8/3/2019 Harita Bilgisi (2)

1/2

Ders Notlar 2 - Harita Bilgisi

1

Harita: Yeryznn tamamnn veya bir blmnn kubakgrnmnn, belirli bir lek dahilinde kltlerek kat zerineaktarlmasyla elde edilen izimlerdir. Haritaclkla ilgilenen bilim dalise "Kartografya" dr.Gnmzde haritalar izilirken uaktan ya dauydulardan ekilmi fotoraflardan yararlanlr. Bu yntemefotogrametri denir

Kroki: leksiz izimlerdir. Harita snfna girmezler. Kubak

grnmle, dzleme aktarlarak oluturulmulardr. lekleriolmadndan harita deillerdir.

Bir iziminHarita Olabilmesi in:Kubak grnme sahip olmasleinin olmasDzleme aktarlm olmas gerekir

Haritalarn Kullanm Alanlarndan BazlarYurt savunmas ve gvenliin salanmasCorafi olaylarn dalUlam sorunlarnn azaltlmasBaraj yerinin seimi ve ynetimiArazi dzenleme almalarmar planlarnn dzenlenmesievre dzenlemesi

Turizm yatrmlarHastalklarn dalm

Haritalardaki Bozulmalarn (Hatalarn) Nedenleri:Kresel yzeyin dzleme aktarlmasGerek boyutun kltlmek zorunda kalnmasYeryz eklerinin engebeli olmas

Haritalar oluturulurken bozulmalar en aza indirmek iinprojeksiyon (izdm) yntemleri ortaya kmtr.

Gerek Alan: Yer ekilleri dikkate alnarak hesaplanr.zdm Alan: Yer ekilleri dikkate alnmadan her yer dzm gibihesaplanan alandr

Engebeli ve yksek lkelerin gerek alan ile zdm alanlararasndaki fark fazladr. Trkiye, Hindistan, svire, Avusturya gibi

Yer ekilleri sade ve alak lkelerin gerek alan ile zdm alanlararasndaki fark azdr. Danimarka, Belika, Hollanda, Msrgibi

PROJEKSYONLAR

Projeksiyon: Dnya'nn kresellii nedeniyle, haritalarda ortayakan hatalar en aza indirmek iin kullanlan yntemlerdir. Btnprojeksiyonlarda temas yzeyinden uzaklaldka haritadakibozulma oran artar.

A) Silindir Projeksiyon Silindir projeksiyon ile tm dnyann haritas izilebilir. Ekvatoral blge en az hata ile gsterilir.

Kutuplara doru bozulmalar artar Daha ok deniz ve hava ulam haritalarizilirken kullanlr ekiller korunur, ancak alanlar bozulur

B) Konik Projeksiyon Genellikle Orta Kuak lkelerininharitalarnn iziminde kullanlr. lke haritalar ile teknik ayrnt isteyen haritalar bu projeksiyonla

izilmektedir. ekiller bozulur, ancak alanlar korunur

C) Dzlem Projeksiyon Dnyann tmnn haritas izilemez. Dar alanlarn ve byk lekli haritalarn iziminde kullanlr Bozulmalarn en fazla olduu projeksiyonlardr. Haritann kenarlarnadoru bozulma artar. ekilve alan bozulmalar ok fazladr

CORAF BLG SSTEMLER(CBS): Yeryzndeki fiziki ve beeriunsurlara ait verilerin toplanmas, depolanmas ve analiz edilmesidir

CBS Kullanm Alanlarndan BazlarHaritaclk, evre, Savunma, Arazi Kullanm, Belediyecilik

CBS Uygulamas iin unlara Gerek Vardr:Bilgisayar Doanm, Yazlm, Veri, Uzman Kii

UZAKTAN ALGILAMA: Grntlerin uydular, uaklar veyagkyzndeki eitli aralarla elde edilmesidir.Hava Fotoraflar ncelenerek u Konularda bilgi edinilebilir:

Yeryz ekilleri, Bitki rts, Arazi kullanm, Yerleimalanlarnn dalm

Uzaktan Alglamann Kullanm Alanlarndan BazlarCorafya, Meteoroloji, Tarm, ehir planlamas Askerisahalar, Madencilik, jeoloji

HARTA UNSURLARI

1. LEK

Harita zerindeki uzunluun gerek uzunlua oranna lek denir.lekeitleriA) Kesir lekGerek uzunluun, harita uzunluuna orannn basit kesirle ifadeedilmesidir. Kesir lekte, pay ile paydann birimleri ayndr.Uzunluk birimi olarak santimetre (cm) kullanlr. Kesir lein payksm daima 1'dir. Burada 1 says, bir santimetreyi ifade eder.

Payda ise deikendir. Paydada yer alan say, haritas izilenalann ka defa kltldn gsterir.lek ile lek paydas arasnda ters bir orant vardr. Yani lek paydas kldke lek byrken, lek paydas bydkelek klrBir rnekle aklarsak, yeryznde 1 km uzunluk haritada 1 cm ilegsterilmi olsun.1 km = 100.000 cm olduundan lek 1/100.000 olur.

B) izgi lek: Bu lek trnde lei gstermek iin haritann

altna, bir doru izilir. Bu dorunun zerine entikler konularak, eitaralklarn gerekte(arazide) ne kadar uzunlua sahip olduugsterilir. Bu tip lekler kesir lee gre ok daha pra tik vekullanldr. nk harita zerinde iki nokta aras ku uuumesafenin bulunmasn salar.

