GEOFISIKA RESERVOIR1

92
7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1 http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 1/92

description

reservoirasdsad

Transcript of GEOFISIKA RESERVOIR1

Page 1: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 1/92

Page 2: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 2/92

Literature yang dianjurkan

1. Dake, L. P., “Fundamental of ReservoirEngineering” , Elseiver Scientific Publishing!"#any, $e% &!rk, 1'().

2. Mian, M. *., “Petroleum Engineering Handbookfor The Practicing Engineer +. !l 1, Penn-ellPublishing !"#., ulsa, /klah!"a, 1''2.

0.  *bus Satter , anesh akhur 3 “ 4ntegratePetr!leu" 5eserv!ir Manage"ent , * ea"

 *##r!ach “ , Penn -ell B!!ks, ulsa, /klah!"a,1''6

6. Seba 5.D 3 Economic of Woldwide PetroleumProduction, /il 7as !nsultants 4nternati!nal4nc, ulsa, /klah!"a, 1''0

Page 3: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 3/92

MATERI KULIAH

Pendahuluan Petroleum System Reservoir Hidrokarbon Sifat Fisik atuan Reservoir Sifat Fisik Fluida Reservoir 

Reservoir !hara"teri#ation Reservoir $ana%ement

Page 4: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 4/92

Petroleum System

1

2

!"

Page 5: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 5/92

Seal

Reservoir 

ro"k

Seal

$i%ration route

Oil&'ater "onta"t (O)!*

Hydro"arbon

a""umulationin the

reservoir ro"k

+o, of maturity

Sour"e ro"k

Fault(im,ermeable*

#eneration$ Migration$ and Tra%%ing o&

Hydro'ar(ons

Seal

Page 6: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 6/92

Petroleum System

A Petroleum System re-uires timely

"onver%en"e of "ertain %eolo%i" fa"tors and

%eolo%i" events.

+hese In"lude/

$ature sour"e ro"k

$i%ration

Reservoir ro"k

Seal

+ra,

Page 7: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 7/92

Petroleum System

8 Source Rock  / Batuan inuk i"ana "aterial !rganiknya

  "eli"#ah an "enganung 9ir!karb!n

8 Reservoir Ro"k / Batuan te"#at "inyak 7 gasbu"i

  beraku"ulasi

Porosity  / ruang iantara butiran batuan i"ana "inyak:

gas beraku"ulasi

Permeability : suatu alur iantara #!ri batuan i"ana

  "inyak:gas bisa bergerak

8 Seal Rock  / Batuan #enyekat i "ana "inyak: gas tk #t

bergerak ng efektif ;"ust!ne 7 clayst!ne<8 Migration Route / =alur te"#at bergeraknya "inyak:gas

  ari batuan inuk "enu=u #erangka# 

8 Trap / te"#at teraku"ulasinya "inyak:gasbu"i

Page 8: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 8/92

Proses di dalam Petroleum

System

8 +imin% 0 Peran%ka, terbentuk sebelum 1 selama H!

bermi%rasi

8 Generation 0,roses di mana bat induk men%alami

,emanasan 1 tekanan y% "uku, untuk merubah material

or%anik men2adi hidrokarbon

8 $i%ration 0,roses ,er%erakan& ,er,indahan hidrokarbon

keluar dr bat induk menu2u 1 masuk ke dalam suatu 

,eran%ka,

8 A""umulation 0 ,roses berakumulasinya vol H! stlh

bermi%rasi menu2u ,eran%ka,

8 Preservation 0 sisa hidrokarbon dlm reservoir 1 tdk

terubah oleh ,roses biodegradation atau,un water- washing 

Page 9: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 9/92

RESER)*IR HI+R*KAR,*-

  Bagian kerak bumi berupa sistem batuanberpori– berpermeabilitas–berperangkap-bertekanan-yang terbukti mengandungsejumlah hidrokarbon (minyak dan ataugasbumi) dan dapat diproduksi kan secara

ekonomis

Page 10: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 10/92

Reservoir Hidrokarbon

  Komponen ReservoirKomponen Reservoir ::

  -- BatuanBatuan

  - Fluida- Fluida  - Perangkap (trap)- Perangkap (trap)

  - Tutupan (cap rock)- Tutupan (cap rock)

  - Kondisi Reservoir (P & T)- Kondisi Reservoir (P & T)

PERANGKAP

STRUKTUR 

PERANGKAP

STRATIGRAFI

AQUIFER 

RES. HC

LAPISAN

PENUTUP

Page 11: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 11/92

Page 12: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 12/92

Pertanyaan yang selalu mun'ul ...

