Periodisasi kasusastraan bali

51
GURU BIDANG STUDY BASA BALI KELOMPOK III OLIH GURU MULOK MEMAHAMI PERIODISASI KASUSASTRAN BALI 3.6 Memahami dan menanggapi kajian Periodisasi Kasusastraan Bali 4.9 Mengabstraksi materi tentang Periodis Kasusastraan Bali PENILAIN: INDIVIDU MIWAH KELOMPOK MANAWITA LISAN MIWAH TULIS

Transcript of Periodisasi kasusastraan bali

Page 1: Periodisasi kasusastraan bali

GURU BIDANG STUDY BASA BALI KELOMPOK IIIOLIH GURU MULOK

MEMAHAMI

PERIODISASI KASUSASTRAN

BALI3.6 Memahami dan menanggapi kajian Periodisasi Kasusastraan Bali 4.9 Mengabstraksi materi tentang Periodisasi Kasusastraan Bali

PENILAIN:INDIVIDU MIWAH KELOMPOK MANAWITA LISAN

MIWAH TULIS

Page 2: Periodisasi kasusastraan bali

KASUMANGGEMAN

2

Pakaian… NENTen dados Bebas!

Nganutin Aturan Sekolah…Sopan Rapi nganutin raina

Page 3: Periodisasi kasusastraan bali

3

NENTEN DADOS NGLANJAR

Tidak Merokok

KASUMANGGEMAN

Page 4: Periodisasi kasusastraan bali

4

KERJASAMA

KASUMANGGEMAN

Page 5: Periodisasi kasusastraan bali

5

NENten Ngrumpi (RITATKALA MALAJAH)

KASUMANGGEMAN

Page 6: Periodisasi kasusastraan bali

TETUJON MLAJAHIN KASUSASTRAAN BALI

ANGGEN GAMBARAN INDIK BUDAYA BALI.NGAJININ SAJERONNG USAHA PARA

PENGAWI.ANGGEN NYALIMURANG ATI.

PERIODISASI KASUSASTRA

AN BALI

Page 7: Periodisasi kasusastraan bali

PERIODISASI KASUSASTRAAN

BALI

Page 8: Periodisasi kasusastraan bali

KASUSASTRAAN HINDURing Zaman MAJAPAHIT abad 15 M

Kasusastraan Bali Kuna, kirang langkung warsa 1700M

Prasasti sané pinih riin nganggén basa Jawi Kuna kakeniang ring desa Sukabumi (Kediri, Jawi Wétan), madaging angka tahun 726 Saka, utawi 804 Masehi. Karya sastra sané mawasta Candakarana. Duk pamadegan wangsa Dharmawangsa Teguh miwah utamanipun duk pamadegan para ratu ring Majapahit, akéh parajana Jawiné sané rauh ka Bali

Bali Anyar warsa 1910-NYANTOS MANGKIN kasusastraan

sujeroring karya-karya sastra sakadi kakawin Adiparwa, Ramayana, Arjuna wiwaha, Bharatayuddha, miwah sané tiosan. Basa punika taler wénten manggé sajeroning prasasti –prasasti (piagam).

sane kakawitin antuk karya buku I Wayan Djiwa sane majudul “Peroempamaan, jaitoe, Beberapa Tjerita dalam Bahasa Bali”. Kar I Wayan I Djiwa puniki taler kasarengin olih pengawi-pengawi sane lianan sane

Duk Jumeneng Ratu Prabu Wangsa Warmadéwa;Tembang,gancaran miwah palawakia,Duk Jumeneng Ratu Dalem Samprangan utawi rauhnyané Dangiang Nirarta ke Bali.Duk Jumeneng Ratu Dalem ring Gélgél.

PERIODISASI KASUSASTRAAN

BALI

PERIODISASI KASUSASTRAAN BALI

Kasusastraan Bali Tengahan, warsa 1700-1915M.

