makalah 10. fiks.docx

8/19/2019 makalah 10. fiks.docx

http://slidepdf.com/reader/full/makalah-10-fiksdocx 1/19



KATA PENGANTAR

P(/i dan s(1(r Saa 'a/at1an 1e'ada T(han .an& Maha Esa* 1arena atas 2er1at dan

rahmat3Na 4ah t(&as ma1a4ah ini da'at dise4esai1an den&an 'en(h rasa tan&&(n&

/a5a2)T(&as ma1a4ah ini 2er/(d(4 6 Eti1a sis5a da4am 'em2e4a/aran 7 Ada'(n t(/(an dari

'em2(atan ma1a4ah ini (nt(1 memen(hi t(&as dari D%sen Mata K(4iah an& 2ersan&1(tan)

Se4ain it( /(&a* den&an ma1a4ah ini Saa da'at 4e2ih memahami tentan& Eti1a sis5a da4am

'em2e4a/aran di Se1%4ah)

Saa meadari 2ah5a t(&as ma1a4ah ini 2ana1 a1an 1e1(ran&ana* 2ai1 8ara t(4isan

ma('(n dari isi3isi ma1a4ah an& di2(at ini) Ma1a dari it( saa men&hara'1an adana 1riti1

dan saran dari s(m(a 'iha1 demi 1esem'(rnaan t(&as ma14a4ah ini)

Demi1ian 'en&antar dari saa* a'a2i4a ada 1esa4ahan dan 1e1(ran&an* saa

men&(8a'1an m%h%n maa9) Terima 1asih)

Pa4em2an&* !$ Fe2r(ari $0!

Pen(4is*



DAFTAR ISI

KATA PEN,ANTAR)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))$

DAFTAR ISI))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))"

BAB I)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))));

PENDAH+L+AN)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))));

!)Latar Be4a1an&))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))));

$)R(m(san Masa4ah)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

")T(/(an)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

;)Man9aat)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

BAB II)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

PEMBAHASAN))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

A. Eti1a Sis5a da4am 'em2e4a/aran))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))

$)! Eti1a Sis5a den&an ,(r())))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))<

$)$ Eti1a Sis5a den&an sesama Sis5a)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))<

$)" Eti1a Sis5a den&an Oran&t(a))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))#

BAB III))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))!$

PEN+T+P)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))!$

3.1 KESIMP+LAN))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))!$

Da9tar P(sta1a))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))!"



BAB I

PENDAHULUAN

1.1 LATAR BELAKANG

Pendidi1an an& te'at (nt(1 men(r(t 'andan&an Pia&et =!>#? ada4ah s(at(

'endidi1an den&an 4in&1(n&an* 1(ri1(4(m* 2ahan a/ar* dan 'en&a/aran an& ses(ai

den&an sis5a dari s(d(t 1emam'(an 9isi1* 1emam'(an 1%&niti9* 1e2(t(han s%sia4* dan

1e2(t(han em%si%na4 mere1a) Pen&a4aman 2e4a/ar an& te'at didasar1an 'ada tin&1at

1e2er9(n&sian 1%&niti9 sis5a dan hana 1eti1a &(r( men&har&ai met%de mem2e4a/ar1an

ana1 @ ana1 (nt(1 sama'i 'ada 1esim'(4an tertent( 2ah5a &(r( 2erada da4am '%sisi

menedia1an 'en&a4aman 2e4a/ar se'erti an& di2(t(h1an sis5a) Sis5a did%r%n& (nt(1

menem(1an /ati dirina me4a4(i intera1si s'%ntan den&an 4in&1(n&anna) ,(r(

menedia1an2er2a&ai /enis 1e&iatan an& mmem(n&1in1an ana1 @ ana1 =sis5a?

2ertinda1 4an&s(n& da4am d(nia 9isi1) Sem(a ana1 men&a4ami (r(tan 'er1em2an&an an&

sama teta'i den&an 1e8e'atan an& 2er2eda) Karena it(* &(r( har(s me4a1(1an ('aa @

('aa 1h(s(s (nt(1 meren8ana1an 1e&iatan @ 1e&iatan di r(an& 1e4as (nt(1 masin& @

masin& %ran& dan 1e4%m'%1 @ 1e4%m'%1 1e8i4 sis5a =S4ain* $00# :<?)

Kemam'(an sis5a 2er9(n&si 'ada taha' tertent( san&at 2er&ant(n& 'ada t(&as

s'esi9i1 an& ada) -&%ts1 mene&as1an 2ah5a 'er1em2an&an inte4e1t(a4 ana1 da'at

di'ahami dari s(d(t 1%nte1s hist%risdan 2(daa an& dia4ami ana1)

Ada'(n 'er1em2an&an 2er&ant(n& 'ada sstem tanda an& ada 2ersama masin& @ masin&

%ran& 1eti1a mere1a 2ert(m2(h sim2%4 @sim2%4 an& di8i'ta1an 2(daa (nt(1 mem2ant(

ana1 2er'i1ir* 2er1%m(ni1asi* dan meme8ah1an masa4ah @ masa4ahna* 2ahasa* sstem

men(4is* ata( sstem 2erhit(n& s(at( 2(daa dan eti1a) -&%ts1 2er'enda'at 2ah5a

'er1em2an&an 1%&nisi san&at ter1ait den&an mas(1an %ran& 4ain =S4ain* $00#:>?) Eti1a

se1%4ah dea4am 'em2e4a/aran me4a4(i se/(m4ah 'en&a4aman 2e4a/ar ada4ah menam1an

2(daa s%'an sant(n* 1er/a 1eras* /(/(r* memi4i1i 1e'ri2adian* 2er'i1ir 1ritis* dan 'ed(4i

'ada 4in&1(n&an) ,(r( /(&a da'at mem2e4a/ar1an sis5ana me4a4(i se/(m4ah 'en&a4aman

2e4a/ar an& diran8an& se8ara sistematis dan ran8an&an it( da'at dia'4i1asi1an den&an

2enar dan 2ai1)

Ada'(n &(r( meman(sia1an sis5ana se2a&ai man(sia se/a4an den&an

'andan&anna Praitn% =$00>:;"? an& mene&as1an 2ah5a 'eserta didi1 ada4ah man(sia

an& se'en(hna memi41i har1at dan marta2at man(sia den&an se&ena' 1and(n&anna)

Ada'(n h1a3ha1 sis5a se2a&ai 'esrta didi1 an& dite&as1an %4eh ++SPN Pasa4 !$ aat

=!? menata1an setia' 'eserta didi1 'ada setia' sat(an 'endidi1an 2erha1 =a?



menda'at1an 'endidi1an a&ama ses(ai den&an a&ama an& dian(tna dan dia/ar1anna

%4eh 'endidi1 an& sea&ama* =2? menda'at1an 'e4aanan 'endidi1an ses(ai den&an 2a1at*

minat* dan 1emam'(anna* =8? menda'ar1an 2easis5a 2a&i an& 2er'restasi an& %ran&

t(ana 1(ran& mam'( mem2iaai 'endidi1anna* =d? menda'at1an 2iaa 'endidi1an 2a&i

mere1a an& %ran&t(ana 1(ran& mam'( mem2iaai 'endiddi1anna* dan =e? 'indah

'r%&ram 'endidi1an 'ada /a4(r dan ses(ai 'endidi1an an& setara* mene4esai1an

'r%&ram 'endidi1an ses(ai den&an 1e8e'atan 2e4a/ar masin&3masin& dan tida1

menim'an& dari 1etent(an 2atas 5a1t( an& diteta'1an)

Kem(dian ++SPN Pasa4 !$ =aat? $ menata1an setia' 'eserta did1 2er1e5a/i2an

=a? men/a&a n%rma3n%rma 'endidi1an (nt(1 men/amin 1e2er4an&s(n&an 'r%ses dan

1e2erhasi4an 'endidi1an* dan =2? i1(t menan&&(n& 2iaa 'ene4en&&aran 'endidi1an*

1e8(a4i 2a&i 'eserta didi1 an& di2e2as1an dari 1e5a/i2an terse2(t den&an 'ert(ran