Sebera#a besar =u"lah "inyak an gasbu"i

yang terkanung ala" 5eserv!ir 

Sebera#a besar #r!uktivitas 5eserv!ir 

Page 13: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 13/92

Penentuan **IP / *#IP

0)* UMETRIK

i"ana 3

N  3 original oil in place !!"P#, SB.

3 !riginal gas in #lace ;/4P<, S>

Σ $b 3 v!lu"e batuan "enganung hir!karb!n, acre?ft.

φ  3 #!r!sitas batuan, fraksi.%w  3 saturasi air "ula?"ula, fraksi.

&oi  3 fakt!r v!lu"e f!r"asi "inyak "ula?"ula, bbl:SB.

Bgi 3 fakt!r v!lu"e f!r"asi gas "ula?"ula, uft:S>

((@) 3 k!nstanta fakt!r k!nversi satuan, bbl:acre?ft.

60@A 3 k!nstanta fakt!r k!nversi satuan , uft:acre?ft

 Boi )Sw1( Vb7758 N    −⋅⋅∑⋅=   φ 

 Bgi

 )Sw( VbG

  −⋅⋅∑⋅=

  143560   φ 

Page 14: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 14/92

2umla3 Minyak Mula4Mula

+item%at 0**IP se'ara

)* UMETRIK

Berasarkan ata yang i#er!leh ari #erusahaan3

  ?!lu"e Bulk C 12.(62,@( *cre?ft. ?avg C 26,@

 ?S%i avg C 1),@

 ?B!i C 1,@ Bbl:Stb ?((@) C K!nversi ari *cre?ft ke Bbl

 //4P C

C

C 34.566.756835 S+9 34856 $$S+

1,05

0,185))(1x0,245x(12.742,577758

  −

Boi

)Swi(1xxVb7758

  avg−avg φ 

Page 15: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 15/92

( )

  

 

 

 

 +−

−=

S4

3

r lnBμ

PP0.00708kh

w

!oo

w" r o

 Produktifitas Reservoir  Pr!uktivitas reserv!ir aalah ke"a"#uan ari suatu

  reserv!ir untuk "e"#r!uksikan fluia reserv!ir ke  lubang su"ur #aa k!nisi tekanan tertentu.  ;a#at i#reiksi engan #ersa"aan Darcy<

  Persamaan Darcy untuk aliran Satu phasa,

homogen , Isotropic, steady state untuk kasusaliran radial

Parameter yang menyatakan nilai produktivitas formasiadalah Index Produktivitas (PI) dan Infow PerormanceRelationship (IPR).

Page 16: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 16/92

Petroleum E5%loration6

#eo%3ysi'al A%%li'ation

to Petroleum #eology

Page 17: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 17/92

Petroleum E5%loration4

#eo%3ysi'al Met3ods

ravity "eth!s

Magnetic surveys

Seis"ic surveys

Page 18: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 18/92

:;:7

:3<3

Salt

7.3 %m&"m;

!orre"ted Gravity

(ou%uer Anomaly*

=n"orre"ted

Gravity

!lasti"s

7.> %m&"m;

$eter 

Gravity

Value (m%al*

Prin'i%le o& #ra7ity

Sur7eys

Page 19: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 19/92

Prin'i%le o& Magneti'

Sur7eys

<

:

asement

Sedimentary asin

$a%neti#ation

$easured

("ro# xxx, 1%xx)