Zaman Klungkung duk punika makéh kekawi kidung-kidung minekadi sinalih tunggil karya sastrané kidung Pamancangah olih Ida Pedanda Gédé Rai

Page 9: Periodisasi kasusastraan bali
Page 10: Periodisasi kasusastraan bali
Page 11: Periodisasi kasusastraan bali
Page 12: Periodisasi kasusastraan bali
Page 13: Periodisasi kasusastraan bali
Page 14: Periodisasi kasusastraan bali
Page 15: Periodisasi kasusastraan bali
Page 16: Periodisasi kasusastraan bali
Page 17: Periodisasi kasusastraan bali
Page 18: Periodisasi kasusastraan bali
Page 19: Periodisasi kasusastraan bali
Page 20: Periodisasi kasusastraan bali
Page 21: Periodisasi kasusastraan bali

Kekuub Kasusastraan Bali

Page 22: Periodisasi kasusastraan bali

A.Teges Kasusastraan

Sastra “nyukat-nyikut/ngukur (mengukur), tra “piranti (serana/alat). Sastra : “piranti ngajahin tatwa utawi kaweruhan (ilmu). Susastra ;“Daging sesuratan sane becik /utama. Kasusastran ;“Palaning reriptayan Sang Kawiswara

malarapan antuk pawisik (ilham/wahyu) ngangge srana basa sane lengut miwah kasurat ngangge aksara/latin.

Kesusastraan Bali “saluir ajah-ajahan sane becik, pakaryan para wagmine ring Bali, sane kasurat mabasa Bali, inggian nganggen aksara Bali miwah huruf Latin Bali.”

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Kasusastraan bahasa sansekerta

Polih penganter + {ka-) + {-an}” Kasusastraan

PERIODISASI KASUSASTRA

AN BALI

Page 23: Periodisasi kasusastraan bali

Kasusastran Bali PurwaKasusastran Bali Purwa piinika prasida kepah dados kalih paos manut tata cara panglimbakanyane, inggih punika kasusastran Tutur miwah kasusastran Sasuratan. Kasusastran Tutur inggih punika kasusastran sané kabaosang saha nénten kauningin kawitipun, menawi sampun wénten sadurung aksarané kauningin. Pinaka conto: wenten saa, mantra, gegendingan, wewangsalan. cecimpedan miwah satua-satua. Satua puniki ngranjing paos kasusastran sané mawangun gancaran minakadi satua Siap Selem, Satua Pan Angklung Gadang. Satua I Tuung Kuning, miwah sane lianan. Kasusastran Sesuratan inggih punika kasusastran sané kawentenan-ipun minab sampun wénten duk aab Bali kunané, duk pamadegan Ida Dalem katurunan Warmadewa ring abad IX. Ring prasasti-prasasti Baliné wénten kaunggahang indik wayang, bebanyolan, miwah reruntutanipun. Lelampahanipun janten kanggit saking satua-satua sané sampun wénten ring kasusastran Bali. Selanturipun Kasusastran Baliné makuéh keni pengaruh kasusatran Kawi. Punika mawinan basa Kawiné makuéh ngranjing ring basa Bali, ngranjing ring kasusastran Bali.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 24: Periodisasi kasusastraan bali

Kasusastran Bali Purwa

Manut wangunnyane kasusastraan Bali purwa kapah dados kalih :

Kasusastraan gancaran (bebas) satua, cacimpedan, msl.

Kasusastraan tembang (terikat) kidung, kakawin, msl.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 25: Periodisasi kasusastraan bali

1. GANCARANWenten makeh soroh gancaran ring kasusastraan

Bali purwa sakadi ring sor puniki :a. Satua, conto : satua Pan Belog, Pan Balang

Tamak, I Siap Selem.b. Babad, conto : babad Dalem, Blahbatuh, msl.c. Mitos, conto : Dewi Sri, Dalem Balingkang, msl.d. Legenda, conto : Pura Pulaki, Tirta Empul, msl.e. Prasasti, conto : prasasti Bebetin, Belanjong,

msl.f. Epos, conto : Mahabharata, msl.g. Tantri, conto : Ni Diah Tantri, msl.h. Pralambang (Basita Paribasa), kapalih dados 16.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 26: Periodisasi kasusastraan bali