'er(dan&an3(ndan&an an& 2er4a1() Intera1si sis5a den&an se4(r(h %ran& an& ada

dise1%4ah san di Masara1at 4in&1(n&an e1sterna4 2er1aitan den&an ni4ai 2(daa* 'rinsi'

hid('* dan n%rma an& 2er4a1( an& da'at mem2ent(1 1ra1terna ait( man(sia memi41i

1ara1ter '%siti9 men&and(n& ni4ai 'an8asi4a) Sis5a da4am me/a4ani 'r%ses 2e4a/ar me4a4(i

se/(m4ah 'en&a4aman 2e4a/ar men/a&a n%rma* eti1a* dan m%ra4 'endidi1an) PP N%) !>

Tahn(n $00 Pasa4 ! an&1a ! menata1an 'eserta didi1 ada4ah an&&%ta masra1at an&

2er(saha men&em2an&1an '%tensi diri me4a4(i 'r%ses 'em2e4a/ara an& tersedia 'ada

/a4(r* /en/an&* dan /enis 'endidi1an tertent() Pr%ses 'em2e4a/ar me4a4(i 'en&a4aman

2e4a/ar 1h(s(sna 'ada /a4(r 'endidi1an 9%rma4* ma1a 9%8(s 1a/ian ini ada4ah men&enai

eti1a sis5a da4am 'em2e4a/aran)

1.2 Rumusan masalah

Ba&aimana 8ara Eti1a sis5a da4am 'em2e4a/aran terhada' &(r(* sesama sis5a* dan %ran&

t(a)

1.3 Tujuan penulsan

+nt(1 men&etah(i 8ara Eti1a sis5a den&an &(r(* sesama sis5a it( sendiri dan (nt(1

men&etah(i 8ara Eti1a sis5a den&an %ran& t(a)

1.! "an#aa$ penulsan

A&ar Mahasis5a mam'( memahamai dan men/e4as1an Eti1a sis5a da4am 'em2e4a/aran

Se2aa&ai 8a4%n &(r()

BAB II

PE"BAHASAN



A. Pen%e&$an E$'a Ss(a )alam Belaja&

Saat ini 'er(2ahan 1ehid('an 2er4an&s(n& san&at 8e'at

K%m'etensi sis5a ter2ent(1 me4a4(i 'r%ses 'endidi1an 2erdasar1an '%tensi dan

1emam'(an dasar an& dimi4i1i) Kesem(ana ini 2era5a4 dari 'en&etah(an dan 1eteram'i4an

an& dia/ar1an dan diterima sis5a me4a4(i 'r%ses 'endidi1an 2erdam'a1 di1(asina s1i44 dari

'en&etah(an terse2(t) Ber4an/(t 'ada 'er%4ehan a2i4ities* ait( 1%m'etensi tentan&

'en&etah(an terse2(t dan 2era1hir 'ada ter2ent(1na 1ara1ter 'ri2adi an& '%siti9* ait(

2er'i1ir dan 2ertinda1 %2/e1ti9) Pr%ses 'endidi1an di4a1(1an me4a4(i 'r%se 'em2e4a/aran

2erm(ara 'ada 'em2ent(1an 1ara1ter sis5a ses(ai den&an n%rma dan eti1a an& 2er4a1()

Eti1a 'endidi1an tam'a1 'ada 1(a4itas 'r%ses an& men&&am2ar1an hasi4 'en&(saan

'en&etah(an dan 1%m'%tensi %4eh sis5a) Pen&etah(an an& dimi4i1i sis5a se2a&ai m%da4

(nt(1 men&em2an&1an skill, menin&1at1an men/adi 'en&(saan 1%m'%tensi se2a&ai 2(1ti

2ah5a 'r%ses 'endidi1an da'at mem2ent(1 sis5a men/adi man(sia an& tan&&(h*

2er1ara1ter (n&&(4* da4am 2er2a&ai 2idan& 1ehid('an) +nt(1 men&1a/i 4e2ih menda4am

men&enai eti1a sis5a da4am 1e&iatan 'endidi1an* ma1a 'em2ahasan ini 9%8(s 'ada eti1a

sis5a den&an &(r(* eti1a sis5a sesama sis5a* eti1a sis5a den&an %ran& t(a* dan eti1a sis5a

da4am 2e4a/ar)

2.1 E$'a Ss(a )en%an Gu&u

Da4am +ndan&3(ndan& N%) $" Tah(n $00$ tentan& Per4ind(n&an Ana1 =+PA? an&

dima1s(d den&an ana1 ada4ah sese%ran& an& 2e4(m 2er(sia !# =de4a'an 2e4as? tah(n*

temas(1 ana1 an& masih da4am 1and(n&an) +PA Pasa4 ; menata1an setia' ana1 2erha1

(nt(1 da'at hid('* t(m2(h* 2er1em2an&* dan 2er'artisi'asi se8ara 5a/ar ses(ai den&an har1at

dan marta2at 1eman(siaan* serta menda'at 'er4ind(n&an dari 1e1erasan dan dis1riminasi)

Pasa4 # menata1an setia' ana1 2erha1 memer%4eh 1e4aanan 1esehatan dan /aminan s%sia4

ses(ai den&an 1e2(t(han 9isi1* menta1* s'irit(a4* dan s%sia4) Pasa4 > aat =!? menata1an

setia' ana1 2erha1 mem'er%4eh 'endidi1an dan 'en&a/aran da4am ran&1a 'en&em2an&an

'ri2adina dan tin&1at 1e8erdasanna ses(ai den&an minat dan 2a1atna) Aat =$?

menata1an se4ain ha1 ana1 se2a&aimana an& dima1s(d 'ada aat =!?* 1h(s(s 2a&i ana1

an& menandan& 8a8at /(&a 2erha1 mem'eriC%4eh 'endidi1an 4(ar 2iasa* sedan&1an 2a&i

ana1 an& memi41i 1e(n&&(4an /(&a 2erha1 menda'at1an 'endidi1an 1h(s(s)

+PA se2a&ai 4andasan (ridis an& menen&as1an '%sisi ana1 Ind%nesia di4ihat dari

1ed(d(1anna* ha1 an& 'at(t di'er%4ehna* dan 'er4ind(n&an ana1) Atas dasar &(r( dan

sia'a '(n an& men&as(h ana1 har(s mem'erhati1an esteti1a* Inte4e1t(a4* 9isi1* s%sia4* em%si*

dan 'er1em2an&an m%ra4 ana1* 1h(s(s 2a&i &(r( 9%8(s 'ada ana1 se2a&ai sis5a* 2ai1 ter1aitden&an 1e2(t(han mam'( 2erma1naanna) ,(r( da4am nemi4ih strate&i men&a/ar ses(ai



den&an 1reteria* %rientasi* 1e2(t(han sis5a* tin&1at 1es(4itan dan 1eah4ian &(r() ,(r( an&

teram'i4 tent( sa/a mem2(1a r(an& an& 8(1(' 2a&i sis5a (nt(1 men&em2an&1an

1reatiitasna* mam'( men&hid('1an 1eni1matan 2e4a/ar* dan menari1 'erhatian sis5a (nt(1

2e4a/ar* sehin&&a sis5a 'ed(4i den&an (r(tan se1%4ah)

Si1a' &(r( terhada' sis5a ada4ah 9a1t%r 'entin& (nt(1 men8a'ai 1e2erhasi4anna*

se2a&aimana di1em(1a1an J%hns%n =$00>: !>>? 2i4a &(r( a1in 2ah5a sis5ana a1an

2erhasi4) Teta'i 1ea1inan terse2(t hana4ah se2a&ian dari 'eme8ahan masa4ah) O4eh 1arena

it(* &(r( har(s mem2ant( sis5a mena1ini 2ah5a sis5a 1e2erhasi4an ada4ah ses(at( an&

m(n&1in 2a&i dirina) Keti1a sis5a terse2(t a1in 2ah5a mere1a a1an 2erhasi4* mere1a a1an

2er('aa da4am 2e4a/ar) Teta'i 2i4a mere1a tida1 a1in 2ah5a 1e2erhasi4an it( m(n&1in*

ma1a tida1 'ed(4i a'a1ah sis5a it( 8erdas dan m(dahna 'e4a/aran* sis5a terse2(t tida1 a1an