Page 20: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 20/92

Sea bed

oat

!able 'ith hydro,hones

Sea Surfa"e

Sour"e

(Air%uns*

Sedimentary ?ayers

In"ident

'avesRefle"ted

'aves

Marine A'8uisition System

Page 21: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 21/92

9rossline !:; 0East

N S

Source

Reservoirs

Seal u!co!"ormity#

S i i S ti ith ? +i

Page 22: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 22/92M!ifie fr!" -ei"er an Davis,1''A

Seismi" Se"tion 'ith ?o% +ies

Geo,hysi"al

)ell ?o%

Page 23: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 23/92

<luid Le7el ,oundaries

on 4+ +ata

M!ifie fr!" Br!%n,

$!t 4nter#rete 4nter#rete

>lat s#!t !n seis"ic line inicates

#etr!leu" : %ater c!ntact

>ault

Page 24: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 24/92

Page 25: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 25/92

Petroleum E5%loitation6

Engineering A%%li'ation toPetroleum Produ'tion

Page 26: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 26/92

-odal system

Metode Produksi Sem(ur Alam

0-atural <lo=

Page 27: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 27/92

I@E!+IO@ GAS

PROB=!EB F?=IB

)E??

 I@F?O) (IPR*

)E?? O=+F?O)

RE?A+IO@SHIP

(V?P* or (+P!*

S=RFA!E PRESS=RE

SA@BFA!E

PRESS=RE

HFP

RESERVOIR

PRESS=RE

O++O$ HO?E PRESS=RE AS A F=@!+IO@ OF F?O)RA+EO++O$ HO?E PRESS=RE AS A F=@!+IO@ OF F?O)RA+E

PROB=!+IO@ PO+E@+IA? AS A F=@!+IO@ OF PROB=!+IO@ RA+EPROB=!+IO@ PO+E@+IA? AS A F=@!+IO@ OF PROB=!+IO@ RA+E

Metode Produksi Sem(ur ,uatan

Injeksi #as Alam 0#as Li&t Met3od

Page 28: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 28/92

PU$PING UNIT

Metode Produksi Sem(ur ,uatan

Pemom%aan 0Pum%ing Li&t Met3od

Page 29: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 29/92

Konstruksi dan Peralatan

Page 30: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 30/92

Page 31: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 31/92

Page 32: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 32/92

9lassi&i'ation o& Ro'ks

SED4ME$*5&

   R  o  "   k  :   f  o  r  m   i  n  %

  ,  r  o  "  e  s  s

   S  o  u  r  "  e  o   f

  m  a   t  e  r   i  a   l

4$E/FS

ME*M/5P94

$olten materials in

dee, "rust and

u,,er mantle

!rystalli#ation

(Solidifi"ation of melt*

)eatherin% and

erosion of ro"ks

eC,osed at surfa"e

Sedimentation8 burial

and lithifi"ation

Ro"ks under hi%h

tem,eratures

and ,ressures in

dee, "rust

Re"rystalli#ation due to

heat8 ,ressure8 or 

"hemi"ally a"tive fluids

BATUAN RESERVOIRBATUAN RESERVOIR

Page 33: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 33/92

he 5!ck ycle

Mag"a

Meta"!r#hic5!ck

Sei"entary5!ck

4gne!us5!ck

Sei"ent

9eat an Pressure

-eathering,

rans#!rtati!nan De#!siti!n

-  e a t h e r i  n g , .  r a n s  # ! r t a t i  ! n ,

a n 1   D e  # ! s i  t i  ! n 

  !  !  

l   i   n   g   a  n  1    

S !  l  i   1  i   f   i   c  a  t   i   !  n   

   M   e     l    t     i   n  g  ;   r   y  s  t  a  l   i   G  a  t   i    !   

n    <   

      9    e      a

   t 

      *       n        1

      P           r      e      s       s       u          r      e

        ;      M      e

         t     a     "      !   r     #        h        i      s

    "             <    

 - e a t       h   e r   i       n

   g  ,

.       r         

 a       n s   # ! r   t      a t     i      !

  n

*      n       1    D e  # ! s i     t    i      !