2. Tembang

1. SEKAR RARE2. SEKAR ALIT3. SEKAR MADIA4. SEKAR AGUNG

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

PERIODISASI KASUSASTRA

AN BALI

Page 27: Periodisasi kasusastraan bali

A. Sekar Rare (Gegendingan)Gending Rare upami : juru pencar, jenggot uban,

made cenik, mati delod pasih, miwah sane lianan.Gending Jejangeran upami : putri ayu, siap sangkur,

majejangeran, miwah sane lianan.Gending Sangiang upami : puspa panganjali, kukus

arum, suaran kembang, miwah sane lianan.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 28: Periodisasi kasusastraan bali

Video gending juru Video gending juru penjarpenjar

Page 29: Periodisasi kasusastraan bali

Sekar Alit (Tembang Macapat)

Sekar Alit kawangun tur kaiket antuk uger – uger pada lingsa. Padalingsa inggih punika kecap wanda miwah wangun suara ring panguntat sajeroning acarik lan akeh carik sajeroning apada . uger – uger punika minakadi – Guru Wilangan : uger – uger wanda sajeroning acarik – Guru Dingdong : Uger – uger wangun suara ring

panguntat sajeroning acarik– Guru Gatra : Uger – Uger katah carik sajeroning apada

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 30: Periodisasi kasusastraan bali

Tembang macapat akehnyane wenten roras (12) soroh makadi :

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 31: Periodisasi kasusastraan bali

PADALINGSANo Tembang Guruwilang Lan Guru Dingdong

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

 1 Maskumamban

g  12i  6a  8i  8a             2  Mijil 10i  6a  10e  10i   6i  8u         3  Pucung  12u 6a  8i  12a              4  Ginanti  8u 8i  8a  8i  8a  8i          5  Ginada  8a  8i 8a  8u  8a   4i 8a        6  Sinom  8a 8i   8a  8i 8i   8u 8a  8i  4u   8a 7  Semara dana 8i  8a  8e  8a   7a 8u   8a       8  Durma  12a 7i  6a  8a  8i  6a   7i       9  Pangkur  8a 11i  8u  7a   12u 8a   8i       10  Dangdang 10i   10a 8e  8u  8i  8a  8u  8a  12i  8a 

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 32: Periodisasi kasusastraan bali

JENIS – JENIS SEKAR RAREVideo pupuh ginantiVideo pupuh ginanti

Page 33: Periodisasi kasusastraan bali

Tembang macapat• Tembang macapat punika sajeroning kasusastran prasida

kaanggen ngwangun Geguritan inggih punika kakawian utawi karangan sane kawangun antuk tembang macapat. Upami :– Geguritan Sampik Ingtai, ngangen tembang macapat campuran,

olih Ida Ketut Sari.– Geguritan Jaya Prana, ngangen tembang macapat ginada

kewanten, olih I Ketut Putra.– Geguritan Basur, ngangen tembang ginada kemanten, olih Ki

Dalang Tangsub.– Geguritan Sucita miwah Subudi, ngangen tembang macapat

campuran, olih Ida Bagus Ketut Jelantik.– Geguritan Tamtam, ngangen tembang macapat campuran, olih I

Ketut Sangging.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 34: Periodisasi kasusastraan bali

MAKUDANG-KUDANG TEMBANG MACAPAT

GINANTI

PUCUNG

MASKUMAMBANGSEMARANDANA MIJIL

Pangkur

DANGDANG SINOM

GINADA DURMA01.__GEGURITAN_CAMPUR\00. Durma.mp3

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 35: Periodisasi kasusastraan bali

Sekar Madya (Kidung utawi Tembang Tengahan)

• Inggih punika marupa kakawian utawi karangan sane kwangun antuk sekar madia makadi kidung Tantri, kidung Sri Tanjung, miwah sane lianan. Kidung punika wenten sane marupa :

Kidung sane ngangge tembang macapat. Basa sane kaanggen marupa basa tengahan sakewanten kawangun antuk tembang macapat makadi :

• Kidung Ranggalawe.• Kidung Sri Tanjung.• Kidung Pamancangah Dalem.• Kidung Amad Muhamad.• Kidung Kaki Tua, miwah sane lianan.

