Keterampilan Klinis EKG
-
Upload
fatimah-yunikartika-akbar -
Category
Documents
-
view
11 -
download
0
description
Transcript of Keterampilan Klinis EKG
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 1/18
BAGIAN ANESTESIOLOGI JURNAL
FAKULTAS KEDOKTERAN JANUARI 2014
UNIVERSITAS HASANUDDIN
KETERAMPILAN KLINIS: DASAR FISIOLOGI DAN INTERPRETASI EKG
DISUSUN OLEH :
Fatimah Yui!a"ti!a A!#a"
$ 1110% 2&2
'E(BI(BING :
)"* Kai+a" Ra,a!
SU'ERVISOR :
)"* A#)u- .aha#/ S*A
DIBA.AKAN DALA( RANGKA TUGAS KE'ANITERAAN KLINIK
'ADA DE'ARTE(EN ANESTESIOLOGI/ 'ERA.ATAN INTENSIF/ DAN
(ANAJE(EN NYERI
FAKULTAS KEDOKTERAN UNIVERSITAS HASANUDDIN
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 2/18
(AKASSAR LEMBAR PENGESAHAN
Ya #"ta)a taa )i#a3ah ii/ mata!a #ah3a :
Nama : Fatimah Yui!a"ti!a A!#a"
NI( : $ 111 0% 2&2
Fa!u-ta+ : K)5!t"a
Ui6"+ita+ : Ha+au))i
Ju)u- : Keterampilan Klinis: Dasar Fisiologi an Interpretasi EKG
T-ah m-+ai!a tua+ )a-am "a!a !ait"aa !-ii! a)a Da"tm
A+t+i5-5i/ '"a3ata It+i7/ )a (aa8m N"i Fa!u-ta+ K)5!t"a
Ui6"+ita+ Ha+au))i*
(a!a++a"/ Jaua"i 2014
Su"6i+5" 'm#im#i
)"* A#)u- .aha#/ S*A )"* Kai+a" Ra,a!
2
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 3/18
Keterampilan Klinis: Dasar Fisiologi an Interpretasi EKG
Eh+a Kha
Si"i )a a)aa "!m#aa aut5matia+i a t"!5mut"i+a+i )a
u"ua #iaa t!5-5i -!t"5i!/ ma!a +aat ii -!t"5!a")i5"a7 9EKG +u)ah
m8a)i a-at a -#ih mu)ah )i8a!au 5-h +ta7 "a3at* 'mahama a -#ih
#ai! mai a!it 8ua t-ah mm#uat a"a "57+i5a- !+hata +"i
mua!a !t"ami-a it"ta+i EKG utu! #"#aai a!it m+!iu
a!it t"+#ut ti)a! #"hu#ua -a+u )a a!it 8atu* 'mataua
EKG #ah!a +u)ah )iua!a )i #i)a !+hata mta- !a"a ma8aa
it"6a- ;T )aat )itmu!a a)a a+i a mua!a m)i!a+i<5#at=5#ata
ati+i!5+i+* O-h !a"a itu/ +mua "a3at ha"u+ mmi-i!i mahama "i+i
)a+a" )a-am EKG*
Su)ah a)a #aa! a"ti!- a mm#aha+ mai it""ta+i EKG>
amu/ haa ##"aa a mm#aha+ +?a"a 8-a+ mai )a+a" 7i+i5-5i+
-5m#a EKG* EKG m"ua!a ?"mia !5)u!+i -i+t"i! )a !+ita+i m5!a")ia-
)i 8atu* Utu! mmahami am#a"a EKG/ ma!a ++5"a ha"u+ mmahami
hu#ua #"#aai -5m#a a t")aat )a-am EKG )a m!ai+m !5)u!+i
a m#a#!a tim#u-a -5m#a t"+#ut* A"ti!- ii a!a m?5#a
m8-a+!a mai #"#aai m!ai+m 7i+i5-5i+ t"+#ut -a-u m!ai+m
t"+#ut )ia-i!a+i!a a)a it""ta+i EKG/ +hia 8-a+a mai EKG
m8a)i -#ih !5m"h+i7*
Ri!a"at EKG
A"u+ -i+t"i! 8atu "tama !a-i )i"!am 5-h Auu+tu+ D .a--" 91@&=1%22 )i
Rumah Sa!it St (a"/ L5)5* Saaa/ .a--" aa- mmu!a 5t+i !-ii+
)a"i tmuaa t"+#ut* La-u .i--m Eith56 6a Li) 91@0=1%2
mm"#ai!i tmua .a--" )a mm#uat +uatu EKG a -#ih #ai!* Ka"a a-a+a
C
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 4/18
ii-ah ma!a Eith56 )iaa +#aai #aa! EKG* Eith56 m"ua!a a
"tama m-a#-i 9mm#"i!a i+ti-ah/ mamai -5m#a EKG +#aai ';RST*
Eith56 mua!a hu"u7 a #"a+a- )a"i "taha a-7a#t !a"a #-iau
ti)a! a!i 8i!a )ia +u)ah mmu!a +mua -5m#a EKG +hia )a
uaa hu"u7 )a"i "taha a-7a#t/ ma!a a!a a)a ?u!u hu"u7 -ai 8i!a
+uatu ha"u+ ati )itmu!a -5m#a EKG a #a"u* Da ")i!+i Eith56
?u!u tat/ !a"a ##"aa tahu !mu)ia/ )ia mmu!a -5m#a U*
Kon#$si Imp#ls i %ant#ng
Imu-+ -!t"i! a m#a#!a !5t"a!+i 8atu )i!5)u!+i!a m-a-ui 8a"ia
5t5t a t-ah t"m5)i7i!a+i* (+!iu m5!a")ium )aat mhata"!a !5)u!+i
imu-+ -!t"i!/ amu +"a#ut !5)u!+i a t"++ia-i+ai+ utu! m5)u!+i!a
imu-+ -i+t"i! mmi-i!i !?ata +!ita" 2=C !a-i -iat 8i!a )i#a)i!a )a
m5!a")ium* O-h !a"a itu/ +i+tm !5)u!+i )aat mha+i-!a imu-+ -i+t"i!
