kandungan gizi uceng blitar.pdf
-
Upload
rizka-dwi-khairunnisa -
Category
Documents
-
view
263 -
download
1
Transcript of kandungan gizi uceng blitar.pdf
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
1/14
P e n e l i t i a n G i z i dan Makanan 1986 , 9 :63-76
K O M P O S I S I Z T G I Z I B H N M K N N
K H S BEBER P D E R H D I I N D O N E S I
Oleh:
evi ab i t a Slamet
d n
Konur
I
ABSTRAK
Dalam t u l i s a n i n i d i s a j i k a n h a s i l a n a l i s i s z a t g i z i bahan makanan
yang d igun akan penduduk d i Jawa Ba rat , Jawa T i rm r , Ba l i ,Su lav tes i Se la-
t an , K a l i m n t a n B a r a t , dan S umate ra S e la tan . Bahan makanan yang d i h i -
t un g k a da r z a t g i z i n y a m e l i p u t i 86 macam yang t e r d i r i d a r i
9
macam
sumber energi , 25 macam sumber p r o t e i n , dan
52
macam sumber v i t a m i n
d a n m i n e r a l .
PENDAHULUAN
D i mas ing-masing dae rah d i Indo ne s ia , penduduk setempat mengem-
bangkan s e n d i r i - s e n d i r i rasam bahan vanqan yan3 mereka konsumsi, c l ise-
su aik an dengan macam bahan makanan yang t e rs e d ia d i da era h masing-nla-
s i n s . De n i k i a n pu la pengo lahan se r t a pengawe tannya .
Oalam D a f t a r Koniposisi Bahan Makanan DKBM) yan g ada sek ara ng 1 )
b a r u t e r c a n t u m k o m p o s is i z a t g i z i b atia n makanan y a ng d i k o n su m s i d i I n -
d o n e si a pada umtm?nya. Upaya m e le n gk a pi d a f t a r t e r s e b u t t e l a h d i r i n t i s
se jak tahun 1970 .
Pada ta h u n 1980, m l a l u i P e n e l i t i a n G i z i d an Makan-
an J i l i d K eempat
2 )
d i p u b l i k a s i k a n h a s i l a n a l i s i s 1 93 macam t a h a n ma-
kanan mentah, te ro la h , masak) yang c i i j u a l d i Bogor dan Ja ka r ta .
Dalam t u l i s a n i n i d i s a j i k a n h a s i l a n a l i s i s z a t g i z i bahan makanan
khas beber apa dae r ah d i I ndones ia .
EAHAN DAN CARA
Bahan makanan y a nq d i a n a l i s i s z a t g i z i n y a b e r a s a l d a r i Jawa B a r a t
Bogo r dan Serang ), Jawa Timu r Su ra ta ya dan Pamfkasan), Bal
Denpa-
sa r ) , S u lawes i S e la tan U jungpandang ), K a l ima n ta t~B a r a i , dan
Sumatera
S e l a t a n . Bahan c o n t o h d i b e l i d i p a s ar s e te m pa t.
A n a l i s i s n i e l i p u t i p en en tu an k a da r a i r , p r o t e i n , lem ak, abu a s h ) ,
s e r a t k a sa r f i b r e ) , m i n e r a l k a ls iu m , p o s f o r , b e s i ) , v i t a m i n A l k a r o -
t i n , B, dan C , s e r t a p e r h i t u n g a n k a l o r l d an b a g i a n y an g d a p a t d im a ka n
bdd ) .
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
2/14
Penentuan z a t g i z i d i lak uk an m n u r u t metoda AOAC 3 ) dan
Jacobs
4 ) .
k e c u a l i v i t a m i n
81
m n u r u t metoda Lyman (5 ) . E ne rg i t o t a l d i h i -
t ung berdasarkan fak to r menuru t Mer r i l dan Wat t ( 6 ) .
tlASIL D N B H S N
H a s i l a n a l i s i s z a t g i z i dan p e rh it un s an e n e r g i t o t a l s e r ta b ag ia n
yang dapat d imakan (b jdd ) , d is a j i k a n pada Tabel 1 , 2 dan
3,
sementara
nama L a t i n dan In g g r is ras ing- ma sing bahan pangan ter da pa t pada lam-
p i a n . Mas ing-m asing ta b e l memuat kelompok bahan makanan me nuru t kan -
d u n g a n u t a m a z a t g i z i n y a ( k a l o r i , p r o t e i n , m i n e r a l d a n v i t a m i n ) ,
dan
daerah asa lnya .
Tiak 100 gram ikan
air
saZe dan
gn eng
kemng
mngandung 415
dan 357 K a lo r i s er ta 61.36 dan 41.1 gram p ro te in .
