Senin o Selasa Rabu • Kamis Jumat Sabtu Minggu 4 5 6 7 8 9...

3
o Senin o Selasa 0 Rabu • Kamis 0 Jumat o Sabtu 0 Minggu 23 17 18 19 45678 9 10 11 20 21 22 23 24 25 26 12 13 14 15 27 ~ 29 30 31 OJan OPeb o Mar eApr OMef OJun OJul 0 Ags OSep OOkt ONov ODes Ku Dian Sandi* Ki Bardawi Mangle No. 2320 ri ngaran na mah A Ki Bardawi. Ngan katelahnu we ku rnasarakat mah sok disarebutan Amung. Luyu jeung dedeganana nu j.mgkung badag. Mun nyarita sok ceplak pahang. Kituna, jalma salernbur mah geus teu bireuk deui kana sipat manehna nu rewel. Sasatna jalma nu teu payaan. Mun aya rasa teu panuju teh tara dingding kelir deui. Wani jeung nyenghorna. Wani kage- lut-gelutna. Ngan sok leuleuy larnun ngageuing. Tapi bisa laklak dasar mun manehna keur nyarekan.Sanajan kadudukannana lain pall1ong, rninangka rahayat biasa siga nu sejenna, tapi sasatna manehna teh boga pa- ngaruh nu gede pisan di lemburna. Mun peuting- peuting sok ngahajakeun ngurilingan lernbur. Ngontrog ka garduh-gar- duh bisi aya ronda nu mangkir. Kituna, mun manehna kaparengkeun manggih garduh nu pa- rongpong, tara ie uh diantepkeun. Manehna sok tuluy hideng nguru- lung-ngurulungkeun kohkol. Tangara nyalu- kan ka ronda-ronda sangkan daratang. Atuh puguh we geus kitu mah, ronda-ronda teh pating -: kurunyung datang ka garduh-garduhns se- wang-sewangan sok sanajan bari lu1ungu keneh. "Heug atuh sing sala- dar kana kawajiban tehl Ulah sok hayang diku- kuprak wae. Sing hari- deng sorangan. Rumasa teu bisa nyumbai .gkeun uteuk keur kamajuan nagara, atuh ngaronda- 23 IUlplng Hum.a Onpad 2011

Transcript of Senin o Selasa Rabu • Kamis Jumat Sabtu Minggu 4 5 6 7 8 9...

Page 1: Senin o Selasa Rabu • Kamis Jumat Sabtu Minggu 4 5 6 7 8 9 ...pustaka.unpad.ac.id/wp-content/uploads/2011/04/Mangle-20110428... · Ari ngaran na mah Ki Bardawi. Ngan ... "Dasar

o Senin o Selasa 0 Rabu • Kamis 0 Jumat o Sabtu 0 Minggu

2 317 18 19

4 5 6 7 8 9 10 1120 21 22 23 24 25 26

12 13 14 1527 ~ 29 30 31

OJan OPeb oMar eApr OMef OJun OJul 0Ags OSep OOkt ONov ODes

Ku Dian Sandi*

Ki BardawiMangle No. 2320

ri ngaran na mah

A Ki Bardawi. Ngankatelahnu we kurnasarakat mahsok disarebutan

Amung. Luyu jeungdedeganana nu j.mgkungbadag. Mun nyarita sokceplak pahang. Kituna,jalma salernbur mah geusteu bireuk deui kanasipat manehna nu rewel.Sasatna jalma nu teupayaan. Mun aya rasa teupanuju teh tara dingdingkelir deui. Wani jeungnyenghorna. Wani kage-lut-gelutna. Ngan sokleuleuy larnun ngageuing.Tapi bisa laklak dasarmun manehna keurnyarekan.Sanajankadudukannana lainpall1ong, rninangkarahayat biasa siga nusejenna, tapi sasatnamanehna teh boga pa-ngaruh nu gede pisan dilemburna. Mun peuting-peuting sok ngahajakeunngurilingan lernbur.Ngontrog ka garduh-gar-duh bisi aya ronda numangkir. Kituna, munmanehna kaparengkeunmanggih garduh nu pa-rongpong, tara ie uhdiantepkeun. Manehnasok tuluy hideng nguru-lung-ngurulungkeunkohkol. Tangara nyalu-kan ka ronda-rondasangkan daratang. Atuhpuguh we geus kitu mah,ronda-ronda teh pating

-: kurunyung datang kagarduh-garduhns se-wang-sewangan soksanajan bari lu1ungukeneh.