a t"5"ai+i"* Si+tm !5)u!+i 8atu t")i"i ata+ 5)u+ +i5at"ia- 9SA/ 8a-u"
!5)u!+i at"ia-/ 5)u+ at"i56t"i!u-" 9AV/ )a 8a-u" !5)u!+i 6t"i!u-"* At"ium
)a 6t"i!- )ii+ah!a 5-h +uatu 8a"ia 7i#"5+a a t#a- au-u+ 7i#"5+i+ atau
?i?i at"i56t"i!u-"* Au-u+ 7i#"5+i+ m!at -i+t"i! a #"a+a- )a"i at"ium
aa" ti)a! mau 6t"i!-/ +hia )a-am !5)i+i 5"ma-/ +atu=+atua 8a-u"
!5)u!+i )a"i at"ium ! 6t"i!- a)a-ah 5)u+ AV*
No#s Sinoatrial &No#s SA'
N5)u+ SA/ a t"-ta! a)a at"ium !aa )!at itu ma+u! 6a !a6a +u"i5"/
t"+u+u 5-h +!-5m5! +-=+- a +u)ah t"++ia-i+a+i a mmi-i!i +i7at
aut5mati+* Aut5mati+a+i m"ua!a !mamua 8a"ia utu! mm#uat a!+i
5t+ia- +?a"a 5t5mati+* Aut5mati+a+i 95t5mati+a+i t"8a)i !a"a a)aa !#5?5"a
i5 5+iti7 ! )a-am +-/ !#5?5"a ii #"u!u"a !?i- amu +i7ata t"u+=m"u+*
K?ata 5t5mati+a+i a)a 5)u+ SA )im5)u-a+i 5-h ##"aa m!ai+m/ +"ti
+i+tm "6u+ aut55m )a h5"m5* Ka"a !?ata 5"ma- aut5mati+a+i 5)u+ SA
4
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 5/18
a)a 8atu +!ita" 0=100 imu-+<mit/ ma!a 5)u+ SA m"ua!a a?ma!"
9ma?u utama 8atu*
%al#r internoal
Imu-+ a )iha+i-!a 5-h 5)u+ SA )i!5)u!+i!a ! )a-am at"ium m-a-ui -au"
!5)u!+i* A)a mat 8a-u" at"ia- utama: tia #"a)a )i at"ium !aa )a +atu #"a)a
)i at"ium !i"i* Tia 8a-u" at"ia- !aa a )i!a- 8ua )a 8a-u" it"5)a-/ )aat
mhata"!a imu-+ -i+t"i! )a"i SA ! 5)u+ AV/ +hia m5!a")ium 8atu
)aat #"!5t"a!+i #itu imu-+ -i+t"i! m-a-ui at"ium* Ja-u" !5)u!+i at"ia- !mat
#"8a-a )a"i 5)u+ SA mu8u at"ium !i"i )a )i!a- 8ua )a +"a#ut
Ba?hma*
No#s Atrio(entri$#ler &No#s A)'
N5)u+ AV m"ua!a 7a!t5" a ti )a-am +i+tm !5)u!+i* St"u!tu" ii
mmi-i!i ##"aa 7u+i ++i7i!* S"ti a +u)ah )i+#ut!a +#-uma/ 5)u+
AV #""a +#aai hata" imu-+ -i+t"i! aa" )aat m-3ati au-u+
at"i56t"i!u-"* N5)u+ AV mmi-i!i !?ata !5)u!+i a -am#at/ +!ita" 0*2
m<)ti!> +t"u!tu" ii )aat mm"-am#at imu-+ -i+t"i! )a"i at"ium/ +hia imu-+
-i+t"i! ti)a! -a+u ma+u! ! 6t"i!u-"/ )a #itu/ a)a ?u!u 3a!t utu!
