BAB III MÉTODE PANALUNGTIKANrepository.upi.edu/29396/6/S_DB_130199_Chapter3.pdf · (Arikunto,...

24

Diah Ulfa, 2017 KASENIAN GONDANG BUHUN DI KAMPUNG KUTA DÉSA KARANGPANINGAL KACAMATAN TAMBAKSARI KABUPATÉN CIAMIS PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI KELAS XII SMA Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

Métode panalungtikan nya éta cara anu digunakeun ku panalungtik dina

ngumpulkeun data panalungtikan. Métodena mangrupa angkét, wawancara,

pengamatan atawa obsérvasi, tés,jeung dokuméntasi (Arikunto, 2013, kc. 203).

Nurutkeun Sugiyono (2015, kc. 3), métode panalungtikan nya éta cara ilmiah

pikeun nyangking data anu miboga udagan jeung mangpaat nu tangtu.

Métode nu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta métode kualitatif

déskriptif. Métode kualitatif nurutkeun Bogdan jeung Taylor (dina Basrowi jeung

Suwandi, 2008, kc. 21), nya éta prosedur panalungtikan anu ngahasilkeun data

déskriptif, mangrupa kekecapan anu ditulis atawa sacara lisan mangrupa omongan

ti jalma-jalma jeung paripolah nu bisa ditalungtik.

Kecap déskriptif asalna tina basa Inggris to describe nu hartina

ngajéntrékeun hiji hal, misalna kaayaan, kondisi, situasi, peristiwa, kagiatan, jrrd

(Arikunto, 2013, kc.3). Moleong (2011, kc. 11) nétélakeun yén déskriptif nya éta

data anu dikumpulkeuna mangrupa kecap-kecap, gambar, lain angka-angka.

Métode déskriptif dina ieu panalungtikan digunakeun pikeun

ngadéskripsikeun unsur semioik nu aya dina Kasenian Gondang Buhun

ngagunakeun modél Charles Sanders Pierce. Ieu panalungtikan museur kana

sajarah Kasenian Gondang Buhun, prak-prakan Kasenian Gondang Buhun, jeung

ngalarapkeunana dina bahan pangajaran maca artikel di kelas XII SMA.

3.1 Desain Panalungtikan

Desain panalungtikan nya éta rarancang kabéh hal jeung kagiatan anu

dilakukeun ku panalungtik ti saacan panalungtikan, keur dilaksanakeun

panalungtikan, sarta nepika aya kacindekan jeung laporan panalungtikan.

Sacara gurat badag, desain dina ieupanalungtikan miboga udagan pikeun

ngadéskripsikeun sajarah Kasenian Gondang Buhun, prak-prakan pintonan

Kasenian Gondang Buhun, unsur semiotik nu nyampak dina Kasenian Gondang

Buhun, jeung larapna pikeun bahan pangajaran maca di kelas XII SMA. Saupama

digambarkeun, desain dina ieu panalungtikan saperti ieu di handap.

25


Bagan 3.1

Desain Panalungtikan

TUJUAN PANALUNGTIKAN

Ngadéskripsikeun:

1. sajarahjeung kamekaran Kasenian Gondang Buhun;

2. prak-prakan dina Kasenian Gondang Buhun;

3. unsure semiotik nu nyangkaruk dina Kasenian Gondang Buhun;

4. ngalarapkeun hasil panalungtikan ngeunaan unsur semiotik dina gondang

buhun kana bahan pangajaran maca artikel di kelas XII SMA.

3.2 Lokasi jeung Sumber Data Panalungtikan

3.2.1 Lokasi Panalungtikan

Lokasi anu dijadikeun tempat pikeun nyangking data ngeunaanKasenian

Gondang Buhun téh nya éta Kampung Kuta nu aya di Désa Karangpaningal,

Kacamatan Tambaksari, Kabupatén Ciamis, Provinsi Jawa Barat, Indonesia.

Lega wilayah désa Karangpaningal 84,5 héktar anu ngawengku 6 dusun, 7

RW jeung 33 RT. Désa Karangpaningal miboga wates wilayah administratif nya

éta:

• Beulah kalér : Désa Kaso Kacamatan Tambaksari

• Beulah kulon : DésaTambaksari Kacamatan Tambaksari

• Beulah wétan : DésaMatenggeng Kacamatan Dayeuhluhur

• Beulah kidul : Désa Bangunharja Girimukti Kacamatan Cisaga

Ngumpulkeun data

Talaah pustaka

Nganalisis jeung ngolah data

Ngadéskripsikeun hasil analisis jeung olah data

Nyieun kacindekan jeung nyusun laporan hasil panalungtikan

Obsérvasi

Wawancara

Dokuméntasi

26


Gambar 3.1

PetaLokasi Panalungtikan

1) Kependudukan

Penduduk Désa Karangpaningal dumasar data ahir hasil sensus penduduk taun

2013-2015.