"Heug atuh sing sala-dar kana kawajiban tehlUlah sok hayang diku-kuprak wae. Sing hari-deng sorangan. Rumasateu bisa nyumbai .gkeunuteuk keur kamajuannagara, atuh ngaronda-

23

IUlplng Hum.a Onpad 2011

Page 2: Senin o Selasa Rabu • Kamis Jumat Sabtu Minggu 4 5 6 7 8 9 ...pustaka.unpad.ac.id/wp-content/uploads/2011/04/Mangle-20110428... · Ari ngaran na mah Ki Bardawi. Ngan ... "Dasar

ngaronda urang teh singgiat. Pilakadar ge nerus-keun hanea perjoanganpara pahlawan, ukurngajaga lembur urangsorangan naha makejeung mumu] sagala.Kituna, kapan mangpaat-na mah keururang-urangkeneh.Sangkanlembururang ieu aman tina ma-lingjeung rupa-rupakajadian nu teu diharep-keun!" Ceuk Amung nuteu weleh sok mepelingankanu keur ngararonda.

Lian ti kitu, geus jadikabiasaan nu rutin keurAmung pikeun ngahu-dangkeun jalrna-jalrnasalembur dimana mungeus datang waktunasolat subuh. Mun geuswaktuna ka sol at, maneh-na tara elat tuluy ngongwe adzan kana toa. Nitahka masarakat pikeunngeusian masjid nuagreng sumbangan tiparnarentah nu karekheres sababaraha minggukatukang. Sasatna pang-kat manehna teh lainkasebutkeun ustad, tapisoal apengkuhannanakana agama tur panga-ruhna ka masarakat mahtaya nu mihamham deui.Estuning taya nu wani-wani mangkir. Kituna,mun manehna geusngong ngomong di mas-jid bari terus dideukeut-keun kana toa nitahsangkan solat berjamaah,taya nu bisa mangkir.Jalma-jalma sok tuluytingtorojol daratang kamasjid.

"Yeuh ..sing inget dulur-dulur kabeh. Solat tehwajib katangtuananapikeun jalma-jalrna nungakudirina umat Islam.Sok komo mun solatnateh daraek berjamaahmah, eta bakalleuwihgede pahalana tibatan

24

solat sosoranganan. teh jalma nu euweuh ka-Komo deui mun solat gawe rnah. Sasatna nge-berjamaahna daekdi bon daek, nyawah nyamasjid. Kapan eta teh pon kitu deui tara kungsibisa leuwih ngaraketkeun elat. Manehna teh seguttali silaturahrni dipapada pisan kana gawe mah.urang," CeukAmung. Sok komo kana gawe nuSiga ustad nu keur mere aya patula-patalina jeungceramah ka para musta- nu ngaranna pertanianmina. mah. Kitu deui kana

"Kituna, urang teh gawe desa, IJ.U bisa mang-kudu ngarasa era atuh ku paat pikeun kapentinganpamarentah nu geus nga- balarea, manehna mahhajakeun nyieun masjid kacida pisan suhudna.nu sakieu agrengna pi5 Eta we da basa taskeun urang ibadah. turun hujan gede nuTamahana hayang di- tuluy sok aya solokan nupangnyieunkeun masjid rempag. Kapan manehnaagreng, tapi waktuna pisan nu rebun-rebungeus jadi bet molongpong· mimiti ngurunyung teh.euweuh pangeusina. Sing 'Bari ringkid mawa paeul,era we atuh urang teh nyoren be dog tur nga-kana pamenta urang jingjing linggis, pikeunsorangan. Ke kumaha menerkeun eta solokan.meureun mun seug aya Ngan orokaya we ma-nu ngontrol ti pamaren- nehna nu sasatna baritahan datang ka ieu ngadagoan nu rek gotongmasjid, kapan DU erana " royongna, nepi ka braymah urang-urang keneh . beurangna nu datang tehlin? Moal ieuh nuding ka ukur aya opatan kalimasi ieu atawa si anu. Tetep manehna, Sokpadahalwe kabeh warga lernbur peutingna teh jalma-nu bakal meunang wiwi- jalma sadesa geusrang mah!" diuaran pikeun kerja

Sasatna mun manehna bakti menerkeuri etakeur mapatahan, tara solokan nu rempag.sing aya jalma nu wani Tapi, manehna teu reanernbalan, Teuing mun earita. Kalayan segutnu dipapatahanana teh jeung baturna nu opatanngarti bari ngarasa terus ngahancapaga- ,rumasa. Atawa teuing ,weannana. Ngan sabataemun sieun ditampiling ku", we teu nepi kaanggeusmanehna. Nu sidik mah :da kaburu sore man tenjalma-jalma teh ukur jeung beakeun tanaga.wani ngaromongkeun Nya kapaksa maranehnaditukangeunana wung- teh baralik heula kakul. Taya hiap keur nyari- imahna sewang-sewang-ta dihareupeunana mah. an kalayan ninggalkeun