Kidung sane nganggen kidung sujati makadi :• Malat.• Wargasari.• Alis-alis Ijo.• Tantri, miwah sane lianan.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 36: Periodisasi kasusastraan bali

Sekar Agung (Kekawin, Tembang Gede utawi Wirama)

inggih punika kakawian utawi karangan sane kawangun antuk wirama makadi: – Kekawin Ramayana olih Empu Yogi Swara.– Kekawin Bharata Yudha olih Empu Sedah miwah Empu

Panuluh.– Kekawin Arjuna Wiwaha olih Empu Kanwa.– Kekawin Sutasoma olih Empu Tantular.– Kekawin Siwaratri Kalpa olih Empu Tanakung.– Kekawin Semarandhana olih Empu Darmaja.– Kekawin Gatotkaca Sraya olih Empu Panuluh.– Kekawin Writtasancaya olih Empu Tanakung.– Kekawin Negarakethagama olih Empu Prapanca.– Kekawin Kresnayana olih Empu Triguna, miwah sane lianan.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 37: Periodisasi kasusastraan bali

Sekar Agung kabanda antuk uger – uger

1. Guru mateges suara abot ,suara panjang ,ngilet utawi kecap wanda ane katembangang panjang wilet. – Guru Haswa ( G. Bawak)– Guru Dirgha ( G. Panjang )– Guru Pluta ( G. Panjang tur ngileg )

2. Laghu inggih punika suara ingan , suara bawak utawi

kecap wanda sane katembangang bawak 3. Wretta inggih punika kecap wanda / gabogan wanda

sajeroning acarik 4. Matra inggih punika kawangun guru lagu sajeroning

acarik

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

Page 38: Periodisasi kasusastraan bali

Kasusatran Bali Anyar

• Kasusatran Bali Anyar kakawitin antuk sane kakawitin antuk karya buku I Wayan Djiwa sane majudul “Peroempamaan, jaitoe, Beberapa Tjerita dalam Bahasa Bali”. Kar I Wayan I Djiwa puniki taler kasarengin olih pengawi-pengawi sane lianan sane

• Selanturnyane kamanggehang duk wenten novel "Nemoe Karma". Sane kasurat antuk I Wayan Gobiah, kamedalang antuk Balai Pustaka, warsa 1931.

• Pepalihan kasusastran Bali Anyar makadi pateh ring pepalihan Kasusastran Indonesiané, inggih punika marupa: • (1) Gancaran (Prosa), • (2) Puisi (Puisi), • (3) Lelampahan (Drama).

Salanturipun kakawian puniki makasami nganutin panglimbakan kasusastran Indonesia.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

PERIODISASI KASUSASTRAAN

BALI

Page 39: Periodisasi kasusastraan bali

Prosa Bali Anyar• Prosa Bali, wangunipun marupa novel: Nemoe

Karma antuk I Wayan Gobiah. Mlancaran Ka Sasak antuk Gede Srawana. Tresnane Lebur Ajur Satonden Kcmbang olih Jelantik Santa.

• Sane marupa cerpen: Katemu ring Tampaksiring antuk Made Sangra, Iwang Tiang Newek olih A.A. Gede Jelantik, Tambeté Ngawinang Lacur antuk Raka Sukmadi, Mangun Karsa Mangun Karya Saluiring Urip olih Gusti Putu Antara, Pupulan cerpen Gede Ombak Gede Angin antuk Made Suarsa, miwah sane lianan.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

PERIODISASI KASUSASTRAAN

BALI

Page 40: Periodisasi kasusastraan bali

Puisi Bali

Puisi Bali, sampun medal makudang-kudang kumpulan puisi: •Galang Kangin, Kidung I Lontar Rograg, kamedalang antuk Yayasan Saba Sastra Bali,• Majugjag antuk Ki Dusun, •Ang ah Ah Ang miwah Gunung Menyan Segara Madu antuk Made Suarsa.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

PERIODISASI KASUSASTRAAN

BALI

Page 41: Periodisasi kasusastraan bali

DRAMA

• Drama inggih punika kasusastraan sane marupa sasolahan ngundukang pratingkah manusa saha nganggen srana basa.