Tabél 3.1

Kependudukan

No Uraian Katerangan

1. Jumlah penduduk 3.185 jiwa

2. Jumlah kepala keluarga 1.198 KK

3. Jumlah penduduk taun saacanna 3.215 jiwa

4. Lega wilayah 984.55A

Tempat panalungtikan

Kantor Désa Karangpaningal

27


(1) Jumlah Penduduk Dumasar Umur jeung Jenis Kelamin

Tabél 3.2

Jumlah Penduduk Dumasar Umur jeung Jenis Kelamin

No Golongan umur Jenis kelamin Jumlah

Penduduk L P

1. 0 - 12 bulan 47 59 106

2. 13 bulan - 4 taun 69 74 143

3. 5 taun – 6 taun 94 103 197

4. 7 taun – 12 taun 121 131 252

5. 13 taun – 15 taun 117 116 233

6. 16 taun – 18 taun 138 142 280

7. 19 taun – 25taun 127 157 284

8. 26 taun – 35 taun 134 139 273

9. 36 taun – 45 taun 154 162 316

10. 46 taun – 50 taun 156 158 314

11. 51 taun – 60 taun 163 168 331

12. 61 taun – 75 taun 106 126 232

13. ➢ 75 taun 114 110 224

Jumlah 1.540 1.645 3.185

(2) Tingkat Pendidikan Penduduk

Tabél 3.3

Tingkat Pendidikan Penduduk

Katerangan L P jumlah

1. Buta aksara jeung angka latin

a. Umur 7-12 taun 121 131 252

b. Umur 13-15 taun 117 116 233

c. Umur 16-20 taun 157 184 341

d. Umur 21-25 taun 108 115 223

e. > 25 taun 241 287 528

Jumlah 744 833 1.577

2. Tamat pendidikan umum

a. SD 993 954 1.947

b. SLTP 217 266 483

c. SLTA 59 68 8.127

d. Akademi 5 3 8

e. Universitas 9 5 14

Jumlah 1.540 1.645 3.185

3. Tamat pendidikan husus

a. Pasantren 17 21 38

b. SLB 1 - 1

c. Keterampilan 4 3 7

28


d. Paket A 17 14 31

Jumlah 39 38 77

4. Remaja putus sekolah

a. SD 39 51 90

b. SLTP 17 11 88

c. SLTA 6 5 11

d. Akademi - - -

e. Universitas - - -

Jumlah 62 67 129

Jumlah 1540 1645 3185

(3) Jumlah Tanaga Medis

Tabél 3.4

Jumlah Tanaga Medis

No Katerangan Jumlah

1. Dokter umum -

2. Dokter gigi -

3. Dokter spesialis -

4. Dokter hewan -

5. Bidan 1

6. Mantri -

7. Perawat -

8. Dukun bayi 5

Jumlah 6

(4) Lembaga Pendidikan

Tabél 3.5

Lembaga Pendidikan

No Kelompok Jumlah Anggota Katerangan

1. PAUD 46

2. TK 27

3. SD 1947

4. SLTP 483

5. SLTA 127

6. MADIN -

7. TPQ -

8. Kursus Basa Asing -

JUMLAH 2.670

(5) Basa

Basa anu digunakeun ku masarakat desa Karangpaningal nya éta basa Sunda.

Loba masarakat désa Karangpaningal nu sakola ka luar kota, ieu hal

29


ngabalukarkeun asupna basa séjén. Najan kitu, masarakat désa Karangpaningal

tetep dominan maké basa Sunda salaku basa anu dipaké sapopoéna.

3.2.2 Sumber Data Panalungtikan

Nurutkeun Lofland jeung Lofland (dina Basrowi jeung Suwandi, 2008, kc.

169), sumber data utama dina panalungtikan kualitatif nya éta kecap-kecap jeung

paripolah, lian ti éta aya tambahan saperti dokumén jeung sajabana. Nurutkeun

Arikunto (2013, kc. 172), sumber data panalungtikan nya éta subjék data anu bisa

dipaké pikeun nyangking data. Sacara gurat badag sumber data ngawengu tilu

rupa, nya éta jalma (person), tempat (place), jeung kertas atawa dokumén (paper).