2er('aa (nt(1 2e4a/ar) Di 4ain 'iha1* 1(ran&na 'erhatian %ran& t(a dan 1e4(ar&a*

'em2e4aan 2er4e2ihan dari %ran& t(a terhada' ana1na an& te4ah 2ertinda1 me4an&&ar eti1a

dan m%ra4* 1(ran&na 8%ntr%4 masara1at terhada' 'e4an&&aran eti1a an& di4a1(1an rema/a*1(ran&na 1arisma t%1%h a&ama di 1a4an&an rema/a* 'ene2ar4(asan 'eri4a1( menim'an&

me4a4(i media internet an& m(dah dia1ses %4eh rema/a* 'eri4a1( masa 2%d%h* rendahna

1esadaran m%ra4 1h(s(sna 2a&i sis5a an& 2erasa4 dari 1e4(ar&a an& 2ermasa4ah men/adi

a4as an (tama m(n8(4na masa4ah3masa4ah m%ra4 di 1a4an&an &enerasi m(da) K%ndisi

%2/e1ti9 dan 9a1ta39a1ta s%sia4 ini men/adi a4as an (tama 2a&i se1%4ah (nt(1 meran8an& dan

me4a1(1an 'endiddi1an m%ra4 di se1%4ah) Me4a4(i 'endidi1an m%ra4 ini a1an mem2ent(1

sis5a an& 2er1ara1ter 8erdas men(n/an& tin&&i ni4ai eti1a ses(ai den&an ter1and(n& da4am

ni4ai3ni4ai 'an8asi4a da4am hid('na) O4eh 1arena it(* mane/emen se1%4ah dan &(r( har(s

2enar32enar a1in 2ah5a sis5ana da'at 2e4a/ar dan a1an 2erhasi4* it(4ah 1(n8i 'em2(1a

'r%ses 2e4a/ar 2erhasi4)

A4asan ini4ah men(r(t Li81%na =$0!$? masara1at meminta se1%4ah (nt(1 me4i2at1an

'eran 'endidi1 m%ra4 se2a&ai 2a&ian dari 'endidi1an ana13ana1) Se4(r(h sstem dan a1tiitas

diran8an& (nt(1 da'at men&a5a4 m%ra4 'eserta didi1* 2ai1 se8ara interna4 ma('(n e1sterna4)

Pendidi1an m%ra4 2(1an4ah ha4 2ar( da4am 'endidi1an* 'endidi1an m%ra4 s(dah se(m(r

'endidi1an it( sendiri) Se/a1 a5a4 'endidi1an it( ada 2ert(/(an (nt(1 mem2im2in& 'ara

&enerasi m(da (nt(1 men/adi 8erdas* teram'i4*men&(asai i4m( 'en&etah(an dan memi41i

'eri4a1(2er2(di* memen(hi eti1a dan m%4aritas sehin&&a 'eserta didi1 it( men/adi ana1

8erdas* 2er'ri4a1( 2ai1 dan 2erhasi4 da4am 2e4a/ar) Se1%4ah mem2eri1an 4aanan 2e4a/ar an& 2er1%ntri2(si 4e2ih 1e'ada sis5ana (nt(1 1esehatan m%ra4 sis5ana dan 1esehatan m%ra4

2an&sana)

,(r( 2a&i sis5a ada4ah se2a&ai 'en&anti %ran& t(a di se1%4ah (nt(1 mendidi1 dan

me2ant( 'ert(m2(han dan 'er1em2an&an men/adi de5asa) ,(r( me4a1(1an 1e&iatan

'endidi1an san&at 2esar 'eranna mem2ent(1 1ra1ter dan 5ata1 'eserta didi1na) Peran &(r(

men&em2an&1an 1emam'(an s%sia4 sis5am 'ert(m2(han em%si%ana4* inte&ritas 'ri2adi*

'er%4ehan i4m( 'e&etah(an* dan 'er%4ehan i4m( 1eteram'i4an ses(ai dari i4m( mata 'e4a/aran

an& di'e4a/arina) Di4ihat dari t(&as '%1%1 &(r( =$00;:!? tida1 di2enar1an (nt(1

men&a/ar1an 1e2%h%n&an* men&em2an&1an 'ene4itian3'ene4itan sem(* dan 2ersi1a' sa4in&men(t(' diri ata( tida1 ter2(1a 2a&i adana 1riti1) ,(r( men&a/ar1an 1aidah31aidah



1e2enaran* ait( 2dertinda1 2enar ses(ai eti1a* ni4ai* dan n%rma an& 2er4a1( an&

men&ahar&ai har1at dan marta2at man(sia) Bertinda1 meman(si1an man(sia 2a&i dari ni4ai3

ni4ai an& men&har&ai ha13ha1 asai man(sia)

Jadi &(r( se8ara eti1a da4am men&a/ar senantiasa 2er%rientasi 'ada 1e2enaran %2/e1ti9

an& 2er2asis ni4ai) Ada'(n strate&i 'em2e4a/aran an& di4a1(1an &(r( men(r(t Ja8%2sen*

En&&en* dan Ka(8ha1 =$00>:#? ada4ah mem9asi4itasi 'emahaman3'emahaman sis5a

men&enai mata 'e4a/aran an& sedan& di'e4a/ari) Lin&1(n&an 2e4a/ar 1%nst(1tiis

men&(tama1an dan mem9asi4itasi 'eran a1ti9 sis5a da4am 2e4a/ar) O4eh 1arena it(* sis5a

menem'at1an diri se2a&ai ana1 an& sedan& men(nt(t i4m( 2er1aitan den&an i4m(

'en&etah(an dan te1n%4%&i ma('(n 2er1aitan den&an h(2(n&an antarman(sia) ,(r(

men&%ndisi1an sis5a mem2an&(n 'emahaman an& 2erma1na saat sis5a ter4i2at a1tiitas

'em2e4a/aran* 2ai1 di 1e4as ma('(n di 4(ar 1e4as)

Be4a/ar men&enai h(2(n&an antarman(sia ter1and(n& dida4amna 1ete4adanan dan

1e'er8aaan ='eri4a1( 2ai1 an& 'antas di8%nt%h? an& did(1(n& %4eh inte&ritas 'ri2adi dan

1%mitmen an& te&(h 2a&i har1at dan marta2at 1eman(siaan) Karena it(* 'en&etah(an dan

te1n%4i&i an& (nt(1 menin&1at1an 1(a4itas 1esse/ahteraan dan 1e'entin&an dirina sendiri*

1e4(ar&ana* masara1at* dan (mat man(asia) Sis5a an& memi41i m%tiasi dari da4am

dirina (nt(1 2e4a/ar tent( a1an men&(na1an 1esem'atan an& di2eri1an %4eh &(r( dan

se1%4ah) Eti1a sis5a den&an &(r( 2ah5a sis5a menerima 'em2e4a/aran dari &(r( an&

men&&(na1an strate&i a1ti9* men&&era11an a1tiitas3a1tiitas sis5a teta' da4am a1tiitas

'em2e4a/aran an& di da4amna ter1and(n& 'em2ent(1an 1ara1ter)

Sis5a da4am a1tiitas 'em2e4a/aran me4a4(i se/(m4ah taha'an 'en&a4aman 2e4a/ar a1ti9 da4am meme8ah1an masa4ah* 2e1er/a da4m 2ent(1 1e8i4* 'em2e4a/aran 1%4a2%rati9* 1er/a

inesti&atie* dan 'em2e4a/aran e1s'rimenta4) Pr%ses an& demi1ian ini* diran8an&

sedemi1ian r('a %4eh &(r( (nt(1 me4atih sis5a a&ar teram'i4 meme8ah1an masa4ah an&

dihada'ina den&an men&em2an&1an 1eteram'i4an dan 1emam'(an 1retiitasna)

Pen&em2an&an 1reatiitas ini di4a1(1an den&an 2er2a&i in%asi an& mam'( di4a1(1anna)

Pem2e4a/aran an& diterima sis5a ii men&(na1an 'aradi&m constuctivis men(r(t J%82sen*

E&&en* dan Ka(8ha1 =$00>? didasar1an &a&asan se8ara i4miah sehin&&a sis5a memi41i si1a'

a1ti9 dan rasa in&in tah( a1an ses(at( dan 2er(saha meme8aha1an masa4ah an& dihada'ina)

T(m2(h da4am diri sis5a (nt(1 men8ari 2er2a&ai s(m2er in9%rmasi men&enai 'en&etah(an dan 1eteram'i4an an& di'er4(1anna ter1ait den&an mata 'e4a/aran an&

sedan& di'e4a/arina) Da4am 1e&iatan 'em2e4a/aran* &(r( mem2er ins'irasi 1e'ada sis5a

a&ar ia da'at 2erada'tasi terhada' n%rma* eti1a* dan adana 'er(2ahana 1ara1ter se2a&ai

a1i2at 1e1a&(man dan mem'er%4eh ins'irasi dari 'eri4a1( &(r(na) Strate&i 'em2e4a/aran

tida1 4an&s(n& mem'er4ihat1an 2ent(1 1eter4i2atan tin&&i sis5a da4am me4a1(1an %2sserasi*

'ene4idi1an* 'en&&am2aran in9erensi 2erdasar1an data* ata( 'em2en(1an hi'%tesis) Se4ain

it(* da4am strate&i 'em2e4a/aran tida1 4an&s(n&* 'eran &(r( 2era4ih dari 'en8eramah men/adi

9asi4itat%r* 'end(1(n&* dan s(m2er 'ers%na4 =res%(r8e 'ers%n?)