  n

 e " e nt ati!n  a n 1 ! "#ac ti! n

; Li t hif ica t i ! n <

Page 34: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 34/92

Page 35: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 35/92

T3e <our Major 9om%onents

>ra"e%!rk I San ;an Silt< SiGe Detrital rains

MatriH

 I lay SiGe Detrital Material

e"ent I Material #reci#itate #!st e#!siti!nally,

uring burial. e"ents fill #!res an

re#lace fra"e%!rk grains

P!res

 I !is bet%een ab!ve c!"#!nents

Page 36: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 36/92

@or,hlet Sandstone8 Offshore Alabama8 =SA

Grains are About 9D .7 mm in Biameter&?en%th

PRF KF

P

KF 9 Potassium  Felds,ar 

PRF 9 Plutoni" Ro"k  Fra%ment

P 9 Pore

Potassium Felds,ar isStained ello' )ith a

!hemi"al Bye

Pores are Im,re%nated)ith lue:Byed E,oCy

!E$E@+

Sandstone 9om%osition <rame=ork #rains

Page 37: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 37/92

,ATUA- RESER)*IR,ATUA- RESER)*IR

Sarat !atuan Reservoir : P"R"#S & P$R%$B'$

Batuan Pasir (Sand Stone) :Orthoquartzite : 

ominan mineral karsa (* +, ).  Bersi/0 !e!as dari s/ale dan cla.

Semen dari unsur silika dan kar!onat.Greya!"e : 

%ineral karsa & feldspar *1,-2,   Ber!utir !esar0 kadang fragmen !atuan

  Semen dari unsur cla dan kar!onat

Ar"ose :

%ineral arkose feldspar 3 mineral karsa

Kaa akan lumina0 lime0 potas/ dan soda

u

Page 38: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 38/92

  uRo!") :

Lime stone : 4alsium 4ar!onate dan

%agnesium 3 2, olomite : 'ime stone ang terdolomitisasi

4a4"5 6 %g4l7   4a%g(4"5)7 6 4a4l7

 Batuan Ser&ih (Sha'e Stone) :

8 #nsur utama : 4la minerals dengan :

  * 92 Si"70 9 l7"50 ; Fe" dan Fe7"50

  9 4a" dan %g" ds!

8 %emiliki Porositas dan Permea!ilitas kecil0

8 Baik se!agai lapisan penutup reservoir

8 Berfungsi se!agai !atuan induk (source rock)

Page 39: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 39/92

Page 40: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 40/92

Page 41: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 41/92

Sifat Fisik Batuan Reservoir

. Porositas

7. Saturasi Fluida

5. Permea!ilitas<. =etta!ilitas

9. Tekanan Kapiler

;. Kompresi!ilitas

Page 42: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 42/92

!"#$% #"!"& B$%'$ R!R*+"R

 ,+R+!"%$! () :,+R+!"%$! () :  Fraksi atau Prosen volume ruang pori-pori

ter/adap total volume !atuan

dimana : > !  ? Total volume !atuan0> s  ? Total volume padatan0

> p  ? Total volume pori.

( )   

  

 =

−=

b

 p

b

 sb

V V φ 

Page 43: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 43/92

Page 44: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 44/92

Klasi&ikasi Porositas

P!r!sitas *bs!lut

Perbaningan antara v!lu"e #!ri t!tal terhaa#v!lu"e #!ri batuan t!tal

P!r!sitas Efektif 

Perbaningan antara v!lu"e #!ri yang saling

berhubungan terhaa# v!lu"e #!ri batuan t!tal

Page 45: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 45/92

Per(andingan Porositas

Page 46: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 46/92

Klasifikasi Porositas !erdasarkan =aktu

Ter@adina P!r!sitas Pri"er 

erbentuk bersa"aan #r!ses #engena#an

P!r!sitas Sekuner 

erbentuk setelah #r!ses #engena#an? #!r!sitas larutan

? #!r!sitas kekar, celah

? !l!"itisasi

Page 47: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 47/92

Besar kecilna porositas terutamadipengaru/i ole/ :

