aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo...

247
1 aban ÅIA abˆ = ÅJÀ·jI berkemban 4Ë¿ :Ôd¿B·e ÔÌuA ÅZ· OÍA μÎÄÎà = ÅZ· ÅIA Åà ˘’À·jI khan angui di kamei: Muk nan aban khan =Nenek itu berkemban. abih 1 ÉÎIA ab^H = oÌo pupus tb¿ ÔcËAi ÆB¯BM ÉÎIA 5ÎYÜ ÅÃÌÄM ÅN»Ajo = Ôd·B¿ 4—¿ .pÌoÌo É»M vÍÌ¿ μÎÄÎà foie Lahik abih tapan rawei mâng muk makei = Peralatan tenunan dari- pada nenek moyang telah pupus. abih 2 ÉÎIA ab^H = oÎIBÇ habis OÍBJAe AeB¿ ÊR§ ÉÎIA pA eBÎM oÎIBÇ = 4cË 5ÍBA .Ÿ)IwÎMe vÍ ÏJÜ Abih oh mada daok hagait caik wek = Habis tiada apa lagi yang di- tinggalkan. abih 3 ÉÎIA ab^H = AÌÀm semua Ae ÉÍBm ÃA ÉÎIA tQ BM tfm PÌNÃÌÄo AÌÀm = DBI .DBJÀ¿ Taong abih anâk saih daok bac = Semua pe- nuntut sedang mem- baca. ada AeA ad_ = μÎNÍA itik = ÔAÌ»BA Ae Åà AeA .vÃjI tfm OÍA μÎNÍA Ada nan daok caluai = Itik itu sedang berenang. adaoh ÊQAeA aOd@H = ÏUBU nyanyi = BnwI ÌJÜ d3BM ÊQ AeA nwJ· ÌJÜ Å¸ÎUBV¿ Adaoh take lagu bang- sa = Menyanyikan lagu kebangsaan. adat ÑeB§ adˇ = ÑeB§ adat ÅÍA = BNÎJ ÁmAi ÑeB§ Ïà .Oη Ámi ÑeB§

Transcript of aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo...

Page 1: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

1

aban ÅIA abˆ = ÅJÀ·jI berkemban

4Ë—¿ :Ôd¿B·e ÔÌuA ÅZ·

OÍA µÎÄÎà = ÅZ· ÅIA ÅÃ

˘’À·jI

khan angui di kamei: Muk nan aban khan =Nenek itu berkemban.

abih1 ÉÎIA ab^H = pÌoÌo

pupus

tb¿ ÔcËAi ÆB¯BM ÉÎIA 5ÎYÜ

ÅÃÌÄM ÅN»Ajo = Ôd·B¿ 4—¿

.pÌoÌo É»M vÍÌ¿ µÎÄÎà foie

Lahik abih tapan rawei mâng muk makei = Peralatan tenunan dari-pada nenek moyang telah pupus.

abih2 ÉÎIA ab^H = oÎIBÇ

habis

OÍBJBÇ 4îAe AeB¿ ÊR§ ÉÎIA

pA eBÎM oÎIBÇ = 4cË 5ÍBA

.Ÿ)IwÎMe vÍ ÏJÜ

Abih oh mada daok hagait caik wek = Habis tiada apa lagi yang di-tinggalkan.

abih3 ÉÎIA ab^H = AÌÀm

semua 4îAe ÉÍBm 4íÃA ÉÎIA tQBM

tfm PÌNÃÌÄo AÌÀm = DBI

.DBJÀ¿

Taong abih anâk saih daok bac = Semua pe-nuntut sedang mem-baca.

ada AeA ad_ = µÎNÍA itik

= ÔAÌ»BA 4îAe Åà AeA

.vÃjI tfm OÍA µÎNÍA

Ada nan daok caluai = Itik itu sedang berenang.

adaoh ÊQAeA aOd@H = ÏUBU nyanyi

= BnwI ÌJÜ d3BM ÊQAeA

.Æ„nwJ· ÌJÜ Å¸ÎUBV¿

Adaoh take lagu bang-sa = Menyanyikan lagu kebangsaan.

adat ÑeB§ adˇ = ÑeB§ adat

ÅÍA = BNÎJ ÁmAi ÑeB§ ÏÃ

.Oη Ámi ÑeB§

Page 2: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

2

Ni adat rasam gita = Ini adat resam kita.

adei ÔceA ad‡ = µÍeA adik

4ËjJ 5u 4AÌoBM ÔceA

pËjM tÌJÀV¿ µÍeA = ÏÃ

.ÅÍA Æ„Uj¸o

Adei ta-mbuak ngak gruk ni = Adik menyambung terus pekerjaan ini.

adhua1 AÌÇeA aDV_ = ÅÄ»BUjo

perjalanan

= AÌÇeA Á»Ae 4îAe ÌU

.ÅÄ»BUjo Á»Ae tfm Ôe

Nyu daok dalam adhua = Dia sedang dalam perja-lanan.

adhua2 AÌÇeA aDV_ = pB¿

masa

Á»Ae ÆÌZ¯ Ü̯ÌU

= ÆÌZM Ê̻̯Bm AÌÇeA

Á»Ae ÆÌÇÌo ÁÃBÄ¿ Ôe

.ÆÌÇBM ÊÌ»Ìnm pB¿

Nyu pula phun dalam adhua sapuluh thun = Dia menanam pohon da-lam masa sepuluh tahun.

adier idÍeA aOdY⁄ = µÍj¸wA cengkerik

Á»B¿e ÏUB¿ idÍeA ±m

µÍj¸wA = tcYB· AÌU tÌ·

ÏUÌm vÍ Á»B¿e ÏUÌIjI

.Ïnm

Sap adier manyi di malam kung jua ka-ndeng = Cengkerik berbunyi di malam yang sunyi sepi.

adih ÉÍeA adH = ÊAiA arah

Ôcie B· ÔZBY ÉÍeA :ÉJ

ÊAiA É·BÃBÀ· = ?tQBÀÎm

?ÌUÌM Å·A Oη vÍ

gah: Adih halei ka drei simaong? = Ke manakah arah yang kita akan tuju?

aen Æd§ A⁄ˆ = ËfÄÍi rindu

ÔBMBY Á»Ae ÁJ Æd§ :ÆA̧Ìm

Á»Ae OÀmjM ÆAËfÄÍj· = Ëd·

.̸ÎMBÇ

su-auan: Aen gam da-lam hatai kau = Ke-rinduan tersemat

Page 3: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

3

dalam hatiku.

aer id§ A⁄‰ = ÏMiA erti

id§ R» ÌY ÌU 5u 4ËjJ

= ÌU ±ÎÍeBÇ ÔAi Á»Ae

µUBI ÔjJÀ¿ OÍA “ÄUj¸o

.“oËfÎÇ Á»Ae ÅÎMjwo

Gruk ngak nyu hu lo aer dalam rai hadiip nyu = Pekerjaannya itu mem-beri banyak pengertian dalam hidupnya.

aey Ôd§ a⁄Á = ÔBÇ hai

= Ëd· ÔceA Ôd§ :ËdÍA ±m

.̸´ÍeA ÔBÇAË

sap aew: Aey adei kau = Wahai adikku.

agal *JA agÒ = [ËjY huruf

ÁA *JA DBI 5)ÇAe :jZ·A

.ÁA [ËjY DBÀ¿ ÔBm =

akhar: Dahlak bac agal Cam = Saya membaca huruf Cam.

agha BÈJA aG_ = j·A akar

:4—»BY Á»Ae ÊÌ¿BM BZ·A

BÈJA ÌÇ ËdÍB· ËæÜBY ÌÇ BÍA

ÏMjnm ,Ì»ÌÇ Å·Ì»jo jÍA =

.j·A Å·Ì»jo ÌÍB·

akha tamuh dalam haluk: Aia hu halau kayau hu agha = Air perlukan hulu, seperti kayu perlukan akar (prb).

ah ÊB§ aH = ÊA ah

pdE ,ÊB§ :ÉÍAjÀJ ]m

,ÊA = !R§ tbÃBme OÍBJBÇ

.!jθίjI ¶fÎM pBÄ·

sap gemraih: Ah, njep hagait di sanâng o! = Ah, kenapa tidak fikir!.

ahaok 4QBYA aOh@ = ÌÇAjo perahu

4QBYA :4îBYA iJ

ÌÇAjo = iBÍÜ 5`A

.jÍÜ Å¸wJÀw¿

gé ahaok: Ahaok cik layar = Perahu me-ngembangkan layar.

ai ÔB§ ØA = vIA/-·B· abang/kakak

5`uÜ ÊRo ÔB§ :ÔB§Bm

Page 4: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

4

vIA = Ëd· ËzÇAe 5ÎÎmBM

Ï¿ÌI ÆAe OÎuÜ OÈλ¿ É»M

.̸¿Ì»Jm

saai: Ai mboh langik tasik dahlau kau = Abang telah melihat langit dan bumi sebelumku (prb).

Aianjar jEBÍA aY_ÔÂ =

jE BÍA Ia njar

= ÔAj·Bm Á»Ae jEBÍA ÔZB¯

.ÊiBVm Á»Ae jEBÍA BnÍe

Palei Aianjar dalam Sakrai = Desa Aia njar dalam Sejarah.

Aiatrang tAjMBÍA aY_Rt! = tAjM BÍA Aia trang

tAjMBÍA ÔjIÃ = tAjMBÍA ÔZB¯

Palei Aiatrang = Negeri Aia trang.

Aiabhaow ËQBÈIBÍA aY_OB@◊ ËQBÈIBÍA Aiabhaow

= ÔAj·Bm Á»Ae ËQBÈIBÍA ÔZB¯

.ÊiBVm Á»Ae ËQBÈIBÍA BnÍe

Palei Aiabhaow dalam Sakrai = Desa Aiabhaow dalam Sejarah.

aiabulan ÆÜÌIBÍA aY_bUl˜ = Å»ÌI bulan

.ÂBÃiÌo Å»ÌI = Ï¿i̯ ÆÜÌIBÍA

Aiabulan purmi = Bulan purnama.

aia BÍA aY_ = j͆ air

ÅÃ tQB¸k¿ tîAj·e BÍA

ÔBuÌme j͆ = vZ· DcËY

.pie jλBw¿ OÍA tQB¸k¿

Aia di Kraong Mékong nan nduec khang = Air di Sungai Mekong itu mengalir deras.

Aiaru ËiBÍA aY_-rU_ = ËiBÍA Aiaru

= ÔAj·Bm Á»Ae ËiBÍA ÔZB¯

.ÊiBVm Á»Ae ËiBÍA BnÍe

Palei Aiaru dalam Sakrai = Desa Aiaru dalam Sejarah.

aia BÍA aY__ = j͆ air

= ÂÌUB¿ Ïm BÍA ÌY ÊR§

.ÂÌÄοe ¶ÌNÃËA j͆ eBÎM

Oh hu aia si manyum = Tiada air untuk

Page 5: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

5

diminum.

aiek 4dÍA aY⁄ = ¶ÌwÎM tengok

4cË jIBÇ ËdÍ 5ÍBI 4dÍA

= tAiËA ]ÎÍeBÇ ËdÃBZM

ÜÌo ÆBÀÎJBI É»,ÌwÎM

.tiËA pËfÎÇ AiBA

Aiek baik yau habar wek thanau hadiip urang = Tengoklah bagaimana pula cara hidup orang.

aiew ËdÍA aY⁄◊ = *ÎIwo panggil

5¯ ÔAiB¿ ÌU ËdÍA :ËdÍA ËBÍiB¯

.ÏÄÎn· Ôe *ÎIwo = ÏÃ

pariaw aiew: Aiew nyu marai pak ni = Panggil dia ke sini.

aiek1 4dÍA aY⁄ = KBU jaga

= ÂBÎmd¯ ÏÃ [Aie BJBU 4dÍA

.2¶Í„I ÅÍA BMjÇ KBU

Aiek jaga drap ni pasiam = Jaga harta ini baik-baik.

aiek2 4dÍA aY⁄ = OÈλ lihat

[cjJe 4dÍA tQB¿B¯ ÌU

Ôie OÈλ¿ Ôe = tËjU

.PËeÌm pBÎNm

Nyu pamaong aiek di grep jrung = Dia me-lihat dari setiap sudut.

ak1 4B§ a = OÇBU jahat

5u ÔAÌU :ÔBMBY ÉEB·

ÅuBU = [dJe 4B§

ÂBnm OÇBU PAÌIjI

.ÔjÍfÄm

ka-njah hatai: Juai ngak ak di gep = Ja-ngan berbuat jahat sesama sendiri.

ak2 4B§ a = µJBJ gagak

ÊRo bÇ ÔZBÇd¿ :4B§ ÁÎA

4îB· tdÎU 4—U 4B§

µn˜ Ì¿B· É·BÃB¿e = ?ÉÎMB¯

ËBuBI ÔeBVÄ¿ ÁNÎÇ µJBJ

?ÉÎMÌo

ciim ak: Mehalei hâ mboh ak juk jieng kaok patih? = Di manakah

kamu nampak gagak

Page 6: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

6

hitam menjadi bangau putih?

akal *´§ akÒ = *´§ akal

*´§ AeB¿ 5mRÃB¿

ÏnÄ¿ = BÍjZ¸ubÄm

.Æjθί *´§ Ô„UÌnÀ¿

Manosak mada akal sanâng khria = Manusia mempunyai akal fikiran.

akaok1 4QB·A aOk@ = ÜBn·

kepala

= 4îB·A Æb¿Ü 4QB·A

. ÉÎMÌo ÉUBJ ÜBn·

Akaok lamân akaok = Kepala gajah putih.

akaok2 4QB·A aOk@ = ËBuBI

bangau

AÌÍB· tAÌλ 4QB·A :4îB·A

ËBuBI = tîY ÊR§ ÆB¸ÍA DÜ

¶fÎM ŸÍA ÆAj· pËiÌ·

.(ÌJÀÎM

Akaok liwang kayua lac ikan oh ndong = Bangau kurus kerana ikan tidak timbul.

akaok3 4QB·A aOk@ =

ÉÎMÌo/ÅIËA putih/uban

4—¿ :tïo ,ÉÎMB¯ ,4îB·A

4—o ÅÃ ÔZB¯ ÊËiÌm

ÊËiÌm µÎÄÎà = 4QB·A

.ÅIËA PÌJ¿AjI OÍA ÔZB¯

patih mbong: Muk Suruh Palei nan mbuk akaok = Nenek Suruh Palei itu berambut uban.

akhan ÆBZ·A aKˆ = ÆAËeA aduan

ÆBZ·A fÀZ¿ :ËdZM ÔEjI

PAÌJÀ¿ fÀZ¿ = oλ̯e

.oλÌo fn· ÆAËeA

brei thau: Muham-mad akhan di Polis = Muhammad mem-buat aduan kepada polis.

aku Ì·A akU = i̸ÍA ekor

i̸ÍA OÍA = ËBIB· Ì·A ÅÃ

.ËBIj·

Nan aku kabau = Itu ekor kerbau.

Page 7: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

7

ala1 ÜA al_ = j»ËA ular

:ÔB·BM AeB¿ ÊR§ PdÎI iÌZMA

OÍA j»ËA = AËe 4QB·A Åà ÜA

.AËe ÜBn·jI

athur biet oh meda takai: Ala nan akaok dua = Ular itu berkepala dua.

ala2 ÜA al_ = ÊAËBI bawah

= ÉÍAe ÜAe Êdίd¿ tQAe :ÜAd¿

.ÆBm ÊËBIe ÅnÀÎm tÌ»ÌM

meala: Daong mepieh di ala daih = Tolong sim-pan di bawah sana.

alah É»A alH = É»B· kalah

ÌÇe ÌU id§ É»A :R§ ÊbÄZU

¶fÎM “ÎMiA É»B· = R§ ÔBU

.ÔBUjI

chanâh o: Alah aer nyu di hu jai o = Kalah erti-nya tidak berjaya.

alak 5»A al = ¶iA arak

ÅÃ 5»A :4ÌIB¿B¯ ÉÎÃBU

P1ZU ÊR§ Ôcie 5uB¯

Oη ŸMAÌJÀ¿ OÍA ¶iA =

.piAË ¶fÎM

jenih pamabuk: Alak nan pangak drei oh chlat = Arak itu membuatkan kita tidak waras.

Allah "A aÒlH = "A Allah

"A = "A Ëd· R¯ :"A ÅuA

.̸ÄÇÌM

angan Allah: Po kau Allah = Allah Tuhanku.

âm* Âb§ aª* = iÌ»ÌÇ hulur

tQAe ËBÃ Âb§ :ÅuBM Âb§

.ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

âm tangan: Âm nao daong baik = Hulur-kanlah bantuan.

amâ b¿A amË_ = ÉÍA ayah

b¿A AËBÍ Æaj¯ :5ÎA/ÉÍA

ÅÍAfÎm OÍBJBÇ AeB¿ ÊR§

.”AiBM eBÎM ÉÍA BÈmËA =

ayah atau cik: Prân yawa amâ oh mada hagait sidain = Usaha ayah tiada taranya (prb).

Page 8: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

8

amaik 5ÍB¿A aØm = ÌJÍA ibu

5ÍB¿A iB·B¯A :5¿A/bÄÍA

= iBÍBJÎm OÍBJBÇ ÌY ÊR§

.o»BIjM ¶fÎM ÌJÍA “ÈÎmB·

inâ atau amak: Apakar amaik oh hu hagait sibayar = Kasihnya ibu tidak terbalas (prb).

amrak 4Aj¿A aRm = ¶j¿ merak

,(B· ËzÇAe :4Aj¿ ÁÎA

4Aj¿A ËæÜBI tb¿ jZ·A ÉÎAAi

oλÌÄ¿ tiËA ,Ì»ÌÇe =

.¶j¿ Ì»ÌI Å·BÃÌIw¿

ciim mrak: Dahalau kal, ra cih akhar mâng balau amrak = Dahulu, orang menulis menggunakan bu-lu merak.

amnaoh* ÊQBÄ¿A a*On@H = ÏNÄÃ nanti

ÊQBÄ¿A ÅÃËBÍ 5u :ËBÃ ÊQ1IBM

PBZ· PËÌZ· (cËeBM ËBÃ

Å·A ÌNÎII ÅMAÌIjo = Åο

.”JËj· BÀÍjÄ¿

tablaoh nao: Ngak yau

nan amnaoh nao taduel khut khat min = Perbuatan begitu akan menerima kerugian.

anâk 4íÃA anª = µÃA anak

vÍ 4íÃA tAiËDm ÊdU jÀ§

tiËDm É»AeA jÀ§ = 5U

.µVÎI vÍ µÃA

Umar jeh saurang anâk yang jak = Umar adalah seorang anak yang bijak.

anak 5ÃA aN = ÅoeBÇ hadapan

[dE Ôcie ÉÎIA :5ÃA ÉJ

Oη = 5ÃAdM BÍjZ¸ubÄm

jθίjI Ì»jo AÌÀm

.ÅoeBÈ·

gah anak: Abih drei njep sanâng khria teanak = Kita semua perlu berfikir ke ha-dapan.

anaong tQBÃA aOn@Ï = (̸Îo pikul

= BÍA tQBÃA ÌU :AjIe tîBÃA

Page 9: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

9

.j͆ (̸ÎÀ¿ Ôe

anaong di bra: Nyu anaong aia =Dia me-mikul air.

angan ÅuA aQˆ = ÂBÃ nama

tÌ· oÍÌÃB¿ 4íÃA ÌY

ÆBnÃA eA = ÅuA 5ÎZλ

.ÂBà Åw»ÎÈ· vÍ

Hu anâk manuis kung lahik angan = Ada insan yang kehilangan nama.

angin ÅÎuA aq^ˆ = ÅÎuA angin

ÅÎuA = vZ· 4ÌÍ ÅÎuA

.vBÄ· pÌÎMjI

Angin yuk khang = Angin bertiup kencang.

anguei ÔcÌuA aqU⁄Á = ÔB·Bo pakai

ÒÀ�B¯ 4—¿ :ÔÌuA 4—A

µÎÄÎà = 4AÌIB· ÅZ· ÔcÌuA

.AjMÌm ÅÍ„· ÔB·BÀ¿ ÉÀ�B¯

cuk angui: Muk Fatimah anguei khan kabuak = Nenek Fatimah memakai kain sutera.

anit OÎÃA anÊ = ÅÈÎmB· kasihan

±u Ëd· .R» OÎÃA :ÁÃAi

ÊÌIuÌm = tdÎU OÍBJBÇ

Ì·A ÉλÌI vÍ pA.ÅÈÎmB·

.ÌNÄI

ranam: Anit lo. Kau ngap hagait jieng = Sungguh kasihan. Apa yang boleh aku bantu.

anngak 5wÃA a˜Q = AjNÄ¿ mantera

= 5wÃA iAYB¯ ÌU :5w»A

.AjNÄ¿ Å·BÃÌIw¿ Ôe

alngak: Nyu pa-ndar anngak = Dia meng-gunakan mantera.

anreng tcjÃA aRn⁄! = BuÌI bunga

ÔËuBM tcjÃA ÅÃ :ÔËuBM ÌuBI

.tÌJBU BuÌI OÍA =

bunga tangey: Nan anreng tangey = Itu bunga jagung.

apan ůA ap˜ = vIo pegang

±UB·B¯ ůA :4A̯B·

Page 10: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

10

.É»ÇÌIM vIojI = 5ÍBI

kapuak: Apan pakajap baik = Berpegang teguh-lah.

apieng tdίA apY⁄Ï = vÎn¿A emping

µÎÄÎà = tdίA 4îBm 4—¿

.vÎn¿A ¶ÌJ¿ÌÄ¿

Muk saok apieng = Nenek menumbuk em-ping.

apui Ô̯A apU‡ = ÏoA api

B¿ÌÇ = B¿ÌY tbo Ô̯A

.ÏoA O»ÎUe

Apui mbâng huma = Huma dijilat api.

ar1 iA a = pÌIB· kabus

= R» (B¯B· iA ÏÃ 4cÌ·e

pÌIB· *JM ÊÌIuÌm

.ÅÍA ÅmËB·e

Di kuek ni ar kapal lo = Sungguh tebal kabus di kawasan ini.

ar2 iA a = vMB¿jo permatang

ËBà 4BIB· Ëd· :Ê̯ (AË

ÏJjo Ì·A = Ê̯ iA 5¯

.ÊËBm vMB¿jn·

wal puh: Kau kabak nao pak ar puh = Aku pergi ke permatang sawah.

ara AiA ar_ = ÅMÌÇ µÎNÍA itik hutan

= ÔAeB¯ tbo AiA (c̯Ae Bm

ÅMÌÇ µÎNÍA Å»Ìn¿Ì¸m

.ÔeBo Å·BÀ¿

Sa dapuel ara mbâng padai = Sekumpulan itik hutan memakan padi.

arak 4iA ar = PiËA urat

ËjU Ô zIB¯ ÌY ÏÃ 5¯

ÏÄÎme = 4iA 5@YB¯

OηBm OIËA (AÌUe eA

.PiËA

Pak ni hu pablei jru pa-ndik arak = Di sini ada dijual ubat sakit urat.

asaih ÉÍBmA aØSH = AeÌ· kuda

Page 11: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

11

ÊQ1I É»AiBm ÉÍBmA 4dοËi

Ån¸w»· = ÊÌmAid¿ ËBÃ 4RM

ÓJjo ¶ÌNÃËA pBÎm É»M AeÌ·

.tAÌUjI

Rumiek asaih saralah bloah tok nao merasuh = Kelengkapan kuda telah siap untuk pergi berjuang.

asal1 *uA aS‰ = *uA asal

*uA ËdZM 4eAi ÅÃ tï¿

¶fÎM OÍA ºÎÄNÍA = ÌU

.“»ÌuËA *uA ÔÌÈN·e

Mong nan ra dak thau asal nyu = Etnik itu tidak diketahui asal usulnya.

asar2 jmA aSÂ = ÏVÎI biji

,ÓÃ ÉÍBÃBI jmA :ÉÍBUB¯ jmA

ÉÎÄI ÏVÎI = 4Ai 4îi

.ÏIwÎM ÌMÌ¿jI ,ÅÍA

asar pajaih: Asar banaih ni, rok rak = Biji benih ini, bermutu tinggi.

asar3jmA aS‰ = PB¿jo

permata

jmA R» ÌY ËBM̯ PQB·B¿

µUBI OoAejM = ÅNÄÍA

.AiBNÎI BM̸ȿe PB¿jo

Makaot patau hu lo asar intan = Terdapat banyak permata di mahkota bitara.

asau ËdmA aSU⁄ = vÎVÃA anjing

Êaj· ÆAÌJe ÊQAjJ ÅÃ ËdmA

µ»BV¿ OÍA vÎVÃA = Á»B¿

.Á»B¿ ÉwM fo

Asau nan graoh di guan krâh malam = Anjing itu menyalak pada tengah malam.

asit OÎmA asIˇ = *ÎB· kecil

tîAi 5)ÇAe :OÎÎmA

= OÎmA cY ÆB¸ÍA ÔcieBm

i̸ÍDm AiBÈλÀ¿ ÔBm

.*ÎB· ŸÍA

Dahlak raong sadrei ikan nde asit = Saya memelihara seekor ikan kecil.

asulam Â1mA a_SUl* = Â1mG Islam

Page 12: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

12

Ëd· jJBÃe ÊQ1I *M Â1mG

ÔBnÀm ÊeÌm Â1mG =

.Ì·AiBIÄ·

Islam tal blaoh di nagar kau = Islam sudah sam-pai ke negaraku.

Atah ÉMA atH = ÉMA Atah

Á»Ae ÉMA v»· 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÉMA v»·

Kuek Kalang Atah dalam Sakrai = Kawa-san Kalang Atah dalam Sejarah.

atah ÉMA atH = vVÄo panjang

= AÌÇeA ÉMA tb¿ [boËi ÉoËi

.pB¿ vVÄnme ÆAf· pBo

Ru-mbah ru-mbâp mâng atah adhua = Papa ke-dana di sepanjang masa.

atang vMA atŒ = AjÎà nira

= vMA BÈJA 4îi ËBÃ Ëd·

.AjÎà j·A Ï»BIw¿ ÏJjo Ì·A

Kau nao rok agha atang = Aku pergi menggali akar nira.

athah ÉZMA aTH = ÉmA asah

Ï»§ ÆAÌM :4cÌ»BYB¯ ÉmA

Ï»§ ÆAÌM = ËQBM ÉZMA

.ËBnÎo ÉmBw¿

asah pahluek: Tuan Ali athah taow = Tuan Ali mengasah pisau.

athur iÌZMA aTUÂ = vMBÄÎI binatang

iÌZMAe [B¯ 5u ÔAÌU

Bn´ÎV¿ ÅuBU = PdÎI

.ÆAÌÎY ÆÌo ËBMA vMBÄÎI

Juai ngak pap di athur biet = Jangan menyiksa binatang atau pun haiwan.

atung* tÌMA atUŒ = (Ì·Ìo pukul

ÊQB¯A tÌMA ÔAÌU :tîBMA

ÅuBU = ÔÌMB¿ 4íÃA

.ÁÎNÍ µÃA (Ì·ÌÀ¿

ataong: Juai atung apaoh anâk matuy = Jangan memukul anak yatim.

atuw ÌMA atU◊ = Oο

Page 13: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

13

mayat

Oο = tîAj·e 4dm ÌMA

.ÔBuÌme tÌoA-tÌoAjM

Atuw sek di kraong = Mayat terapung-apung di sungai.

auen1 Æç aV⁄˜ = LwIjI

berbangga

R» Æç ÆÌ»ÌY :ÆcÌIBM Æç

= ÆAÌM tQBm [d¯ ÌY AÌÍB·

ÆAj· LwIjI OuBm ÔBm

.ÆAÌM Åue ÌÀMjI OoAe

auen tabuan: Hulun auen lo kayua hu pep saong tuan = Saya sangat ber-bangga kerana dapat bertemu dengan tuan.

auen2 Æç aV⁄˜ = ËfÄÍi rindu

Æç ÌU :ÆçÌm Ȩ̂Ìm

“ÃAËfÄÍj· = ÔBMBÇe Êdίd¿

.ÏMBÇe ÅnÀÎme

suuh suauen: Nyu auen mepieh di hatai = Kerin-duannya disimpan di hati.

auwdhuw ËceËd§ aU◊DU◊ =

BNÎAB·Ëe duka cita

Ôcie [cjJ :ÔBMBY ÊËe

ËdZM ”¿ tdUAiBm ËceËd§

B·ËejI tiËA pBÎNm = ÌU

XBÈm BNnÎBÄo BÈ¿ BNÎA

.“ÍÕÌÇBNw¿

duh hatai: Grep drei auwdhuw Sarajeng min thau nyu = Setiap orang berdukacita Maha Pencipta sahaja mengetahuinya .

aw ËB§ a◊ = ÌUBI baju

= ÁA ËB§ 4—A ÊR§ ÌU

ÌUBI ÔB·BÀ¿ ¶fÎM Ôe

.ÁA

Nyu oh cuk aw Cam = Dia tidak memakai baju Cam.

awan ÆAËA av˜ = ÆAËA awan

= ÆAËA ÂîBMB¯ 4ÌÍ ÅÎuA

Ÿ»Ìn¿Ìw¿ pÌÎMjI ÅÎuA

.ÆAËA

aih angin: Angin yuk pataom awan =

Page 14: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

14

Angin bertiup mengum-pulkan awan.

ba1BI b_ = AËBI bawa

ÅnY BI Ï»§ ÆAÌM :BI ÆËÌU

Ï»§ ÆAÌM = DBI tBm 5¯ ËBÃ

.ɻ̸n· ÅnY AËBJÀ¿

jun ba: Tuan Ali ba Hasan nao pak sang bac = Tuan Ali membawa Hasan ke sekolah.

ba2 BI b_ = tjÎo perang

ÊjI tbo Ôcie ÔcjI ÌU

Oη ÔjJÀ¿ Ôe = BI

. tjÎo pjI Å·B¿

brah ba: Nyu brei drei mbâng brah ba = Dia memberi kita makan beras perang.

ba-ndung tËYBI bÎUŒ = iÌB»¿ melecur

tËYBI *M ÊBÎo 4BIB· ÌU

LwÎÈm Å»BUjI Ôe = ÔB·B·

.iÌB»¿ “ηB·

Nyu kabak mbiah tal ba-ndung kakai = Dia berjalan sehingga kaki-

nya melecur.

bah-mbeng tdnÈI bHı⁄! = ÌNÄÎo pintu

ÌNÄÎo = tBUB· tdnÈI b¿BM

.ÆAÌÍe ¶ÌmB¿

Tamâ bah-mbeng kajang = Pintu masuk dewan.

bah ÉI bH = ÌoBm sapu

Ôe = 5ÎÎIÀm ÉI ÌU :ÉI Ê̯

.fVn¿ Á»Aee ÌoBV¿

puh bah: Nyu bah samgik = Dia menyapu di dalam masjid.

bahai* ÔBÇBI bØh = tjÀ¿ memerang

= ÔBÇBI ËdÍ ÆB¸ÍA tbo ÌU

ÏMjnm ŸÍA Å·B¿ Ôe

.tjÀ¿

Nyu mbâng ikan yau bahai = Dia makan ikan seperti meme-rang (prb).

bahau* ËBÇBI bhU+ = ËiBI baru

ÔB¿ ËBÇBI 5»ÇAe :ËcjI

Page 15: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

15

ÔBm = ÁA jJBÃ tb¿

.ÁA AiBIÃ Ôie vMAe ËiBI

brau: Dahlak bahau mai mâng nagar Cam = Saya baru datang dari negara Cam.

bhih* ÉÎÈI BIH = PAj¿ merata

ÉÎÈI ËBÃ DAËY :PAi PAjI

.BÎÃe PAjÀ· ÆiBλ·jI = BÎÃe

brat rat: Nduac nao bhih dunia = Berkeliaran ke merata dunia.

baik 5ÍBI Øb = É» lah

:BZMB· CÍÌ»e iAYB¯ jZ·A

5ÍBI DBI ,5ÍBI 5u ;B·ËdÍ

.É»BABI ,É»MAÌI =

akhar pa-ndar di luic katha: yau ka; Ngak baik, bac baik = Buatlah, bacalah.

bac DBI bÇ = DBI baca

tAËA = ÆAÕj, DBI tAËA

.ÆAÕj, DBJÀ¿

Awang bac Quran = Awang membaca Quran.

bak1 5I b = tËfÄÎIw¿

menggendong

ÌU 4íÃA 5I ÔAiBU tAiËA

tiËA = tQAi 4—¸Î»e

“´ÃA tËfÄÎIw¿ ÔAiBU

.v·1Ie

Urang Jarai bak anâk nyu di likuk raong = Orang Jarai menggen-dongn anakya di bela-kang.

bak2 5I b = ÊÌÄo penuh

5I ÔAiB¿ ÔAÌM :(dÎMB·

ÔBm É¿Ëi = 5»ÇAe tBm

.Ì¿BNM ÓÇÌÄoe

katiel: Tuai marai bak sang dahlak = Rumah saya dipenuhi tetamu.

Bal *I bÒ = (OnÀM ÂBÃ) *I Bal (nama tempat)

Á»Ae ÔÌuA *I 4cÌ·

*I ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÔÌuA

Kuek Bal Angui dalam Sakrai = Kawasan Bal Angui dalam Sejarah.

Page 16: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

16

Bal *I bÒ = (OnÀM ÂBÃ) *I Bal (nama tempat)

Á»Ae jÄA *I 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAiB¸¸m

.ÊiBVm Á»Ae jÄA *I

Kuek Bal Canar dalam Sakrai = Kawasan Bal Canar dalam Sejarah.

Bal *I bÒ = (OnÀM ÂBÃ) *I Bal (nama tempat)

Á»Ae tîBA *I 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae tîBA *I

Kuek Bal Caong dalam Sakrai = Kawasan Bal Caong Dalam Sejarah.

Bal *I bÒ = (OnÀM ÂBÃ) *I Bal (nama tempat)

Á»Ae ËduBY *I 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ËduBY *I

Kuek Bal Hanguw dalam Sakrai = Kawasan Bal Hanguw dalam Sejarah.

Bal *I bÒ = (OnÀM ÂBÃ) *I Bal (nama tempat)

Á»Ae cÌY *I 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae cÌY*I

Kuek Bal Hué dalam Sakrai = Kawasan Bal Hué dalam Sejarah.

Bal *I bÒ = (OnÀM ÂBÃ) *I Bal (nama tempat)

= ÔAj·Bm Á»Ae ÊÌY *I 4cÌ·

.ÊiBVm Á»Ae ÊÌY *I ÅmËB·

Kuek Bal Huh dalam Sakrai = Kawasan Bal Huh dalam Sejarah.

Bal *I bÒ = (OnÀM ÂBÃ) *I Bal (nama tempat)

= ÔAj·Bm Á»Ae ÔÜ *I 4cÌ·

.ÊiBVm Á»Ae ÔÜ *I ÅmËB·

Kuek Bal Lai dalam Sakrai = Kawasan Bal Lai dalam Sejarah.

Bal *I bÒ = (OnÀM ÂBÃ) *I Bal (nama tempat)

Á»Ae BÎÍi *I 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae BÎÍi *I

Kuek Bal Riya dalam

Page 17: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

17

Sakrai = Kawasan Bal Riya Dalam Sejarah.

Bal *I bÒ = (OnÀM ÂBÃ) *I Bal (nama tempat)

Á»Ae ÜBY *I 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÜBY *I

Kuek Bal Hala dalam Sakrai = Kawasan Bal Hala dalam Sejarah.

Bal *I bÒ = (OnÀM ÂBÃ) *I Bal (nama tempat)

ÔbÃBI Ôjm *I 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm Á»Ae

.ÊiBVm Á»Ae ÌÄI Ôjm *I

Kuek Bal Sri Banâi dalam Sakrai = Kawasan Bal Seri Banu dalam Sejarah.

bal *I bÒ = 1ÎI bila

ÁλBY *I :4ÌM *kI

4Ai tÌoAi ,*NÎm ÌuBI

1ÎIBoA = Êj· 4cjY Âîe

É»ÇÌJ¿ÌM ,BJÎM BuÌI ÁÎmÌ¿

.ÆÌJÀÍj¿ vÍ PÌn¿Ëi

bail tuk: Bal halim bangu

sital, ra-mbung rak dom hrek krah = Apabila musim bunga tiba, tumbuhlah rum-put yang merimbun.

balai ÔÜBI bØl = ÔAÌJÀ¿

ÅuBM membuai tangan

Ôe = ÔÜBI BI ÌU

.ÅuBM ŸÍAÌJÀ¿

Nyu ba balai = Dia

membuaikan tangan.

blei ÔzI bL‡ = Ï»I beli

ÔzI ËBà Ëd· :ÉλBm ÔzIB¯

Ì·A = ÂAj¯BIB·Aie ËB·B¯

ËB·BJÀM Ï»JÀ¿ ÏJjo

.ÂAj¯BIB·Aie

pablei salih: Kau nao blei pakao di Raka-bapram = Aku pergi membeli tembakau di Rakabapram.

baluwÌ»BI blU◊ = Ì»ÌI bulu

Ì»BI ÊdVÎà :4BλBI ËæÜBI

.¶j¿ Ì»ÌI É»ÎÄÍA = 4Aj¿A

balaw baliak: Nijeh baluw amrak = Inilah

Page 18: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

18

bulu merak.

banek 4dÃBI bn⁄ = Åwn¿A empangan

tîAj· 4dÃBI :[Qe 4dÃBI

.ÔBuÌm Åwn¿A =

banek dop: Banek kraong = Empangan sungai.

bangsa BnwI b!s_ = BnwI bangsa

= jJBà 5ÎZλ Åà BnwI

.AiBIà v»ÎÇ É»M OÍA BnwI

Bangsa nan lihik nagar = Bangsa itu telah hi-lang negara.

bangu* ÌuBI bFU_ = BuÌI bunga

.4BnÀA BuÌI = B°ÀA ÌuBI

Bangu campa = Bunga cempaka.

banguk 4ÌuBI bQU = vÍBI bayang

4ÌuBI ÊRo ÆÌ»ÌY :tBÍBI

ÔBm = ËBÃ tÌIB· tAiËA

tfm tiËA vÍBI µnÀÃjM

.ŻBUjI

Hulun mboh banguk

urang kabung nao = Saya ternampak ba-yang orang sedang berjalan.

bangun1 ÆÌuBI bQU = cÍiBM tarikh

Å»ÌI ÆÌuBI :Â1· ÆÌuBI

É·1ÎI = tQAe R¯ ÔZBY

ÅuÌ»ÌMjo cÍiBM ”BJÎM

.ÅÇÌM foie

bangun klam: Bangun bulan halei Po daong = Bilakah tibanya tarikh pertolongan daripada Tuhan.

bangun2 ÆÌuBI bQU = ÏIÍjo perigi

5ÍÜ 4—¸Î» 4z¯ BMB¿ BU

BMB¿ BU = ÆÌuBI Á»Ae b¿BM

Á»Af· ÊÌMBU 4—¸Î» 4z¯

.ÏIÍjo

Ja Mata Plek Likuk laik tamâ dalam ba-ngun = Ja Mata Plek Likuk jatuh ke dalam perigi.

[Petikan dari sebuah Manuskrip Dulikal]

Page 19: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

19

baoh ÊQBI Ob@H = ÊAÌI buah

.BÀλe ÊAÌI = ÁλAe ÊQBI

Baoh dalim = Buah delima.

Baruw ËiBI brU_◊ = ËiBI Baru

ËiBI ÂÌZ¯e 4îAe Ëd·

ÉÍBmA 5mdà ÆÌZM *M ÊBÎo

¶ËeËe Ì·A = Ôci 4cË

ÆÌÇBM LwÎÈm ËiBI ÂÌZ¯e

.Ï»BJÀ· v»ËA AeÌ·

Kau daok di Phum Bruw mbiah tal thun nesak asaih wek rei = Aku duduk di Phum Bruw sehingga tahun kuda ulang kembali.

[Patikan dalam CM 39 (36)].

basi*ÏmBI bsI = ÏnI besi

4b¿ 4Ai 4—¿ :ÔFmBI

4—¿ = tdsÈI 5»BY ÏmBI

µ»Vo ÏnI *ÎJÀw¿ 4Ai

.ÌNÄÎo

basey: Muk Rak mâk basi hlak bahmbang = Muk Rak mengambil

besi penyelak pintu.

[Petikan dalam sebuah Manuskrip

Dulikal].

batal *MBI btÒ = *NÄI bantal

= 4QB·A (Y 4RM *MBI

p»Bw¿ ¶ÌNÃËA *NÄI

.ÜBn·

Batal tok ndal akaok = Bantal untuk me-ngalas kepala.

baya BÍBI by_ = BÍAÌI buaya

BÍBI ÔcieBm ÊRo ÆÌ»ÌY

ÅÃ tBY ÔdJBMe ÔAËi

i̸ÍDm µnÀÃjM ÔBm =

vÎJMe µ¸uj¿ BÍAÌI

.OÍA ÔBuÌm

Hulun mboh sadrei baya ruai di tagei hang nan = Saya ter-nampak seekor buaya merangkak di tebing sungai itu.

begi* Ï«dI RbI = ÔjI beri

Ï«dI Ï»§ ÆAÌM :ÔcjI

Page 20: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

20

Ï»§ ÆAÌM = OZÎuBÃ

.OZÎvà ŸÍjJÀ¿

brei: Tuan Ali begi nasihat = Tuan Ali memberikan nasihat.

bek 4dI b⁄ = KJÀ» lembab

:ÆÌm PbÍ ÆÌm 4dI

ÌÇAjo = R» 4dI ÅÃ iJ

.KJÀ» Ì» ÜjM OÍA

bek sun; yât sun: Gaiy nan bek lo = Perahu itu terlalu lembab.

bep [dI b⁄∏ = Bn¿ÌU jumpa

ÌU [dI ËBÃ Ëd· :ÂîBM

ÏJjo Ì·A = Åà 5ÎJλe

.ÌNÎme Ôe Bn¿ÌUjI

taom: Kau nao bep nyu di libik nan = Aku pergi berjumpa dia di situ.

ber idI b⁄ = BÃiË warna

ËB§ ÅZ· :4îBoBm RoBm

ÌUBI ÅÍ„· = idI [QBm

.BÃiË ÁAB¿-ÁAB¿jI

sa-mbo sa-mbaok: Khan ao saop ber = Kain baju bermacam-maca warna.

bhang tBÈI B! = oÃBo/vÇBI bahang/panas

ÁλBY :tîB§Ai tîBZ·

.oÃBo ÁÎmÌ¿ = tBÈI

khaong, raaong: Halim bhang = Musim panas.

bhaok 4QBÈI OB@ = Ï¿ÌJÍjo peribumi

,ÁAe 4QBÈI ÂÌÈI :4îBÈI

ËjA ,ÁA = ËQBYB· Åu ËjA

.Ï¿ÌJÍjo KiË ,ËQBYB· ÆAe

Bhum bhaok di Cam, Cru ngan Kahaow = Cam, Cru dan Ka-haow, warga peribu-mi.

Bhaow ËQBÈI OB@◊ = ËQBÈI Bhaow

ÊQAjA ËAjA 4cÌ· ÅuA

= ÔAj·Bm Á»Ae ËQBÈI

ÊQAjA ËAjA ÅmËB· ÂBÃ

.ÊiBVm Á»Ae ËQBÈI

Angan kuek Carau Caraoh Bhaow dalam Sakrai = Nama ka-wasan Carau Caraoh

Page 21: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

21

Bhaow dalam Sejarah.

bhap [BÈI B∏ = .ËeËfÄo/ÒΧi penduduk/rakyat

[BÈI ÆÌ»ÌY :BÎUB¯ ÊBÍi

.ÁA ÒΧi ÔBm = ÁA

riah pajia: Hulun bhap Cam = Saya rakyat Cam.

Bhik 5ÎÈI B^ = 5ÎÈI bhik

Á»Ae 5ÎÈI OÍAjo 4cÌ·

OÍAjo ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae 5ÎÈI

Kuek Mbrait Bhik dalam Sakrai = Kawasan Mbrait Bhik dalam Sejarah.

bho RÈI OB_ = ÜAËAj¸A cakerawala

= AjÇAe RÈI :5ÎÎuÜ

.ÜAËAj¸A

langik: Bho dahara = Cakerawala.

Bhum ÂÌÈI BU* = ÂÌÈI Bhum

Á»Ae jÃB· ÂÌÈI 4cÌ·

ÂÌÈI ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae jÃB·

Kuek Bhum Kanar dalam Sakrai = Ka-wasan Bhum Kanar dalam Sejarah.

bhum ÂÌÈI BU* = tÌn¿B· kampung

ÔZB¯ ÂÌÈI :BJB¯ 4̯

tÌn¿B· = ÉÎMB¯ ÊAÌA 5»ÇAe

.ÉÎMÌo jÎmBo ,Ï¿B·

puk paga: Bhum palei dahlak cuah patih = Kampung kami, pasir putih.

bhummi ÏÀ¿ÌÈI BU*mfl = Ï¿ÌI bumi

ÅÃ ÏÀ¿ÌÈI :4—»BY ,ÊbÃBM

OÍA Ï¿ÌI = tBoBM ÂËjmd¿

.iÌIÌm

tanâh, haluk: Bhummi nan mesrum ta-mbang = Bumi itu subur.

bi ÏI b^ = ¿ ÅÇÌJÀÍA [ËjY huruf imbuhan

ÉI Ê̯ :ÂBÎnÎI ,ÂBÎm

= 5`IÀm ÂBÎnÎI

ÌoBm :oÀw¿ ,oÀ·

.fVn¿ ŸnÀw¿ ÆAe

Page 22: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

22

siam, bisiam: Puh bah bisiam samgik = Sapu dan mengemaskan masjid.

Bia BÎI bY_ = BÎI Bia

Á»Ae BÎI ËdÃB¿ 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae BÎI ËdÃB¿

Kuek Manaw Bia dalam Saarai = Kawasan Ma-naw Bia dalam Sejarah.

bierharei ÔciBYiæBÎI bY⁄‰hr‡ = vNo petang

ÊRo ÊR§ ”¿ ,dUB¯ ÔciBYidÎI

,vNo ÊeÌm ÔiBÇ = ÔB¿ bÄÍA

.v»Ìo ÂÌ)I ÉÎmB¿ ÌJÍA ÓoBNM

Biarharei paje, min oh mboh inâ mai = Hari sudah petang, tetapi ibu masih belum pulang.

bia BÎI bY_ = ÔiÌnÍB¿jo permaisuri

= P̧ BÎI :ËBMB¯ ±ÎÍeBÇ

.P̧ BÎI ÔiÌnÍB¿jo

hadiep pataw: Bia Ut = Permaisuri Bia Ut.

biai ÔBÎI ØbY = vBÄÎIjI berbincang

ÔBÎId¿ :[dJ ÂÌÃBU

= ÌU 4QBÃB¯ tQBm 5ÍBI

.5Íj¿ Åue É)wBÄÎIjI

janum gep: Mebiai baik saong panaok nyu = Berbincanglah dengan mereka.

biak 4BÎI bY = ÊÌIuÌm sungguh

ÊÌIuÌm = 4BÎI aj¸¿

.ÊfÄÍA

Makrâ biak = Sung-guh indah.

Bicam ÁBÎI b^c* = ÁBÎI Bicam

ÔAj·Bm Á»Ae ÁBÎI ÔZB¯

.ÊiBVm Á»Ae ÁBÎI tÌn¿B· =

Palei Bicam dalam Sakrai = Kampung Bicam dalam Sejarah.

bican ÅBÎI b^cˆ = AiBBÎI bicara

bÄÍA ÅBÎI bÇ OÍBJBÇ :jBÎI

É·BoA = ?Ïà 4ËjJ Á»Ae

?ÅÍA (BY Á»Ae AfÃA AiBBÎI

bicar: Hagait hâ

Page 23: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

23

bican inâ dalam gruk ni? = Apakah bicara anda dalam hal ini?

bidha BÇfÎI b^D_ = jÎ�AÌa/vJÀÎI khuatir/bimbang

BÇfÎI ÔAÌU :*ÎIBm 5IBm

ÅuBU = ÅÃ 5u 4ËjI tb¿

.OÍA Æ„Uj¸o vNÄM jÎ�AÌa

sabak sabil: Juai bidha mâng bruk ngak nan = Jangan khuatir tentang pekerjaan itu.

bier idÎI bY⁄ = ÊfÃi rendah

= idÎI tî1ÎJ ÅÃ ÊbÃBM

.ÊfÃi ÏIwÎM OÍA ÉÃBM

Tanâh nan gilaong bier = Tanah itu tinggi rendah.

bik 5ÎI b^ = OnÀM tempat

4îAeB¯ AÌIÜ 5ÎIÜ

ËBZM Ôcie ÉÍd¿ :4BηB¯

”¿ *M ËBÃ ÅÃ 5ÎI ,ÆÜBU

,“Ä»BU ÌÇBM Oη ËÜB· =

OnÀN· ÔBnÀm ÉλÌI Oη

.OÍA

labik labua padaok pakiak: Meyah drei thau jalan, bik nan nao tal min = Kalau kita tahu jalannya, kita boleh sampai ke tempat itu.

bikan ŸÎI b^k˜ = Å·ÌI/ÅÍ‡Ü bukan/lain

Ôcj· 5»ÇAe ÔZB¯ ÁλBY

Ï¿B· AiBIà = ŸÎI e

.ÅÄ͇ÜjI vÍ Áλ,A Ô„UÌnÀ¿

Halim palei dahlak krei di bikan = Nega-ra kami mempunyai iklim yang berlainan.

bilei Ô{ÎI b^l‡ = On¿Ìw¿ mengumpat

ÂîY ÔAÌU :Ô{ÎI ÔBÎI

.On¿Ìw¿ ÅuBU = Ô{ÎI

biai bilei: Juai ndom bilei = Jangan me-ngumpat.

bilik 5Î)ÎI b^l = tÌ»ÌJ gulung

ËdÎA 5λÎI ÌU :5`»ÎI

.j¸ÎM tÌ»ÌIw¿ Ôe =

Nyu bilik ciew = Dia

Page 24: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

24

menggulung tikar.

bilo R»ÎI b^Ol_ = Ÿ´UBI banyakkan

= R»ÎI Ôd·BY 5ÍB¿A v¯

.Ôjuee µUBI ÌJÍA ÅÄno

Pang amaik hakei bilo = Pesanan ibu banyak didengari.

bimi ÏÀÎI bImfl = Ï¿ÌI bumi

ÔBÃ BI tîB· :4—»BY

ÔjMÌo = ÏÀÎI tZB¿

.ÊfÄÍA vÍ Ï¿ÌIe ÏwÍjÍCe

haluk: Kaong ba nai maleng bimi = Puteri diiringi di bumi yang indah.

bimong tRÀÎI b^OmŒ = ÔfÄA candi

R¯ tRÀÎI :ÔYB· ,tïÀÎI

ÔfÄA = ÔAjÎJ tî1·

.ÔAjÎJ tî1· R¯

ka-ndi: Bimong Po Klaog Girai = Candi Po Klaong Girai.

binai ÔBÄÎI b^ØN = BÄÎNI/oÍeBJ gadis/ betina

= ÔBÄÎI ÂBÎm Ôd¿B·

.BNλU oÍeBJ

Kamei siam binai = Gadis jelita.

binân ÆbÄÎI b^nˈ = AiBNÄ»I belantara

= ÆbÄÎI 5I ÔcËBY :Ô1ÎJ

.AiBNÄ»I ÏÇÌÄÀ¿ ÅMËi

gilai: Hawei bak binân = Rotan meme-nuhi belantara.

binguk 4ÌwÎI b^FU = vÍBI bayang

ÊRo ÊR§ dUB¯ 5@ËÜ

B¿Ü ÊeÌm = ÌU 4ÌwÎI

.“wÍBI µnÀÃ ¶fÎM

Lawik paje oh mboh binguk nyu = Sudah lama tidak nampak bayangnya.

bini ÏÄÎI b^nfl = PÌÃBwo/ÌAÌA µÃA anak cucu/penganut

ÏÄÎI Åà ÌU :ËQBABM 4íÃA

ÂBJA PÌÃBwo Ôe = Â1mA

.Â1mA

Page 25: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

25

anâk tacaow: Nyu nan bini Islam = Dia penganut agama Islam.

binyâk 4bVÎI b^z¨ = µUBI banyak

.AiBBÎI µUBI = 4bVÎI jBÎI

Bicar binyâk = Banyak bicara.

bira AjÎI b^r_ = ÌÇBI/¶fÃÌo pundak/bahu

= tîBÃA AjÎI ÊQBAB¯ ÅuBM

”ÌÇBI (̸wBÄ¿ “ÄuBM

.(̸ÎÀ¿

Tangan pacaoh bira anaong = Tangannya mencangkul bahunya memikul (prb).

biruw ËjÎI b^rU◊ = ËiBI baru

ËjÎI 5»ÇAe (QBZ· :ËdÇBI

= ÏÃ ÂÌÈIe 4îAe

ËiBI Ï¿B· Å»Ìn¿Ì·

.ÅÍA tÌn¿B·e ¶ËeËe

bahaw: Khaol dahlak biruw daok di bhum ni = Kumpulan kami baru duduk di kampung ini.

Bituw ÌNÎI b^tU◊ = ÌNÎI

Bituw

Á»Ae AÌuBA ÌNÎI 5ÎJλ

ÌNÎI OnÀM = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae AÌuBA

Labik Bituw Cangua dalam Sakrai = Tem-pat Bituw Cangua dalam Sejarah.

Bituw ÌNÎI b^tU◊ = ÌNÎI Bituw

Á»Ae *wλ ÌNÎI 5ÎJλ

ÌNÎI OnÀM = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae *wλ

Labik Bituw Lingal dalam Sakrai = Tempat Bituw Lingal dalam Sejarah.

bituw ÌNÎI b^tU◊ = ÌMBI batu

ÆB¿k = ÌNÎI Å¿Ak :ËdMBI

.ÌMBI

bataw: Zaman bituw = Zaman batu.

biya BÎÎI b^y_ [dy_] = AiBIÃ negara

Ôd¿Ì· 4ïM ËBMB¯ AÌÍB·

Page 26: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

26

ÉÍAi tîAi KJm tdÎUBY ,ÅÃ

= [BÎÍe] BÎÎI OÍe [cjJ

oÍeBJ ÏÄÍÌÈw¿ XAi ÆAj·

ÉÄmÌ¿ KJm ÔeBVÄ¿ ,OÍA

.AiBIà ÆiÌÀ¨À·

Kayua patao tok kumei nan, hajieng sebab raong raih grep dit biya [diya] = Kerana raja mengahwini gadis itu, menjadi sebab musnah kemakmuran negara.

blah1 É»I bLH = Ô1Ç helai

ÌU 4QBÃB¿ ±ÎÍeBÇ ÔAi

cYdM Ôciee ÁJ ,R+ ÉoAi

pËfÎÇ = ÅZ· É)I Bm

,Æ„oBn· BnÀÎMe 5Íj¿

É»BUBÇ ÆeBIe AeA vÍ

.ÅÍ„· Ô1Èm

Rai hadiip manaok nyu ra-mbah lo, gam di drei te-nde sa blah khan = Hidup mereka ditimpa kepapaan, yang ada di badan hanyalah sehelai kain.

blah2 ɻI bLH = ɻI belah

= AËe É»I tbÃB¯: AËe É»BM

.AËe É»Ie vÄÎo

talah dua: Panâng blah dua = Pinang dibelah dua.

blaoh ÊQ1I Ob@LH = ÊeÌm sudah

Åà 4̯BM :dUB¯ É»Bm

ÔBm = ÊQ1I DBI ÆÌ»ÌY

.OÍA Ì·ÌI DBJÀ¿ ÊeÌm

salah paje: Tapuk nan hulun bac blaoh = Saya sudah membaca buku itu.

bot PRI ObÊ = ÔeÌI budi

ÆÌÇÌo = PRI ÆÌZ¯ :PïI

.ÔeÌI

Phun bot = Pohon budi.

brah ÊjI RbH = pAjI beras

tËR»BY ÅÃ ÊjI :ÊjI ÔAeB¯

Ôciee ÏMB¿ 4QB·A tbq

ÂBMËA ÅÄ·B¿ É»BÍA pjI =

.Oη

brah padai: Brah nan halong mbâng akaok

Page 27: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

27

mati di drei = Beras ialah makanan utama kita.

brai ÔAjI ØRb = ÔAjI berai

ÔAjI ÁA :ÔÜBA É»BA

ÁA tiËA = [dJe ÔAi

.ÔAjI-ÔAjAjI

calah calai: Cam brai rai di gep = Orang Cam bercerai-berai.

brei ÔcjI Rb‡ = ÔjI beri

Ëd· B· ÔcjI ÆBZ¸ÍA fÎqi

ÌÇBNÍjJÀ¿ fÎqi = ËdZM

.Ì·fn·

Rasyid ikhan brei ka kau thau = Rasyid memberi tahu kepadaku.

brep [cjI Rb⁄∏ = ÊÌÄo penuh

.µnm ÊÌÄo = (dÎMB· [cjI

Brep katiel = Penuh sesak.

brom ÂQjI ORb* = pÌIwm sanggup

ÂîjI (cËeBM ÌU :ÂîjI (cËeBM

Ôe = [dE tÌ· j·B¯ 5u

AiB·jo Å·Ì·1¿ pÌIwm

.(ÌNI vÍ

tadual brom: Nyu taduel brom ngak pakar kung njep = Dia sanggup melakukan perkara yang betul.

brong tQjI ORbŒ = ÂÌÃAi ranum

jJBÃ (QBÈ· ÊQBI :ÊBÍiB¿

ÊAÌI = tQjI 5mBM ÅÃ

.ÂÌÃAi µmB¿ OÍA KBÃ

mariah: Baoh gaol nagar nan tasak brong = Buah naga itu masak ranum.

buel (cÌI bV⁄Ò = ÅN¸uA angkatan

ÉÍBmA (cÌI :[BÈI (cÌI

.AeÌ·jI AjNÄM ÅN¸uA = ÊËjmB¿

bual bhap: Buel asaih masruh = Angkatan tentera berkuda.

buhtagok 4RJBM ÊÌI bUHtOg = o¸wÎI bingkas

Page 28: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

28

tb¿ 4RJBMÊÌI ÌU :4ïJBM

o¸wÎI ÆÌo ÔA = ÉÍY

.”iËfÎM foie

Nyu buhtagok mâng ndih = Ia pun bingkas dari-pada tidurnya.

buh ÊÌI bUH = ÊÌIÌI bubuh

tAeAjm ÊÌI :b¿BM 5ÍBA

ÊÌIÌI = ÆAËBA Á»Ae b¿BM

.ÆËBA Á»Af· ÜÌJ

caik tamâ: Buh sara-dang tamâ dalam cawan = Bubuh gula ke dalam cawan.

but1 PÌI bUˇ = ÉÎÄI benih

= ÔAeB¯ PÌI :ÉÍBÃBI ,PËÌI

.ÔeBo ÉÎÄI

banaih: But padai = Benih padi.

buw ÌI bU◊ = PÌJm sebut

tAiËA ÅuA ÌI ÔAÌU :ËdI

PÌJV¿ ÅuBU = 4BÈU

.µÍ„I ¶fÎM vÍ tiËA ÂBÃ

bau: Juai buw angan urang jhak = Jangan me-

nyebut nama orang yang tidak baik.

ca-mbas* ooBA cıÍ =

o)U jelas

tQBm ÔBÎI :*ÎIBm ÊR§

Åue iÌMÌMjI = ooBA

.o»U

oh sabil: Biai saong ca-mbas = Bertutur dengan jelas.

ca-mbu ÌqBA cıU = iÌÀU jemur

= ËB§ ÅZ· ÌqBA :ÌZMB¯

.ÌUBI ÅÍ„· iÌÀU

pathu: Ca-mbu khan ao = Jemur kain baju.

ca-mbuai ÔAÌoBA cØıV = P̻̿ mulut

= R» ÔAÌoBA :É»Ae ÔAÌqBA

.P̻̿ µUBI

ca-mbuai dalah: Ca-mbuai lo = Banyak mulut.

ca-ndang tYBA cÎ! = tËifÄA cenderung

DBI ÔBMBY tYBA ÌU

Page 29: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

29

tËifÄA ÉÎJ» ÔA = bÃAiBI

.AjNnm DBJÀ¿

Nyu ca-ndang hatai bac baranâ = Ia lebih cen-derung membaca sastera.

ca-ndieng tdÍYBA c_ÎY⁄! = vθwÎ)· kelengkeng

Êj· 4—A aj·BM ÆÌ»ÌY

= tdÍYBA ÔiBU tQBm

ÔB·BÀ¿ 4Ìm ÉÎJ» ÔBm

.vθwÎ)· ÔiBUe ÅÎBÄÎA

Hulun takrâ cuk krah saong jari ca-ndiang = Saya lebih suka memakai cincin di jari kelengkeng.

cagau ÌJBA cgU+ = tAËjI beruang

= ÆB¸ÍA tbo aj·BM ËBJBA

.ŸÍA Å·B¿ 4Ìm tAËjI

Cagau takrâ mbâng ikan = Beruang suka makan ikan.

caik 5ÍBA Øc = iBÎI biar

5ÍBA ÆÌ»ÌY :ÅÃBM ÔAÌ»

= ÆdI Á»Aee ÅÎÖB¿ ÔceA

µÍeA Å·iBÎJÀ¿ ÔBm

.ÆÌmËe Á»Aee ÅÍ„¿jI

luai tanan: Hulun caik adei main di dalam ben = Saya membiar-kan adik bermain di dalam dusun.

