน แกปญหาของความขดแยงของแตละวยอยางไร

พฒนาการของบคลกภาพ (Freud’s Theory)

Oral stage (แรกเกด ถง 18 เดอน)

ทารกแสดงความตองการและเรยนรผานอวยวะบรเวณปาก

เชน ลน รมฝปาก

ความพงพอใจเกดจากการไดดดกนท าใหอม รวมถงการได

อม เลย แทะวตถตางๆ ท าใหเกดความเพลดเพลน ความสข

Erogenous zone

Mouth

Oral stage (แรกเกด ถง 18 เดอน)

การยดตดทระยะปาก

ตองการความสนใจ และค าชมเชย

จากคนอนตลอดเวลา

ยดตนเองเปนหลก

มกอจฉารษยาผอน

ชอบแสวงหาความพงพอใจทางปาก เชน ชอบกนจบจบ สบบหร

ดมเหลา แทะเลบ ชอบนนทา พดจาถากถาง เหนบแนม เสยดส

Anal stage (อาย 1 – 3 ขวบ)

เรยนรและฝกฝนการควบคมการขบถายดวยตนเอง เมอ

ท าไดเดกจะเกดความพงพอใจ แตขณะเดยวกนกยงมผใหญ

มาคอยชวยดแลรวมดวย

• Is it dirty? • Is it Okay? • Am I pleasing my mum and dad? • Are they making me feel good or bad about my bottom?

Anal stage (อาย 1 – 3 ขวบ)

เจาระเบยบ ไมยดหยน

ดอ หวร น

คอนขางประหยด มธยสถ ตระหน

หงหวงมาก

ไมมระเบยบ

ลงเล ขโมโห

อาจจะใจกวางเกนเหต สรยสราย

หรอ

การยดตดทระยะทวารหนก

Children who enjoyed withholding faeces

Children who enjoyed expelling faeces

Phallic stage (อาย 3 – 5 ขวบ)

เดกเรมสนใจอวยวะเพศ และมความเพลดเพลนกบสงน

เดกเรมมความสนใจตอเพศตรงกนขามกบตน

เหนวาพอหรอแมเพศเดยวกบตนเปนคตอส

Erogenous zone

Genitals

3. Phallic Stage (3-5 years)

• Where do babies come from?

• Can I have a baby?

Why have

I got a willy

and mum hasn’t?

Why has

dad got a

willy and I’ve not?

3. Phallic Stage (3-5 years)

Oedipus complex

• Boy wants to possess

their mother and kill their father • Envy their father

Mimic their father characteristics

Castration anxiety

ปมอดปส

3. Phallic Stage (3-5 years)

Electra complex

• Girls want to possess

their father and resent their mother.

Mimic their mother characteristics.

Penis Envy (acting as Tom boys,

desire to give birth to a baby boy)

ปมอเลกตรา

Phallic stage (อาย 3 – 5 ขวบ)

ถาพฒนาการข นน ชะงก มผลใหมความกาวราวทางเพศ

หรอ มความแปรปรวนทางเพศ เชน พวกทชอบอวดอวยวะเพศ

Latency stage (อาย 6 – 12 ป)

เรมสนใจแสดงบทบาททางเพศของตน แตยงไมสนใจเพศตรงขาม

ความตองการทางเพศยงแอบแฝงอย ไมมการชะงกงนในข นน

Genital stage ( อาย 12 ป ถงวยผใหญ)

เปนระยะหนมสาว

มความสนใจในเพศตรงขาม

มความคดทางดานเพศไปสความเปนผใหญมากขน

แสดงความเปนชายจรง หญงแท

ไมมการหยดชะงกในข นน

โครงสรางของจตใจ

Freud กลาววา มนษยมโครงสรางของจตใจ 3 สวน

Id, Ego และ Super Ego

เปน พลงผลกดน ใหบคคลมพฤตกรรมตางๆ กน จนกลายเปน

ลกษณะของบคคล

มการท างานสมพนธกน ไมแยกจากกนอยางเดดขาด

อด (Id)

เปนแรงกระตนตามธรรมชาต หรอ สญชาตญาณ

เปนแรงกระตนทมมาต งแตแรกเกด จดเปนสญชาตญาณข น

พนฐานของมนษย

ท างานอยในระดบจตไรส านกเทาน น

ท างานตามหลกการแหงความสข คอ มความตองการอะไรก

ตองท าทนท โดยไมค านงถงเหตผล หรอ ความเหมาะสม

เชน เดก หวกจะรอง ปวดฉกฉ

ซเปอรอโก (Superego)