8  Besar !utir dan tingkat keseragamanna (Sortasi)

8  Kemasanna (Packing)

8  Faktor eksternal (4ompression)

&l'ia !r*!bak

 + Pori ang ak

B!rh'b'ngan

Pori Saling B!rh'b'ngan

(Poro-ia- /"!ki")

liran &l'ia

P

S

P/4

Page 48: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 48/92

Page 49: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 49/92

Pengaruh Susunan Butir Pengaruh Susunan Butir 

ubic

;P!r!sity 6(,A<

5h!"b!heral;P!r!sity 2@,'A<

Page 50: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 50/92

Page 51: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 51/92

Page 52: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 52/92

Page 53: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 53/92

9onto3 Soal Porositas

Biketahui/Data inti batuan ;core< sebagai berikut 3

v!lu"e batuan t!tal ;$b<, cc C 1

v!lu"e #aatan batuan t!tal ;$s<, cc C (@

v!lu"e #!ri berhubungan $p ef f  C @ $p Hitun%lah/

1. !lu"e ruang #!ri?#!ri t!tal batuan ;$p#

2. !lu"e ruang #!ri yang berhubungan ;$p ef#

0. P!r!sitas t!tal ;φ<6. P!r!sitas efektif ;φef<

Page 54: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 54/92

a=a(an 9onto3 Soal Porositas

1. $p  C $b I $s  C ;1 I (@< cc

  C 2@ cc

2' $p ef   C @ H 2@ cc

  C 12,@ cc 

%25

%100

100

25

=

×=

φ 

φ 

0'

%5.12

%100100

5.12

eff  

eff  

=

×=

φ 

φ 6'

Page 55: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 55/92

 Tuas:

PP 444?1

i"etahui:ata inti $atuan (core) se$aai $eri"ut:*o'u+e $atuan tota' (Vb), !! - ./01*o'u+e &adatan $atuan tota' (Vs), !! -234*o'u+e &ori $erhu$unan Vpef   - 546Vp

7itun'ah:.8 Vo'u+e ruan &ori9&ori tota' $atuan (Vp)/8 Vo'u+e ruan &ori yan $erhu$unan

(Vpef)48 Porositas tota' ( )58 Porositas ee"ti ( e)

a=a(an

Page 56: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 56/92

a=a(an

1' $p  C $b I $s

  C ;12@ I ')0< cc

  C 2A( cc

(' $pef   C ,60 H 2A( cc

  C 116,)1 cc

%36  ,21

%1001250

267 

=

×=

φ 

φ 

0'  6' 

%1848 ,9

%1001250

81 ,114

eff  

eff  

=

×=

φ 

φ 

Page 57: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 57/92

,R.$B"L"%$! (k):,R.$B"L"%$! (k): #kuran kemampuan !atuan untuk mengalirkan fluidatanpa merusak kondisi reservoir semula0 ang dipengaru/i ole/ tingkat /u!ungan antar pori !atuan

9enry Darcy  ;1)@A< "enge"ukakan hubungan

e"#iris aliran fluia ala" "eia ber#!ri ala"

bentuk #ersa"aan ifferential untuk kasus aliran

linier  

Page 58: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 58/92

Hukum 0Persamaan +ar'y 01>"?

 

 ! " 

 #

$vδ δ 

 µ −==

) C La=u aliran fluia, cc:sec

 * C Luas "eia #ena"#ang "eia ber#!ri, c"2v  C Kece#atan aliran fluia, c":sec

k  C Per"eabilitas, Darcy

F C visk!sitas fluia, c#

δ P+ δ , - .radien tekanan dalam arah aliran/ atm+cm

 )a%&(  ) !  ! ( . )'&. s$(  #

 )'&(  . )'e%ipoise( . se')  '&( * )+a,'-( " 

21

3

−=

  µ 

Page 59: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 59/92

 

$nggapan/idealisasi persamaan arcy :  Formasi (media !erpori) /omogen dan isotropik

  Fluida mengalir satu fasa dan incompressi!le  liran manta! (stead state)

  liran fluida linier

P4 

Persamaan Darcy untuk aliran Satu phasa,homogen , Isotropic, steady state untuk kasusaliran radial

( )

  

 

 

 

 +−

−=

S

4

3

r lnBμ

PP0.00708kh

w

!oo

w" r o

,ermeabilitas dibedakan menjadi tiga0 yaitu :

Page 60: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 60/92

,ermeabilitas dibedakan menjadi tiga0 yaitu

K-a!solut (k ) : !ila ang mengalir satu fasaK-efektif (k e ) : !ila ang mengalir 3 satu fasa

K-relatif (k r ) : ratio permea!ilitas efektifter/adap permea!ilitas a!solut 

$plikasi persamaan arcy untuk ngineering :

,

" "    o,o  =   ,

" " 

  g 

,g  =   ,

" " 

  w

,w  =

 

 !  ! "#

 #V *

  )(

.