Cakak 4B·BA ck_ = 4B·BA Cakak

ÔZB¯ *M ËBÃ ÌY Ëd·

ÔBnÀm É»M Ì·A = 4B·BA

.4B·BA tÌn¿B·e

Kau hu nao tal palei Cakak = Aku telah sampai di kampung Cakak.

Cakling vÎ)·BA ckL^Œ = vÎ)·BA Cakling

ÔZB¯e 4îAe Ëd·

ÂîeBY .RM ÌY vÎ)·BA

¶ËeËe Ì·A = Æ1ÎI

.ÌNÃËA vÎ)·BA tÌn¿B·e

.Å»ÌI pAjJI

Kau daok di palei Cakling hu tok hadom bilan = Aku duduk di kampung Cakling un-tuk beberapa bulan.

Page 30: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

30

Cakun ÆÌ·BA ckU = ÆÌ·BA Cakun

Á»Ae ÆÌ·BA ÔZB¯

tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÆÌ·BA

Palei Cakun dalam Sa-krai = Kampung Cakun dalam Sejarah.

calah É»BA clH = ÉnÎo pisah

5ÍB¿Ae É»BA ÌU :[dJe ÊQAY

Ôie ÉnÎojM Ôe = b¿A tQBm

.”BoBI ÆAe ÌJÍA

ndaoh di gep: Nyu calah di amaik saong amâ = Dia terpisah dari ibu dan bapanya.

caluai ÔAÌ»BA cØlV = vÃjI berenang

ÅÎIBU ÆB¸ÍA :BÍA ÔAÌ»BA

tîAj· Á»Aee ÔAÌ»BA 4îAe

tfm ÁnÀ» ŸÍA = tQB¸k¿

ÔBuÌm Á»Aee vÃjI-vÃjI

.tQB¸k¿

caluai aia: Ikan chabin daok caluai di dalam Kraong Mekaong = Ikan

lampam sedang bere-nang-berenang di da-lam Sungai Mekaong.

Cam ÁA c* = ÁA Cam

.ÁA tiËA = ÁA tAiËA

Urang Cam = Orang Cam.

camkat* O¸ÀA c*kˇ = BM̸ȿ mahkota

= ËBM̯ O¸ÀA :PQB·B¿

.XAi BM̸ȿ

makaot: Camkat putao = Mahkota raja.

canah ÉÃBA cNH = vnÀÎm simpang

4B¯ ÉÃBA :ÆÜBU ÉÃBA

= AÌuBA ÔËjU tîAj·

ÔBuÌm On¿A vnÀÎm

.AÌuBA ÔËjU

canah jalan: Canah pak kraong Jrui Cangua = Simpang empat sungai Jrui Cangua.

canak 5ÃBA cN = (ÌnÀÎm simpul

ÔZBM 5ÃBA :5¸ÍA (cÌ·

Page 31: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

31

Ó»BM = ÔBMB¿ 5AAi ÅÃ

.ÏMB¿ (ÌnÀÎme OÍA

kuel ikak: Canak talei nan racak matai = Tali itu disimpul mati.

Canar jÃBA cNÂ = jÃBA Canar

Á»Ae jÃBA *I 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae jÃBA *I

Kuek Bal Canar dalam Sakrai = Kawasan Bal Canar dalam Sejarah.

canar jÃBA cn = jmAe dasar

Êaj· *M 4îi :PBo ÜAd¿

ÔBnÀm Ï»BIw¿ = jÃBA

.jmAf·

meala mbat: Rok tal krâh canar = Menggali sam-pai ke dasar.

cang tBA c! = ÌIuÌM tunggu

tBA bY dU ÆdÎId¿: tBA tce

pAjI ÊeÌm = ?Ïà 5ÎJλ e

?ÏÄÎme ÌIuÌÄ¿ AfÃA B¿Ü

deng cang: Mebien je hâ cang di libik ni? = Sudah berapa lama anda

menunggu di sini?

Cangua AÌuBA cqV_ = AÌuBA Cangua

Á»Ae AÌuBA ËdNÎI 4cÌ·

ËdNÎI ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae AÌuBA

Kuek Bitaw Cangua dalam Sakrai = Ka-wasan Bitaw Cangua dalam Sejarah.

caoh ÊQBA Oc@H = AiÌ)J/ÌIjm serbu/gelora

ÊBÍBM ÊQBA 4BÎÍi :ÂQAjMB¿

AiÌ)JjI vJ¿Ì)J = tAjuY

.v=uÌM ŸÈBÀ¿

metraom: Riyak caoh tayah ndangrang = Ge-lombang bergelora memecahkan tongkang.

caok 4QBA Oc@ = ÅnMAi ratapan

4QBA ÅÃ 4—¿ :4QBA BÎY

É»Id¿ Ai DÜ AÌÍB· ÔiBY

OÍA µÎÄÎà = ÌU [Aie

.on¿ie ”BMjÇ ÆAj· mMAj¿

hia caok: Muk nan

Page 32: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

32

caok hari kayua lac ra meblah drap nyu = Nenek itu meratap kerana har-tanya dirampas.

caong tQBA Oc# = ”nÀÍA impian

tQBA :ÔBMBY Á»Ae 4ajmB¯

4̯ tceB¯ 4eB¯ aj·BM

ŸÃÌuBJÀ¿ ”nÀÍA = BJB¯

.Å¿1Ç tÌn¿B·

pasrâk dalam hatai: Caong takrâ padak pa-deng puk paga = Impian membangunkan kampung halaman.

caor iQBA Oc@Â = 5ÍiÌA corek

ÉÍBmA ÔB·BM :ÆAY ÊÌJ

= ÆÜBU ÉMA e ÊAÌA iQBAB¯

Ÿ´ÍiÌBÄ¿ AeÌ· Ï·B·

.Å»BU vVÄnme jÎmBo

guh ndan: Takai asaih pacaor cuah di atah jalan = Kaki kuda mencorekkan pasir di sepanjang jalan.

car jA c = ÆjVÄI banjaran

Ëd· ÔZB¯ :4cj· 4dA

= jA 4dA 5ÃAd¿ ÂîBZU

Åue ÅwNÄMjI Ì·AiBIÃ

.ÆjVÄI

cek krek: Palei kau chaom meanak cek car = Negaraku ber-ten-tangan dengan banjaran.

Caraih ÉÍAiBA cØrH = ÉÍAiBA Caraih

= ÔAj·Bm Á»Ae ÉÍAiBA 4cÌ·

.ÊiBVm Á»Ae ÉÍAiBA ÅmËB·

Kuek Caraih dalam Sakrai = Kawasan Ca-raih dalam Sejarah.

caramai ÔB¿AiBA c_r_ØM = ÔB¿jA cermai

ËjU tæBÎU ÅÃ ÔB¿AiBA ÊQBI

ÉλÌI OÍA ÔB¿jA ÊAÌI =

.OIËA ÔeBVÄ¿

Baoh caramai nan jieng jru = Buah cer-mai itu boleh men-jadi ubat.

carao ËAiBA cOr@ = ÜBJÀJ = gembala

ÂQAY ËAiBA :ËAiBA ÁÎA

= ËBIB· tQAi 4QBuAe

Page 33: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

33

mIwÎÇ ÜBJÀJ tËiÌI

.ËBIj· oMCe

ciim carao: Carao ndaom di angaok raong kabao = Burung gembala hinggap di atas kerbao.

carit OÍiBA crIˇ = µÍj¸wA cengkerik

Á»Aee 4îAe OÍiBA

µÍj¸wA = 4—»BY

.ÉÃBM Á»Aee *IwÎM

Carit daok di dalam haluk = Cengkerik ting-gal di dalam tanah.

cata BMBA ct_ = ÔiÌÃ nuri

DcÌÃB¯ Dc̯ BMBA ÁÎA

tËiÌI = oÍÌÃB¿ ÊdU

PB·-PB·jI ÔiÌÃ

.ÓnÄ¿ ÓMjnm

Ciim cata puec panuec jeh manuis = Burung nuri berkata-kata seperti manuisia.

Cawa AËBA c_v_ = AËBU Jawa

tiËA = AËBA tAiËA :AËBU

.AËBU

jawa: Urang Cawa = Orang Jawa.

Cawait OÍAËBA cØvÊ = OÍAËBA Cawait

Á»Ae OÍAËBA 4̯

tÌn¿B· = ÔAiB¸m

.ÊiBVm Á»Ae OÍAËBA

Puk Cawait dalam Sakrai = Kampung Ca-wait dalam Sejarah.

cei ÔdA c‡ = ÆAÌM tuan

tb¿ ÔAiB¿ fΨm ÔdA

vMAe fΨm ÆAÌM = ?ÔZBY

?ÆB¿ Ôie

Cey Said marai mâng haley? = Tuan Said datang dari mana?

cek 4dA c+ = µBÃÌo puncak

4dAe 4îAe :4dAB·

¶ËeËe = ÔdIλȿ

.ÔBIλȿ µBÃÌÀ·e

kacek: Daok di cek mahligei = Duduk di kemuncak mahligai.

cek 4dA c⁄ = OηÌI

Page 34: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

34

bukit

4dA ÅuA ÌY 5»ÇAe ÔZB¯

OoAfÄ¿Ï¿B· AiBIà = ÔcËBY

.ÔcËBY OηÌI ÂBÃ

Palei dahlak hu angan Cek Hawey = Negara kami mendapat nama bukit Hawei.

cep [dA c⁄∏ = m¸wM tangkap

Ëd· Ôd·d¿ 4—¿ :4b¿

,ÆÜBU ÔÌM ÔB¿ DËcY

Êdίd¿ ÆB¸ÍA Âîe [dA

µÎÄÎà = ÊjI tQBm ÉλBm

.ÔjÍe ŸÍi1¿ ̸wÍÌ¿

5Íj¿ ,ÅÄ»BUjo vVÄnme

¶ÌNÃËA ŸÍA m¸wÄ¿

.pjI Åue j·ÌMe

mâk: Muk mekei kau nduec mai tui jalan, cep dom ikan mepieh salih saong brah = Nenek mo-yangku melarikan diri. Di sepanjang perjala-nan, mereka menangkap ikan untuk ditukar dengan beras.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

changol* (RuBZU COqÒ = ÆAjÎY hairan

R» (RuBZU Ëd· :Ô1ÎJ icË

4b¿ ÊR§ ÌU OÍBJBÇ [dE

Ì·A = tAiËA OZÎvà v¯

Ôe pBw¿ ÆAjÎY ÊÌIuÌm

.tiËA OZÎvà jufÄ¿ ¶fÎM

wer glai: Kau changol lo njep hagait nyu oh mâk pang nasihat urang = Aku sungguh hairan mengapa dia tidak mendengar nasi-hat orang.

chai1 ÔBZU ØC = ÏMjnm seperti

ÌU BMB¿ BÍA :tQBm Ì¿Bm

= ÆBUBÇ ÔBZU 4BÎIBM

ÆiÌAÌAjI ”BMB¿ j͇A

.ÅUÌÇ ÏMjnm

samu saong: Aia mata nyu tabiak chai hajan = Air matanya bercucuran seperti hujan.

Page 35: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

35

chai 2 ÔBZU ØC = ÅηB¿

makin

Æd· ÔBZU Åà jJBà :ËfÄη

.ÌUB¿ ÅηB¿OÍA AiBIà =

kaindu: Negar nan chai ken = Negara itu makin maju.

chait OÍBYU ØCˇ = On¿Ì» lompat

4QBuAe OÍBYU Aj· :ËceAjA

On¿Ì»¿ OÎUÌ¿ = ÆBÇe

.ÅÇAe oMCe

jaradau: Kra chait di angaok dhan = Monyet melompat di atas dahan.

chak* 4BZU C = ÁV· kejam

5u ÌU :4b¿Ëi 4BÈU

Ôe = Ôcie 5¯ 4BZU

.Ï¿B· fn· ÁV· Ì·ÜjI

jhak rumâk: Nyu ngak chak pak drei = Dia berlaku kejam kepada kami.

chaoprumbaop [QBoËi [QBZU OC@∏rUOı@∏ = joÌ)A celupar

tîBÄÎJ ÔBMBY 4b¿ ÔAÌU

ÔBÎId¿ ÉÍd¿ BYBM tAiËA 5¯

ÅuBU = [QBoËi[QBZU

tiËA peBÇjM ÏMBÇ *ÎJ¿A

P̻̿jI 5Íj¿ ËÜB¸U AÌM

.joÌ)A

Juai mâk hatai gi-naong pak urang taha meyah mebiai chaop ru-mbaop = Jangan ambil hati terhadap orang tua jikalau me-reka bermulut celupar.

chaok 4QBZU OC@ = ¶ËfÎA cedok

:4QBZU Êdίd¿ [AYB¯

O»A = ÔdmÜ 4QBZU 4AË

.ÏmBà ¶ËfÎBÄ¿ ¶ÌNÃËA

pa-ndap chaok: Wak chaok lasei = Alat untuk mencedok nasi.

ciew ËdÎA cY⁄◊ = j¸ÎM tikar

,tBm ÜA BJB¯ tb¯BM Ôd¿B·

ËdÎA tÜ tBUB· 5u Ôd·Ü

jJBo PAÌJÀ¿BNÎÃAË =

Page 36: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

36

ÜB·BÃB¿ ,É¿Ëi vλλ¸me

ÆAÌÍe ŸÃÌuBJÀ¿ Ï·1»

.j¸ÎM ŸwNÄJÀ¿ ÆAe

Kamei tapâng paga ala sang, likei ngak kajang lang ciew = Wanita mem-buat pagar di sekeliling rumah, manakala lelaki membangukan dewan dan membentangkan tikar (prb).

ciim ÁÎA cY& = tËiÌI burung

Ô1ÎJ Á»Aee ÁÍjI ÁÎA

tËiÌI ÁAB¿-ÁAB¿jI =

.ÅMÌÇ Á»Aee eA

Ciim brim di dalam glai = Bermacam-macam bu-rung ada di dalam hutan.

ciip ±ÎÎA cY^∏ = pÌIwm sanggup

ÔBMB¿ ±ÎÎA ÌU :(cËeBM

tdη ÊR§ ,5`mBMe

Ôe = ËBÃAee ÔBMB¿

,ÅMˇÜe ÏMB¿ pÌIwm

.ËBÃAee ÏMB¿ 1Íi ¶fÎM

taduel: Nyu ciip matai di tasik, oh kieng matai di

danao = Dia sanggup mati di lautan, tidak rela mati di danau (prb).

caoh ÊQBA Oc@H = tfÄM tendang

BYBM tAiËA ÊQBA ÌU :OÍAe

.AÌM tiËA tfÄÄ¿ Ôe = ÅÃ

dait: Nyu caoh urang taha = Dia menen-dang orang tua.

craoh1 ÊQAjA ORc@H = ÊQAjA Craoh

Á»Ae ÆAÌ· ÊQAjA 5ÎIÜ

ÊQAjA OnÀM = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÆAÌ·

Labik Craoh Kuan dalam Sakrai = Tem-pat Craoh Kuan dalam Sejarah.

craoh2 ÊQAjA ORc@H = ÆÌUjM jÍA air terjun

= ÊQAjA BÍA ÔdÃB¿ ÏÀȯ

.ÆÌUjM j͆e ÔfÄ¿ ÏÀȯ

Fahmi manei aia craoh = Fahmi mandi di air terjun.

craok 4QAjA ORc@ =

Page 37: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

37

Ÿ,ÌmBÀ¿ memasukkan

4QAjAB¯ "A :4îAjA

= 4cË 4b¿ ÌU ÊQ1I ÆAÌm

ÆAe AËBU Ÿ,ÌmBÀ¿ "A

.Ï»BJÀ· “)ÎJÀw¿ Å·A

Allah pacraok suan blaoh nyu mâk wek = Allah me-masukkan nyawa dan akan mengambilnya kembali.

crei ÔcjA Rc‡ = vV· kenyang

= ÆBÎM ÔcjA tbo ÌU :ÔcjM

.vV· LwÎÈm Å·B¿ Ôe

trei: Nyu mbâng crei tian = Dia makan sehingga kenyang.

creng tcjA Rc⁄! = BNnÎBÄ¿ mencipta

5`wλ tcjA "A :tdÎUB¯

"A = ÔciBÇ Áà AÌÇeA Á»Ae

pB¿ Á»Ae OÎuÜ BNnÎBÄ¿

.ÔiBÇ ÁÃA

pajieng: Allah creng langik dalam adhua nam harei = Allah mencipta langit dalam masa enam hari.

crih ÉÍjA RcH = OuBm sangat

tQAj¯ 4ËjI 5u fÀZ¿

PAÌJÀ¿ fÀZ¿ = ÉÍjA

.vÎNÄo OuBm vÍ Xj·

Muhammad ngak bruk praong crih = Muhammad membuat kerja yang sangat penting.

crong tËQjA ORc! = tjU jerang

jÍA tjU = BÍA tQjA

Crong aia = Jerang air.

Cuah ÊAÌA cVH = jÎmBo pasir

Bm ÌY 5)ÇAe ÔZB¯e

= ÉÎMB¯ ÊAÌA ÅuA 4cÌ·

ÌMBm OoAejM Ï¿B· AiBIÃe

.ÉÎMÌo ÊAÌA ÂBÃjI ÅmËB·

Di palei dahlak hu sa kuek angan Cuah Patih = Di negara kami terdapat satu kawasan bernama Cuah Patih.

Page 38: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

38

carumin ÅοËiBA crUmI˜ = ÅοjA cermin

ÅοËiBA Åà ſۿ tAiËA

tiËA = Ôcj· tÌ· Å¿Û¿ B·

Å¿Û¿ fn· ÅοjA OÍA Å¿Û¿

.ÅÍ‡Ü vÍ

Urang mukmin nan carumin ka mukmin kung krei = Orang mukmin itu cermin kepada mukmin yang lain.

daa B§Ae da_ = PÌnÀU jemput

ÌU ÔAÌM B§Ae ÒÀ�B¯ 4—¿

ÉÀ�B¯ µÎÄÎà = ÜBY tbo

Å·B¿ ”Ì¿BNM PÌnÀUÄ¿

.ÉÍjÎm

Muk Fatimah daa tuai nyu mbâng hala = Nenek Fatimah menjemput teta-munya makan sirih.

dagi*1 Ï«e RdE = ÔjÍe diri

4QB·A Bm Ëd· Ï«e :Ôcie

.AiB· vMBJm ̸ÍjÍe = tQBo

drei: Dagi kau sa akaok mbaong = Diriku seba-

tang kara.

dagi2 Ï«e Rd& = i̸ÍA ekor

[RJB¯ Ôcie [–i :Ôcie

ÊR§ id¯ ÁÎA Ï«e Âîe ËdÍ

Oη ÔjÍe = 4cË D1ÎJ

tËiÌI i̸ÍA pAjJI ÂBn¿ËA

Å·A ¶fÎM ÆAe vIjM vÍ

.Ï»BJÀ·

drei: Rup drei pagop yau dom dagi ciim per oh gilac wek = Diri kita umpama beberapa ekor burung yang terbang dan tidak akan kembali.

dagui* ÔÌ«Ae dØrV = ÔiËe duri

= ËdÃAi ÔÌ«Ae :ÔAËiAe

.tÌJÎÃ ÔiËe

daruai: Dagui ranau = Duri nibung.

da-ndep [cYAe dÎ⁄∏ = ÏUÌJÀV¿ menyembunyi

= dUB¯ 5@ËÜ [cyAe ËBÃ ÌU

µJA ÔjÍe ŸÎUÌJÀV¿ Ôe

Page 39: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

39

.B¿Ü

Nyu nao da-ndep lawik paje = Dia menyembu-nyikan diri agak lama.

dac DAe dÇ = ÊÌMBU jatuh

= BÍA tîAj· Êaj·e DAe

.ÔBuÌm ÉwM-ÉwMe ÊÌMBU

Dac di krâh kraong aia = Jatuh di tengah-tengah sungai.

dada AeAe dd_ = AeAe dada

bY B· tbÃÜB¯ Ëd· R§ 4BÎI

É»M Ï¿B· ɸķÌI = ?bY AeAe

?Ì¿AeAe ÌÀ,ÌNÃËA Ÿwo1¿

Biak o kau palanâng ka Hâ dada Hâ? = Bukankah Kami telah melapangkan untuk Mu dadaMu?

dahlak 5»ÇAe dhL = ÔBm saya

BnwI ÁÃAi 5»ÇAe :ÆÌ»BY

ÔBm = ÂBJËA ÆAe

.ÂBJA ÆAe BnwI Ô„NÄÎBÄ¿

halun: Dahlak ranam bangsa dan ugama = Saya mencintai bangsa dan agama.

dahlau ËzÇAe dhLU⁄ = Ì»ÌÇe dahulu

.ÜB· Ì»ÌÇe = ËzÇAe (B·

Kal dahlau = Dahulu kala.

dai ÔAe Ød = Å)¿Ai ramalan

= ÔAe ÔÌM 5u ŸÇR§

P̸Îw¿ Å·BÃBn´»e Å·ÌI

.Å)¿Ai

Ohkan ngak tui dai = Bukan dilaksanakan mengikut ramalan.

dain ÅÍAe Ød˜ = ÆAe/OnÀm dan/sempat

= ÌU tËBm ÅÍAe ËBÃ Ëd·

.“Äue ÏJjo OnÀm Ì·A

Kau nao dain saong nyu = Aku sempat pergi dengannya.

daitwait OÍAÌNÍAe ØdÊØvˇ = iÌMAjM teratur

tQBm 4BIB· ÌU 4QBÃB¯

Å»BUjI 5Íj¿ = OÍAÌNÍAe

.iÌMAjM Åue

Panaok nyu kabak

Page 40: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

40

saong daitwait = Mereka berjalan dengan teratur.

dak 4e d = ¶fÎM tidak

ÉÍAYBABm ÌY 4e :R§ ÌÇ

tiBJm eA ¶fÎM = ÆBÈ°Îm tci

.Å·BNÍjAe ¶ÌNÃËA ÉvÎ,

Dak hu sa ca-ndaih reng sibhan = Tidak ada se-barang kisah untuk diceritakan.

dal (Ae ØdÒ = ÌNÃÌI buntu

:AjM Ôcj· ÆÜBU ÌÇ ÊR§

“Ãjθί = ÓAB· (Ae ÌU

.ÌNÃÌI

oh hu jalan krei tra: Nyu dal kaci = Pikirannya buntu.

dalamdu ËfÀ»Ae dl*dU = ÏNÄà nanti

ÊRo ËfÀ»Ae 4BÈU ÂBÎm

µÍ„I PAÌI AeA ÂBm = Åο

OoAe Å·A OÇBU ÆÌo ËBMA

.ÏNÄà “Än· OÈλ Oη

Siam jhak dalamdu mboh min = Sama ada buat baik atau pun jahat akan

dapat kita lihat ke-sannya nanti.

dalam Á»Ae dl* = Á»Ae dalam

= Åà 5ÍBÃB¯ Á»Ae ÔïU ÌU

.OÍA tfÎI Á»Ae ÔAfÄo Ôe

Nyu joi dalam panaik nan = Dia pendai dalam bidang itu.

dalu Ì»Ae dlU = Ì»Ëe dulu

ÆÌ»ÌY Ì»Ae 4ÌM :B¯BM (B·

ÉÃjo ÔBm = ÌU ÊRo ÆBÎÈI

.Ì»Ëe Ôe OÈλ¿

kal tapa: Tuk dalu hulun bhian mboh nyu = Saya pernah melihat dia dulu.

dam1 Âe d* = AeÌÀo/BλI

pemuda/belia

5¯ B§Ì§ AiAe Âe :Âe Ôd·Ü

-AeÌÀo = BUAi 5u ÔciBY

ÔB¿Ai -ÔB¿AjI ÔeÌÀo

ƆjMÌn· ÔiBÇ Å¸Î§Aj¿

.XAi

lakei dam: Dam dra u-a pak harei ngak raja

Page 41: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

41

= Pemuda-pemudi bera-mai-rama meraikan hari keputeraan raja.

dam2 ÂAe d* = OÎIÎJ/*nÀM

tampal/gigit

ÉNÄλ = ËBIB· ÂAe ÉMÜ

.ËBIj· OÎIÎIw¿

Latah dam kabau = Lintah menggigit kerbau.

daman Å¿Ae dM˜ = ÆB¿k zaman

Daj· tËj· :AÌZMA ,Å¿Ak

4—¿ ËzÇAe Å¿Ae tb¿

= ÔB¿ 5ÍBA Ôcie Ôd·d¿

µÎÄÎà ÆB¿k Ôie ÅRÍiAË

.Ì»ÌÇe Ï¿B· vÍÌ¿

zaman, athua: Krung krâc mâng daman dahlau muk mekei drei caik mai = Warisan dari zaman nenek moyang kami dahulu.

damân Æb¿Ae dmˆ = *n· kesal �4ÌÃB¿ ÊQBI ÊQBIBm ÉAB¯ : R»

= Ôci Æb¿Ae 4îAe ÌU Åο

Ôe XBÈm iÌ»M jÎMÌJm ÉBo

.*n· pAjI ÊeÌm

damâ lo: Pacah sabaoh baoh manuk min nyu daok damân rei = Pecah sebutir telur sahaja dia sudah berasa kesal.

damuw Ì¿Ae dmU◊ = ÅÍj· kerian

= Ì¿Ae ÊQBI tbq :Ëd¿BU

.ÅÍj· ÊAÌI Å·B¿

jamew: Baoh damuw = Makan buah kerian.

Danao ËBÃAe dOn@ = ËBÃAe Danao

Á»Ae tAjÃB¯ ËBÃAe 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae tAjÃB¯ ËBÃAe

Kuek Danao Panrang dalam Sakrai = Ka-wasan Danao Pan-rang dalam Sejarah.

danây ÔbÃAe dnËÁ = Ëie deru

4ÌÍ ÅÎuA ÔbÃAe :ÔbÃAe

ÅÎuA Ëie = PËA ÉJe

.AiBMËA É)Jm Ôie pÌÎMjI

Page 42: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

42

manyi danây: Danây angin yuk di gah ut = Deru angin bertiup dari sebelah utara.

dangaih ÉÍBuAe dØFH = ÉÎÃjU jernih

ÅÃ ÆÌuBI BÍA :ÉÍBuBU

= BMB¿ BÍA ËdÍ ÉÍBuAe

ÉÎÃjU OÍA ÏIÍjo j͆

.PB¿ j͆ ŸÍBJBI �jangaih: Aia bangun nan dangaih yau aia mata = Air perigi itu jernih bagaikan air mata.

dangih ÉÎuAe dQH = Å·ÌNÄÄ¿ menentukan

ÉÎuAeB¯ R¯ :4QB·A 4iBY

ÊeÌm ÅÇÌM = ÅÃ ËdÍ ÔB¿

.ÌNÎII Å·ÌNÄÄ¿

harak akaok: Po pa-dangih mai yau nan = Tuhan sudah menentukan begitu.

danuh ÊÌÃAe dnUH = Å¿Ì·ÌY hukuman

ÏÃ ÊÌÃAe :oÍËe ,ÆB§

ÔcjI 5u ,5¯BY tb¿ ÔB¿

Å¿Ì·ÌY = ?ÌU AËY Ó¿B·

PAÌJÀ¿ ,ÆB¿ Ôie vMAe ÅÍA

?“uÌIwÄ¿ Ó¿B·

an, duis: Danuh ni mai mâng hapak, ngak brei kami ndua nyu? = Hukuman ini datang dari mana, membuat kami me-nanggungnya?

daok1 4QAe Od@ = *IwÎM

tinggal

ÆÌ»ÌY :AÌIÜ 5ÎIÜ ,4îAe

ÔBm = 4AÌIB· ÊQB·e 4QAe

.4AÌIB· ÊQB·e *IwÎM

labik labua: Hulun daok di Kaoh Kabuak = Saya tinggal di Kaoh Kabuak.

daok2 4QAe Od@ = tfm

sedang

DBI 4QAe ÏÀ»Y :4îAe

ÏÀ»Y = ÔAj·Bm 4̯BM �.ÊiBVm Ì·ÌI DBJÀ¿ tfm �Hilmi daok bac tapuk Sakrai = Hilmi sedang membaca

Page 43: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

43

buku Sejarah.

daok3 4QAe Od@ =

¶ËeËe/¶Ëe duduk/duk

4QAe Åà ÌÀ»§ :4îAe

ÌÀ»§ = tî1ÎJ5ÎIÜe

vÍ OnÀMe ¶ËeËe OÍA

.ÏIwÎM

Ilmu nan daok di labik gilaong = Ilmu itu duduk di tempat yang tinggi.

daok4 4QAe Od@ = jI ber

tÌIB· ÔÌ»§ ÔceA :4îAe

ÔÌ)§ µÍeA = ËBà 4QAe

.ŻBUjI

Adei Ulwi kabung daok nao = Adik Ulwi sedang berjalan.

dakla* 1,e Od@l_ = ¶ËeËe duduk

1,e ÔfÇAk :1,îAe

= ËdÍB· ÆÌY¯ ÜAd¿e

ÊËBIe ¶ËeËe ÔfÇAk

.¶Ì·Ìo

daokla: Zahidi dakla di meala phun kayau =

Zahidi duduk di bawah pokok.

daong tQAe Od# = tÌ»ÌM tolong

tÌ»ÌM = [dJ ËQAe-tQAe

ÂBm ÌMBm AiBNÃA tÌ»ÌÄ¿-

.Å͇Ü

Daong-daow gep = Tolong-menolong an-tara satu sama lain.

daop [QAe Od@∏ = ÅÄÇBMjo pertahanan

= [QAe (cÌI :5Y· ,vA

.ÅÄÇBMjo ÅN¸uA

cang, khak: Buel daop = Angkatan perta-hanan.

dar ie d‰ = Ïwλλw¿ mengelilingi

tAË ÌU 4QBÃB¯ :*ÍË ÂÌU

= Ëd· BJB¯ 4̯ ie ÂîBM

tÌn¿B· Ïwλλw¿ 5Íj¿

.̸Ŀ1Ç

jum wil: Panaok nyu wang taom dar puk paga kau = Mereka mengelilingi kampung

Page 44: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

44

halamanku.

dara AiAe d_r_ = AiAe µÃA anak dara

ÁmAi ÔÌM :tQAfÀU [dI

ÑeB§ Á»Ae ,AiAe 4íÃA Á»B¿

= ÁA tAiËA BJBU ÉZ·Ü

Å·A AiAe µÃA ,“À»B¿ fo

Ámi ÑeB§ ÓÖÌ»1¿

.ÁA tiËA ÅÄÍÌÈ·jo

bep jamdaong: Tui rasam malam anâk dara, dalam adat lakhah jaga urang Cam = Pada ma-lamnya, anak dara akan melalui adat resam per-kahwinan orang Cam.

darah ÊiAe drH = ÊiAe darah

ÉÍBmA Åk·e ÂîBU AÌm ÊiAe

µoBMe ÆiÌ¿Ì»jI ÊiAe =

.AeÌ· Ï·B·

Darah sua nyaom di kén asaih = Darah berlumu-ran di tapak kaki kuda.

[Petikan dari sebyah manuskrip].

darak 4AiAe dr = ÅMË‡Ü lautan

= B°ÀA 4AiAe :5`mBM

.BnÀA ÅMˇÜ

tasik: Darak Campa = Lautan Campa.

darei ÔciAe drE = i̸ÍA ekor

ÁÎA ÔciAeBm :Ôcie

tËiÌI i̸ÍDm = tBηÜB¯

.2vÍÜ

drei: Sadarei ciim palakiang = Seekor burung layanglayang.

dagi* Ï«Ae drE = Oη/ÔjÍe diri/kita

Ï«Ae ic̯Ae OÎY :Ôcie

Ɔe„· = tAiËA ËdÍ ÊR§

¶fÎM Oη tiËA Ò·Br¿

.ÅÍ‡Ü tiËA ÁAB¿

drei: Hit dapuer dagi oh yau urang = Keadaan masyarakat orang kita tidak macam orang lain.

dawidawel (cËAfÍËAe dvfl dv⁄Ò = µ»ËAjI berolak

(cËAfÍËAe :ÊQÜÜ ÉÍÜÜ

Page 45: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

45

.µ»ËAjI ̸ηB· = Ëd· ÔB·BM

lalaih lalaoh: Dawi-dawel takai kau = Kaki-ku berolak.

dayang vÍAe dyŒ = vÍAe dayang

4îAe AiAe Ôd¿B· Âîe

4QBÃB¯ :ËBMB¯ tË Á»Aee

ÊÌ»B¯ 4B¯ 4b¿ ±A ÌU

B· 4ïMB¯ ËBÃ BI vÍAe Ai

m¸wÄ¿ 5Íj¿ = ÌU (QBZ·

vÍAe tiËA ÊÌ»Ìo On¿A

.ÏÄÍÌÈ· 5Íj¿ ¶ÌNÃËA

dom kamei dara daok dalam wang patao: Panaok nyu cap mâk pak paluh ra dayang ba nao patok ka khaol nyu = Mereka menang-kap empat puluh orang dayang untuk mereka kahwini.

[Petikan dari manuskrip dalam mikrofilem].

deh Êce d⁄H = ÏNÄÇjI berhenti

ÊceB¯ fΨm ÔdA :ÊceB¯

ÆAÌM = tîB¸ÎU ÂBIe

ÂBIe ÏNÄÇjI fΨm

. tîB¸ÎU

padeh ka: Cei Said padeh di Bham Ji-kaong = Tuan Said berhenti di Bham Jikaong.

déh Éle Od⁄H = ÆBm sana

DcËY Ôcie :ÉÍBM Éle 5¯

Oη = ÔAiB¿ Éle tb¿

.ÆBm Ôie ÔiÜ

pak daih taih: drei nduec mâng déh marai = Kita lari dari sana.

Deng tce d⁄! = t æAe Deng

Á»Ae ËAe tce 4̯

tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ËAe tce

Puk Deng Dua dalam Sakrai = Kampung Deng Dua dalam Seja-rah.

Deng tce d⁄! = t æce Deng

Á»Ae (cÌY tce 4̯

tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae (cÌY tce

Page 46: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

46

Puk Deng Huel dalam Sakrai = Kampung Deng Huel dalam Sejarah.

deng1 tce d⁄! = ÔjÍejI berdiri

tQB¿B¯ tce :Ôcie 5¯BMd¯

µIM ÔjÍejI = Ò»J, 5¯BM

.Ò»J, peBÈw¿

patapak drei: Deng pa-maong tapak kiblat = Berdiri tegak menghadap kiblat.

deng2 tce d⁄Œ = KJÀ» lembab

ÅÃ ÉÍBmA :ÏÍBMBA vMBA

AeÌ· = tce tËe DAËY

.KJÀ» Ì»ÜjM ÔiÜjI OÍA

catang cataiy: Asaih nan nduac dung deng = Kuda itu berlari terlalu lembab.

dep1 [ce d⁄∏ = ÏUÌJÀm sembunyi

ŸÎUÌJÀV¿ = [–i [ceB¯

.ÔjÍe

Padep rup = Menyembu-nyikan diri.

dep2 [ce d⁄∏ = µNÄÇ hentak

= tce [ce 5MBÇ ÌU :R»AiBA

--NÄÈw¿ *ÎJÀm ÔjÍejI Ôe

.“ηB· Ÿ´NÄÇ

caralo: Nyu hatak dep deng = Dia berdiri sambil menghentak-hentakkan kakinya.

der ice d⁄ = tËfÄλ lindung

ice ÜBI ËdÍB· : ajm vA

ÌÍB· = ÔciBYBÍA 4cËB·

ÔBÈA ÏuËfÄλ¿ µ»BI

.ÔiBÇBMB¿

cang srâ: Kayau bala der kawek aia harei = Kayu balak melindungi cahaya matahari.

Dhaong tQBÇe OD# = tQBÇe Dhaong

AjM PËjM 5ÎIÜ :tîBÇe

ÔAj·Bm Á»Ae ÆBÃB¯ tQBÇe

Á»Ae ÆBÃB¯ tîBÇe ÒÍÜË =

.ÊiBVm

Labik trut tra Dhaong Panan dalam

Sakrai = Wilayah

Page 47: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

47

Dhaong Panan dalam Sejarah.

dhiai ÔBÎÇe ØDY = ÊÌIÜ/vVÄo panjang

4ËÌo :ÏÍBZUBM/ÉMA

.vVÄo PÌJ¿Ai = ÔBÎÇe

atah, tachaiy: Mbuk dhiai = Rambut panjang.

dhua AÌÇe DV_ = pB¿ masa

Ôcie 4QBÃB¯ :AÌÇeA 4ÌM

,ËcjI ÂÌÈIe 4îAe ÊQBo

Ï¿B· = Ôci AÌÇe 5@ËÜ

B¿Ü ,ËcjI ÂÌÈIe µoBMjI

.”BmB¿ KÌU

tuk athua: Panaok drei mbaoh daok di Bhum Brau, lawik dhua rei = Kami bertapak di Bhum Brau, lama juga masa-nya.

[Patikan dari CM 39(36)].

dhuai ÔAÌÇe ØDV = vVÄo panjang

iÌ· 5¯ ËBÃ ÆÜBU :ÉMA

ÅÄ»BUjo = ÔAÌÇe ÉMA

pB¿ *ÎJÀw¿ BUÌJÀ6·

.vVÄo vÍ

atah: Jalan nao pak Kur atah dhuai = Perjalanan ke Kem-boja mengambil masa yang panjang.

dhuan1 ÆAÌÇe DV˜ =

mÎMÌ· kutip

4b¿ ÆAÌÇe ÆÌ»ÌY :ÆcÌÇe

ÔBm = ÁA DcÌÃB¯ ÊQBI

.ÁA Æ„MB·jo mÎMÌw¿

dhuen: Halun dhuan mâk baoh panuec Cam = Saya mengutip per-kataan Cam.

dhuan2 ÆAÌÇe DV˜ = ÉλÎo

pilih

ÔAj¿ ÆAÌÇe :ÉλB¯ ÆAËe

ÉλÎÀ¿ = ÆAËe ÅZ· 5u

PAÌJÀ¿ ¶ÌNÃËA vÄI

.OθuÌm

duan palih: Dhuan marai ngak khan duan = Memilih benang un-tuk membuat songket.

Page 48: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

48

dhuen ÆcÌÇe DV⁄ˆ = ÔAi raya

= ÆcÌÇe ÆÜBU :ÆËBZM

.ÔAi Å»BU

thuan: Jalan dhuen = Jalan raya.

di e dI = e di

:5ÎIÜ B· ÆBZ¸ÍA jZ·A

ÂîeBY ÅÃ 5ÎIÜe DBI bY

jU1I AfÃA = ?dUB¯ ÆÌZM

?ÆÌÇBM pAjI ÊeÌm ÌNÎme

akhar ikhan ka labik: Hâ bac di labik nan hadom thun paje ? = Anda bela-jar di situ sudah berapa tahun?

dih ÉÍe dH = ÊiA/¶Ì¯ËA arah/ufuk

jÎÖBM 4îAe ÔAÌU :ÉJ

ÅuBU = ÔB¯ ÉÍe 5¯BM

vÎBÄ· j͆ tAÌJÀ¿

.ÅN»m ÊiD· peBÈw¿

gah: Juai daok tair tapak dih pai = Jangan mem-buang air kencing meng-hadap ke arah Selatan.

dihia BÎZÍe dflhY_ = ÆÌÇBM ÌJÍjI

beribu tahun

4̯BM jZ·A :ÆÌYM ËdIAi

tb¿ 5UBm 4dοAi Ai ÏÃ

ÅÍA [ËjY = ÔB¿ Êi BÎZÍe

ÌJÍjI µVÄÀm ÆÌmÌme

.Ì»Ü vÍ ÆÌÇBM

ribau thun: Akhar tapuk ni ra ramiek sajak mâng dihia rah mai = Huruf ini disu-sun semenjak beribu tahun yang lalu.

dit OÍe dÊ = ÆiÌÀ¨À· kemakmuran

ÆiÌÀ¨À· = BÎÍe OÍe

.AiBIÃ

san tran: Dit diya = Kemakmuran negara.

doknao ËBÄ·QAe Od@On@ = 2BJÎM tiba-tiba

Ëd· ËBÃ ËBÄ·QAe :ËBÄ·îAe

2BJÎM = ÔB¿ ÌU ÊRo

.µÎ»BI Ôe µnÀÃjM Ì·A

Daoknao kau mboh nyu mai = Tiba-tiba aku ternampak dia balik.

Page 49: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

49

daok1 4QAe Od@ = Å·A akan

= ËBÄÎm 4QAe :4îAe

.ÏJjo Å·A

Daok si nao = Akan pergi.

daok2 4QAe Od@ = tfm sedang

4QAe ÉÀ�B¯ 4—¿ :4îAe

ÉÀ�B¯ µÎÄÎà = 4̯BM DBI

.Ì·ÌI DBJÀ¿ tfm

daok: Muk Fatimah daok bac tapuk = Nenek Fatimah sedang mem-baca buku.

daok3 4QAe Od@ = *IwÎM duk/duduk/tinggal

4QAe fΨm ÔdA :4îAe

fΨm ÆAÌM = ËcjI 4̯e

.ËiBI tÌn¿B·e *IwÎM

Cei Said daok di Puk Brau = Tuan Said tinggal di Kampung Baru.

dom1 ÂQe Od* = pAjI berapa

?ÂQeBÇ ÂîBÍ Ïà 4̯BM :ÂîeBÇ

?ÅÍA Ì·ÌI KjÇ pAjI =

Tapuk ni yaom dom? =

berapa harga buku ini?

dom2 ÂQe Od* = AÌÀm

semua

Ôcie [dJ Âîe :ÉÎIBuQBM

ÔAÌU BNÎJ .ËBÃ [dE

Oη = AjM ÏÃBM 4îAe

.ÏJjo pËiBÇ AÌÀm

*IwÎM ÉλÌI ¶fÎM Oη

.ÏJÜ ÏÄÎme

tangabih: Dom gep drei njep nao. Gita juai daok tani tra = Kita semua harus pergi. Kita tidak boleh tinggal di sini lagi.

domdom 2ÂQe Od*Od* = pAjJI beberapa

tËR·BA tAiËA 2ÂQe

tiËA pAjJI = ËdMBI

.ÌMBI O¸ww¿

Dom-dom urang ca-kong patau = Bebe-rapa orang mengang-kat batu.

doni ÏÃQe OdnI = O·BNm setakat

Page 50: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

50

ÌY 5u ÆÌ»ÌY :PBÃBZ·

OoAe ÔBm = Åο ÏÃQe

ÅÍA O·BNm PAÌJÀ¿

.XBÈm

khanat: Hulun ngak hu doni min = Saya dapat membuat setakat ini sahaja.

drah Êie RdH = OnA/o¸» cepat/lekas

Êie ÊQBo Ïà 4̯BM :j¿BZU

¶fÎM ÅÍA Ì·ÌI = R§ ÌYe

.OnA Åue ŸNÎIjMe ÉλÌI

chamer: Tapuk ni mbaoh drah di hu o = Buku ini tidak boleh diterbitkan dengan cepat.

drâh Êaie RdËH = Ì»1m selalu

Êaie ÔBÎId¿ 5ÍB¿A :ÁIÀJ

.m·BAjI Ì»1m µ¿A =

gam-gam: Amaik mebiai drâh = Emak selalu ber-cakap.

drap [ie Rd∏ = BMjÇ harta

[ie R»Ai :AYB¯ [YB¯

.AfÄI BMjÇ -UBI = id§

pa-ndap pa-nda: Ralo drap ar = Banyak harta benda.

dreh Êcie Rd+H = ÏMjnm seperti

vmB¯ ±ÎÍeBÇ :B· ËdÍ

AËe É»I tbÃB¯ Êcie ÅÃ

ÏMjnm OÍA ÅwmBo =

.AËe É»Ie vÄÎo

yau ka: Hadiip pasang nan dreh panâng blah dua = Pasangan itu seperti pinang dibelah dua.

drei Ôcie Rd‡ = ÔjÍe diri

B· bÄÍA jBÎI ÔAj·Bm

ÊiBVm = vk§ Ôcie [–i

ÔjÍe vNÄM Å·AiBBÎJÀ¿

.ÔjÍfÄm Oη

Sakrai bicar inâ ka rup drei éng = Sejarah membicarakan tentang diri kita sendiri.

druai ÔAËie ØRdV = tËiÌ¿ murung

vÃB· :ÔAËieB¯ 4aieB¯

ÔAËie ÁÍBZM QfÄk· Ëd·

Page 51: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

51

ŸÈJÀÄ¿ ̸ÄwÄ· = ÔBMBYe

.ÏMBÇe ÅuËiÌÀ·

padrâk padruai: Kanang kau kéndo thaim druai di hatai = Kenanganku me-nambahkan kemurungan di hati.

drup [Ëie RdU∏ = Ÿ´NÄÈw¿ menghentakkan

ÌU ÅÃ ÉÍBmA :ÂQAjMB·

AeÌ· = ÔB·BM [Ëie

.“ηB· Ÿ´NÄÈw¿ OÍA

katraom: Asaih nan nyu drup takai = Kuda itu menghentakkan kakinya.

du Ëe dU = ”BÇ hanya

ÔB¿ ÊQB¯ [boAi ÉoAi :cydM

R¯ Ëe .5)ÇAe (QBZ· 5¯

Ó¿B· = ÌU ËdYM tÌ· Åο

ÅÇÌM ”BÇ .Æ„oBn· BnÀÎMe

.“͇ÌÇBNw¿ vÍ XBÈm

te-nde: Ra-mbah ra-mbâp paoh mai pak khaol dahlak. Du Po min kung thau nyu = Kami ditimpa kepa-paan. Hanya Tuhan sahaja yang

mengetahuinya.

du-a* B§Ëe dUa_ = AË1o pelawa

B§Ëe ÂB¥Ã :[dJ 4BU

= vodM ÂÌÃBU 4îAe Ëd·

¶ÌNÃËA Ì·A AË1nÀ¿ ÂB¥Ã

Á»Ae Ó»B¸m ¶ËeËe

.OÍA PiAÌr¿

jak gep: Nizam du-a kau daok janum tembang = Nizam mempelawa aku untuk duduk sekali dalam mesyuarat itu.

dua1 AËe dV = AËe dua

.AËe 5uA = AËe B¸uA

Angka dua = Angka dua.

dua2 AËe = ÅwmBo pasangan

±ÎÍeBÇ tAiËA AËe :ÌJ ,ËdÍ

Ï¿AÌm ÅwmBo = tBmB¯

.ÔjNnÍA

yau, gu: Dua urang hadiip pasang = Pasangan suami isteri.

Page 52: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

52

duah ÊAËe dVH = ÔiBA cari

.Å»BU ÔiBA = ÆÜBU ÊAËe

Duah jalan = Cari jalan.

duen ÆcËe d⁄V˜ = PÌuÌo pungut

PÌuÌo µÃA = ”¿ ÆcËe 4íÃA

.XBÈm

Anâk duen min = Anak pungut sahaja.

duec DcËe d⁄VÇ = ÔiÜ lari

jJBÃ 41· DcËe ÌU :DcËY

.AiBIà Ÿ)IwÎÄ¿ ÔiÜ Ôe =

nduac: Nyu duec klak negar = Dia lari me-ninggalkan negara.

duei ÔcËe dV‡ = µÍiBM tarik

tÌ· ÊdU Ëd· :AÌY ÔcËe

ËBà ËBIB· Åο ,ËBIB· ÔcËe

µÍiBÄ¿ vÍ É»Ì·A = R§ ÊËjMe

¶fÎM ËBIj· ÏoBNM ,ËBIj·

.ÏJjo ¶ÌNÃËA PiÜ

duei hua: Kau jeh kung duei kabaw, min kabaw nao di truh o = Akulah yang menarik kerbau,

tetapi kerbau tidak larat untuk pergi.

duh1 ÊËe dUH = BNÎAB·Ëe dukacita

ÊËe ÊR§ :4ÌIB¿ 4ÌZMBM

-B·ËejI ¶fÎM = ÔBMBY

.BNÎA

tathuk mabuk: Oh duh hatai = Tidak berdukacita.

duh2 ÊËe dUH = Ò¿fa khidmat

ÊËe Ôcie (QBZ· :4Ae ÊËe

tb¿ 5UBm ÌU 4QBÃB¯

Ï¿B· = B¯BM ÆÌYM 2ÊÌMAi

5Íj¿ ¶ÌNÃËA Ò¿fajI

.Ì»Ü fIA-fIAjI µVm

duh dak: Khaol drei duh panaok nyu sajak mâng ratuh-ratuh thun tapa = Kami berkhid-mat untuk mereka sejak berabad-abad lalu.

duis oÍËe dV^Í = BmËe dosa

5ÍBA 5¯BY tb¿ oÍËe

= ?ÌU AËY Ï¿B· B· ÔB¿

Page 53: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

53

Bn´ojM É·BÃB¿ Ôie BmËe

?“uÌIwÄ¿ Ï¿B·

Duis mâng hapak caik mai ka kami ndua nyu? = Dosa dari manakah ter-paksa kami menang-gungnya?

duissak 5nnÍËe dVU^Ís = ÉmÌm susah

ÔAÌU ÅÃ ËdÍ 5u ÔAÌU

ÔceA 5nnÍËe ÔB§Bm

ÌNÎII PAÌI ÅuBU vIA =

.µÍeA ŸÈmÌV¿

Juai ngak yau nan juai saai duissak adei = Abang jangan buat begi-tu menyusahkan adik.

dung tËe dUŒ = PË„ojM terpaut

AÌÍB· 4AËBM tËe ÌU ÔBMBY

ÉοB¿ 4ËÌU 5· ÔBÃ

ÊeÌm “ÎMBÇ = Åà tdοB¿

vJAe µÃA ÉλËA PË„ojM

.OÍA oÎÃB¿ ÁNÎÇ vÍ

Hatai nyu dung tawak kayua Nai kak Juk mamih

mamieng nan = Hati-nya sudah terpaut oleh anak dagang yang hitam manis itu.

el (c eÒ = jλBw¿ mengalir

= BMB¿ BÍA (c :BMB¿ BÍA tQÜAi

.PB¿ jÍA jλBw¿

ralaong aia mata: El aia mata = Mengalir air mata.

ew Ëc e◊ = Å)ÎIwo pang-gilan

tÌ· ÆÜBU 5¯ ËBÃ 4BU Ëc

vÍ Å»BV· Å)ÎIwo = 5¯BM

.pËiÌ»

Ew jak nao pak jalan kung tapak = Pang-gilan ke jalan yang lurus.

gaghut* PÌZ«BJ RgUˇ = AeËjJ garuda

Á»Ae PÌZ«BJ :PËjJ bÄÍA

AeËjJ tËiÌI = (B¸Î»Ëe

.AfÄÎIλ Á»Ae

inâ grut: Gaghut dalam dulikal = Bu-rung garuda dalam

Page 54: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

54

legenda.

gah ÉJ gH = tjJm seberang

= tQB¸k¿ tîAj· ÉÍAe ÉJ

.tQB¸k¿ ÔBuÌm tjJm

Gah daih kraong Mekong = Seberang Sungai Mekong.

gaha BÇBJ g_h_ = ÆBNnÍA istana

4îAe.BÇBJ ÊBÍBMB¯ ÌVÈÎIA

ÉÍAYBA Âîe cYdM tîAYB·

Å·iÌBÄÈw¿ 5Íj¿ = 4BηA

”BÇ *IwÎM vÍ .ÆBNnÍA

.vÎNÄJ vÎn· pAjJI

Abih nyu patayah gaha. Daok ka-ndaong te-nde dom ca-ndaih akiak = Mereka menghancurkan istana. Yang tinggal hanya beberapa keping genting.

gai ÔBJ Øg = vMBI batang

= tîBMA Êdίd¿ ÔBJ 5ÍBoBÇ

ÅnÀÎme ÌÍB· vMBJm ÜA

.j»ËA (Ì·ÌÀ¿ ¶ÌNÃËA

Ha-mbaik gai mepieh

ataong ala = Seba-tang kayu disimpan untuk memukul ular.

gait OÍBJ Øgˇ = ËBÎ)I beliau

,ÅÃ ÔZB¯ ÊËiÌm 4—¿

= id§ [cie R»Ai ÌY OÍBJ

,OÍA ÔZB¯ ÊËiÌm µÎÄÎÃ

.ÔAi BÍB· vÍ tiÛm É»ËBÎ)I

Muk Suruh Palei nan, gait hu ralo drep aer = Nenek Suruh Palei itu, beliaulah seorang yang kaya raya.

gi* ÏJ gI = ÌÇAjo perahu

ÌÇAjo = PB¿ ÏJ :iJ

.mÎNÄÎwo

gé: Gi mat = Perahu pengintip.

gi-ndeng tcXÎJ gIÎ!⁄ = ÂBÍejI berdiam

= tbÃBm 4îAe [ËËi tXÎJ

.j¸°MjI ¶ÌNÃËA ÔjÍe ÂBÍejI

Gi-ndang rup daok sanâng = Berdiam diri untuk bertafakur.

galar j»BJ gl‰ = *Bo

Page 55: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

55

pecal

b¿A B· 4iA j»BJ ±mÌÍ

PiËA *BÀ¿ ±mÌÍ = ÌU

.”BoBI ¶ÌNÃËA

Yusuf galar arak ka amâ nyu = Yusuf memecal urat untuk bapanya.

gam1 ÁJ g* = P̸wm sangkut

4ËBM ÁJ tÌ· i· 4ËjJ

vÍ BNÍjA = ÔAj·Bm tQBm

Åue PË„o P̸wmjI

.ÊiBVm

Gruk ké kung gam tawak saong Sakrai = Cerita yang bersangkut paut dengan Sejarah.

gam*2 ÁJ g* = pÌMÌM tutup

ÒÀ»n¿ AiB¯ :4AÌM ÂQBJ

AiBo = 4QB·A ÁJ [dE

pÌMÌÄ¿ “ÎNnÀm ÒÀ»n¿

.ÜBn·

gaom tuak: Para muslimah njep gam akaok = Para muslimah semes-tinya menutup kepala.

gam3 ÁJ g* = tÌJ¿Bm

sambung

= ÁÎYi ÔZBM ÁJB¯ :4AÌoBM

.ÁÎYj»A Ò»u tÌJ¿BV¿

tambuak: Pagam talei rahim = Menyambung silaturrahim.

gam-gam4 ÁIÀJ g*-g* =

pBÎNÄm sentiasa

ÅÃ Ôd·Ü :ÏUAiA ,2ÁJ

= OZÎvà ÔcjI ÌU ÁIÀJ

ÔjJÀ¿ pBÎNÄm OÍA Ï·1»

.OZÎvÃ

gam-gam araci: Lakei nan gam-gam nyu brei nasihat = Lelaki itu sentiasa memberi nasihat.

gan ÅJ g˜ = Ì»Ü/oNÄλ lalu/lintas

ÅJ ÔB¿ ÌU Ï»§ ÆAÌM :O·

ÆAÌM = 5»ÇAe tBm [dÃA

É¿Ëi ÅoeBÇe Ì»Ü Ï»§

.ÔBm

kat: Tuan Ali nyu mai gan anep sang dahlak

Page 56: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

56

= Tuan Ali lalu di hada-pan rumah saya.

ganreh ÊcjÃBJ g^Rn⁄H = ÏN´m sakti

"A = "A R¯ ÊcjÃBJ :ÊcjÄÎJ

.ÏN´m BÈ¿

ginreh: Ganreh Po Allah = Allah Maha Sakti.

ganah ÉÃBJ gNH = ÊËiBnm separuh

ÌU :OÍAË ,ÉÃBI ,ÊbMd¿

jJBà ÉÃBJ Bm 5ÎZλ

Åw»ÎÈ· Ôe = ”¿

.XBÈm AiBIÃ ÊËiBnm

metâh, banah, wait: Nyu lihik sa ganah negar min = Dia kehilangan separuh negara sahaja.

ganong tRÃBJ gOnŒ = jmÌJ gusar

tRÃBJ ÔAÌU :tîBÄÎJ

ÅuBU = [dJe ÊbÃBJ

.AfÃA ÂBnm ÔjmÌIw¿

ginaong: Juai ganaong ganâh di gep = Jangan menggusari sesama anda.