i+ia 6t"i!u-"* N5)u+ AV ti)a! mmi-i!i +i7at aut5mati+a+i> amu a)a
##"aa 8a"ia !5)u!+i AV a #"a#u )a +"a#ut Hi+ 9"#ata+a AV
a mmi-i!i !mamua aut5mati+a+i* K?ata it"i+i! 5)u+ AV ?)"u
-#ih -am#at )a"i 5)u+ SA/ +!ita" 40=0 imu-+<)ti!* O-h !a"a itu AV 8u?ti5
9"#ata+a AV )aat #"ti)a! +#aai a?ma!" 9a-at a?u !)ua 8i!a t"8a)i
u"ua !?ata aut5mati+a+i 5)u+ SA*
N5)u+ AV )aat #"ti)a! +#aai a"i 7"!u+i/ )a ?a"a
mu"ai 8um-ah hta!a at"ia- a mma+u!i 6t"i!- aa#i-a !?ata
imu-+ -i+t"i! )a"i at"ium ?)"u +aat ?at* Kmamua 5)u+ AV a +"ti
itu haa )aat t"-ihat 8i!a !?ata imu- at"ium )i ata+ 1@0=200 imu-+<mit*
&
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 6/18
Imu-+ at"ium a t"-amau ?at #ia+aa t"8a)i !a"a a!ti6ita+ 5)u+ SA
!a"a !?ata imu-+ SA ti)a! "ah m-#ihi 10=1%0 imu-+<mit +hia
!?ata ma!+ima- +iu+ ta!i!a")ia )aat )iu!u" m-a-ui "umu+ 220 u+ia*
K?ata a t"-amau tii #ia+aa t"8a)i !a"a a#5"ma-ita+ aut5mati+a+i
a )itmu!a a)a +"a#ut !5)u!+i atau m5!a")ium at"ia*
Kmamua 5)u+ AV )a-am mham#at imu-+ +aat )ia"uhi 5-h
!?ata imu-+/ 5-h !a"a itu "a+i5 !5)u!+i at"ia-: 6t"i!u-" 9-5m#a at"ia-:
hta!a<)ut 6t"i!u-" #ia+aa +!ita" 2:1/ C:1/ )--/ ++uai )a !?ata
imu-+ at"ia-* Fu+i a"ia 7"!u+i 5-h 5)u+ AV #"tua+ utu! mm#ata+i
8um-ah -5m#a at"ia- #"!?ata tii a mma+u!i 6t"i!- +hia
!?ata 6t"i!u-" )aat ma-ami u"ua/ 75ma +"ti ii )aat )i-ihat
a)a !a+u+ at"ia- 7-utt"*
Sera*#t Kon#$si )entri$#ler
S"a#ut !5)u!+i 6t"i!u-" t"+u+u ata+ +"a#ut Hi+ )a ?a#a=?a#aa*
S"a#ut Hi+ t"#ai m8a)i )ua ?a#a utama/ ?a#a !i"i )a !aa* S"a#ut
?a#a !i"i t"#ai m8a)i )ua +)a!a ?a#a !aa t"#ai m8a)i tia> )ua
?a#a !i"i )i#"iama #")a+a"!a 8a-u" "8a-aaa )i )i)i 6t"i!- !i"i*
Fa+i!- at"i5" +u"i5": m"ua!a +uatu ?a#a +"a#ut Hi+ a tii+/ m8a-a"
+?a"a at"i5" )a +u"i5" )i )i)i 6t"i!- !i"i* $a#a a -ai )a"i +"a#ut
!i"i a)a-ah 7a+i!- 5+t"i5" i7"i5"/ a #"8a-a +?a"a 5+t"i5" )a i7"i5"
m-a-ui )i)i 6t"i!- !i"i* $a#a t"a!hi" +"a#ut !i"i a)a-ah 7a+i!- +ta-
m)ia-* $a#a ii )itmu!a a)a +!ita" +"tia 5u-a+i*
Sera*#t P#r$in+e
S"a#ut 'u"!i8 m"ua!a +t"u!tu" t"a!hi" )a"i +i+tm !5)u!+i )a #"a+a- )a"i
+u#)i6i+i ?a#a +"a#ut Hi+* S"a#ut 'u"!i8 m-ita+ )i +-u"uh )i)i
m5!a")ium )a m-a-ui -ai+a 8a"ia !5!ti7 +u#)5t-ia-* O-h !a"a itu
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 7/18
!5t"a!+i m5!a")ium #""a! )a"i )a-am ! -ua" 9)a"i )5!a")ia- mu8u !
i!a")ia-*
EKG an Hal "ang Dapat Dire$am ole, EKG
EKG m"!am a!ti6ita+ -i+t"i! a )iha+i-!a 5-h 8atu/ "!ama t"+#ut
)i-a!u!a 5-h +a)aa atau t"mia- a t"a+a )i ##"aa #aia tu#uh*
B"#aai +a)aa t"+#ut )ia+a )a a"ah a #"#)a=#)a* $a"a
ma+aa +a)aa t"atu a)a a"ah a"u+ -i+t"i!/ 5-h !a"a itu +a)aa
a!a m"!am -5m#a 5+iti7 !ti!a a"u+ -i+t"i! #""a! ! a"ah +a)aa/ )a
-5m#a ati7 t"!am !ti!a a"u+ -i+t"i! #""a! m8auhi +a)aa +)a!a
-5m#a )7-!+i #i7a+i! 9-5m#a 5+iti7 )a ati7 t"!am !ti!a imu-+
-i+t"i! #"a)a a)a 5+i+i %0 )"a8at )a"i +a)aa* Gam#a"a a t"-ihat a)a
"!ama EKG t"-ihat -#ih !5m-!+*
Sanapan EKG
Sandapan Ekstremitas
A)a am +a)aa !+t"mita+ a )aat )i"!am )a mua!a !5m#ia+i
tia -!t"5)a* Ktia -!t"5)a a m"!am -5m#a +a)aa tu!ai ha"u+
)ia+a a)a:
• La !aa: 9+a)aa a 5"ma-a #"3a"a m"ah
• La !i"i: 9+a)aa a 5"ma-a #"3a"a !ui
• Ka!i !i"i: 9+a)aa a 5"ma-a #"3a"a hi8au
9+a)aa !a!i !aa #ia+aa #"3a"a hitam/ a +i7ata 5"ma-*
Smua +a)aa t"+#ut #ia+aa )i#ai m8a)i +a)aa #i5-a" )a ui5-a" atau
aumta+i*
Sandapan Ekstremitas Bipolar
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 8/18
Sa)aa ii )i+#ut #i5-a" !a"a mmi-i!i )ua !utu# a #"#)a: -!t"5)a
5+iti7 )a ati7* Bia+aa/ +a)aa 3a8ah +-a-u #"+i7at 5+iti7* Sa)aa
!+t"mita+ t")i"i ata+:
Sandapan I (lead I): +a)aa ii t"#tu! 5-h -!t"5)a taa !aa )a taa
!i"i* E-!t"5)a taa !aa #"+i7at ati7 )a -!t5)a taa !i"i #"+i7at 5+iti7*
Sa)aa ii mm"5!+i!a 8atu )a-am 5t5a 7"5ta- 9-a) 7"5ta- )a
m"!am a!ti6ita+ 8atu a)a +i+i -at"a- 8atu/ +"ti )i)i -at"a- 6t"i!-
!i"i*
Sandapan II (lead II): La) II t"#tu! 5-h a"u+ -i+t"i! )a"i -!t"5)a taa !aa
9ati7 ! !a!i !i"i 95+iti7* Sa)aa ii t"ma+u! )a-am -a) 7"5ta- )a
m"!am a!ti6ita+ a+! i7"i5" 8atu* N5"ma-a +a)aa ii 5+iti7 )a a)a
8atu 5"ma-/ #ia+aa -a) II mmi-i!i )7-!+i t"#+a"*
Sandapan III (lead III): -a) ii t"#tu! 5-h a"u+ -i+t"i! )a"i -a !i"i 9ati7 !