,(r( meran8an& 4in&1(n&an 2e4a/ar* mem2eri1an 1esem'atan sis5a (nt(1 ter4i2at

se8ara 'en(h* /i1a mem(n&1in1an mem2eri1an (m'an 2a4i1 1e'ada sis5a 1eti1a mere1a



me4a1(1an (n1(iri) Sis5a an& ter4i2at se8ara 'en(h a1an mem'er%4eh 'en&a4aman 2e4a/ar

an& 2ai1* 1arena sis5a terse2(t 2ana1 2e4a/ar den&an 2er2(at an& 2erarti 2ana1 indra

an& ter4i2at* sehin&&a 2an&(nan ma1na ma1in sema1in 1(at) ,(r( mendesain 2e4a/ar

1e4%m'%1 dan dis1(si ses(ai 1e2(t(han materi 'e4a/aran* sehin&&a a1an ter/adi intera1si

'em2e4a/aran an& 2erma1na) Den&an dis1(si intensi9* ma1a 2an&(nan ma1na ter/adi danma1na an& sa4ah sat( se&era a1an ter1%re1si da'at di1etah(i ma1ana an& 1(ran& dan mana

an& 4e2ih)

K%m(ni1asi antara &(r( den&an sis5a di4a1(1an den&an 8ara mem2eri1an in9%rmasi

an& a1(rat dan m(dah di'ahami) Ma1na dari materi 'e4a/aran an& disam'ai1an

ter1%m(ni1asi1an* dan menda'at tan&&a'an dari sis5ana dan se4an/(tna mem'er%4eh

(m'an 2a4i1 dari &(r(* demi1ian4ah 'r%se 'em2e4a/aran it( ter/adi sehin&&a 4ama31e4amaan

ter2ent(14ah 1ematan&an da4am diri sis5a) Strate&i 'em2e4a/aran tida1 4an&s(n&* ini

mensarat1an di&(na1anna 2ahan32ahan 8eta1* n%n 8eta1* dan s(m2er3s(m2er man(sia)

Kaidah31aidah i4m( 'endidi1an mer('a1an s(m2er ener& 'em2e4a/aran an&mem2e4a/ar1an sis5a men(/( 'en&em2an&an sis5a se8ara %'tima4) Dari 'andan&an terse2(t

tam'a1 se8ara /e4as 2ah5a sis5a dan &(r( teri1at a1an 1e5a/i2an)

Bertens =$00;: $!$? mene&as1an 2ah5a eti1a 1e5a/i2an ter1ait den&an 'rinsi'3

'rinsi' dan at(ran3at(ran m%ra4 an& 2er4a1( (nt(1 'er2(atan* da4am ha4 ini 2ai1 'er2(atan

sis5a ma('(n 'er2(atan &(r() Eti1a ini men(n/(11an n%rma3n%rma dan 'rinsi'3'rinsi' an&

'er4( ditera'1an dan di2(daa1an da4am intera1si antara sis5a den&an &(r( ata( &(r( den&an

si5a da4am 'r%ses 'endidi1an di se1%4ah ma('(n di 4(ar se1%4ah) Ji1a ter/adi 1%94i1 antara

sis5a den&an &(r(* ma1a a1an da'at diatasi me4a4(i 'ene&a1an eti1a 1e5a/i2an) Pr%sesna

tent( me4a4(i 1%misi eti1a an& di2ent(1 %4eh se1%4ah an& di2eri ha1 dan 5e5enan& (nt(1

meni4ai 2enar sa4ahna 1e4a1(an den&an 2er'e&an& 'ada n%rma dan 'rinsi' m%ra4 an&

2er4a1() Ke2enaran tida1 2erada 'ada &(r( dan 1esa4ahan tida1 2erada 'ada sis5a* teta'i

masin&3masin& mend(d(11an 'ers%a4an den&an 2enar dan meme8ah1an masa4ah den&an

te'at) Di sini4ah di(/i 1%misi eti1 an& di2ent(1 %4eh se1%4ah ma('(n mend(d(1an 'ers%a4an

se8ara 2enar dan etis)

Ha4 ini di4a1(1an a&ar &(r( tida1 2er4e2ihan da4am meni4ai 'eri4a1( ana1 dan

men&am2i4 tinda1an 2er('a h(1(man 'ada ana1* 1h(s(sna 2a&i ana13ana1 an& di'andan&

me4an&&ar eti1a* ma1a &(r( 'er4( memahami den&an 2ai1 dan 2er2a&ai at(ran ter1ait den&an

'er4ind(n&an ana1) ,(r( da4am me4a1sana1an t(&as 'r%9esi%na4na 'er4( memahami den&an

2enar men&enai +PA) Se'erti 'ada +PA Pasa4 ! aat =$? menata1an 'er4ind(n&an ana1

ada4ah se&a4a 1e&iatan (nt(1 men/ami dan me4ind(n&i anan1 dan ha13ha1na a&ar da'at

hid('* t(m2(h* 2er1em2an& dan 2er'artisi'asi* se8ara %'tima4 ses(ai den&an har1at dan

marta2at 1eman(siaan* serta menda'at 'er4ind(n&an dari 1e1erasan dan dis1riminasi)

Se4an/(tna Pasa4 ! aat =!$? menata1an ha1 ana1 ada4ah 2a&ian dari ha1 asasi

man(sia an& 5a/i2 di/amin* di4ind(n&i* dan di'en(hi %4eh %ran&t(a* 1e4(ar&a* masara1at*

dan Ne&ara) Pasa4 ; menata1an setia' ana1 2erha1 (nr(1 da'at hid('* t(m2(h* 2er1em2an&*

dan 2er'ertisi'asi se8ara 5a/ar ses(ai den&an har1at dan marta2at 1eman(siaan* sertamenda'at 'er4ind(n&an dari 1e1erasan dan dis1riminasi* 'enen&asan +PA ini mem2eri



'ene1aan 'ada 'er4ind(n&an) Kh(ss(sna 2a&i ana1 an& memi4i1i 1eter2atasan se'erti

1eter2atasan a1ses* e1%n%mi* stat(s s%sia4* dan se2a&ina)

Jan&an sam'ai mere1a ini menda'at 'er4a1(an tida1 adi4 2ai1 dari &(r( se1%4ah*

'emerintah daerah* dan masara1at 'ada (m(mna) Intina mere1a ini har(s menda'at

'er4a1(an an& adi4 dan menda'at 1esem'atan an& sama) Nam(n ada 1%n94i1 2a&i &(r(

1eti1a ana13ana1 ini 2er'ri4a1( ne&atie se'erti men8(ri* 2er1e4ahi* tida1 men&er/a1an t(&as

an& diminta %4eh &(r(* dan 4ainna) Ji1a &(r( men&hada'i 1as(s an& demi1ian ini* ma1a

&(r( terse2(t 'er4( men&(asai 1%m'etensi s%sia4* 'r%9essi%na4* dan 1e'ri2adian an&

di&(na1an se2a&ai 'ende1atan (nt(1 men&atasi 'eri4a1( ne&atie an& di4a1(1an sis5a) O4eh