Gaok 4QBJ Og@ = 4QBJ Gaok

Á»Ae 4QBJ ÆAÌJ ÔZB¯

ÆAÌJ tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae 4QBJ

Palei Guan Gaok dalam Sakrai = Kam-pung Guan Gaok dalam Sejarah.

gaok 4QBJ Og@ = ¶ÌÍjo periuk

4QBJ td¿ 4bÃBM :É)J

¶ÌÍjo foie µÃBÄ¿ = v·

.KBJÀM

glah: Tanâk dalam gaok kang = Mena-nak daripada periuk tembaga.

gap ±J g∏ = ÆËB· kawan

ÉMA ËBÃ Ëd· ±J :ÅJ [dJ

̸ÃËB· ÅÄ»BUjo = AÌÇeA

.ÊËBU ÊÌIuÌm

gep gan: Gep kau nao atah adhua = Perjalanan kawanku sungguh jauh.

Page 57: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

57

gata BMBJ gt_ = Oη kita

BMBJ :Ôcie tïZ¯ ,BNÍA

tiËA Oη = Á»n¿ tAiËA

.Á»n¿

ita, phong drei: Gata urang Muslim = Kita orang Muslim.

gei* Ôd« r‡ = KÌU juga

ËdZM ÊAËe ËBà ÆÌ»ÌY :Ôci

ÔF« ÔB§Bm tQBm 5ÎIBm

ÔiBBÄ¿ ÏJjo KÌU ÔBm =

.vIA ÂBmjI ÌÀ»§

rei: Hulun nao duah thau sabik saong saai gei = Saya juga pergi mencari ilmu bersama abang.

glih* ÉÎ)J gILH = ÉÎN» letih

Ôe = R» ÉÎ)J ÌU :j)J ÉÍ1J

.ÉÎN» Ì»ÜjM

glaih glar: Nyu glih lo = Dia terlalu letih.

glang v)J gL! = µÍjλ lirik

:ÉÍAe ÉJ Ïà ÉJ ÏÍBVλ

ÉJ 4cÌÃBY ÉJ ÔBY v)J

PB¿ Ÿ´Íjλ = ÌΧ

.ÅÃB¸· ËBMA Ôjθ·

linyaiy gah ni gah daih: Glang hai gah hanuek gah aiu = Lirikkan mata ke kiri atau ke kanan.

gahluw ËzÇBJ ghLU⁄ = ËiBÈJ gaharu

:dYB¯ Ëdo ËdÍB· ÉÎÃBUBm

tb¿ Ëdo 4bUB¿ 5u tAiËA

PAÌJ¿ tiËA = ËzÇBJ

.ËiBÈJ foie ÏuAË µVο

sajenih kayau mbau pahe: Urang ngak manyâk mbau mâng gahluw = Orang mem-buat minyak wangi daripada gaharu.

gem1 ÂdJ g° = ÏÖBMjV¿ menyertai

ËBÃ ÂdJ Ëd· : 5ÎIBm ËBÃ

ÂBJËA É¿AjA oÎ)V¿ 5¯

oÎ)V¿ Ô„MjV¿ Ì·A = ÅÃ

.OÍA ÂBJA É¿AjA

nao sabik: Kau gem nao pak majlis cera-mah ugama nan = Aku menyertai majlis cera-

Page 58: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

58

mah agama itu.

gem2 ÂdJ g° = tËfÄλ lindung

ÂdJ ÆAËA : 4cËB· ,ÂQBJ

ÆËA = ÔciBÇBÍA 4AjÃBM

.ÔiBÇBMB¿ ÆjBÄo ÏuËfÄλ¿

gaom kawek: Awan gem tanrak aiaharei = Awan melindungi pancaran matahari.

ghanyur* iÌUB« rzU‰ = ÊfÃi-ÊÌÍi riuh-rendah

Åà 5ÎIÜ :B§Ì§ ,iQBUAi

OÍA OnÀM = iQB¯B¯ iÌUB«

.ÊfÃi-ÊÌÍi

ranyaor u-a: Labik nan ghanyur papaor = Tempat itu riuh-rendah.

ghak 5ÈJ G = v»BÇ halang

5ÈJ ÌU (QBZ· :ÆÜBU O·Bm

.Oη v»BÈw¿ 5Íj¿ = Ôcie

sakat jalan: Khaol nyu ghak drei = Mereka menghalang kita.

ghal *ÈJ GÒ = BÃ1o pelana

Ai ÅÃ Æb¿Ü :ÉÍAeAi ÆB§

tQAi 4QBuAe *ÈJ ÊÌI

ÊÌIÌIe OÍA ÉUBJ = ÌU

.“w·1I oMAe BÃ1o

an radaih: Lamân nan ra buh ghal di angaok raongnya = Gajah itu dibubuh pelana di atas bela-kangnya.

ghai* ÔB« Ør = BNbM takhta

4ïJBM ËBMB¯ :ËBMB¯ ÔAi

.BNbM Ï´Í„Ä¿ XAi = ÔB«

rai patao: Patao tagok ghai = Raja menaiki takhta.

gheh* ÊdÈJ G⁄H = jÇB¿ mahir

ÔBÃÌ· Åà PËjÈ¿ :ÊdZ·

5ÍBÃB¯ Á»Ae ÊdÈJ vÍ

OÍA PËjÈ¿ = ÁÎUB¿

Á»Ae jÇB¿ vÍ oÍeBJ

.ÅÃÌÄM tfÎI

kheh: Mahrut nan kunai yang gheh dalam panaik manyim = Mahrut itu gadis yang mahir dalam

Page 59: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

59

bidang tenunan.

ghelghel* 2(d« r⁄Ò2 = 2pBÎM tiap-tiap

[dE 4ËjI 2(d« :2(ci

2pBÎM = 4cË 4dοAidM

ÆÌmÌme Ì»jo ÅmËiËA

.ÜÌÀm

rel-rel: Ghel-ghel bruk njep teramik wek = Tiap-tiap urusan perlu disusun semula.

gheng* tdZ« r!⁄ = Év, kisah

Év, = ËzÇAe tdZ« :tci

.Ì»ÌÇe

reng: Gheng dahlau = Kisah dahulu.

ghing* vÎZ« rIŒ = ¶jJjI bergerak

vÎZ« Åà ÉÍBÃA 4íÃA :vÍAi

¶jJjI OÍA ¶eÌI = [dÃAdM

.ÅoeBÈ·

raing: Anâk anaih nan ghing teanep = Budak itu bergerak ke hadapan.

ghuk 4ÌÈJ GU = t̸wλ lingkung

:tËR·B¯ 4—·BA

4ËÌÈJ ÌU Ï»§ ÆAÌM

Ï»§ ÆAÌM = ÊË 4—ÃBJ

.ÆiÌU Ÿu̸wλ¿

cakuk pakong: Tuan Ali nyu ghuk ganuk wah = Tuan Ali me-lingkungkan joran.

ghup* [ÌZ« rU∏ = BoËi rupa

tdÎUB¯ "A : 5ÍBm [–i

,Ôcj· ÊR§ oÍÌÃB¿ 4íÃA

Ôcie ËdÍ [ÌZ« tAiËA

"A = tbÃBm 4QB·A ÊQBIBm

ÂBm ÏnÃD¿ Å·BNnÎBÄ¿

ŸÍeBUe 5Íj¿ ,BoËi

.OηÏMjnm Æjθί ÊAÌJm

rup saik: Allah pajieng anâk manuis oh krei, urang ghup yau drei sa baoh akaok sanâng = Allah menciptakan manusia sama rupa, mereka dijadikan se-buah fikiran seperti kita (prb).

ghur iÌÈJ GUÂ = iÌJ,

Page 60: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

60

kubur

.ÆiÌJ,jo ÉÃBM = iÌÈJ ÊbÃBM

Tanâh ghur = Tanah perkuburan.

Ghut* PÌZ« rUˇ = PÌZ« Ghut

= PÌZ¬È¿ ÔBÃÌ· ÅuA

.PÌZ¬È¿ ÂBÃjI oÍeBJ

Mahrut: Angan kunai Mahghut = Gadis berna-ma Mahghut.

gi-mbak 5nÎJ g^ı = tÌNÄJ gantung

R¯ 5¯ tB§ 5nÎJ :Êjm

= 4—»BY ÆAe 5`uÜ

ÅÇÌM fn· piBÇ tÌNÄJjI

.Ï¿ÌI ÆAe OÎuÜ

serah: Gi-mbak ang pak Po langik dan haluk = Bergantung harap kepada Tuhan langit dan bumi.

gi-ndang tXÎJ g^Î! = ÏUÌm sunyi

AÌU tÌ· Á»B¿e ËBà ÆÌ»ÌY

fo ÏJjo ÔBm = tXÎJ

.Ïnm ÏUÌm vÍ Á»B¿

Hulun nao di malam kung jua gi-ndang = Saya pergi pada malam yang sunyi sepi.

gila 1ÎJ g^l_ = 1ÎJ gila

ÌU ÔBÎÃBI ÔyB¯ :ÔîjÃBY

ÆAÌ·1· = 1ÎJ tAiËA Êcie

.1ÎJ tiËA ÏMjnm Ôe

hanroi: Pa-ndi baniai nyu dreh urang gila = Kelakuan dia seperti orang gila.

gilac D1ÎJ g ^lÇ = Ï»BJÀ· kembali

4QB·A 5¯ D1ÎJ [dEBNÍA

pËiBÇ Oη = 4cË ÆÜBU

.Å»BU *6wn· Ï»BJÀ·

Ita njep gilac pak akaok jalan wek = Kita harus kembali ke pangkal jalan.

gilai Ô1ÎJ g^Øl = ÌÇAjo perahu

4RM Ô1ÎJ ÊQBIBm cYBM ÌY

OoAe ”BÇ = ÆB¸ÍA ÊjM ËBÃ

ÏJjo ¶ÌNÃËA ÌÇAjo ÊAÌJm

Page 61: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

61

.ŸÍA ÜBVÄ¿

Hu ta-nde sabaoh gilai tok nao trah ikan = Ha-nya dapat sebuah perahu untuk pergi menjala ikan.

gilam Á)ÎJ g^l* = tÌIwM tanggung

4QBuAe ÔAeB¯ Á)ÎJ :Á»BJ

oMCe ÔeBo tÌIwÄ¿ = AjÎI

.ÌÇBI

galam: Gilam padai di angaok bira = Menang-gung padi di atas bahu.

gilaong tQ1ÎJ g^Ol# = Å»BU jalan

4BÎIBM tQ1ÎJ :tî1ÎJ

iAÌ»· Å»BU = Å· ÊR§

.j·Ìm É»,fÎM

gilaong: Gilaong tabiak oh kan = Jalan keluar tidaklah sukar.

ginaong tQBÄÎJ g^On# = ÊiB¿ marah

:ÔBMBY 5@YB¯ ,tîBÄÎJ

,tQBÄÎJ Ôcie ÔzÃdÎIBÇ

1ÎIBoA = 5U ÊdÍ 5ÎYÜ

É)w»ÎÇ ,ÊiB¿ Oη

.Æ„n´VÎJ·

ginaong, pa-ndik hatai: Habienlei drei ginaong, lihik yeh jak = Apabila kita marah, hilanglah ke-bijaksanaan.

ginâp [bÄÎJ g^n∏ = ÅÃÌÄM tenunan

ÒÎmA :ÆB¯BM 4d¯ [bÄÎJ

ÉÎmA = [bÄÎJ ÔdJAi ÅÃ

.ÆÌÄM v·ÌM OÍA

ginâp pek tapan: Asiah nan ragei ginâp = Asiah itu tukang tenun.

gi-ndi ÔXÎJ gIÎfl = ÉUYjI berhujah

OÍBJBÇ ÌY ÊR§

tiBJm eBÎM = ÔXÎIÎm

.ÉUYjI ¶ÌNÃËA Ån»A

Oh hu hagait si gi-ndi = Tiada sebarang ala-san untuk berhujah.

ginem ÂdÄÎJ g^n° = ÆÌ¿Ü lamun

Page 62: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

62

4îAe ÔceA :4îBo BÍA

µÍeA = ÂdÄÎJ 4îBo 5u

.ÆÌ¿1w¿ ¶ËeËe

aia mbaok: Adei daok ngak mbaok ginem = Adik duduk mengelamun.

Ging vÎJ g^Œ = vÎJ Ging

Á»Ae vÎJ ÆAÌ· 4̯

ÆAÌ· tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae vÎJ

Puk Kuan Ging dalam Sakrai = Kampung Kuan Ging dalam Sejarh.

ging vÎJ g^Œ = iÌoAe dapur

vÎJ :vÎÎJ ,ÆAj·BA

iÌoAe = ÔdmÜ 4bÃBM

.ÏmBà µÃBÄ¿ ¶ÌNÃËA

cakran: Ging tanâk lasei = Dapur untuk menanak nasi.

ginuh ÊÌÄÎJ g^nUH = v»jÀA cemerlang

= ÊÌÄÎJ ÌYdM ÊBÎo DBI ÌU

OoAe ÔBnÀm jU1I Ôe

.v»jÀA vÍ Æ„ÍBV·

Nyu bac mbiah tehu ginuh = Dia blajar sampai dapat kejaya-an yang cemarlang.

ginum ÂÌÄÎJ g^nU* = ÆAËA awan

ÏÃ ÔciBY :ÅÎuA ÉÍB§

= ÁNÎÇ ÂÌÄÎJ5ÎÎuÜ

ÆAËAjI OÎuÜ ÅÍA ÔiBÇ

.ÁNÎÇ

aih angin: Harei ni langik ginum hitam = Hari ini langit berawan hitam.

glai Ô1J ØgL = ÅMÌÇ hutan

,Ô1J 4ÌÃB¿ :ËQ1· Ô1J

,ÅMÌÇ ÁÍA = tR»Ai Ô1J

.AiBNÄ»I ÅMÌÇ

glai klaow: Manuk glai, glai ralong = Ayam hutan, hutan belantara.

glaih ÉÍ1J ØgLH = ÉÎN» letih

ÆdÎIBÇ ËdZM ÊR§ :Æaj¯ tAj·

ÌÇBM ¶fÎM = ÉÍ1J 5ÎYÜ

.ÅÈÎN»· v»ÎÇ Å·A É·1ÎI

Page 63: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

63

krang prân: Oh thau habien lahik glaih = Tidak tahu bilakah akan hilang keletihan.

glan Å)J gLˆ = Ìn» lesu

ÌU 4QBÃB¯ :j)J ÉÍ1J

ËdÍB· 5MB¯ Ï¿B· icYB¯

ÊBÎo R» Å)J ÉÍ1J ,ÜBI

ÊR§ ”¿ Aj¿A ÊQBU *M

Ï¿B· = Ôcie B· ËdZM

ÌÍB· ŸwJ¿ÌÄ¿ ÊËiÌme

Ì»ÜjM ƆeD· Á»Ae ,µ»BI

LwÎÈm Ìn» ÆAe ÉÎN»

,tiBo Ì»ÌÇ ÉMBojM

¶fÎM Ï¿B· ÆÌ¿BÃ

.“ÍifV¿

galaih glar: Panaok nyu pa-ndar kami patak kayau bala, galaih glan lo mbiah tal jaoh amra min oh thau ka drei = Kami disuruh menum-bangkan kayu balak, dalam keadaan terlalu letih dan lesu, sehingga terpatah hulu parang, namun kami tidak

menyedarinya. [Petikan dari sebuah manuskrip dalam mikrofilem].

glaong tQ1J OgL# = ÏIwÎM tinggi

tQ1J 4dA :idÎI tî1J

.ÏIwÎM OηÌI =

glaong bier: Cek glaong = Bukit tinggi.

gleh1 ÊzJ gL⁄H = µÎ»A celik

ÌU :Üd¿ ÆËjM ;Üd¿ 5ÍÜ

BMB¿ jmA ÊzJ ÊR§ tQB¿B¯

.”BMB¿ ÅNÈÎ)wo µÎ»A =

laik mela, trun mela: Nyu pamaong oh gleh asar mata = Celik penglihatan matanya.

gleh2 ÊzJ gL⁄H = iËfÃÌ¿ mundur

jJBÃ ÊQBIBm :4îBM ÆËeB·

AiBIÃ ÊAÌJm = BÎÃee ÊzJBM

.BÎÃee iËfÃÌ¿jM

kadun taok: Sabaoh nagar tegleh di dunia = Sebuah negara ter-mundur di dunia.

Page 64: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

64

glom ÂR»J OgL* = jNÃÌ»/µnÀU campak/lontar

ÌU ÂR)J tAiËA :5ÎI

Ôe = Ô̯A Á»Aee b¿BM

.ÏoA Á»Af· Ÿ´nÀAe

bik: Urang glom nyu tamâ di dalam apui = Dia dicampakkan ke dalam api.

gleng tzJ gL⁄! = KBU jaga

KÄÍk ÔBÃÌ· :BJBU 4dÍA

= ÌU 5ÍB¿A tzJ 4dÍA

.”ÌJÍA KBVÄ¿ KÄÍk ÆAÌo

aiek jaga: Kunai Zainab aiek gleng amaik nyu = Puan Zainab menjaga ibunya.

gok 4RJ Og = *uA asal

.*uA ÁA = 4RJ ÁA :(QBJ

gaol: Cam gok = Cam asal.

grep [cjJ Rg⁄∏ = ÊËiÌ»m seluruh

[cjJ ÅÃ 4ÌM e :ÉÎIBuQBM

fo = 4ÌIB¿ 4ÌZMBM jJBÃ

AiBJBà ÊËiÌ»m OÍA 5ÎN·

.BNÎA 4Ëe

Taongabih: Di tuk nan grep nagar tathuk mabuk = Pada ketika itu seluruh negara du-ka cita.

gruk 4ËjJ RgU = tÌIwÎMjI bertinggung

4ËjJ tAË 5»ÇAe 4QBÃB¿

Ï¿B· = 4QB·A ËB¯Ai

*ÎJÀm tÌIwÎMjI

.ÜBn· ¶ÌmÌIw¿

Manaok dahlak wang geruk rapao akaok = Kami ber-tinggung sambil menggosok kepala.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

gu* ÌJ gU_ = ÆËB· kawan

ÁA tAiËA :ÅJ [dJ

ËB§ ÁJ ÊR§ ÔæÜBY tbÃB¿

tAiËA ÅJ ÌJ.Ôciee

Åο 4—A ÔÌuA ÔcjI

,ÁA tiËA foie ÉwNm =

.ÆeBIe ÌUBIjI ¶fÎM

Page 65: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

65

ÆËB· eA µÍ„I KÎvÃ

.ÅÍB·Bo ŸÍjJÀ¿ vÍ

gep gan: Urang Cam manâng halei oh gam ao di drei. Gu gan urang brei angui cuk min = Setengah daripada orang Cam, tidak berbaju di badan. Nasib baik ada kawan yang memberikan pakaian.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam mikrofilem].

guan ÆAÌJ gV˜ = 5ÎN· ketika

ËBà ÆÌ»ÌY :ÆAÌJ 4ÌM

vZ· ÆBUBÇ Á»B¿ ÆAÌJe

Á»B¿ 5ÎN· ÏJjo ÔBm =

.OJ» ÅUÌÇ

tuk guan: Hulun nao di guan malam hajan khang = Saya pergi ketika ma-lam hujan lebat.

Guen ÆcÌJ gV⁄˜ = ÆcÌJ Guen

Á»Aee 4QBJ ÆcÌJ 4̯

ÆcÌJ tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Aee 4QBJ

Puk Guen Gaok di dalam

Sakrai = Kampung Guen Gaok di dalam Sejarah.

hajala ÜBUBÇ h_jl__ = ÔiBÇ ÉwNm setengah hari

ËBÃ ÆÜBU :ÔciBY ÊbMB¿BÇ

AÌÇeA 4b¿ ÆQB¿BU 5¯

ÆQB¿BU· ÅÄ»BUjo = ÜBUBÇ

.ÔiBÇ ÉwNm pB¿ *ÎJÀw¿

hametâh harei: Jalan nao pak Jamaon mâk adhua hajala = Per-jalanan ke Jamaon mengambil masa se-tengah hari.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

ha BÇ h_ = m = se

tQBm ÔBÎI tdη Ëd· :BmBÇ

¶fÄÇ Ì·A = AjM voBÇ bÇ

Ï»B¸m Ì¿B· Åue vBÄÎIjI

.ÏJÜ

hasa: Kau kieng biai saong hâ hambang tra = Aku hendak berbincang dengan

Page 66: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

66

kamu sekali lagi.

hâ bÇ h_¨ = Ì¿B· kamu

= ÔAÌU ÅÃ ËdÍ 5ue bÇ

.ÌNÎII PAÌIjI Ì¿B· ÅuBU

Hâ di ngak yau nan juai = Jangan kamu berbuat begitu.

hagik* 5ΫBY hØr = j»BVÄ¿ ¶Ì·Ìo pokok menjalar

Åà 5ΫBY :5ÍAiBY ÆÌZ¯

¶Ì·Ìo = ËdÍB· ÆBZM 5ÎÍY

.ÅÇAe oMCe j»BVÄ¿ OÍA

phun haraik: Hagik nan ndik than kayau = Pokok itu menjalar di atas dahan.

ha-ndaoh* ÊQAYBY hOÎ@H = mNÄV¿ menyentap

4BÎIBM ÅÃ ÔZBM ÊQAYBY bY

OÍA Ï»BM mNÄV¿ Ì¿B· =

.iAÌ»·

Hâ ha-ndaoh talei nan tabiak = Kamu menyen-tap tali itu keluar.

hasit OÎmBY hsIˇ = OθÍfm sedikit

OÎmBY tBA :5`·BM

Åο ÔB¿ ÌU ,B· AÌÇeA

OθÍfm ɻ̸uÌM =

Å·A Ôe ,ÏJÜ pB¿

.ÏNÄÃ KÌU ÔBnÀm

takik: Cang hasit adhua ka, nyu mai min = Tunggulah sedikit masa lagi, dia akan sampai juga nanti.

haban ÅIBÇ hbˆ = KBJÀM tembaga

= ÅIBÇ tb¿ Êj· ±u ÌU

foie ÅÎBÄÎA PAÌJÀ¿ Ôe

.KBJÀM

Nyu ngap krah mâng haban = Dia mem-buat cincin daripada tembaga.

habar jIBÇ hb‰ = ÆBÀÎJBI bagaimana

4AËi tÌ· ÉÍBÃAi :jIBÇËdÍ

= ?ÓÃAiËA 4cË jIBÇ ÅÃ

vÍ ¶eÌI ÆCeD· BÃBÀÎJBI

?tiB¸m OÍA OηBm

yauhabar: Ranaih

Page 67: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

67

kung ruak nan habar wek urani? = Bagai-mana keadaan budak yang sakit itu sekarang?

habien ÆdÎIBÇ hObY⁄˜ = 1ÎI bila

5¯ ËBÃ bÇ ÆdÎIBÇ

É·1ÎI = ?[dÍj¿dÎm

?[dÍj¿dÎn·ÏJjo ËB¸uA

Habien hâ nao pak Siemriep = Bilakah eng-kau pergi ke Siemriep?

hacuak 4AÌABÇ hcV = µVÎÀ¿ memijak

4AÌABÇ Ëd· :4AÌUBÇ

Ì·A = ËdMB¯ 4QBuAe

.ÌMBI oMCe µVÎÀ¿

hajuak: Kau hacuak di angaok patau = Aku memijak di atas batu.

hadaeng vk§AeBÇ hdeŒ = ÅÍjÍfÄmjI bersendirian

ÅÃ 4ËjI 5u : vk§ ÔcieBm

= 5»ÇAe vk§AeBÇ ÅÍB· ÊR§

OÍA BUj· PAÌJÀ¿ ÔBm

.ÅÍjÍfÄmjI Å·ÌI

sadrei eng: Ngak bruk nan oh kain hadaeng dahlak = Saya membuat kerja itu bukan bersen-dirian.

hadah ÊeBÇ h__dH = jÄÎm/tjM terang/sinar

,Åà "A iÌà ÂeB¯B¯ tdη

ÂeB¯B¯ tdη ËdÍ [RJd¯

¶fÄÇ = ÔciBYuBÍ ÊeBÇ

,OÍA "A iÌà Ÿ¿eBÀ¿

ÂeBÀ¿ ¶fÄÇ Å¸ÍBJBI

.ÔiBÇBMB¿ jÄÎm

Kieng papadam nur Allah nan, pagop yau Kieng papadam hadah yangharei = Hendak memadam-kan nur Allah itu, bagaikan hendak me-madam sinar mata-hari.

hadang tAeBÇ hd! = teËA udang

Á»Aee tAeBÇ ±A ÌU (QBZ·

m¸wÄ¿ 5Íj¿ = tîAj·

.ÔBuÌm Á»Aee teËA

Page 68: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

68

Khaol nyu cap hadang di dalam kraong = Mereka menangkap udang di dalam sungai.

hadrei ÔcieBÇ hRd& = i̸ÍDm seekor

ÔcieBÇ ÊRo 5»ÇAe :ÔcieBm

µnÀÃjM ÔBm = tQAj¯ tîB¿Ai

.jnI vÍ ËBÀÍjÇ i̸ÍDm

sadrei: Dahlak mboh hadrei ramaong praong = Saya ternampak seekor harimau yang besar.

hadei1 ÔceBÇ hd‡ = ÏnÀM

tampi

4—¿ :ÊjI Ôd¯BM ,ÔAeBÇ

ÔAeB¯ ÔceBÇ 4îAe 5)ÇAe

ÏnÀÄ¿ tfm ÔBm µÎÄÎà =

.ÔeBo

hadai, tapei brah: Muk dahlak daok hadei padai = Nenek saya sedang me-nampi padi.

hadei2 ÔceBÇ hd‡ = ÅÍeÌÀ·

kemudian

ÔciBYe ÌU ÔÍBZU :CÍÌ»

ÔiBÇe “ÄoAÌU = ÔceBÇ

.ÅÍeÌÀ·

luic: Chalei nyu di harei hadei = Jawa-pannya di hari ke-mudian.

hader iceBÇ hd⁄ = ifm sedar

ÁJ iceBÇ : R§ icË ÌY

ifm pBÎNÄm = ÔBMBYe

.ÏMBÇe

hu wer o: Hader gam di hatai = Sentiasa sedar di hati.

hadiip1 ±ÎÍeBÇ hdY^∏ =

ÔjNnÍA isteri

±ÎÍeBÇ :tBmB¯ ±ÎÍeBÇ

ÔjNnÍA = ÆcÌÍ tAiËA ÌU

.ÂBNÍË tiËA Ôe

hadiap pasang: Ha-diip nyu urang Yuen = isteri dia orang Viet-Nam.

hadiip2 ±ÎÍeBÇ hdY^∏ =

pËfÎÇ hidup

±ÎÍeBÇ :AËBÍ tQBm ±ÎÍeBÇ

pËfÎÇ = Â1mG ÂBJËA Á»Ae

Page 69: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

69

.Â1mG ÂBJA Á»Ae

hadiip saong nyawa:

Hadiip dalam ugama Islam = Hidup dalam agama Islam.

haduissa BnnÍËeBÇ hdV^UÍs = BmËe dosa

ÆÌn¿A Ëd¸Î» :tÌZU 4ÌZU

BnnÍËeBÇ AeB¿ bÇ ÉÍd¿ 5ÍBI

É)ÃÌn¿A BNÄο = R¯ tQBm

BmËe PAÌIjI Ì¿B· ËÜB¸U

.ÅÇÌM peBÇjM

chuk chung: Likau ampun baik meyah hâ mada haduissa saong Po = Minta ampuanlah jikalau kamu berbuat dosa terhadap Tuhan.

haduissak 5nnÍËeBÇ hdV^Ís = ÉmÌm susah

5nnÍËeBÇ tAiËA tQAe Ëd·

.ÉmÌm tiËA tÌ»ÌÄ¿ Ì·A =

Kau daong urang haduissak = Aku meno-long orang susah.

hagait OÍBJBÇ hØgˇ = pA apa

bÇ [dE OÍBJBÇ :5ÍBJBÇ

Ì¿B· Ì»jo vÍ pA = ?5u

?PAÌI

hagaik: Hagait njep hâ ngak? = Apa yang perlu kamu buat?

hai1 ÔBY Øh = ÂBmjI bersama

É»ÌIuÌM = ÔBY Ëd· tBA

.ÂBmjI Ì·A

Cang kau hai = Tunggulah aku ber-sama.

hai2 ÔBY Øh = ÜÌÀm semula

É)NwÍA = ÔBY 4cË iceBÇ

.ÜÌÀm

Hader wek hai = Ingatlah semula.

ha BY h_ = ËBMA atau

= R§ BY ËBÃ :DÜB·ËdÍ

.¶fÎM ËBMA ÏJjo

yau ka lac: Nao ha o = Pergi atau tidak.

haih ÉÍBY ØhH = µÎ¸wÍj¿ meringkik

Page 70: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

70

Êaj· ÆAÌJe ÉÍBY ÉÍBmA

fo µÎ¸wÍj¿ AeÌ· = Á»B¿

.Á»B¿ ÉwM ÌN,Ë

Asaih haih di guan krâh malam = Kuda mering-kik pada waktu tengah malam.

haiy ÏÍBY ØhÁ = ÏwÍjÎw¿ mengiringi

.XAi ÏwÍjÎw¿ = ËBMB¯ ÏÍBY

Haiy patau = Mengiringi raja.

hajan ÆBUBÇ hjˆ = ÅUÌÇ hujan

ÆBUBÇ ÏÃ ÆÜÌI :ÆBUBÇ BÍA

.ÅUÌÇ pj· ÅÍA Å»ÌI = Pdο

aia hajan: Bulan ni hajan miet = Bulan ini kerap hujan.

Hajem ÂdUBÇ hj° = ÂdUBÇ Hajem

ÔAj·Bm Á»Ae ÂdUBÇ tîAj·

ÂdUBÇ tîAj· [ÔBuÌm] =

.ÊiBVm Á»Ae

Kraong Hajem dalam Sakrai = [sungai] Kraong Hajem dalam Sejarah.

hajieng tdÎUBÇ hjY⁄! = ÅÍeBV· kejadian

tdÎUBÇ 5mRÃB¿ :ÔB¿ tdÎU

ÅÍeBV· = 4—»BY tb¿

.ÉÃBM foie ÏnÃD¿

jieng mai: Manosak hajieng mâng haluk = Kejadian manusia daripada tanah.

haké1 i·BY hOk— = ÆB¿ mana

ÌU ÊRo bY i·BY :i· ÊRo

Ì¿B· É·BÃB¿e = ?ÓÃAj·

?ÔeBM Ôe µnÀÃ

mboh ké: Haké hâ mboh nyu karani? = Di manakah kamu nampak dia tadi?

haké2 i·BY hOk— =

Å·BNÍjAe diceritakan

5`·BM 5»ÇAe 4QBÃB¯ tci

Ï¿B· ÌnÍA = i·BY Ai

.Å·BNÍjAe tiBU

Râng panaok dahlak takik ra haké = Isu kami jarang diceri-takan.

Page 71: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

71

hakei Ôd·BY hk‡ = ÅÄno pesanan

ÂîeBÇ 4cË 5ÍBA ÌU

Ôe = AÌÍB¯ Ôd·BY ÊQBI

.ÅÄno pAjJI Ÿ)IwÎÄ¿

Nyu caik wek hadom baoh hakei payua = Dia meninggalkan beberapa pesanan.

hala1 ÜBY hl_ = ƈee

dedaun

ÊËjU ÜBY :ËdÍB· ÜBY

ƈee = tBȯ ÁλBYe

.ÊËiÌ» ÁÎmÌ¿e ÆiÌJÌJjI

hala kayau: Hala jruh di halim bhang = Dedaun berguguran di musim luruh.

hala2 ÜBY hl_ = ÉÍjÎm sirih

4îAe KÄÍk ÔBÃÌ· :tbo ÜBY

tfm KÄÍk ÆAÌo = ÜBY tbo

.ÉÍjÎm Å·B¿

hala mbâng: Kunai Zainab daok mbâng hala = Puan Zainab sedang makan sirih.

hala3 ÜBY hl_ = ¶ÌUBw¿

mengajuk

BI ÁA ±m :ÔÌM ÜBY

Ò¬» = ÜBZÎm ÆcÌoAi

.¶ÌUCe ÊeÌ¿ ÁA

hala tui: Sap Cam ba ra mbuan sihala = Loghat Cam mudah diajuk.

halang tÜBY hl! = ooB· ÅÍ„· kain kapas

:ɯB· tb¿ ÔAj¿ 5u tAiËA

tÜBY tb¿ ËRÀλ· 5uAi

foie PAÌIjoe ÌJÀ»· =

.ooB· ÅÍ„·

urang ngak mrai mâng kapah: Ra ngak kalimo mâng halang = Kelambu diperbuat daripada kain kapas.

halar j»BY hl = pÌIwm sanggup

5u j»BY ÌU :ÔBMBY [dI

pÌIwm Ôe = ÅÃ 4ËjI

.OÍA Æ„Uj6o Å·Ì·1¿

bep hatai: Nyu halar

Page 72: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

72

ngak bruk nan = Dia sanggup melakukan peker-jaan itu.

halau ËÜBY hlU◊ = vn¿Ì» lumpang

KÄÍk ÔBÃÌ· :ËÜBY ÔBJ

ÔAeB¯ 4îBm ËÜBY 4b¿

*ÎJÀw¿ KÄÍk ÆAÌo =

¶ÌJ¿ÌÄ¿ ¶ÌNÃËA vn¿Ì»

.ÔeBo

gai halau: Kunai Zainab mâk halau saok padai = Puan Zainab mengam-bil lumpang untuk men-umbuk padi.

halei ÔZBY hl‡ = ÆB¿e di mana

ÔZBY 5ÎIÜe :ÔZBYd¿

ÌY ÅÃdMe ,aj·BM tQBA

ÆAÌÇBÀ· eA ÆB¿e = ÆÜBU

.Å»BU eA ÌNÎme

mehalei: Di labik halei caong takrâ, di tenan hu jalan = Di mana ada kemahuan di situ ada jalan.

halihaleng tæÜBZλBY hlhl⁄!

= ÊjΫ ghairah

v)J ÌU :aj·BM 4ajmd¯

= Åà Ôd¿B· 5¯ tæÜBZλBY

OÍA ÆAÌn¿jo OÈλ¿ Ôe

.ÊjΫ ÊÌÄo Åue

pasrâk takrâ: Nyu glang halihaleng pak kamei nan = Dia melihat perem-puan itu dengan penuh ghairah.

haleng t æÜBY hl⁄! = oÎoBM tapis

tæÜBY ËBà Ïà BÍA BI bÇ

ÅÍA j͆ É»AËBI Ì¿B· = B·

ÉÎJ»jM oÎoBMe ¶ÌNÃËA

.Ì»ÌÇe

Hâ ba aia ni nao haleng ka = Kamu bawalah air ini un-tuk ditapis terlebih dahulu.

halim ÁλBY hl& = ÁÎmÌ¿ musim

ÁλBY ;ÊËjU ÁλBY :ËYAi

= tBÈI ÁλBY ;ÆBUBÇ

ÁÎmÌ¿ ;ÊËiÌ» ÁÎmÌ¿

Page 73: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

73

.oÃBo ÁÎmÌ¿ ;ÅUÌÇ

ra-ndu: Halim jaruh; halim hajan; halim bhang = Musim luruh; musim hujan; musim panas.

halong tR»BY hOlŒ = ÅÄ·B¿ makanan

5)ÇAe 4QBÃB¯ :tbo ÔdÄÀA

tÌ· tbo tR»BY 4BÍB¯Ai

ÓUBme tfm Ó¿B· = ÓuBI

.Å·AjλV¿ vÍ ÅÄ·B¿

cemnei mbâng: Panaok dahlak ra payak halong mbâng kung bangi = Kami sedang disaji maka-nan yang menyelerakan.

haluei ÔcÌ»BY hlV‡U = ÊËfM teduh

ÏÃ ÆÌZ¯ 4ÌuBI ÜAd¿e

ÊËBIe = ÏuBI ÔcÌ»BY Bmic¿

pAjI ÅÍA ¶Ì·Ìo ÅÇËfM

.Bnλm ÊÌIuÌm

Di meala banguk phun ni mersa haluei bangi = Di bawah teduhan pokok ini berasa sungguh selesa.

Haluh ÊÌ»BY hlUH = ÊÌ»BÇ

Haluh

Á»Ae ÊÌ»BY t1o 4cÌ·

t1o ÅmAËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÊÌ»BY

Kuek Mblang Haluh dalam Sakrai = Ka-wasan Mblang Haluh dalam Sejarah.

haluh ÊÌ»BY hlUH = pÌ»BÇ halus

ÓNλĿ = ÊÌ»BYd¯ v)J 4dÍA

.pÌ»BÇ AiBBm

Aiek glang pahaluh = Meneliti secara halus.

haluk 4Ì»BY hlU = ÉÃBM tanah

5ÎYÜ Ëd· 4Ì»BY :BÍA ÊbÃBM

.v»ÎÇ É»M Ì·j͆ ÉÃBM =

tanâh aia: Haluk kau lahik = Tanah airku telah hilang.

halun ÆÌ»BY hlU = BJÀÇ/ÔBm hamba/saya

5»BY ÆÌ»BY tdÎU :ÅλBY

ÔfJ§ BJÀÇ ÔeBVÄ¿ = tAiËA

.tiËA

Page 74: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

74

halin: Jieng halun halak urang = Menjadi hamba abdi orang.

haluwËÌ»BY hhU◊ = Ì»ÌÇ hulu

ÌU 4QBÃB¿ :ÆBÎÇAe i¿

ËÌ»BY tAiËA AËe tBÈJB¯

vIwÀ¿ 5Íj¿ = t1I

.v»BI Ì»ÌÇ tiËA AËe

mé dahian: Manaok nyu paghang dua urang haluw balang = Mereka memanggang dua orang hulubalang.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

hamac DB¿BY hmÇ = ËfÎÇ hidu

DB¿BY Ëdo ÆÌ»BY : [dY Ëdo

ËfÎÇjM ÔBm = PÌ¿Ü ÊQBI

.̸ÎA ÊAÌI ÅÎuAÌ·

mbau hep: Halun mbau hamac baoh lamut = Saya terhidu kewangian buah ciku.

hamit OοBY hmIˇ = jue dengar

5»ÇAe ,ÔBÎI ÔB§Bm :v¯

,m·BAjI vIA = ”¿ OοBY

.jufÄ¿ ÔBm

pang: Saai biai, dahlak hamit min = Abang bercakap, saya mendengar.

Hamu Ì¿BY hmU_ = Ì¿BY Hamu

Á»Ae ËcjI Ì¿BY 4cÌ·

Ì¿BY ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ËcjI

Kuek Hamu Braw dalam Sakrai = Ka-wasan Hamu Braw dalam Sejarah.

hamu Ì¿BY hmU_ = B¿ÌÇ huma

ÆÜBU ÌY ÊR§ Ü̯ 5ÎIÜ

4QBuAe 4îAe ÆÌ»BY :BÍA

oMAe *IwÎM ÔBm = Ì¿BY

.B¿ÌÇ teÜ

labik pala oh hu jalan aia: Halun daok di angaok hamu = Saya tinggal di atas ladang huma.

hanarâng tajÃBY hRnª! =

Page 75: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

75

ÉÃBo µÃA anak panah

tajÃBY 4íÃA tQBm ÊbÃB¯ ÌU

µÃA Å·BÃÌIw¿ ÉÃBÀ¿ Ôe =

.ÉÃBo

Nyu panâh saong anâk hanrâng = Dia mema-nah menggunakan anak panah.

hanguw ÌuBY hQU◊ = ÂËiBÇ harum

ÜBY ÌuBY Ëdo :dYB¯ Ëdo

Ë„IjI ÆfÄo ƈee = ÆBÃB¯

.ÂËiBÇ

mbau pahe: Mbau hanguw hala panan = Dedaun pandan berbau harum.

hani ÏÃBY hnï = ËeB¿ madu

ËdÍ ÌU Æb¿BÍ :ËQB¸)U ÊËjm

ŸÍBJBI “ÄnÎÃBÀ· = ÏÃBY

.ËeB¿

seruh jalkaow: Yamân nyu yau hani = Kemani-sannya bagaikan madu.

hanuk1 4ÌÃBY hnU = vV·/pAÌo kenyang/puas

Ëz· 4bÃBM : tbo [îBoÜ

Ôd·Ì· Ém 4ÌÃBY 4QBM

pjI (Ìn· LÎM µÃBÄ¿ =

.Ôd·Ì· Ém ŸwVw¿ Å·A

la-mbaop mbâng: Tanâk klau taok hanuk Sah Kukei = Menanak tiga kepul beras akan menge-nyangkan Sah Kukei.

[Petikan dari cerita lisan].

hanuk2 4ÌÃBY hnU = AÌÎU jiwa

DAÌÃB¯ ]m :AËBÍ 4ÌuBI

pBÈI = BnwI AËBÍ 4ÌÃBY

.BnwI AÌÎU

banguk yawa: Sap panuec hanuk yawa bangsa = Bahasa jiwa bangsa.

hanrah ÊjÃBY hRnH = ¶ÌJ¿ÌM tumbuk

= ÔAeB¯ ÊjÃBY :ÊQAjm

.ÔeBo ¶ÌJ¿ÌÄ¿

haraoh: Hanrah padai = Menumbuk padi.

Page 76: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

76

haong* tQBY Oh@! = Åue dengan

ÔB¿ ÆÌ»BY ÏÃAj·d¿ :tQBm

µÎ»BI ÔBm ÔeBM = ÌU tQBY

.“Äue

saong: Mekarani halun mai haong nyu = Tadi saya balik dengannya.

hapah ɯBY hpH = Én¿Ìm sumpah

ɯBY ÔAÌU :ÔjZ¸È¯

ÅuBU = "A ÅuA ËdÎuÜ

Åue Å͇1m Én¿ÌmjI

."A ÂBÃ

pahkhri: Juai hapah langiew angan Allah = Jangan bersumpah selain dengan nama Allah.

hapak 5¯BY hp = ÆBÀ· kemana

ËBà tdη ÔB§Bm :ÔZBYd¿

ÏJjo ”wÍA vIA = ?5¯BY

?ÆBÀ·

mehalei: Saai kieng nao hapak? = Abang ingin pergi ke mana?

hapuak 4A̯BY hpV = m)w¿ mengelap

BMB¿ BÍA :BMB¿ BÍA 4A̧

Ì·A = 4A̯BY Ëd· ÔAjI

.ÔAiejI vÍ PB¿ j͆ m)w¿

auak aia mata: Aia mata brai kau hapuak = Aku mengelap air mata yang berderai.

har-har 2jY hÂh = pie deras

Åk¯BMe 2jY 4BÍAi

Ì»ÜjM µJ¿ËA = 5`mBM

.ÔBNÄo ”nMe pie

Rayak har-har di tapén tasik = Ombak terlalu deras di tepian pantai.

hara AiBY h_r_ = AiA ÅÇÌJ¿ÌM tumbuhan ara

.AiA ÅÇÌJ¿ÌM = AiBY ÆÌZ¯

Phun hara = Tum-buhan ara.

harak 4iBY hr = PiÌm surat

4iBY Á»Aee :ÉÎA ,4Ë

Page 77: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

77

PiÌm Á»Aee = tci R» ÌY ÅÃ

.BNÍjI µUBI eA ,OÍA

wak, cih: Di dalam harak nan, hu lo reng = Di dalam surat itu, ada banyak berita.

hareh ÊciBY hr⁄H = ÊÌIuÌm sungguh

R» ÌU 5u 4ËjJ : ÆÌm R»

ÊÌIuÌm ”BUj· = ÊciBY

.µUBI

lo sun: Gruk ngak nyu lo hareh = Kerjanya sung-guh banyak.

harei1 ÔciBY hr‡ = ÔiBÇ hari

Êdίd¿ :ÔciBY ËdÍ ÊeBY

ÔceBÇ ÔciBYe DBJ ÂîBM

ÏJÜ Bn¿ÌUjI Å·A Oη =

.ÔiBÇ ÅÍeÌÀ·e

hadah yau harei: Mepieh taom gac di harei hadei = Kita akan berjumpa lagi di kemudian hari.

harei2 ÔciBY hr‡ = ÔiBÇBMB¿

matahari

ÔciBZuBÍ :ÔciBY BÍA

.OÎIjM ÔiBÇBMB¿ = 4îJBM

aia harei: Yangharei tagok = Matahari terbit.

Harekdhei ÔdÇf·ciBY hr⁄D‡ = ÔFÇf·æAiBY Harekdhei

= ÔAj·Bm Á»Ae ÔdÇf·ciBY

. ÊiBVm Á»Ae ÔdÇf·æAiBY

Harekdhei dalam Sakrai = Harekdhei dalam Sejarahi.

Harekkah ɸ·ciBY hr⁄kH = ɸ·æAiBY Harekkah

= ÔAj·Bm Á»Ae ɸ·ciBY

.ÊiBVm Á»Ae ɸ·ciBY

Harekkah dalam Sakrai = Harekkah dalam Sejarah.

harek 4ciBY hr⁄ = PÌn¿Ëi rumput

= 4ciBY tbo ËQB¿Ü

.ÌJÀ» Å·B¿e PÌn¿Ëi

Lamaow mbâng harek = Rumput dimakan lembu.

hari ÔiBY hrfl = mMAi ratap

Page 78: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

78

ÔiBY 4QBA ÅÃ 4—¿

= ÌU 4bÃA 5ÎYÜ AÌÍB·

*ÎJÀm oÎuBÄ¿ OÍA µÎÄÎÃ

.“/ÃA Åw»ÎÈ· ÆAj· mMAj¿

Muk nan caok hari kayua lahik anâk nyu = Nenek itu menangis sambil me-ratap kerana kehilangan anaknya.

harum ÂËiBY hrU* = tËiBm sarung

4—A :4îB¯d¯ ÂËiBY

ÔB·BÀ¿ = ÅuBM ÂËiBY

.ÅuBM tËiBm

harum papaok: Cuk harum tangan = Mema-kai sarung tangan.

hasa BmBY hs_ = ÌMBm = satu

tÌ·Ëd· R¯ "A :Bm B¸uA

.BmA vÍ Ì¸ÄÇÌM "A = BmBY

angka hasa: Allah Po kau kung Hasa = Allah Tuhanku yang Esa.

hatai ÔBMBY hØt = ÏMBÇ hati

4ËeBm :ÔBU ÔBMBY

= ÔBMBYBm ÔAeBm

.ÏMBÈm tÌJ¿ÌJm µÎ)ÎJm

hatai jai: Saduk sadai sahatai = Sebilik se-bumbung sehati (prb).

hatak 5MBY ht = µNÄÇ hentak

5MBY ÌU :ÔB·BM ÊQBMBM

ÔjÍejI Ôe = tce [ce

.Ï·B· Ÿ´NÄÇ-µNÄÈw¿

tataoh takai: Nyu hatak dep deng = Dia berdiri menghentak-hentakkan kaki.

hatao ËBMBY hOt@ = ÆBÀ· kemana

tdη Ôcie :ÔZBY 5¯

¶fÄÇ Oη = ?ËBMBY ËBÃ

?ÆBÀ· ÏJjo

pak halei: Drei kieng nao hatao? = Kita hendak pergi ke mana?

hatep [dMBY ht⁄∏ = vIuÌM tunggang

ÔBZ¯B¯ Ai :4QB·A [ZdM

[dMBY ÌU 4QB·A ÅÃ ÉÍBmA

OÍA AeÌ· vIuÌM = ÆËjM

Page 79: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

79

.ÊËBJ· vIuÌMjM Ôe ÜBn·

telep akaok: Ra paphai asaih nan akaok nyu hatep trun = Tunggang kuda itu kepala dia ter-tunggang ke bawah.

heu ËdÇ hU⁄ = µIM ÔjÍejI berdiri tegak

ÔcjI ËdÇ tce ÆAÌM :5¯BM tce

= ËdZM ÌU 4QBÃB¯ B· OÎY

¶ÌNÃËA µIM ÔjÍejI ÆAÌM

O¿Ì»¨¿ tiBJm Å·iÌo1¿

.5Íj¿ fn·

deng tapak: Tuan deng heu brei hit ka panaok nyu thau = Tuan berdiri tegak untuk melaporkan sebarang maklumat ke-pada mereka.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

hep [dY h⁄∏ = ÊÌ)o peluh

[dY BÍA ÊÌMB¯ 5u :[dY BÍA

= ÉÍ1J B· ËdZM ÊR§ ”¿

ÆÌ¿BÃ ÊÌ)ojI ÔBnÀm BUj·

.ÆÌo OθÍfm ÉÎN» ¶fÎM

aia hep: Ngak patuh aia hep min oh thau ka glaih = Kerja sam-pai berpeluh namun tidak letih sedikit pun.

hawei ÔcËBY hv‡ = ÅMËi rotan

jjJ :tîB¯BA ÔcËBY

tb¿ 5uAi ÅÃ 4îAe

OÍA ̸wI = ÔEËBY

.ÅMËi foie PAÌIjoe

hawei capaong: Gré daok nan ra ngak mâng hawei = Bang-ku itu diperbuat dari-pada rotan.

hayap [BÍBY hy∏ = LBVY ÌMBI batu hijab

= [BÍBY ËdMBI :iÌJ, ËdMBI

.[Ånà ÌMBI] LBVY ÌMBI

batau kabor: Batau hayap = Batu hijab [batu nisan].

hayuak 4AÌÍBY hyV = vÎnw» langsing

= 4AÌÍBYd¿ ÌU 5ÍBm

.vÎnw» “ÇÌIÌM

Page 80: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

80

Saik nyu mehayuak = Tubuhnya langsing.

hec DdÇ h⁄Ç = ÔBÇAË wahai

tÌ· tAiËA DdÇ :ËdÍA ±m

ÔBÇAË = ÂQBmB¿ tÌIB·

.PÌÀλmjI tfm vÍ tiËA

sap aiew: Hec urang kung kabung masaom = Wahai orang yang sedang ber-selimut.

hei ÔdY h‡ = BoBÎm siapa

tQBm ÔBÎI 4îAe bÇ :Ôdm

(AÌIjI tfm Ì¿B· = ?ÔFY

?BoBÎm Åue

sei: Hâ daok biai saong hei? = Kamu sedang berbual dengan siapa?

hep [dY h⁄∏ = ËfÎÇ hidu

= ËzÇBJ [dY ÂÌA Ï»§ ÆAÌM

.ËiBÈJ ËfÎÈw¿ Ï»§ ÆAÌM

Tuan Ali cum hep gahlau = Tuan Ali menghidu gaharu.

hi1 ÏY hI = jJA agar

ÌY 4RM DBI ËBÃ pËiBY ÔceA

pËiBÇ µÍeA = pdà ÏY

.ÔAfÄo jJA ɻ̸mjI

Adei hrus nao bac tok hu hi nes = Adik ha-rus bersekolah agar pandai.

hi2 ÏY hI = Å·A akan

4ËjI 5u ÏY ÆÌ»ÌY :Ïm

Å·Ì·1¿ Å·A ÔBm = ÅÃ

.OÍA BUj·

si: Halun hi ngak bruk nan = Saya akan me-lakukan kerja itu.

hia BÎY hY_ = oÎuBÄ¿ menangis

,AjM BÎY ÔAÌU ,ÔZ 4íÃA

ÉÍAi ÌU ,OοBY ÌU AYB·

ÔBÇËe = AeB¿ DQAj¯ 4b¿

,ÏJÜ oÎuBÄ¿ ÅuBU ,µÃA

Ôe ,ÏNÄÃ jue Ôe PÌ·BM

*ÎJÀw¿ ÆAe ÉÍiÌM Å·A

.AeÌ¿ PËjo

Anâk ley juai hia tra, ka-nda nyu hamit, nyu raih mâk praoc

Page 81: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

81

mada = Duhai anak, jangan menangis lagi, takut dia dengar nanti, dia akan toreh dan mengambil perut muda.

[Petikan dari crita lisan].

hien ÆdÎY hY⁄ˆ = ÊAÌMjI bertuah

4BÎI ÆdÎY ÏÃ bÇ :R» ÊAÌMB¯

.ÊAÌMjI ÊÌIuÌm Ì¿B· =

patuah lo: Hâ ni hien biak = Kamu sungguh bertuah.

hit OÎY hIˇ = ±ÎMÌ¿ motif

tb¿ É»· ÊR§ ÏÃ [dJ tËjY

ÅÃÌnÀÎÇjo = ËdZM Êj· OÎY

Ôie on»jM ¶fÎM ÅÍA

±ÎMÌ¿ .ÆAÌÀ»¨·

Hrung gep ni oh klah mâng hit krah thau = Perhimpunan ini tidak terlepas dari motif keil-muan.

hujeng tdUÌY hUj!⁄ = Åθοe demikian

ÅÃ tci tb¿ ËdZM ÌU tdUÌY

É)Äθοe = DBI ÌU AÌÍB·

OÍA (BY ÔÛÇBNw¿ Ôe

.jU1I Ôe ÆAj·

Hujeng nyu thau mâng reng nan kayua nyu bac = Demikianlah dia mengetahui hal itu kerana dia belajar.

hu ÌY hU = OoAe dapat

ËBà *ÍAY ÌY ÊR§ ÆÌ»ÌY

ÔBm = ÅÃ 5ÎIÜ 5¯

ÔBnÀm OoAe ÉÃjo ¶fÎM

.OÍA OnÀN·

Hulun oh hu ndail nao tal pak labik nan = Saya tidak pernah dapat sampai ke tem-pat itu.

huak 4AÌY hV = Å·B¿ (ÏmBÃ) makan (nasi)

ÔB¿ ÌU 4íÃA ËdÍA ÅnY

*ÎIwÀ¿ ÅnY = 4AÌY

Å·B¿ ¶ÌNÃËA µÎ»BI “´ÃA

.ÏmBÃ

Hasan aiew anâk nyu mai huak = Hasan memanggil anaknya balik untuk

Page 82: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

82

makan nasi.

huec DcÌY hV⁄Ç = PÌ·BM takut

ÔAÌU DcÌYe :AYB· DcÌY

= Ôcie tQBm 5ÎIBm R¯

ÂBmjI ÅÇÌM ,PÌ·BM ÅuBU

.Oη

huec ka-nda: Di huec juai Po sabik saong drei = Jangan takut, Tuhan bersama kita.

Huel (cÌY hV⁄Ò = (cÌY Huel

Á»Ae (cÌY tce ËdNÎI 5ÎIÜ

ËdNÎI OnÀM = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae (cÌY tce

Labik Bitau Deng Huel dalam Sakrai = Tempat Bitau Deng Huel dalam Sejarah.

Huh ÊÌY hUH = ÊÌY Huh

= ÔAj·Bm Á»Ae ÊÌY 4dA

Á»Ae ÊÌY 4dA [tÌÃÌJ]

.ÊiBVm

Cek Huh dalam Sakrai = [gunung] Cek Huh dalam Sejarah.

ikak 5¸ÍA ik = OJÀM

tambat

ÜAd¿e ËQB¿Ü 5¸ÍA ÊBÍA

OJÀÄ¿ ÉÍA = Âz°À¿ ÆÌZ¯

.Á)nÀ¿ ¶Ì·Ìo ÊËBIe ÌJÀ»

Ayah ikak lamaow di meala phun mempalam = Ayah menambat lembu di bawah pokok mempelam.

ikan ÆB¸ÍA ikˆ = ŸÍA ikan

ÆB¸ÍA 5@Y 4BÎÍi R¯

jJBÃ ÔAiB¿ D1ÎJ Æb¿Ü

oMD· µÍ„à 4BÎÍi R¯ =

¶ÌNÃËA pË„o ŸÍA v·1I

.j͆ ÉÃBN· Ï»BJÀ·

Po riyak ndik ikan lamân gilac marai nagar = Po riyak naik keatas belakang ikan paus untuk kembali ke tanah air.

[Petikan dari sebuah manuskrip].

ikhan ÆBZ¸ÍA iK˜ = ÆAËeA aduan

ÆBZ¸ÍA Ï»§ ÆAÌM :ËdZM ÔcjI

Page 83: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

83

PAÌJÀ¿ Ï»§ ÆAÌM = oλ̯e

.oλÌo fn· ÆAËeA

brei thau: Tuan Ali ikhan di Polis = Tuan Ali mem-buat aduan kepada Polis.

ilimo RÀλÍA ilOm_ = ÌÀ»§ ilmu

[dJ Ì¿Bm ÊR§ :ËdZM

Åu RÀλÍA ÌY tÌ· tAiËA

= RÀλÍA ÌY ÊR§ tÌ· tAiËA

tiËA AiBNÃA ÂBm ¶fÎM

vÍ tiËA Åue ÌÀ»§jI vÍ

.ÌÀ»§jI ¶fÎM

thau: Oh samu gep urang kung hu ilimo ngan urang kung oh hu ilimo = Tidak sama antara orang yang berilmu dengan orang yang tidak berilmu.

imâ bÀÍA im_ = ÉÍA ayah

ÔBm ÉÍA = BYBM ÆÌ»BY bÀÍA

.AÌM ÊeÌm

Imâ halun taha = Ayah saya sudah tua.

inâ bÄÍA in_¨ = ÌJÍA ibu

,5¯BY ËBÃ bÄÍA :5ÍB¿A

ÌJÍA = ?ÔB¿ ÊRo ÊR§

¶fÎM ,ÆBÀ· Ï·jo

?µÎ»BI Ôe ÆÌo µÀnÃ

amaik: Inâ nao hapak oh mboh mai? = Ibu pergi ke mana tidak nampak pun dia balik?