!a!i !i"i 95+iti7* Sa)aa ii 8ua ma+u! )a-am -a) 7"5ta- +"ta m"!am
"mu!aa i7"i5" 8atu/ amu ?)"u m"!am +i+i !aa 8atu 8i!a
)i#a)i!a )a -a) II*
Sandapan unipolar (lead unipolar)
Sa)aa 9-a) ui5-a" t")i"i ata+ -a) aumta+i )a -a) )a)a* Di+#ut ui5-a"
!a"a haa mmi-i!i +atu !utu#* Utu! mmu)ah!a mahama/ ma!a +mua
+a)aa a m"ima a"u+ -i+t"i! a)a +a)aa ui5-a" )iaa #"+i7at
5+iti7* Ti)a! a)a -!t5)a ati7 +8ati a)a +a)aa ui5-a" !a"a !tia
+a)aa 9-a) !+t"mita+ #"ti)a! +#aai -!t"5)a t"a-* 'a)a -a) ui5-a"/
a"u+ -i+t"i! a t"#tu! 5-h 8atu )ihitu mu-ai )a"i u+at )ata mu8u !
+a)aa 5+iti7*
Sandapan Augmentasi
@
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 9/18
aVR: a)a +a)aa ui5-a" aVR/ -!t"5)a 5+iti7 m"ua!a -a !aa*
Sa)aa ii m"!am a!ti6ita+ 8atu a)a "mu!aa )!+t"a +u"i5" 8atu*
Sa)aa ii a"i+ #"+i7at ati7/ !a"a +a)aa ii 8ua )aat m-ihat a!ti6ita+
!a6um 8atu/ 5-h !a"a itu -5m#a '/ ;RS )a T a)a +a)aa ii #"+i7at
ati7* Sa)aa ii #"+i7at 5+iti7 8i!a a+i ma-ami )!+t"5!a")ia 98atu
a)a +i+i !aa atau aa#i-a +a)aa -a !i"i )a -a !aa t"tu!a"*
aVL: +a)aa ii #"+i7at 5+iti7 a)a +i+i !i"i -a* Sa)aa ii )aat
ma!a a!ti6ita+ -at"a- 8atu> amu/ +a)aa ii haa ma!a a!6itia+
8atu a)a )i)i -at"a-a )a +u)ut C0⁰/ +)a!a -a) I ma!a
a!ti6ita+ )i)i -at"a- a)a 5t5a h5"i,5ta-*
aVF : -a) 5+iti7 utu! +a)aa ii a)a-ah -a) !a!i !i"i* Sa)aa ii m"!am
a!ti6ita+ a)a a+! i7"i5" 8atu*
V1: a)a +i+i !aa +t"um )i ma"i +t"a-/ "ua it"!5+ta-i+ !mat
V2: a)a +i+i !i"i +t"um )i ma"i +t"a-/ "ua it"!5+ta-i+ !mat
V3: S#-um mma+a -a) VC/ V4 ha"u+ )ia+a t"-#ih )ahu-u -a-u VC )ia+a
)i ata"a V2 )a V4
V4: Di "ua it"!5+ta- !-ima a)a -ia mi)=!-a6i!u-a* Ja"ia a)i5+a )aatm#a#!a a#"a+i miima- a)a "!ama EKG* Shia/ -!t"5)a ha"u+
)ia+a )i ata+ au)a"a 3aita aa" ma+aaa -#ih tat*
V5: Dia+a a)a "ua it"!5+ta- !-ima -ia a!+i-a"i+ at"i5"
V6 : Dia+a a)a #i)a a +ama )a V4 )a V& haa +a8a -ta!a a)a
-ia mi)=a!+i-a"i+*
EKG an Keter$aitann"a engan Kontra$si %ant#ng
Sum#" -5m#a EKG +aat ii +)a )it-iti* EKG +a)aa 9-a) II #ia+aa
)iua!a utu! m5#+"6a+i 8a-u" it"5)a-/ +"ta hata"a imu-+ )a"i +"a#ut
Ba?hma mu8u at"ium !aa )a !5t"a!+i at"ium !aa* A!ti6ita+ imu- -i+t"i!