1arena it(* da4am me4a1sana1an t(&as 'r%9essi%na4 &(r( meran8an& strate&i an& da'at

mem2erdaa1an se4(r( '%tensi den&an 4andasan i4m( 'endidi1an an& 1(at dan

memerhati1an +PA) Ha4 ini da'at di4a1(1an /i1a &(r( meran8an& 2e4a/ar dinamis* 'ena/ian

an& 'rima* men&&(na1an 9asi4itas 2e4a/ar den&an 2enar* me4atih 1eteram'i4an 2e4a/ar (nt(1

2e4a/ar* dan 1%m'etensi an& se/a4an den&an 1eteram'i4an hid(') Intera1si sis5a den&an &(r( 2er4an&s(n&an den&an s(asana man(sia5i 'en(h m%tiasi* sis5a an& me4an&&ar tata terti2

didasar1ann 2ah5a ia te4ah me4an&&ar tata terti2 dan hindari h(1(man an& tida1 2er&(na)

,(r( an& 1reati9 a1an menedia1an 1esem'atan 2a&i sis5ana men(n/(11an a'a

an& di1etah(ina dan mendem%ntrasi1an 1emam'(anna se2a&ai 2(ah dari 'r%ses 2e4a/ar

an& dia4amina) Den&an demi1ian* /e4as4ah 2ah5a eti1a 1e5a/i2an mene&as1an sis5a

den&an &(r( har(s me4a1(1an a'a an& ses(ai den&an 'rinsi' dan n%rma eti1a) Ada3ada '(n

eti1a 1e(tamaan men(r(t Bertens =$00;? mene&as1an 1e(tamaan =-irt(e? 2er1aitan den&an

si9at 5ata1 an& dimi4i1i sis5a den&an &(r( an& men/e4as1an a'a1ah sis5a ata('(n &(r(

ada4ah %ran& 2ai1 at( 2(r(1 di4ihat dari 'ers'e1ti9 eti1a dan m%ra4) Eti1a 1e(tamaan a1an

men/a5a2 2ah5a sis5a ata( &(r( har(s men/adi %ran& an& 2a&aimana = ait( men/adi %ran&

2ai1 ata( 2(r(1?) Jadi* eti1a &(r( terhada' sis5a ada4ah &(r( 2er'eri4a1( dan 2ertinda1

se2a&ai &(r( ata( 'endidi1 an& 1%nse'na ada4ah mem2e4a/ar1an sis5ana)

Sedan&1an eti1a sis5a ada4ah mem%sisi1an diri se2a&ai 'iha1 an& men(nt(t i4m(

se8ara s(n&&(h3s(n&&(h den&an 8ara memen(hi sem(a 1aidah dan eti1a an& 2er1aitan

den&an 'r%ses 2e4a/ar an& di9asi4itasi %4eh &(r() ,(r( men&a/ar1an 1e'ada sis5a 2ah5a

men&har&ai diri sendiriden&an 8ara mene&a11an disi'4in a1an me4atih sis5a men/adi man(sia

men&har&ai 5a1t( dan meman9aat1an 5a1t( (nt(1 1e&iatan an& mem2er ma1na da4am

1ehid('anna) Disi'4in an& tin&&i an& te4ah men/adi 1ara1ter 'eserta didi1 da4am 'r%ses

2e4a/ar did(1(n& si1a' /(/(r* men&har&ai &(r(* dan men&har&ai %ran& 4ain den&an 'en(h

seman&at da4am 2e4a/ar (nt(1 mem'er%4eh i4m( 'en&etah(an dan 1eteram'i4an)

,(r( men&a/ar1an 1e'ada sis5a men&har&ai 1e/(/(ran) Den&an 2er4a1( /(/(r /i5a

dan ra&a 1ita sehat) Sem(a tinda1an 1ita menda'at ridha ALLAH SWT dan tinda1an3

tinda1an 1ita se2a&ai man(sia senantiasa ter(1(r dan ter2im2in& 'ada ni4ai3ni4ai '%siti9)

Peri4a1( &(r( da4am 'andan&an sis5a meman& men(n/(11an ni4ai3ni4ai 1e/(/(ran dan

senantiasa 2ertinda1 %2/e1ti9) Peri4a1( &(r( an& /(/(r dan 2ertinda1 %2/e1ti9 ses(ai seman&at

tut wuri handayani ait( &(r( men/adi te4adan an& men/adi a/aran dari Ki Ha/ar De5antara),(r( men&a/ar1an 1e'ada sis5a a&ar men&(asai i4m( 'en&etah(an dan 1eteram'i4an se8ara



(t(h dan 'en(h) Memi41i i4m( 'en&etah(an dan men&(asai 1eteram'i4an a1an da'at

di&(na1an (nt(1 men&atasi 2er2a&ai 'ers%a4an an& dihada'i) Ji1a 2er2a&ai 'ers%a4an da'at

dise4esai1an* ma1a 1ese/ahteraan da'at ditin&1at1an dan 1e2aha&iaan da'at dini1mati)

,(r( men&a/ar1an 1e'ada sis5a (nt(1 men&har&ai sesame man(sia* me4estari1an

4in&1(n&an* menanam1an 'ada diri sendiri tentan& 1e2an&saan* dan 2an&&a se2a&ai 2an&sa

Ind%nesia) Den&an demi1ian da'at dite&as1an 2ah5a eti1a sis5a den&an &(r( ada4ah

a1tiitas sis5a teta' da4am a1tiitas 'em2e4a/aran an& di da4amna ter1and(n&

'em2ent(1an 1ara1ter) Sis5a memi4i1i si1a' a1ti9 dan rasa in&in tah( den&an 2e4a/ar me4a4(i

se/(m4ah taha'an 'en&a4aman 2e4a/ar a1ti9* sehin&&a teram'i4 meme8ah1an masa4ah an&

dihada'ina dan men&em2an&a1an 1emam'(an 1retiitana) Sis5a menerima 'em2e4a/aran

dari &(r( an& men&&(na1an strate&i a1ti9* men&era11an a1tiitas3a1tiitas se8ara %t%n%m

teta'i menda'at 8%ntr%4 an& 8(1('* serta sis5a dan &(r( me4a1(1an a'a an& ses(ai den&an

'rinsi' n%rma dan eti1a)

Eti1a dan m%ra4itas sis5a den&an &(r( tertanam da4am dirina men/(n/(n& tin&&i

har1at dan marta2at &(r(* men&har&ai* men&h%rmati %ran& an& 4e2ih t(a ma('(n teman

se/a5at* menaan&i an& 4e2ih m(da dan 'eri4a1( '%siti9 4ainna) Lama31e4amaan eti1a dan

'eri4a1( an& ter2ent(1 da4am diri sis5a men/adi 1ara1ter setia' sis5a) Sis5a an&

men/(n/(n& tin&&i eti1a tent( sa/a memi41i rasa 2an&&a se2a&ai 2an&sa Ind%nesia) Rasa

2an&&a di5(/(d1an den&an 2e4a/ar s(n&&(h3s(n&&(h* me4a1sana1an i2adah ses(ai den&an

1ea1inan a&ama an& dian(tna* men&har&ai dan men&h%rmati &(r(* men&har&ai dan

men8intai %ran& t(ana* men/a&a 4in&1(n&an* i1(t me4estari1an 4in&1(n&an a4am* s(1a

men%4%n& ses(ai 1emam'(an an& dimi41i)

2.2 E$'a Ss(a )en%an Sesama ss(a

Se2a&aimana dite&as1an se2e4(mna 2ah5a sis5a se2a&ai 'eserta didi1 ada4ah

man(sia an& se'en(hna memi41i har1at dan marta2at man(sia den&an se&ena'

1and(n&anna) Peserta didi1 den&an har1at dan martabat manusianya menurut

Prayitno (2009: 43) berhak hidup sesuai harkat dan martabatnya yang

dikembangkan melalui proses pendidikan. elain dengan pandangan

tersebut !merson (2009: 9")mengatakan bah#a $i#a manusia terus dari

a#al untuk menyerap tiap kemampuan% tiap pikiran% dan tiap emosi yang

men$adi &tranya dari peristi#a'peristi#a dalam kehidupannya. eindahanyang lebih rahasia dan lebih dahsyat akan hadir di hadapan manusia

manakala hati dan pikirannya terbuka untuk menerima keba$ikan%

berkomitmen mengakkan keba$ikan.

elan$utnya !merson menegaskan bah#a dunia ini mengada untuk

mengubah akal men$adi kekuatan praktis% dan kekuatan ini men$adi modal

dalam memeahkan berbagai masalah dalam hidupnya. *elalui proses

pendidikan% pontensi sis#a dikembangkan% keterampilan ditingkatkan% dan

ilmu pengetahuan terus digali sehingga peserta didik sampai pada tahap

men$adi manusia seutuhnya. +alam pergaulan sehari'sehari antar'sesamasis#a di samping bermain sesuai dengan masa perkembangannya% baik



saat masih kanak'kanak maupun rema$a beran$ak ke de#asa selalu

memperaktikan saling menghargai% saling membantu% dalam hal terbuat

baik dan men$aga sopan santun sehingga tumbuh rasa persahabatan

yang erat antara mereka. esame sis#a terutama umurnya sebaya

merupakan unsure penting dalam kehidupan sehari,hari antar'sesamasis#a di sekolah maupun di sekolah.