Kadar p r o t e in kedua
j e n i s h a s i l o l a h i k a n i n i m erupakan ya ng t e r t i n g g i d i a n t a r a 25 n:acam
sumber p r o t e i n yan g d i t e l i t i . Kadar p r o t e i n i k a n l a i n n y a t id a l : b anyak
berbeda dengan yang pernah d i t e l i t i .
Dove-donge (seaweeds) merupakar~ anaman pekarangan yan g banyak
d i pe l i h a r a d i U jungpandang. Kandungan k a m t i n tanam an i n i t e rgo l ong
t i ngg i (3955 K I / 100 g ) .
lung, telur
ikan kemng
dnm
mnteZ dan
Zuwi 2awi
be rp ote ns i sebagai sumber z a t be si densan kadar, masing-ma-
s in g secara t e r u r u t , 49.2, 25.2, 15.6, 10.2 dan 9.9 nq , w a l a u t i n y -
k a t penye rapannya m as ih p e r l u d i t e l i t i . Umumnya, t i n g k a t penye rapan
z a t b e s i ya ng t e r d a p a t d a la m s a p r d an s e r e a i i a t e r g o lo n g re nd ah .
Oengan ter se dia ny a da ta kandungan z a t g i z i berbag ai bahan pangan
khas daerah, ber tambali pu la khasanah ru ju ka n da lam m e n i l a i mutu g i z i
makanan yang d igunakan d i Indone s ia .
UC P N T E R I M
K S I H
Ucapan ter im a ka si h disamp aikal l k l lususnya kepada Kepala Kantor
W i laya h Departemen Kesehatan dan A h l i G i z i d i n lasing-masing daerah Fe-
ne l i t i an a t as ban t uan se r t a ke r j asam a yang d i be r i kan da l am pe l aksanaan
pengun~pulancon t oh bahan makanan yang d i p e r l uk an un t uk pene l i t i a n i n i
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
3/14
KEPUSTAKAAN
1 D i r e k to r a t G iz i , Departemen Kesehatan . Da f ta r Kbmpos is i Bahan Na-
kanan. J a k a r t a : D i r e k t o r a t G i z i 1 96 7.
2. P e n e l i t i a n G iz i dan Hakanan 1980, 4 21-36
3
C f f i c i a l Methods o f A n a l y s is o f A s s o c ia t io n o f O f f i c i a l
A n a l y t i c a l
Chemis ts . Ed i ted by W H o r w i t z
Gal
12 rd . Washington, D C
A s s o c i a t i o n o f O f f i c i a l A n a l y t i c a l C h m i is t s , 19 75 .
4. Jacobs, M.B. The Chemical A n a ly s is of Food and Food Pr od uc t. 3 r d .
ed. London: Von N os tra d, 1958 .
5. Lymn, C M D e t e r m i n a t i o n o f T hia m in e i n R i c e and R i c e P r o d u c t :
R ap id and S im pl e Me thod . Ann. Chem. 1958, 24 102.
6. M e r r i l l , A.L.; and B.K. w at t .
Energy Value of Food Bas is and Der i -
v a t i o n . U.S. Departme nt of Ag r ic u l t u r e Handbook 1955, No.74.
ambungan halaman
1 Marfoatncd jo , S. ;
2
S u l a i m a n ; H. Sudiman; Sanjaya; Almasyhuri ;
dan E. R idcan. S tu d i e va lu as i Usaha Pe rba ikan
G i z i
K e l u a r -
ga. Penel .
G i z i
Makanan, j i l i d 5, 1982.
2. H ab ic h t, J.P.; J.B. Mason; dan
H. T a b at ab a i. B a s i c c o n c e p ts f o r
t h e des i gn o f ev a l u a t i o n d u r i n g program me im p1 em en t a t i on .
I n : M ethods f o r t h e Eva l ua t i on o f t he I m pac t o f Foodand Au t -
r i t i o n Prcgramme. E d i t e d b t D E Sahn; C Lackwood dan N.S.
Scrimshab , UNU, Tokyo, 1984.
3 . I r idon es ia , Departemen Kesehatan, D i r e k t o r a t G i z i . Temu Karya
A n m i G i z i , Jaka r t a , 24 -26 Fe b ru a r i 1983.
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
4/14
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
5/14
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
6/14
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
7/14
I-
m
m
Q
.-
~
-,I
---:a::::: N.l p.l
O . O
6) ULa l O J d
;N.?h.- - .?SCO.
? p.C0 .4
O O U O O N e - V O N I D O
16.4~~3
- W N O O I Y - O N O m - Y
N h W 0 O - r W m O O h N
n
Z
4
I
ci
C I-
m
m
?
L
I-
m
m
m 0
.r
Z
7 = u
>
m = =
.