  21 −−== µ 

)()(

21   !  !  #

 *+a,'-" 

−=

  µ 

Page 61: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 61/92

%ontoh Soa' Per+ea$i'itas

Sebuah c!re engan #an=ang ;L< 1 c", luas

#ena"#ang ;*< 1 c"2, i=enuhi air ;S%< 1,

bea tekanan ;P1 I P2< 1 at", "enghasilkan

la=u #r!uksi air ;J%< sebesar 1 cc:et, enganvisk!sitas air ; µ %< 1 c#.

Pertanyaan/

Bera#akah #er"eabilitas abs!lut c!re tersebut

PP 444?21

Page 62: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 62/92

 ;aa$an :

Karena c!re i=enuhi 1 air, "aka k% C K.

ai harga #er"eabilitas abs!lut?nya C 1 arcy.

 ) !  ! ( . #

 ..*"    www

21 −=  µ 

 psi /1'&1

'&1 /'p1 /''+e 1" 

2w  =

 a,'-1" w  =

PP 444?22

Page 63: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 63/92

 Soal Permea(ilitas

Sebuah c!re engan #an=ang ;L< 2,0 c",

ia"eter ;< 0,(@ c", i=enuhi air ;S%< 1,

bea tekanan ;P1 I P2< ,@ at", "enghasilkan

la=u #r!uksi air ;J%< sebesar @2 cc:et,engan visk!sitas air ; µ %< ,1)6@ c#.

Pertanyaan/

Bera#akah #er"eabilitas abs!lut c!retersebut

Page 64: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 64/92

 ;aa$an :

 * C 1:6 H π H 2

  C 1:6 H 0,16 H 0,(@2

  C 11,6 c"2

 ) !  ! ( . #

 ..*"    ww

w

21 −=

  µ 

0,5x11,04

2,3x0,01845x52

k w  =ar63%%75,0k w  =

PP 444?26

!$%'R$!" #L'"$ :!$%'R$!" #L'"$ :

Page 65: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 65/92

!$%'R$!" #L'"$ :!$%'R$!" #L'"$ : 

Per!andingan antara volume pori ang ditempati  suatu fluida tertentu ter/adap volume pori total

( )

  →

= p

 p

 f1/V 

 / f12i+a+iisi po,iVo1 V S 

Irre%uci&le

'ater Sat.

S(ir#

S)#

So#

*il + Gas i!

'tr Emulsio!

,issolve%

Gas

'ater i! *il

Emulsio!

S(#

k7Sw

P4 

Page 66: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 66/92

%o%a  po,i po,ivo&e

ai, oe+iisi -ag  po,i po,ivo&eS w

−=

%o%a  po,i po,ivo&e gasoe+iisi -ag  po,i po,ivo&eS  g 

−−=

%o%a  po,i po,ivo&e

 -a" &ioe+iisi -ag  po,i po,ivo&eS o

−=

Page 67: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 67/92

 S o + S  g  + S w = 1

  >olume fluida /idrokar!on dalam pori!atuan :

 S o .Ø.V b + S  g  .Ø.V b = (1-S w ).Ø.V b

  idalam reservoir0 Saturasi fluida!esarna !ervariasi ang dipengaru/iole/ tegangan permukaan antar fasa0

kapilaritas !atuan0 viskositas dandensitas fluida0 driving force ds!.

Page 68: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 68/92

 9onto3 Soal Saturasi

Biketahui volume ,ori:,ori batuan yan%

terisi minyak > "m;8 volume ,ori:,ori

yan% terisi %as sebanyak 5 "m;8

sedan%kan volume total ,ori:,ori adalah "m;.