คอยตดสน ความคด และ การกระท า วา ถกหรอผด

เปนเรองเกยวกบ ศลธรรม มโนธรรม สามารถจะบอกไดวา การ

กระท าใดถกหรอผด

จะยอมใหแรงกระตนของ Id ไดรบการตอบสนองเปนความสข กเฉพาะการกระท าทถกตองทางดานศลธรรม มโนธรรม

เกดจากการมประสบการณ โดยไดรบการถายทอด ฝกอบรม

มาจากพอแม สถานศกษา และสงคม

อโก (Ego)

มหนาทควบคมและบรหารความขดแยงทเกดจาก Id และ Superego

ท าหนาทตามหลกการแหงความจรง พจารณาตดสนใจและอาศย

หลกการและความมเหตผล

ยนยอมให Id กระท าได เมอเปนสงทปลอดภยหรอมความเปนไปได

เปนสวนชวยชน าพฤตกรรมใหไดรบความสขสงสด และขจดความ

เจบปวดใหมนอยทสด โดยรจกเลอกแนวทางทเหมาะสมทสด

Id : พฒนาเปนบคลกภาพทตดตวมาแตก าเนด

Ego : เปนสวนของบคลกภาพทพฒนาจากการไดตดตอ ปฎสมพนธกบโลกภายนอก

Superego :

เปนสวนของบคลกภาพทพฒนาในชวง Phallic stage เปน

ผลจากการปรบตวของ Oedipus & Electra complex

ไดรบ คานยม กฎเกณฑ มาตรฐานจรยธรรมจากบดามารดา

แลวมาต งเปนมาตรการของพฤตกรรมของตน

การพฒนาบคลกภาพ

จตใจท ง 3 สวน จะมการตอส มการยอมรบ มการปรบตวกน มความขดแยงกน

เปนสงทเปนธรรมชาต

ถาสวนของจตทเปน Id, Ego, Super Ego สวนใดเปนฝายชนะ บคลกภาพของบคคล กจะแสดงพฤตกรรม

ออกไปตามแนวของจตฝายทชนะ

องคประกอบทม ผลตอ พฒนาการทางบคลกภาพ มดงน

1. วฒภาวะ ซงหมายถงข นพฒนาการตามวย

2. ความคบของใจ ทเกดจากความสมหวงไมสมหวง เมอมปฏสมพนธ

กบสงแวดลอมภายนอก

3. ความคบของใจ เนองมาจากความขดแยงภายใน

4. ความไมพรอมของตนเอง ทงทางดานรางกาย ดานเชาวนปญญา

และการขาดประสบการณ

5. ความวตกกงวล เนองมาจากความกลว หรอความไมกลาของตนเอง

พฒนาการของบคลกภาพ (Freud’s Theory)

ฟรอยดเชอวา

•ความคบของใจ เปนพนฐานส าหรบพฒนาการทางบคลกภาพ

แตตองมจ านวนพอเหมาะทจะชวยพฒนา Ego

•แตถามความคบของใจมากเกนไป กจะเกดมปญหา และท าให เกดกลไกในการปองกนตว (Defense Mechanism) ซง

เปนวธการปรบตวในระดบจตไรส านก

•กลไกในการปองกนตวมกจะเปนสงทคนทวไปน าไปใชในชวตประจ าวนของบคคลปกตทกวย ต งแตอนบาลจนถงวยชรา

พฒนาการของบคลกภาพ (Freud’s Theory)

เปนกลไกการปองกนตนเองของมนษย

เปนการหาทางออกใหกบจตใจ เมอเผชญ

สถานการณทเลวราย

เปนขอแกตวใหตวเองเพอแกไขความสบสน

ในจตใจ

เปนการตอตานความเจบปวดของจต

กลไกการปองกนตนเองทางจต

ขอด หรอ ประโยชน

ชวยลดความวตกกงวล คลายความทกข ลด

ความเครยด

ชวยใหบคคลสามารถยนหยด และเหนคณคาใน

ตนเอง

ชวยใหตนเองเขมแขงมากขน รจกปกปอง

ตนเองจากสงคกคามภายนอก

การแบงกลมของกลไกทางจต

กลไกปองกนทบรรลวฒภาวะ

(Mature Defenses)