1) Jalma (person), nya éta sumber data nu bisa méré data mangrupa jawaban

lisan ngaliwatan wawancara atawa jawaban tinulis ngaliwatan angkét. Jalma

anu jadi sumber data dina ieu panalungtikan, ditataan ieu di handap.

Tabel 3.6

Data Informan

No Data Informan

1.

Wasta : Sanmarno

Umur : 70

Jenis Kelamin : Lalaki

Pakasaban : Tani

Atikan : SD

Padumukan : Kampung Kuta

2.

Wasta : Surya

Umur : 53


Pakasaban : Tani

Atikan : SD


3.

Wasta : Warsim

Umur : 54


Pakasaban : PNS

Atikan : -


30


4.

Wasta : Idar Tarsih

Umur : 57

Jenis Kelamin : Awéwé

Pakasaban : Tani

Atikan : SD


2) Tempat (place), nya éta sumber data tampilan nu mangrupa kaayaan cicing

atawa gerak.

3) Kertas atawa dokumén (paper), nya éta data nu mangrupa tanda-tanda hurup,

angka, gambar, atawa simbol-simbol séjén. Dokumén mangrupa objék pikeun

métode dokuméntasi (Arikunto, 2013, kc. 172)

Sumber data anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta data ti sesepuh

Kampung Kuta, data ti ketua adat kampung Kuta, data ti ketua seni di Kampung

Kuta, data ti ketua seni gondang buhun, jeung hasil rekaman tina pintonan Kasenian

Gondang Buhun.

3.3 Téhnik Panalungtikan

3.3.1 Téhnik Ngumpulkeun Data

Téhnik anu digunakeun dina ieu panalungtikan, nya éta téhnik talaah

pustaka, téhnik obsérvasi, téhnik wawancara, jeung téhnik dokuméntasi.

1) Téhnik Talaah Pustaka

Nurutkeun Suyatna (dina Ropiah, 2013, kc.37), téhnik talaah pustaka nya éta

téhnik ngumpulkeun téori-téori pikeun bahan tulisan sangkan dijadikeun papagon

dina ngayakeun panalungtikan.

2) Téhnik Obsérvasi

Nurutkeun Fathoni (2006, kc. 104), obsérvasi nya éta téhnik ngumpulkeun data

ku cara mengamati sarta nyatet hasil tina obsérvasi. Jalma anu ngalakukeun

obsérvasi disebut pengobservasi (observer) jeung pihak anu diobsérvasi disebut

terobservasi (observee). Téhnik obsérvasi dipaké pikeun nyangking gambaran

ngeunaan Kasenian Gondang Buhun. Gambaran nu dipiharep lian ti kasenianana

ogé ngeunaan gambaran sosial masarakatna.

31


3) Téhnik Wawancara/Interview

Margono (2004, kc.165) nétélakeun yén téhnik wawancara nya éta téhnik anu

digunakeun pikeun nyangking informasi ku cara ngajukeun pertanyaan sacara

lisan pikeun dijawab sacara lisan ogé.

Nurutkeun Esterberg (dina Sugiyono, 2009, kc. 72), wawancara nya éta

pertemuan dua orang untuk bertukar informasi dan ide melalui tanyajawab,

sehingga dapat dikonstruksikan makna dalam suatu topik tertentu.

4) Téhnik Dokuméntasi

Dokuméntasi nya éta téknik pikeun ngumpulkeun data ku cara ngulik jeung

nganalisis dokumén-dokumén anu mangrupa dokumén tinulis, gambar jeung

éléktronik (Fathoni, 2006, kc. 112). Dokuméntasi dipaké pikeun meunangkeun

data tina wangun gambar, vidéo, jeung data séjénna anu dianggap perlu pikeun

panalungtikan.

Objék dokuméntasi dina ieu panalungtikan, nya éta hal-hal nu patali jeung

Kasenian Gondang Buhun, boh anu sipatna tulisan boh nu lain tulisan.

Dokuméntasi dina wangun tulisan nya éta dokumén data tina hasil wawancara,

sedengkeun nu lain tulisan nya éta foto jeung vidio anu patali jeung Kasenian

Gondang Buhun.