+alam hubungan sis#a dengan sesame sis#a dapat ditumbuhkan

hubungan suasana sosial emosional yang positi- baik pergaulan sehari'

hari maupun dalam bela$ar. ubungan sesame sis#a dapat sa$a ter$adi

sosio'emosional yang negati/e ditunggangi oleh akti/itas yang

merugikan. Akti/itas yang merugikan misalnya sekelompok sis#a sebaya

melakukan perbuatan terela seperti bolos sekolah% merokok di belakang

gedung sekolah% menggangu orang le#at% berbohong% merusak -asilitas

sekolah% bahkan lebih parah lagi obat'obat terlarang% gabung dengangeng di daerahnya dan akti/itas negati- serta perilaku yang menyimpang

lainnya. +alam perilaku menyimpang atau negati- pun sesama mereka

ada $uga kesetiaka#anan dan aturan yang harus dipenuhi% tetapi kesetian

dalam hal'hal yang negati-.

Perilaku begati- atau menyimpang tersebut tentu sa$a tidak sesuai

norma dan etika peserta didik% menuntut masa depan yang erah%

merugikan diri sendiri% $uga merugikan orang lain% mengabaikan

kesemptan emas% dan berpengaruh pada rendahnya kualitas sumber daya

manusia (+*)% sehingga memperlambat peningkatan kualitas

kese$ahteraan. al ini semua harus di#aspadai oleh pemerintah daerah%

mana$emen sekolah% pendidik% orangtua sis#a% tokoh agama% tokoh

masyarakat% dan masyarakat sekitar sekolah. esamaan persepsi untuk

men$aga dan sikap #aspada ini dilakukan dengan ara menegah dan

mengantisipasi perilaku negati/e agar anaknya tidak ter$ebak pada hal'

hala yang negati/e% agar masa depan sis#a tersebut terarah pada

manusia yang bermoral% berakhak dan memilki keterampilan dan ilmu

pengetahuan yang luas.

Perilku lainnya yang kurang positi- bagi sis#a sebagai rema$a yang

membentuk gaya hidup pada kalangan rema$a seperti belan$a seara

tidak rasional terkait perilaku konsumti- dan selalu berlebihan%

meninggalkan sholat bagi yang beragama islam% kurang rasa hormat pada

yang lebih tua% kurang rasa sayang pada yang lebih muda% dan

sebagainya. Penelitian *appiare% brahim% dan ud$ono (2009) ada tiga

kategori perilaku konsumti- rema$a% yaitu (1) keerdasan tinggi dalam

pembelan$aan. erbelan$a seara me#ah dan rasional% (2) keerdasan

ukup dalam perbelan$aan% yaitu berbelan$a seara hemat dan rasional%



(3) keerdasan rendah dalam berbelan$a% yaitu berbelan$a seara me#ah

namun tidak rasional.

*ereka berbelan$a menggunakan uang orangtuanya% emang $ika

diukur dari tingkat kekayaan orangtuanya bias sa$a gaya belan$a yang

tidak rasional men$adi tidak masalah. amun $ika dilihat dari disiplin yang

diitegakkan% tindakan yang mendidik maupun etika sebagai sis#a

bertindak rasional% ob$ekti-% dan $u$ur akan membentuk karakternya. +i

pandang dari sudut gaya dan seni tampil sehari'hari bagi rema$a dalam

gaya at rambut ber#arna'#arni% rambut dipotong lanip berdiri% elana

$eans ketat dan disayat'sayat% ba$u hitam diat sesuai kehendaknya dan

se$umlah gaya lainnya adalah suatu gaya hidup yang menun$ukkan tampil

beda dengan lainnya. *en$adi seni dalam hidupnya% dan bagian dari

bebasan berekspresi. +ilihat dari persketi- seni dan budaya yang dianut

oleh seseorang dalam hidupnya% tentu sa$a hal itu tidak ada masalah.

etapi etika yang dianut terkait dengan hal baik dan pantas tetap

sa$a men$adi pandangan dalam penegakan etika dan moralitas. ebagai

sis#a yang $uga masih rema$a akan men$adi pemimpin di masa depan

tampil dengan gaya atau seni hidup yang tetap menegakkan disiplin dan

etika yang sesuai dengan prinsip dan norma'norma etis yang berlaku%

masih men$adi $aminan apakah sis#a tersebut men$adi orang yang

sukuses dan berguna atau tidak. leh karena itu% interaksi sesame sis#a

dalam pergaulan sehari'hari di sekolah maupun di luar sekolah dapat

memilih apakah ia mengedepankan gaya hidup yang dipandangnya

sebagai seni dan kebebasan berekspresi adalah hal yang #a$ar dan

merupakan hak asasi% tetapi etika dalam berprilaku $uga men$adi

persyaratan dalam berinteraksi khususnya antara sesame sis#a% sis#a

dengan guru% sis#a dengan orang tua% dan sis#a dengan masyarakat

seara umum.

Proses dalam pembela$aran tidak dapat dihindarkan dari interaksi

sesame sis#a. leh karena itu% guru tentu sa$a sangat penting meranang

model dan strategi pembela$aran yang membela$arkan sis#a% baik searaindi/idu maupun kelompok. *asa depan sis#a selalu terkait dengan apa

yang diker$akannya se$ak masa muda% dan momentum itu (peluang emas)

tidak dating berulang'ulang bahkan bias dating hanya satu sekali dalam

hidupnya. *embentuk sikap dan mental sis#a sehingga berkarakter

terdidik dan sis#a sebagai peserta didik adalah manusia yang

sepenuhnya memilki harkat dan martabat manusia dengan segenap

kandungannya. !tika pergaulan anatar'sesama sis#a di samping bermain

sesuai masa perkembangannya% baik saat masih kanak'kanak maupun

rema$a beran$ak ke de#asa selalu %emperaktikkan saling mnghargai%saling membantu dalam hal berbuat baik dan men$aga sopan santun



sehinggatumbuh rasa persahabatan yang erat anatara meraka% dalam

bela$ar maupun dalam bergaul. indakan dan perilaku sis#a dalam

kegiatan bela$ar di sekolah maupun di luar sekolah diarahkan dan dituntut

untuk memenuhi etika bergaul sesame sis#a sesuai norma dan adat

istiadat yan berlaku.