กลไกปองกนแบบโรคประสาท

(Neurotic Defenses)

กลไกปองกนแบบไมบรรลวฒภาวะ (Immature Defenses)

กลไกปองกนแบบโรคจต

(Psychotic Defenses)

1. การทดแทน (Sublimation)

การระบายแรงขบทางสญชาตญาณ (Instinctual drives) ออกไปสกจกรรมทสรางสรรค และเปนทยอมรบของสงคม

ตย. เชน

ทดแทนแรงขบในวยทารกตอนระยะทวารทท าใหอยากเลน ปสสาวะและอจจาระไปเปนการเลนดนเลนทราย อาจกลายเปนการสนใจเกยวกบเครองปนดนเผาหรอการละเลงสวาดรป

คนทกาวราว จะเลอกอาชพเปนนกมวย หรอ ศลยแพทย

Mature Defenses

Mature Defenses

2. การกดระงบ (Suppression)

การพยายามลมบางสงบางอยางโดยเจตนา เปนกระบวนการของจตส านก

ตย.เชน

ชายหนมคดถงการมนดหมายกบแฟนจนไมเปนอนท างาน จงขมใจไมคดถงเรองนจนกระทงเลกงาน

มเรองกงวลใจในชวงสอบ จงพยายามลมไปกอนเพอดหนงสอสอบ

3. การยายท (Displacement) การยายหรอการเปลยนทของอารมณ ทมตอบคคลหรอสงของสงใดสงหนง ไปยงบคคลหรอสงอน

ตย. เชน

คนงานมความโกรธหวหนางานอยางมาก แตไมกลาแสดงความรสกเชนนออกมา พอกลบถงบานกแสดงอารมณเกรยวกราดกบภรรยาและพวกลกๆ

นกเรยนทโกรธครแตท าอะไรไมได อาจจะเตะโตะ เกาอ เพอเปนการระบายอารมณ

ผหญงทเกลยดพอขเมา จะกลายเปนความรสกเกลยดผชายทกคนทดมสรา

Neurotic Defenses

4. การแยกอารมณ (Isolation of Affect)

การแบงแยกอารมณออกจากความคด ความปรารถนา หรอ การแยกตนใหพนจากสถานการณทท าใหเกดความคบของใจ

ตย. เชน

นศพ.ช าแหละศพในหองปฏบตการกายวภาคศาสตร โดยไมมความคดเกยวกบความตายหรอความกลวเขามารบกวนเลย

Neurotic Defenses

5. การกระท าทตรงกนขามกบความปรารถนา (Reaction formation) การแสดงออกของการกระท าทตรงกนขามกบแรงขบทอยภายในสวนลกของจตใจ

ตย.เชน

ผทมความเปน homosexual ในจตไรส านก จะแสดงอาการรงเกยจเกยอยางมาก

แมทไมรกลกคนใดคนหนงอาจจะมพฤตกรรมตรงขาม โดยการแสดงความรกมากอยางผดปกต

Neurotic Defenses

6. การเกบกด (Repression) การกดทบของความคด พลงผลกดน (impulse) แรงขบ (drive) หรอ ความจ าทกอใหเกดความปวดราวทางจตใจอยางรนแรง ไมใหผดขนมาในระดบจตส านก

ตย. เชน

ไมทราบวาตนเคยปสสาวะราดในหองเรยนตอนอยชนประถมจนกระทงได รบการบอกเลาจากแม

การไมไดยนเสยงนาฬกาปลกตอนเชาหลงจากเขานอนตอนดกมากแลว

Neurotic Defenses

7. การปลดเปลอง (Undoing) การกระท าทตรงขามกบแรงขบทไมดเพอลบลางการกระท าเดม ซงไมเปนทยอมรบโดยตนเอง หรอสงคม คลาย การท าบญลางบาป

ตย. เชน

ชายคนหนงถกเพอนขอรองใหเขยนค าแนะน าเพอไปสมครงาน เขาเกดเขยนไมด ท าใหเพอนไมไดงาน ตอมาเขาไปเยยมเพอนคนนทบานพรอมกบของขวญหลายอยาง

Neurotic Defenses

8. การปฏเสธ (Denial) การทบคคลไมยอมรบร ไมยอมเขาใจ ไมยอมเผชญกบสภาพความเปนจรงทปวดราวทเกดขนกบตนเอง