t"+#ut mm#tu! -5m#a '*
%
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 10/18
Kti!a imu-+ mma+u!i 5)u+ AV/ ma!a !?ataa ma-ami
"-am#ata> ha- ii m?ita!a +m )ata" a)a -5m#a EKG/ a )i+#ut
8ua )a it"6a- ';* Sm t"+#ut m)ata" !a"a haa +)i!it 8a"ia
a t"-i#at )a-am !5)u!+i/ +hia a!ti6ita+ -i+t"i! a t"#tu! ti)a! )aat
)i"!am 5-h EKG* St-ah imu-+ )i"-am#at 5-h 5)u+ AV/ ma!a imu-+
!mu)ia )ihata"!a ! +"a#ut Hi+ -a-u m8a-a" ! ?a#a=?a#aa* Bitu
imu-+ m-3ati +"a#ut Hi+/ ma!a +tum 8atu #"!5t"a!+i* (a++a 5t5t +ta-
#"u!u"a !?i-/ +hia !5t"a!+i a )iha+i-!a 8ua ?)"u !?i-* D7-!+i
ati7 "tama a tim#u- +t-ah #"-a-ua -5m#a ' )i+#ut 8ua )a
-5m#a +ta- )a -5m#a ii )aat t"-ihat 8-a+ a)a +a)aa V&=V +"ta
-a) II*
St-ah !5t"a!+i +tum/ )5"5a mma+u!i !)ua 6t"i!- hami"
#"+amaa )a m#a#!a !5t"a!+i 6t"i!- )a"i a!+ 8atu +amai ! ata+*
K5t"a!+i mi5!a")ium t"8a)i !-ua" )a"i "ua )5?a")ium* Itu a)a-ah !utua
)a"i a!ti6ita+ -i+t"i! a )iha+i-!a +-ama !5t"a!+i 6t"i!-/ 5-h !a"a itu t"8a)i
u"ua mu8u a!+ 8atu )a +)i!it u"ua ! !i"i* Ha- ii )i+#a#!a
!a"a +i+i !i"i )a"i 8atu 96t"i!- !i"i t")i"i )a"i -#ih #aa! 5t5t )a"ia)a +i+i
!aa/ 5-h !a"a itu/ !ti!a t"8a)i !5t"a!+i/ ha- ii mha+i-!a a!ti6ita+ -i+t"i!
-#ih* (a!a -a) ii mam#a"!a 5"ita+i )a"i -a) II/ O-h !a"a itu/
!5+t"a!+i 6t"i!- 8-a+ t"-ihat a)a -a) ii* Ka"aa "57+i !+hata +?a"a
5"ma- mmatau -a) II/ !a"a -a) II 8ua m"ua!a "ata="ata !5)u!+i 5"ma-*
K5t"a!+i utama )a"i 6t"i!- mha+i-!a m#tu!a -5m#a R a)a EKG*
A!hi"a/ 5t5t )i +!ita" !atu utama #"!5t"a!+i* Ka"a itu a!ti6ita+ -i+t"i!
)ia"ah!a ! ata+ mu8u )a+a" 8atu )a m8auh )a"i -a) II/ )7-!+i a
t"#tu! a)a EKG a)a-ah mu"u )a #"u!u"a !?i- !a"a 8um-ah 5t5t a
!?i- )i )a"ah ii* D7-!+i ati7 ii )i!a- +#aai -5m#a S* 'a)a +aat
6t"i!- "-a!+a+i )a "5-a"i+a+i/ a)a +aat itu a)a EKG mu?u- -5m#a
5+iti7 +t-ah -5m#a S aitu -5m#a T*
10
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 11/18
Da-am ##"aa !a+u+/ -5m#a tam#aha mu!i t"-ihat +t-ah
-5m#a T = -5m#a U* Bia+aa -5m#a ii ti)a! 8-a+/ Namu -5m#a
ii )i?u"iai t"#tu! +t-ah )5-a"i+a+i )a"i 6t"i!-/ 5-h "5-a"i+a+i )a"i +i+tm
Hi+='u"!i8/ atau )a"i "5-a"i+a+i #"!a8aa )a"i -ai+a +- t"ttu 9(=+- )i
"taha mi5!a")ium* G-5m#a ii a-i #ai! )i-ihat a)a -a) a #"a)a )i
)a)a !aa/ t"utama )i VC*
Kertas EKG
S!a"a ?a"a !5)u!+i 8atu mm#tu! #tu! -5m#a EKG a #"#)a
t-ah )i"i!+a/ )im+i 5"ma- )aat )i"i!+a a)a -5m#a ii* Utu!
mmahami )im+i -5m#a E$G/ !ita "-u mmahami !"ta+ "a7i! )i maa
EKG )i"!am* .a!tu )i-5t +a8a +um#u h5"i+5ta- 9 = ai+ )a"i EKG !"ta+
"a7i! )a +a8a +um#u 6"ti!a- 9Y=ai+/ !"ta+ mu8u!!a #+a" )a
)a-ama )7-!+i )a-am mV 9Gam#a" * 'a)a !"ta+ "a7i! )i#ai m8a)i !5ta!=
!5ta! !?i- #"u!u"a 1 mm )a -ima !5ta!=!5ta! !?i- mm#tu! +atu !5ta! #+a"*
N5"ma-a !?ata !"ta+ EKG a)a-ah 2& mm < )ti!/ +atu "+i !?i- a)a
ai+ 0/04 )ti! )a +#uah !5ta! a #+a" 9-ima !5ta! !?i- +ama )a 0/2 )ti!
9& 0/04 0/2* O-h !a"a itu/ -ima !5ta! #+a" a)a-ah +ama )a 1 )ti! 9&
0/2 1*
Bi)a 6"ti!a- )a"i !"ta+ EKG mam#a"!a #+a"a )7-!+i )a"i
!5)u!+i 8atu* R!ama EKG )i!a-i#"a+i a)a 10 !5ta! !?i- atau )ua !5ta!
#+a" mm#"i!a )7-!+i )a"i 1 mV* Ii ti !a"a mu#ah !a-i#"a+i ii
)aat mu#ah it""ta+i ha+i- )a"i EKG*
De-le$si paa EKG
11
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 12/18
(+!iu )a+a" 7i+i5-5i+ m#tu!a -5m#a EKG t-ah )i8-a+!a/ #tu!