2.3 E$'a ss(a )en%an *&an%$ua

Oran&t(a da'at di'ahami se2a&ai aah dan i2( an& me4ahir1an* teta'i tida1 se1edar

it( aah dan i2( an& mendidi1 dan mem2esar1an) Di sam'in& it( /(&a aah dan i2( tida1

me4ahir1an teta'i men&as(h* mem2e4an/ai* mendidi1* dan mem2esar1an se'erti ana1 an&

tin&&a4 'ada 'aman* 2i22i1* 'a18i1* dan se2a&aina) Kem(dia ada '(4a %ran&t(ana s'erti

1a1e1* nene1* (5a1* 'a18i1* 'aman* 2i2i* dan se2a&aina an& 2er1aitan den&an 1e4(ar&a

ata( %ran&t(a saha2at dari aah dan i2(* tetan&&a dan se2a&aina an& termas(1 %ran&t(a)Se2a&ai se%ran& ana1 an& 2erstat(s sis5a dan /(&a rema/a tent( sa/a 2erintera1si den&an

mere1a 2ai1 se8ara 4an&s(n& ma('(n tida1 4an&s(n&)

Da4am 2erintera1si den&an mere1a den&an diat(r adat istiadat an& men&and(n& eti1a

dan n%rma3n%rma an& 2er4a1(* 2aia1 atas dasar a&ama an& dian(tna ma('(n atas dasar

2(daa dan n%rma3n%rma serta 'rinsi'3'rinsi' hid(' 2er4a1( di ten&ah masara1at di mana

mere1a 2erada se8ara (m(m) Pada dasarna 'en&as(han dan 'endidi1an an& di2eri1an

%ran&(tan 'ada ana13ana1na di r(mah mer('a1an ha4 an& da'at memen&ar(hi 1%ndisi

sis5a da4am men&i1(ti 'r%ses 'em2e4a/aran)

Peristi5a ter4am2at datin& 1e se1%4ah* 1(ran&na 9asi4tas 2e4a/ar an& disedia1an

%ran&t(a dan 1%ndisi 1e4e4ahan serin& 1a4i di'en&ar(hi 1%ntri4 dan intera1si sis5a den&an

%ran&t(ana dan a1an memen&ar(hi 1(a4itas 2e4a/ar se1a4i&(s 1(a4itas hid('na) H(2(n&an

an& 4%n&&ar dan rendahna 1ehan&atan ana1 den&an %ran&t(ana /(&a a1an memen&ar(hi

1(4aitas 2e4a/ar ana1) Mes1i'(n ter/adi 'ada ana1 an& mem'(nai d%r%n&an an& 1(at dari

da4am dirina (nt(1 2e4a/ar dan 2er(sah se1(at 1emam'(anna =m%tiasi instrinsi1?

men&atasi 2er2a&ai masa4h an& dihada'ina* sehin&&a ia 'ada a1hirna mem'er%4eh

1e2erhasi4an) Teta'i ana1 se'erti ini tida14ah 2ana1* 1arena ada 1e8ender(n&an 4in&1(n&an

'er&a(4an =millie? san&at memen&ar(hi 1ara1ter ana1) ,am2aran ini mem'er4ihat1an 2rta'a

2esarna 'en&ar(h %ran&t(a da4am 'endidi1an ana1na* artina 1e2erhasi4an ana1 2e4a/ar

di'en&ar(hi %4eh 2a&aimana %ran&t(a mendidi1 dan men&as(h ana13ana1na)

Di sisi 4ain* ada d%r%n&an an& t(m2(h dari da4am diri ana1 sendiri den&an 'ertim2an&an

a1a4 sehatna 2erdasr1an 'en&a4amn dan 'e4a/aran an& te4ah diterimana* dan /(&a m%tiasi

(nt(1 meraih a'a an& diin&i1anna) Ana1 a1an mem(t(s1an a'a1ah men&har&ai 'endidi1an



dari %ran&t(ana ata( tida1 den&an 'ertim2an&an a1a4 sehatna ma('(n n(ranina) Ji1a a1a4

sehat dan n(ranina mem(t(s1an (nt(1 men&har&ai dan men&h%rmati 'endidi1an dan as(han

dari %ran&t(ana* ma1a rasa h%rmat an& tin&&i se%ran& ana1 1e'ada %ran&t(ana /(&a

memen&ar(hi 1e2erhasi4an sis5a da4am 2e4a/ar)

Rasa h%rmat dan men&har&ai ('aa an& di4a1(1an %ran&t(ana 1e'ada ana1 den&an

men(n/(11an disi'4in da4am 2e4a/ar se'erti 1e se1%4ah te'at 5a1t(* tida1 2%4%s* men&er/a1an

t(&as ses(ai an& di2eri1an* tida1 men%nte1 da4am (/ian* /(/(r da4am 2ertinda1 dan

se2a&aina ada4ah 'er5(/(dan dari 'en&har&aanna 1e'ada %ran&t(ana dan 1(n8i

1e2erhasi4an s%e%ran& ana1 da4am 2e4a/ar) Eti1a sis5a terhada' %ran&t(a ditam'a11an %4eh

sis5a den&an 8ara men&har&ai dirina sendiri) Sis5a an& memi41i dan men/(n/(n& tin&&i

eti1a den&an %ran&t(a* ada4ah sis5a an& mam'( dan men&har&ai %ran&t(a* 2ai1 %ran&t(a it(

aah dan i2(na ma('(n%ran& 4ain dian&&a'na se2a&ai %ran&t(a 1arena 2ersedia

mem2im2in&na 1ea rah 1e2ai1an) Sis5a mem'ertim2an&1an an/(ran dan nasihat

%ran&t(ana* /i1a nasihat it( 2et(4 dan 1e4(ar dari rasa 1ei1h4asan dan 1asih sain& %ran&t(a

'ada ana1na)

Tent( sa/a se2a&ai ana1 san&at 'entin& memerhati1an an/(ran ma('(n nasihat dari

%ran&t(a terse2(t) Peri4a1( an& demi1ian ini di4a1(1an ses(ai den&an adat istiadat dan eti1a

serta n%rma3n%rma an& dia/ar1an %ran&t(ana) Kem(dian ses(ai '(4a den&an 1aidah a&ama

an& dian(tna dan 2(daa an& 2er4a1( (m() Ke8a1a'an dan 1eteram'i4an %ran&t(a

mendidi1 ana13ana1na men&(2ah e9e1tiitas mere1a da4am mem2ant( ana13ana1 mere1a

men&hada'i masa4ah) Sementara it( ada /(t&a %ran& t(a menerah1an se'en(hna nasi2

ana1na 1e'ada diri ana1na sendiri* /i1a ana1na in&in se1%4ah a1an did(1(n&* teta'i /i1a

'i4ihanna tida1 se1%4ah tida1 men&a'a) Ada '(4a %ran&t(a men&ham2at 1ema/(an ana1na

dan tida1 mem2eri1an d(1(n&an an& memadai* si1a' %ran& se'erti ini tida1 dihara'1an)

Hara'an meman& se2ai1na setia' %ran&t(a ins'irati9 'ada ana13ana1na) Se8ara

8erdas da4am h(2(n&an antara ana1 den&an %ran&t(ana 2ias men/adi ins'irasi dan te4adan

2a&i ana13ana1na)mend%r%n& ana1 (nt(1 teta' men&i1(ti taha'an 2e4a/ar den&an 'en(h

seman&at dan 8ita38itana an& men/an/i1an) Ana1 mem2(t(h1an %ran&t(a mem2er

d%r%n&an dan m%tiasi 'ada ana1na (nt(1 2er2(at an& 2ai1 me4a4(i 2ai1a di r(mah

ma('(n di se1%4ah a&ar men/adi %ran& 2er'restasi dan 2er1ara) Oran&t(a man&a1(i har&a

diri dan 1eh%rmatan ana13ana1na ada4ah man(sia an& memi41i '%tensi an& 'er4( di2ant(

(nt(1 t(m2(h dan 2er1em2an& men(/( 1ede5asan i4m( 'en&etah(an* 1eteram'i4an dan

1ematan&an /i5ana) Di 4ain 'iha1* ana1 /(&a da'at mem2er 'en&ar(h an& 1(at 'ada

%ran&at(ana* /i1a ana1 men(n/(11an 1ema(an 2e4a/ar an& 1(at* ma1a %ran&t(a a1an sia'



menedia1an a'a '(n an& diminta ana1na ses(ai den&an 2atas 1emam'(an an&

dimi4i1ina) Hara'an %ran&t(a a&ar ana1na men/adi %ran& an& 2er&(na dan 2er2a1ti 'ada

%ran&t(a dan 2er&(na 2a&i 2an&sa dan Ne&ara ada4ah hara'an an& 4%&is* 'antas* dan /(&a

mas(1 a1a4) Mes1i'(n 1eter2atasan setia' %ran&t(a da4am mem2ant( ana13ana1na 2e4a/ar*

teta'i seman&at an& 1(at ada 'ada diri %ran&t(a dan ana1na)

Ber2a&ai rintan&an dan tantan&an ana1ana da4am 2e4a/ar sem(ana se8ara 'er4ahan

diatasi* 2ai1 %4eh %ran&t(ana ma('(n ana1na it( sendiri* sam'ai 'ada titi1 an& di8ita3

8ita1an ins A44ah da'at di8a'ai) Artina 2a&i %ran&t(a an& in&in ana1na mem'(nai

'en&etah(an dan 1eteram'i4an me4a4(i /a4(r se1%4ah* ma1a %ran&t(a terse2(t den&an se&a4a