ตย. เชน

คนหตงไมยอมรบความจรงวา ตนมความผดปกตเชนนน

Immature Defenses

9. การโทษผอ น (Projection) การโยนความรสก ความคด ความปรารถนาของตน ทไมเหมาะสมหรอไมเปนทยอมรบ ใหกบผอน ซ งเกดขนโดยไมรตว เพอปองกนตนเองใหพนผด

ตย. เชน

ถาตนเองรสกไมชอบใครทตนควรจะชอบ กอาจจะบอกวาคนนนไมชอบตน

ถาตนเองไมชอบเพอนรวมงาน เกดความรสกวาเพอนไมชอบ ไมไวใจตนเอง

Immature Defenses

10. การหาเหตผลเขาขางตนเอง (Rationalization)

การหาเหตผลทตนรสกวาด และเปนทยอมรบของสงคม แทนเหตผลทแทจรงของพฤตกรรม เพอเปนการรกษาชอเสยง หรอรกษาหนาของตนไว

Immature Defenses

กลไกชนดนคลายค าพงเพย “องนเปรยว มะนาวหวาน”

“องนเปรยว” แปลวาอะไร ?? มนทานอสบ เรองหนง เลาวา... กาลครงหนงมหมาจงจอกตวหนงก าลงหวโซหาอะไรกนไมไดเลย มนเดนมาถงใตตนองน พลนแหงนหนามองเหนพวงองนสกก าหอยอย กลนของผลองนสกหอมหวาน นากนมาก มนจงพยายามกระโดด ใหถงพวงองนทหอยจากเถา ซงเลอยพนอยกบตนไมใหญตนหนง แตพวงองนกอยสงเกนไป มนกระโดดเทาไหรกไมถง ปนไตกไมได มนเหนอยหอบและไมมเรยวแรงจะกระโดดตอไป มนจงตองยอมหนหลงจากไปพลางปลอบใจตวเองวา "เจาองนพวกนเปรยวจะตาย ไมเหนอยากกนเลย" นทานเรองนสอนใหรวา...หมาจงจอกตวนม Defense Mechanism ทดเลศ

องนเปรยว (Sour grape) ไดแก การหาเหตผลโดย

ซดทอดความไมดไปใหฝายตรงกนขาม

นกศกษาไมได A กจะบอกวา วชานไมสมความส าคญสกเทาไร กเลยไมดหนงสอเพราะมวชาอนอกมากทส าคญกวาวชาน

มะนาวหวาน (Sweet lemon) ไดแก การหาเหตผล

โดยยอมรบสภาพทไมนาพงพอใจของตน

หญงสาวเมอถกถามวา เมอไรจะแตงงานเสยท เธอตอบวา แตงงานแลวตองรบภาระดแลครอบครว เปนงานหนก สอยตวคนเดยวไมไดไมตองรบผดชอบชวตใคร อยอยางนสบายใจด

Immature Defenses

11. การสรางวมานในอากาศ (Fantasy หรอ Day dreaming)

การสรางจนตนาการหรอมโนภาพเกยวกบสงทตนมความตองการแตเปนไปไมได เพอสนองความตองการชวขณะหนง หรอ เปนการหลบหนจากโลกความเปนจรงทไมนาอย

ตย. เชน

นกเรยนทเรยนไมดอาจจะฝนวาตนเรยนเกง มมโนภาพวาตนไดรบรางวล มคนปรบมอ ใหเกยรต เปนตน

Immature Defenses

12. การถดถอย (Regression) การแสดงพฤตกรรมถดถอยกลบไปอยใน

สภาพอดตทเคยท าใหตนมความสข เมอเผชญกบความคบของใจ

ตย. เชน

เดกทมนองใหม มอาการปสสาวะรดทนอน

เดก 2-3 ขวบ ทชวยตนเองได มนองใหม เหนแมใหความเอาใจใสนอง จงมพฤตกรรมถดถอยไปอยในวยทารกทชวยตนเองไมได ตองใหแมท าใหทกอยาง

เถยงสเพอนๆไมได เลยรองไหเหมอนเดกๆ

Immature Defenses

คณมกลไกปองกนทางจตในระดบทเหมาะสมแลวหรอยง ?

ทกขหรอสขอยท ใจมใชหรอ ถาเราถอกเปนทกขไมสขใส ถาไมถอกเปนสขไมทกขใจ

เราอยากไดความสขหรอทกขกน

พระศาสนโสภณ (แจม จตตสลโล)