3.3.2 Téhnik Ngolah Data

Sanggeus data hasil panalungtikan bisa dikumpulkeun, satuluyna

dilakukeun kagiatan ngolah data. Téhnik ngolah data dina ieu panalungtikan nya

éta:

1) mariksa data-data nu geus dikumpulkeun;

2) milah-milah data dumasar kana kaperluan panalungtikan;

3) ngadéskripsikeun data anu kacangking, hususna ngeunaan sajarah, prak-

prakan, jeung usur semiotic dina Kasenian Gondang Buhun;

4) nganalisis unsur semiotik nu nympak dina Kasenian Gondang Buhun kalawan

nyoko kana tiori Charles Sanders Pierce anu ngabédakeun tilu rupa tanda

nurutkeun sipat patalina antara pananda jeung petanda, nya éta: (1) ikon; (2)

indeks; jeung (3) simbol.

32


5) nyusun bahan pangajaran maca artikel budaya di kelas XII SMA;

6) nyieun kacindekan.

Bogdan & Biklen (dina Moleong, 2011, kc.248) nétélakeun yén analisis data

kualitatif nya éta “upaya yang dilakukan dengan jalan bekerja dengan data,

mengorganisasikan data, memilah-milahnya menjadi satuan yang dapat dikelola,

mensintesiskannya, mencari dan menemukan pola, menemukan apa yang penting

dan apa yang dipelajari, dan memutuskan apa yang dapat diceritakan kepada

orang lain”. Téhnik ngolah data dina ieu panalungtikan nya éta:

1) Analisis Unsur-unsur Kasenian Gondang Buhun

Dina nganalisis unsur-unsur Kasenian Gondang Buhun diguar perkara

struktur Kasenian Gondang Buhun ti mimiti busana, pakakas/waditra,

pamaén, saméméh prak-prakan, waktu lumangsungna pintonan.

2) Analisis unsur semiotik

Analisis unsur semiotik dina ieu panalungtikan, nyoko kana tiori Charles

Sanders Pierce anu ngabédakeun tilu rupa tanda nurutkeun sipat patalina

antara pananda jeung petanda, nya éta: (1) ikon; (2) indeks; jeung (3) simbol.

3) Analisis Bahan Ajar

Kriteria Milih Bahan Ajar

Haérudin & Kardana (2013, kc 77) nétélakeun yén bahan nu kudu dipilih téh

dumasar kana lima hal, nya éta: (1) tujuan nu haying dihontal, (2), dianggap

miboga ajén pikeun kahirupan manusa, (3) dianggap mibanda ajén minangka

warisan ti entragan saméméhna, (4) aya gunana pikeun ngawasa hiji

paélmuan, jeung (5) luyu jeung kabutuhan katut minat siswa.

3.4 Instrumén Panalungtikan

Instrumén panalungtikan nya éta alat atawa fasilitas anu digunakeun ku

panalungtik dina ngumpulkeun data ngarah pagawéanna bisa lumangsung leuwih

gampang jeung hasilna leuwih alus. Dina hartina leuwih taliti, lengkep, jeung

sisitematis anu ngajadikeun datana leuwih gampang diolah (Arikunto, 2013, kc.

203).

33


3.4.1 Instrumén Panalungtikan dina Ngumpulkeun Data

Instrumén anu digunakeun dina ngumpulkeun data dina ieu panalungtikan

nya éta:

1) Instrumén Talaah Pustaka

Tabel 3.7

Instrumén Talaah Pustaka

No Tema Buku Judul Digunakeun Teu digunakeun

1. Kabudayaan

2. Sastra

3. Kabasaan

4. Pangajaran

2) Instrumén Obsérvasi

Tabel 3.8

Instrumén Obsérvasi

No Indikator Perkara nu diobservasi Kaobservasi Henteu

1. Prak-prakan 1. Prak-prakan Kasenian Gondang Buhun

2. Lila lumangsungna Kasenian Gondang Buhun

3. Tempat pintonan Kasenian Gondang Buhun

2. Pa palaku 4. Palaku dina pintonan Kasenian Gondang Buhun

5. Pakasaban pamaén Kasenian Gondang Buhun

3. Barang 6. Pakéan anu digunakeun dina pintonan Kasenian

Gondang Buhun

7. Waditra/ pakakas nu di gunakeundina Kasenian

Gondang Buhun

4. Ajén-injén 8. Ajén-inajén nu nyangkaruk dina Kasenian

Gondang Buhun

9. Simbol-simbol nu nyampak dina Kasenian

Gondang Buhun

3) Padoman Wawancara

Padoman wawancara mangrupa rumusan patalékan anu bakal ditanyakeun ka

narasumber waktu prosés wawancara. Padoman wawancara anu dipaké dina ieu

panalungtikan nya éta:

34


Instrumén I:

Instrumén II:

Tabel 3.9

Padoman Wawancara

Sajarah

1. Ti iraha ayana Kasenian Gondang Buhun?

2. Kumaha kasang tukang ayana Kasenian Gondang Buhun?

3. Naon udagan Kasenian Gondang Buhun?

4. Naon sababna ieu kasenian dingaranan gondang buhun?

5. Kumaha kaayaan Kasenian Gondang Buhun jaman kiwari?

6. Kumaha kaayaan Kasenian Gondang Buhun jaman baheula?

7. KumahatarékahparasenimandinamertahankeunKasenianGondangBu

hunsangkantetepaya?

8. Kumaha pelestarian gondang buhun ti generasi ka generasi?

Prak-

prakan

9. Kumaha prak-prakan Kasenian Gondang Buhun?

10. Naha aya ritual husus saacan prakna ieu kasenian? Saha nu

mingpinna?

11. Naon waé waditra nu dipaké dina kasenian gondang guhun?

12. Dimana tempat mintonkeun Kasenian Gondang Buhun?

13. Lagu-lagu naon waé anu dipintokeun dina Kasenian Gondang

Buhun?

Ajén-

inajén

14. Aya ajén-inajén naon waé anu nyampak dina Kasenian Gondang

Buhun?

15. Simbol-simbol naon waé nu nyampak dina Kasenian Gondang

Buhun?

16. Simbol naon waé nu nyampak dina sasajén?

17. Simbol naon waénu nyampak dina waditrana?

18. Simbol naon waé nu nyampak dina pakakasna?

4) Handphone

Handphone digunakeun pikeun ngarékam, moto, ngarekam gambar waktu

wawancara ngeunaan Kasenian Gondang Buhun jeung pintonan lumangsung.

Data informan:

Wasta :

Umur :

Jeniskelamin :

Pakasaban :

Atikan :

Padumukan :

35


3.4.2 Instrumén Panalungtikan dina Ngolah Data

Instrumén 1: Kartu Data Analisis Unsur-unsur Kasenian Gondang Buhun

1) Sajarah

a. Asal-muasal Kasenian Gondang Buhun

..............................................................................................................

..............................................................................................................

..............................................................................................................

b. Struktur organisasi Kasenian Gondang Buhun

..............................................................................................................

..............................................................................................................

..............................................................................................................

2) Pakakas

a. Waditra anu digunakeun dina Kasenian Gondang Buhun

..............................................................................................................

..............................................................................................................

..............................................................................................................

b. Busana nu digunakeun dina Kasenian Gondang Buhun

..............................................................................................................

..............................................................................................................

..............................................................................................................

c. Sasajén nu disadiakeun dina Kasenian Gondang Buhun

..............................................................................................................

..............................................................................................................

..............................................................................................................

3) Prak-prakan Kasenian Gondang Buhun

a. Kagiatan saméméh pintonan Kasenian Gondang Buhun

...........................................................................................................

...........................................................................................................

...........................................................................................................

b. Kagiatan waktu lumangsungna Kasenian Gondang Buhun

...........................................................................................................

...........................................................................................................

...........................................................................................................

c. Lalaguan anu dipaké dina Kasenian Gondang Buhun

...........................................................................................................

...........................................................................................................

...........................................................................................................

36


Instrumén 2: Kartu Data Analisis unsure semiotik dina Kasenian Gondang Buhun

1) Ikon

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

2) Indeks...........................................................................................................................

..

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

3) Simbol

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

Instrumén 3: Kartu Data Analisis Kritéria Milih Bahan Ajar

Tabel 3.10

Instrumén Kartu Data Analisis Kritéria Milih Bahan Ajar

No. Kritéria Milih Bahan Ajar Luyu Henteu

1. . Tujuan nu hayang dihontal

2. Dianggap miboga ajén pikeun kahirupan manusa

3. Dianggap miboga ajén minangka warisan ti

entragan saméméhna

4. Aya gunana pikeun ngawasa hiji paélmuan

5. Luyu jeung kabutuhan katut minat siswa

Pedaran/ uraian

Kasenian Gondang Buhun

........................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

BAB III MÉTODE PANALUNGTIKANrepository.upi.edu/29396/6/S_DB_130199_Chapter3.pdf · (Arikunto,...

Documents

Transcript of BAB III MÉTODE PANALUNGTIKANrepository.upi.edu/29396/6/S_DB_130199_Chapter3.pdf · (Arikunto,...