Inâ bÄÍA in_ = bÄÍA Inâ

Ém R¯ ÂBÃ = bÄÍA Ém R¯ ÅuA

.bÄÍA

Angan Po Sah Inâ = Nama Po Sah Inâ.

inagirai ÔAjÎJBÄÍA in_gØr = KBÃ naga

= (B¸Î»Ëe Á»Ae ÔAjÎJBÄÍA

. AfÄÎIλ Á»Ae KBÃ

Inagirai dalam duli-kal = Naga dalam legenda.

inagirut PËjÎJBÄÍA in_grUÊ = AeËjJ garuda

= (B¸Î»Ëe Á»Ae PËjÎJBÄÍA

.AfÄÎIλ Á»Ae AeËjJ

Inagirut dalam du-likal = Garuda da-

Page 84: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

84

lam legenda.

intan “ÄÍA iˆtˆ = “ÄÍA intan

ÔcÌ·BMe “ÄÍA 4—AB¯ ÌU

“ÄÍA ŸÍB·BÀ¿ Ôe = ËdmA

.vÎVÃA jÎÈλe

Nyu pacuk intan di takuai asau = Dia me-makaikan intan di leher anjing (prb).

Islam Â1mA iÍl* = Â1mG Islam

ÂBJËA :Qj· ±UB· ÂBJËA

,ÅÃ 4b¿ (cËeBM R¯ tËj·

vÍ ÂBJA = Â1mG ÊdÎÄÃ

.Â1mG É»BÍA ÅÇÌM BÀÍjMe

ugama kajap kro: Ugama krung Po taduel mâk nan, nanyeh Islam = Agama yang diterima Tuhan ialah Islam.

iw ÌΧ i◊ = Ôjη kiri

ÂÌUB¿ tbq ÔAÌU :ÌΧ ÉJ

ÅuBU = ÌΧ ÅuBM tQBm

ÅuBM Åue ÂÌÄο ÆAe Å·B¿

.Ôjη

gah iw: Juai mbâng manyum saong tangan iw = Jangan makan dan minum dengan tangan kiri.

jadua AËeBU jdV_ = AËe dua

É»IAi Åà Âaj· :AËe tBÎU

É»Ie OÍA ÊÌ»ÌI = AËeBU

.AËe

jieng dua: Krâm nan ra blah jadua = Buluh itu dibelah dua.

jaga BJBU jg__ = KBU jaga

4dÍA BJBU :5ÎZ·

KBU = jJBà Á»Ae v»BJ

.ÔjIà Á»Ae ÅN¿1n·

khik: Jaga aiek galang dalam nagar = Jaga keselamatan dalam negeri.

jaguk 4ÌJBU jgU = AiB¸uA angkara

5u ÌU 4ÌJBU :4—JBU

Ôe = ÁA AiAe 4íÃA 4BÈU

peBÇjM AiB¸uA Å·Ì·1¿

.ÁA oÍeBJµÃA

Page 85: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

85

Jaguk nyu ngak jhak anâk dara Cam = Dia melakukan angkara ter-hadap anak gadis Cam.

Jahain ÅÍBÇBU jØhˆ = ÅÍBÇBU JaHain

oÍÌÃB¿ ÅuA ÊdU ,ÅÃ ÅÍBÇBU

= ÊbÀMjY ÔBÃ B· 4Ae ÊËe

ÅÍ1o ÂBà ɻBÍA ,ÅÍBÇBU

.ÊbÀMjY ÔBà ¶ÌNÃËA

Jahain nan, jeh angan manuis duh dak ka Nai Hrat Mâh = Ja Hain, ialah nama pelayan untuk Nai Hrat Mâh.

jai1 ÔBU Øj = ÏÃAjI berani

4ËjJ 5u ÌU :ÔBMBY ÊQ1·

ÔBUBM 5m vÍ ÔBMBY tQBm

vÍ ÏMBÇ Åue BUj¸I Ôe =

.ÏÃAjI

klaoh hatai: Nyu ngak gruk saong hatai yang sak tajai = Dia bekerja dengan hati yang berani.

jai2 ÔBU Øj = tÌoA apung

tîAj·e ÔBU ËdMA :4dm

.ÔBuÌme tÌoAjM ÔB¸wI =

sek: Atau jai di kraong = Bangkai ter-apung di sungai.

jai3 ÔBU Øj = ÔBU jaya

tÌ· tAiËA :ÊbÃBZU

(c̯Ae ÊdVÄà ,Åà Ñ1u

vÍ tiËA = ÔBU vÍ tAiËA

É»AeA ,OÍA Ñ1ujI

ÅuÌ»ÌJ Á»Ae tÌ»ÌJjM

.ÔBUjI vÍ tiËA

chanâh: Urang kung salat nan, nanjeh da-puel urang yang jai = Orang yang bersalat itu, adalah tergolong dalam golongan orang yang berjaya.

jih* ÉÎU jIH = µnm sesak

= AeAe ÉÎU :*ÍBI ,ÉÍBU

.AeAe µnm

bail, jaih: Jih tada = Sesak dada.

jaik 5ÍBU Øj = O·e dekat

[ËËi 5ÍBUd¯ :R§ ÉMA ÌÇ

Page 86: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

86

ŸN·fÄ¿ = "A 5¯ ËBÃ

."A fn· ÔjÍe

jaik, hu atah o: Pajaik rup nao pak Allah = Mendekatkan diri kepada Allah.

jajraow ËQAjUBU jORj@◊ = iÌnuÌ)JjM tergelungsur

ÅÃ ÏÍBJ :ËQAjUBUdM

= tîAj· ÆËjM ËQAjUBU

iÌnuÌ)JjM OÍA ÌÇAjo

.ÔBuÌm Á»Af·

tejraow trun: Gaiy nan jajrao trun kraong = Perahu itu tergelungsur ke dalam sungai.

jak1 5U j = µVÎI bijak

tÌ· tAiËA ÌU :4j· 5U

tiÛm Ôe = BÄÍBn¸VÎI

.ÆBn´VÎI vÍ

jak krak: Nyu urang kung bijaksaina = Dia seorang yang bijaksana.

jak2 5U j = µUA ajak

4RM 5ÍBI [dJ 5U :4BU

ÂBnm É»´UA = ÂBÎm 5u

PAÌIjI ÔBoÌm ÅλB·

.Å´ÍDJ·

jak: Jak gep baik tok ngak siam = Ajaklah sesama kalian supaya berbuat kebaikan.

jakuol (QÌ·BU jOkVÒ = ÏV»m salji

ÁλBY Ïà :iQÌ·B· BÍA

ÁÎmÌ¿ ÅÍA = (QÌ·BU

.ÏV»m

aia kakur: Ni halim jakuol = Ini musim salji.

jala ÜBU jl_ = ÔiBÇ ÉwNm setengah hari

Bm tB§Ai 5¯ ËBÃ ÆÜBU

tB§Aj· ÅÄ»BUjo = ÜBU

.ÔiBÇ ÉwNm pB¿ *ÎJÀw¿

Jalan nao pak Raang sajala = Perjalanan ke Raang mengambil masa setengah hari.

jalan ÆÜBU jlˆ = Å»BU jalan

Å· ÊR§ ,Å· i· ËBÃ ÆÜBU

”¿ ,ÅJdM tîAj· 4dAe

Page 87: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

87

AYB· tAiËA ÆBÎM Á»Ae Å·

ÅÄ»BUjo j·Ìm É»,fÎM =

tÌÃÌJ ÏwNÄÍj¿ ÆAj·

ÔA ÏoBNM ,ÔBuÌm ÆAe

tiËA fn· j·Ìm ÔeBVÄ¿

.PÌBwo ÏMBÇjI vÍ

Jalan nao ké kan, oh kan, di cek kraong tegan, min kan dalam tian urang ka-nda = Tidaklah sukar perjalanan kerana me-rintangi gunung dan su-ngai, tetapi ia menjadi sukar kepada orang yang berhati pengecut (prb).

jaluk* 4Ì»BU jlU = ÏNmÌJ gusti

”ÖB¿ AeB¿d¯ ËBMB¯ :4QÜBU

Å·AeBw¿ XAi = 4Ì»BU ËQÜBU

.ÏNmÌJ ÅwÍfÄMjo

jalaok: Patao pemada main jalaow jaluk = Raja mengadakan per-tandingan gusti.

[Petikan dalam sebuah manuskrip Nai Mahrut].

jaleh ÊZBU jl⁄H = ÊÌNÃËi runtuh

ËdÍB· 5ÍBoBÇ ËdÍ PËYB¯

tBY ÔdJBMe ÊZBU tBA

ÌÍB· vMBJm ŸÍBJBI =

vÎJMe ÊÌNÃËi ÌIuÌÄ¿

.ÔBuÌm

jaleh: Pa-ndut yau ha-mbaik kayau cang jaleh di tagei hang = Bagaikan sebatang kayu menunggu run-tuh di tebing sungai.

jalidi ÔfλBU jldfl = AieÌ¿Bm samudera

B¯BM 4BÎÍi R¯ :5`mBM

4BÎÍi R¯ = ÔfλBU ÅJ

.AieÌ¿Bm ÏuËiBÈw¿

tasik: Po Riyak tapa gan jalidi = Po Riyak mengharungi samu-dera.

jaluk 4Ì»BU jlU = ¶Ì6w¿ mangkuk

ËQiB· BU :4Ì»BU ”UB¯

[Ìm 4Ì»BUBm ÉÎIA CÍÌY

ËQiB· Ïm = (B¸Î»Ëe Á»Aee

oÎIBÇ pÌm pËjÎÈw¿

Page 88: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

88

.AfÄÎIλ Á»Aee ¶Ì¸wÀm

panyin jaluk: Ja Kro huic abih sajaluk sup di dalam dulikal = Si Kro meng-hirup sup habis semang-kuk di dalam legenda.

jaman ÆB¿BU jM˜ = ÆB¿k zaman

Daj· tËj· :ËzÇAe ÔAi

ÆB¿BU Ôd·æB¿ 4—¿ tb¿

foie 4BmÌo = ËzÇAe

.Ì»ÌÇe ÆB¿k vÍÌ¿ µÎÄÎÃ

rai dahlau: Krung krâc mâng muk mekei jaman dahlau = Pusaka dari-pada nenek moyang zaman dahulu.

jamien ÆdοBU jmY⁄˜ = ¶ÌUËj¿ meronyok

ÅZ· ÆdοBU ÊbÀMjY ÔBÃ

ÔBà = tÌÃA Á»Ae b¿BM ËB§

ÌUBI ÅÍ„· ¶ÌUËj¿ ÊbÀMjY

.Åm̸uÌI Á»Af· ¶ÌmB¿

Nai Hratmâh jamien khan ao tamâ dalam anung = Nai Hratmâh meronyok kain baju masuk ke dalam bungkusan.

jamu Ì¿BU jmU = ÆAÌ¿BU jamuan

Óm Ì¿BU 5u fΨm ÔdA

= Ò¸¿ ËBà ÆÜBU 4ïJBM

ÆAÌ¿BU PAÌJÀ¿ fΨm ÆAÌM

.Ò¸À· O¸uAjI ÂÌ)Jm

Cei Said ngak jamu sitagok jalan nao Makkah = Tuan Said membuat jamuan se-belum berangkat ke Makkah.

janâk 4bÃBU jnË = Æj·Ìn· kesukaran

,Åà AÌÇeA Á»Ae : tíÃBY BÃBY

= 4bÃBU 5I tAjm ÆÌ»BY

ÔBm ,OÍA ÅÄ»BUjo Á»Ae

.Æj·Ìn· µUBI ÏuËiBÈw¿

hana hanâng: Dalam adhua nan, halun srang bak janâk = Dalam perjalanan itu, saya mengharungi ba-nyak kesukaran.

janâng tbÃBU jn¨! = LAÌVuÌIwM tanggungjawab

ÌU B· ÔcjI ÆAÌM :tîBÃA AËy

Page 89: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

89

ÔjJÀ¿ ÆAÌM = tbÃBU Bm

.LAÌVuÌIwM ÌMBm ”Afn·

ndua anaong: Tuan brei ka nyu sa janâng = Tuan memberi kepadanya satu tanggungjawab.

ja-ndun ÆËyBU jÎU = vn¿jm serampang

5)ÇAe :4îoBA ,ËQBÃBY

[z· 4RM ÆËYBU 4b¿

*ÎJÀw¿ ÔBm = ÆB¸ÍA

Á¸ÎÄ¿ ¶ÌNÃËA vn¿jm

.ŸÍA

hanaow, ca-mbok: Dahlak mâk candun tok klep ikan = Saya mengambil seram-pang untuk menikam ikan.

jang1 tBU j! = ÆÌo pun

=ËBÃ tBU ÔceA ËBÃ ÔB§Bm

.ÏJjo ÆÌo µÍeA ,ÏJjo vIA

Saai nao, adei jang nao = Abang pergi, adik pun pergi.

jang2 tBU j! = Å»ËB· kawalan

= tdnÈI tBU Ai :ÂBÍ 5ÎZ·

.ÌNÄÎo (ËBwo

khik yam: Ra jang bahmbeng = Penga-wal pintu.

jangaih ÉÍBuBU jØQH = ÉÎÃjU jernih

4BÎI tQB¸k¿ tîAj·e BÍA

ÔBuÌme j͆ = ÉÍBuBU

.ÉÎÃjU ÊÌIuÌm tQB¸Î¿

Aia di kraong Mekong biak jangaih = Air di sungai Mekong sung-guh jernih.

janieng tdÎÃBU jnY⁄Œ = ÅÎÃBU/ÅÍeBV· kejadian/janin

oÍÌÃB¿ 4íÃA tdÎU tdÎÃBU

ÆBÍeBV· = 4ËÌ»BY tb¿

.ÉÃBM foie *uAjI ÏnÃD¿

Janieng jieng anâk manuis mâng haluk = Kejadian manusia ber-asal daripada tanah.

janih ÉÎÃBU jnIH = oÎÄU jenis

5ÍBA 4̯BM 4dοËi

ÆÌmÌV¿ = ÌU ÉÎÃBU ÔÌM

P̸Îw¿ Ì·ÌI-Ì·ÌI

Page 90: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

90

.“nÎÄU

Rumiek tapuk caik tui janih nyu = Menyusun buku-buku mengikut jenis-nya.

jaoh ÊQBU Oj@H = ÉMBo patah

ÊAËÜBA :AËe tdÎU ÉÍ1·

OÍA tÌÍAe = AËe ÊQBU ÅÃ

.AËe ÉMBojM

klaih jieng dua: Calawah nan jaoh dua = Dayung itu terpatah dua.

Jaow ËQBU Oj@◊ = ËQBU Jaow

Á»Ae ÔÜ ËQBU 5ÎIÜ

ËQBU OnÀM = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÔÜ

Labik Jaow Lai dalam Sakrai = Tempat Jaow Lai dalam Sejarah.

jaruh ÊËjU jrUH = oÎNÎÄ¿ menitis

BMB¿ BÍA ÊËjU :ÆËjM ÊQBEBM

.PB¿ j͆ oÎNÎÄ¿ =

tanjaoh trun: Jeruh aia mata = Menitis air mata.

jruh ÊËjU RjUH = ÊËiÌ» luruh

ÊËjU ɯ ÜBY :ÆËjM 5ÍÜ

ƈee = ÆÌZ¯ ÜAd¿e

.¶Ì·Ìo ÊËBJ· ÊËiÌ»

laik trun: Hala pah jaruh di meala phun = Dedaun luruh ke bawah pokok.

jata BMBU jt_ = ÔiÌÃ nuri

.ÔiÌÃ tËiÌI = BMBU ÁÎA

Ciim jata = Burung nuri.

jaw ËBU j◊ = ËBVÎÇ hijau

Ôd¿ ÜBY 4—IÜ :RoBm

ÆÌJ· = ËBVÇd¿ Ëd·

.ËBVÎÈw¿ ̸´ÎÄÎà ÉÍjÎm

sa-mbo: Labuk hala mei kau mehajaw = Kebun sirih nenekku menghijau.

je dU j— = É»M/É» telah/lah

dU ÊQ1I ÆÌ»ÌY 4ËjI

.pBÎm É»M ÔBm BUj· =

Page 91: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

91

Bruk halun blaoh je = Kerja saya telah siap.

jeh1 ÊdU j⁄H = ÁAB¿ macam

ËdÍ ÊdU ÊR§ 4ËjI 5u

¶fÎM BUj¸I = tAiËA

.ÅÍ‡Ü tiËA ÁAB¿

Ngak bruk oh jeh yau urang = Bekerja tidak macam orang lain.

jeh2 ÊdU j⁄H = ÊeÌm sudah

DBI ÔB§Bm :ÊdÍ ÊQ1I

vIA = Åà 4̯BM ÊdU ÊQ1I

.OÍA Ì·ÌI DBJÀ¿ ÊeÌm

blaoh yeh: Saai bac blaoh jeh tapuk nan = Abang sudah membaca buku itu.

jei ÔdU j‡ = (ÌnÀÎm simpul

DAÌmBM ÅÃ 5A 5ÃBA

É»M OÍA Å»ÌnÀÎm = ÔdU

.ÔAiËAjM

Canak cak nan tasuec jei = Simpulan itu telah terurai.

jhak1 4BÈU J = pie deras

DcËY tîAj· BÍA :R» ©Z·

jλBw¿ ÔBuÌm j͆ = 4BÈU

.pie Åue

khang lo: Aia kraong nduac jhak = Air su-ngai mengalir dengan deras.

jhak2 4BÈU J = OÇBU

jahat

5u ÔAÌU :ÔBMBY 4BZU

PAÌIjI ÅuBU = 4BÈU

.OÇBU

jhak hatai: Juai ngak jhak = Jangan berbuat jahat.

jhak3 4BÈU J = ÊËeÌÇ

hodoh

ÌU 4îBo :Ôd·Ü ÉEB·

ÂBÎm ÌU ÔBMBY ”¿ 4BÈU

“ÎMBÇ ÏoBM ÊËeÌÇ ”B·Ì¿ =

.µÍ„I

chak lakei: Mbaok nyu jhak min hatai nyu siam = Mukanya hodoh tapi hatinya baik.

Page 92: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

92

jhaok 4QBÈU OJ@ = ¶ËfÎA cedok

ÔBIBÇ BÍA 4QBÈU :4QBZU

ÔÜÌJ ¶ËfÎA = 4AË tQBm

.ËeÌm Åue

chaok: Jhaok aia habai saong wak = Cedok gulai dengan sudu.

jhaow ËQBÈU OJ@◊ = iÌNÄ» lentur

ÔB·BM ËQBÈU :ÔB·BM tAËBJ

Å·iÌNÄ»¿ = ÔAÌZ· 5ÍBA

.[ÊÌnÀÎmjI ¶ËeËe] Ï·B·

gawang takai: Jhaow takai caik khuai = Melenturkan kaki [duduk bersimpuh].

jiang*1 tBÎU jY! = ÏÈÎJ)¿ melebihi

R» ÉÍBIÜ ÏÃAiËA ÁA ÆAiB¯

ÒÎΧi É)ÀU = Ë{ÇAe tBÎU

.Ì»ÌÇe ÏÈÎJ)¿ tiB¸m ÁA

Paran Cam urani labaih lo jiang dahlau = Jum-lah rakyat Cam sekarang melebihi dahulu.

jiang2* tBÎU jY! = v·ÌM

tukang

v·ÌM = Êb¿ tBÎU :ÔdJAi

.o¿A

ragei mâh: Jiang mâh = Tukang emas.

jieng tdÎU OjY⁄! = ÔeBU jadi

ÉÎIA tQBM tdÎUd¯ "A

ŸÍeBVÄ¿ "A = Á»B§

.BNnÀm Á»B§

Allah pajieng taong-abih alam = Allah menjadikan alam semesta.

jih1 ÉÎU j^H = ÏnM tepi

= ÆÜBU ÉÎUe 5»ÇAe tBm

.Å»BU ÏnMe ÔBm É¿Ëi

Sang dahlak di jih jalan = Rumah saya di tepi jalan.

jih2 ÉÎU j^H = vÎJM tebing

4îAe ÔB¿ ÌU (QBZ· :idÎm

ÔZB¯ tîAj· ÉÎU 5ÍBUe

*IwÎM 5Íj¿ = Ëd3

ÔBuÌm vÎJM ÆjÎnÀÇjI

Page 93: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

93

.Ì6uÌn¿B·e

sier: Khaol nyu mai daok di jaik jih kraong palei kau = Mereka tinggal berhampiran tebing su-ngai di kampungku.

jio RÎU OjY_ = ÅÈIËjo perubahan

RÎU jJBà :ÉλBZ¯ ÉÍ1Z¯

ÅÈIËjo = tËj· ÊdU 5ÎYÜ

.ÅRÍiAË “w»ÎÇ Å¸JJV¿ AiBIÃ

phlaih phalih: Nagar jio lahik jeh krung = Per-ubahan negara menye-babkan hilangnya wa-risan.

johboh* ÊRJÇRU OjHObH = (Ì¿ÌJjI bergomol

= ÊRJÇRU [dJ vÍeB¯

.(Ì¿ÌJjI ÅwÍfÄMjo

Pading gep johboh = Pertandingan bergomol.

jrai ÔAjU ØRj = AiA ¶Ì·Ìo pokok ara

.AiA ¶Ì·Ìo = ÔAjU ÆÌZ¯

Phun jrai = Pokok Ara.

jreng tcjU Rj⁄! = ¶ÌwU jenguk

,iYÜ 4ÌM ÌY ÉÍd¿ :tQB¿

ÔBY AË 4dÍA tcjU ÔB¿

pB¿ eA ËÜB· = ÏÃdMe

¶ÌwVÄ¿ É)wMAe ,voÜ

.ÏÄÎme µÎB´o

maong aiek: Meyah hu tuk lahé, mai jreng aiek wa hai di teni = Kalau ada ma-sa lapang, datanglah menjenguk pakcik di sini.

jru ËjU RjU = OIËA ubat

= 4AËi tAiËA ËjU ÊÌI

.OηBno OIÌw¿

Buh jru urang ruak = Mengubat pesakit.

jruh ÊËjU RjUH = ÊÌMBU jatuh

ÔAjI ÊËjU ÆBUBÇ BÍA :5ÍÜ

.ÔAiejI ÊÌMBU ÅUÌÇ j͆ = ÔAi

laik: Aia hajan jruh brai rai = Air hujan jatuh berderai.

juai ÔAÌU ØjV = ÅuBU jangan

Page 94: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

94

tb¿ É»BA ÔBMB¿ ÔAÌU

ÏMB¿ ÅuBU = Â1mG

.Â1mG Ôie ÉnÎojM

Juai matai calah mâng Islam = Jangan mati ter-pisah dari Islam.

juak 4AÌU jV = µVÎo pijak

4bÀ¿bà 4QBuAe 4AÌU

µVÎo = Ë{ÇAe tAiËA

.Ì»Ëe tiËA ɸw» oMCe

Juak di angaok nâmmâk urang dahlau = Pijak di atas langkah orang dulu.

juk 4ÌU jU = ÁNÎÇ hitam

4ÌU ÂÌÃBJBM :4—U

.ÁNÎÇ ÆËA = ÁNÎÇ

Taganum juk hitam = Awan hitam.

jum ÂÌU jU* = ÁJ» lebam

= 4îBo ÂÌU :ÊiAe ÂRU

.4Ì¿ ÁJ»

jom drah: Jum mbaok = Lebam muka.

jun1 ÆÌU jU = m¸ui rangkap

ÊQBI AËe ÊQBI Bm ÆËÌU

4Ë Ï)§ ÆAÌM :DcÌÃB¯ ÊQBI

Ï)§ ÆAÌM = bÃAiBI ÆÌU

.ÆÌNÄo m¸ujm oλÌÄ¿

jun sabaoh dua baoh baoh panuec: Tuan Ali wak jun baranâ = Tuan Ali menulis serangkap pantun.

jun2 ÆÌU jU = jNÄÈw¿ menghantar

ÆÌU ÆÌ»BY :BI ÆËÌU

ÉÍBm 4íÃA tiAËA 2Âîe

ÔBm = B¿AjmA b¿BM

tiËA pAjJI jNÄÈw¿

.B¿AjmA ¶ÌmB¿ PÌNÃÌÄo

jun ba: Halun jun dom-dom urang anâk saih tamâ asrama = Saya menghantar be-berapa orang penuntut masuk asrama.

ka1 B· k_ = jNÄJm sebentar

.jNÄJm ÌIuÌM = B· tBA

Cang ka = Tunggu sebentar.

Page 95: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

95

ka2 B· k_ = ¶ÌNÃËA untuk

bY B· ÌY ÏÃ ËBIB· ËdÍ Bm

vmBnm = AËAÜ ËBà ÊdίB¿

Ì¿B· ¶ÌNÃËA ÅÍA ËBIj·

.µUBJÀ¿

Sayau kabaw ni hu ka hâ mapieh nao laua = Sepasang kerbau ini untuk kamu membajak.

ka3 B· k_ = ÆAj· kerana

B· Ëci 4BÎI ÅÍB· ÊR§

BNÎAB·ËejI Ôe = ÏÍAjm

.vMÌÇjI ÆAj· Å·ÌI

Oh kain biak rau ka sraiy = Dia berdukacita bukan kerana berhutang.

ka4 B· k_ = AiBÈλo pelihara

BnwI BÎIB· :BJBU 5ÎZ·

BnwI AiBÈλo = ÂBJËA Åu

.ÂBJA ÆAe

khik caga: Kabia bangsa ngan ugama = Pelihara bangsa dan agama.

ka5 B· k_ = fn· kepada

AÌÍB¯ ÌY 5»ÇAe Åà 4iBY

OÍA PiÌm = ÊQ1I ÆAÌM B·

fn· ŸÀÍjη ÊeÌm ÔBm

.ÆAÌM

Harak nan dahlak hu payua ka tuan blaoh = Surat itu saya sudah kirimkan kepada tuan.

kaghei* Ôd«B· Rk‡ = ÅÍ‡Ü lain

ÆAiB¯ tb¿ ÔF«B· :Ôcj·

tQAfÎm DB· ÔFm ,vlA

foie Å͇1m = ?Ôcie

BoBÎm ,ÔjÍfÄm ÒΧi

?Oη tÌ»ÌÄ¿ Å·A vÍ ÓJÜ

krei: Kaghei mâng paran éng, sei kac si daong drei = Selain daripada rakyat sen-diri, siapa lagi yang akan menolong kita?

kala ÜB· k_l_ = ÓJBI bagi

5ÎIÜ ÜB· ÔB¿ ÌU :Ü ÉÍcÌU

ÓJBI vMAe Ôe = ÆÌ»BY

.ÔBm OnÀM ŸÎNÄIw¿

jueih la: Nyu mai

Page 96: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

96

kala labik halun = Dia datang bagi menggan-tikan tempat saya.

ka-mbuan ÆcÌoB· k_ıV⁄˜ = ¶1aA akhlak

ÆcÌoB· ÔÌM :ÔBÎÄÎI ÔYB¯

¶1aA P̸Îw¿ = Â1mG

.Â1mG

pa-ndi biniai: Tui ka-mbuen Islam = Mengikut akhlak Islam.

ka-ndeng tcYB· kÎ!⁄ = ÂBÍe diam

tAiËA 4ÌM e 5ÍBI tcYB·

5ÎN· É»¿BÍe = ÆAÕj, DBI

.ÆAÕj, DBJÀ¿ tiËA

Ka-ndeng baik di tuk urang bac Quran = Diamlah ketika orang membaca Quran.

ka-ndaong tQAYB· kOÎ#! = tÌ·BMjI bertakung

Êaj·e tQAYB· BÍA :tîAyB·

.B¿ÌÇ ÉwMe tÌ·BMjI j͆ = B¿ÌY

Aia ka-ndaong di krâh huma = Air bertakung di tengah huma.

ka-ndi ÔYB· kÎI = ÔfÄA candi

= ÔYB·e 4îAe 5`Z¯

.ÔfÄAe *IwÎM Ï¿Bm

Phik daok di ka-ndi = Sami tinggal di candi.

ka-ndom ÂQAYB· kOΤ = ŸÇeBÄ¿ menadahkan

ÂQAYB· :ÅuBM tï¯BM :ÂîAYB·

ŸÇeBÄ¿ = ÉIB¯ tÌ»· BÍA

.iÌ¿Ì·jI ¶ÌNÃËA j͆

tapong tangan: Ka-ndaom aia klung pabah = Menadah-kan air untuk berku-mur.

ka-nduel (cËYB· kÎV⁄Ò = OοÌM tumit

(cËYB· ÔÌM ÌU 4QBÃB¯

= icÌm BMBI je R¯ ÔB·BM

OοÌM Ï´VVÄ¿ 5Íj¿

.icÌm BMBI je R¯ Ï·B·

Panaok nyu tui ka-nduel takai Po Dé Bata Suer = Mereka menjejaki tumit kaki Po Dé Bata Suer.

Page 97: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

97

(berjalan dengan tumit supaya mengelirukan mu-suh dari mengesannya).

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

ka-njaok 4QBEB· kOÔ@ = ¶Ì·Ì·jI berkokok

4QBEB· 4ÌÃB¿ :4îBEB·

.¶Ì·Ì·jI ÁÍA =

Manuk ka-njaok = Ayam berkokok.

kabak1 4BIB· kb = ÏJjo

pergi

5¯ ËBÃ 4BIB· Ëd·

Ì·A = ÂîBm tQBIB·

.ÂîBm tQBIB¸· ÏJjo

Kau kabak nao pak Kabaong Saom = Aku pergi ke Kabaong Saom.

kabak2 4BIB· kb = ÅÄ»BUjo

perjalanan

ËdZM ÊR§ ÏÃ ËBÃ 4BIB·

D1ÎIÎm ÔZBY ÔciBY

ÌÇBM ¶fÎM ÅÍA ÅÄ»BUjo =

.Ï»BJÀ· Å·A É·1ÎI

Kabak nao ni oh thau harei halei si gilac = Perjalanan ini tidak tahu bilakah akan kembali.

kabar jIB· kb‰ = pB¿ vVÄnm sepanjang masa

ÔÌM ÊR§ ÌÀ»§ ÊAËe jIB·

ÌÀ»§ ÔiBBÄ¿ = ÁλBY

pB¿ vVÄnme “´Í„Jm

.ÁÎmÌ¿ P̸Îw¿ “Ä·ÌI

Kabar duah ilimo oh tui halim = Mencari ilmu sebaiknya di se-panjang masa bukan-nya mengikut musim.

kabaw ËBIB· kb◊ = ËBIj· kerbau

ÊBÎo ËBÃ taj¯ Ôcie 4QBÃB¿

AjM ÊËjM ÊR§ 4BIB· ËBIB· *M

ÅÄ»BUjo ŸmËjÄ¿ Ï¿B· =

Ï¿B· vÍ ËBIj· LwÎÈm

PiÜ ¶fÎM ÊeÌm ÏwIuÌM

.ÏJÜ

Manaok drei prâng nao mbiah tal kabaw

Page 98: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

98

kabak oh truh tra = Kami meneruskan per-jalanan sehingga kerbau yang kami tunggangi sudah tidak larat lagi.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

kabuak 4AÌIB· kbV = AjMÌm sutera

ÔÌuA ÔAÌU Ôd·Ü tïZ¯

Ï·1» ÂÌ, = 4AÌIB· 4—A

.AjMÌm ÅÍB¸o ÔB·BÀ¿ ÅuBU

Phong lakei juai angui cuk kabuak = Kaum lelaki jangan memakai dengan pekaian sutera.

kabung tÌIB· kbUŒ = tfm sedang

= ÆA‡j, DBI tÌIB· ÑlÖB¯

.ÆA‡j, DBJÀ¿ tfm ÊlÖB¯

Faizah kabung bac Quran = Faizah sedang membaca Quran.

kacaw ËBAB· kc◊ = ÁIwJ genggam

ÊdU 4BÍYB¯ :4A̯B·

= Ô̯A ÉuA ËBAB·

ÁIwIw¿ ÏMjnm oÃBo

.AiBI

Kapuak: Pa-ndiak jeh kacaw angah apui = Panas seperti meng-genggam bara.

kachaiy ÏÍBZUB· kØCÁ = ÊÌIÜ labuh

ÔÌuA ÔAÌU Ôd·Ü tïZ¯

Ï·1» ÂÌ, = ÔcY ÏÍBZUB·

Ì»ÜjM ÅÍ„· ÔB·BÀ¿ ÅuBU

.ÊÌIÜ

Phong lakei juai angui kachaiy ndei = Kaum lelaki jangan memakai kain terlalu labuh.

kacua AÌAB· kcV_ = tÌ»Ìm sulung

.tÌ»Ìm vIA = AÌAB· ÔB§Bm

Saai kacua = Abang sulung.

kadung tËeB· kdUÏ = tËfÃB· kandung

tb¿ ÅÍBU 4BÎIBMd¯ ÅnY

Å·iAÌ)w¿ ÅnY =ÌU tËeB·

Page 99: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

99

.“uËfÃB· foie tAË

Hasan patabiak jain mâng kadung nyu = Hasan me-ngeluarkan wang daripada kandungnya.

Kahaow ËQBYB· kOh@◊ = ËQBYB· Kahaow

ÂBÃ = ËQBYB· tR¿ ÅuA

.ËQBYB· ÂÌ, Ì·Ìm

Angan mong Kahaow = Nama suku kaum Kahaow.

kajap ±UB· kj∏ mV·/ÊÌ·Ì· kukuh/kejap

tÌ· ÔZBM ůA ÌU :vZ·

ÊQ1· ÊR§ ÌYe tÌ· ]UB·

ÊÌ·Ì· vÍ Ï»BM vIÀ¿ Ôe =

.pÌMÌo Å·A ¶fÎM vÍ

khang: Nyu apan talei kung kajap kung dihu oh klaoh = Dia memegang tali yang kukuh yang tidak akan putus.

kak 5· k = ÅN¸ÍA ikatan

ÅN¸ÍA = tÜBM ÊR§ Åà 5·

.ÔAiËAjM ¶fÎM OÍA

Kak nan oh talang = Ikatan itu tidak terurai.

kakaih ÉÍB·B· kØkH = O͇ÌU cuit

= ÆÌ»BY ÉÍB·B· Ï»§ ÆAÌM

.ÔBm O͇ÌBÄ¿ Ï»§ ÆAÌM

Tuan Ali kakaih halun = Tuan Ali mencuit saya.

kakei Ôd·B· kk‡ = Åno pesan

ÆÌ»BY 5ÍB¿A :AÌÍB¯ Ôd·BY

ÌJÍA = ËBÃ ÔcjI ÊR§ Ôd·B·

ÔBm ÔBoÌm ÅnojI É»M

.ÏJjo ¶fÎM

hakei payua: Amaik halun kakei oh brei nao = Ibu telah ber-pesan supaya saya tidak pergi.

kakuer icÌ·B· kkV⁄ = ÆÌJ¿A embun

ÂîYB¯ icÌ·B· :icÌ·B· BÍA

ÆÌJ¿A = Á»B¿ ÆAÌJe ÆËjM

.Á»B¿ ÌN,Ëe ÆËiÌM ÜÌ¿

aia kakuer: Kakuer pandom trun di guan malam = Embun mula turun di waktu malam.

Page 100: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

100

kakuh ÊÌ·B· kkUH = ÉJÀm sembah

Ôcie B· ÂQBm tÌ· R¯

vÍ ÅÇÌM = "A ÅÃ ÊÌ·B·

."A É»BÍA ÉJÀme PÌMBo

Po kung saom ka drei kakuh nan Allah = Tuhan yang patut disembah ialah Allah.

kal (B· kÒ = ÜB· kala

= ËzÇAe (B· ÁA ÔAj·Bm

.ÜB· Ì»ÌÇe ÁA ÊiBVm

Sakrai Cam kal dahlau = Sejarah Cam dahulu kala.

klak 41· kL = *IwÎM tinggal

41· DcËY ÁA tAiËA

Ôi2 ÁA tiËA = jJBÃ

.AiBIà Ÿ)IwÎÄ¿

Urang Cam nduec klak nagar = Orang Cam lari meninggalkan negara.

kalan Å»B· klˆ = *̷͇ kuil

BU̯ 5ÎIÜ) Å»B· tËRÀÎI

= (AeÌI ÂBJËA 5¯

Æ„UÌÀo OnÀM) *̷͇

.(AeÌI ÂBJA ÏJBI

Bimong kalan (labik puja pak ugama Buda) = Kuil (tempat pemujaan bagi agama Buddha).

kalang v»B· kl! = v)· kelang

ÔÌM ËBÃ ÔB§Bm :tË ÏÍAË

ÏJjo vIA = v»B· ÆÜBU

.¶Ì»· v)· Å»BU P̸Îw¿

waiy wang: Saai nao tui jalan kalang = Abang pergi mengikut jalan kelang kelok.

kelang t1· kL! = v)Ç helang

4QBZUB· t1· :t1· ÁÎA

jJÀV¿ v)Ç tËiÌI = ËdMA

.ÔB¸wI

ciim kelang: Kelang kachaok ataw = Bu-rung helang menyam-bar bangkai.

kalaok 4QÜB· kOl@ = (ÌMÌI botol

Page 101: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

101

b¿BM BÍA ÊÌI :BÍA 4QÜB·

ŸÎnÍA = 4QÜB· Á»Ae

.(ÌMÌI Á»Af· ¶ÌmB¿ j͆

klaok aia: Buh aia tamâ dalam kalaok = Isikan air masuk ke dalam botol.

kaleng t æÜB· kl!⁄ = jIλjI berlegar

= BYAiAeA Ôe tæÜB· ÁÎA

.AiAeËCe jIλ-jIλjI tËiÌI

Ciim kaleng di adaraha = Burung berlegarlegar di udara.

kalep [ZB· kl⁄∏ = onλ lipas

*¯B· :ËB§ ÅZ· ÊBλ [ZB·

Ôcie Bm ËdÍ tQ1I vλI ÔBÃ

ÔfλBU Êaj·e 5ÍÜ [ZB·

ÆÌÍAjI ÔjMÌo ÆAÌM *oB· =

i̸ÍDm ŸÍBJBI ÆÌÍA-

ÉwM-ÉwMe ÊÌMBU onλ

.Aie̿Bm

kalep liah khan aw: Kapal Nai bling blaong yau sadrei kalep laik di krâh jalidi = Kapal tuan

puteri berayunayun bagaikan seekor lipas jatuh di tengah-tengah samudera.

[Maksud ayat dalam sebuah manuskrip].

kalin ”»B· klˆ = ÏÇ1· kelahi

Êaj·e ”»B· tQ1oB¯ ÔAÌU

ÏÇ1·jI ÅuBU = Ôj\¯BÈI

.ÔB¿i µÍ1ae

Juai pa-mblaong kalin di krâh bhappri = Jangan berkelahi di khalayak ramai.

Kam Á· k* = Á· Kam

Á»Ae Á· BÍA 4̯

tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae Á· BÍA

Puk Aia Kam dalam Sakrai = Kampung Aia Kam dalam Sejarah.

kamei Ôd¿B· km‡ = ÆAÌn¿jo perempuan

ÌU Ôd¿B· :ÔBÄÎI Ôd¿B·

“ÃAÌn¿jo = ÁA tAiËA

Page 102: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

102

.ÁA tiËA

kamei binai: Kamei nyu urang Cam = perem-puannya orang Cam.

Kamuansaow* ËQBnÃAÌ¿B· kmV⁄˜Os@◊ = ËQBmÆAÌ¿B· Kemuansaow

= ÏÃAiËA ËQBnÃAÌ¿B· BmB¯

.tiB¸m ËQBnÃAÌ¿B· jmBo

Pasa Kemuansaow urani = Pasar Kemuansaow sekarang.

kan Å· k˜ = j·Ìm sukar

Å»BU = Å· ÊR§ ËBà Åà ÆÜBU

¶ÌNÃËA j·Ìm ¶fÎM OÍA

.ԇ̻Üe

Jalan nan nao oh kan = Jalan itu tidak sukar untuk dilalui.

kanâ bÃB· kn¨_ = Ÿ»ÎBÄÀ¿ memencilkan

tdλB¿ 5ÎJλ ÊAËe ËBà Ëd·

¶ÌNÃËA ÏJjo Ì·A = bÃB·

Ÿ»ÎBÄÀ¿ OnÀM ÔiBBÄ¿

.ÔjÍe

Kau nao duah libik

malieng kanâ = Aku pergi untuk mencari tempat memencilkan diri.

kanai ÔBÃB· kØN = ÆAÌo puan

KÄÍk ÔBÃB· :tBÎÃ ,ÔBÃÌ·

ÆAÌo = ÆB¯BM ÁÎÎUB¿ tÌIB·

.ÅÍ„· ÆÌÄÄ¿ tfm KÄÍk

kunai, niang: Kanai Zainab kabung ma-nyim tapan = Puan Zainab sedang mene-nun kain.

Kanar jÃB· kNÂ = jÃB· Kanar

Á»Ae jÃB· ÂÌȯ 4̯

tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae jÃB· ÂÌȯ

Puk Bhum Kanar dalam Sakrai = Kam-pung Bhum Kanar dalam Sejarah.

kandu ËfÄ· k˜dU = ÅηB¿ makin

”uA = vZ· ËfÄ· ”uA

.PAÌ, ÅηB¿

Angin kandu khang =

Page 103: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

103

Angin makin kuat.

kang tB· k! = ÌJAe dagu

ÊËjm ËdÍ ËeB¯ ÌU tB·

”ÌJAe = (cÌNÎI ÏÃBY

vÍ ÉJ» Å»Ìn¿Ì¸m ÏMjnm

.ÅuÌNÄJjI

Kang nyu padu yau sruh hani bituel = Dagunya seperti sekumpulan lebah yang bergantungan.

kanyan ÆBUB· kZ˜ = LwM tangga

5u Ï»§ ÆAÌM :ÆBUÜB·

5ÍBo Bm tb¿ ÌU tBm ÆBUB·

Ï»§ ÆAÌM = ÜBI ËdÍB·

“È¿Ëi LwM PAÌJÀ¿

.µ»BI ÌÍB· vMBJm foie

kalanyan: Tuan Ali ngak kanyan sang nyu mâng sa mbaik kayau bala = Tuan Ali membuat tangga rumahnya dari-pada sebatang kayu balak.

kaok 4QB· Ok@ = ÜBn· kepala

2tAiËA 4QB· 5M ÌU :4QB·A

ÜBn· tÌBÄÀ¿ Ôe = Ôcie

.Oη 2tiËA

akaok: Nyu tak kaok urang-urang drei = Dia memancung kepala orang-orang kita.

kaong tQB· Ok@! = vÍjÎwo pengiring

ÆAÌM :BJBU 5ÎZ· ,tîB·

tQB· tAiËA AËe ÌY Ï»§

AËe OoAfÄ¿ Ï»§ ÆAÌM = BI

.vÍjÎwo tiËA

khik jaga: Tuan Ali hu dua urang kaong ba = Tuan Ali mendapat dua orang pengiring.

kapah ɯB· kpH = ooB· kapas

.ooB· vÄI = ɯB· ÔAj¿

Merai kapah = Benang kapas.

kapu ̯B· kpU = i̯B· kapur

.i̯B·= ̯B· :ÜBY tbo iÌA

cur mbâng hala: Kapu = Kapur.

kapuak 4A̯B· kpV =

Page 104: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

104

ÁIwJgenggam

Á»Aee ±ÎÍeBÇ :ËBAB·

pËfÎÇ = tAiËA 4A̯B·

.tiËA ÅÀIwJ »Aee

kacaw: Hadiip di dalam kapuak urang = Hidup dalam genggaman orang.

kar j· k = jÍf´M takdir

= ÅÃ ËdÍ ÔB¿ Ôcie j·

.ÌNÎII Oη jÍf´M ÊeÌm

Kar drei mai yau nan = Sudah takdir kita begitu.

karah ÊiB· krH PÌn¿Ëi rumput

4ciBY tbo aj·BM ËQB¿Ü

É»AeA PÌn¿Ëi = ÊiB·

.ÌJÀ» ÆjÀI· ÅÄ·B¿

Lamaow takrâ mbâng harek karah = Rumput adalah makanan kege-maran lembu.

karamat Ò¿Aj· krMˇ = ƄλÌÀ· kemuliaan

4QBuAe Ò¿Aj· ÔcjI R¯

Å·BÎÃiÌw¿ ÅÇÌM = ÌU

.”Afn· ƄλÌÀ·

Po brei karamat di angaok nyu = Tuhan mengurniakan kemu-liaan kepadanya.

karan ÆAiB· kr˜ = ÉIBM tabah

5u ÆAiB· ÌU :ÆBUB· ,ÆAi

ŸÈIBM Ôe = ÌYdM ÊBÎo

ÔBUjI Ôe LwÎÈm ÏMBÇ

.“ÎÈλËAjnÀ¿

ran, kajan: Nyu karan ngak mbiah tehu = Dia tabahkan hati sehingga dia berjaya memperolehinya.

Karang1 tAiB· kr! = tAiB· Karang

Á»Ae tAiB· ÔZB¯ 4cÌ·

tÌn¿B· ÅmËB·= ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae tAiB·

Kuek Palei Karang dalam Sakrai = Kawasan Kampung Karang dalam Se-jarah.

karang2 tAiB· kr! = tiÌ· kurang

Page 105: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

105

[dÃBJe tAiB· ÊAÌZ·

mÄIme Åui̸· = tËjU

.PËeÌm

Khuah karang di ganep jrung = Kekurangan di segenap sudut.

karei ÔciB· kr‡ = ÅÍ‡Ü lain

tÌ· ÆÜBU ËBÃ ÊR§ ±mÌÍ

ÏJjo ¶fÎM ±mÌÍ = ÔciB·

.ÅÍ‡Ü vÍ Å»BU-Å»BV·

Yusuf oh nao jalan kung karei = Yusuf tidak pergi ke jalan-jalan yang lain.

karem ÂciB· kr° = ÂiB· karam

*¯B· :BÍA Á»Ae tbMB·

Á»Aee ÂciB· 4íUB¿

µVο *oB· = 5`mBM

.PË‡Ü Á»Aee ÂiB·

katâng dalam aia: Kapal manyâk karem dalam tasik = Kapal minyak karam di dalam laut.

karéng vliB· kOr⁄ˆ = vÍj· kering

tAifuBZ¯ jJBÃ :ÌJÜ ÌZM

ÔjIÃ = tiB· vliB·

.vNÃÌ·-vÍj· tAifuBZ¯

thu lagu: Nagar Phangdrang karéng karang = Negeri Phangdrang kering-kontang.

Kasa BmB· ks_ = BmB· Kasa

Á»Ae BmB· t1o 4cÌ·

ÅmAËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae BmB· t1o

Kuek Bblang Kasa dalam Sakrai = Ka-wasan Bblang Kasa dalam Sejarah.

kasing* vÎmB· kOs!⁄ = ÜAÌM tuala

4A̧ vÎmB· :vÍBmB·

.ÅuBM ÌoBm ÜAÌM = ÅuBM

kasaing: Kasing uak tangan = Tuala sapu tangan.

kasuan ÆAÌmB· ksVˆ = BnwJ gangsa

tÌ· ÊiB· 4—A ÌU

Ôe = ÆAÌmB· tb¿ 5uAi

Page 106: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

106

vÍ ÅÎBÄÎA ÔB·BÀ¿

.BnwJ foie PAÌIjoe

Nyu cuk karah kung ra ngak mâng kasuan = Dia memakai cincin yang diperbuat dari-pada gangsa.

katam* ÂMB· kt* = vÎÃÌ· kuning

ÔÌuA ËBMB¯ :ÂQBMB· RoBm

ÅÍB·Bo = ÂMB· RoBm 4—A

. vÎÃÌ· BÃiËjI XAi

sa-mbo kataom: Patao angui cuk sa-mbo katam = Pakaian raja berwarna kuning.

katrew ËcjMB· kRtU⁄ = ÏMBoj¿ merpati

= ÊËjm 5»· ÅÃ ËcjMB·

Ÿ)IwÎÄ¿ OÍA ÏMBoj¿

.j¸wm

Katrew nan klak sruh = Merpati itu meninggalkan sangkar.

kau Ëd· kU⁄ = Ì·A aku

Ì·A = ÌY 5u Ëd· ÏÃ 4ËjI

.ÅÍA Æ„Uj¸o Å·Ì·1¿ ÉλÌI

Bruk ni kau ngak hu = Aku boleh melakukan pekerjaan ini.

Kawan ÆAËB· kvˆ = ÆAËB· Kawan

Á»Ae ÆAËB· ÊQAjA 5ÎIÜ

ÊQAjA OnÀM = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÆAËB·

Labik Craoh Kawan dalam Sakrai = Tem-pat Craoh Kawan dalam Sejarah.

kaya BÍB· k_y_ = ÔB· kaya

AeB¿ BÍB· :tdÎIÜ ÉÍBIÜ

.Æ„ÍB¸· =

labaih labieng: Kaya mada = Kekayaan.

kayau ËdÍB· kyU⁄ ÌÍB· kayu

.ËiBÈJ ÌÍB· = ËzÇBJ ËdÍB·

Kayau gahlau = Kayu gaharu.

ké i· Ok— = ÆB¿e dimana

ÆB¿e = ÅÃ 5· ,ji i·

“¸ÍA ÌNÎme ,Å»BU eA

.”»BUjM

Page 107: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

107

Ké ré, kak nan = Di mana ada jalan, di situ ikatan terjalin.

kéc1 Ck3Ok⁄Ç = ÏJÜ lagi

[dI B· Ck3idIBÇ 5u tdη

PAÌI ¶fÄÇ = ?bY ÔBMBY

¶ÌNÃËA ÏJÜ ÆB¿ ÁAB¿

?ÌÀÎMBÇ Å¸mAÌÀ¿

Kieng ngak haber kéc ka bep hatai hâ? = Hendak buat macam mana lagi untuk memuaskan hati-mu?

kéc2 Ck3Ok⁄Ç = ÜÌo pula

ÊQ1I ÔB¿ ÏÃAiB·æB¿ :4cË

= Ck3 ÔAiB¿ ÏÃAiËA ,dÍ

tiB¸m ,vMAe ÊeÌm ÔeBM

.(Ìo vMAe

wek: Mekarani mai blaoh ye, urani marai kéc = Tadi sudah datang sekarang datang pula.

kei Ôd· k‡ = vÍÌ¿ moyang

ÔÌM 5U ÊR§ ÌU 4QBÃB¿

5Íj¿ = Ôd· 4—¿ ÆÜBU

É6w» µVU P̸Îw¿ ¶fÎM

.vÍÌ¿ µÎÄÎÃ

Manaok nyu oh jak tui jalan muk kei = Mereka tidak mengikut jejak langkah nenek moyang.

ken Æd· k⁄˜ Å·ÌI bukan

Æd· R§ BÎÃee AeB¿ BÍB·

BÎÃee Æ„ÍB¸· = 5@ËÜ

.”B¿Ü-B¿1m ¶ÌNÃËA Å·ÌI

Kaya mada di dunia o ken lawik = Kekayaan di dunia bukan untuk selama-lama.

kén Åk3 Ok⁄ˆ = AeÌ· Ï·B· µoBM tapak kaki kuda

= ÉÍBmA Åk3 ÂïU AÌm ÊiAe

pÌ)AjM AeÌ· Ï·B· µoBM

.jÎVÄI vÍ ÊiAe Á»Af·

Drah sua nyom kén asaih = Tapak kaki kuda tercelup ke dalam darah yang banjir.

[Petikan dari sebuah manuskrip]

keng td· k⁄! = ¶ÌÍjo periuk

4—¿ :ÅIBÇ tb¿ 5u 4QBJ

Page 108: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

108

Á»Aee ÔdmÜ 4bÃBM ÒÀ�B¯

ÉÀ�B¯ µÎÄÎà = td· 4QBJ

¶ÌÍjo Á»Aee ÏmBà µÃBÄ¿

.KBJÀM

gaok ngak mâng haban: Muk Fatimah tanâk lasei di dalam gaok keng = Nenek Fatimah menanak nasi di dalam periuk tembaga.

khak1 5Z· K = pÌuBÇ

hangus

ÊBÎo ÆB¸ÍA ÂA ÌU :4BÎZ·

j·BJÀ¿ Ôe = 5Z· *M

.pÌuBÇ ÔBnÀm ŸÍA

khiak: Nyu am ikan mbiah tal khak = Dia membakar ikan sampai hangus.

khak2 5Z· K = v»B¿

malang

= 5Z· 4BÎI ÌU Rm :ÜBI

.v»B¿ ÊÌIuÌm “JÎvÃ

bala: So nyu biak khak = Nasibnya sungguh malang.

khan ÅZ· Kˆ = ÅÍ„· kain

ÅZ· ÔÌuA Ï»§ ÆAÌM

ÆAÌM = ”uA ÉÍB§ tQAiBm

tËiBm ÅÍ„· ÔB·BÀ¿ Ï»§

.ÆËA ¶iÌAjI

Tuan Ali angui khan sarung aiah angin = Tuan Ali memakai kain sarung bercorak awan.

kheh* ÊdZ· K⁄H = m¸A cekap

5ÍBÃB¯ Á»Ae ÊdZ· ÔjJu

m¸A ÔjJu = 5»ZU

.ÆjηËA tfÎI Á»Ae

Sabri kheh dalam panaik chlak = Sabri cekap dalam bidang ukiran.

khi1 ÏZ· K^ = É»ËA olah

tiËA =ÌU ÏZ· Ì» BYBM tAiËA

.“È»ËA µUBI vÍ AÌM

Urang taha lo khi nyu = Orang tua yang banyak olahnya.

khi2 ÏZ· KI = Å·A akan

5¯ ËBÃ ÏZ· ÌU :ÏY

Page 109: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

109

Å·A Ôe = [BÍj¿BÎm

.[dÍj¿dÎn· ÏJjo

hi: Nyu khi nao pak Siemriep = Dia akan pergi ke Siemriep.

khik 5ÎZ· K^ = KBU jaga

5ÎZ· [ æBE ÅÃ ÉÍBÃAi :BJBU

OÍA µÃB·-µÃB· = ÂBÎnÎI

.µÍ„I Åue KBU ÏNmο

jaga: Ranaih nan njep khik bisiam = Kanak-kanak itu misti jaga dengan baik.

khim ÁÎZ· K& = ÂÌVm senyum

= ÏÍBIB¯ ÁÎZ· :ÂÌUÜ/ÁÎUÜ

.vÎJ¿B· ÂÌVm

lanyim, lanyum: Khim pabaiy = Senyum kam-bing.

khuai ÔAÌZ· ØKV = ÊÌnÀÎm simpuh

= ÔAÌZ· 5ÍBA 1·îAe

.ÊÌnÀÎmjI ¶ËeËe

Daokla caik khuai = Duduk bersimpuh.

ki Ï· kï = ÊAËj¿ maruah

= bUAi ÅuA Ï·B· :i· B·

.ÊAËj¿ KBU

ka ké: Kaki angan rajâ = Jaga maruah.

kiak 4Bη kY = vÎNÄJ genting

É¿Ëi = 4BηA [dMA tBm

.vÎNÄJ mMAjI

Sang atep akiak = Rumah beratap gen-ting.

kieng tdη kY⁄! = ”wÍA ingin

4ËjJ 4QB·A :”Z·

pBÎNm = tdη ,Åà 5u

Åue ÜÌ¿jI ,OÍA Æ„Uj¸o

.ÅÄÎwÍD·

khin: Akaok gruk ngak nan, kieng = Setiap pekerjaan itu, bermula dengan keinginan.

klak 41· kL_ = *IwÎM tinggal

tb¿ 5UBm 4̯ 41·

= B¯BM ÆÌZM ÂîeBÇ

Page 110: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

110

µVÄÀm tÌn¿B· Ÿ)IwÎÄ¿

.Ì»Ü vÍ ÆÌÇBM pAjJI

Klak puk sajak mâng hadom thun tapa = Meninggalkan kampung semenjak beberapa tahun yang lalu.

klak 5»· kL B¿Ü lama

= 5»· AYB¯ [YB¯ :5ÍËÜ

.B¿Ü ÅRÍiAË

klep: Pa-ndap pa-nda klak = Warisan lama.

klao Ë1· OkL@ = AËBN· ketawa

AYB· ,tAiËA B· Ë1· ÔAÌU

ÅuBU = Ôcie B· 4cË Ë1·Ai

ÏNÄÃ PÌ·BM ,tiËA Å·AËBN·

.(Ìo Å·AËBN·e Oη

Juai klao ka urang, ka-nda ra klao wek ka drei = Jangan ketawakan orang, takut nanti kita diketawakan pula.

klaoh ÊQ1· Ok@LH = pÌMÌo putus

ÁÎYi 4AÌoBM ÊQ1·B¯ ÔAÌU

Ò»Îu ŸmÌMÌÀ¿ ÅuBU =

.ÁÎYj»A

Juai paklaoh ta-mbuak rahim = Jangan me-mutuskan silaturahim.

klaon ÆQ1· OkL@ˆ = ÏM̸Îw¿ mengikuti

ÆQ1· ÔÌM tÌ· tAiËA

vÍ tiËA = ÏJÃ ÉÄm

.ÏJà ÉÄm ÏM̸Îw¿

Urang kung tui klaon Sunnah Nabi = Orang yang mengi-kuti Sunnah Nabi.

klaong tQ1· OkL@! = BJÀÇ hamba

ÔÌM tQ1· :ÆÌ»BY ,tî1·

ÔAjMB¯ ÊcjÄÎJ ÆBÈI DcÌÃB¯

ÉNÄÍjo P̸Îw¿ BJÀÇ =

.Bλ̿ BÈ¿ vÍ Ï»Ëe

halun: Klaong tui panuec bhan ginreh patrai = Hamba me-ngikut perintah Duli Yang Maha Mulia.

klar j)3 kL‰ = ÉÎN» letih

R» j)3 ÉÍ1J 5»ÇAe :j)J

= ÆBZ¸ÍA 5ÎIÜ AeB¿ ÊR§

Page 111: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

111

ÏoBNM ÉÎN» O¿A pAjI ÔBm

.ËeBw¿ ¶ÌNÃËA OnÀM eBÎM

glar: Dahlak glaih klar lo oh mada labik ikhan = Saya berasa amat letih tetapi tiada tempat untuk mengadu.

klau Ëz· kLU⁄ = LÎM tiga

.LÎM 5uA = Ëz· B¸uA

Angka klau = Angka tiga.

klem Âz· kL° = Á»· kelam

ÆÌuBI Áà ÊÌ»¯BÇ tb¿ ;ÂÃB·

4BÎIBM ÆÌ»BY :ËBà 4ïJBM

= Âz· ÆÜÌI Êaj·e ËBÃ

.Á»· Å»ÌI ÉwMe iAÌ»· ÔBm

kanem, mâng hapluh nam bangun tagok nao: Halun tabiak nao di krâh bulan klam = Saya pergi di tengah bulan kelam.

kom ÂR3 Ok* = ¶ËfÃÌM tunduk

BÎYÌU :4QB·A [dMB¯ ,ÂQB3

= *MBI 4QBuA e 4QB·A ÂR·

*ÎJÀm oÎuBÄ¿ Ôe

.*NÄJ· ”ÜBn· Ÿ,ËfÃÌÄ¿

kaom, patep akaok: Nyu hia kom akaok di angaok batal = Dia menangis sambil me-nundukkan kepalanya ke bantal.

kra Aj· Rk_ = Aj· kera

= Ôd¿B· cÌ» aj·BM ÅÃ Aj·

µÎmÌw¿ 4Ìm OÍA Aj·

.ÆAÌn¿jo

Kra nan takrâ lue kamei = Kera itu suka mengusik perempuan.

krâc Daj· RkËÇ = ÅRÍiAË warisan

ÉÎIA ÉÍAi tîAi :ÊQB· Ï·

ËdJÍi tb¿ Daj· tËj·

ÅRÍiAË = B¯BM ÆÌZM

Ì»Ü vÍ ÆÌÇBM ÌJÍjI Ôie

.ÉÄmÌ¿ É»M

ki kaoh: Raong raih abih krung krâc mâng ribau thun tapa = Warisan dari beribu tahun yang lalu telah musnah.

krâh Êaj· RkËH = ÉwM tengah

Page 112: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

112

ÆAÌJe 4ËjJ 5u ÅnY

PAÌJÀ¿ ÅnY = ÔciBY Êaj·

.ÔiBÇ ÉwM ÌN,Ë fo BUj·

Hasan ngak gruk di guan krâh harei = Hasan mem-buat kerja pada waktu tengah hari.

kraik 5ÍAj· ØRk = ÏnI ¶Ì·Ìo pokok besi

.ÏnI ¶Ì·Ìo = 5ÍAj· ÆÌZ¯

Phun kraik = Pokok besi.

krâm Âaj· Rkª: = ÊÌ»ÌI buluh

tb¿ tBm 5u :Âaj· ÆÌZ¯

foie É¿Ëi PAÌJÀ¿ = Âaj·

.ÊÌ»ÌI

phun krâm: Ngak sang mâng krâm = Membuat rumah daripada buluh.

krân1 Æaj· kª˜� � = OwÍA ingat

Æaj· icË :ËdZM *ÃB·

ÊQBI ËdÍ ,ÅÃ vÎk§ [–i

¶fÎM = ÊËjm icË 4ÌÃB¿

ÔjÍfÄm ÔjÍe Å·A OwÍA

ÁÍA iÌ»M ŸÍBJBI ,OÍA

.tiBm Å·BoÌ»

kanal thau: Wer krân rup éng nan, yau baoh manuk wer sruh = Tidak ingat akan diri sendiri itu, bagaikan telur ayam lupakan sarang (prb).

krân2 Æaj· kª˜� � = *Ä· kenal

4RM Ôcie icYB¯ Â1mG

= BnwIBÇ [dJ Æaj·

jJA Oη ÊËiÌV¿ Â1mG

ÂBnm *Äw¿-*Ä· vλBm

.BnwJm Oη

Islam pa-ndar drei tok krân gep habangsa = Islam menyuruh kita agar saling kenal-mengenal sesama kita sebangsa.