-5m#a !a)a=!a)a mmi-i!i +)i!it "#)aa a"ti )a"i +u)ut a)a )a
a7+i"aa*
Gelombang P : Bia+aa )7-!+i 5+iti7 "tama +i!-u+ EKG/ #ia+aa +imt"i+ #u-at*
Gelombang Q: D7-!+i ati7 "tama a m)ahu-ui )7-!+i 5+iti7 "tama
9#ia+aa -5m#a '*
Gelombang R: D7-!+i 5+iti7 "tama a)a !5m-!+ ;RS* EKG mu!i mmi-i!i
-#ih )a"i +atu )7-!+i a)a !5m-!+ ;RS* D7-!+i "tama )i#"i -a#- R atau "
t"atu a)a u!u"a )7-!+i* Ji!a )7-!+i #+a" ma!a -5m#a a!a )i+#ut R/
8i!a itu !?i- a!a "* D7-!+i 5+iti7 #"i!uta )a-am ;RS !5m-!+ )i-am#a!a
R atau " 9R "im* D7-!+i 5+iti7 +-a8uta )i8-a+!a +#aai R atau " )a
+#aaia*
Gelombang S : D7-!+i ati7 "tama +t-ah G-5m#a R* S"ua )a
-5m#a R/ -5m#a S )aat )itu-i+ +#aai S atau + t"atu a)a u!u"aa*
S!a-i -ai/ +"ti a)a -5m#a R/ )7-!+i ati7 !)ua mu+u- -5m#a R
)i+#ut S 9S "im )a S !tia/ )--
Gelombang T : S?a"a umum/ -5m#a T a)a-ah )7-!+i #"i!uta a
mi!uti !5m-!+ ;RS )a #ia+aa )a-am a"ah a +ama )a !5m-!+ ;RS
+#-uma* Ii ?)"u !u"a +imt"i+ )i#a)i!a -5m#a ' )a #ia+aa
mi"i )i +atu +i+i*
Gelombang U : K?i-/ D7-!+i #ia+aa 5+iti7 mu+u- -5m#a T* A)a ti)a!a
-5m#a ii ti)a! mu8u!a ha- at5-5i+ ttai ti utu! )i!a-i/ !a"a
)aat )iaa +#aai -5m#a '* Ii ha"u+ )i?atat #ah3a it"6a- ;T )a +m
ST 8a!a 3a!tu a)a-ah ti!at=))t* Da"i !)ua u!u"a it"6a- ;T 9atau
;T?/ !a"a )i!tahui +t-ah )u"a+i utu! m5"!+i )ut 8atu Ha- ii +aat
ti*
Inte!al QT : '"a8aa it"6a- ii ma"ah ! #tu! ++i7i! )a"i 6t"i!-
ta!i!a")i )i!a- 8ua +#aai t5"+a)+ ) 5it+* Btu! Vt"i!- ta!i!a")i
mmi-i!i 5-a #"5+i-a+i )a"i -5m#a am-itu)5 !?i- ! -5m#a am-itu)5
12
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 13/18
a -#ih #+a"* '"a8aa it"6a- ;T mu!i )i+#a#!a 5-h !-aia
ti! #a3aa a)a 8atu atau )a i)u!+i 5#at*
Interpretasi EKG
S#-um mmu-ai utu! mi-ai EKG/ a)a ##"aa atu"a a "-u )iamati*
t"ma+u! i)tita+ a tat )a"i EKG )a ama a+i/ 3a!tu )a taa-
"!ama )a 8i!a EKG )i-a!u!a )a-am +atu +"i/ ma!a "-u )i"hati!a 5m5"
+"i )a"i EKG* A)aa "i )a)a a)a-ah ti utu! mi-ai a!it 8atu
i+!mi!/ !a"a ha- ii )aat mmu!i!a )ia5+i+ #a)i ata"a "i 8atu
)a 5=8atu* '"a3ata ha"u+ )i-a!u!a utu! mma+ti!a "!ama #"!ua-ita+
#ai! taa a)aa aua )a"i +um#" -ai a #"a)a )i+!ita" 8atu a)a
EKG/ mi+a-a "a!a 5t5t +!-ta" atau t"m5" )a a!ti6ita+ -i+t"i! !+t"a-*
It""ta+i EKG mu!i #"#tu! +a-ah +atu )a"i )ua ha- ii: it""ta+i 8a-u"
i"ama atau it""ta+i 12=-a)* S#uah 8a-u" i"ama tua- haa #"i+i i75"ma+i
a )i"!am )a"i +atu "+!ti7 8atu/ +)a!a EKG 12=-a) #"i+i i75"ma+i
a )i"!am )a"i #"#aai "+!ti7 a #"#)a*
Da-am ha- !ti!a !ita mi-ai EKG/ ti utu! )i-a!u!a +?a"a
+i+tmati+/ aa#i-a "u#aha a ti)a! 8-a+ t"-3at!a ha- ii a a!a
ma"ah!a !ita ! it""ta+i EKG a +a-ah* A!ti6ita+ 6t"i!- #ia+aa
m"ua!a #aia a a-i ti )a"i +#uah EKG !a"a #ata+a 8a-u" i"ama
)iua!a )a-am maa-i+i+ +?a"a "i?i !5t"a!+i )a"i 6t"i!-* O-h !a"a itu/
)a ti)a! a)aa a"itmia 6t"i!- 8-a+ #ah3a )!ata aat5mi #ia+aa
?u!u utu! maa-i+i+ 8a-u" i"ama*
Interpretasi Jalur Irama
K#utuha #"i!ut utu! )iaa-i+i+: #tu! umum -5m#a ;RS/ a)i/ i"ama/
-5m#a '/ 8a"a! 'R/ "#a)ia '=R*
"ent#$ gelompang QRS %e&aa #m#m: Umuma #tu! -5m#a ;RS !?i-/ )a
)aat )i it""ta+i +?a"a a+ti a)a 8a-u" i"ama/ t"-a+ )a"i "u#aha a
1C
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 14/18
m?5-5! )a"i i"ama 6t"i!- a)a hi"t"57i )a i7a"!* Utu! maa-i+i+ +?a"a
m)a-am -5m#a ;RS/ -a) "!5")ia- )a"i 12 -a) EKG ha"u+ )i"hati!a*
Namu/ i!ata i"ama )aat mha+i-!a i75"ma+i ti tta )u"a+i
;RS/ mi+a-a -5m#a ;RS m-#a" t"!ait )a ?a#a #"!a+ a )aat
)i-ihat )i+ii*
'ad: #"a)i!a")ia/ 5"ma-/ ta!i!a")ia
Iamatme: "u-" atau i"u-" iat/ ti)a! +mua i"ama "u-" a)a-ah 5"ma-
I"ama +iu+ ta!i!a")ia/ 6t"i!- ta!i!a")ia )a AV #-5! m"ua!a ?5t5h i"ama
"u-"*
*#a% dan tngg gelombang P : "-5m#a ' a #"!a8aa )a #"uu!