Beeri

Unsur

FizikiUnsur

veri Topla Depola Analiz

8/3/2019 Harita Bilgisi (2)

2/2

Ders Notlar 2 - Harita Bilgisi

2

izgi lekte sfrn solundaki ksm, daha kk uzunluklar lmekiin kullanlr. izgi lek haritalarn fotokopi ve fotoraflarlabytlmesi ya da kltlmesi ile hesaplamalarda meydanagelebilecek hatalar nler.

(entikler aras 1 cm. dir)

izgi lein Kesir lee evrilmesi1. lek: Her entik aras 1 cm olduundan1cm= 1 kmHarita Uzunluu izginin uzunluudurGerek Uzunluk izgi lek zerinde km, hm vb cinsinden yazlmuzunluklardr.

lek= = = veya

= =

=

=

= =

2. lek: = =

3. lek: = =

2. LEJANT (HARTA ANAHTARI)Haritada kullanlan zel iaretlerin ne anlama geldiini gsterenblmdr. Her haritann kullanm amacna gre farkl iaretlerkullanlr.

3. BALIKHaritann kullanm amacn belirtmeli, haritay tantmaya yeterli, akve ksa olmaldr.

4. ENLEM-BOYLAM(KOORDNATLAR)Haritas yaplacak alann ncelikle enlem ve boylamlar belirlenir.nk haritann lei, bu alann geniliine ve kullanm amacnagre belirlenir.

5. YON OKUDaha ok byk lekli haritalarda kullanlr. Atlaslarda, duvarharitalarnda genel olarak haritann st kesimi kuzeyi, alt kesimigneyi, sa taraf douyu, sol taraf baty gsterir

HARTA ETLERA) leklerine Gre Haritalar

leklerine Gre Haritalar lek

Byk lekliPlan 1 /20.000 e kadar

Topografya1 /20.000 ile

1 /200.000 arasOrta lekli

1 /200.000 ile1 /500.000 aras

Kk lekli 1 /500.000'den kk

BYK KK LEK KARILATIRMASIByk lekli Haritalar Kk lekli Haritalarlek paydas kk lek paydas bykKltme oran az Kltme oran fazlaAyrnt fazla Ayrnt azGsterilen alan az Gsterilen alan fazlaHata oran az Hata oran fazlazohipsler aras ykselti fark

az ( 10 m gibi)

zohipsler aras ykselti fark

fazla (500 m gibi)Geree daha yakn Gerekten daha uzak

B) Konularna Gre Haritalar:Genel Haritalar zel Haritalar

Herhangi bir konu hakkndagenel bir bilgi vermekamacyla hazrlanm herkestarafndan anlalabilen, basittasarlanm haritalardr.

Herhangi bir uzmanlkalanna dair bilgiler ieren veherkes tarafndan kolaycaanlalamayan, uzmankiilerin kulland haritalardr.

Fiziki Haritalar Jeoloji Haritalardari Haritalar Toprak HaritalarSiyasi Haritalar klim HaritalarTopografya Haritalar Meteoroloji HaritalarAtlas Haritalar Deprem HaritalarBeeri ve Ekonomik Haritalar Bitki rts Haritalar

HARTALARDA YERYZ EKLLERN GSTERMEYNTEMLER

1. ZOHPS (E YKSELT ERS)YNTEMDeniz seviyesinden ayn ykseklikteki noktalarn birletirilmesi

ile oluturulan i ie kapal erilere e ykselti (izohips) erisi, aynderinlikteki noktalar birletiren eriye e derinlik (izobath) erisidenir.

Yer ekillerini gsterme yntemlerinden en yaygnolandr.

2. KABARTMA YNTEMYeryz ekillerinin belirli bir lek dahilinde kltlerek

oluturulan maketleridir. Bu yntem, yer ekillerinin geree enuygun olarak gsterilmesini salar. Ancak, kabartma haritalarnyapl ve tanmas zor olduundan kullanm alan dardr.

3. RENKLENDRME YNTEMFiziki haritalarda yeryz ekillerini daha belirgin

gsterebilmek iin ykselti basamaklar renklerle ifade edilir.Renklendirme ilemi, aadaki tabloda gsterildii gibi olur:

Ykselti basamaklar (m) Kullanlan Renkler0-200 Yeil200-500 Ak Yeil500-1000 Sar1000-1500 Turuncu

1500-2000 Kahverengi2000-2500 Koyu Kahverengi

Fiziki haritalarda beyaz renkler buzullar ya da kalc karlargsterirler. Gl, deniz ve okyanuslar ise mavi renklegsterilmektedir. Mavinin tonu koyulatka derinliin artt anlalr.

Yeil renk orman, ova veya tarla deildir.

4. TARAMA YNTEMEim ile orantl olarak kalnlklar artan izgilerle yer ekilleri

gsterilir.Tarama ynteminde, izgilerKALIN, KISA, SIK E M FAZLANCE, UZUN, SEYREK E M AZTARANMAYAN ALANLAR DZ ALANLARTarama yntemi ile harita yapmnn zor olmas, ykselti, eim

bulma gibi hesaplamalarn yaplamamas gibi nedenlerden dolay buyntem gnmzde fazla kullanlmamaktadr.

5. GLGELENDRME YNTEMGne nlarnn yer ekilleri zerine 45 derece a ile geldii

kabul edilerek arazi yaps gsterilir.Yer ekillerinin bir ynden klaaydnlatld dnlr. Buna gre, k alan yerler ak, glgede

kalan yerler koyu renkte boyanr. Haritaclkta daha ok yardmc biryntem olarak kullanlr.-------------------------------------------------------------------------------------------

Kaynaklar: 9. Snf Ders Kitab(MEB), Corafya 9(Cumhur ABAY),Corafya 9(Dou ATE), Corafya 9(Zambak Yay), Doal Sistemler(Zirve

Yay. Modl 1)

1)

2)

3)