1eter2atasan dan 1e4e2ihanna a1an 2er('aa se1(at tena&a (nt(1 memen(hi 1e2(t(han

2e4a/ar ana1na) O4eh 1arena it(* 1asih sain& dan 9asi4itas an& di2eri1an %ran&t(a 'ada

ana1na da4am 'r%ses 'em2e4a/aran ada4ah san&at 'entin& 2a&i 1e2erhasi4an ana1na) Fa1ta

men(n/(11an tida1 sedi1it ana1 an& 2erasa4 dari 1e4(ar&a an& memi41i 1eter2atasan an&

seri(s da4am ha4 ini e1%n%mi) Teta'i den&an 1esa2aran 2ersama antara %ran&t(a* 'ada

a1hirna ana1na men/adi %ran& an& s(1ses dan 2er&(na 2a&i dirina* 1e4(ar&a* 4in&1(n&an*

2ah1an 2an&sana)

Da4am 'er/a4anana %ran&t(ana 2er(saha 1er/a 1eras memen(hi 1e2(t(han

ana1ana (nt(1 2e4a/ar dan ana1na den&an s(n&&(h3s(n&&(h dan mem2ant( %ran&t(ana

se2atas ia mam'() Den&an 1esa2aran* 1eta2ahan hati mere1a* ma1a 8ita38ita %ran&t(a dan

ana1na da'at di'en(hi 5a4a('(n 1adarna tia' %ran&e a1an 2er2eda) Den&an m%da4

'endidi1an an& 8(1(' 2a&i ana13ana1na 1h(s(sna 'endidi1an 1e4(ar&a dan 'endidi1an

9%rma4* ma1a /i1a ana1 it( 1e4a1 2e1er/a se2a&ai 'e&a5ai ia a1an men/adi 'e&a5ai an&

2er'restasi* teta'i /i1a ia /a4(r (saha 5iras5asta* ma1a ia 1aan men/adi 5iras5ata an&

2erhasi4) Di4ihat dari s(d(t 'andan& 1e'ri2adian ana1 mem'(nai 1e(ni1an ata( memi41i

si9at 1has)

Ad4er =!#<0? mem2eri te1anan 'ada 'entin&na si9at 1has =1e(ni1an? 1e'ri2adian

ait( Indiid(a4itas* Ad4er setia 'aman(sia 1e2(4atan serta si9at3si9at 'ri2adi man(sia)

Men(r(t Ad4er setia' man(sia ada4ah 1%n9i&(rasi m%ti93m%ti9* serta ni4ai3ni4ai an& 1has)

Tia' tinda1an an& di4a1(1an sese%ran& mem2a5a1an 8%ra1 1has &aa 1ehid('anna an&

2ersi9at indiid(a4 =S(ra2rata* $00#:!#?) Pandan&an ini mene&as1an 2ah5a 1e2erhasi4an

2e4a/ar sis5a 1em2a4i 1e'ada indiid(na sendiri ata( si9at 1has an& dimi41i indiid( sis5a

an& men&&am2ar1an d%r%n&an (nt(1 2er2(at dan 2erhasi4* serta 'ertim2n&an a1an

'er2(atana 2erman9aat 2a&i dirina ma(a'(n 2a&i 4in&1(n&ana den&an memen(hi eti1a

an& 2er4a1( di mana sis5a it( 2erada) Ke(ni1an ana13ana1na 'entin& di1etah(i* disi1a'i*



dan diantisi'asi %4eh %ran&t(a se2a&ai 'en&as(h dan 'endidi1 ana13ana1na di r(mah

ma('(ndi masara1at)

Eti1a terhada' %ran&t(a ditam'a1anna 2ah5a %ran&t(ana 2er(saha 1er/a 1eras

memen(hi 1e2(t(han ana1na (nt(1 2e4a/ar) Sementara ana1na 2e4a/ar den&an s(n&&(h3

s(n&&(h* me4a1(1an 1e&iatan an& menin&1at1an rasa 'er8aa diri dan mem2ant(

%ran&t(ana se2atas ia mam'() Ana1 dan %ran&t(ana sama3asma men&e4%4a tan&an an&

s(4it dan 2ersama3sama men&atasina) Den&an 1esa2aran* 1eta2ahan dan 1ete&(han hati ana1

dan %ran&t(ana* sis5a mam'( dan ma( men&har&ai %ran&t(a* 2ai1 %ran&t(a it( aah dan

i2(na ma('(n %ran& 4ain an& dian&&a'na se2a&ai %ran&t(a 1arena 1etersedian

mem2im2in&na 1e arah 1e2ai1an den&an 8ara men&har&ai dirina sendiri) Pada a1hirna

ana1na men/adi %ran& an& s(1ses dan 2er&(na 2a&i dirina* 1e4(ar&ana* 4in&1(n&anna*

2ah1an 2an&sana) Eti1a sis5a terhada' %ran&t(a menen&as1an 2ah5a 1e2erhasi4an 2e4a/ar

sis5a 1em2a4i 1e'ada indiid(na sendiri atai si9at 1has an& dimi41i indiid( did(1(n&

%ran&t(a)



BAB III

PENUTUP

3.1 Kesmpulan

+ 'ene4en&&araan 'endidi1an an& memen(hi eti1a da4am s(at( sstem 'endidi1an

ditam'a1an me4a4(i 'endidi1an in9%rma4 di 1e4(ar&a %4eh %ran&t(ana* 'endidi1an n%n9%rma4

di masara1atna* 'endidi1an 9%rma4 di se1%4ah dan 1%mitmen 'e/a2at 'ada 'emerintahan di

mana sis5a it( 2erada) Pendidi1an an& di1e4%4a den&an 1(a4itas an& rendah* mem2(at

sis5ana tida1 mam'( 2ersain& 1arena tida1 memi41i 'en&etah(an dan 1eteram'i4an an&

8(1(') Eti1a sis5a da4am 'r%ses 'endidi1an a1an ter2ent(1 se2a&ai dam'a1 'en&irin&

=nurturant effect) dari 'eristi5a 'em2e4a/aran) Pen&&(naan strate&i* m%de4* met%de* dan

'ende1atan 2e4a/ar te'at dan ses(ai tent( sa/a a1an mem2er dam'a1 'en&irin& 'ada sis5a

da4am mem2an&(n 'ert(m2(han 1ede5asaanna) Dam'a1 'en&irin& it( a1an tam'a1 'ada

8ara 2er'i1ir* meme8aha1an masa4ah* 2ertinda1* dan 4ain se2a&aina)

Da4am 'em2e4a/aran sis5a 'er4( menda'at 4aanan 2er1(a4itas dari 'endidi1an an&

men/amin men&(asai i4m( 'en&etah(an dan 1eteram'i4an an& di2(t(h1anna) Pr%ses dan

'en&a4aman 2e4a/ar an& memen(hi eti1a dan m%ra4 se'erti =!? 1er/a sama ata( dis1(si

mem2(at sis5a men/adi 2ertan&&(n& /a5a2 atas t(&asna dan men&har&ai 'i1iran %ran& 4ain*

=$? 'r%se 2e4a/ar menem(1an men/adi1an ana1 men/adi man(sia an& te4iti dan men&har&ai

data3data an& a1(rat) Data an& a1(rat di/adi1an s(m2er in9%rmasi (nt(1 men&em2an&1an5a5asan dan menam2ah 1haanah 4im( 'en&etah(an se2a&ai m%da4 (nt(1 meme8ah1an



2er2a&ai masa4ah da4am hid('na* ="? 2e4a/ar menden&ar1an* sis5a men/adi hati3hati dan

8ermat* demi1ian seter(sna) Me4a4(i 1ete4adanan =mem2er 8%nt%h an& 2ai1? 'eri4a1( 'ara

'endidi1* %ran& t(a sis5a* dan masara1at 4(as a1an mem2ent(1 i14im dan 2(daa 2e4a/ar di

se1%4ah an& a1an mem2an&(n 'eri4a1( si5a2a memen(hi as'e1 m%ra4itas men/(n/(n&

tin&&i eti1a* m%ra4 dan memi41i 1ara1ter 1e2an&saan an& 1(at)

DAFTAR PUSTAKA

makalah 10. fiks.docx

Documents

Transcript of makalah 10. fiks.docx