Pertanyaan /

Hitun% saturasi masin%:masin% fluida

(

Page 69: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 69/92

a=a(an 6

Sg S! S% C 1

ai 1 I S! I Sg C S%

  1 I ,) I ,1@ C ,@ ai S! C ,)

  Sg C ,1@

  S% C ,@

8 ,0500400So   ==

15 ,0

500

75Sg    ==

Page 70: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 70/92

 Soal 6

Biketahui volume ,ori:,ori batuan yan%

terisi minyak 35 "m;8 volume ,ori:,ori

yan% terisi air sebanyak 5 "m;8 sedan%kan

volume total ,ori:,ori adalah 7 "m;. Pertanyaan /

Hitun% saturasi masin%:masin% fluida

a=a(an Soal Saturasi

Page 71: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 71/92

a=a(an Soal Saturasi

Sg S! S% C 1

ai 1 I S! I S% C Sg

  1 I ,(6 I ,22) C ,A) ai S! C ,(6

  Sg C ,A)

  S% C ,22)

704 ,0250176 So   ==

228 ,0

250

57 Sw   ==

Page 72: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 72/92

Parameter yang (er%engaru3

ter3ada% Permea(ilitas

P!r!sitas

Saturasi e!"etri *liran ;tebal an

#an=ang<

H ( P it d P (ilit

Page 73: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 73/92

Hu(ungan Porositas dan Permea(ilitas

Page 74: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 74/92

Hubungan !aturasi #luida terhadapHubungan !aturasi #luida terhadap

,ermeabilitas,ermeabilitas 66

k rg 

k rw

Sw

AIR 

GAS

0,0 1,0

1,0

0,0Sgr Sw6

k rg 

k ro

Sli

$IN-AK 

GAS

0,0 1,0

1,0

0,0Sgr Swir 8Sor 

#eometri Aliran La%isan Paralel

Page 75: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 75/92

#eometri Aliran La%isan Paralel

=

==

 

 

   

" " 

1

1

#eometri Aliran La%isan Seri

Page 76: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 76/92

%

∑=

=

 4   4

 4

  

  " 

1

Page 77: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 77/92

9onto3 Soal Permea(ilitas

Rata4rata

Diketahui tiga la#isan engan ata sebagai

berikut 3

La#isan 4 3 k 3 2 "D an tebal (@ ftLa#isan 44 3 k 3 1 "D an tebal @ ft

La#isan 444 3 k 3 1@ "D an tebal 1 ft

Pertanyaan /

9itunglah #er"eabilitas rata?rata a#abila la#isan

#aralel an seri

a=a(an 6

Page 78: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 78/92

a=a(an 6

=

=

=

 

 

 

  

1

1

( ) ( ) ( )

1005075

1501001005020075" 

++

×+×+×=

  C1@@,@A "D

 *liran Paralel

a=a(an 6

Page 79: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 79/92

a=a(an 6

  C 16@,'@"D

 *liran Seri 3

∑=

=(

   

 

   

 " 

1

150

100

100

50

200

75

225

" ++

=

Page 80: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 80/92

Soal Permea(ilitas Rata4rata

Diketahui tiga la#isan engan ata sebagai

berikut 3

La#isan 4 3 k 3 10@ "D an tebal 6A ftLa#isan 44 3 k 3 121 "D an tebal 11 ft

La#isan 444 3 k 3 1' "D an tebal (2 ft

Pertanyaan /

9itunglah #er"eabilitas rata?rata a#abila la#isan

#aralel an seri

a=a(an 6

Page 81: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 81/92

a=a(an 6

=

=

=

 

 

 

  

1

1

  C11','' "D

 *liran Paralel

( ) ( ) ( )

7210146 

1097212110113546 " 

++

×+×+×=

a=a(an6

Page 82: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 82/92

a=a(an6

  C 11',2@@ "D

 *liran Seri

∑=

=(

   

 

  

 

 " 

1

109

72

121

101

135

46 

219

"  ++

=

1%$B"L"%$! :1%$B"L"%$! :

Bila dua fluida !ersin un an den an !enda

Page 83: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 83/92

Bila dua fluida !ersinggungan dengan !endapadat0maka sala/ satu fluida akan !ersifat mem!asa/ipermukaan !enda padat terse!ut

alam sstem /idrokar!on-air dengan !enda padat0gaa ad/esi ( #6 ) mene!a!kan air mem!asa/i !atuan

S S    os #   θ σ σ σ    .=−=

94P:

P6

; < %0o, wa!r w!