Kraong tQAj· ORk# = tQAj· Karaong

Á»Ae ÂFUBÇ tQAj· :tîAj·

tQAj· [ÔBuÌm] = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÂdUBÇ

Kraong Hajem dalam Sakrai =

Page 113: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

113

[sungai] Kraong Hajem dalam Sejarah.

kraong tQAj· ORk# = ÔBuÌm sungai

ÅuA ÌY ÅÃ jJBÃe :tîAj·

OÍA AiBIÃe = cÌY tQAj·

.cÌY tQAj· ÂBÃjI ÔBuÌm eA

Di nagar nan hu angan Kraong Hue = Di ne-gara itu ada sungai bernama Kraong Hue.

krung tËj· RkUŒ = AfÄM/Ån· kesan/tanda

tb¿ 4Ë *¿B· ÌIA Á·B¿

tËj· ËdÎÇdU ,1039 ÆÌZM

4ïÍ 5¯ ÊQ1I *M ÌY Â1mG

*¿B· ÌIA ÂB´¿ = B°ÀA jJBÃ

cÍiBMjI BnÀA ÅM1m Ôie

Ån· Å·BoËj¿ ,1039

.OÍA AiBIÄ· Â1mG ÅwMAf·

Makam Abu Kamil wak mâng thun 1039, jehyau krung Islam hu tal blaoh pak yok negar Cam = Makam Abu Kamil dari selatan Campa bertarikh 1039, merupakan kesan

kedatangan Islam ke negara itu.

kucei ÔdAÌ· kUc‡ = ÆAÌM tuan

?ËBMBY ËBà tdη ÔdAÌ·

Ï·jo ¶fÄÇ BJÀÇ ÆAÌM =

?ÆBÀ·

Kucei kieng nao hatao? = Tuan hamba hendak pergi ke mana?

kunai ÔBÃÌ· kUØn = ÆAÌo puan

ÁÎUB¿ tÌIB· PËjÈ¿ ÔBÃÌ·

.ÆÌÄÄ¿ tfm PËjÈ¿ ÆAÌo =

Kunai Mahrut ka-bung manyim = Puan Mahrut sedang me-nenun.

ku Ì· kU = Ì·A aku

5ÎIBm ËBÄÎm Ì· :ËB·

ÏJjo Å·A Ì·A = bY tQBm

.Ì¿B· ÂBm-ÂBmjI

Ku sinao sabik saong hâ = Aku akan pergi bersama-sama kamu.

ku-nda AYÌ· kUÎ_ = ÅIm segan

Page 114: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

114

ÔAÌU ,5ÍBI DBI :AyÌ· DcÌY

.ÅIm ÅuBU ,É»BABI = AYÌ·

huac ka-nda: Bac baik, juai ku-nda = Bacalah, jangan segan.

kua AÌ· kV_ = jÎnÎV¿ menyisir

AÌ· tÌIB· ÌU :4QB·A AÌ·

ËBÃ 24QAe , ÌU B· 4QB·A

Ôe = ÌVÄuBMe ÏmBM 5ÍÜ

2BJÎM ,“MÌJ¿i jÎnÎV¿ tfm

.ÊÌMBUjM “N¸Îm

kua akaok: Nyu kabung kua akaok ka nyu, daok-daok nao laik tasi di tangan nyu = Dia sedang menyisir rambutnya, tiba-tiba sikatnya terjatuh.

kubaw ËBIÌ· kUb◊ = ËBIj· kerbau

ËBIÌ· Ôcie AËe ÌY Ëd· tBm

OoAe ̸ȿËi = AÌ§Ü 4RM

¶ÌNÃËA ËBIj· i̸ÍA AËe

.µUBJÀ¿

Sang kau hu dua drei kubaw tok laua = Rumahku dapat dua ekor

kerbau untuk mem-bajak.

kuek 4cÌ· kV⁄ = v·1I belakang

4cÌ·e 5»ÇAe tBm :4—·Ü

µN»jM ÔBm É¿Ëi = ɻ̸m

.ɻ̸m v·1Ie

lakuk: Sang dahlak di kuek sekolah = Rumah saya terletak di belakang sekolah.

kuer icÌ· kV⁄ = m·Ae dakap

.ÅuBM m·Ae = ÅuBM icÌ·

Kuer tangan = Da-kap tangan.

kuhlaom ÂQ1YÌ· kUOhL¤ = ËÜB· kalau

5ÍBI tcYB· :D1ÈÍ ,Âî1YÌ·

É»¿BÍe = R§ ËdZMe ÂQ1YÌ·

.ÌÇBM ¶fÎM ËÜB·

yahlac: Ka-ndeng baik kuhlaom di thau o = Diamlah kalau tidak tahu.

kuhria BÍjYÌ· kURhY_ = jθί fikir

Page 115: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

115

*,B§ AeB¿ tÌ· tAiËA

vÍ tiËA = BÍjYÌ· tbÃBm

.Æjθί *´§ Ô‡BUÌnÀ¿

Urang kung mada akal sanâng kuhria = Orang yang mempunyai akal fikiran.

kukei Ôd·Ì· kUk‡ = Åno pesan

ÒÀ�B¯ 4—¿ :AÌÍB¯ Ôd·BY

4RM ÌU ËQBABM tQBm Ôd·Ì·

ÉÀ�B¯ µÎÄÎà = DBI ÂQBZ·

ÔBoÌm ”ÌAÌA fn· ÅnojI

.ÊÌIuÌm-ÊÌIuÌmjI jU1I

Nenek Fatimah kukei saong tacaow nyu tok khaom bac = Nenek Fati-mah berpesan kepada cucunya supaya belajar bersungguh-sungguh.

kulidong tQfλ̷ kUlOdŒ = ÅMË‡Ü lautan

Êaj· *M ËBÃ ÔBU :5`mBM

ÔBnÀm PÌUBÇ = tQfλ̷

.ÅMË‡Ü ÉwN·

Jai nao tal krâh kulidong = Hanyut sampai ke

tengah lautan.

kung tÌ· k!U = vÍ yang

tiËA = 4BÎMBm tÌ· tAiËA

.BÎNm Ò§B� vÍ

Urang kung satiak = Orang yang taat setia.

kuyua AÌÍÌ· kUyV_ = ÆAj· kerana

DBI ÌU AÌÍÌ· :AÌÍB·

Ôe = ÌÀ»§ ËdZMd¿

.jU1I Ôe ÆAj· ÌÀ»§jI

Kuyua nyu bac methau ilmu = Dia berilmu kerana dia belajar.

la1 Ü l_ = ÊËBI bawah

ÜAd¿e 4îAe ÁA tAiËA :ÜA

tiËA = tAi jJBÃ ÉNÄÍjo

ÅÈNÄÍjÀo ÊËBIe ¶ËeËe ÁA

.tiËA AiBIÃ

mela: Urang Cam daok di meala perintah negar rang = Orang Cam duduk di bawah pemerintahan negara orang.

la2 Ü l_ = 2ËiBo paru-paru

Page 116: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

116

= Ü 4AËi :PËcÌm

.2ËiBo OηBVo

suet: Ruak la = Penyakit paru-paru.

la3 Ü l_ = *IwÎÄ¿ meninggal

.BÎÃe *IwÎÄ¿ = BÎÃe BI Ü

La ba dunia = Meninggal dunia.

la4 Ü l_ = ÏNÄJ ganti

.ÂBÃ ÏNÄJ = ÅuA Ü

La angan = Ganti nama.

laan Å§Ü l_a˜ = ¶ÌVm sejuk

Ëd· ÔZB¯e 4AjI ÁλBY

ÅÎwÍe ÁÎmÌ¿ = ÊcjY ŧÜ

.¶ÌVm O¿A Ì·AiBIÃe

Halim brak di palei kau laan hareh = Musim dingin di negaraku amat sejuk.

la-mbâ boÜ l_ıª = iÌÈr¿ masyhur

(B· ËzÇAe :ÔbÃAe boÜ

boÜ ÉJBJ vZ· B\ÀA jJBÃ

É»AeA B\ÀA Ì»ÌÇe = ÅuA

iÌÈr¿ vÍ AiBIÃ ÊAÌJm

.“ÄmB·jn· Åue

la-mbâ danâi: Dahlau kal nagar Campa khang gagah la-mbâ angan = Dahulu Campa adalah sebuah negara yang masyhur dengan keperkasaan-nya.

la-mbaong tQBoÜ l_Oı@!= = ”UËA ujian

tQBqÜ : tîBoÜ ,tîÜ

."A foie ”UËA = "A tb¿

laong: La-mbaong mâng Allah = Ujian daripada Allah.

labik 5ÎIÜ lbI = OnÀM tempat

OnÀM = 4îAe 5ÎIÜ

.Å¿BÍf·

Labik daok = Tempat kediaman.

labuk 4ÌIÜ lbU = ÆÌJ· kebun

ÜBY 4ÌIÜ :ËdλB¿ ÜB¿

= ÊcjY ÂBÎm ÒÀ�B¯ Ôd¿

Page 117: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

117

ÉÀ�B¯ µÎÄÎà ÉÍjÎm ÆÌJ·

.iÌIÌm ÊÌIuÌm

mala maliw: Labuk hala mei Fatimah siam hreh = Kebun sirih nenek Fatimah sungguh subur.

laguei ÔcÌJÜ lgV‡ = ÊÌw» lenguh

.ÆeBI ÊÌw» = [–i ÔcÌJÜ

Laguei rup = Lenguh badan.

lac1 DÜ lÇ = m·BA cakap

ËdÍ DÜ ÔAÌU :DÜ ÔBÎI

.ÌNÎII m·BA ÅuBU = ÅÃ

biai lac: Juai lac yau nan = Jangan cakap begitu.

lac2 DÜ lÇ = 5wm sangka

tbÃBm ÆÌ»BY :DÜËA ËdZM

5wm ÔBm = dU ËBÃ ÌU DÜ

.ÏJjo ÊeÌm Ôe

thau ulac: Halun sanâng lac nyu nao je = Saya sangka dia sudah pergi.

lah É» lH = o»B¿ malas

R¯e 5ÍBI Ëd·Ü :ÉMB¿ É»A

tb¿ Ôcie [cYBMd¯ 4RM

ÅÇÌM fn· É»BNÄο = É»A

Oη ÓuËfÄÎ)¿ ÔBoÌm

.o»B¿ Ò°u foie

alah matah: Lakau baik di Po tok pata-ndep drei mâng alah = Mintalah kepada Tuhan supaya melin-dungi kita daripada sifat malas.

lahai ÔBYÜ lØh = ÉIËAjI berubah

R§ ÔciBY ËdJÍi ÆçÌm

¶fÎM ”ËfÄÍi = ÔBYÜ

ÌJÍjI ÆÌoËÜAË ÉIËAjI

.Ì»ÜjI É»M ÔiBÇ

Suauen ribau harei o lahai = Rindunya ti-dak berubah walau pun beribu hari telah berlalu.

lahem ÂdYÜ lh° = µUBI banyak

ÊR§ 4BÍYB¯ ÁλBY ÏÃAiËA :R»

tiB¸m oÃBo DAÌA= ÂdYÜ

.µUBI ¶fÎM

Page 118: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

118

lo: Urani halim pandiak oh lahem = Cuaca panas sekarang tidak banyak.

lahik 5ÎYÜ lhI = v»ÎÇ hilang

ÆBÀR§ Ïà Á)·d¿ :5ÎZλ

ÔeBM Á»B¿ = ËBIB· 5ÎYÜ

.ËBIj· Åw»ÎÈ· ÆBÀR§

laihik: Meklam ni Uthman lahik kabao = Malam tadi Uthman kehilangan kerbau.

laho RÇÜ lOh = jÈ£ zuhur

.jÈ£ ÌN,Ë = RÇÜ ÌN,Ë :ËRÇÜ

Waktu laho = Waktu zuhur.

Lai ÔÜ Øl = ÔÜ Lai

Á»Ae ÔÜ ËQBU ÔZB¯

tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm »Ae ÔÜ ËQBU

Palei Jaow Lai dalam Sakrai = Kampung Jaow Lai dalam Sejarah.

lai ÔÜ Øl = iÌnÀA campur

= (c̯Ae Á»Ae e ÔB¯ ÔÜ

Á»Aee (Ë„J iÌnÀAjI

.Ò·iBr¿

Lai pai di dalam dapuel = Bercampur gaul di dalam masya-rakat.

laik1 5ÍÜ Øl = ÔBnÀm sampai

ËBÃ Ëd· :ÅÃ 5ÍÜ ÏÃ tb¿

= Å¿BU ÔZB¯ *M 5ÍÜ

ÔBnÀm ÏJjo Ì·A

.Å¿BU tÌn¿B¸·

mâng ni laik nan: Kau nao laik tal palei Jaman = Aku pergi sampai ke kampung Jaman.

laik2 5ÍÜ Øl = ÊÌMBU jatuh

4b¿ ÔAÌU :ÆËjM ÊËjU

,Ì§Ü ÆÌZ¯ ÜAe ÔÌ»BY

[dE ÔB¿ 5ÍÜ ÌU vÍAj·

ÊËBIe ÊËfMjI ÅuBU = 4QB·A

ÏNÄà PÌ·BM ,p1· ¶Ì·Ìo

.ÜBn· BÄ·jM ÊÌMBU p1·

jruh trun: Juai mâk halui di ala phun la-u,

Page 119: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

119

kraing nyu laik mai njep akaok = Jangan berteduh di bawah pokok kelapa, takut nanti kelapa jatuh terkena kepala.

laka B·Ü lk_ = B·Ì» luka

= [–i BÇ [dI ÌU B·Ü

.ÆeBI ÌMBm ÊÌÄo ”B·Ì»

Laka nyu bep ha rup = Lukanya penuh satu badan.

laki Ï·Ü lk‡ = Ï·1» lelaki

tAiËA iYB¯ ÅÃ Ï·Ü :Ôd·Ü

Ï·1» = tBUB· 5uB¯ 4̯

tÌn¿B· tiËA ÊËiÌV¿ OÍA

.ÆAÌÍe BÄÎJÀ¿

lakei: Laki nan pa-ndar urang puk pangak kajang = Lelaki itu menyuruh orang kampung mem-bina dewan.

lamen Æb¿Ü lmª˜ = ÔAËBJBo pegawai

Ï»§ ÆAÌM :ÅÍBm Æb¿Ü

= ÂBÍ 5ÎZ· Æb¿Ü tAiÛm

ÔAËBIo tiËDm Ï»§ ÆAÌM

.“¿1n· KBVÄ¿

lamen sain: Tuan Ali seurang lamen khik yam = Tuan Ali se-orang pegawai men-jaga keselamatan.

Lambar jJÀ» l*b = jJÀ» Lambar

.jJÀ» tÌn¿B· = jJÀ» 4̯

Puk Lambar = Kam-pung Lambar.

laman Å¿Ü lM˜ = ÉÀ» lemah

4îi ËBà Ëd· :ůB¯ Å¿Ü

Ôciee Å¿Ü ,vM BÈJA

Ì·A É»Nm = B¯Ü Ëd· ÆBÎM

PËjo ,AjÎà j·A µÍiÌw¿

LwÎÈm joÜ BmAjM Ì·A

.ÆeBI ÊËiÌ»m ÉÀ»

laman papan: Kau nao rok agha tang, laman di drei tian kau lapa = Setelah aku mengorek akar nira, perut aku terasa lapar sehingga lemah seluruh badan. [Cerita lisan]

lamngâ bwÀ» l*qË_ = ÜAÌ· kuala

Page 120: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

120

bwÀ»e (AjÎÀ·A vÎÄ¿e

ÅwJAe tiBI = 5Íj¯

.5Íj¯ ÜAÌ·e (AjÎÀ·A

Damning Akmiral di Lamngâ Prik = Barang dagangan Akmiral di Kuala Prik.

lanâng tbÃÜ lnË! = pAÌ» luas

BÍjZ¸ubÄm :ÔBÃÜ tbÃÜ

= 4BÎI tBÃÜ bY ÔB§Bm

Ì¿B· vIA ÆjθÎÀo

.pAÌ» ÊÌIuÌm

lanâng lanai: Sanâng khria saai hâ lanâng biak = Pemikiran abang kamu sungguh luas.

lang tÜ l! = vNÄI bentang

ÅÃ j·B¯ : 4BÎIBM ÉÍ

5¯ ÒÀ¸Z¿e 4BÎIBM t1Îm

= *NÎm tÌ· ÔiAÌÃBU 27

ŸwNÄIe Å·A OÍA AiB·jo

ÔiAÌÃBU 27 fo ÉÀ¸Z¿e

.vMAe Å·A vÍ

yah tabiak: Pakar nan silang tabiak di mah-

kamah pak 27 januari kung sital = Perkara itu akan dibentangkan di mahkamah pada 27 Januari yang akan datang.

langui ÔÌuÜ lqI◊ = iAÌ» luar

OÍBJBÇ 5u ÔAÌU :ËdÎuÜ

= Â1mG [doBA tb¿ ÔÌuÜ

ÌMAÌnm Å·Ì·1¿ ÅuBU

.Â1mG Ò¨Íjq iAÌ»e

di langiw: Juai ngak hagait langui mâng ca-mbep Islam = Ja-ngan melakukan se-suatu di luar syariat Islam.

languei ÔcÌuÜ lQV‡ = Ïnm sepi

413 DcËY tAiËA ÉÎIA

4̯ ÔcÌuÜ AÌU tdÎUBÇ

ÔiÜ tiËA AÌÀm = BJB¯

Å¿1Ç tÌn¿B· Ÿ»IwÎÄ¿

.Ïnm ÓUÌm “ĸÍeBUÄ¿

Abih urang nduec klak hajieng jua languei puk paga = Semua

Page 121: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

121

orang lari meninggalkan kampung halaman menja-dinya sunyi sepi.

Laow ËQÜ Ol@◊ = BÄÎA Cina

.BÄÎA tiËA = ËQÜ tiËA

Urang Laow = Orang Cina.

lasei ÔdmÜ ls‡ = ÏmBÃ nasi

(y 4RM BÃBY ÔdmÜ 4AÌY

vÍiÌJ ÏmBÃ Å·B¿ = ÆBÎM

.PËjo o»Bw¿ ¶ÌNÃËA

Huak lasei hana tok ndal tian = Makan nasi goreng untuk mengalas perut.

lasung tÌmÜ lsUŒ = tÌn» lesung

= ÔAeB¯ 4îBm tÌmÜ

.ÔeBo ¶ÌJ¿ÌÄ¿ tÌn»

Lasung saok padai = Lesung menumbuk padi.

lau ËÜ lU⁄ = BNmËe dusta

ÅuBU = ËÜ ÔBÎI ÔAÌU

.BNmËe m·BAjI

Juai biai lau = Jangan bercakap dusta.

lawah ÊAËÜ lvH = iÌIB· kabur

Ëd· [–i :R§ É»Bm ÌÇ

ÁÎA ÔcieBm ËdÍ [RJd¯

̸ÍjÍe = ÊAËÜ Á»Aee id¯

tËiÌI i̸ÍDm ŸÍBJBI

.ÆiÌIB¸· Á»Aee vIjM vÍ

hu salah o: Rup kau pagop yau sadrei ciim per di dalam lawah = Diriku bagaikan se-ekor burung yang terbang di dalam keka-buran.

lawik 5ÍËÜ lvI = B¿Ü lama

tÌ· AÌZMA 4b¿ :5@Ìλ

vÍ pB¿ *ÎJÀw¿ = 5ÍËÜ

.B¿Ü

liwik athua: Mâk athua kung lawik = Mengambil masa yang lama.

layar iBÍÜ ly = jÍÜ layar

.jÍÜjI *oB· = iBÍÜ Êd¯ *¯B·

Kapal peh layar = Kapal berlayar.

Page 122: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

122

layau ËdÍÜ lyU⁄ = ÌÍÜ layu

.ÌÍÜ BuÌI = ËdÍÜ duÌI

Bunga layau = Bunga layu.

layum ÂÌÍÜ lyU* = tË„Ã naung

OÃB¯ Ü̯ ÔceA icyB¯ Ëd·

ÂÌÍÜ ÔÌ»BY 4îB§B¯ tQBm

ÊËiÌV¿ Ì·A = ÌU Üd¿e

5wà ¶Ì·Ìo ÁÃBÄ¿ µÍeA

.“ÇËBIe tË„ÃjI Lw¿ ÆAe

Kau pa-ndar adei pula panat saong paaok halui layum di mela nyu = Aku menyuruh adik menanam pokok nangka dan mangga bernaung di bawahnya.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

lebik 5ÎIÜ lbI = OnÀM tempat

ÅÃ 5ÎIÜ :AÌIÜ 5ÎIÜ

Ôdm AeB¿ ÊR§ ”¿ 5ÎYÜ

OÍA OnÀM = ÌU ËdZMAi

eBÎM ÓoBNM v»ÎÇ ÊeÌm

.“͇ÌÈNw¿ pBÎnm

labik labua: Labik nan lahik min oh mada sei ra thau nyu = Tempat itu sudah hilang tetapi tiada sesiapa mengetahui-nya.

lei ÔZ l⁄Á = ÊËA oh

4îAe ÊR§ Ëd· 4QBÃB¿

R¯ ,ÉÍd§ AjM OÍBJBÇ

Ó¿B· = ÔZ 5`uÜ

ÏJÜ 2pA eBÎM ÊeÌm

.OÎuÜ ÅÇÌM ,ÊËA

Manaok kau oh daok hagait tra aeih, Po langik lei = Kami su-dah tiada apa-apa lagi oh, Tuhan langit.

li-mbung tÌnλ lıUŒ = iÌIÌm subur

Â1mA ÂBJËA :ÊQjm ,ÊRA

ÊdU Åà jJBÃe 4Ai tÌnλ

ÆB¿k 5¯ ,ÊÌ¿BM ËB¿BI

Â1mG ÂBJA = ÔAj·Bm

ÆAËAfÄA ÏMjnm É)wJÀ·jI

Page 123: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

123

AiBIÃe ”iÌIÌm Åue ÊÌJ¿ÌM

.ÊiBVm ÆB¿k fo ,OÍA

coh, rak: Ugama Islam li-mbung rak di negar nan jeh bamau tamuh, pak zaman Sakrai = Agama Islam berkem-banglah seperti cenda-wan tumbuh dengan suburnya di negara itu, pada zaman Sejarah.

li-u ̨λ lu_ = p1· kelapa

Åk¯BMe :Ì§Ü ÆÌZ¯

R» ÊÌ¿BM tAjMBÍA 5`mBM

¶Ì·Ìo = ̨λ ÆÌZ¯ tb¿

ÔBNÄoe ÊÌJ¿ÌM µUBI p1·

.tAjMBÍA

phun la-u: Di tapén tasik Aia Trang tamuh lo mâng phun li-u = Pokok kelapa banyak tumbuh di pantai Aia Trang.

liua Ąλ laV_ = µUBI bajak

5)ÇAe Ïà ÔciBY :A̧Ü

ÔBm ÅÍA ÔiBÇ = Ąλ ËBÃ

.µUBJÀ¿ ÏJjo

laua: Harei ni dahlak

nao liua = Hari ini saya pergi membajak.

lidhuai ÔAÌÇfλ lØDV = ¶Ì¸»jI berlekuk

ÆÜBU :4QBuB· 5ÍBuB·

ÉMA ÅÃ 4iAeB¿ 5¯ ËBÃ

4iAeBÀ· Å»BU = ÔAÌÇfλ

.̸λ ¶Ì¸»jI µUBI OÍA

kangaik kangaok: Ja-lan nao pak Madarak nan atah lidhuai = Jalan ke Madarak itu banyak berlekuk liku.

lidhuen ÆcÌÇfλ lDV⁄ˆ = tjÎJ girang

ÔZB¯ ÊRo ËBÃ Ëd· :ÆAÌZMd¿

Ì·A = ÆcÌÇfλ 4BÎI Ôcie

AiBIà OÈλ¿ ÆAe ÏJjo

.tjÎJ ÊÌIuÌm Oη

methuan: Kau nao mboh palei drei biak lidhuen = Aku pergi dan melihat negara kita sungguh girang.

ligah ÉIλ lgH = ÊÌw» lenguh

ÊÌw» = ÅuBM ÉIλ :ÉJÜ

Page 124: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

124

.ÅuBM

lagah: Ligah tangan = Lenguh tangan.

ligaih ÉÍBIλ lØgH = ÔAÌnm sesuai

DBI tBm :ÆAÌJÜ ÉÍBJÜ

= R» ÉÍBIλ Ïà 5¯ 5u

ÔAÌnm ÊÌIuÌm ÅÍA µoBM

.ɻ̸m Æ„ÄÎJÀo ¶ÌNÃËA

lagaih laguan: Sang bac ngak pak ni ligaih lo = Tapak ini sungguh sesuai untuk pembinaan sekolah.

likei Ôd¸Î» lk‡ = Ï·1» lelaki

Ôd·Ü tïZ¯ 4b¿ ÌU 4QBÃB¿

B· Ôd¿B· tïZ¯ 4cË Êdίd¿

5Íj¿ = 4ïM ÌU 4QBÃB¯

ÆAe Ï·1» ÂÌ, m6wÄ¿

ÆAÌn¿jo ÂÌ, Ÿnn)¿

.ÏÄÍÌÈ· 5Íj¿ ¶ÌNÃËA

Manaok nyu mâk phong likei mepieh wek phong kamei ka panaok nyu tok = Mereka menangkap kaum lelaki dan melepas-kan kaum perempuan untuk mereka kahwini.

likau Ëd¸Î» lkU⁄ = BNÄο minta

BNÄο = ÆAe Ëd¸Î» :Ëd32

.É,fu

lakau: Likau dan = Minta sedekah.

likuk 4̸λ lkU = v·1I belakang

Ôcie :4—·Ü ,4cÌ·

= voBM 4̸λd¿e 4îAe

.Ó»B¸m v·1Ie eAjI Ï¿B·

kuek, lakuk: Drei daok di melikuk ta-mbang = Kami berada di bela-kang sekali.

limah ÉÀλ lMH = ÉÍfÇ hadiah

B· ÉÀλ Ï»§ ÆAÌM :É¿Ü

t1I ÉÍBmA ÔcieBm ÆÌ»BY

ÔBm fn· ÉÍfÇ Ï»§ ÆAÌM =

.v»I AeÌ· i̸ÍDm

lamah: Tuan Ali limah ka halun sadrei asaih blang = Tuan Ali hadiah kepada saya seekor kuda belang.

liman ÅÀλ lmˆ = PÌJÀ»

Page 125: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

125

lembut

ÅÀλ ÌU ÔBÎÄÎI ÔYB¯

ÉÀ» vÍ “N°u = CÍÌ¿Ü

.PÌJÀ»

Pa-ndi biniai nyu liman lamuic = Sifatnya yang lemah-lembut.

limân ÆbÀλ lmˈ = ÉUBJ gajah

ÆbÀλ ÔcieBm 5@Y ÌU

vIuÌÄ¿ Ôe = 4îB·A

.ÉÎMÌo ÉUBJ i̸ÍDm

Nyu ndik sadrei limân akaok = Dia menung-gang seekor gajah putih.

lin ”» lˆ = iË„I baur

”»d¯ ÔAÌU :iZd¿ 4Ì»B¿

= tÌZU Åu [dE ”¯BM

AiB·jo Å·iË„JÀ¿ ÅuBU

.É»Bm vÍ Åue (ÌNI vÍ

maluk melar: Juai palin tapin njep ngan chung = Jangan membaurkan perkara yang betul dengan yang salah.

lingal (wλ lQÒ = ÜBIwM

tenggala

4ï»·BMd¯ Ąλ (wλ

¶ÌNÃËA ÜBIwM = 4—»BY

.ÉÃBM Å·iÌJÀIw¿

Lingal li-ua pataklok haluk = Tenggala un-tuk menggemburkan tanah.

lingik 5Îwλ lq = OÎuÜ langit

ÔZBY Ï¿ÌI :5`uÜ

5Îwλ ÅÃBMe 4AÌUAi

µVÎoe Ï¿ÌI ÆB¿e = AËYAi

.tÌVÃÌUe OÎuÜ ÌNÎme

langik: Bumi halei rajuak di tanan lingik ra-ndua = Di mana bumi dipijak di situ langit dijunjung.

linyaiy ÏÍBVλ lØzÁ = ÉλÌM toleh

ÔciBY ÂîeBÇ µUBm: ÏÍBUÜ

ÏÍBVλ ÊR§ ÌU ,ÏÃd¿

= ÆÌ»BY tBm 4dÍA

,ÅÍA ÔiBÇ pAjJI µVm

tÌnw» ¶fÎM Ôe

Page 126: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

126

.ÔBm É¿Ëj· ÉλÌÄ¿

lanyaiy: Sajak hadom harei meni, nyu oh linyaiy aiek sang halun = Sejak beberapa hari ini, dia tidak langsung menoleh ke rumah saya.

lipa B°Î» lw_ = joÜ/iÌ»ÌI bulur/lapar

ÔdÄÀA ÔEjI "A :B¯Ü

ÌU tbo Ôcie ,Ôcie B·

"A = B°Î» 4d§e É»·

fn3 Ï,ki ŸÍjJÀ¿

on»jM “Ä·B¿ Oη ,Oη

.ÆiÌ»ÌJ3 Ôie

lapa: Allah brei camnei ka drei, drei mbâng nyu klah di aek lipa = Allah mem-berikan rezeki kepada kita, kita makannya ter-lepas dari kebuluran.

lipei Ôd°Î» lp‡ = ÏnÀο mimpi

Ôe ÆBZ¸ÍA ÔAÌU :Ôd¯Ü

Ôd°Î» ÉÍY tci tb¿ tAiËA

ÌÇBNÍjJÀ¿ ÅuBU = Ôcie

fn· Oη ÏnÀο vNÄM

.ÅÍ‡Ü tiËA

lapei: Juai ikhan di urang mâng reng ndih lipei drei = Jangan memberitahu tentang mimpi kita kepada orang lain.

liphuai ÔAÌZ°Î» lØPV = ÔB¿jI ¶fÎM tidak bermaya

ÔAÌZ°Î» Bmid¿ :ÔAÌJÜ

̸ÍjÍe = Ëd· Ôciee

.ÔB¿jI ¶fÎM pAjM

laguai: Mersa liphuai di drei kau = Diriku terasa tidak bermaya.

lipih Éΰλ lpH = oÎnÎà nipis

ÔAÌU Ôd¿B· tïZ¯ :ÉίÜ

= ÔcY Éΰλ 4—A ÔÌuA

¶fÎM “´Í„Jm BNÎÃAË ÂÌ,

Ì»ÜjM vÍ ÅÍB·Bo ÔB·BÀ¿

.oÎnÎÃ

lapih: Phong kamei juai angui cuk juai lipih ndei = Kaum wanita sebaiknya tidak memakai pakaian yang

Page 127: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

127

terlalu nipis.

litaih ÉÍBNλ lØtH = ÉÎN» letih

ÆÌ»BY b¿A :ÉÍ1J ,ÉÍBMÜ

pBI = ÉÍBNλ ÏNλ ,BYBM

.Ìn» ÉÎN» ,AÌM ÊeÌm ÔBm

lataih, glaih: Amâ halun taha, liti litaih = Bapa saya sudah tua, letih lesu.

liti ÏNλ ltfl = Ìn» lesu

.Ìn» ÉÎN» = ÉÍBNλ ÏNλ

Liti litaih = Letih lesu.

liwaih ÉÍAÌλ lØvH = pËiÌ· kurus

= ÉÍAÌλ tAÌλ :ÉÍAËÜ

.vÍj· pËiÌ·

lawaih: Liwang liwaih = Kurus kering.

liwang tAÌλ lv! = pËiÌ· kurus

= ÉÍAÌλ tAÌλ :tAËÜ

.vÍj· pËiÌ·

lawang: Liwang liwaih = Kurus kering.

liwik 5ÍÌλ lv^ = B¿Ü lama

ÆÌ»BY :ÔAÌm ,5@ËÜ

5ÍÌλ ËcjI ÂÌÈIe 4îAe

ÂÌÈIe *IwÎM ÔBm = Ôci

.B¿Ü µJA ËcjI

lawik, suai: Halun daok di bhum Barau liwik rei = Saya ting-gal di Bhum Barau agak lama.

lo R» Ol_ = µUBI banyak

µUBI ÅuBU = R» ÉÍY ÔAÌU

.iËfÎM

Juai ndih lo = Ja-ngan banyak tidur.

lolo 2R» Ol_Ol_ = µUBI ÊÌIuÌm banyak sungguh

2R» ÆB¸ÍA tQB¸k¿ tîAj·e

tQB¸k¿ ÔBuÌme ŸÍA =

.ÊÌIuÌm µUBI

Di Kraong Mekong ikan lolo = Ikan di Sungai Mekong banyak sungguh.

lok* 4R» Ol = o)»/on» lepas/lelas

Page 128: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

128

tQAf¿BU [dI Ôd¿B· :4îÜ

ÆAÌn¿jo = 4BÎIBM Ôcie 4R»

foie ÔjÍe Ÿnn»¿ vÍ

.ÅNÎwÎo

laok: Kamei bep jam-daong lok drei tabiak = Perempuan yang mele-paskan diri daripada pingitan.

LongHai* ÔBZuQÜ Ol@!Øh= ÔBZuQÜ Long Hai

ÔjIÃ = ÔBZuQÜ ÔàB¯

.ÔBZuQÜ

Palei LongHai = Negeri Long Hai.

lua AÌ» lV_ = OλÌm sulit

Ôe = ÔBÎI tAiËA v¯ AÌ» ÌU

jufÄ¿ ¶ÌNÃËA ÏUÌJÀmjI

.OÍA OλÌm Å»AÌIjo

Nyu lua pang urang biai = Dia bersembunyi untuk mendengar perbualan su-lit itu.

luai ÔAÌ» ØlV = iBÎI biar

bY ÔEeA ÔAÌ»e bY : Z41·

Ì¿B· = ÔAÌU ÅÃ ËdÍ ”ÖB¿

Ì¿B· µÍeA Å·iBÎI ÅuBU

.OÍA ÓMjnm ÅÍ„¿jI

kalakle: Hâ di luai adei hâ main yau nan juai = Kamu jangan biarkan adik kamu bermain seperti itu.

luak 4AÌ» lV = pÌmÌm susup

Á»Ae b¿BM [–i 4AÌ»d¯ ÌU

pÌmÌV¿ Ôe = tBU vnÈI

.vIjJ ÌNÄÎo Á»Af· ¶ÌmB¿

Nyu peluak rup tamâ dalam bahmbang jang = Dia menyu-sup masuk ke dalam pintu gerbang.

lue1 cÌ» lV⁄ = j·1· kelakar

tAiËA 4ÌMe [dJ cÌ» ÔAÌU

ÅuBU = ÆA‡j, DBI tÌIB·

tfm tiËA 5ÎN· j·1·jI

.ÆA‡j, DBJÀ¿

Juai lue gep di tuk urang kabung bac Quran = Jangan ber-kelakar ketika orang sedang membaca Quran.

Page 129: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

129

lue2 cÌ» lV⁄ = Æ„IÌA cubaan

Æ„IÌA = R¯ tb¿ cÌ» tîÜ

.ÅÇÌM foie

Laong lue mâng Po = Cubaan daripada Tuhan.

luei ÔcÌ» lV⁄Á = *IwÎM tinggal

= Åà 5ÎIÜe ÌU ÔcÌ»B¯

.ÌNÎme Ôe Ÿ)IwÎM

Paluei nyu di labik nan = Tinggalkan dia di situ.

luic CÍÌ» lVU^Ç = jÎaA akhir

jÎaCe = 4ËjJ CÍÌ»e

.Æ„Uj¸o

Di luic gruk = Di akhir pekerjaan.

luk 4̻ lU = P̻̻ lulut

Ëdo 4bUB¿ 4Ì» Ï»§ ÆAÌM

P̻̻¿ Ï»§ ÆAÌM = ÌU ËB§ e

.”ÌUBJ· ÏuAË µVο

Tuan Ali luk manyâk mbau di ao nyu = Tuan Ali melulut minyak wangi ke bajunya.

maaom ÂQB§B¿ mOa¤ = tËeÌÄ¿

menudung

= 4QB·A ÂQB§B¿ :ÂîB§B¿

.ÜBn· tËeÌÄ¿

Maaom akaok = Me-nudung kepala.

manauk* 4QBÃB¿ mOn@ = peBÈw¿ menghadap

4îBo ÂîBZUB¯ :[dÃAd¿

ŸmËiÌVÄ¿ = Ò»J, 4QBÃB¿

.Ò»J, peBÈw¿ 4Ì¿

meanep: Pachaom mbaok manauk kiblat = Menjuruskan muka menghadap kiblat.

manyam* ÁUB¿ mz* = ÆÌÄÄ¿ menenun

ÆAËe ÅZ· ÁUB¿ :ÁÎUB¿

.OθuÌm ÅÍ„· ÆÌÄÄ¿ =

manyim: Manyam khan duan = Menenun kain songket.

matian ÆBÎMB¿ mtY˜ = tËfÃBw¿ mengandung

:ÆBÎM Á»Ae 4íÃA tËY

ÌY ÆBÎMB¿ ÔjMB¯ ÆAÌM

Page 130: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

130

ÔjMÌo ÆAÌM = Å»ÌI ÊÌUBM

.Å»ÌI ÊÌUÌM tËfÃBw¿ É»M

ndung anâk dalam tian: Tuan patri matian hu tajuh bulan = Tuan pu-teri telah mengandung tujuh bulan.

mabuk 4ÌIB¿ mbU = ¶ÌIB¿ mabuk

4ÌM e 4BÍAi 4ÌIB¿ 5»ÇAe

= 5`mBM Êaj·e 4îAe

5ÎN· PË‡Ü ¶ÌIB¿ ÔBm

.PË‡Ü ÉwM-ÉwMe AeAjI

mabuk hawing: Dahlak mabuk rayak di tuk daok di krâh tasik = Saya mabuk laut ketika berada di tengah-tengah laut.

macaw ËBAB¿ mc◊ = iÌÀ¨¿ makmur

ËBAB¿ tÜBo ,BÎnλ¿ jJBÃ

ÆAe Å¿A ,BÎnλ¿ AiBIà =

.iÌÀ¨¿

Nagar Malaysia, mba-lang macaw = Negara Malaysia, aman dan makmur.

mada AeB¿ md_ = eA ada

4Ë AeB¿ ÊR§ ÅÃ DcÌÃB¯

ÆDN·jo = 4̯BM Á»Aee

OMBAjM eA ¶fÎM OÍA

.Ì·ÌI Á»Aee

Panuec nan oh mada wak di dalam tapuk = Perkataan itu tidak ada tercatat di dalam buku.

madeh ÊceB¿ md⁄H = ÆÌuBI bangun

4ïJBM ËdMA icË ÊR§ ÉÍY

Á»B¿ Êaj·e ÊceB¿ :ÉÍYd¿

ÉwMe ÆÌuBI = tcXÎJ AÌU

.Ïnm ÏUÌm vÍ Á»B¿

ndih oh wer atau tagok mendih: Madeh di krâh malam jua gi-ndeng = Bangun di tengah malam yang sunyi sepi.

madéh ÉleB¿ mOd⁄H = ÆBme di sana

ÉleB¿ 5)ÇAe :Éle 5¯

= ÔAiB¿ ÆAÌM tBA 4îAe

ÌIuÌÄ¿ tfm ÆBme ÔBm

.v»Ìo ÆAÌM

Page 131: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

131

pak déh: Dahlak madéh daok cang Tuan marai = Saya di sana sedang menunggu Tuan pulang.

madhir jÎÇeB¿ mD^Â = ÆBNnÍA istana

É»A tQBIBM BU :ËBM̯ tË

ËcjI jÎÇeB¿ ÊQBIBm 5ud¯

BÄÎJÀ¿ É»A tQBIBM Ïm =

.ËiBÈI ÆBNnÍA ÊAÌJm

wang putao: Ja Tabaong Alah pangak sabaoh madhir brau = Si Ta-baong Alah membina sebuah istana baharu.

[Petikan dari sebuah manuskrip Dulikal].

Madrén ÅlieB¿ mORd⁄ˆ = ÅlieB¿ Madren

OnÀM = ÅlieB¿ 5ÎIÜ

.ÅlieB¿

Labik Medrén = Tempat Medrén.

madruai ÔAËieB¿ mØRdV = ÉÍfm sedih

ÔAËieB¿ :ÔBMBY ÉÍAjm

.ÏMBÇ ÉÍfm = ÔBMBY

sraih hatai: Madruai hatai = Sedih hati.

madrut PËieB¿ MRdUÊ ËfÄÍi rindu

ÔB§Bm :PîBuBm ÉÍBuBm

R» PËieB¿ ÔceA ÊQ1I ËBÃ

µÍeA ÏJjo vIA É»Nm =

.ËfÄÍi OuBm

sangaih sangaot: Saai nao blaoh adei madrut lo = Setelah abang pergi adik sangat rindu.

magei ÔdJB¿ mg‡ = ¶jJ gerak

ÅÃ ÆÌZ¯ 4ÌÍ ÅÎuA

OÍA ÆÌÇÌo = ÔdJB¿

.”uA pÌÎMe ¶jJjI

Angin yuk phun nan magei = Pohon itu bergerak ditiup angin.

magik 5ÎJB¿ mg^ = fVn¿ masjid

[dJ 4BU fÀZ¿ :5`IÀm

fÀZ¿ = 5ÎJB¿ tBm ËBÃ ÌU

ÏJjo ”2ÆËB· µUBw¿

Page 132: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

132

.fVnÀ·

sang magik: Muhammad jak gep nyu nao sang magik = Muhammad mengajak kawan-kawan-nya pergi ke masjid.

magru ËjJB¿ mRgU_ = jU1I belajar

5ÍBI ÊAËe : ËjJB¿ Âjm

É»ÍiBA = ËjJB¿ 4RM ÆÜBU

.ÌÀ»§BJÀÎÄ¿ ¶ÌNÃËA Å»BU

seram magru: Duah baik jalan tok magru = Carilah jalan untuk me-nimba ilmu.

mâh Êb¿ mªH = o¿A emas

Ôd·Ü tïZ¯ :4BÍiB¯ Êb¿

ÂÌ, = ÌY ÔZBYd¿ Êb¿ 4—A

ÔB·BÀ¿ ÉλÌI ¶fÎM Ï·1»

.o¿A

mâh pariak: Phong lakei cuk mâh mehalei hu = Kaum lelaki tidak boleh memakai emas.

Mâh Êb¿ m¨H = Êb¿ Mah

= ÊbÀMjY ÔBÃÌ· ÅuA

ÊbÀMjY ÂBÃjI oÍeBJ

.(”»ÌM o¿A)

Angan kunai Hrat Mâh = Gadis bernama Hrat Mâh (emas tulin).

mahik 5ÎYB¿ mh = Å6wIuj¿ merenggangkan

ÅÃ 4ÌMe :ÔB·BM 4BJBM

,ÊQAjA BÍA *M ËBÃ Æb¿Ü

ÔB·BM ÊdU 5ÎYB¿ B·B¿

ÉUBJ OÍA 5ÎN· = ÌU

,ÆÌUjM j͆e BJÎM ÊeÌm

.“ηB· É)wIuj¿ 5¿

tagak takai: Di tuk nan lamân nao tal aia craoh, maka mahik jeh takai nyu = Ketika itu gajah sudah tiba di air terjun, maka me-rengganglah kakinya.

[Petikan dari sebuah manuskrip Syah

Kukei].

mai ÔB¿ ØM = ÔiB¿ mari

.ÏÄÎn· ÔiB¿ = ÏÃ 5¯ ÔB¿

Mai pak ni = Mari ke sini.

Page 133: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

133

maik 5ÍB¿ Øm = µ¿A emak

ÌY 5ÍB¿ Ïà 4ËjJ Á»Ae

= ÌU 5u ÆÌ»BY B· Üci

ÔBm ŸÄÍhÎw¿ ÊeÌm µ¿A

Æ„Uj¸o Å·Ì·1¿ ¶ÌNÃËA

.ÅÍA

amaik: Dalam gruk ni maik hu rela ka halun ngak nyu = Emak sudah mengizinkan saya untuk melakukan pekerjaan ini.

main ”ÖB¿ miI˜ = ÅÍ„¿ main

= ÆËI Á»Aee ”ÖB¿ ÔceA

.ÆÌmËe Á»Aee ÅÍ„¿jI µÍeA

Adei main di dalam ben = Adik bermain di dalam dusun.

mak 5¿ m = *ÎJ¿A ambil

= 5»ÇAe [ie 5¿ ÌU :4b¿

.ÔBm µY *ÎJÀw¿ Ôe

mâk: Nyu mak drap dahlak = Dia mengambil hak saya.

Makah Ò¸¿ mkH = Ò¸¿ Makkah

= Ò¸¿ ÔZB¯e WY 5u ËBÃ

.Ò¸¿e WY ~j¯ ŸÍBÃÌÄ¿

Nao ngak haj di palei Makah = Menunai-kan fardhu haji di Makkah.

makaot PQB·B¿ mOk@ˇ = BM̸ȿ mahkota

BM̸ȿ = ËBM̯ PQB·B¿

.XAi

Makut putao = Mah-kota raja.

makei Ôd·B¿ mk& = vÍÌ¿ moyang

4—¿ ÊRo ÌU D2 ÌU

= dU ÅÃ ËdÍ 5u Ôd·B¿

Ôe vÍ Å·BMBw¿ Ôe

vÍÌ¿ µÎÄÎà OÈÎ)¿

.ÌNÎII Å·Ì·1¿

Nyu lac nyu mboh muk makei ngak yau nan je = Dia menga-takan yang dia meli-hat nenek moyang melakukan begitu.

makhek 4dZ·B¿ mK⁄ = ÔB¿Ai ramai

[dJ 4dZ·B¿ (BU ÊiBM ËBÃ

Page 134: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

134

tiËA KÌU ÔB¿Ai = Ôci

.ÜBVÄ¿ ÏJjo

Nao trah jal makhek gep rei = Ramai juga orang pergi menjala.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

makrâ aj·B¿ mRk_ª = ÊfÄÍA indah

tîAj· Åk¯BMe :aj·B¿ ÂBÎm

5`JB¿ tBm ÊQBI Bm ÌY ÅÃ

jÎIwÎoe = aj·B¿ 4BÎI tQB¿

ÊAÌJm OoAejM OÍA ÔBuÌm

.ÊfÄÍA OuBm vÍ fVn¿

siam mkrâ: Di tapén kraong nan hu sabaoh sang magik maong biak makrâ = Di pinggir su-ngai itu terdapat sebuah masjid yang sangat indah.

malam Á»B¿ ml* = Á»B¿ malam

ÔciBY tQBm Á»B¿ tdÎUB¯ "A

= ÌU tQAj¯ BÃBM ÊRo Ôcie 4RM

Á»B¿ ÆAe tBÎm BNnÎBÄ¿ "A

2AfÄM OÈλ¿ Oη ¶ÌNÃËA

.“ÃjnJ·

Allah pajieng malam saong harei tok drei mboh tana praong Nyu = Allah mencipta siang dan malam un-tuk kita melihat tanda-tanda kebesaranNya.

malao Ë2B¿ mOl@ = Ì»B¿ malu

ÔYB¯ ÅÃ ËÜB¿ :ËZB¿

Ì»B¿ = ÂBÎm vÍ ÔBÎÃBI

.µÍ„I vÍ Ò°u OÍA

malau: Malao nan pa-ndi biniai yang siam = Malu itu sifat yang baik.

maleng tZB¿ ml⁄! = µÎqB§ asyik

4îAe ÅÃ ËBMB¯ :tzÇd¿

= ÔjMB¯ ÆAÌM 5¯ tZB¿

µÎqB§ tfm OÍA XAi

.ÔjMÌo ÆAÌM fn·

mehleng: Patao nan

daok maleng pak Tuan Patri = Raja itu sedang asyik kepada Tuan Putri.

Page 135: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

135

malieng tdλB¿ mlY⁄!⁄! = ŸwÎmBw¿ mengasingkan

ÊAËe ËBÃ Ëd· :[–i AÌUB¯

Ì·A = bÃB· tdλB¿ 5ÎIÜ

OnÀM ÔiBBÄ¿ ÏJjo

.ÔjÍe ŸwÎmBw¿ ¶ÌNÃËA

pajua rup: Kau nao duah labik malieng kanâ = Aku pergi mencari tempat un-tuk mengasingkan diri.

[Petikan dari sebuah manuskrip].

maligei ÔdIλB¿ mlIg‡ = ÔBIλȿ mahligai

i· 4îAe tAiËA [cjJ

ÊQBIBm tced¯ 4ed¯ tb¿

= ÂBÎm aj·B¿ ÔdIλB¿

vNÄM BNÍjAjI tiËA pBÎNm

ÔBIλȿ ÊAÌJm Æ„ÄÎJÀo

.ÊfÄÍA

Grep urang daok kaiy mâng padak padeng sa baoh mahligei makrâ siam = Setiap orang bercerita tentang pem-binaan sebuah mahli-gai indah.

maluk 4Ì»B¿ mlU = iÌnÀA campur

ÔÜ ÔAÌU :ÔB¯ ÔÜ

4ËjJ iZB¿ 4Ì»BÀÎI

ÅuBU = tÌZU Åu 4BÎI

ÅMAÌIjo Å·iË„I iÌnÀBÄ¿

.É»Bm vÍ Åue jÄI vÍ

lai pai: Juai lai bimaluk maler gruk biak ngan chung = Jangan mencampur baurkan perbuatan yang benar dengan yang salah.

mamaon ÆQB¿B¿ mOM@ˆ = PÌuËj¿ merungut

ÆQB¿B¿ ÔAÌU :ÆîB¿B¿

ÅuBU = ÔcY R» Êb¿B¿

.PÌuËj¿ µUBI Ì»ÜjM

Juai mamaon mamâh lo ndei = Jangan terlalu banyak me-rungut.

manâng tbÃB¿ mnË! = ”JBÈJm sebahagian

D1ÎJ 4îY ÔZBY tbÃB¿

”JBÈJm = ÔZB¯ 5¯ ËBÃ

Page 136: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

136

v»Ìo ”wÍA 5Íj¿ foie

.tÌn¿B¸·

Manâng halei ndok gilac nao pak palei = Seba-hagian daripada mereka ingin pulang ke kam-pung.

(Petikan dari sebuah manuskrip tentang situasi

Cam selepas menjadi pelarian di Kemboja).

manei ÔdÃB¿ mN‡ = ÔfÄ¿ mandi

tQBm [–i ÉÎABYB¯

ŸÈÎmjJÀ¿ = ÔdÃB¿

.ÔfÄ¿ Åue ÔjÍe

Pahacih rup saong manei = Membersihkan diri dengan mandi.

mâng tb¿ m! = foie daripada

tb¿ tdÎU 5mRÃB¿

ÅÍeBV· = 4—»BY

.ÉÃBM foie ÏnÄ¿

Manosak jieng mâng haluk = Kejadian ma-nusia daripada tanah.

mangaok 4QBuB¿ mOq@ = oMA atas

Åà 4̯BM :4QBuAd¿

= tQAjJ 4QBuB¿e

.¶i oMCe OÍA Ì·ÌI

meangaok: Tapuk nan di mangaok graong = Buku itu di atas rak.

mangap ±uB¿ mQ@∏ = PAÌI-PAÌI buat-buat

= ÌYdM 4b¿ ±uB¿ :5ud¿

.PAÌI-PAÌI

mengak: Mangap mâk tehu = Buat-buat.

mani ÏÃB¿ mnfl = ÏÄÎm sini

,ÏÃB¿ 4îAe ÅÍB· ÊR§

jJBÃ ÔZB¯ ËBÃ ÉÎIA icË ÊQ1I

*IwÎM Ï¿B· ÆÌoËÜË =

¶fÎM Ï¿B·ÏoBNM ,ÏÄÎme

.Ï¿B· *uA AiBIà ŷBoÌ»¿

Oh kain daok mani, blaoh wer abih nao palei nagar = Wa-laupun kami tinggal di sini, tetapi kami tidak melupakan ne-gara asal kami.

manjep [dEB¿ mÔ⁄∏ =

Page 137: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

137

Å»ÌNJ· kebetulan

5ÎIBm ËBÃ ÔB§Bm :[dEd¿

= [dEB¿ ÆÌ»BY tQBm

ÏJjo vIA Å»ÌNJ· AiBBm

.ÔBm ÂBm-ÂBmjI

menjep: Saai nao sabik saong halun manjep = Secara kebetulan abang pergi bersama-sama saya.

manuis oÍÌÃB¿ mnV^Í = ÏnÄ¿ manusia

oÍÌÃB¿ 4íÃA tdÎUB¯ "A

"A = BnwI ÌY tËR¿ ÌY

eA ÏnÄ¿ Å·BNnÎBÄ¿

.BnwI eA ¶AÌo

Allah pajieng anâk manuis hu mong hu bangsa = Allah mencip-takan manusia ada puak ada bangsa.

manuk 4ÌÃB¿ = ÁÍA ayam

4ÌÃB¿ ÊQBI ÊQBIBm ÉAB¯

DB· idIBÇ ,Ôci Æb¿Ae ”¿

ÊBÍBM [dE jJBÃ ÊQBIBm

iÌ»M jÎMÌJm ÉBo = DBÍBM

,*n· pAjI ÊeÌm ÆÌo ÁÍA

AiBJBÃ ÊAÌJm ÏJÜ ÉMBoA

.ÉÄmÌ¿ É»M

Pacah sabaoh baoh manuk min damân rei, haber kac sabaoh nagar jnep tayah tayac = Pecah sebutir telur ayam pun sudah berasa kesal, apatah lagi sebuah negara telah musnah (prb).

Manuw ÌÃB¿ mnU◊ = ÌÃB¿ Manuw

Á»Ae BÎI ÌÃB¿ 4cÌ·

ÅmËB· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae BÎI ÌÃB¿

Kuek Manuw Bia dalam Sakrai = Ka-wasan Manuw Bia dalam Sejarah.

manyak 5UB¿ mzª = µVο minyak

4BÎIBM OÍËBm Ì§Ü 4bUB¿

= BÎnλB¿ jJBà tb¿

iAÌ)wo AiBIà ɻAeA BÎnλB¿

.OÍËBm p1· µVο

Page 138: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

138

manyâk: Manyak la-u savit tabiak mâng nagar Malaysia = Malaysia adalah negara pengeluar minyak kelapa savit.

manyi ÏUB¿ mZfl = ËBBηjI berkicau

ÏUB¿ ÁÎA ±m 2ÉÎÃBU

2ÁAB¿jI = tËR»Ai Êaj·e

-ÉwMe ËBBηjI tËiÌI ÏUÌI

.AiBNÄ»I ÉwM

Janih-janih sap ciim manyi di krâh ralong = Bermacam-macam bunyi burung berkicau di tengah-tengah belantara.

maong1 tQB¿ Om@= =

µÍfλm/tfÄo pandang/selidik

= ÊÌ»BZÎI 5ÍBI tQB¿

.ÏNλM Åue É»´Ífλm

Maong baik bihalu = selidiklah dengan teliti.

maong2 tQB¿ Om@! = ÌUÌM [ÊiA]

tuju [arah]

icË tÌ· tAiËA :ÂîBZU

tQBÀÎm ÉJ ËdZM ÊR§ Ô1ÎJ

¶fÎM tÌnÎojM vÍ tiËA =

.ÌUÌM ÊiA ÌÇBM

chaom: Urang kung wer gilai oh thau gah si maong = Orang yang terpesong tidak tahu arah tuju.

mapaing vÍB¯B¿ mØpŒ = ÏnM tepi

[–i [ceB¯ ËQj· BU B3B¿

5¿ = ËdÍB· ÆÌZ¯ vÍB¯B¿e

ÏnMe ËQj· BU É»ÎUÌJÀmjI

.ÆÌÇÌo vMBJm

Maka Ja Kro padep rup di mapaing phun kayau = Maka bersem-bunyilah Ja Kro di tepi sebatang pohon.