)aat mu8u!!a hi"t"57i at"ium !i"i/ +)a!a -5m#a ' a tii
92*&mm mu!i ma)a!a hi"t"57i at"ium !aa*
PR Inte!al : Ja"a! 'R t")! 90*12 )ti! ma)a!a #u!a!ah +uatu AV #-5!/
+#uah 75ma a )i!a- +#aai "a=!+ita+i/ a )aat )i!ait!a )a
##"aa 6t"i!- ta!i!a")ia a"ah* Ja"a! 'R a #"!a8aa 90*2 )ti! )aat
)i+#a#!a 5-h AV #-5! i+!mia )a i!ata +timu-a+i a"a+imati+*
Pebandngan P+R (,#mla- gelombang P $e gelombang R): ha"u+ +-a-u a)a 8a"a!
ata"a -5m#a ' )a !5m-!+ RS* A"itmia )aat )i!ata!a a)a -5m#a '
a -#ih tii )a"i ;RS !5m-!+ )aat m-iuti AV #-5! )"a8at !)ua atau
!tia* Dut at"ia- )a 7i#"i-a+i at"ia- 8a"a t"!ait*
Interpretasi ./0lea EKG
Smua "tim#aa "!ama a3a- a )i#"i!a )a-am mi-ai 8a-u" i"ama tta
+ama a)a it""ta+i 12=-a)/ tai +"ti a t-ah )i8-a+!a +aat m-a!u!a
EKG 12=-a)/ aa-i+a )imu-ai )a #tu! a!ti6ita+ at"ium a ti)a! +ama tii
#i-a )i#a)i!a )a -5m#a ;RS* Namu/ )a-am !a+u+ ii -5m#a ii
ti)a! )i+#ut -5m#a '/ m"!a )i!a- +#aai ta"a )a 7i#"i-a+i -5m#a
"!5")ia-* Btu! -5m#a "!5")ia- )iua!a !a"a m"!a a)a-ah -a) a
a-i )!at )a 8atu )a 5-h !a"a itu mmuai ++iti7ita+ a -#ih*
14
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 15/18
A-at it""ta+i #"i!ut m"ua!a a)ata+i )a"i a-at it""ta+i 12=-a)
EKG )i8-a+!a 5-h Hu+,a 92001 ) "i?ia )a"i S?ham"5th 91%%0/ Tha-"
9200C )a -ai=-ai ++uai i)i!a+i aa-i+i+ EKG 12=-a)*
Analisis EKG ./0lea
= Aa-i+i+ #tu! utama !5m-!+ ;RS
= Rat 96t"i!- )a at"ium 8i!a "-u= Aa-i+i+ -a) "!5")ia-
= Aa-i+i+ -a) t"mita+ 9t"ma+u! ai+ )t"mi
= Aa-i+i+ -5m#a '= Aa-i+i+ 8a"a! 'R
Bentuk utama dari kompleks
$a"i-ah ta)a2 8-a+ !-aia 6t"i!-/ +"ti 6t"i!- ta!i!a")ia )a ta)a2 i7a"!
+"ta -6a+i +m ST*
'ad: +"ua )a-am aa-i+i+ 8a-u" i"ama*
Iamatme: mi"i )a aa-i+i+ 8a-u" i"ama*
Pe$%a poge% gelombang R .ang %e%#a: La) "!5")ia- "tama 9V1 ha"u+
)5mia ati7 )a -a) V&=V ha"u+ )i)5mia+i 5+iti7* Ha- ii mm#"i!a
i)i!a+i a"ah "ata="ata !!uata !5t"a!+i )a"i 6t"i!- )a "u#aha "!m#aa
-5m#a R )a a)aa hi"t"57i )a #-5! !5)u!+i it"a6t"i!u-a"*
Lead Prekordial
Du"a+i ti)a! #5-h -#ih )a"i 0/1 )ti!* Da-am ha- aau !ti!a t"8a)i -#ih )a"i ii/
t"utama 8a!a 3a!tu a -#ih )a"i 0/12 )ti! )i+a"a!a utu! mu)a
!5)u!+i it"a6t"i!u-a"* K5)u!+i a t"tu)a t"+#ut +"i t"-ihat +#aai
ta"a !5)u!+i 6t"i!-*
Ktiia -5m#a R ti)a! #5-h m-#ihi 2 mm )a !)a-ama
-5m#a S ti)a! #5-h -#ih )a"i C0 mm* Ktiia -5m#a S a ti)a!