0 . m u
m
C
L
a
a w n ON
- N ~ u v ) v ) ~ ~ o > N
- - - -
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
8/14
abel
3 . l a n j u t a n )
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
9/14
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
10/14
Tabel 3. la n j u t an )
I
L
3
n
41
42
43
44
45
4 6
47
48
49
50
51
52
ASAL DAN
NPMA
EPH N
Ujung Pandanq,Sul .Selatan
Oaun paria
Oonge-donge
Ketimum
Law i - l aw i
Oenpasar, Bal
Buah wani
Buah s r i kaya
Bulung
Daun gunda
Gutep
Kacang r a n t i muda
S a l a k b a l i
Terong belanda
tIIDRAT
-
2
? U o k
W ~ I W
0.6
0.2
0,2
0.9
0,3
0,s
0.1
0,9
1,5
0,2
0.1
0.4
.
cn
I
C
22
16
8
18
74
63
333
50
191
37
57
50
-
1.5
0,3
0.3
0,7
0.6
1 l
9.4
1 , l
0.3
0.7
1.2
ARANG
- 4 - - m
-
m
3.7
3.6
1
1
2.6
17.1
13.9
64.7
7.0
7.9
13,6
11.8
.-
rn
C
.
a
I
1,7
0,5
0,2
0,5
0.8
1.1
8.2
4,6
4.5
3,l
0,5
1.9
m m -
-
m
1,5
0.7
C,3
1,0
3.1
2.1
11,5
1.4
3 9 , 7 1 3 , 4 1 , 6
2.5
1.3
1.4
MINERAL
5
D . - m o m r
m E
m u
243
164
29
307
66
127
939
167
186
103
94
37
VITAMIN
L-
4-E
,O
89
211
95
307
28
30
202
62
69
126
25
36
-
m
.
L C
1545
3955
314
778
32
31
0
6571
0
2312
37
1796
W
rr
-
i
92.5
95.4
97.9
1 , 3 9 5 , 3 1 0 0
81,2
83.4
17.6
86,4
52,7100
88.5
85.1
29,884,7
-
-
VI
.-
3.9
2.5
0.8
9,9
1,2
2.7
49.2
0.5
3,2
0.8
2.1
0,6
- - z
3 s
-
.
m
100
95
55
77
48
100
49
83
93
98
P C = - - -
-
-
2 0 < m u
0
0
0
0
0
D
0
0
0
0
0
m
E
o m m - u
r
0.10
0.01
0.01
0
0,0880,O
0,0828.3
0 9 4
0,0520,O
0,05
3.02
0
3.20
4.2
1.4
0,7
0
0
5.6
0.4
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
11/14
La mp iran 1. Nama Ind on es ia at in dan lnggr is bahan nakanan sumber
e n e r g i d a n p r o t e i n
No.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7 .
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
Nama Indonesia
Aren ac i
Ba long i kan
Bambangan ikan
B a n j a r i k a n
B e l i d a i k a n
B e l u t l a u t
Bentul/komba
Gabus ikan
H i u i kan
Jagung beras
Kaburan
Kacangan ikan
Kacang merah tua
Katombo ik a n a s in
Kerang
Kerans dendeng
Ker ibang
Keru-keru ikan
Kuro. ikan
L a i s i k a n
L a i s i k a n s a l e
Layur i kan
L i d a h i k a n
Mayong ikan
Penyu daging
Sago
Sakalang ik an as i r t
Se luang ikan
S i da t i kan
L a t i n
Arenga v innata
Epinepholus spp.
Lu t j anus spp .
Scomber kanagunta
Notopterus spp.
Synbrachus spp.
Xanthosoma violaceum
Ophiocephalus s t r i a -
t u s
Eulania monisanoh
Zea mays
D io sc or ea a c u l l a t a
T y l o s u r u s c r o c o d i l l u s
Phaseo l us vu l ga r i s
Le t h r i nus spp .
Anandara spp.
Anandara spp.
D ioscorea acu l en ta
Polynemus spp.
Cry topterus spp.
Cry topterus spp.
T r i c h i u r u s l e p t u r u s
Gynoglossus spp.
Tachysusrus spp.
Chelonia mydas
Metoxylon sagu
Katsuwanus pelamis
-
Angu i l l a spp .
Ing ig r i s
P a l n
Grouper Spot ted
Snapper red
Mackere l
Featherback
Ee l
Taro
Mud f i sh
Shark
Corn
Jam
Ga rpi ke
Red kidney bean
Porgy
Clam
Clam
Yam
A k i n d of s i s h
T r e a d f i n
C a t f i s h
C a t f i s h
H a i r t a i l
Tongue-sole
Spo t t ed C a t f i sh
M a r i n e s u r t l e
Sago
Sk i p j ack t una
A
k i n d o f f i s h
Eel
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
12/14
7
L am pi ra n 1 . l a n j u t a n )
No.