[Petikan dari sebuah manuskrip Dulikal].

mapieh ÊdίB¿ mpY⁄H = ÅnÀÎV¿ menyimpan

ÊdίB¿ ÅnY BU :Êdί

BU = ÌM Á»Aee ÅÍBU

tAË ÅnÀÎV¿ ÅnY

.ÔiBÀ»A Á»Aee

pieh: Ja Hasan mapieh

Page 139: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

139

jain di dalam tu = Ja Hasan menyimpan wang di dalam almari.

marai ÔAiB¿ mØr = ÔiB¿ mari

ÔAiB¿ ËcjI É»Ëe OÍBm :ÔB¿

ËiBI É»Ëe OÍBm = B°ÀA tb¿

.BnÀA Ôie Ï»BJÀ·

mai: Sait Dulah brau marai mâng Campa = Sait Dulah baru kembali dari Campa.

mari ÔiB¿ prfl = P1U jelata

ÒΧi = ÔiB¿ [BÈI :ÔiB¯

.P1U

pari: Bhap mari = Rakyat jelata.

mariah* ÊBÍiB¿ MrYH = Êjο merah

.Êjο jV¯ = ÊBÍiB¿ jV¯

Pajar mariah = Fajar merah.

masaom ÂQBmB¿ MOs¤ = PÌÀλmjI berselimut

4îAe tÌ· tAiËA DdÇ

vÍ tiËA ÔBÇ = ÂQBmB¿

.PÌÀλmjI

Hec urang kung daok masaom = Hai orang yang berselimut.

masin ÅÎmB¿ MsI˜ = ÁmB¸o pekasam

ÅÎmB¿ 5u Ai (AËAjI ÆB¸ÍA

(AËAjI ŸÍA = 4BÎI ÏuBI

PAÌIe pfm ÊÌIuÌm

.ÁmB¸o

Ikan berawal ra ngak masin bangi biak = Ikan berawal sungguh sedap dibuat pekasam.

mata BMB¿ mt_ = PB¿ mata

= tQB¿B¯ BMB¿ :tBÍ 4íÃA

.tfÄÀ¿ PB¿

anâk yang: Mata pa-maong = Mata me-mandang.

matâh ÊbMB¿ mtËH = ÅÈwMjo pertengahan

ÆÜBU ÊbMB¿ ÌY ÏÃ AÌÇeA

ÊeÌm ÅÍA ÅÄ»BUjo = dU

.ÅÈwMjoe ÔBnÀm

Adhua ni hu matâh jalan je = Perjalanan ini sudah sampai di

Page 140: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

140

pertengahan.

matai ÔBMB¿ mØt = ÏMB¿ mati

OοBYB¯ ÏY ÌY ÊR§ bY

ÊQ1I ÔBMB¿ tÌ· tAiËA 5¯

¶fÎM ÏMB¿ ÊeÌm vÍ tiËA =

ËB¸uA vÍ pA jufÄ¿ OoAe

.”Afn· ŸnAËA

Hâ oh hu hi pahamit pak urang kung matai blaoh = Orang yang sudah mati tidak dapat mendengar apa yang engkau ucapkan kepadanya.

mataw ËBMB¿ MtU◊ = ÌNÄÄ¿ menantu

ËBM̯ ËBMB¿ tdÎU OÍBJ

ÌNÄÄ¿ ÔeBVÄ¿ ËBÎ)I = iÌ·

.XÌJÀ· XAi

Gait jieng matau putao Kur = Beliau menjadi menantu raja kemboja.

mathrum ÂËjZMB¿ MRTU* = ÆÌJÀÍj¿ merimbun

Ôci vk§ ÌU :ÂËjm ÊQjm

5¯BM tQB¿d¯ 4BIB· ÌY

= ÂËjZMB¿ tÌ· ËdIBM Ìo

ÌUÌÄ¿ Å»BUjI ÆÌo Ôe

.ÆÌJÀÍj¿ vÍ ÌJM ÆÌn¿Ëj·

seroh srum: Nyu éng rei hu kabak pamaong tapak mbu tabau kung mathrum = Dia pun berjalan menuju ke rumpun tebu yang me-rimbun.

matuaw AÌMB¿ mtV◊ = Ô„UÌnÀ¿ mempunyai

AÌMB¿ ÂBÎm BÍBVÍË jJBÃ

ÔjIà = ÔAj·Bm Á»Ae

ŸÎÃËB· Ô„UÌnÀ¿ ÔBVÍË

.ÊiBVm Á»Ae

Negar Wijaya siam matuaw dalam Sakrai = Negeri Wijaya mem-punyai keunikan dalam sejarah.

matuei ÔcÌMB¿ mtV‡ = ÁÎNÍ yatim

ÔcÌMB¿ tdÎU 41ÇAe 4QBÃB¯

tiËA = tAi jJBÃe idÇeB¿

ÁÎNÍ ÔeBVÄ¿ Ï¿B· tiËA-

.tiËA AiBIÃe ÌMBÎo

Panaok dahlak jieng

Page 141: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

141

matuei madher di negar rang = Orang-orang ka-mi menjadi yatim piatu di negara orang.

mayah ÉÍB¿ myH = 5U jika

,R§ 5u ÌÇe Ôcie ÉÍB¿ :ÉÍ

5U = ?Ôcie B· 5wÎm Ôdm

É·BoBÎm ,BÈmËAjI ¶fÎM Oη

?Oη ¶ÌNÃËA BÈmËAjI Å·A

yah: Mayah drei di hu ngak o, sei si ngak ka drei? = Jika kita tidak berusaha, siapakah akan berusaha untuk kita?

mayai* ÔBÍB¿ = m·BA cakap

tdη [dJ OÍBJBÇ :ÔBÎI

vÍ É¸oA = ?ÏÃAj·B¿ ÔBÍB¿

?ÔeBM Ÿn·BA AfÃA ¶fÄÇ

biai: Hagait gep kieng mayai makarani? = Apa-kah yang hendak anda cakapkan tadi?

mayaom ÂQBÍB¿ mOy¤ = ÏUÌÀ¿ memuji

= "A ÅuA ÂQBÍB¿ :ÂîBÍ

."A ÂBÃ ÏUÌÀ¿

meyaom: Mayaom angan

Allah = Me-muji nama Allah.

mayut PÌÍB¿ myUÊ = Ż˄Jjo pergaulan

4b¿ ÊR§ PÌÍB¿ :PÌÍ

= 4ËjJ CÍÌ» B· BÍjZ·

*ÎJÀw¿ BnÄM Ż˄Jjo

.“NJÎ,B§ Ajη

yut: Mayut oh mâk kharia ka luic gruk = Pergaulan tanpa me-ngambil kira akibat-nya.

mbaok 4QBo Oı@ = 4Ì¿ muka

= izmB¿ ÌU 4QBq :4îBo

.OAÌo Ôe 4Ì¿

Mbaok nyu masler = Muka dia pucat.

mbaong tQBo Oı@Ï = 2BNÎAjI bercita-cita

ÔÌM tQBo Ai ËdÍ [ÌJB¯

ÊAÌMB¯ 4ËRJ ÉÍd¿ ,ÊAËe

ŸÍBJBI = ÌUB· ÔcjI ÌY

Å·BNÎA-BNÎAjI ÔiBBÄo

KÎvÃjI 5U ,ÌMAÌnm

Page 142: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

142

.“ÎÈλËAjnÀ¿Å·A Ôe µÍ„I

Pagup yau ra mbaong tui duah, meyah gaok patuah hu brei ka nyu = Bagaikan pencari ber-cita-citakan sesuatu, jika bernasib baik dia akan memperolehinya (prb).

mbeng1 tdo ı⁄! = Ï»B· kali

= AjM tdo Bm 4cË tîÜ

.ÏJÜ Ï»B¸m BIÌA

Laong wek sa mbeng tra =Cuba sekali lagi.

mbeng2 tdo ı⁄! = Å·B¿ makan

tdo ÔZB¯ ÊËiÌm 4—¿

ÔàB¯ ÊËiÌm µÎÄÎà = ÜBY

.ÉÍjÎm Å·B¿

Muk Suruh Palei mbeng hala = Nenek Suruh Palei makan sirih.

mbiah1 ÊBÎo ıYH = LwÎÇ

hingga

ÔEie ÔàBY 4ÌM *M ÊBÎo

É·1ÎI ÔBnÀm = ÌU ieBÇd¿

.“ÍieBV¿ Å·A Oη

Mbiah tal tuk halei

darei mehadar nyu = Sampai bilakah kita akan menyedarinya.

mbiah2 ÊBÎo ıYH = fojI

berpada

ÊBÎo ÆcÌÄÀm Á»Ae ±ÎÍeBÇ

Ljm Á»Ae pËfÎÇ = ÁmAi

.fojI ÆAe ÆBÇifm

Hadiip dalam sam-nuen mbiah rasam = Hidup dalam serba sederhana dan ber-pada.

mbiak 4BÎo ıY = OθÍfm sedikit

= 4BÎo ÆQB§ ÌU 4AËi

.OθÍfm Aei ÜÌ¿ “NηBm

Ruak nyu aon mbiak = Sakitnya mula reda sedikit.

mbit OÎo ı^Ê = ÉMBMjI bertatah

= Êj· e “ÄÍA OÎo Ai

.“ÄÍA ÉMBMjI ”BÄÎA

Ra mbit intan di krah = Cincin bertatah intan.

Page 143: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

143

mblak 41o ıL = PB¿ 4ÌI buka mata

= BMB¿ 41o B· ÊR§ ÌU :Êd¯

”BMB¿ 4ÌJÀ¿ ÂÌ»I Ôe

.ÏJÜ

peh: Nyu oh ka mblak mata = Dia belum mem-buka matanya lagi.

Mblang1 t1o ı!L = t1q

Mblang

Á»Ae jmB· t1o 5ÎIÜ

t1q OnÀM = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae jmB·

Labik Mblang Kasar dalam Sakrai = Tempat Mblang Kasar dalam Sejarah.

Mblang2 t1o ı!L = t1o

Mblang

Á»Ae ÊÌ»BY t1o 5ÎIÜ

t1o OnÀM = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÊÌ»BY

Labik Mblang Haluh dalam Sakrai = Tempat Mblang Haluh dalam Sejarah.

Mblang3 t1o ıL! = teB¯

padang

.jrZ¿ teBo = jrZ¿ t1o

Mblang Mahsyar = Padang Mahsyar.

mbléng vk)o OıL⁄Ï = tËfÃÌA condong

AiBÄ¿ = vk)o tËRÀÎI

.tËfÃÌA

Bimong mbléng = Menara condong.

mblung tÌ»o ıLU! = oÀ» lemas

= tÌ»o ÔBMB¿ :AËBU *ÍAe

.oÀ» ÏMB¿

dail yawa: Matai mblung = Mati lemas.

mboh ÊRo OıH = µnÀÃ nampak

= ÔB¿ ÌU ÊRo ÆBÎÈI ÊR§

.vMAe Ôe µnÀÃ ÉÃjo ¶fÎM

Oh bhian mboh nyu mai = Tidak pernah nampak dia datang.

Mbon1 ÆRo Oıˆ = ÆRo

Mbon

Page 144: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

144

Á»Ae ÜBY ÆRo 4dA

OηÌI = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÜBY ÆRo

Cek Mbon Hala dalam Sakrai = Bukit Mbon Hala dalam Sejarah.

Mbon2 ÆRo Oıˆ = ÆRo Mbon

Á»Ae tîÜBJ ÆRo 4dA

ÆRo OηÌI = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae tîÜBJ

Cek Mbon Galaong dalam Sakrai = Bukit Mbon Galaong dalam Sejarah.

mbrait1 OÍAjo ØRıÊ = oλIA

iblis

= 5ÎÈI OÍAjo ÅuA oλIA

.5ÎÈI OÍAjo ÂBÃjI oλIA

Iblis angan mbrait bhik = Iblis bernama mbrait bhik.

mbrait2 OÍAjo ØRıˇ = ÊÌ»·jI

berkeluh

PîAjo O@Ajo ÔBÎI ÁA tAiËA

tAeBÇ 5Í1· tAiËA AÌÍB·

ÁA tiËA = ÌU 4QBÃB¿e

teËA ÆAj· Én·-ÊÌ»·jI

.ÔiÌAe 5Íj¿

Urang Cam biai mbrait mbraot kayua urang klaik hadang di manaok nyu = Orang Cam berkeluh-kesah kerana udang mereka dicuri.

[Perihal orang Cam sedang dalam

perjalanan menuju ke kamboja].

mbraot PQAjo ORı@ˇ = Én· kesah

.Én· ÊÌ»· = PQAjo O@Ajo

Mbrait mbraot = Keluh kesah.

mbuah ÊAÌo ıVH = ÉÎNÄÍj¿ merintih

ÊAÌo tdη bY :ÊAÌ)J ÊAÌo

= ?DB· Ôdm 5¯ ËBÃ j·

fn· ÉÎNÄÍj¿ ¶fÄÇ Ì¿B·

?ÏJÜ BoBÎm

mbuah gluah: Hâ kieng mbuah kar nao pak sei kac? = Kamu

Page 145: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

145

hendak merintih kepada siapa lagi?

mbuk 4Ìo ıU = PÌJ¿Ai rambut

ÉÎMB¯ 4Ìo BYBM 4—¿ :4—o

.ÅIËA PÌJ¿AjI AÌM µÎÄÎà =

Muk taha mbuk patih = Nenek tua berambut uban.

mbul (Ìo ıUÒ ar: (ÌJÄM = OuBÀm semangat

tAiËA R» ÌY ÏÃ jJBÃe

tiËA ÔB¿Ai = (Ìo ÊdÈ·

ÆjÎÇBÀ·jI vÍ ÅÍA AiBIÃe

.OuBÀmjI ÆAe

Di negar ni hu lo urang gheh mbul = Ramai orang di negara ini yang berkemahiran dan bersemangat.

me d¿ m = ÅÇÌJÀÍA [ËjY huruf imbuhan

,5u :B·ËdÍ 4íÃd¿B¯ jZ·A

,ÅÇÌJÀÍA [ËjY = 5ud¿

.PAÌJÀ¿ ,PAÌI :SÇÌNÃÌA

akhar pamanâk, yauka: Ngak, mengak = huruf

imbuhan, contohnya: Buat, membuat,

mei Ôd¿ M‡ cina: ÔÌ¿A = ÉÎmB¸· kekasih

ÉÎmB¸· = Ëd· Ôd¿ :ÔÌ¿

.Ì·

mui: Mei kau = Ke-kasih ku.

mejel (dUd¿ mj⁄Ò = P̸wV¿ menyangkut

ÌY ÅÃ ÔBÎI ”m :ÁJd¯

ÂÌȯ OÎY *M (dUd¿

OÍA ÅwBÄÎIjo = 4îBÈI

É»ÖBn¿ vNÄM ÅM̸wmjI eA

.Ï¿ÌJÍjo KiË

pagam: Sin biai nan hu mejel tal hit bhum bhaok = Perbinca-ngan itu ada bersang-kutan tentang masalah warga peribumi.

mejua AÌUd¿ mjV_ = ÏUÌm sunyi

AÌUd¿ DcËY ÁA tAiËA :AÌU

tiËA É»Nm = ÔZB¯ jJBÃ

AiBIÃ ÆCe„· ,ËBNÃj¿ ÁA

Page 146: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

146

.Ïnm ÓUÌm ÔeBVÄ¿

Urang Cam nduec mejua nagar palei = Setelah orang Cam merantau, keadaan negara menjadi sunyi sepi.

mel (d¿ M⁄Ò = ËBmB· kasau

ÌÍB·= (d¿ ËBÍB· :tBm (d¿

.ËBmB·

mel sang: Kayau mel = Kayu kasau.

malahuei ÔcÌYÜB¿ mlh⁄UÁ = Å·jBÄ»¿ melancarkan

tdη ÌU 4QBÃB¿ :ÔcÌYÜ

4QBuAe ÔcÌYÜB¿ ÊÌmB¿

¶fÄÇ 5Íj¿ = Â1mG tAiËA

oMD· ÅuAjno Å·jBÄ»¿

.Â1mG tAiËA

lahui: Manaok nyu kieng masuh melahuei diangaok urang Islam = Mereka hendak melancarkan pe-perangan keatas orang Islam.

menuk 4ÌÃB¿ m⁄nU = ÁÍA ayam

4ÌÃB¿ B· Dc̯ ÔAÌU

ŸÇiB¿ ÅuBU = 4îBEB·

.¶Ì·Ì·jI ÆAj· ÁÍA Óm

Juai puec ka manuk kanjaok = Jangan ma-rahkan si ayam kerana berkokok.

metrak 4jMd¿ mRt = PjJÀ¿ memberat

OÍBJBÇ BmAi ÌU :4jM

Á»Aee 4jMd¿ tdÎU tÌ·

ÌMAÌnm pAjI Ôe = ÌU AeAe

.”AeAe Á»Aee PjJÀ¿ vÍ

trak: Nyu rasa hagait kung jieng metrak di dalam dada nyu = Dia berasa sesuatu yang memberat di dalam dadanya.

metraom ÂQAjMd¿ mOt¤ = tÌIBV¿ menyabung

ÆAe 4ÌÃB¿ ÂQAjMd¿ ÂAjY

ÁÍA tÌIBV¿ ÂAjY = ÌU ËdÍ

.“ÍBJBJm ÆAe

Haram metraom ma-nuk dan yau nyu = Haram menyabung ayam dan sebagai-nya.

Page 147: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

147

meyah ÉÍd¿ m⁄yH = ËÜB· kalau

ÏUBM ,R§ ËdZMe ÉÍd¿

,ÌÇBM ¶fÎM ËÜB· = 5ÍBI

.ɻBUBMjI

Meyah di thau o, tanyi baik = Kalau tidak tahu, bertanyalah.

miek 4dο mY⁄ = µÎA µ¿ & µÎA µo pak cik & mak cik

AË 4dο tQBm 4îAe Ôcie

*IwÎM Ï¿B· = BJB¯ 4̯e

ÆAe µÎB´o ÂBm-ÂBmjI

.Å¿1Ç tÌn¿B·e µÎB´¿

Drei daok saong miek wa di puk paga = Kami tinggal bersama-sama pakcik dan makcik di kampung halaman.

Mih Éο m^H = Éο Mih

vÍAe = ÔB§ Éο ÅuA vÍAe

.ÔB§ Éο ÂBÃjI

Dayang angan Mih Ai = Dayang bernama Mih Ai.

misal* *Rο mITÒ = ar: *R¿

ÊÌNÃÌA contoh

*Rο 5ud¿ ÌU :ËdÍ [ÌJB¯

.ÊÌNÃÌA PAÌJÀ¿ Ôe =

pagup yau: Nyu mengak misal = Dia membuat contoh.

muk 4Ì¿ mU = µÎÄÎà nenek

Ôcie AËe ÌY Ëd· 4—¿

OoAfÄ¿ ̸´ÎÄÎà = ÉÍBmA

.AeÌ· i̸ÍA AËe

Muk kau hu dua drei asaih = Nenekku men-dapat dua ekor kuda.

mula ÜÌ¿ mUl_ = ÜÌ¿ mula

Â1mG B¸Ai :4ËjJ4QB·A

= ÒÄÍf¿e 4Ai 4îi ÜÌ¿

vJÀ·jI ÜÌ¿ Â1mG Æ„UAj·

.ÒÄÍf¿e

akaok gruk: Rajaka Islam mula rok rak di Madinah = Kerajaan Islam mula berkem-bang di Madinah.

Muw Ì¿ MU◊ = Ì¿ Muw

Page 148: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

148

= ÔAj·Bm Á»Ae ÌÀuBÍ 4̯

.ÊiBVm Á»Ae ÌÀuBÍ tÌn¿B·

Puk Yang Muw dalam Sakrai = Kampung Yang Muw dalam Sejarah.

Nabi ÏJÃ nbfl = ÏJÃ Nabi

tb¿ vÎÄÀM BI tÌ· tAiËA

"A (Ìmi :5mÌÃB¿ B· "A

iÌÀ§ AÌÇeAe ÏJà tdÎU

= ÆÌZM ÊÌ»B¯ 4B¯ OÍBJ

ŸÍeBVÄ¿ "A (Ìmi

AfÄÎII pBÀm ÏJÃ

.ÆÌÇBM ÊÌ»Ìo On¿A BÎmËAjI

urang kung ba tamning mâng Allah ka manosak: Rasulullah jieng Nabi di adhua umur gait pak paluh thun = Rasulullah menjadikan Nabi semasa baginda berusia empat puluh tahun.

nagray ÔAjJBÃ nØRg = KBÃ naga

.KBÃ ÆÌÇBM = ÔAjJBÃ ÆÌZM

Thun nagarai = Tahun naga.

nager idJBà ng⁄ = AiBIÃ

negara

= idJBÃ 5ÎYÜ tÌ· oÍÌÃB¿

.AiBIà Åw»ÎÈ· vÍ ÆBnÃA

Manuis kung lahik nager = Insan yang kehilangan negara.

nai ÔBÃ ØN = oÍeBJ/BUB¿i gadis/remaja

ÆB¿k 5¯ ÁA ÔBÃ Â|e

[–i 4îAeB¯ ,ËzÇAe

fo = 2[dÃÜ tBm ÔÌM

ÁA oÍeBJ ,Ì»ÌÇe ÆB¿k

É¿Ëi Á»Aee OÎwÎojI

.2vÎmB¿

Dom nai Cam pak zaman dahlau, padaok rup tui sang lanep-lanep = Pada zaman dahulu, gadis Cam berpingit di dalam rumah masing-masing.

naih ÉÍBÃ ØNH = *ÎB· kecil

ÔAÌU ÉÍBÃ 4ËjJ :OÎÎm

ÅuBU = tQAj¯d¯ 5u

AiB·jo Å·jnI-jnJÀ¿

Page 149: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

149

.*ÎB· vÍ

siit: Gruk naih juai ngak papraong = Jangan mem-besar-besarkan perkara yang kecil.

nakasuan ÆAÌmB·BÃ NksV˜ = pAÌm suasa

ÆAÌmB·BÃ tb¿ Êj· 5u Ai

PAÌIjoe ÅÎBÄÎA =

.pAÌm foie

Ra ngak krah mâng nakasuan = Cincin diper-buat daripada suasa.

nâm Âbà n¨* = ÅM̸ÍA ikutan

= ÂBÎm tÌ· 4b¿ ÂbÃ

.µÍ„I vÍ ÅM̸ÍA

Nâm mâk kung siam = Ikutan yang baik.

names pd¿Bà nM⁄Í = i̸q syukur

(j¸q) *·Ìm pd¿BÃ

i̸qjI = ÂîBMd¯ ÔËe "A

.ÅÍA ÆAÌÀMjo ÆAj· "A fn·

Namessyukal (syakar) Allah dui pataom = Bersyukur kepada Allah

kerana pertemuan ini.

[petikan monolog dari Nai Mai Mang

Makah]

nan ÅÃ nˆ = OÍA itu

OÍA Å»BU = Å· ÊR§ Åà ÆÜBU

.Ô‡ÌÀMe ¶ÌNÃËA j·Ìm ¶fÎM

Jalan nan oh kan = Jalan itu tidak sukar untuk ditemui.

nao1 ËBÃ On@ = ÏJjo pergi

tÌ· ÆÜBU 4QBuAe ËBÃ

Å»BU oMCe ÏJjo = 5¯BM

.pËiÌ» vÍ

Nao di angaok jalan kung tapak = Pergi di atas jalan yang lurus.

nao2 ËBÃ On@ = É» lah

,ËBÃ ËBÃ : DcÌÃB¯ B· ËFÍ

,É»ÎJjo = ËBà 4îAe

.É»,ËeËe

Yau ka panuec nao nao, daok nao = Pergilah, duduklah.

naong tQBà On@! = (̸Îo

Page 150: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

150

pikul

tQBà ÁA AiAe 4íÃA : tîBÃA

= [dÍAe 4QB·A ÆAÌJe BÍA

j͆ (̸ÎÀ¿ ÁA AiAe µÃA

.ÜB· BVÄm ÌN,Ëe

anaong: Anâk dara Cam anaong aia di guan akaok diyep = Anak dara Cam memikul air di waktu senja kala.

nattathih ÉÎZMBNNÃ NÊtTH = ÊfÄÍA indah

ÊÌIuÌm = ÉÎZMBNNÃ 4BÎI

.ÊfÄÍA

Biak nattathih = Sungguh indah.

nda1 AY Î_= = ”¸uÌ¿ mungkin

.OoAe ”¸uÌ¿ = AY ”¿ ÌY

Hu min nda = Mungkin dapat.

nda2 AY Î_ = jÎ�AÌa khuatir

AY ,ËBà ÆÌ»BY Ô{ÃdÎIBÇ

= R§ ÌU tQBm ÂîBM ÌÇe

1ÎJoA ,jÎ�AÌa ÔBm

.“Äue ÌÀMjI ¶fÎM ÏJjo

Habienlei halun nao nda di hu taom saong nyu o = Saya khuatir bila pergi tidak berte-mu dengannya.

ndail* *ÍAY ØÎÒ = ÉÃjo pernah

= DBI *ÍAy Ëd· Åà 4̯BM

.DBI Ì· ÉÃjo OÍA Ì·ÌI

Tapuk nan kau ndail bac = Buku itu per-nah kubaca.

ndal (Y ÎÒ = o»A alas

(Y 4RM *MBI 4b¿ ÌU

*NÄI *ÎJÀw¿ Ôe = 4QB·A

.ÜBn· o»Bw¿ ¶ÌNÃËA

Nyu mâk batal tok ndal akaok = Dia me-ngambil bantal untuk mengalas kepala.

ndang tY Î! = ÅuÌ·BM takungan

ÊBÍdM *NÇBÎo ÊQB¯d¯ 4BÍAi

AiÌ)JjI µJ¿ËA = tAi tY

.ÅuÌ·BM ŸÈBÀ¿ LwÎÈm

Rayak papaoh mbiah-tal teyah ndang rang = Ombak bergelora

Page 151: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

151

sehingga memecahkan ta-kungan.

ndaom ÂQAY OΤ = AiBÈÎ)o pelihara

5ÍBA ÂQAY Åà RÀλÍA :ÂîAY

OÍA ÌÀ»§ = ÔBMBY Á»Aee

.ÏMBÇ Á»Aee AiBÈÎ)ojM

ndaom: Ilimo nan ndaom caik di dalam hatai = Ilmu itu terpelihara di dalam hati.

ndap [AY Î∏ = PAi rata

.PAi ÂBm = [AY Ì¿Bm

Samu ndap = Sama rata.

nde cY Η = ÔBI baya

ÅÃ tAiËA AËe :[dJ (BoBm

.ÔBJm OÍA tiËA AËe = [dJ cY

sa-mbal gep: Dua urang nan nde gep = Dua orang itu sebaya.

ndei ÔcY · = Ì»ÜjM terlalu

.B¿Ü Ì»ÜjM = ÔcY 5ÎÍËÜ

Lawik ndei = Terlalu lama.

ndem ÂcY ΰ = mIwÎÇ hinggap

ÂcY ÁÎA ËdÍ [RJB¯

= PïI ÆÌZ¯ 4QBuAe

mIwÎÇ tËiÌI ŸÍBJBI

.ÔeÌI ¶Ì·Ìo oMCe

Pegop yau ciim ndem di angaok phun bot = Bagaikan burung hinggap di atas pokok budi.

ndihtapuei Ôc̯BNÈÍY ÎH tpU⁄Á = ”»BmjI bersalin

Ôci *M ËQB· ÔjMB¯ B·B¿

ÆBÎM 5@YB¯ ÆAÌJ

5¿ = Ôc̯BNÈÍY

É)wMAe ÆÌo ÔiÌnÍB¿jo

.”»BmjI ¶fÄÇ “ηBn·

Maka patri kaow tal rei guan pa-ndik tian ndihtapuei = Maka permaisuri pun da-tanglah kesakitan hendak bersalin.

ndih ÉÍY ÎH = iËfÎM tidur

µUBI ÅuBU = R» ÉÍY ÔAÌU

.iËfÎM

Juai ndih lo = Jangan

Page 152: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

152

banyak tidur.

ndik1 5ÍY Î = vIuÌM

tunggang

= Æb¿Ü 5ÍY Å`»B· :5@y

.ÉUBJ vIuÌÄ¿ j¸n§

Kalin ndik lamân = Askar menunggang gajah.

ndik2 5ÍY Î = µÍ„à naik

ËBÃ B¯BM iJ 5ÍY :5@Y

Ó´Í„Ä¿ = (QBZ¯ ÊQB· 5¯

ÊQB· ËÜÌn3 tjJV¿ ÌÇAjo

.(QBZ¯

Ndik gé tapa nao pak Kaoh Phaol = Menaiki perahu menyeberang ke Pulau Kaoh Phaol.

ndik3 5ÍY Î = Ï·Ae daki

5ÍY É»Ëe OÍBm :5@y

OÎÎm ÆÜBU ÔÌM 4dA

É»Ëe OÍBm = tË ÏÍAË

P̸Îw¿ OηÌI Ï·AfÄ¿

.̸λjI vÍ *ÎB· Å»BU

Sait Dulah ndik cek tui jaln sit waiy wang = Sait Dulah mendaki

bukit mengikut jalan kecil yang berliku.

ndik4 5Íy Î = µVÎo

pijak

4AÌU 5ÍY ÌU :5@Y

ÌU B¿BZM 4QB·A ÊYBA

.i̸wM µVÎÀ¿ Ôe =

.”AÌMj¿

Nyu ndik juak ca-ndah akaok thama nyu = Dia memijak tengkorak mertuanya.

nding vÍY ÎŒ = tËiBm sarung > ?

ndom ÂQY OÎ* = iÌMÌMjI bertutur

tQBm ÂQY ÌU :Dc̯ Âîy

Åue iÌMÌMjI Ôe = ooBA

.\uB¯

ndom puec: Nyu ndom saong ca-mbas = Dia bertutur dengan fasih.

ndong tQY OÎŒ = (ÌJÀÎM timbul

tQY BÍBI Ôcie Bm :tËQY

tîAj· tBY ÔdJBMe

Page 153: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

153

BÍAÌI i̸ÍDm = tQB¸Î¿

ÔBuÌm vÎJMe (ÌJÀÎM

. tQB¸Î¿

Sadrei baya ndong di tagei hang karaong Mekong = Seekor buaya timbul di tebing Sungai Mekong.

ndua AËY ÎV_ = tÌVÃÌU junjung

:4QB·A 4QBuAe 5ÍBA

= ÔAjMB¯ ÊcjÄÎJ ,j·B¯A AËY

.̸ÃAÌM ,ÉÎmB· tÌVÃÌVÄ¿

caik di ngaok akaok: Ndua apakar, ginreh patrai = Menjunjung kasih, tuanku.

nduan ÆAËY = ¶fÄÍjM terendak

4AÌM Åà Ąλ tAiËA

OÍA µUBJÀo = ÆAËY

.¶fÄÍjM ÔB·BÀ¿

Urang liua nan tuak nduan = Pembajak itu memakai terendak.

nduec DcËY ÎV⁄Ç = ÔiÜ lari

BJ¿Ì» = [dJ ÉAB¯ DcËY

.ÔiÜ

Nduec pacah gep = Lumba lari.

ndung tËY ÎUŒ = tËfÃB· kandung

ÊQBI Âîe tËY Ëd· ÔBMBY

̸ÎMBÇ = ËAiBY OÍiBY

.“Íjn· pAjJI ÏuËfÃBw¿

Hatai kau ndung dom baoh harit harao = Hatiku mengandungi beberapa keperitan.

ngak 5u Q = PAÌI buat

5u [dE Ôcie 4QBÃB¯

PÌMBo Oη = DBI tBm

.ɻ̸m PAÌJÀ¿

Panaok drei njep ngak sang bac = Kita patut membuat sekolah.

ngan1 Åu Qˆ = ÂBÃ nama

R¯ "A Åu tQBm :ÅuA

BÇB¿ DBJ BZubÃÜ BÇB¿

"A ÂBÃ Åue = ÁÃAi OÎÃA

ÏJÜ ÊiÌÀo BÈ¿ ÅÇÌM

.ÏÄÈÎmBw¿ BÈ¿

Page 154: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

154

Saong ngan Allah Po maha Lanângha gac Maha Anitranam = De-ngan nama Allah Tuhan yang Maha Pemurah lagi Maha Mengasihani.

ngan2 Åu Qˆ = Åue dengan

AeB¿ [dE ÆBÀÍA Åu Â1mG

Â1mG = 5mÌÃB¿ [–i Á»Aee

Á»Aee eA ÏNn¿ ÆBÀÍA Åue

.ÆBnÃA ÔjÍe

Islam ngan Iman njep mada di dalam rup manosak = Islam dengan Iman misti ada di dalam diri insan.

ngaok 4QBu OF@ = oMC atas

±ÎÍeBÇ Ôcie :4QBuA

4—»BY 4îBo 4QBue

oMCe pËfÎÇ Oη = "A

."A Ï¿ÌI 4Ì¿

Darei hadiip di ngaok mbaok haluk Allah = Kita hidup di atas muka bumi Allah.

ngap ±u F∏ = PAÌI buat

ÊBÎod¯ B· DB· jIBÇ ±u

PAÌI ¶fÄÇ = ?bY ÔBMBY

¶ÌNÃËA ÏJÜ ÆB¿ ÁAB¿

?Ì¿B·ÓMBÇ Å¸mAÌÀ¿

Ngap haber kac ka pembiah hatai hâ? = Hendak buat macam mana lagi untuk me-muaskan hati kamu?

nguei ÔcÌu QV‡ = ÔB·Bo pakai

tËiBm ÅZ· ÔcÌu :ÔÌuA

.tËiBm ÅÍ„· ÔB·Bo =

angui: Ngui khan sarung = Pakai kain sarung.

ni ÏÃ nfl = ÅÍA ini

Á»B¿ = Å§Ü Bmj¿ Ïà Á»B¿

.”wÍe µJA ÅÍA

Malam ni mersa laan = Malam ini agak dingin.

ni ÏÃ nfl ÅÃ nan

,bÃAiBI Á»Aee É»¯B· DcÌÃB¯

ŸnÎnÎme vÍ PB· = ÓÃ

.Åà ,ÏnÍÌo Á»Aee

Panuec kaplah di

Page 155: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

155

dalam baranâ, ni =Kata yang disisipkan di dalam puisi, nan.

njac DBE ÔÇ = ÅwÍi ringan

(cÌE 4ËjJ 5u :(AÌE

.ÅwÍi BUj· = DBE

njual: Ngak gruk njuel njac = kerja ringan.

njamlapuan ÆA̯1ÀE Ô* lpV⁄˜ = t̸w· kangkung

= ÔdmÜ Ü ÆA̯1ÀE tbo

ŸÎNÄIw¿ t̸w· Å·B¿

.ÏmBÃ

Mbâng njamlapuan la lasei = Makan kangkung menggantikan nasi.

njep [dE Ô⁄∏ = Æ„Ä·jI berkenaan

ÔÌM [dE ÔBÎI ÅÎÎm

= AÌZMA OÎY 4ËjI

Åue Æ„Ä·jI ÅwBÄÎIjo

.pBÀm ÌnÍA

Sin biai njep tui bruk hit athua = Perbincangan berkenaan dengan isu semasa.

njuel (cÌE ÔV⁄Ò = ÅwÍi ringan

ÅuBU = (cÌE 4dÍA ÔAÌU

.ÅwÍi tfÄo

Juai aiek njuel = Jangan pandang ri-ngan.

nuec DcÌà nV⁄Ç = ÅwnÀÎmjo persimpangan

:4B¯ ÉÃBA ,DcÌÃB·

= 5ÃAd¿ DcÌÃ ÊQB¯ ÆÜBU

.ÅoeBÇe Å»BU ÅwnÀÎmjo

kanuec, canah pak: Jalan paoh nuec meanak = Persimpa-ngan jalan di hada-pan.

nyâc DbU zÇ = ÅÈÎJ»jI/OJ» berlebihan/lebat

µVÎI ÆËjM ÆBUÌÇ :vZ·

Åue ÆËiÌM ÅUÌÇ = DbU

.Ï»B¸m OJ»

khang: Hujan trun binyak nyâc = Hujan turun dengan lebat sekali.

Page 156: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

156

nyaom ÂQBU Oz¤ = pÌ)A celup

Ai ÅÃ ÉÎMB¯ ÅZ· :ÂîBU

ÅÍ„· = RoBm R» tdÎU ÂQBU

pÌ)Ae É»M OÍA ÉÎM̯

.BÃiË pAjJI ÔeBVÄ¿

Khan patih nan ra njaom jieng lo sa-mbo = Kain putih itu telah dicelup menjadi beberapa warna.

nyu ÌU zU = Ôe dia

vMAe Ôe = ÉMA tb¿ ÔAiB¿ ÌU

.ÊË„U Ôie

Nyu marai mâng atah = Dia datang dari jauh.

o R§ o_ eBÎM tiada

ÌY R§ Ôcie 4QBÃB¯ :R§ ÌY

ÆbYB¯ ÔdUBNÎm OÍBJBÇ

eBÎM Ï¿B· = [dJ ÔceA B·

¶ÌNÃËA ¶ÌVÃÌNo tiBJm

.2µÍeA

hu o: Panaok drei o hu hagait si tacei pahân ka adei gep = Kami tiada sebarang petunjuk untuk adik-adik.

ohka* B·ÊR§ oHk_ = ÂÌ»I belum

5u B·ÊR§ ”¿ ÏÃËe 4ËjJ

OθÍfm vÍ BUj· = É»AiBm

.ŸÍBn)me ÂÌ»I ÉÎmB¿ ÆÌo ÅÍA

Gruk duni min ohka ngak saralah = Kerja sedikit ini pun masih belum di selesaikan.

okan Å·R§ o_kˆ = Å·ÌI bukan

ÅÃ ËdÍ PBÃBZ· ÆcÌoB·

4ËjJ 5u ËdÃÌm Å·R§

PAÌJÀ¿ AiBA Å·ÌI OÍA =

.BUj·

Kambuan khanat yau nan okan sunau ngak gruk = Itu bukan cara membuat kerja.

ong tR§ o! = ¶ÌMAe datuk

4BIB· 5)ÇAe tR§ :tËR§

ÔBm ¶ÌMAe = tîBoBM ůA

.O¸uÌM vIÀ¿ Å»BUjI

Ong dahlak kabak apan ta-mbaong =

Page 157: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

157

Datuk saya berjalan me-megang tongkat.

padangih ÉÎuAeB¯ w_dqH = Å·ÌNÄM tentukan

ÉÎuAeB¯ R¯ :4QB·A 4iBY

= ÅÃ ËdÍ ÔB¿ Ëd· BnwI

KÎvà ŷÌNÄM ÊeÌm ÅÇÌM

.ÌNÎII Ì·BnwI

harak akaok: Po padangih bangsa kau mai yau nan = Tuhan sudah tentukan nasib bangsaku begitu.

paghéw1*

ÌkZ«B¯ p_rY◊ = OÍjU jerit

= ÌkZ«B¯ ±m :ËBÍiB¯

.ÅNÍjU iAÌm

pariau: Sap paghéw = Suara jeritan.

paghéw2*

ÌkZ«B¯ p_rY◊ = ËBBηjI berkicau

ÌkZ«B¯ ÁÎA :ËBÍiB¯

.ËBBηjI tËiÌI =

Ciim paghéw = Burung berkicau.

paghu* ÌZ«B¯ pOr@◊ = ŸNnUjnÀ¿

mempercepatkan

Ôcie 4BÎUAB¯ ÌU :ËQAiB¯

4ed¯ ÌZ«B¯ 5u 4RM

BnIw¿ Ôe = ÅÃ tceB¯

ŸNnAjnÀ¿BÍBoÌm Oη

.OÍA Æ„ÄÎJÀo 2BUj·

paraow: Nyu paajiak darei tok ngak paghu padak padeng nan = Dia menggesa kita supaya mempercepat-kan kerja-kerja pem-binaan itu.

pa-mbah ÉoB¯ pıH = Ô‡AeBÀ¿ memadai

ÉoB¯ ÅÃ 5`IÀm :ÊBÎoB¯

= tAiËA ÊÌMAi b¿Ü ÊÌI

Ô‡AeBÀ¿ ÊeÌm OÍA fVn¿

ÔB¿Ajm tÌnÀÄ¿ ¶ÌNÃËA

.tiËA pÌMAi Áλ

pambiah: Samgik nan pa-mbah buh lamâ ratuh urang = Masjid itu sudah memadai untuk menampung seramai lima ratus orang.

Page 158: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

158

pa-mbak 5oB¯ w_ı = ÅÄÎmBÀo pemasinan

ÆAÌo Åà ÆB¸ÍA Âîe 5oB¯

ÅÄÎmBÀo = ”¿ 5wÎm

¶ÌNÃËA ÊeÌ¿ OÍA 2ŸÍA

.Å·Ì·Üe

Pa-mbak dom ikan nan mbuan si ngak min = Pemasinan ikan-ikan itu mudah untuk dilakukan.

pa-mbeng tdoB¯ pı⁄! = ÌNÄÎo pintu

= BYB¯ ÆËQY tdoB¯ Êd¯

pBÎm É»M AjNÄM Áη ÌNÄÎo

.4ÌIe

Peh pa-mbeng ndon paha = Pintu kem tentera telah siap dibuka.

pa-mbiah ÊBÎqB¯ pıYH = ÅoBÎmjo persiapan

ÅoBÎmjo = ÊBÎqB¯ BJBU 5u

.Å·Ì·Üe É»M

Ngak jaga pa-mbiah = Persiapan telah dilaku-kan.

pa-mblaong tQ1oB¯ pOıL# =

(ÌJÀÎÄ¿ menimbul

4BÈU Âïà 4ïJBM tQ1oB¯

.¶ËiÌI Ån· Ÿ»ÌJÀÎÄ¿ =

Pa-mblaong tagok nom jhak = Menim-bulkan kesan buruk.

pa-mbluak 4AÌ)qB¯ pıLV = ŸÈÎJ)¿ melebihkan

DBI tQBm ÌU ÌY ÅÃ RÀÎ)ÍA

4̯BM ÊQBI Âîe 4AÌ»qB¯

ÆAÌÈNwo = ÂîBÍ AeB¿ tÌ·

Åue ÏNoAee ÉλÌI OÍA

2Ì·ÌI BABJÀ¿ ŸÈÎJ»¿

.Ô1ÎÃjI vÍ

Ilimo nan hu nyu saong bac pa-mbluak dom baoh tapuk kung mada yaom = Penge-tahuan itu boleh dida-pati dengan mele-bihkan membaca buku-buku yang bernilai.

pambuak 4AÌoB¯ pıV = tÌJÀVo penyambung

[dE bY 4QBÃB¿ : 4AÌoBMB¯

ÅλB· = Ïà BÈmËA 4AÌoB¯

Page 159: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

159

.ÅÍA BÈmËA tÌJÀVo É»AeA

pata-mbuak: Panaok hâ njep pambuak usha ni = Kalian adalah penyam-bung usaha ini.

pa-ndar iYB¯ pΉ = ÉNÄÍjo perintah

5uB¯ 2R» tAiËA iYB¯ ËBM̯

tiËA ÉNÄÍjÀ¿ XAi = tË

.ÆBNnÍA BÄÎJÀ¿ ÔB¿Ai

Putao pa-ndar urang lo-lo pangak wang = Raja memerintah orang ramai membina istana.

pa-ndiak 4BÍYB¯ pÎY = oÃBo panas

ÁÎmÌ¿ = 4BÍYB¯ ÁλBY

.oÃBo

Halim pa-ndiak = Musim panas.

pa-ndik 5ÍYB¯ pÎ = OηBm sakit

ÉÎIA Ôcie (QBZ· :5@YB¯

Ï¿B· = AËYB¯ 5ÍYB¯ [dJ

tÌIwÄ¿ ÂBm -ÂBmjI

.OÍA “ηBn·

Khaol drei abih gep pa-ndik pa-ndua = Kami bersama-sama menanggung kesakitan itu.

pa-ndua AËYB¯ pÎV_ = tÌIwÄ¿ menanggung

Ôdm ÏÃ 5nnÍËe :AËY

Å·A vÍ É·BoBÎm = ?AËYB¯

?ÅÍA ÅÈmÌn· tÌIwÄ¿

ndua: Duissak ni sei pa-ndua? = Siapakah yang akan menang-gung kesusahan ini?

pa-ndung tËYB¯ pÎUŒ = iÌB» lecur

= ÌU [–i ÉÎIA tËYB¯

.iÌB)¿ “ÃeBI ÊËiÌ)m

Pa-ndung abih rup nyu = Seluruh badan-nya melecur.

pabah1 ÉIB¯ pbH = ÌNÄÎo

pintu

Êd¯Ai 5ÎÎIÀm vo ÉIB¯

fVn¿ ÌNÄÎo = i̯ ÉÍeAe

.iÌÀÎM É»Jme 4ÌIe

Pabah mbang samgik

Page 160: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

160

ra peh di adih pur = Pintu masjid dibuka di sebelah timur.

pabah2 ÉIB¯ pbH = ÅoAÌm

suapan

ÌU ÅÃ 4îAjAB¯ ÉIB¯ [cjJ

pBÎNm = ÆcÌ» 4RM ÂQBZ·B¯

.Å)M Bn´oe OÍA ÅoAÌm

pacraok sa pabah: Grep pabah pacraok nan nyu pakhaom tok luen = Setiap suapan itu dipaksa telan.

Pabaow ËQBIB¯ π_Ob@◊ = ËQBIB¯ Pabaow

ÔAj·Bm Á»Ae ËQBIB¯ 4̯

.ÊiBVm Á»Ae ËQBIB¯ tÌn¿B· =

Puk Pabaow dalam Sakrai = Kampung Pa-baow dalam Sejarah.

pabaruw ËiBIB¯ π_brU_◊ = ËiBÈJÀo pembaharu

tAiËA ËdÎÇdU Ï»§ ÆAÌM :ËcjI

bÃAiBI Á»Aee ËiBIB¯ tÌ·

ÔBJBJm Ï»§ ÆAÌM = ÁA

.ÁA ÏnÍÌo Á»Ae ÆAËiBÈJÀo

brew: Tuan Ali jehyau urang kung pabaruw

dalam baranâ Cam = Tuan Ali sebagai pembaharuan dalam puisi Cam.

pabli* Ï»IB¯ pbL‡ = (AÌVÄ¿ nenjual

ËBIB· Ï»IB¯ Ëd· :Ô{IB¯

Ì·A = ÔÌ«AeB¿ 4̯e

tÌn¿B·e ËBIj· (AÌVÄ¿

.ÔÌ«AeB¿

pablei: Kau pablei kabaw di Puk Mada-gui = Aku menjual kerbau di Kampung Madagui.

pabrai ÔAjIB¯ pØRb = ŸÈBÀ¿-ÉBÀ¿ memecah-mecahkan

ËBÃ tiËA ÔAjIB¯ :ÔAjI

-ÉBÀ¿ = BÎÃe [cjJ B·

BMjn· ”2tiËA ŸÈBÀ¿

.BÎÃe

brai: Pabrai urang nao ka grep dunia = Memecah-mecahkan orang-orangnya ke serata dunia.

pabrei ÔcjIB¯ pRb‡ = ÔjJÀ¿

Page 161: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

161

memberi

oÍËe É»· ÔcjIB¯ ÌU :ÔcjI

ÔjJÀ¿ Ôe = ÔÌMB¿ ÆAiB¯

ÌMBÎo ÒΧi fn· ÅnJÎJ·

.BNÍie KÌU ÆAe

Nyu pabrei klah duis paran matui = Dia memberi kebebasan kepada rakyat piatu dan juga derita.

pabuak 4AÌIB¯ pbV = ÆÕAjNÎUjo percitraan

:5»ZUAi tËj· [–i

tBZUB¯ ÌY 4AÌIB¯

ÂBÎm aj·B¿ ÆBZM ÔcËBA

OoAe ƆjNÎAjo = Åà Ae

2ÔjÎA Ÿ»ÌVÃÌÄ¿

.OÍA *ÍËÌÃ ÅÇfÄÍH·

rup krung rachlak: Pabuak hu pachang cawei than makrâ siam da nan = Percitraan dapat menon-jolkan ciri-ciri keindahan novel itu.

pabung tÌIB¯ pbU! = tÌJ¿ÌI bumbung

.É¿Ëi tÌJ¿ÌI = tBm tÌIB¯

Pabung sang = Bumbung rumah.

pacalah É»BAB¯ w_clH = ŸÈnÎÀ¿ memisahkan

É»BAB¯ ÌU :[dJe ÊQAYB¯

tBmB¯ tQBm ±ÎÍeBÇ

Ôe = ÔB§Bm tQBm ÔceA

ÔjNnÍA Ï¿AÌm ŸÈnÎÀ¿

.µÍeAjI µÍeA ÆAe

pandaoh di gep: Nyu pacalah hadiip saong pasang adei saong saai = Dia memi-sahkan suami isteri dan adik beradik.

Pacam ÁAB¯ pc* = ÁAB¯ Pacam

.ÁAB¯ tÌn¿B· = ÁAB¯ ÔZB¯

Palei Pacam = Kam-pung Pacam.

pacei ÔdAB¯ pc‡ = µÎBÃA encik

:Ôd·Ü 5¯ Ìk§ DcÌÃB¯

= ÔAe 5u Ï»¿i ÔdAB¯

ŸÍifÄ¿ Ï»¿i µÎBÃA

.¶ËfÃÌo

Page 162: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

162

panuec éu pak lakei: Pacei Ramli ngak dai = Encik Ramli mendirikan pondok.

paceng tdAB¯ pc⁄! = v»BÈw¿ menghalang

ÆÜBU ÉÎIA tdAB¯ ÌU :tdA

AÌÀm v»BÈw¿ Ôe = BÍA

.j͇A ÆiÌ»Bm

ceng: Nyu paceng abih jalan aia = Dia mengha-lang semua saluran air.

padaglung tÌ)JAeB¯ pdgLUŒ = ŸwλÌIw¿ menggulingkan

ÜBI ËdÍB· tÌ)JAeB¯ :tÌ)JAe

ŸwλÌIw¿ = tîAj· ÆËjM

.ÔBuÌn· µ»BI ÌÍB·

daglung: Padaglung ka-yau bala trun kraong = Menggulingkan kayu balak ke sungai.

padai ÔAeB¯ pØd = ÔeBo padi

.B¿ÌÇ ÔeBo = B¿ÌY ÔAeB¯

padai brah: Padai huma = Padi huma.

Padang teB¯ pdÏ = teB¯ Padang

Á»Ae AiBm teB¯ ÔZB¯

tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae AiBm teB¯

Palei Padang Sara dalam Sakrai = Kam-pung Padang Sara dalam Sejarah.

padarai ÔAiAeB¯ pdØr = ÌÍBV¿ menyayu

ÔBMBY Á»Aee ÊQ1I ÌU ÊRo

Ì6ÎMBÇ = R» ÔAiAeB¯ Ëd·

ÌÍBm ÊÌIuÌm pAjM

.“NÈλ¿ Ì·A 1ÎIBoA

Mboh nyu blaoh di dalam hatai kau padarai lo = Hatiku terasa sungguh sayu apabila aku melihat-nya.

padeh ÊceB¯ pd⁄H = ÏNÄÇjI berhenti

4̯e ÊceB¯ ÁA tAiËA :Êce

AÌÇeA tBA ,ËQBYB· tAiËA

ËBÃ B¯BM ÊAÌMB¯ 4ÌM ÂBÎm

ÁA tiËA = iÌ· jJBÃ

tiËA tÌn¿B·e ÏNÄÇjI

Page 163: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

163

ÌIuÌÄ¿ AiBNÄÀm ,ËQBYB·

¶ÌNÃËA ÔAÌnm vÍ pB¿

.BUÌJÀ¸· ÏJjo

Urang Cam padeh di puk urang Kahaow, cang adhua siam tuk patuah tapa nao nagar Kur = Orang Cam berhenti di kampung orang Kahaow, sementara menunggu masa yang sesuai untuk pergi ke Kemboja.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

padei ÔceB¯ pd‡ = OZÍjI berehat

ÔB¿ ÔciBY idÎI [cjJ

= ÌuBI ÆËIe ÔceB¯ 5»ÇAe

OZÍjI ÔBm ,vNo pBÎNm

.BuÌI ÆÌJ·e

Grep bier harei mai dahlak padei di ben bangu = Setiap petang, saya berehat di kebun bunga.

padeng1 tceB¯ pd⁄! = ÏnÎw¿

mengisi

= tAÌ·B¯ Á»Af· BÍA tceB¯

.ÌmBo Á»Af· j͆ ÏnÎw¿

Padeng aia kedalam pakuang = Mengisi air ke dalam pasu.

padeng2 tceB¯ pd⁄! =

ŸÍjÍfÄ¿ mendirikan

bY jJBÃ 5ÍBI ÊAËe :tce

ÂBJËA 5ÍBI tceB¯ ÊQ1I

Ì¿AiBIà ɻÍiBA = Â1mG

É»ËiBI ÅÍeÌÀ· Ì»ÌÇe

.Â1mG ÂBJA ŸÍjÍe Ì¿B·

deng: Duah baik nagar hâ blaoh padeng baik ugama Islam = Carilah negaramu dahulu ke-mudian barulah kamu dirikan agama Islam.

padep [ceB¯ pd⁄∏ = ŸÎUÌJÀme disembunyikan

5ÎIÜ ÊdU ÅÃdMe :[ce

Daj· tËj· [YB¯ [ceB¯

BMjÇ OnÀM É»ÌNÎme =

.ŸÎUÌJÀme ÅRÍiAË

Di tenan jeh labik padep pa-ndap krung

Page 164: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

164

krâc = Di situlah tempat harta warisan disembu-nyikan.

padik 5ÍeB¯ pdI = Å·Ì»ÎÀ¿ memilukan

ÔBÎÄÎI ÔYB¯ : 4aeB¯

,ÅÃ 5ÍeB¯ ÔBMBY tÌ·

= ÌU ±m 4dMBM 2ÁJ

Å·Ì»ÎÀ¿ vÍ Æ„mAjo

mNM ,OÍA SÎMBÇ

.TAiAÌm Å·jN)Iw¿

padâk: Pa-ndi biniai kung hatai padik nan, gam-gam tatek sap nyu = Perasaan yang memi-lukan hatinya itu, tetap menggeletarkan suaranya.

paga BJB¯ pg_ = jJB¯ pagar

5uB¯ tAiËA icYB¯ Ëd·

Ì·A = tBm OÍBI BJB¯

PAÌJÀ¿ tiËA ÊËiÌV¿

.É¿Ëi Ïwλλw¿ jJB¯

Kau pa-ndar urang pangak paga bait sang = Aku menyuruh orang membuat pagar menge-lilingi rumah.

pagah ÉJB¯ pgH = Å·jλBV¿ menyalirkan

BÍA 4RM 5ÍAjI ÉJB¯ :ÉJ

Å·jλBV¿ = ÂBÎm DAËY

jÍA ÆiÌ»Bm BÍBoÌm OÍiBo

.jBÄ» ÉÎJ»

gah: Pagah braik tok aia nduac siam = Menyalirkan parit supaya saluran air lebih lancar.

pagak 5JB¯ pg = ŸÄIm segankan

Åà ËdÍ ÉÍd¿ :(ç 5J

ÔB§Bm DBJ OÍBJBÇ

= ?*JB¯ 5JB¯ 4îAe

ÏJÜ pA ÌNÎII ËÜB·

?ŸÄIm µ·B· vÍ

gak auel: Meyah yau nan hagait kac saai daok pagak pagal? = Kalau begitu apa lagi yang kakak segankan?