"Uyuhan we pamong hanea gawena nu rek di-lain ustad lain rnanehna tuluykeun isukna deui.teh!" Cenahna teh. Ari manehna mah, heres

"Dasar jelema euweuh ngahanea solokan tehgadag, taya kagawel" katara teu tuluy balik kaCeuk nu 'sejenna ngilu .imahna. Tapi, tuluy'mairan. ngingkig leumpang nga-

Tapi da orokayawe jugjug ka imahnaKimun dipikir deui mah, Kuwu.asa piraku we manehna "Aeh, geuning Ki

Amung! Kajero hayu!"Ceuk Ki Kuwu bari terusngabageakeun Amung numasih keneh bobolokotku leutak. Sok sanajandina hatena Ki Kuwusorangan mah siga nukeur muringis basa nenjokarpet imahna nu beresihditincak ku Amung nujajalabud ku leutak.

"Ayanaon ieu teh euy?Naha bet sosorean kieu?"Tanya ki Kuwu kaAmung.

"Kieu ieu teh Pa Kuwu.Kamari basa tas ayahujan gede tea sok tuluyaya solokan nu rempag.

. Tapi jalma-jalma bangunnu hare-hare wae. Ukuraya hiji dua nu daekmemenerna teh. Kitudeui meni euweuhpamong hiji-hiji aean,nya karnarana wae atuh?"eeukAmung.

"Heueuh, puguh ge eta,Mung. Tadi teh kabener-an keur aya semah tiKaeamatan. Jadi we ku-ring teu bisa nungkulaneuy. Hampura we.Mung!" Ternbal Ki Kuwu.

"Ki Bihi, Ki Ulis, Ki leioge sarua deuih ayasemah?" CeukAmungrada nyereng. Kabeneranngabihi, juru tulis jeungkulisi nu harita teh keuraya di imahna kuwu.Sasatna maranehna tehukur bisa tingarelukbarang diomongan kuAmung teh, siga nurumasa wae,

"Cing atuh ulah ngandaek gindingna wae makebaju sapari teh. Kududaek jeung ripuhna.Peupeuriheun da aribobolokotna mah mumullin, nya atuh ngarnando-ran-ngarnandoran.Ngaranna ge pamong,sing bisa jadi conto keurka masarakatna!" CeukAmung nu teu lali

Mangle No. 2320

1

Page 3: Senin o Selasa Rabu • Kamis Jumat Sabtu Minggu 4 5 6 7 8 9 ...pustaka.unpad.ac.id/wp-content/uploads/2011/04/Mangle-20110428... · Ari ngaran na mah Ki Bardawi. Ngan ... "Dasar

nyeramahan ka parapamong desa nu haritakeur ngarumpul di imah-na Ki Kuwu.Peutingna, bari terus

ngontrol nu ngaronda,manehna nguaran deuika jalma-jalma sadesapikeun kerja bakti me-nerkeun solokan nu rem-pag tea hanca gawenakamari. Ngan sabatae we,isukna teu katambahandeui kunu lian. Sasatnanu daratang teh anggerwae jalma-jalma nukamari. Kitu deui, tayasaurang oge pamong nungulampreng nyampeur-keun ka eta tempat. Tapisok sanajan kitu. Hancagawena nu kamari di-keureuyeuh ku limaannepi ka anggeusna, soksanajan nepi ka badamagrib beresna teh,Orokaya we geus gawe

cape kitu teh, peutingnaAmung tuluy kaserang kukasakit gering panas.Sigana mah balas capeteuing gawe. Tapi, saba-tae marengan Amunggering ripuh kitu teh,jalma-jalma mah siga nungarasa bungah we.Pangrasana bisa jongjonmangkir mun giliranngaronda. Atawa bisatibra sare, teu kapegatkunu ngageuingkeunpikeun nitah keur solatsubuh."Geura cageur atuh,

Mungl Asa karareueungkieu ayeuna mah dimasjid teh euweuhAmung mah. Masjid nusakitu agrengna asapiraku we nu ngeusian-ana ngan ukur aya tiluanmah. Sok komo isukanteh geus waktuna ka solatjumaah deui. Teuingbakal pikumahaeunanal"Ceuk Ki Ustad basa nga-hajakeun ngalongok kaimahna Amung.