5"ma- mu8u!!a a)aa hi"t"57i 6t"i!-*
1&
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 16/18
K)a-ama -5m#a ; ti)a! #5-h -#ih )a"i +atu !ua"ta- #"i!uta tii
)a"i -5m#a R* G-5m#a ; a ti)a! 5"ma- ma)a!a i7a"! )i#aia
8atu a t"+a)a -a)*
Gelombang T
G-5m#a T a)a-ah #aia a a-i ti)a! +ta#i- )a"i "!ama EKG )a !a"a
itu/ )itmu!a "u#aha a)a +8um-ah !-aia a)a EKG* G-5m#a T )i V1
mu!i ta! atau mu!i #i7a+i! atau t"#a-i!/ !?ua-i a3a-a ta! a)a a+i
a +ama* Bia+aa V2 mi"i )a V1 )a VC=V #ia+aa #"#tu! -5m#a
ta!* G-5m#a T t"#a-i! mu!i m"ua!a ta)a )a"i +uatu i7a"!
Segmen ST Prekordial
Sm ST ha"u+ #"a)a a)a )a+a" )i+#aia #+a" #aia +m* Sm ST
ha"u+ )iu!u" 2 mm )a"i J 5it* J 5it a)a-ah titi! )imaa -5m#a S )ata
hia a"i+ u+at )a )imu-aia +m ST* Ha- ii t"!a)a +u-it utu! )i-ihat/
!a"a mu!i ti)a! a)a m#ata+a a 8-a+ ata"a a3a- +m ST )a a!hi"
-5m#a S* S#uah +m ST 0/& mm )i#a3ah a"i+ u+at umuma ma)a!a
i+!mia* Sm ST t"#a3ah )aat )iit""ta+i +#aai !taa 5t5t )imaa
#ia+a )itmu!a a)a hi"t"57i 6t"i!-* S#uah +m ST mi!at a)a )ua
-a) #"tu"ut=tu"ut mu8u!!a i7a! a!ut: 1mm )i -a) t"mita+ )a 2mm )i
-a) "!5")ia-* E-6a+i ST "+i+t )aat t"8a)i a)a +8um-ah a-a+a/ t"ma+u!
m#tu!!a au"i+ma 6t"i!-* '"i!a")iti+ 8ua )aat m#a#!a -6a+i
+m ST "+i+t/ amu ii ?)"u )itmu!a )i+-u"uh -a) )a)a umuma
t"!ait )a ta!i!a")ia a)a a!hi" -5m#a ;RS*
Analisis Lead Extremitas
Aa-i+i+ -a) t"mita+ mi"i )a-am #aa! !a+u+ utu! -a) "!5")ia- m+!iu
#+a"a #tu! -5m#a +)i!it #"!u"a !a"a -#ih 8auh )a"i 8atu*
1
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 17/18
Axis Jantung
Ai+ 8atu )ittu!a )a"i -a) t"mita+* Ai+ 8atu mu8u!!a "ata="ata
a-i"a a!ti6ita+ -i+t"i! a )iha+i-!a )i 8atu* S#aai !5t"a!+i mi5!a")ium )a"i
)5!a"ium ! i!a")ium 9!-ua"/ ai+ #ia+aa )ia"ah!a !#a3ah* Ka"aa +i+i
!i"i 8atu -#ih #"5t5t )i#a)i!a !aa/ ai+ )i+" +)i!it !a"ah !i"i* O-h
!a"a itu/ ai+ 8atu #ia+aa )ia"ah!a a)a !a!i !i"i 9! a"ah -a) II* Ai+
5"ma- )itmu!a )iata"a -a) ?a#a aVL )a aVF a)a +i+tm "u8u!a h!+a!+ia*
Si+tm "u8u!a h!+a!+ia- t")i"i )a ma)a!a a"ah am -a) ?a#a
)iata+ +atu +ama -ai )a mua!a 8atu +#aai titi! u+at*
A"ah ai+ 8atu 5"ma- t"atu a)a !5t"a!+i 5t5t 5"ma-/ a a)a
i-i"aa t"atu a)a +i+tm !5)u!+i utuh )a mi5!a")ium* O-h !a"a itu/
"+"a ai+ 9"a!a m8auh )a"i -a) II tai ma+ih )a-am #ata+ 5"ma- atau
imaa 9ai+ )i-ua" #ata+ 5"ma- )aat )i-ihat )a-am #-5! !5)u!+i +"ti
a)a #u)- #"a?h/ hmi#-5! atau hi"t"57i )imaa +atu +i+i 8atu m8a)i
a#5"ma- )5mia )a-am ha- !5t"a!ti-ita+ )a"i a -ai*
Analisis Gelombang P dan Analisis Jarak PR
Ha- ii mi"i )a aa-i+i+ a )itmu!a )a-am aa-i+a ti!ata i"ama* S#aai
a!i#at )a"i 7! "=!+ita+i a)a #tu! -5m#a "!5")ia-/ mu!i tat utu!
mhi)a"i !ha)i"a "=!+ita+i +#-um maa-i+i+ -a) "!5")ia-*
Kesimp#lan
It""ta+i EKG mm#utuh!a a-ama )a "!t!* Kti!a mmu-ai utu!
#-a8a" mit""ta+i!a EKG/ mu!i "-u utu! mmita #atua )a"i
+5"a +i5" a -#ih #"a-ama* Namu mahama )a+a" tta 7i+i5-5i
a m)a+a"i -5m#a a mu?u- +aat-ah mm#atu* S-ai itu/
mahama tta m-ihat -a) EKG t"ha)a 8atu a!a mm#atu "a!ti+i
1
7/18/2019 Keterampilan Klinis EKG
http://slidepdf.com/reader/full/keterampilan-klinis-ekg 18/18
utu! mm#uat it""ta+i -5i+ )a"i ha+i- EKG* A"ti!- ii m?5#a mm#"i
8-a+a tta -a)a+a !)ua "i+i t"+#ut*
1@