[Petikan dari sebuah manuskrip Nai hrat

mâh].

pagar jJB¯ pg‰ = *JBJ

Page 165: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

165

gagal

ÊR§ jJB¯ 5JB¯ :*J

*JBJ = 4BÎIBM ÂîY

.Æ„MB·jo Å·iAÌ)w¿ ¶ÌNÃËA

gal: Pagak pagar oh ndom tabiak = Gagal untuk mengeluarkan per-kataan.

pagé iJB¯ pOg— = ÏJBo pagi

ÆBÃB¯ tbo :[—mBMd¿

.ÏJBo ÅoiBm = iJB¯ tb¿

metasup: Mbâng panan mâng pagé = Sarapan pagi.

pagi-ndeng tcXÎJB¯ π_g^Î⁄! = ÁÍfÄo pendiam

ÉÍBm 4íÃA tAiËABm ÏÄÍk

j¿BZU ”¿ tcXÎJB¯ tÌ·

ÏÄÍk = ÌU ËjJ id§ 4AÌ»

ÁÍfÄo vÍ fÍiÌ¿ tiËDm

m¸wÄ¿ o¸» ÏoBNM

.”ËiÌJ ÆjUBwo

Zaini sa urang anâk saih pagi-ndeng min chamar luak aer gru nyu = Zaini seorang murid yang

pendiam tetapi lekas menangkap pengaja-ran gurunya.

paglaih ÉÍ1JB¯ π_ØgLH = ŸÈÎN»¿ meletihkan

,ÅÃ 4ËjI :ÉÍ1ÎJ

Æ„Uj¸o = ÌU ÉÍ1ÎJB¯

.Ôe ŸÈÎN»¿ ,OÍA

gilaih: Bruk nan paglaih nyu = Peker-jaan itu, meletihkan dia.

paglang v)JB¯ π_gL! = “ÈÎ)wo penglihatan

4dÍA v)JB¯ :v)J

,BÍjZ¸uQBm 4cÌ»BYB¯

5Ãd¿ ÂîBZU (B¸¸M

ɻĸÀUBM = 4ËÌJ (cÌI

,ÆjθÎÀo ÆAe “Èλwo

Åue ÅoeBÇjI ÜB¸NM

.ÊÌmÌ¿

gelang: Paglang aiek pahaluak saong khria, takkal chaom menak bual guk = Tajamkan-lah penglihatan dan pemikiran, tatkala ber-

Page 166: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

166

hadapan dengan musuh.

pagu ÌJB¯ p_gU = ŸwmBÀ¿ memasangkan

tdÎUB¯ "A :ÌJ [RJ

ÌJB¯ [RJB¯ tQBm ¶ï»b¿

¶Ì»b¿ Å·BNnÎBÄ¿ "A =

.ÅuBmBo-vmBojI Åue

pagup pagu: Allah pajieng makhlok saong pagop pagu = Allah men-ciptakan makhluk dengan berpasang-pasangan.

pagui ÔÌJB¯ p_gUÁ = jVw¿ mengejar

Ôe = Ôcie ÔÌJB¯ ÌU

.Oη jVw¿

Nyu pagui drei = Dia mengejar kita.

pah1 ɯ pH = ÉnÀm sampah

(QBZ· ±ÎÍeBÇ ÔAi R§ Åk·

ɸķÌI = ?ɯ ÜBY ÊdU ,ÅÃ

ŸÍBJBI ,OÍA 5Íj¿ pËfÎÇ

?ÉnÀm

Kén o rai hadiip khaol nan, jeh hala pah? = Bukankah hidup mereka

itu bagaikan sampah?

pah2 ɯ pH = Én¿Ìm

sumpah

ÂîXÎm 5m Ëd· :ɯBY

Ì·A = ÔjZ· ɯ Åu ÏÃ

pA oMC Én¿ÌmjI ÏÃAjI

.Å·BMB· Ì·A vÍ

hapah: Kau sak si-ndom ni ngan pah khri = Aku berani bersumpah atas apa yang aku katakan.

pah3 ɯ pH = ¶ÌnMjI bertepuk

= tAiËA [dÃAe AeAe ɯ ÔAÌU

ÅoeBÇe AeAe ¶ÌnMjI ÅuBU

.tiËA

Juai pah dada di anep urang = Jangan bertepuk dada di hdapan orang.

pah4 ɯ pH = vλÎnÀM tempeleng

tQBm ÆAÌM tdλBZ¯B· ɯ ÌU

= OÍBJBÇ BÍjZ· AeB¿ ÊR§

BnÄM ÆAÌM vλÎnÀÄ¿ Ôe

Page 167: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

167

.Bn´Íjo (ÌuA

Nyu pah kaphlieng tuan saong oh mada khria hagait = Dia menem-peleng tuan tanpa usul periksa.

pahaluh ÊÌ»BYB¯ ph_lUH = ÊÌ»ÌVo penyuluh

Âcjm ËdÃÌm ÔcjI bÄÍA :ÊÌ»BY

]ÎÍeBÇ ÔAi ÊÌ»BYB¯ 4RM

ŸÍjJÀ¿ ÌJÍA = 4íÃA

ÊÌ»ÌVo ÔBJBJm jUA ¶ÌVÃÌM

.µÃA ÅoËfÎÈ· ¶ÌNÃËA

Haluh: Inâ brei sunau srem tok pahaluh rai hadiip anâk = Ibu mem-berikan tunjuk ajar sebagai penyuluh untuk kehidupan anak.

pahat OYB¯ phˇ = ÉÎM1o pelatih

ÊbÃB¯ OYB¯ ËiÌJ :OY ÁY

ÉÎM1o ËiÌJ = vÍjÃBY 4íÃA

.ÉÃBÀ¿

ham hat: Gru pahat panâh anâk hanring = Guru pelatih memanah.

pahuai ÔAÌYB¯ pØhV = ÏuÌÃj¿ merenungi

4̯BM ÔÌYB¯ v)J ÅnY

KÌU B¿Ü = Ôci 5@ËÜ ÅÃ

.OÍA Ì·ÌI ÏuÌÃj¿ ÅnY

Hasan glang pahuai tapuk nan lawik rei = Lama juga Hasan merenungi buku itu.

pahual (AÌYB¯ phVÒ = pAË wap

Åà ɯB· ÔAj¿ :(cÌY

ÊQ1I ÂîBUAi Ô{ÃdÎIBÇ

vÄI = ÌU (AÌYB¯Ai [dE

ŸoAËe É»,fÄÇ OÍA ooB·

.pÌ)Ae ÊeÌnm

huel: Marai kapah nan habienlei ra nyaom blaoh njep ra pahuel nyu = Benang kapas itu hendaklah diwapkan sesudah dicelup.

pahum ÂÌYB¯ phU* = tÌIÌ)V¿ menyelubung

4îBo :4îB¯B¯ ,ÂÌY

ÔBMBY ÂÌYB¯ ”¿ ÂBÎm

Page 168: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

168

oÎÃB¿ vÍ ”B·Ì¿ = 4BÈU

vÍ “ÎMBÇ ÏuÌIÌ)V¿ ÏoBNM

.OÇBU

Mbaok siam min pahum hatai jhak = Mukanya yang manis tetapi me-nyelubungi hatinya yang jahat (prb).

pai ÔB¯ Øp = PiBI barat

tQB¿B¯ :b¿BM ÔciBYBÍA ÉJ

.PiBJ· ÌUÌÄ¿ = ÔB¯ ÉÍeA 5¯

gah aiaharei tamâ: Pamaong pak adih pai = Menuju ke barat.

paik 5ÍB¯ Øp = µÎNÀ¿ memetik

= B°ÀA ÌuBI 5ÍB¯ ÔceA

.4BnÀA BuÌI µÎNÀ¿ µÍeA

Adei paik bangu campa = Adik memetik bunga cempaka.

Pajai ÔBUB¯ pØj = ÔBUB¯ Pajai

ÔAj·Bm Á»Ae ÔBUB¯ jJBÃ

.ÊiBVm Á»Ae ÔBUB¯ ÔjIà =

Nagar Pajai dalam Sakrai = Negeri Pajai

dalam Sejarah.

pajaih ÉÍBUB¯ pØjH = 4BI baka

tÌ· ÉÍBUB¯ PËÌI :PËÌI

.5ÍBI vÍ 4BI 4Bm = ÂBÎm

but: But pajaih kung siam = Saka baka yang baik.

pajleh ÊzUB¯ pjL+H = vJ¿ÌÄ¿ menumbang

= ÜBI ËdÍB· ÊzUB¯ :ÊzU

.µ»BI ÌÍB· vJ¿ÌÄ¿

jaleh: Pajleh kayau bala = menumbang kayu balak.

pajan ÅUB¯ pjˆ = ÅÍjÍfÄm sendirian

4ÌM Bm ÌY :ÅUBm ÔcieBm

4BIB· Ëd· ,ÔciBY idÎIe

BÎZ¯BMe ÅUB¯Bm 4dmB¯

Ì·A ,vNo ÌMAÌm fo = ËBÃAe

ÅÍjÍfÄm Å»BU-Å»BUjI

.ËBÃAe jNθme

sa drei sajan: Hu satuk di bier harei, kau kabak pasek

Page 169: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

169

sapajan di taphia danao = Pada suatu petang, aku berjalan-jalan sen-dirian di sekitar danau.

pajar jUB¯ ar pj‰ = jUB¯ fajar

ÊBÍiB¿ B· ÊR§ jUB¯ :ÊRJ ÂiBI

.vÎnwÎV¿ ÂÌ»I jUB¯ =

bram goh: Pajar oh ka meriah = Fajar belum menyingsing.

pajeng tdUB¯ pj⁄! = ÔeBVÄ¿ menjadi

tÌ· jJBÃ ÊQBIBm : tdU

ÊAÌJm = 4b¿ Âïà tdUB¯

.ÊÌNÃÌA ÔeBVÄ¿ vÍ AiBIÃ

jieng: Sebaoh nagar kung pajeng nom mâk = sebuah negara yang menjadi contoh.

pajieng tdÎUB¯ pjY⁄! = P̸ww¿ mengangkut

= [iAe tdÎUB¯ ÉÍAeAi

.tiBI P̸ww¿ ƆifÄ·

Radaih pajieng drap = Kenderaan mengangkut barang.

pak1 5¯ p = fo pada

5ÎI2ÓÃ BÎÃe Ëd· 5¯

= ”¿ ÔBZUB¯ ÊdZUB¯

OnÀM ÅÍA BÎÃe Ì·Afo

.XBÈm iÌJÎÇjI ¶ÌNÃËA

Pak kau dunia ni labik pacheh pachai min = Pada ku dunia ini tempat untuk berhibur sahaja.

pak2 5¯ p = µnÀÃ nampak

Ôe = ÏÃ 5¯ AeB¿ ÊR§ ÌU

.ÏÄÎme µnÀÃ ¶fÎM

Nyu oh mada pak ni = Dia tidak nampak di sini.

pak3 4B¯ p = On¿A empat

5uA = 4B¯ B¸uA :4B¯

.On¿A

Angka pak = Angka empat.

pak4 5¯ p = ÁUA anyam

ÜBY tb¿ 5¯ Ai ÅÃ ËdÎA

Page 170: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

170

ÁUCe OÍA j¸ÎM = ËdÃAi

.tÌJÎÃ ÆËAe foie

Cieu nan ra pak mâng hala ranau = Tikar itu dianyam daripada daun nibong.

paka-ndeng tcYB3B¯ pkÎ!⁄ = mwV¿ menyengap

[–i tcYB3B¯: tcYB3

mwV¿ = tËR§Ai Á»Aee

.AÌJ Á»Aee ÔjÍe

ka-ndeng: Paka-ndeng rup di dalam ra-ong = Menyengap diri di dalam gua.

pakak 5·B¯ pk = Ïo̸wλ¿/ÓUÌJÀV¿ menyembunyi/melingkupi

,ÅÃ bÄÍA jBÎIB¯ PRoB¯

= Ò»Ön¿ 2ÉÎÃBU5·B¯

Ïo̸wλ¿ OÍA ƆiBBÎJÀo

.Ò»Ön¿ 2ÔBJBIjI

pa-mbaot: Pabicar inâ nan pakak janih-janih masalah = pembicaraan itu melingkupi berbagai-bagai masalah.

pakalah É»B·B¯ pklH = ŸÍAiÌw¿ menguraikan

= tËiBM tÌ· ÔAj¿ É»B·B¯

.(ÌnÀÎmjM vÍ vÄI ŸÍAiÌw¿

Pakalah mrai kung tarung = Menguraikan benang yang tersim-pul.

paklah É»·B¯ pkLH = ŸnJÎJÀ¿ membebaskan

É»·B¯ 4RM ÔAiB¿ :É»·

vMAe = AËY ÆAiBo oÍAËe

ÒΧi ŸnJÎJÀ¿ ¶ÌNÃËA

.BnÀÎÄ¿ vÍ Æ„NÍifÄo foie

klah: Merai tok paklah duais pran ndua = Datang untuk membebaskan rakyat daripada penderitaan yang menimpa.

pala ÜB¯ pl_ = ÁÃBM tanam

ÌU 4QBÃB¿ 5u 4ËjJ

= Ü̯ tQBm ÂQÜBY 5ÍBAB¯

ÆAe O·ÌÀ¿ 5Íj¿ Æ„Uj¸o

.ÁÃBM ¶ÌAÌAjI

Page 171: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

171

Gruk ngak manaok nyu pacaik halaom saong pala = Pekerjaan mereka memukat dan bercucuk tanam.

palai ÔÜB¯ pØl = 2BÎm sia-sia

tQBm tBm ÊÌA ÌU (QBZ·

j·BJÀ¿ 5Íj¿ = AÌUB¯ ÔÜB¯

.2BÎm Åue É¿Ëi

Khaol nyu cuh sang saong palai pajua = Mereka membakar rumah dengan sia-sia.

palaik1 5ÍÜB¯ pØl =

vÍiBIjI berbaring

DBI Ôk̯ :Ôcie iBÍYB¯

[–i 5ÍÜB¯ ÁJ 4̯BM

Ôk̯ = tíÃB· 4QBuAe

*ÎJÀm Ì·ÌI DBJÀ¿

.̸wI oMCe vÍiBIjI

pe-ndier drei: Fauzi bac tapuk gam palaik rup di angaok kanâng = Fauzi membaca buku sambil berbaring di atas bangku.

palaik2 5ÍÜB¯ pØl =

ŸÃËiÌÄ¿ menurunkan

ËBM̯ tdÎU ÌU :5ÍÜB¯B¯

5ÍÜB¯d¯ tdη R» Å· ,ÊQ1I

AfÄÎII É»Nm = 4cË ÌU

É)wÀο ,ÆBñ»m ÔeBVÄ¿

.“ĸÃËiÌÄ¿ ¶fÄÇ j·Ìm

papalaik: Nyu jieng putau blaoh, kan lo kieng papalaik nyu wek = Setelah bagin-da menjadi sultan, memanglah sukar hen-dak menurunkannya.

palao ËÜB¯ pOl@ = ËÜ̯ pulau

5ÍBU 4îAe Bo ËÜB¯ :ÊQB·

Bo ËÜ̯ = Ëd· 4̯

.̸uÌn¿B· ÆjÎnÀÇjI

Palao Mba daok jaik puk kau = Pulau Mba berhampiran kampungku.

palei ÔZB¯ pl‡ = ÔjIÃ negeri

ÔZB¯ tb¿ ÔB¿ 5»ÇAe *uA

Ôie *uAjI ÔBm = ÁA

.ÁA ÔjIÃ

Page 172: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

172

Asal dahlak mai mâng palei Cam = Saya ber-asal dari negeri Cam.

palem ÂZB¯ pl°= = pÌmÌV¿ menyusup

BIÌA Ôe = b¿BM ÂZB¯ ÌU

.¶ÌmB¿ pÌmÌV¿

Nyu palem tamâ = Dia cuba menyusup masuk.

paligaih ÉÍBIλB¯ w_lØgH = ŸÍAÌnV¿ menyesuaikan

[–i ÉÍBIλB¯ :ÉÍBIλ

= tAiËA (c̯Ae Á»Ae

Á»Ae ÔjÍe ŸÍAÌnV¿

.tiËA Ò·iBr¿

ligaih: Paligaih rup dalam dapuel urang = Menyesuaikan diri dalam masyarakat orang.

palih ÉλB¯ w_lIH = ÉλBw¿ mengalih

ÔB¯ ÉJ tQB¿B¯ ÉλB¯ :ÉλAd¯

ÌUÌÄ¿ ÆAÌ»Ç ÉλBw¿ = 4cË

.(Ìo PiBJ·

palih: Palih pamaong gah pai wek = Mengalih haluan menuju ke barat

pula.

palimuk 4ÌÀλB¯ w_lmU = ÏVÄJÀ¿ membenci

4ÌÀλB¯ 5»ÇAe :4—Àλ

ËdÍ ,j¯B· 5¯ ËBÃ D1ÎJ

= Ô̯A Á»Ae ÂR)J ËBà BIAi

Ï»BJÀ· ¶ÌNÃËA ÓBÄI ÔBm

“ÎBÄI ÏMjnm ,Æi̸̯·

.ÏoA Á»Af· Ÿ´nÀAe ÔBm

limuk: Dahlak pali-muk gilac nao pak kaphir, yau raba nao cuh dalam apui = Saya benci untuk kembali ke kufuran, seperti bencinya saya dicampakkan ke dalam api.

palue1 cÌ»B¯ w_lV⁄ = ¶ÌUÌo

pujuk

ÌU ÔceA cÌ»B¯ KÄÍk ÔBÃÌ·

= B§Ae DBI ÂQBZ· 4RM

“´ÍeA ¶ÌUÌÀ¿ KÄÍk ÆAÌo

.2ÊÌIuÌmjI jU1I jJA

Kunai Zainab palue adei nyu tok khaom bac da-a = Puan

Page 173: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

173

Zainab memujuk adiknya agar belajar bersung-guh-sungguh.

palue2 cÌ»B¯ w_lV⁄ = ÆCeÌJ

godaan

PïYUB¯ [dE ÔAÌU :cÌ» tîÜ

ÅuBU = ÆBñÎq cÌ»B¯ Åu

.ÆBñÎq ƆeÌJ Åue ÌnÎMjM

laong lue: Juai njep pachot ngan palue syaitan = Jangan tertipu dengan godaan syaitan.

pamabuk 4ÌIB¿B¯ w_mbU = Ÿ,ÌIBÀ¿ memabukkan

ÆÌAAi ÊÌI ÌU :4ÌIB¿

= tAiËA 4ÌIB¿B¯ 4RM

ÆÌAAi Ÿ,ÌmB¿ Ôe

.tiËA Ÿ,ÌIBÀ¿ ¶ÌNÃËA

mabuk: Nyu buh racun tok pamabuk urang = Dia masukkan racun untuk memabukkan orang.

pamatai ÔBMB¿B¯ w_mØt = ÊÌÃÌJÀ¿ membunuh

ÌU DÜ PîBAAi :ÔBMB¿

ÊËeÌMe Ôe = ËBIB· ÔBMB¿B¯

.ËBIj· ÊÌÃÌJÀ¿

matai: Racaot lac nyu pamatai kabao = Dia dituduh membunuh kerbau.

pamayok 4RÍB¿B¯ w_mOy = ÏÃBÀÄ¿ menemani

vÃBm Ï»§ ÆAÌM :4ïÍB¿d¯

[dJ ÊRo AÌÍB· ÔBMBY

= ÌU BÎZ¯BMe 4RÍB¿B¯

ÆAj· ÏMBÇ vÄm Ï»§ ÆAÌM

.“ÎÄÀÄ¿ 2ÆËB· OÈλ¿

Tuan Ali sanang hatai kayua mboh gep pamayok di taphia nyu = Tuan Ali senang hati kerana melihat kawan-kawan menema-ninya.

pamuy ÔÌ¿B¯ w_mUÁ = ÉÎmB¸· kekasih

4iBY AÌÍB¯ ÌU :ÔÌ¿

Ôe = Pdο ÌU ÔÌ¿B¯

PiÌm pÌMÌw¿ Ì»1m

.“ÈÎmB¸· fn·

mui: Nyu payua

Page 174: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

174

harak pamui nyu miet = Dia selalu mengutus surat kepada kekasihnya.

pan ů pˆ = vIojI berpegang

ÑeB§ ů ÌU 4QBÃB¿ :ůA

tQBm ÆcÌm ÂQBm tËj·

vIojI 5Íj¿ = ÂBJËA

Åue ÒJmBÄ¿ vÍ ÑeB§ fo

.ÂBJA

apan: Manaok nyu pan adat krung saom suen saong ugama = Mereka berpegang pada adat yang munasabah dengan agama.

panah ÉÃB¯ pnH = tiB· karang

4îBY AËBU tÜ bÄÍA :ÊbÃB¯

fIAe ÊQ1I ÉÃB¯ (ÁA-ÌÍ1¿)

4îBY AËBU Æ̸În¸Î» = 17

tiB·e ÊeÌm (ÁA-ÌÍ1¿)

.17 fIA fo

panâh: Inâ lang Jawa Haok (Melayu-Cam) panah blaoh di abad 17 = Leksikon Jawa Haok (Melayu-Cam) sudah

dikarang pada abad 17.

Panan ÆBÃB¯ pN_ˆ = ÆBÃB¯ Panan

Á»Ae ÆBÃB¯ 5ÎÃB¯ ÔZB¯

5ÎÃB¯ ÔjIÃ = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÆBÃB¯

Palei Panik Panan dalam Sakrai = Negeri Panik Panan dalam Sejarah.

pa-ndar iYB¯ pN‰ = ÅÇËiÌm suruhan

[RJB¯ ÔÌM Ôcie ÊdÍ tdη

Oη É»,fÄÇ = "A iYB¯

."A ÅÇËiÌm ÏM̸ÍA

Kieng yeh drei tui pagop pa-ndar Allah = Hendaklah kita ikuti suruhan Allah.

pang v¯ p! = jue dengar

m»Îm = ÉÍAÌU v¯ :OοBY

.jue

hamit: Pang juih = Silap dengar.

pangan ÅuB¯ pQˆ = Å·B¿BÄ¿ menamakan

Page 175: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

175

ÌU ÅuB¯ Ëd· :ÅuA ÔcjI

“Ä·B¿BÄ¿ Ì·A = PËjÈ¿

.PËjÈ¿

brei angan: Kau pangan nyu Mahrut = Aku me-namakannya Mahrut.

pangap ±uB¯ pQ∏ = PAÌJÀ¿ membuat

= jÎÇeB¿ ±uB¯ Âe R¯ :±u

.ÆBNnÍA PAÌJÀ¿ Âe R¯

ngap: Po Dam pangap madhir = Po Dam mem-buat istana.

[Petikan dari sebuah manuskrip].

Pangdarang tAiAfuB¯ w!dr! = tAiAfuB¯ Pangdarang

=ÓÃAiËA tAiAfuB¯ ÔZB¯

.tiB¸m tAiAfuB¯ ÔjIÃ

Palei Pangdrang urani = Negeri Pangdrang sekarang.

pangik 5ÎuB¯ pqI = iËfÎM tidur

5ÎuB¯ ªdη Ëd· :5`uB¯

iËfÎM ¶fÄÇ Ì·A = ËdÎYBÇ

.µÄVm

pangik: Kau kieng pangik ha hiew = Aku hendak tidur sejenak.

Panik 5ÎÃB¯ pnI = 5ÎÃB¯ Panik

ÔjIÃ =ÓÃAiËA 5ÎÃB¯ ÔZB¯

.tiB¸m 5ÎÃB¯

Palei Panik urani = Negeri Panik sekarang.

panuec DcÌÃB¯ pnV⁄Ç = Æ„MB·jo perkataan

ÅÍBU ÉÎIA ÊR§ DcÌÃB¯ ±m

DcÌÃB¯ ÊQBI ÊAËi ÉλB¯ ,ÔzI

= [dJ ÔBMBY ÊBÎoB¯ B·

Åue Ï»Ie Ì»jo ¶fÎM pBÈI

vÍ Æ„MB·jo É)ÈλÎo ,tAË

ŸmAÌÀ¿ ¶ÌNÃËA ÔAÌnm

.ÏMBÇ

Sap panuec oh abih jain blei, palih ruah baoh panuec ka pa-mbiah hatai gep = Bahasa tidak perlu dibeli dengan wang, pilihlah perkataan yang sesuai untuk

Page 176: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

176

memuaskan hati (prb).

paoh ÊQB¯ Op@H = ÏÇÌnÀÄ¿ menempuhi

ÏÇÌnÀÄ¿ Ôe = ÜBI ÊQB¯ ÌU

.ÉJÎv¿

Nyu paoh bala = Dia menempuhi musibah.

papan ůB¯ w_pˆ = ÅnÀÎV¿ menyimpan

5ÎZ· ůB¯ 5ÎIÜ

OnÀM = Dcj· tËj· [ie

.ÅRÍiAË BMjÇ ÅnÀÎV¿

Labik papan drap krung krâc = Tempat menyim-pan harta warisan.

paphai ÔBZ¯B¯ w_ØP = ŸoifÄ¿ menderapkan

ÉÍBmA ÔBZ¯B¯ ÌU Ï»§ ÆAÌM

Ï»§ ÆAÌM = ÆjÃBM tAË

”AeÌ· ŸoifÄ¿

.teBo Ówλλw¿

Tuan Ali nyu paphai asaih wang tanran = Tuan Ali menderapkan kudanya mengelilingi padang.

paphur iÌZ¯B¯ pPU‰ = v¸uÌA congkang

DËAY ÅÃ ÉÍBmA :vnwÎm

ÔiÜjI OÍA AeÌ· = iÌZ¯B¯

.µ»1· v¸uÌA

singsang: Asaih nan nduac paphur = Kuda itu berlari congkang kelalak.

Paplom ÂR»¯B¯ pOpL* ÂR»¯B¯ Paplom

ÔAj·Bm Á»Ae ÂR»¯B¯ 4̯

Á»Ae ÂR»¯B¯ tÌn¿B· =

.ÊiBVm

Puk Paplom dalam Sakrai = Kampung Paplaom dalam Sejarah.

paralao ËÜAiB¯ w_rOl@ = jNÄÈw¿ menghantar

ËÜAiB¯ b¿A ÔciBY [cjJ

DBI tBm ËBà 5»ÇAe 4QBÃB¿

pBÎNm = ÌU ÉÍAeAi tQBm

Ï¿B· jNÄÈw¿ ÉÍA ÔiBÇ

.”BNÍj· Åue ɻ̸n·

Grep harei amâ

Page 177: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

177

paralao manaok dahlak nao sang bac saong radaih nyu = Setiap hari ayah menghantar kami ke sekolah dengan keretanya.

paran ÆAiB¯ w_rˆ = ÒΧi rakyat

BÎnλ¿ ÆAiB¯ ÌU :BÎUB¯ ÊBÍi

.BÎnλ¿ ÒΧi Ôe =

riah pajia: Nyu paran Malaysia = Dia rakyat Malaysia.

paraong tQAiB¯ pOr# = ŸÈÄmÌÀ¿ memusnahkan

tQAiB¯ 5u ÔAÌU :tîAiB¯

ŸÈÄmÌÀ¿ ÅuBU = jJBÃ

.AiBIÃ

paraong: Juai ngap paraong nagar = Jangan memusnahkan negara.

paring vÍiB¯ prIŒ = vÍjÎo piring

Á»Aee iBYA ÊÌI KÄÍk ÔBÃÌ·

ÊÌIÌJÀ¿ KÄÍk ÆAÌo = vÍiB¯

.vÍjÎo Á»Af· É̷͇

Kunai Zainab buh ahar di dalam paring = Puan Zainab membubuh kuih

ke dalam piring.

Parik 5ÍiB¯ pr^ = 5ÍiB¯ Parik

ÓÃAiËA 5ÍiB¯ ÔZB¯

.tiB¸m 5ÍiB¯ ÔjIÃ =

Palei Parik urani = Negeri Parik sekarang.

paruah ÊAËiB¯ prVH = ÉλÎÀ¿ memilih

ÊAËiB¯ Ôcie (QBZ·

ÔBUBN¸nÎI vÍ BJwÍi 4b¿

ÉλÎÀ¿ É»,fÄÇ Oη =

ÊÌÄo vÍ ÅÎnÀÎÀo

.LAÌVuÌIwM

Khaol drei paruah mâk ringba yang bisaktajai = Kita hen-daklah me-milih pe-mimpin yang penuh tanggungjawab.

Pasa1 BmB¯ w_S_ = BmB¯

Pasa

ÔAiBJ tî1· R¯ tîAi b¿A

̯ O¸ww¿ ÉÍA = BmB¯ ÅuA

.BmB¯ ÂBÃjI ÔAiBJ tî1·

Amâ raong Po Klaong

Page 178: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

178

Garai angan Pasa = Ayah mengangkat Po Klaong Garai yang ber-nama Pasa.

pasa2 BmB¯ w_S_ = jmBo pasar

= iÌ·e [BÍj¿BÎm BmB¯

.BUÌJÀ·e [BÍj¿BÎm jmBo

Pasa Siamriap di Kur = Pasar Siamriap di Kemboja.

pataba BIBMB¯ w_tb_ = jJÀÈw¿ menghambar

tBmB¯ ±ÍeBÇ PÌÍd¿

ÌY ÊR§ ÊBÍd¿ ,BIBMB¯ tdÎU

OÎÃA ÁJB¯ 5¸ÍAB¯ 4íÃA

Ó¿AÌm Ż˄Jjo = ÁÃAi

,jJÀÈw¿ ”¸uÌ¿ ÔjNnÍA

O¸Îw¿ 2µÃA eA ¶fÎM 5ÎU

.5Íj¿ ÅuÌIÌÇjo

Meuyt hadiip pasang jieng pataba, meyah oh hu anâk paikak pagam anit ranam = Pergaulan suami isteri mungkin menghambar, jika tidak ada anank-anak mengikat perhubungan mereka.

patak 5MB¯ pt_ = ŸnNÄ¿ menetapkan

5MB¯ tdη ÌU 4QBÃB¿

= ÊQ1I AeB¿ tÌ· OÍBJBÇ

pA ŸnNÄ¿ ¶fÄÇ 5Íj¿

.eA É»M vÍ

Manaok nyu kieng patak hagait kung mada blaoh = Mereka hendak menetapkan apa yang telah ada.

pataleh ÊZBMB¯ π_tl⁄H = ŸÍAj»¿ meleraikan

4AËi ÊZBMB¯ ÏÃ ËjU

Å·A ÅÍA OIËA = ËBMB¿B·

.BÀn»m OηBVo ŸÍAj»¿

Jru ni pataleh ruak kamatau = Ubat ini akan melaraikan pe-nyakit salsema.

patao ËBMB¯ pOt@ = XAi raja

XAi = iAÌZM idÎI R¯ ËBMB¯

.iAÌZM idÎI R¯

Patao Po Bier Thuar = Raja Po Bier Thuar.

Page 179: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

179

pataom ÂQBMB¯ pOt¤ = (Ìn¿Ìw¿ mengumpulkan

ÂQBMB¯ É»Ëe OÍBm :ÂîBMB¯

= ɻ̸m 5u 4RM ÅÍBU

tAË (Ìn¿Ìw¿ É»Ëe OÍBm

.ɻ̸m PAÌJÀ¿ ¶ÌNÃËA

pataom: Sait Dulah pataom jain tok ngak sekolah = Sait Dulah mengumpul wang untuk membuat sekolah.

pataow ËQBMB¯ pOt@◊ = jUBw¿ mengajar

ËQBMB¯ Ai Åà Ékm 4íÃA

= Â1mG ÅÃÌM tQBm [dE

åvNÄM µÍfÍee OÍA jU1o

.Â1mG AiBA

Anâk séh nan ra pataow njep saong tunan Islam = Pelajar itu dididik tentang cara Islam.

pathah ÉZMB¯ pTH = ÉmBI basah

ÅÍ„· = ÉZMB¯ ÅZ· :ÉmB¯

.ÉmBI

pasah: Khan pathah = Kain basah.

pathang tBZMB¯ pT! = ÅwmBojI berpasangan

tBZMB¯ ÌY ±ÎÍeBÇ :tBmB¯ .ÅwmBojI pËfÎÇ =

pasang: Hadiip hu pathang = Hidup ber-pasangan.

pathaoh ÊQBZMB¯ pOT@H = ŸuÌmÌw¿ mengosongkan

ÊQBZMB¯ ÅnY :ÊQBmBMB¯

ÅnY = ÔAÌM B· 4Ëe

¶ÌNÃËA µÎ»ÎI ŸuÌmÌw¿

.Ì¿BNM

patasaoh: Hasan pathaoh duk ka tuai = Hasan mengosongkan bilik untuk tetamu.

patian ÆBÎMB¯ π_tYˆ = Ÿ¿l§e diazamkan

*Md¯ ËBà Âí¨Îm 4RM :tîB¯

= ÆBÎMB¯e ÊRoB¯ Ôd¿B¿

2BNÎA ÔBoBBÄ¿ ¶ÌNÃËA

.Ÿ¿l§e vÍ

paong: Tok si âm nao patal memei pamboh di patian = Untuk

Page 180: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

180

mencapai cita-cita yang diazamkan.

Patih ÉÎMB¯ ptIH = ÉÎMB¯ Patih

XAi = ÉÎMB¯ ÌÈI ËBM̯ ÅuA

.ÉÎMB¯ ÌÈI ÂBÃjI

Angan putao Bho Patih = Raja bernama Bho Patih.

patih ÉÎMB¯ ptH = ƆjÎwo pengiraan

= ÉÎMB¯ ÉÍjAB¯ BÍjZ·

.ƆjÎwo Ÿn)UjnÀ¿

Khria pacrih patih = Memperjelaskan pengira-an.

Patra AjMB¯ pRt_ = AjMB¯ Patera

= ÔAj·Bm Á»Ae AjMB¯ ÔZB¯

.ÊiBVm Á»Ae AjMB¯ tÌn¿B·

Palei Patra dalam Sakrai = Kampung Patra dalam Sejarah.

patrak 4jMB¯ pRt = teAj¿ meradang

ÊRo 4ÌM 4jMB¯ ÔB§Bm ÆBÎM

ÏMBÇ = tAiB· ÔB§Bm [BÈI

OÈλ¿ 1ÎIBoA teAj¿ vIA

ÅηBÀm “uÌn¿B· ¶ËeËfÄo

.ÅuiÌ·jI

Tian saai patrak tuk mboh bhap saai karang = Hati abang meradang apabila me-lihat penduduk kam-pungnya semakin ber-kurangan.

patuah ÊAÌMB¯ ptVH = ÊAÌMjI bertuah

ÉÍjA ÊAÌMB¯ ÅÃ Ôd·Ü :ÊAÌM

»Aee ±ÎÍeBÇ ÌY AÌÍB·

OuBm OÍA Ï·1» = Â1mG

pËfÎÇ OoAe ÆAj· ÊAÌMjI

.Â1mG »Aee

tuah: Lakei nan patuah crih kayua hu hadiip di dalam ugama Islam = Lelaki itu sangat bertuah kerana dapat hidup di dalam Islam.

patuei ÔcÌMB¯ ptV‡ = PËiÌÄ¿ menurut

= [dE tÌ· ÆÜBU ÔcÌMB¯

.jÄI vÍ Å»BU PËiÌÄ¿

Patuei jalan kung njep = Menurut jalan yang

Page 181: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

181

benar.

Patuh ÊÌMB¯ ptUH = ÊÌMB¯ Patuh

.ÊÌMB¯ BnÍe = ÊÌMB¯ 4̯

Puk Patuh = Desa Patuh.

patuw ÌMB¯ ptU◊ = ÌMBI batu

vZ· oÍÌÃB¿ ÔBMBY :ËdMBI

ÏMBÇ Åmj¸· = ÌMB¯ B¯BM

.ÌMBI ÏÈÎJ»¿ ÏnÄ¿

batau: Hatai manuis khang tapa patuw = Kekerasan hati manusia melebihi batu.

payak 5Í-B¯ py = ŸÎUBV¿ menyajikan

5Í-B¯ *U tÌIB· ÊÌI 4—¿

¶ÌJÎm tfm É¿A = ÂQAYB¯

.ÅufÎÇ Å¸ÎUBV¿

Muk Buh kabung jal payak pa-ndaom = Amah sedang sibuk menyajikan hidangan.

payau ËBÍB¯ pyU⁄ = Å·B¿Bn¿ËA umpamakan

B¯BM bY [–i ËBÍB¯ :ËdÍd¯

ÔàBY ÅÃÌM ,ÔEj· jJBÃ ËBÃ

tQBm [–i ÉÍBIλB¯ bY

Å·B¿Bn¿ËA = ? tAiËA (c̯Ae

AiBIÄ· ËBNÃj¿ ÏJjo ËB¸uA

̸uA AiBA ÆBÀÎJBI ,Å͇Ü

Åue ÔjÍe ŸÍAÌnV¿

?tiËA Ò·iBr¿

payau: Payau rup hâ tapa nao nagar krei, tunan halei hâ peli-gaih rup saong da-puel urang? = Um-pamakan engkau pergi merantau ke negara lain, bagaimana cara angkau menyesuaikan diri dengan masya-rakat orang?

payér idÍB¯ pOy⁄ = iÌ»ÌÈw¿ menghulur

4b¿ ÒÀ¢B¯ 4—¿

idÍB¯ ÊQ1I BÍA ÆAËBA Bm

µÎÄÎà = ÌU ËQBABM B·

ÆËBBm *ÎJÀw¿ ÉÀ¢B¯

“Ä·iÌ»ÌÈw¿ ÆAe j͆

.”ÌAÌA fn·

Muk Fatimh mâk sa cawan aia blaoh payér

Page 182: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

182

ka tacaow nyu = Nenek Fatimah mengambil se-cawan air dan menghu-lurkannya kepada cucu-nya.

payua AÌÍB¯ pyV_ = ÁÍjÎw¿ mengirim

B· 4iBY AÌÍB¯ ÌY Ôj·BA

eA Ôj·BA = vo ËZB· ÌU

”fn· PiÌm ÁÍjÎw¿

.Ï»B· LÎM µUBJm

Cakri hu payua harak ka nyu kalau mbang = Cakri ada mengirim surat kepadanya sebanyak tiga kali.

peh Êd¯ w⁄H = 4ÌI buka

4ÌI = 4QB·A (cÌZ· Êd¯

.AfÄο

Peh khual akaok = Buka minda.

palei ÔZB¯ w_l‡ = tÌn¿B· kampung

= ?ÁA ÔàB¯ ÂÌȯ ÊRo i·BY

?ÁA Å¿1Ç tÌn¿B· É·BÃB¿e

Haké mboh bhum palei Cam? = Di manakah kampung halaman Cam?

peng td¯ p⁄! = jue dengar

= Ôd·BY 5ÍB¿A 5ÍBI td¯

.ÌJÍA ÅÄno É»jue

Peng baik amaik hakei = Dengarlah pesanan ibu.

pepraong tQAj¯d¯ p+ORp# = Å·jnJÀ¿ membesarkan

Ai 5)ÇAe 4—¿ :tQAj¯

= ÂBBuQBIB·e tQAj¯d¯

Å·jnIe ÔBm µÎÄÎÃ

.ÂBBuQBIB·e

praong: Muk dahlak ra pepraong di Kabaong Cam = Nenek saya di-besarkan di Kabaong Cam.

pep [d¯ w⁄∏ = ÌÀMjI bertemu

ÂBIe ÆAÌM tQBm [d¯ ÌU

Åue ÌÀMjI Ôe = tZBU

.tZBU ÂBIe ÆAÌM

Nyu pep saong Tuan di Bam Jaleng = Dia bertemu dengan Tuan di Bam Jaleng.

Page 183: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

183

paraih ÉÍAiB¯ w_ØrH = ÉÍiÌÄ¿ menoreh

ÉÍiÌÄ¿ = 5MB· ÉÍAiB¯ :ÉÍAi

.ÉNJ

raih: Paraih ketak = Menoreh getah.

per id¯ p⁄ = vÍÜ layang

tËiÌI = BÇAiAeAe id¯ ÁÎA

.AiAeËCe vÍÜ

Ciim per di adaraha = Burung layang di udara.

payeng tdÍB¯ py⁄! = Å·jMÌÀ¿ memutarkan

ÏÃ ieBÇ D1ÎJ :tdÍ ;*ÍËB¯

ÔAi [dÃÜ tdÍB¯ Ïm ÌY

ÉÍBIÜ 5¯ ËBà ,Ôcie ±ÎÍeBÇ

Å·A ÅÍA Æifn· = BÃiÌ°Àm

Oη pËfÎÇ ÆAÌ)Ç Å·jMÌÀ¿

.BÃiÌnÀm ÉÎJ» vÍ fn·

pawil, yeng: Gilac hadar ni hu si payeng lanep rai hadiip drei, nao pak labaih sampurna = Kese-daran ini akan memutar-kan haluan hidup kita, kepada yang lebih sem-purna.

phak 5Z¯ P = (BYfo padahal

ÌU tdÎUBÇ OÍBJBÇ AÌÍB·

5ÍB¿A 5Z¯ ,ÅÃ ËdÍ ÉnÇÌm

É·BoBw¿ = AeB¿ tAiËA ÌU b¿A

ÌNÎII ÔeBVÄ¿ ÏNn¿ Ôe

ÆAe ÉÍA (BY fo ,ÉmÌm

.eAjI vÍ tiËA ”ÌJÍA

Kayua hagait hajieng nyu suhsah yau nan, phak amaik amâ nyu urang kung mada = Mengapa dia mesti menjadi begitu susah, padahal ayah dan ibunya orang yang berada.

phat PBZ¯ OP@ˇ = O¿A amat

PBZ¯ tÌ· :2PËBZ¯

.Bλ̿ O¿A vÍ = Bλ̿

phaot-phaot: Kung phat mulia = Yang amat mulia.

phei* ÔdZ¯ kh P‡ = ÆjIe debaran

OÎZ¯ Bmid¿ AeB¿ ÊR§

Page 184: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

184

eBÎM = AYÌ· DcÌY Ìm ÔFZ¯

.ÅMÌ·BN· ÆAe ÆjIe pAi

Oh mada mersa phit phei su huec kanda = Tiada rasa debaran dan ketakutan.

phik1 5ÎZ¯ P^ = ËfnÀÇ

hempedu

ÌY ÊR§ ÏÃ PÌÍ :5`Z¯

ËdÍ [ÌJB¯ ,É»BBÎm

= ÔBMBYe ÁJ 5ÎZ¯

OoAe ¶fÎM ÅÍA ÅuÌIÌÇ

ŸÍBJBI ŸÈnÎoe

.ÏMBÇe O¸»¿ ËfnÀÇ

Yut ni oh hu sicalah, pagup yau phik gam di hatai = Hubungan ini tidak dapat dipisahkan bagaikan hempedu mele-kat di hati.

phik2 5ÎZ¯ P^ = ÉÎmB¸·

kekasih

2ÁJ tBÎÃ BU :5`Z¯

ÌU 5ÎZ¯ B· 4iBY ÊAËB¯

oλÌÄ¿ Ì»1m tBÎà BU =

.“ÈÎmB¸· fn· PiÌm

Ja Niang gam-gam pawah harak ka phik nyu = Ja Niang selalu menulis surat kepada kekasihnya.

phok*1 4RZ¯ OP =

PÌAÌ» lucut

4RZ¯Ai ÅÃ Ôd¿B· :4QB¯

= ÌU ÅuBMe Êb¿ tîB·

ŸMÌAÌ»e OÍA ÆAÌn¿jo

.“ÄuBM Ôie o¿A v)J

paok: Kamei nan ra phok kaong mâh di tangan nyu = Perem-puan itu dilucutkan gelang emas dari tangannya.

phok*2 4RZ¯ OP =

4ÌJÀo pembuka

= ÔBÎI 4RZ¯ :4ï¯

.PB· 4ÌJÀo

pok: Phok biai = Pembuka kata.

phong* tRZ¯ OPŒ = Å¿l¨· keazaman

bY tÌ· OÍBJBÇ :tîB¯

= *M B· ÊR§ ,Åà tdη tRZ¯

Page 185: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

185

,OÍA Ÿ¿l§ Ì¿B· vÍ pA

.ÔBoBAjM ÂÌ»I

paong: Hagait kung hâ phong kieng nan oh ka tal = Apa yang kamu azamkan itu, belum ter-capai.

phun ÆÌZ¯ PU = ÆÌÇÌo pohon

jI ÁλBY ÆÌZ¯ Ü̯ ÔceA

ÁÃBÄ¿ AfÄÍeA = ÉÎÃBU

vÍ ÆÌÇÌo oÎÄU ÔBJBJ»o

fo *ÎuBY Å·iAÌ»w¿ Å·A

.ÁÎmÌ¿ pBÎNm

Adei pula phun halim bar janih = Adinda menanam pelbagai jenis pohon yang akan mengeluarkan hasil pada setiap musim.

[Petikan dari sebuah manuskrip dalam

mikrofilem].

piah* ÊBί pYH = LwÎÇ hingga

ÊBί ,B¿ÌY ËBà b¿A :ÊBÎq

= ÔAiB¿ B· ÊR§ ÏÃAiËA *M

LwÎÇ ,B¿ÌÈ· ÏJjo ÉÍA

. v»Ìo ÂÌ»I ÉÎmB¿ tiB¸m

mhiah: Amâ nao huma, piah tal urani oh ka marai = Ayah pergi ke huma, hingga sekarang masih belum pulang.

pieh Êdί OpY⁄H = ÅnÀÎm simpan

ÅnÀÎm = ÅÃdM Êdί :Êdίd¿

.ÌNÎme

mepieh: Pieh tenan = Simpan di situ.

pik 5ί p = ÁVo pejam

5ÍBU ,ÏÃ iB¿B· BMB¿ :5`¯

,ÅÍA ÏÍBI PB¿ = dU 5ί

.ÁVo jÎnÀÇ

Mata kamar ni, jaik pik je = Mata bayi ini, hampir pejam.

plek 4z¯ pL⁄ = µÎ»BIjM terbalik

ÉÍAeAi ÊRo Ëd· :4ZBIdM

µnÀÃjM Ì·A = 4z¯BM

.µÎ»BIjM BNÍj·

tablek: Kau mboh radaih taplek = Aku ternampak kereta ter-balik.

Page 186: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

186

pluh ÊÌ»¯ pLUH = ÊÌ»Ìo puluh

Á»B¿ ÊÌ»¯Bm 5ÍBI ÊAËe

= ÆBz¿i Á»Ae jÎaAdM tÌ·

vÍ Á»B¿ ÊÌ»Ìnm É»ÍiBA

.ÆBz¿i Á»Ae jÎaAjM

Duah baik sapluh malam kung teakhir dalam Ramadhan = Carilah sepuluh malam yang ter-akhir dalam Ramadhan.

plui ÔÌ»¯ pULÁ = ÌIÜ labu

ÆÌÇÌo = ÔÌ»¯ ÆÌZ¯ :ÔR»B¯

.ÌIÜ

ploy: Phun plui = Pohon labu.

Po Ina bÄÍA R¯ Ow⁄ in_ = bÄÍA R¯ Po Ina

Ém R¯ AjM PËjM tQAËAi Á»Ae

ÅÈNÄÍjÀo AjÍA Á»Ae = bÄÍA

.bÄÍA Ém R¯

Dalam rawaong trut tra Po Sah Inâ = Dalam era pemerintahan Po Sah Inâ.

Po R¯ Ow⁄⁄ ØN = R¯ Po

= ÉÎM̯Ae ÔAjÎN¸m R¯ ÅuA

.ÉÎM̯Ae ÔAjÎN¸m R¯ ÂBÃ

Angan Po Saktirai-daputih = Nama Po Saktiraidaputih.

Po Romé i¿Qi R¯ Ow⁄ Or_OM— = i¿Qi R¯ Po Romé

= i¿Qi R¯ ËBM̯ ÅuA

.i¿Qi R¯ ÂBÃjI XAi

Angan putao Po Romé = Raja bernama Po Romé.

Po Sah Ém R¯ Ow⁄ SH = Ém R¯ Po Sah

R¯ tBmB¯ ÅuA ÊdU Ém R¯

É»BÍA Ém R¯ = ÔB¨Èο

.ÔB¨Èο R¯ Ï¿AÌm ÂBÃ

Po Sah jeh angan pasang Po Mihai = Po Sah ialah nama suami Po Mihai.

Po trai ÔAjM R¯ Ow⁄ ØRt = Ï»Ëe duli

Ï»Ëe = Bλ̿ vÍ ÔAjM R¯

.Bλ̿ vÍ

Po trai yang mulia = Duli yang mulia.

Page 187: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

187

po R¯ Ow⁄⁄ = ÆAÌM tuan

ËdMA Ôd·Ü 5¯ ÅuA [R¯]

= Ôj¯ [BÈI Á»Ae Ôd¿B·

Ï·1» ÏJBI ÂBÃ [ÆAÌM]

.ÆËBnwI Á»Ae BNÎÃAË ËBMA

[po] Angan pak lakei atau kamei dalam bhap peri = [tuan] Nama bagi lelaki atau wanita dalam bangsawan.

po R¯ Ow⁄⁄⁄⁄⁄⁄ = ÅÇÌM Tuhan

ÅÇÌM = 4ï» [cjJ R¯

.Á»B§ (BIm

Po grep lok = Tuhan segala alam.

pok1 4R¯ Ow_ = O¸uA angkat

O6uA = [cjM 4R¯ :4ï¯

.PjI

Pok trep = Angkat berat.

pok2 4R¯ Ow_ = AiÌ)JjI bergelora

5`»ÎI 4R¯ 4BÎÍi :4ï¯

.AiÌ)JjI µJ¿ËA =

Riyak pok bilik = Ombak

bergelora.

praik 5ÍAj¯ ØRp µÍjM terik

4BÍyB¯ :25ÍAi 4BÍYB¯

= B¿ÌY t1oe 5ÍAj¯

.B¿ÌÇ teÜe µÍjM oÃBo

pa-ndiak raik-raik: Pa-ndiak praik di mblang huma = Panas terik di ladang huma.

prân Æaj¯ Rpˆ = KBÄMjI bertenaga

Åà Ae ÊRo ÆÌ»BY :AËBÍ Æaj¯

OÈλ¿ ÔBm = Æaj¯ [dI

.KBÄMjI ÊÌÄo OÍA oλÌÄo

prân yawa: Halun mboh da nan bep prân = Saya melihat penulis itu penuh bertenaga.

praok 4QAj¯ ORp@ = ÔBoÌM tupai

R§ ÊRo bY tBÎÃ :4îAj¯

tÌUBYe DAËY 4îAe 4QAj¯

É·AeA tBÎà = ?̨λ ÆÌZ¯

ÔiÜjI ÔBoÌM µnÀÃ Ì¿B·

Page 188: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

188

?Bo1· ¶Ì·Ìo tÌUÌÇe

Niang hâ mboh o praok daok nduac di hajung phun li-u ? =Niang ada-kah kamu nampak tupai berlari di hujung pokok kelapa?

praong tQAj¯ ORp# = jnI besar

.jnI BÈ¿"A = tQAj¯ BYB¿ "A

Allah maha Praong = Allah Maha Besar.

priaw ËBÍj¯ prY◊ = ËBBηjI berkicau

.ËBBηjI tËiÌI = ËBÍj¯ ÁÎA

Ciim priaw = Burung berkicau.

puec1 Dc̯ OpVÇ = Ï·B¿ maki

Dc̯ ÌU ÊQ1I tîBÃBJ ÌU

Ôe = tAiËA B· ÔB·B¯

ÆÌ¿BÇ Ï·BÀ¿ ÆAe ÏÇiBÀ¿

.ÔB¿Ai tiËA

Nyu ganaong blaoh nyu puec pakai ka urang = Dia memarahi dan mema-ki hamun orang ramai.

puec2 Dc̯ OpVÇ = vJÀÎmjI besembang

tci tb¿ Dc̯ ÂîY :ÂîY

vNÄM vJÀÎmjI = BÍA ÊbÃBM

.j͆ ÉÃBM

ndom: Ndom puec mâng reng tanah aia = Bersembang tentang tanah air.

puecsao ËBnAc̯ pV⁄ÇOs@ = µÎnÎI-µÎnÎIjI berbisik-bisik

= [dJ tQBm ËBnAc̯ ÌU

.µÎnÎI -µÎnÎIjI Ôe

Nyu puecsao saong gep = Dia berbisik-bisik.

puh Ê̯ pUH = ÆÌJ· kebun

-iÌÍBm ÆÌJ· = ÁMB¯ ÁE Ê̯

.iÌÍB¿

Puh njam patam = Kebun sayur-mayur.

pur i̯ pU = iÌÀÎM timur

:4ïJBM ÔciBY BÍA ÉJ

”uA = i̯ ÉJ tb¿ ”uA

.iÌÀÎM É»Jm Ôie

gah aia harei tagok: Angin mâng gah pur

Page 189: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

189

= Angin dari sebelah timur.

purimi ÏÀÍi̯ pU_r^mfl = ÂBÃiÌo purnama

ÆÜÌI :15,14 ÆÜÌIBÍA

.ÂBÃiÌo Å»ÌI = ÏÀÍi̯

aiabilan 14, 15: Bulan purimi = Bulan purnama.

pusak 5m̯ pUS = OmÌo pusat

Åà ÔBUAjM̯ :5mB¯

4dοAi 4eB¯ 5m̯

É»AeA ÔBUAjMÌo = jJBÃ

.AiBIÃ ÆjÎIfNÄo OmÌo

pasak: Putrajaya nan pusak padak ramiek nagar = Putrajaya ada-lah pusat pentadbiran negara.

putih ÉÎM̯ pUtIH = ÉÎMÌo putih

RoBm ËB§ 4—A ÌU

ÔB·BÀ¿ Ôe = ÉÎM̯

.ÉÎMÌo BÃiËjI ÌUBI

Nyu cuk ao sa-mbo putih = Dia memakai baju berwarna putih.

ra Ai r_/r! = tiËA orang

LAeA = BYBM Ai 5¯ [AeA

.AÌM tiËA peBÇjM

Adap pak ra taha = Adab terhadap orang tua.

ra-mbah ÉoAi rıH = Æ„oBn· kepapaan

= ÉoAi AËYB¯ ÌU 4QBÃB¿

.Æ„oBn· tÌIwÄ¿ 5Íj¿

Manaok nyu pa-ndua ra-mbah = Mereka me-nanggung kepapaan.

ra-mbâp [boAi rıË∏ = BNÍie derita

Ôcie 5¯ ÔB¿ ÊQB¯ [boAi

ËeB°Îm OÍBJBÇ AeB¿ ÊR§

Æ„NÍifÄo vÍBIjM ¶fÎM =

.ÏÇÌnÀM Oη vÍ

Ra-mbâp paoh mai pak drei oh mada hagait sipadu = Tidak terbayang penderitaan yang kita tempuhi.

ra-mbi ÏoAi rıfl = BÃAf· kedana

Page 190: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

190

ÌU 4QBÃB¯ :AÌYAi BÄÎÇ

5@ËÜ tb¿ ÏoAi 5ÍÜ

ÅÍA B¿1m = ÔB¿ ÏÃ

.BÃAf· ÊÌMBU 5Íj¿

hina rahua: Panaok nyu laik ra-mbi mâng lawik ni mai = Selama ini mereka jatuh kedana.

ra-mbung tÌoAi rıU! = iÌIÌm subur

ÊÌ¿BM ÅÃ ÊbÃBMe :Ëcjo

ÊÌJ¿ÌM ¶Ì·Ìo = tÌoAi

.OÍA ÉÃBMe iÌIÌm Åue

mbreu: Di tanâh nan tamuh ra-mbung = Pokok tumbuh dengan subur di tanah itu.

ranam ÁÃAi rN* = vÍBm sayang

B· ÁÃAi ÊR§ ÔZBY bÄÍA

vÍ ÆB¿ ÌJÍA = ÌU 4íÃA

.“´ÃA Å·A vÍBm ¶fÎM

Inâ halei oh ranam ka anâk nyu = Ibu mana yang tidak sayang kepada anaknya.

ra-ndaih ÉÍAYAi rOØÎH = jθλ· kelikir

ÉÍAyAi DÜËA ËdZM ÌU “ÄÍA

.jθλ· ÌMBI 5wme “ÄÍA =

Intan nyu thau ulac ra-ndaih = Intan di-sangka batu kelikir.

ra-ndaop [QAYAi rOÎ@∏ = BmBÎI biasa

ËBÃ [QAYAi ÌU :[yAi

ÊeÌm Ôe = 5`mBM

.Pˇ1· ÏJjo BmBÎI

ra-ndap: Nyu ra-ndaop nao tasik = Dia sudah biasa pergi ke laut.

ra-nja BEAi rÔ_ = ÔiËe duri

= ÔcËBY BEAi :ÔAËiAe

.ÅMËi ÔiËe

daruai: Ra-nja hawei = Duri rotan.

rabai ÔBIAi rØb = BnÎ)· vAB· kacang kelisa

ÅÇÌJ¿ÌM = ÔBIAi ÆÌZ¯

.BnÎ)· vAB·

Phun rabai = Tum-buhan kacang kelisa.

rabi ÏIAi rbfl = ÆjBÄo

Page 191: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

191

pancaran

Åà Ɔj, :ÊeBÇ 4AjÃBM

±ÎÍeBÇ ÔAi B· ÏIAi ÊdU

É»AeA OÍA Ɔj, = 5mRÃB¿

ÅoËfÎÈ· ÏJBI ÆjBÄo

.ÏnÄ¿

tanrak hadah: Quran nan jeh rabi ka rai hadiip manosak = Quran itu adalah pancaran bagi kehidupan manusia.

racaow* ËQBAAi rOc@◊ = ÌnÀqjI bersyampu

tdη BÍA ÊÌM OÍBJ 4ÌM

4ÌI tb¿ Êj· 5ÍÜ ,ËQBAAi

AfÄÎII 5ÎN· = ÔB¿ ÅÃ

,ÌnÀqjI ¶ÌNÃËA j͆ tAÌÄ¿

Ôie ”NÄÎA É»ÇÌMBU

.OÍA tÌÍÌI

Tuk gait tuh aia kieng racaow, laik krah mâng buk nan mai = Ketika baginda menuang air untuk bersyampu, jatuh-lah cincin dari buyung itu.

[Petikan dari sebuah

manuskrip Po Sah Inâ].

Ragaok 4QBJAi rOg@ = 4QBJAi Ragaok

Á»Ae 4QBJAi 5ÎIÜ

4QBJAi OnÀM = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae

Labik Ragaok dalam Sakrai = Tempat Ra-gaok dalam Sejarah.

rah Êi rH = vVÄnm sepanjang

Êi BÎYe tb¿ ÁA ÔAj·Bm

vVÄnme ÁA ÊiBVm = ÔB¿

.”BIiÌo ÆB¿k

Sakrai Cam mâng di hia rah mai = Sejarah Cam disepanjang za-man purbanya.

rai1 ÔAi Ør = BNbMjI bertakhta

ÔAi 4ïJBM Åà ËBM̯ Âîe

ÔAiÌU = ÔbÃBI Ôjm *Ie

Ôjm *Ie BNbMjI OÍA 2XAi

.ÌÃBI

Dom putao nan

Page 192: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

192

tagok rai di Bal Sri Banây = Jurai raja-raja itu bertakhta di Bal Seri Banu.

rai2 ÔAi Ør = ÔiB¿ mari

= ÔAi ÅÃ 4îB¯ BI :ÔB¿

.OÍA Åm̸uÌI ÔiB¿ AËBI

mai: Ba paok nan rai = Bawa mari bungkusan itu.

rai3 ÔAi Ør = ÔAiejI berderai

ÉBo = ÔAjI ÔAi ÉAB¯

.ÔAiejI

Pacah rai brai = Pecah berderai.

raiy ÏÍAi ØrÁ = jIλjI berlegar

tËiÌI = BÇAiAeA e ÏÍAi ÁÎA

.AiAeËCe jIλ-jIλjI

kleng : Ciim raiy di adaraha = Burung ber-legar-legar di udara.

rajam ÂBUAi rj* = tÌVÃÌo punjung

ÜAe ÔÌ»BY 4b¿ Ï»§ ÆAÌM

Ï»§ ÆAÌM = tïÃÜ ÂBUAi

.ÜÌNo tÌVÃÌo ÊAËBIe ÊËfMjI

Tuan Ali mâk halui di ala rajam lanong = Tuan Ali berteduh di bawah punjung petola.

rak 4Ai r = vJÀ·jI berkembang

4Ai 4îi Â1mG ÂBJËA

ÔZB¯ 4ÌMe j¿BZU tQBm

= BmAÌ· ÌY 4b¿ ÓJà Ҹ¿

Åue vJÀ·jI Â1mG ÂBJA

Ô„mAÌ·e Ò¸¿ É»Nm “Nno

.ÓJà ÉλËA

Ugama Islam rok rak saong chamar di tuk Palei Makah Nabi mâk hu kuasa = Agma Islam berkembang de-ngan pesatnya setelah Mekah dikuasai oleh Nabi.

rani ÏÃAi = tiB¸m sekarang

Ôcie 4QBÃB¿ :ÏÃAiËA

Oη = ÏÃAi ËBà [dE

. tiB¸m O¸uAjI AÌÀm

Page 193: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

193

urani: Manaok drei njep nao rani = Kita semua berangkat sekarang.