• Drama Bali inggih punika kasusastraan sane marupa sasolahan ngundukang pratingkah manusa saha nganggen srana basa Basa Bali.

• Drama taler mateges lelampahan,paigelan miwah sandiwara.

“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”“KASUSASTRAAN BALI *GURU BIDANG STUDY BASA BALI I MADE JULIADI SUPADI,S.Pd”

PERIODISASI KASUSASTRAAN

BALI

Page 42: Periodisasi kasusastraan bali
Page 43: Periodisasi kasusastraan bali

Test 1 : sareng kelompok• Napi sujatine kasusastraan punika?• Napi kemanten wewidangan kasusastraan Bali

manut ring aab jagate?• Napi pabinayan kasusastraan Bali Purwa

sareng kasusatraan Bali Anyar?• Indayang rerehin conto makudang- kudang

reriptan kasusastraan Bali manut aab jagat!

Page 44: Periodisasi kasusastraan bali

Kunci Jawaban :1. Kasusastraan inggih punika kawentenan ajah-ajahan sane becik utawi luwih

miwah kakawian sastra sane metu saking padma hredaya manusa sane marupa tulisan utawi karangan sane kawentenannyane luwih, becik tur lengut.

2. Manut ring aab jagat utawi masa kawentenannyane wenten kabaos Sastra Bali purwa (tradisional) lan sastra Bali anyar (modern).

3. Pabinayannyane inggih punika Sastra Bali purwa (tradisional) marupa kasusastraan sane durung keni pengaruh modern miwah sastra Bali anyar (modern) inggih punika kasusastraan sane sampun keni pengaruh modern.

4. Conto makudang- kudang reriptan kasusastraan Bali manut aab jagat, luirnyane: Contoh Prosa Bali Purwa

- Satua-Satua ( sekadi: Bawang Teken Kesuna, Siap Selem) - Babad (sekadi: Babad Dalem, Babad Pasek, Msl.) - Kanda (sekadi: Kanda Pat rare, Kanda Pat sari, Msl.) - Wiracarita (sekadi: Mahabharata, Bratayudha, Ramayana, Msl.)

Page 45: Periodisasi kasusastraan bali

Contoh Puisi Bali Purwa - Sekar rare - Sekar alit - Sekar madya - Sekar agung

Contoh Prosa Bali Anyar 1. Novel / Roman - Malancaran Ka Sasak olih I Gede Srawana - Lan Jani olih I Made Wanda - Msl. 2. Cerpen - Togog olih I Made Sanggra - Kampih di Pasisi olih Jelantik Santha - Msl. 3. Drama - Nang Kepod olih Ketut Aryana - Maboros olih Putu Gede Suata - Msl.

Page 46: Periodisasi kasusastraan bali

Contoh Puisi Bali Purwa - Bali olih Ngurah Yupa - Basa Bali olih Suntari Pr. - Galang Bulan olih K. Putra - Mati Nguda olih Putu Sedana - Idupe Nemu Sengsara olih Made Sanggra - Jagi Surup Suryane olih Made Taro - Msl.

Page 47: Periodisasi kasusastraan bali

PR-Tes 2 ketrampilan

*Indayang sareng kelompok soang-soang mangabtraksikan/ringkas periodisasi saking dumun nyantos mangkin! Miwah patemon jagi rauh sami maktayang ngangge power point kaajeng kelas!

PERIODISASI KASUSASTRAAN

BALI

Page 48: Periodisasi kasusastraan bali

KESIMPULAN

PERIODISASI KASUSASTRA

AN BALI

Page 49: Periodisasi kasusastraan bali

KACUNDUK MALIH RING PATEMON SANE

JAGI RAUH !

*Periodisasi kesusastraan Bali*

Page 50: Periodisasi kasusastraan bali
Page 51: Periodisasi kasusastraan bali

þ ]onÓi; ]onÓi; ]onÓi; þ

MATUR SUKSMA OM Shantih, Shantih, shantih OM