; = %0o, il w!

>-o   >-w

>wo

;wo  ir 

:irokarbon

inak ? 9a-wo

 sw soosσ 

σ σ θ 

−=

  dimana !σso " #egangan permukaan $%&'atuan,

ecmσsw " #egangan permukaan air&'atuan, dynecm

σwo " #egangan permukaan $%&air, dynecmθwo " Sudut kontak $%&IR

Page 84: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 84/92

Sur&a'e Tension

Page 85: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 85/92

@etta(ility

%&$$ &$,"LR (,%&$$ &$,"LR (,cc) :) :

Page 86: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 86/92

Per!edaan tekanan antara dua fluida taktercampur0 aki!at ter@adina pertemuan

antar permukaan ang terpisa/.

alam !atuan !erpori0 Pc tergantung pada ukuranpori0 permea!ilitas dan macam fluidana

A   ? Tegangan permukaan antar dua fluida0 dnecm

4os C  ? Sudut kontak dua fluidar ? Dari-@ari lengkung kapilerE ρ f  ? Beda densitas dua fluida0 grcc

 g ? Percepatan gravitasi0 cmdt7 / ? Tinggi cairan dalam kapiler0 cm

( )    g  !  !  !  w(ww(w'   . ρ  ρ    −=−=

3 g  !    f  '   .. ρ ∆=

 g , 

os !   f  '   ..

.2 ρ 

θ σ ∆==

Page 87: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 87/92

9a%illary Pressure

E&&e't o& +iameter o& 9a%illary

Page 88: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 88/92

E&&e't o& +iameter o& 9a%illary

Transition one and +ensity +i&&eren'e

Page 89: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 89/92

Transition one and +ensity +i&&eren'e

Page 90: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 90/92

P6

h!igh

0,20 1,00Sw

@ona

ran-i-i

@ona

 Aon7!ing

&r!! a!r C!v!l

h D P6 ? Eρ" .g

P%0

P50

P10

P6

h!igh

0,20   1,00Sw

@ona

ran-i-i

@ona

 Aon7!ing

&r!! a!r C!v!l

h D P6 ? Eρ" .g

P%0

P50

P10

3 g , 

9os !   f '   ..

.2 ρ 

θ σ ∆==

Page 91: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 91/92

&+.,R!"B"L"%$! B$%'$ (2) :&+.,R!"B"L"%$! B$%'$ (2) : 

Konsep kompresi!ilitas menurut 3eerstma (4567) :

o Kompresi!ilitas matriks !atuan0 aitu fraksiperu!a/an volume material padatan ter/adapsatuan peru!a/an tekanan.

o Kompresi!ilitas pori !atuan0 aitu fraksiperu!a/an volume pori ter/adap satuanperu!a/an tekanan.

o Kompresi!ilitas !ulk !atuan0 aitu fraksi

peru!a/an volume !ulk !atuan ter/adap satuanperu!a/an tekanan.

+! 

+V 

V  psi9 

  p

 p

 p

1)(,

  1 =−

+! 

+V 

V  psi    , 

1)(,   1 =−

Pada kenataanna !atuan reservoir menderitaPada kenataanna !atuan reservoir menderitak ! l d i

Page 92: GEOFISIKA RESERVOIR1

7/21/2019 GEOFISIKA RESERVOIR1

http://slidepdf.com/reader/full/geofisika-reservoir1 92/92

gaa tekan ang !erasal dari :gaa tekan ang !erasal dari :

Tekanan /idrostatik dari auifer danpengem!angan gas

$Gternal Stress dari !e!an !atuan danfluida diatasna (over!urden)

/F/4AC

S4/SS

P4 

4/S