30.
31.
32
33
34.
I n g g r i s
B lue-1 in e roc k-
cod
E l e p h a n i s e a r
Fish eggs
Sweet pota to
Sesame seeds
Nama Indonesia
Sunu, i k a n a s i n
Ta la s Pont ia na k
T e l u r i k a n
U b i m n i s
W i j e n
L a t i n
Cephalophol is spp.
Colocasia spp.
D i s c o r e a a l a t a
Sesanum indicum
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
13/14
Lampiran 2. Nam Indo nesia , L a t i n dan ln g g r is bahan makanan sumber
m i n e r a l d a n v i t a m i n
No.
1.
2.
3.
4 .
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
L a t i n
Euchema
spp
Parc ia spp.
Suaeda mar i t ima
Hypnea c e rv i co rn is
So lanum invo lucra tum
Sphenoc lea zey lan ica
-
C i t r u s n o b i l i s
P i t h e c o lo b iu m b u b a l i -
num
Abelmoschus es cu l en-
t u s
Phaseolus spp.
F e r o n i c e l a l u c i d a
M o r in j a o l e i e r a
B i x a o r e l l a n a
Cucumis sat ivus
Cucumis sat ivus
Cucumis spp.
D ia l i um ned ium
Brassaica spp.
B la n in c a s a h i s p i d a
Thumb) cogn, b l i g o
Tu rb i n a r i a c o n c id e s
-
I n d o n e s ia
A g a r l a u t
Ale . toge
A l u r
Anggur hutan
Bebuas, daun
Bulung
Oonge-donge
O u ~ e t
Encunq asam
Gunda, daun
Gutep, b i j i
Jampang, daun
J e ru k r a g i , b u a h
Kabau
Kacangma, daun
Kacang mekkah,
po long
Ka c a n g ra n t i
Kawista, buah
Kelor . buah
Kesum, daun
Ket imun
Ketimun Madura
K r a i
K r a n j i
Kol sawi, daun
Kundur
L a w i - l a w i
Lidah buaya
l n g g r i s
Seaweds
Bean sprout
Seaweeds
-
A k i n d of v e g e ta b le
Seaweeds
Seaweeds
A
k in d o f f r u i t
A k in d o f f r u i t
A k i n d of ve,etable
A k i n d o f f r u i t
A k i n d o f v e g e ta b le
mo on
Seeds
A
k i n d o f v e b e ta b le
Beans
Beans
A
k in d o f f r u i t
A k i n d o f f r u i t
A k in d o f v e ~ e t a b l
Cucumber
Cucumber
Cucumber
A
k in d o f f r u i t
Cabbage
-
Seaweeds
-
-
8/20/2019 kandungan gizi uceng blitar.pdf
14/14
76
L a mp ir an 2 . l a n j u t a n )
No
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
I ndones ia
L o n t a r
Mark isa, buah
Mate 1 Pmbon, daun
N i p i s , b u a h
Pakis, daun
P a r i a , daun
Pepaya, bunga ja n -
t a n
P i s a n g k i d a n g
P i s a n g r o t a n
P u r u t , buah
Rotan, umbut
S a lak ba l i , buah
Sawo duren
Sav:o k e c i k
Simpur, daun
S i n g k i l , d a u n
Sr ikaya , buah
T an gk i l , k u l i t
Terong asam
Terong Belanda
Ton jong , akar
Uceng
Wani, buah
L a t i n
B o s a s r u s f l e g e l l i f e r
P a s s i f lo r a e du l i s
Gymnema Syr ing i fo l ium
Boer1
C i t r u s a u r a n t i f o l i a
D i c t y o p t e r i s i r r e g u -
l a r i s
Momor d i ca cha r an t i a
Car ica papaya spp.
Musa sapientum
Musa spp.
P a r a r t o ca r pus vene -
nosa
Ca lamus javens is
S a l a c c a a d u l i s
Ch r yssophy lum ca r n i t o
M a n i l k a r a k a u k i
-
Annona squamosa
Gnetum gnemon
Solonaceae spp.
Cyphomandra betacea
Ne lumbo nuc i f e r a
Gnetum gnemon
M a n g i f e r a c a e s i a
I n g g r i s
A k i n d o f p l a n t
k in d o f f r u i t
-
Lemon
B i t t e r ~ o u r d , ba lsam
pear
Papaya
Banana
Banana
A k in d o f f r u i t
-
A k i n d of f r u i t
A k in d o f f r u i t
A k i n d o f f r u i t
A k i n d o f v e g e ta b le
A k i n d o f v e ge t ab le
Sugar app le
B l i n j o
A u b e rg in , egg p l a n t
Tree tomato
B l i n j o , f l o w e r
A k i n d o f f r u i t