Mangle No. 2320

Isukna, manehna mak-sakeun indit ka masjid.Najan awakna nu masihkeneh nyebret, manehnatetep rek ngahajakeundatang. Bari leumpangjajarigjeuggan keneh,manehna tuluy muru kapancuran nu aya ditukangeun imahna barikundang iteuk hoe.Maksudna mah rekngadon mandi.Ngan sabatae we

barang nenjo aya nu keurtandur dilandeuheunpancurannana,manehnatuluy nyerenteng nyam-peurkeun kanu keur tan-dur. Sasatna nu tadinarumandieung, ngadak-ngadak jadi jagjag deuiari nempo nu kitu mah."Naha bet tandur

wayah kiwari, titah sahasiah?l" Amung ngaganta-wang. Nu keur tandurngarenjag reuwas."Nyaho teu parentah

bapa pepeel teh kuma-ha?" Ceuk Amung bariterus muncereng. Kataranu disentakna mah tuluyngadegdeg bangun nureuwas pisan."Nyaho siah maraneh

teh geus saralah deuleulHayoh jawab, saha nugeus nitah tandur wayahkieu? Cabutan deui ayeu-na mah kadinyah!" CeukAmung bari nyentak.Ngan orokaya we nutalandur sing harulengbangun nu bingung.Sabot kitu, kadenge ayanu terus nyarita."Alah didenge-denge

teuing, sok kadinyateruskeun deui tandur-nal" Ceuk hiji pamuda nungabadega di hareupeunhiji saung nu aya di te-ngah-tengah sawah nukeur ditanduranana."Ngomong naon siah"

Amung pepedengkreng."Ari kitu naon hubu-

ngananajeung di dinya?Sawah-sawah nu uing.Rek ditanduran wayahkumaha bae ge kumahauing we ..." Ceuk etapamuda. Ngan teu kebatkaburu ngabangkieungrnanten. Cangkeng sipamuda kaburu dibabukku iteuk hoena."Gancang cabutan deui

siahl Hayoh, cabutandeuikadinyahl" CeukAmung bari ngagorowok.Kituna teh bari ngulang-ngulang iteuk hoena. Teulila katara si pamuda nuboga sawahna tuluy nya-butan deui binih pare nukarek ditanclebkeunana.Kituna, sok tuluy dituru-tan kunu sejenna.Poe harita manehna

mimiti galakna teh. Barileungeunna nu teu lesotnyenyekel iteuk hoena.Manehna ngahajakeunngurilingan lembur,ngunggahan sakabehimah. Nitah ka paralalakina sangkan solatjumaahan."Jarumaahan siah mun

ngakukeun umat islammah. Mun mumuldibabuk siah ku aingl"Sora Amung handaruan.Beres jumaahan, para

tua kampung jeungsawatara kokolot lembursok tuluy rurusuhanmuru ka bale desa. AriAmung sorangan kataratuluy ngingkig inditleuIVpang muru kapabrik heleran. Tetela dieta pabrik teh aya sa-watara jalma nu keurngarumpul bari diha-reupeunana ngagelarkartu gapleh.. "Alah-alah ...batur-batur jumahan, ieu mahkalah ngaradu kurangajarl Hayoh bubarkadinyahl" Ceuk Amungngahaok bari sok tuluyngababuk-babukeun

iteuk hoena kana tembokheleran. Teu sakara-karanu keur ngaradu ge singbelecir lalumpatan. Dalahsarieuneun nandangankalakuan Amung nu kitukaayaanana. Siga satoewon nu keur ngamukdipakalangannana.Kituna, ongkoh deui

jeung jalma-jalma nuk~ur l1garariung di baledesa mah. Sabada meu-nang laporan ti sababara-ha warga kampung jeungkokolot desa, hariwangningali sikep Amung nusarupa kitu, Ki Kuwujeung pamong desa nulainna riegeskeun yenAmung teh geus ngada-dak siwah."Tetela da ari kitu-kitu

teuing mah matak nyi-lakakeun balarea.Sasatna ukur nyieunkarusuhan di kampungurang' wungkul. Tahayeuna mah kumaha tipihak ,kulawarganasorangan?" Ceuk KiKuwu."Teu langkung!

Ngiringan bae ti pihakkulawarga mah. Kumahasaena Ki Kuwul" Ternbalsalah saurang ti pihakkulawarga Amung mi-nangka nu jadi wawakil-na. Nya geus kitu mah, KiKuwu tuluy marentah-keun ka masarakat pi-keun buru-buru nyieunpasungan tur ngumpul-keun jalma-jalma nubaredas keur ngabarogodAmung.ees

Babakan Kadatuan,2010

*Nu nulis nyaeta lulusanSastra Sunda Uiipad. Sok nulissajak, Carpon ataW(l Essaydina wangun basa Sundajeung basa Indonesia, Kiuiaringanjrek di Sumedang, nqoko-lakeun Sanggar Sastra Pangot(SSP) Sumedang.

--- ---------------------------------------------------25