Rakraot PQB·Ai rORk@ˇ = PQB·Ai Rakraot

Á»Ae PQB·Ai 4̯

tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae PQB·Ai

Puk Rakaot dalam Sakrai = Kampung Rakaot dalam Sejarah.

ralaoh1 ÊQÜAi r_Ol@H = tiÌ·

kurang

ÊQÜAi ÏÃ ÆÌZM ÔAeB¯

ÔeBo = ÊQ1I ÆÌZM tBÎU

foie tiÌ· ÅÍA ÆÌÇBM

.on» ÆÌÇBM *ÎuBY

Padai thun ni ralaoh jiang thun blaoh = Padi tahun ini kurang daripada hasil tahun lepas.

ralaoh2 ÊQÜAi r_Ol@H = tÌn¿Ì»¿

melompong

ÔÜAi ÊQÜAi ÅÃ jJBÃ e ,ÊQ1I

OÍA AiBIÃe ÅÍeÌÀ· = ÉÎIA

.Ï»B¸m ÂBm tÌn¿Ì»¿

Blaoh, di nagar nan ralaoh ralai abih = Kemudian di negara itu melompong sama sekali.

ralih ÉλAi r_lIH = 2ËiÌIjM terburu-buru

,ÅU ÂBÎmB¯ BÍjZ6ubÃBm

jθί = ÔcY ÉλAi ÔAÌU

.2ËiÌIjM ÅuBU ,2µÍ„I

Sanâng khria pasiam jan, juai ralih ndei = Fikir baik-baik, ja-ngan terburu-buru.

raleng tZAi r_lΠ= 2BnJjM tergesa-gesa

±uB¯ tZAidM ÌU 4QBÃB¿

5Íj¿ = [cYBM 5ÎIÜ

OnÀM PAÌJÀ¿ Bn´¯jM

ÆÕAeD· Á»Ae ÅuËfÄλjo

.2BnJjM

Manaok nyu teraleng pangap labik ta-ndep = Mereka terpaksa membuat tempat per-lindungan dalam ke-adaan tergesagesa.

ralo R»Ai rOl_ = ÔB¿Ai

Page 194: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

194

ramai

tAiËA R»Ai :4dZ·B¿

BÍjZ6ubÃBm Ê RoB¯ Ôci

KÌU ÔB¿Ai = tî1ÎJ

.ÏIwÎM 2BNÎAjI tiËA

makhek: Ralo urang rei pa-mboh sanâng khria gilaong = Ramai juga orang bercita-cita tinggi.

ralong tR»Ai rOlŒ = ÅMÌÇ hutan

5¯ ËBà ÌU (QBZ· :tï»Ai

= ÔB¯BM 4e 5ÍBA tR»Ai

ÅMÌÈ· ÏJjo 5Íj¿

.KÃiA m¸ujo vmBÀ¿

glai: Khaol nyu nao pak ralong caik dak tapai = Mereka pergi ke hutan memasang perangkap arnab.

ranaih ÉÍBÃAi rØnH = AeÌÀo pemuda

[dE ,ÏÄη ÁA ÉÍBÃAi

ÌU 4QBÃB¿ tci ËdZM

ÁA AeÌÀo = (B¸ub¿

vNÄM ÌÇBM pËiBÇ ,ÏÄη

.5Íj¿ Â1Îm Év,

Ranaih Cam kini, njep thau reng manaok nyu mâng kal = Pemuda Cam kini, harus tahu tentang kisah silam mereka.

ranam ÁÃAi rN* = vÍBm sayang

Â1mG ÂBJËA B· R» ÁÃAi ÒìÄ»

fn· vÍBm ÊÌIuÌm ÒìÄ» =

.Â1mG ÂBJA

Linnah ranam lo ka ugama Islam = Linnah sungguh sayang kepada agama Islam.

ranuw ËdÃAi rnU◊ = tÌJÎÃ nibung

Åà ËdÎA :PïÃBM ÆÌZ¯

ËdÃAi ÜBY tb¿ 5¯ Ai

foie ÁUCe OÍA j¸ÎM =

.tÌJÎà ƈe

phun tanot: Cieu nan ra pak mâng hala ranau =Tikar itu dianyam daripada daun nibung.

raok 4QAi Or@ = PÌJÀV¿

Page 195: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

195

menyambut

ËBà 4dοAi Ëd· :4îAi

ÆQB¿BUe Ï»§ ÆAÌM 4QAi

PÌJÀV¿ BÍfmjI Ì·A =

.ÆQB¿BUe Ï»§ ÆAÌM

raok: Kau ramiek nao raok Tuan Ali di Jamaon = Aku bersedia menyambut Tuan Ali di Jamaon.

raong1 tQAi Or# = 1JÀ¿

membela

4íÃA BI tQAi bÄÍA :tîAi

ÌJÍA = AjI BZ¯ *NÇBÎo

.BmAÌÍe LwÎÈm “´ÃA 1JÀ¿

raong: Inâ raong ba anâk mbiah tal pha bra = Ibu membela anaknya se-hingga dewasa.

raong2 tQAi Or# = ÔjÎM tiri

ÌJÍA = tQAi 5ÍB¿A :tîAi

.ÔjÎM

raong: Amaik raong = Ibu tiri.

raong3 tQAi Or## = v·1I ”JBÈI

bahagian belakang

Ôe Ôcie ÔÌJB¯ ÌU

Ôe = tQAi 4—6λ

.v·1I Ôie Oη jVw¿

Nyu pagui drei di likuk raong = Dia mengejar kita dari belakang.

raong4 tQAi Or#= = iÌBÄÇ

hancur

jJBÃ ÔZB¯ ÉÍAi tQAi :tîAi

= [dJ[dE ÊR§ ÆAj¯ AÌÍB·

“NΧi ÆAj· iÌBÄÇ AiBIÃ

.O·Bnm ¶fÎM

raong: Raong raih palei nagar kayua paran oh njep gep = Negara hancur kera-na rakyatnya tidak sepakat.

raow ËQAi Or@◊ = o¸» lekas

*U AÌÍB· :j¿BZU

ËQAi Bmid¿ ,5u 4ËjI

= Á»B¿ ÆAe ÔciBY 4BÎI

,BUj¸I Å,ÌJÎn· ÆAj·

”BmAi ÊÌIuÌm o¸»

Page 196: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

196

.Ì»ÜjI Á»B¿ ÆAe tBÎm

Chamar: Kayua jal bruk ngak, mersa raow biak harei dan malam = Kera-na kesibukan bekerja, lekas sungguh rasanya siang dan malam berlalu.

rap1 [Ai r∏ = ¶ÌUA ajuk

ÌY [Ai ÊR§ ÌU :[dJdJ ÜBY

ÉλÌI ¶fÎM Ôe = Ëd· ±m

.Ì·AiAÌm ¶ÌUBw¿

hala gep: Nyu oh rap hu sap kau = Dia tidak boleh mengajuk suaraku.

rap2 [Ai r∏ = vmBo pasang

Ï»§ ÆAÌM :ÂÌJB¯ ,ÁJB¯

ÆAÌM = BJB¯ [AiB¯ tÌIB·

.jJBo vmBÀ¿ tfm Ï»§

pagam, pagum: Tuan Ali kabung parap paga = Tuan Ali sedang mema-sang pagar.

rapek 4d¯Ai rp⁄ = LAi raba

[—)¯ [—m tÌ· Á»B¿ 5¯

(îYB· [dE ,4b¯Ai ÌU

4îAe tÌIB· OÍBJ ÔB·BM

m)J vÍ Á»B¿ fo = eÌVm

,LAi-LAj¿ ËBλI BNÎ)J

Ï·B· OοÌM BÄ·jM Ì»Ü

.eÌVmjI tfm vÍ AfÄÎII

Pak malam kung sup plup nyu rapek, njep ka-ndol takai gait kabung daok sujud = Pada malam yang gelap gelita beliau meraba-raba, lalu terkena tumit kaki baginda yang sedang bersujud.

rapuel (c̯Ai rpV⁄Ò = ÆÌ¿Ëj·jI berkerumun

tbo (c̯Ai AiA :ÂïA

µÎNÍA = ÔdÄÀA 4QBuA

oMCe ÆÌ¿Ëj·jI ÅMÌÇ

.ÅÃB·B¿

com: Ara rapuel mbâng angaok camnei = Itik hutan berkeru-mun di atas makanan.

rapuan ÆA̯Ai rOpVˆ = t̸w· kangkung

= [–i Å§Ü ÆA̯Ai ÁE tbo

¶ÌNÃËA Å·B¿e t̸w·

Page 197: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

197

.ÆeBI Ÿ,ÌVV¿

Mbâng njam rapuan laan rup = Kangkung dimakan untuk menye-jukkan badan.

rasa-rasa 2BmAi r_s_-r_s_ = µUBI Ì»ÜjM terlalu banyak

BÍA 5`mBMe ËzÇAe tb¿

2BmAi ÆB¸ÍA Åu tAeBÇ ÁA

eA Ì»ÌÇe ÆB¿k fo =

ÆAe tAeËA µUBI Ì»ÜjM

.BnÀA ÅMˇÜe ŸÍA

Mâng dahlau di tasik aia Cam hadang ngan ikan rasa-rasa = Pada zaman dahulu ada ter-lalu banyak udang dan ikan di lautan Campa.

raw ËAi r◊ = ÊÌmBI basuh

= 4îBo ËAi :ÉÎA ËAi

.4Ì¿ ÊÌmBI

raw cih: Raw mbaok = Basuh muka.

rawah ÊAËAi rvH = jJλ/pAÌ» luas/lebar

ÅÃ ÔBÎI ”m :ÔBÃÜ tbÃÜ

ÅwBÄÎIjo = ÊAËAi tQAj¯

.jJλ vVÄo OÍA

lanâng lanai: Sin biai nan praong rawah = Perbincangan itu pan-jang lebar.

ray1 ÔAi rÁ = ÏmAjÄÎJ generasi

Âbà tdÎU Åà 5u 4ËjI

ÔAi B· Êdίd¿ 4b¿

OÍA ÅMAÌIjo = *NÎm

fn· Æe1M ÔeBVÄ¿ Å·A

.vMAe Å·A vÍ ÏmAjÄÎJ

Bruk ngak nan jieng nâm mâk mepieh ka rai sital = Perbuatan itu akan menjadi tela-dan kepada generasi yang akan datang.

ray2 ÔAi rÁ = Å)J�jo pertabalan

ÅÃ ÔAi 4ïJBM ÔciBYe

4îBo ÌY ÆË¿Ü Âîe ÉÎIA

fo jÎyBY jnJÀo AÌÀm =

.OÍA Å)J�jo ÔiBÇ

Di harei tagok rai nan abih dom lamen hu mbaok = Semua

Page 198: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

198

pembesar hadir pada hari pertabalan itu.

rayak 4BÍAi ry/r^y = µJ¿ËA ombak

Åk¯BMe vU 4dm BI 4BÍAi

AËBIe PÌUBÇ = 5`mBM

.ÔBNÄo ÏnN· µJ¿ËA

Rayak ba sek jang di tapén tasik = Hanyut dibawa ombak ke tepi pantai.

rayem ÂdÍAi ry° = tËjÎV¿ menyerong

ÔBÃ Ô1J :idÍY ,ÏÍAË

*oB·e jÍÜ = ±ÎÎm ÂdÍAi

.tËjÎV¿ ÔjMÌo ÆAÌM

waiy, ndier: Glai Nai rayem siip = Layar di kapal Tuan Puteri me-nyerong.

[Petikan dari sebuah manuskrip].

ré ji Or— = jIλjI berlegar

ÊR§ 5¯BY ËBÃ iI ji

¶fÎM 2jIλjI = ËdZM

.ÆBÀ· ¶fÄÇ ÌÇBM

Ré bé nao hapak oh thau = Berlegar-legar tidak tahu hendak ke mana.

rei Ôci r‡ = KÌU juga

tb¿ Ôci ËdZM tAiËA Ì» ÌÇ

KÌU ÔB¿Ai = ÅÃ j·B¯

vNÄM Ô‡ÌÇBNw¿ vÍ tiËA

.OÍA AiB·jo

Hu lo urang thau rei mâng pakar nan = Ramai juga orang yang mengetahui ten-tang perkara itu.

rel* (ci kh r⁄Ò = pBÎM tiap

ÌN,Ë b¿Ü Ñ1u :[cjJ

= Á»B¿ ÆAe ÔciBY 2(ci

2pBÎM ÌN,Ë Áλ Ñ1u

.Á»B¿ ÆAe tBÎm ÔiBÇ

grep: Salat lamâ waktu rel-rel harei dan malam = Solat lima waktu tiap-tiap hari siang dan malam.

rem Âci r° = BJÀÍi rimba

.ÔAi BJÀÍi = BÍAi Âci

Rem raya = Rimba

Page 199: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

199

raya.

reng* tci r!⁄ = AÌÎNnÍjo peristiwa

AÌÎNnÍjo = ÁA tci ÔAj·Bm

.ÁA ÊiBVm

Sakrai reng Cam = Peristiwa sejarah Cam.

ribaong tQBJÍi r^Ob# = iÌ»A alur

= tîAj· tQBJÍi :tîBJÍi

.ÔBuÌm iÌ»A

Ribaong kraong = Alur sungai.

ribuw ÌJÍi r^bU◊ = ÌJÍi ribu

ÆÌZM ÌJÍi tb¿ BÇeB· DcÌÃB¯

AËBÍ 4ÌÃBY B§Ae ËdÍA ,B¯BM

Ôie Æ„MB·jo = BnwI 4íÃA

ËBJÀÎÈw¿ ,Ì»Ü ÆÌÇBM ÌJÍjI

.Å�Ë µÃA OuBÀm

Panuec kadha mâng ribau thun tapa, éu da-a hanuk yawa anâk bangsa = Perkataan dari beribu tahun lalu menghimbau semangat anak watan.

rim ÁÍi r& = ÅIBm saban

Åà (c̯Ae ±ÎÍeBÇ ÔAi

ÆÜBU ÌÇ ÊR§ ÔciBY ÁÍie

Ò·iBr¿ ÅoËfÎÈ· = ËBÃ

eA ¶fÎM ÔiBÇ ÅIBm OÍA

.iAÌ»· Å»BU

Rai hadiip dapuel nan di rim harei oh hu jalan nao =Kehidupan masyarakat itu saban hari tidak ada jalan keluar.

rimaong tQBÀÍi r^OM# = ËBÀÍjÇ harimau

= B°ÀA tQBÀÍi :tîBÀÍi

.BnÀA ËBÀÍjÇ

Rimaong Campa = Harimau Campa.

ring vÍi rIŒ = AiB¿ mara

AiB¿ = 5ÃAdM ËBÃ vÍi :v@Ai

.ÅoeBÈ·

raing: Ring nao teanak = Mara ke hadapan.

ritak 4BNÍi r^t_ = vAB· kacang

vAB· = 4—»BY 4BNÍi

.ÉÃBM

Page 200: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

200

Ritak haluk = Kacang tanah.

riya BÎÍi r^y_ = ÔAi raya

ÔiBÇ = BÎÍi ÔciBY : tQAj¯

.ÔAi

praong: Harei riya = Hari raya.

rok 4Qi Or = tÌJÀ·/vJÀ· kembang/kembung

tÌJÀ· = ÆBÎM 4Qi :4îi

.PËjo

Rok tian = Kembung perut.

Ru Ëi rU_ = Ëi Ru

= ÔAj·Bm Á»Ae Ëi BÍA 5ÎIÜ

.ÊiBVm Á»Ae Ëi BÍA OnÀM

Labik Aia Ru dalam Sakrai = Tempat Aia Ru dalam Sejarah.

ruah ÊAËi rVH = ÉλÎo pilih

ÊAËi ÉλB¯ AeB¿ ÊR§ :ÉλB¯

ÅÈλÎo eBÎM = AjM Ôcj·

.ÏJÜ Å͇Ü

palih: Oh mada palih ruah krei tra = Tiada pilihan lain lagi.

ruai ÔAËi ØrV = O»Ü lalat

ÊAËe j¯ ÔAËi ËdÍ [RJB¯

O»Ü ŸÍBJBI = ÉÍB·

.ËiÌo ÔiBBÄ¿

Pagop yau ruai par duah kaih = Bagaikan lalat mencari puru.

ruic CÍËi rV^Ç = PÌJAi ragut

4b¿ CÍËi É»Id¿ ÊQB¯d¿

“ÍBNÃi = ÌU ÔAÌ·BM ÔZBM

.µn¿Ëjo ÉλËA PÌJAie

Mepaoh meblah ruic mâk talei takuai nyu = Rantainya diragut oleh perompak.

ruis oÍËi rUV^Í = ÅÇAÌ» luahan

4BÎIBM oÍËi tdη ÌU :ÊcËi

tb¿ ÊBίd¿ tÌ· aj·BM ÊQBI

”wÍA Ôe = ÔB¿ 5@ËÜ

B¿Ü É»M vÍ PjnÇ Å¸ÇAÌ»¿

.ÂfÄojM

rueh: Nyu kieng ruis tabiak baoh takrâ kung mepieh mâng

Page 201: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

201

lawik mai = Dia ingin meluahkan hasrat yang telah lama terpendam.

rumiak 4BοËi rUmY = oÀ· kemas

4BοËi :4dοËi ÏÍB¿Ëi

4ËQBÃAe tBm ÂBÎmB¯

ÔciBY (cËeBM ËzÇAe

É¿Ëi ŸnÀw¿ = BÍAi

.ÔAi ÔiBÇ PÌJÀV¿ ÂÌ»Jm

rumaiy rumiek: Rumiak pasiam sang danaok dahlau taduel harei raya = Mengemaskan rumah sebelum menyambut Hari Raya.

ruang tAËi rVŒ = tAËi ruang

tAËAi ÊÌUBM tBm :tAËAi

.tAËi ÊÌUÌM É¿Ëi =

rawang: Sang tajuh ruang = Rumah tujuh ruang.

rup [Ëi rU∏ = BoËi rupa

4îAe Ai 5ÍBm [Ëi :[ –i

4íÃA ÔBÎÄÎI ÔYB¯ ,ÌY ÉλBY

= ÔBMB¿ *M BI ÁJ oÍÌÃB¿

,ÉIËCe ÉλÌI piBo BoËi

.ÏMB¿ AËBIe ÏnÄ¿ Ò¨ÎJ�

Rup saik ra daok halih hu, pa-ndi biniai anâk manuis gam ba tal matai = Rupa paras boleh diubah, tabiat manusia dibawa mati (prb).

rusa BmËi rUS_ = BmËi rusa

BmËi iB¿ ËBÃ Ï)§ ÆAÌM

ÏJjo Ï)§ ÆAÌM = Ô1Je

.ÅMÌÇe BmËi ËiÌJÀ¿

Tuan Ali nao mar rusa di glai = Tuan Ali pergi memburu rusa di hutan.

ruw Ëi rU◊ = ÉÍfm sedih

Ëi e,ËBÃ ÆAi Æb§ :Ôi Ëci

ÅuBU,É»jJu = ÔAÌU

.ÉÍfmjI

raw ri: Ân ran nao, di ruw juai = Sabarlah, jangan bersedih.

sa Bm S_ = ÌMBm satu

ÌMBm = ÉÍBUB¯ Bm :BmBÇ

.ÆÌn¿Ëi

Page 202: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

202

hasa: Sa pajaih = Satu rumpun.

sa1 Bm s = Å·A akan

*MBm ÔjNÃÌ¿ iÌÃBJ :Ïm

= [—mBMd¿ 10 4ÌM 5¯

fo BJÎM Å·A ÔjNÄ¿ ÆAejo

.ÏJBo 10 (Ì·Ìo

si: Ganur muntri satal pak tuk 10 metasup = Perdana Menteri akan tiba pada pukul 10 pagi.

sad fm sˇ = ”»ÌM tulen

.”»ÌM o¿A = fm Êb¿ :PjY

hrat: Mâh sat = Emas tulin.

Sah Bin ”I Ém sH b^ˆ = ”I Ém Sah Bin

Ém ÊcjÄÎJ OÎÃÌm ÔZBY

ÆË1Èo É·BÃB¿e = ?”I

?”I Ém

Halei sunit ginreh Sah Bin? = Di manakah pah-lawan Sah Bin?

[Patikan dari sebuah manuskrip]

Sah Ém sH Sk‡ = Ém Sah

Ém ÅuA Ëi BÍA ÔZB¯ R¯

= ÔAiB¸¸m Á»Ae Ôd·Ì·

Ëi BÍA ÔjIÃ AÌMjoe vÍ

Á»Ae Ôd·Ì· Ém ÂBÃjI

.ÊiBVm

Po palei Aia Ru angan Sah Kukei dalam Sakrai = Yang di per-tua negeri Aia Ru bernama Sah Kukei dalam Sejarah.

saik 5ÍBm ØS = ÊÌIÌM tubuh

.ÆeBI ÊÌIÌM = 4QBm 5ÍBm

Saik saok = Tubuh badan.

sakkarai ÔAiB¸¸m sk_Ør = ÊiBVm sejarah

ÊcËi 4îAe ÅnY :ÔAj·Bm

ÅnY = ÁA ÔAiB¸¸m ÊAËe

µÍfÎ)m ÏUB· tfm

.ÁA ÊiBVm vNÄM

sakrai: Hasan daok rueh duah Sakkrai Cam = Hasan sedang kaji selidik tentang

Page 203: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

203

Sejarah Cam.

salah É»Bm slH = ÔBn»m selesai

= É»Bm B· ÊR§ 5u 4ËjJ

.ÔBn»m ÂÌ»I BUj·

Gruk ngak oh ka salah = Kerja belum selesai.

salao ËÜBm sOl@ = Á»BM talam

ÊÌI ÌU :Ëz· ÔB·BM Á»BM

Ôe = ËÜBm Á»Ae e jYA

.Á»BM Á»Aee É̷͇ ÊÌIÌJÀ¿

talam takai klau: Nyu buh ahar di dalam salao = Dia membubuh kuih di dalam talam.

samel (d¿Bm sM⁄Ò = OnA cepat

(d¿Bm ËfÄk· ÂBÍ ÌU :j¿BZU

.OnA ”·BÀm ɸw»¿ Ôe =

chamar: Nyu yam kéndu samel = Dia melangkah semakin cepat.

samnuen ÆAÌÄÀm S*nV⁄˜ = ieB· kadar

ÉÍAeAi ÆcÌÄÀm :PBÃBZ·

4ÌM Bm Á·100ËQAi DcËY

Á·100ÆAÌU1· ieB· =

.ÁVm

khanat: Samnuen radaih nduec raow 100km sa tuk = Ka-dar kelajuan 100km sejam.

sanai ÔBÃBm SØN = oÍeBJ/ÆAÌo puan/gadis

tÌ·Ôd¿B· 5¯ ËdÍA DcÌÃB¯

ÔBÃBm:bUAi ÅuA AeB¿

oÍeBJ = Ôcie 4îÜ

.ÆËBoËi

panuec éw pak kamei kung mada angan rajâ: Sanai laok drei = Gadis rupawan.

sanaiy ÏÍBÃBm sØnÁ kh = BÃÌno pesona

.BÃÌnojM = ÏÍBÃBm [dE

Njep sanaiy = Terpe-sona.

sanak 5ÃBm sn = ÅMAÌ´· kekuatan

ËeB°Îm ÌY ÊR§ ÊcjÄÎJ5ÃBm

eBÎM vÍ ÅMAÌ´· = PËeB¯

Page 204: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

204

.ÅwÍfÄI ¶Ì»ÌM

Sanak ginreh oh hu sipadu padut = Kekuatan yang tiada tolok ban-dingan.

sanâng tbÃBm snË! = jθίjI berfikir

tbÃBm :BÍjZ6ubÃBm

ÂBÎmB¯ 4dM vIBM ÉMAB¯

ÆAe vVÄo jθίjI =

.2µÍ„I ŸwJÀÎMjo

sanâng khria: Sanâng paatah tabang tek pasiam = Berfikir panjang dan pertim-bangkan baik-baik.

sang tBm S! = É¿Ëi rumah

4QBuAe tBm 5u ÌU

PAÌJÀ¿ Ôe = 5`·Ai

.OηAi oMCe É¿Ëi

Nyu ngak sang di angaok rakik = Dia membuat rumah di atas rakit.

sani ÏÃBm snfl = ÏÄÎm sini

tQBm ÂîAjI ÊR§ ÏÃBm 5)ÇAe

ÏÄÎme ÔBm = Åà tdη ÊRoB¯

ÅueBU Åue ÌUÌNm ¶fÎM

.OÍA

Dahlak sani oh braom saong pa-mboh kieng nan = Saya di sini tidak setuju dengan cadangan itu.

saong tQBm OS# = Åue dengan

ÂBÃ Åue = "A ÅuA tQBm

."A

Saong angan Allah = Dengan nama Allah.

sap*1 ±m s∏ = 2ÁAB¿jI

bermacam-macam

ÊRo ËBÃ Ëd· :ÉÎÃBU [QBm

ÅÃ ÔAee ÉÍBMB¯ Ô{IB¯Ai

OÈλ¿ Ì·A = jI ±m

(AÌVÄ¿ eA OÍA ÔAf·

.BÃiË 2ÁAB¿jI ÅÍ„·

saop janih: Kau nao mboh ra pablei pataih di dai nan sap bar = Aku melihat kedai itu ada menjual kain bermacam-macam warna.

sap2 ±m s∏ = AiAÌm suara

Page 205: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

205

KÄÍk ÔBÃÌ· :DcÌÃB¯ ±m

-”¿Ü ±m tQBm ÔBÎI

= ÌU 5ÍB¿A 5¯ OÍÌ¿Ü

Åue m·BAjI KÄÍk ÆAÌo

PÌJÀ»- ÉÀ» vÍ AiAÌm

.TÌJÍA peBÇjM

sap panuec: Kunai Zainab biai saong sap lamin lamuit pak amaik nyu = Puan Zainab ber-cakap dengan suara yang lemah-lembut terhadap ibunya.

Sar jm s = jm Sar

= ÔAiB¸¸m Á»Ae jm t1o

.ÊiBVm Á»Ae jm t1o

Mblang Sar dalam Sakarai = Mblang Sar dalam Sejarah.

Sara AiBm s_r_ = AiBm Sara

Á»Ae AiBm tceB¯ 4̯

tceB¯ tÌn¿B· = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae AiBm

Puk Padeng Sara dalam Sakrai = Kam-pung Padeng Sara dalam Sejarah.

sarai ÔAiBm SØr = L»A alga

Á»Aee ÊÌ¿BMd¿ R» ÔAiBm Âï¯

L»A ÅÇÌJ¿ÌM Å»Ìn¿Ì· = BÍA

.j͆ Á»Aee pËfÎÇ “Ä´UBJ·

Pom sarai lo metamuh di dalam aia = Kum-pulan tumbuhan alga kebanyak-kannya hidup di dalam air.

Saraih ÉÍAiBm sØrH = ÉÍAiBm Saraih

= ÔAj·Bm Á»Ae ÉÍAiBm 4̯

.ÊiBVm Á»Ae ÉÍAiBm tÌn¿B·

Puk Saraih dalam Sakrai = Kampung Saraih dalam Sejarah.

sarajeng tdUAiBm S_r_j⁄! = BNnÎABÈ¿ Maha Cipta

ËdÍ ÔB¿ ÉÎuAeB¯ tdUAiBm

ÆAÌNÄN· É»ÌNÎII = ÊdU ÅÃ

.BNnÎBÄo BÈ¿

Sarajeng padangih mai yau nan jeh = Begitulah ketentuan Maha Pencipta.

sarak 4iBm s_r = PiÌm

Page 206: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

206

surat

.PiÌmjI ÌMBI = 4iBm ËdMBI

Batau sarak = Batu bersurat.

sardagar* jJAejm S⁄‰dg‰ = jJAeËBm saudagar

ÊËiÌm 4—¿ :jJËeËBm

boÜ jJAejm ÅÃ ÔZB¯

ÔZB¯ ÊËiÌm µÎÄÎà = ÅuA

vÍ jJAeËBm É»BÍA OÍA

.iÌÇÌr¿jM

saudugar: Muk Suruh palei nan sardagar lambâ angan = Nenek Suruh Palei itu ialah saudagar yang termasyhur.

sari ÔiBm s_rfl = ÏMBnÀÎmjI bersimpati

tÌ· B¸¯dÎZ¯Bm Á»Aee :OÎÃA

ÉÍBÃA ÌU 4QBÃB¿ ,ÅÃ 5ÎÃBJdM

Á»Aee = Ôcie B· Ôci ÔiBm

,OÍA vÎNÄJ vÍ ÏmAÌNÎm

fn· ÏMBnÀÎmjI KÌU 5Íj¿

.Oη

anit: Di dalam saphiepka

kung teganik nan, manaok nyu anaih sari rei ka drei = Di dalam situasi yang genting itu, mereka juga bersimpati kepa-da kita.

satian ÆBÎMBm S_tY˜ = AiAeËBmjI bersaudara

Ì·A = ÆBÎMBm ÌY ÊR§ Ëd·

.AiAeËBmjI ¶fÎM

Kau oh hu satin = Aku tidak bersaudara.

sa Bm S = m se

ÌY tÌ· ÏM ÆÌZ¯ 4QB·A

:B· ËdÍ ;BmBY ic ÔcjI

= vodm , tQBo 4QB·ABm

;ÌMBm eÌv´¿jI vÍ çÜìËC

,AiB· vMBJm :ÏMjnm

.Ï»B¸m

Akaok phunti kung brei er hasa; yau ka: Saakaok mbaong, sa-mbang = Awwalan yang bermaksud satu; seperti: Sebatang kara, sekali.

sawah ÊAËBm SvH = vÍjÇ

Page 207: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

207

hering

DcÌoBA ÊAËBm :ÁÎA ÉÎÃBU

.vVÄo ÊËiBojI vÍjÇ = ÉMA

janih ciim: Sawah ca-mbuec atah = Hering berparuh panjang.

sabik 5ÎIBm sbI = P̸Îw¿/BMjmjI berserta/mengikut

ÊAËiB¯ ÌU (QBZ· ÊQ1I ...

BI vÍAe Ai ÊÌ»B¯ 4B¯ 4b¿

ÅÍeÌÀ· ... = 5ÎIBm ËBÃ

ÊÌ»Ìo On¿A ÉλÎÀ¿ 5Íj¿

P̸Îw¿ ¶ÌNÃËA vÍAe tiËA

.5Íj¿

… blaoh khaol nyu paruah mâk pak paluh ra dayang ba nao sabik = … kemudian mereka me-milih empat puluh orang dayang untuk mengikut mereka.

[Petikan dari sebuah manuskrip].

saduh1 ÊËeBm SdUH = ËiÌ»¿

meluru

ÒÀ�B¯ 4—¿ :4ïJBM ÊËjI

vnÈI 5¯ ËBÃ ÊËeBm

= ÌU ËQBABM 4b¿ 4RM

ËiÌ»¿ ÉÀ�B¯ µÎÄÎÃ

*ÎJÀw¿ ¶ÌNÃËA ÌNÄÎn·

.”ÌAÌA

bruh tagok: Muk Fatimah saduh nao pak bahmbang tok mâk tacaow nyu = Nenek Fatimah meluru ke pintu untuk mengambil cucunya.

saduh2 ÊËeBm SdUH = BojÄ¿

menerpa

= Ëd·e 5u ÔB¿ ÊËeBm ÌU

Ì6ujV¿ ÆAe BojÄ¿ Ôe

.2BJÎM Åue

Nyu saduh mai ngak di kau = Dia menerpa dan menyerangku de-ngan tiba-tiba.

sen Ædm S⁄˜ = vÎnwÎV¿ menyingsing

4ïJBM ËB§ ÅuBM Ædm

= ÕÌyË BÍA 4b¿ 4RM

ÌUBI Åw» ŸwÎnwÎV¿

Page 208: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

208

.ÕÌyË j͆ *ÎJÀw¿ ¶ÌNÃËA

Sen tangan ao tagok tok mâk aia wudhuk = Menyingsingkan lengan baju untuk mengambil air wudhuk.

senang vÃdm S⁄NŒ = vÄm senang

vÃdm ÌU 4QBÃB¯ 5u 4ËjJ

5Íj¿ Æ„Uj¸o = ÆcÌo DBJ

.ÊeÌ¿ ÆAe vÄm

Gruk ngak panaok nyu senang gac mbuen = Pekerjaan mereka senang dan mudah.

seng tdm s⁄! = ÌNÎU jitu

tQBm tdm ÔÍBZU Ï»§ ÆAÌM

LAÌVÄ¿ Ï»§ ÆAÌM = Åà BUBM

.ÌNÎU Åue OÍA Æ„UBMjo

Tuan Ali chaley seng saong tanya nan = Tuan Ali menjawab pertanyaan itu dengan jitu.

sep1 [dm s⁄∏ = ÏUÌI bunyi

ÔÌM ÔBÎI 5)ÇAe ÂîËBuB¿

KiAÌ»· = bÄÍA DcÌÃB¯ [dm

P̸wο AiBBÎIjI Ó¿B·

.AfÃÌJÍA pBÈI ÏUÌI

Mangawom dahlak biai tui sep panuec inâ = Keluarga kami ber-bicara mengikut bunyi bahasa ibunda.

sep2 [dm s⁄∏ = AiAÌm suara

ÌY [dE 5)ÇAe (QBZ·

4BÎIBM ÂîY DcÌÃB¯ [dm

.AiAÌmjI pËiBÇ Ó¿B· =

Khaol dahlak njep hu sep pnuec ndom tabiak = Kami harus bersuara.

si Ïm Sfl = ”¸uÌ¿/Å·A akan/mungkin

ÔiBÇ = ÆBU Ïm ÔciBY

.ÅUÌÇ Å·A

Harei si jan = Hari akan hujan.

sa-mbai ÔBoBm SØı = ¶ÌÃËjm seronok

BÍjZ· 4b¿ ÊR§ ÔBoBm

= ÌV·ËjJ CÍÌ» B·

*ÎJÀw¿ BnÄM Å,ÌÃËjn·

Page 209: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

209

.“NJ,B§ Ajη

Sa-mbai oh mâk khria ka luic gruknyu = Kesero-nokkan tanpa mengambil kira akibatnya.

siam ÂBÎm SY* = µÍ„I baik

4BÈU bÄÍA ,4b¿ ÂBÎm bÄÍA

,ÔB·Boe µÍ„I vÍ = 413

.tAÌIe 4ËiÌI vÍ

Inâ siam mâk, inâ jhak klak = Yang baik dipakai, yang buruk dibuang.

siber idJÎm Sb⁄ = ÆBÀÍBJBI bagaimana

idJÎm DAÌÃB¯ ÔBÎI ÌU

É·BÃBÀÍBJBI = ?4cË

?m·BAjI Ôe

Nyu biai panuac siber wek? = Bagai-manakah dia bercakap?

sihir jÎZÎm S^hIÂ Ar. sihir = AjNÄ¿ mantera

4RM jÎZÎm 5u ÔAÌU

tBmB¯ Åu ±ÎÍeBÇ É»BAB¯

¶ÌNÃËA AjNÄ¿ PAÌI ÅuBU =

Ï¿AÌm ÅwmBo ŸÈnÎÀ¿

.ÔjNmA

Juai ngak sihir tok pacalah hadiip ngan pasang = Jangan buat mantera untuk memi-sahkan pasangan sua-mi isteri.

siksa Bn¸Îm SIS_ = Bn´Îm seksa

5¯ ËBà R¯ tb¿ Bn¸Îm

Æ„n´Îm = iÌ°· vÍ tAiËA

.iÌ°· vÍ tiËA fn· ÅÇÌM

Siksa mâng Po nao pak urang yang kufur = Siksaan Tuhan kepada orang yang kufur.

sit OÎm SIˇ ar. saat = Om/jNÄJm sat/sebentar

DBJ OÎm :AjM OÎm

ÏJÜ Om = dU ÔB¿ ÌU

.Ôe É»wMAe

sit tra: Sit gac nyu mai je = Sat lagi datanglah dia.

so Rm OS_ = jÍf´M takdir

= ËBÈI ÔBMB¿ ÌU Rm :ÏVÄU

Page 210: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

210

Åue ÏMB¿ Å·jÍf´Me Ôe

.OrÇe vÍ AiBA

janji: So nyu matai bhao = Dia telah ditakdirkan mati dengan cara yang dahsyat.

srak 4Ajm RS = vλBI baling

ËQBÃBY 4AjmB¯ Ï»§ ÆAÌM

Ï»§ ÆAÌM = v¿BZ· 5¯

.ÊÌmÌ¿ ÊiD· vn¿jm vλBJÀ¿

Tuan Ali pasrak hanaow pak khamang = Tuan Ali membaling serampang ke arah musuh.

sraoh ÊËAjm ORS@H = ¶ÌJ¿ÌM tumbuk

tÌIB· ÒÀ�B¯ 4—¿ :ÊQAjm

µÎÄÎà = ÔAeB¯ ÊËAjmd¯

.ÔeBo ¶ÌJ¿ÌÄ¿ tfm ÉÀ�B¯

sraoh: Muk Fatimah kabung pesraoh padai = Nenek Fatimah sedang menumbuk padi.

Sri Banây Ôbà B I Ôjm Rs bnËÁ = ÌÄI Ôjm Sri Banu

Á»Ae ÔbÃBI Ôjm *I

ÅNIBU = ÔAj·Bm

.ÊiBVm Á»Ae ÌÄI Ôjm

Bal Sri Banây dalam Sakrai = Jabatan Seri Banu dalam Sejarah.

suruh ÊËiÌm SUrUH = ÊËiÌm suruh

ÔZB¯ ÊËiÌm 4—¿ :iYB¯

ÅÃAjo vIÀ¿ vÍ µÎÄÎà =

ÔBVÇËiÌno ÔBJBJm

.ÔjIÃ

pa-ndar: Muk Suruh Palei = Nenek yang me-magang peranan sebagai pesuruhjaya negeri.

su Ìm SU = ÆAe dan

= [dJ tQBm ËBÃ Ëd· Ìm bY

.Ì·B¿Bm-ÂBmjI ÏJjo Ì¿B·

Hâ su kau nao saong gep = Kamu pergi bersama-samaku.

su-aen Æd§Ìm SUA⁄ˆ = ËfÄÍi rindu

ÊZBMB¯ :ÆçÌm Ȩ̂Ìm

.ËfÄÍi ŸÍAj»¿ = Æd§Ìm

Page 211: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

211

suuh su-aen: Pataleh su-aen = Meleraikan rindu.

suuh Ȩ̂Ìm SUUuH = ÏÇAjI berahi

ÔÌ¿ 5¯ ËBÃ tbÃBm Ëd·

ÁÍBZM ËfÄk· R» ËfÄk·

”·BÀm = ÆA̧Ìm Ȩ̂Ìm

vNÄM Å·jθÎÀ¿ Ì·A µUBI

ÉJÀMjI ”·BÀm ̸ÈÎmB¸·

.ÏÇAjI

Kau sanâng nao pak mui kéndu lo kéndu thaim suuh su-aen = Semakin banyak aku memikirkan tentang kekasihku semakin bertambah berahi.

sua1 AÌm sV_ = jÎVÄI banjir

Á»Ae Ëd· 4̯e AÌm BÍA

jÎVÄI = 4AÌÍ ÁλBY

Á»Ae ̸uÌn¿B·e

.ÔAÌÄ¿ ÁÎmÌ¿

Aia sua di puk kau dalam halim yuak = Banjir di kampungku dalam musim menuai.

sua2* AÌm sV Kh = ”BM tanya

= R» AÌm :BUBM ,ÏUBM ,cÌm

.”BMjI µUBI

sue, tanyi, tanya: Sua lo = Banyak bertanya.

suey ÔcÌm sV⁄Á = PAÌλ lewat

v»Ìo PAÌλ = ÔcÌm ÔB¿

Mai suey = Lewat pulang.

suak 4AÌm sV = *IwM tanggal

4QBZ·BM 4AÌm ÔÌ»§ :ÊQBM

ÔÌ»§ = 4Ëe b¿BM ËzÇAe

ÂÌ»Jm “MÌmB· Ÿ)IwÄ¿

.µÎ»ÎJ· ¶ÌmB¿

taoh: Ulwi suak takhaok dahlau tamâ duk = Ulwi menang-galkan kasutnya sebe-lum masuk ke bilik.

suan ÆAÌm sVˆ = AËBU nyawa

*M ÊBÎo ÔËYAi ÔËM ÔAÌU

ÅuBU = Â̸»QBJ *M ÆAÌm

LwÎÈm ÌN,Ë 2ÉwλjI

.ÂÌ´»Ye ÔBnÀm AËBU

Page 212: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

212

Juai tei rahei mbiah tal suan tal gaolkum = Jangan berlengah-lengah waktu sehingga nyawa sampai di halqum.

sucar jAÌm SUc = tÌÃÌJ gunung

5ÎIÜ ÉλA jAÌm :4dA

oÍÌÃB¿ ”¿ ,ÌY v¯Ai

ÆAÌoB· ÉλBY tjIBM

= v¯ ÏÃ ÆAÌo ÏÍB·BY

OnÀM ÉλAjI tÌÃÌJ

ÓoBNM ,Ôjuee ÅθuÌ¿

tjÎI vÍ ÏnÄ¿ ËÜB·

j·Ìm m¸Îm ÉIÌw¿

.Ô„ÍBAjoe

cek: Sucar halih labik rapang hu, manuis tabrang halih ka-mbuan hakaiy mbuan ni pang = Gunung beralih tem-pat mungkin didengari, tetapi kalau manusia yang berang mengubah sikap sukar dipercayai (prb).

suer icÌm sV⁄ = Kjq syurga

Âîe 5¯ icÌm b¿BMB¯ R¯

ÅÇÌM = ÆBÀÍA tÌ· tAiËA

Kjq Á»Af· Ÿ,ÌmBÀ¿

.ÆBÀÍAjI vÍ 2tiËA

Po patamâ suer pak dom urang kung Iman = Tuhan memasukkan ke dalam syurga orang-orang yang beriman.

sulam ÂÜÌm SUl* = ÅÀ»BmjI bersalaman

ÅÃ tAiËA Âîe :ÂÜBm OIBA

tdη AÌÍB· Ï»§ ÆAÌM ÂïA

= OÍBJ tQBm ÂÜÌm OIBA

ÆAÌM ÏÃÌ¿Ëjw¿ ÔB¿Ai tiËA

ÅÀ»BmjI ”wÍA ÆAj· Ï»§

.ËBλI Åue

cabat salam: Dom urang nan com Tuan Ali kayua kieng cabat sulam saong gait = Orang ramai menge-rumuni Tuan Ali kerana ingin bersala-man dengan beliau.

sulu Ì»Ìm SUlU_ = tfÄ)JjI bergelandang

4RM 4b¿ [dE ÅÃ oÍËe

Page 213: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

213

tÌ· ÉÍBÃAi ÂËQe 5¯ ÂBÍ Ïm

= BÍAi Å»BU 4QBuAe Ì»Ìm

¶ÌNÃËA *ÎJ¿Ce PÌMBo Å,fÄÎM

ÅufÄ)JjI vÍ 2AeÌÀo (ËBw¿

.ÔAi 2Å»BUe

Duis nan njep mâk tok si yam pak dom ranaih kung sulu di angaok jalan raya = Tindakan patut diambil untuk me-ngawal pemuda-pemuda yang bergelandangan di jalan-jalan raya.

sumu Ì¿Ìm SUmU_ = ÂBm sama

ËBà 4BÎI oÍÌÃB¿ 4íÃA

= ÏmBM ÊdU [dJ Ì¿Ìm

ÂBm “Ä»ÌNJ· ÏnÄ¿

.O¸Îm ŸÍBJBI

Anâk manuis biak nao sumu gep jeh tasi = Ma-nusia kebetulannya sama bagaikan sikat.

sunit OÎÃÌm SUnÊ = ÅMA̸· kekuatan

ÊÌmB¿ OÎÃÌm :ÊR·B· vZ·

ÅMAÌ´· = ÆB¿B°Îm ÌY ÊR§

.5wUe OoAe ¶fÎM ÊÌmÌ¿

khang kakoh: Sunit masuh oh hu sipaman = Kekuatan musuh tidak dapat dijangka.

sunuw ËBÃÌm SUnU◊ = Ån¸uËA ungkapan

tîBÃBJ:5`ÃBI ËdÃBZM

ËBÃÌm Á»Ae Á)IwM ÌU ÊbÃBJ

“ÄÇiBÀ· = aj·B¿ ÂBÎm vÍ

Ån¸uËA Á»Ae Á)IwM vÍjm

.ÊfÄÍA vÍ

thanau banik: Ganaong ganâh nyu tangglam dalam sunau yang siam makrâ = Kemarahannya sering tenggelam dalam ung-kapan yang indah.

sup [Ìm sU∏ = m)J gelap

ÅÃ 5¯ ËBÃ ÆÜBU :[—m

= [—»B¯-[Ìm ÅÍB· ÊR§

“Ä·ÌI ÆBn· Ï·jo Å»BU

.BNÎ)J-m)J

sup: Jalan nao pak nan oh kain sup-palup = Jalan pergi ke sana bukannya gelap-gelita.

Page 214: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

214

ta-mbang voBM tı! = pÌJÏ»B¸m sekaligus

= voBM ËBÃ ÌU (QBZ· B· ÔAÌ»

Ï»B¸m ÏJjo 5Íj¿ Å·iBÎI

.pÌJ

Luai ka khaol nyu nao ta-mbang = Biarkan mereka pergi sekaligus.

ta-mbuak 4AÌoBM tıV = ŸuÌJÀm sambungkan

5u 4AÌoBNÎm ÅÃ 4ËjJ

Æ„Uj¸o = [dÃA ÆÌZM 5¯

ÆÌÇBM fo tÌJÀme Å·A OÍA

.ÅoeBÇ

Gruk nan sita-mbuak ngak pak thun anep = Pekerjaan itu akan di-sambung pada tahun hadapan.

ta-ndap [YBM tÎ∏ = ÁÄIjM terbenam

[YBM ÔciBZuBÍ :[cYBM

ÔiBÇBMB¿ = ÔB¯ ÉÍee

.PiBI ¶Ì¯ËCe ÁÄIjM

ta-ndep: Yangharei ta-ndap di dih pai =

Matahari terbenam di ufuk barat.

ta-njaoh ÊQBEBM tOÔ@H = oÎNÎÄ¿ menitis

Ëd· 4ÌM ÊQBEBM Ëd· BMB¿ BÍA

Ì·BMB¿ j͆ = Åà tci OοBY

Év, jufÄ¿ 5ÎN· oÎNÎÄ¿

.OÍA

Aia mata kau ta-njaoh tuk kau hamit reng nan = Air mata-ku menitis ketika men-dengar kisah itu.

ta-uk 4̧BM tuU = PÌMÌ» lutut

Ôd·Ü tîZ¯ :4–ABM

= 4̧BM ÜAd¿ ÔÌuA [dE

ÔB·BÀ¿ É»,fÄÇ Ï·1» ÂÌ,

.PÌMÌ» ÊËBJ· LwÎÇ

ta-uk: Phong lakei njep angui meala ta-uk = Kaum lelaki hen-daklah memakai hing-ga ke bawah lutut.

tabau ËdIBM tbU⁄ = ÌJM tebu

ÌU 4QBÃB¿ ÊAËe ËBÃ 4Ai

tÌ· ËdIBM ÉE ÆAY ÔÌM

Page 215: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

215

41· ÊQ1I tbo ÌU 4QBÃB¯

5Íj¿ Ï´VVÄ¿ BmBn,i =

vÍ ÌJM on¿BÇ Ô‡Ì»1¿

.Ÿ)IwÎMe

Rak nao duah manaok nyu tui ndan njah tabau kung panaok nyu mbâng blaoh klak = Raksasa menjejaki mereka me-lalui hampas tebu yang ditinggalkan.

[Petikan dari sebuah manuskrip Dulikal].

tabiak 4BÎIBM tbY = iAÌ»· keluar

ËcjI ÌU ÊQ1I tbo Ôk̯

= ÏÃAj· ËBÃ 4BÎIBM

ÔeBM iAÌ»· ËiBI Ôk̯

. Å·B¿ on»m

Fauzi mbâng blaoh brau tabiak nao kerani = Fauzi baru keluar tadi selepas makan.

tablek 4zIBM tbL⁄ = µÎ»BIjM terbalik

BNÍj· = 4zIBM ÅÃ ÉÍAeAi

.µÎ»BIjM OÍA

Radaih nan tablek = Kereta itu terbalik.

tacei ÔdABM tc‡ = ¶ÌVÃÌ)M telunjuk

5¯ ÔdABM ”¿ ÔiBU Bm

4îAe ÔiBU Âîe tAiËA

Ôcie 5¯ ÔB¿ ÔFABM 4cË

XBÈm ¶ÌVÃÌ)M ÔiBU ”BÇ =

vÍ 2ÔiBU ,tiËA vÍeÌÄ¿

ÔjÍe fn3 ¶ÌVÃÌÄ¿ Å͇Ü

.ÔjÍfÄm

Sa jari min tacei pak urang, dom jari daok wek tacei mai pak drei = Hanya jari telunjuk sahaja menu-ding orang, jari-jari yang lain menunjuk kepada diri sendiri (prb).

tada AeBM td_ = AeAe dada

ŸuÌmÌJÀ¿ = AeBM 4ïIB¯

.AeAe

Pabok tada = Mem-busungkan dada.

tadhiai ÔBÎÇeBM tØDY = ËBJÀÎÈw¿

Page 216: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

216

menghimbau

,ÔAj¯BY ÁA ÆAiB¯ ÊRo 4ÌM

j· tÜ ÔBÎÇeBM Ëd· ÆBÎM

OÈλ¿ 5ÎN· = R¯ tQBm

,ÆiÌIBMjI ÁA ¶ËeËfÄo

¶ÌNÃËA ̸ÎMBÇ ËBJÀÎÈw¿

.ÅÇÌM fn3 OUBÄ¿jI

Tuk mboh paran Cam haprai, tian kau tadhiai lang kar saong Po = Ke-tika melihat penduduk Cam Bertaburan, meng-himbau hatiku untuk ber-munajat kepada Tuhan.

taduel (cËeBM tdV⁄Ò = BÀÍjM terima

.ÔB·Bo BÀÍjM = 4b¿ (cËeBM

Taduel mâk = Terima pakai.

taduk 4ËeBM tdU = oÃÌM tunas

B· 4ËeBM 5ÍB¯ :4ËeBA

oNÄBÄ¿ = ÆÌZ¯ 4AiB¯

ŸwJÀw¿ ¶ÌNÃËA oÃÌM

.¶Ì·Ìo

caduk: Paik taduk ka

parak phun = Men-cantas tunas untuk mengembangkan po-kok.

tagar jJBM tg‰ = ÅwNÄMjI bertentangan

5`·BM AËfuBM 5»ÇAe (QBZ·

Ï¿B· = tbÃBm jJBMB¯ ÊRo

.OoAfÄo ÅwNÄMjI tiBU AËejI

Khaol dahlak taong dua takik mboh pa-tagar sanâng = Kami berdua jarang ber-tentangan pendapat.

tagei ÔdJBM tgE = jÎnÎm sisir

[–i BI icÌm BMBJle R¯

5`mBM ÔdJBM ÔÌM DcËYB¯

ŸÍi1¿ icÌm BMBJle R¯ =

ÆjÎnÎmjo P̸Îw¿ ÔjÍe

.ÔBNÄo

Po Débata Suer ba rup panduec tui tagei tasik = Po Débata Suer melarikan diri mengikut persisiran pantai.

[Petikan dari sebuah manuskrip Po Débata

Page 217: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

217

Suer].

tagok1 4RJBM tOg = µÍ„Ã

naik

B· 4RJBM ±mA :4ïJBM

.AiAeËD·µÍ„à mmA = BÇAiAeA

Asap tagok ka adaraha = Asap naik ke udara.

tagok2 4RJBM tOg = OÎIjM

terbit

4RJBM ÔciBZuBÍ :4ïJBM

.OÎIjM É»M ÔiBÇBMB¿ = dUB¯

Yangharei tagok paje = Matahari telah terbit.

tagok3 4RJBM tOg = ÆÌuBI

bangun

ÆAÌJ e 4RJBM :4ïJBM

= fíVÈM Ñ1u 4RM Á»B¿

¶ÌNÃËA Á»B¿ ÌN,Ëe ÆÌuBI

.fíVÈM Ñ1u

Tagok di guan malam tok salat tahajjud = Bangun di waktu malam un-tuk salat tahajjud.

tah1 ÉM tH = ÊËBU jauh

ÊËBU = ÔZB¯ ÂÌÈIe ÉM :ÉMA

.Å¿1Ç tÌn¿B· Ôie

atah: Tah di bhum palei = Jauh dari kampung halaman.

tah2 ÉM tH = ÜBÇ hala

ÆÜBU 5¯ ËBÃ ÉM :tQB¿B¯

Å»BV· ÜBÈw¿ = 5¯BM tÌ·

.pËiÌ» vÍ

pamaong: Tah nao pak jalan kung tapak = Menghala ke jalan yang lurus.

tâh ÊbM tËH = ÉwM tengah

5me ÅÎYB¯ R¯ :Êaj·

ÅÎYB¯ XAi = tbo ÊbM

.mNÄm ÉwM ÆÌo 5me

krâh: Po Pahin Disak tâh mbâng = Raja Pahin Disak pun tengah santap.

taha BYBM th_ = AÌM tua

5`uÜ ÊRo BYBM tAiËA

= Ôcie ËzÇAe 5`mBM

OÎuÜ OÈλ¿ AÌM tiËA

.Oη ÂÌ»Jm Ï¿ÌI ÆAe

Page 218: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

218

Urang taha mboh langik tasik dahlau drei = Orang tua melihat langit dan bumi sebelum kita (prb).

taik 5ÍBM Øt = µÍÌ· koyak

5`»B· 5ÍBM :4BYBM

= ÊiAe ÏÍAiBm tdÎUBY

Ì»Ü µÍÌ·jM “Nλ̷

.ÊiAe É»jλBw¿

tahak: Taik kalik hajieng saraiy darah = Kulitnya terkoyak lalu mengalir-lah darah.

tajuh ÊÌUBM tjUH = ÊÌUÌM tujuh

ÆAe 5`uÜ *M ÊÌUBM

ÜBN¯ ÊÌUÌM = 4—»BY

.Ï¿ÌI ÆAe OÎuÜ

Tajuh tal langik dan haluk = Tujuh petala langit dan bumi.

tak 5M t = µNÄÇ hentak

Ôe = Åà 5M tce ÌU :ÅĸM

.ÌNÎme µNÄÇ ÔjÍejI

taknan: Nyu deng tak nan = Dia berdiri hentak di situ.

takai ÔB·BM tØk = Ï·B· kaki

ÆÜBU 4BIB· :ÔB·B·

ÊQBI ,ÔB·BM ÔBY BJBU

É»Ae Bn3i ÔBÎI DcÌÃB¯

,Ï·B· É»BJBU Å»BUjI =

¶ÌNÃËA Êfλ É»AiBÈλo

.iÌMÌMjI

kakai: Kabak jalan jaga hai takai, baoh panuec biai raksa dalah = Berjalan jagalah kaki, peliha-ralah lidah untuk bertutur (prb).

taker* id·BM tk⁄‰ = ÏUBU nyanyi

Ôd¿B· ±m OοBY 5»ÇAe

ÔBm = ÉMA tb¿ id·BM ÊQAeA

”UBU ÊË„U Ôie juejM

.oÍeBJ tiËDm

Dalhak hamit sap kamei adaoh taker mâng atah = Saya terdengar dari jauh nyanyian seorang gadis.

Page 219: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

219

takhaok1 4QBZ·BM tOK@ =

oIλ¿ meligas

= ÔB·BM 4QBZ·BM ÉÍBmA

.“ηB· ŸnIλ¿ AeÌ·

Asaih takhaok takai = Kuda meligaskan kakinya.

takhaok2 4QBZ·BM tOK@ =

PÌmB· kasut

ÊR§ ÔB¿ Êi ÌU ±ÎÍeBÇ ÔAi

= 4QBZ·BM 4AÌU ÆBÎÈI

¶fÎM Ôe “oËfÎÇ vVÄnm

.PÌmB· ÔB·BÀ¿ ÉÃjo

Rai hadiip nyu rah mai oh bhian juak takhaok = Sepanjang hidupnya dia tidak pernah memakai kasut.

takkal (B¸¸M tkÒ = ÜB¸NM tatkala

5@Y ÁA tAiËA ,Åà (B¸¸M

tiËA ,OÍA ÜB¸NM = iJ

.ÌÇAjo Ï´Í„Ä¿ ÁA

Takkal nan, urang Cam ndik gé = Tatkala itu, orang Cam menaiki perahu.

[Patikan dari sebuah manuskrip].

takuai ÔAÌ·BM tØkV = ¶Ì¸wM tengkuk

Ëf»I ËB§ 4—A Ó»§ ÆAÌM

Ó»§ ÆAÌM = ÂQBMB· ÔAÌ·BM

¶Ì¸wM Ëf»I ÌUBI ÔB·Bo

.vÎÃÌ·

Tuan Ali cuk ao baldu takuai kataom = Tuan Ali pakai baju baldu tangkuk kuning.

tal *M tÒ = ÔBnÀm sampai

= ÔB¿ *M ËcjI ÅÃ vÎÄÀM

.ÔBnÀm ËiBI OÍA BNÍjI

Tamning nan brau tal mai = Berita itu baru sampai.

tala ÜBM tl_ = KÎvà nasib

= ÊAÌM Ȩ̂ ÜBM Åà ÆAiB¯

KÎvÃjI ¶fÎM OÍA ÒΧi

.µÍ„I

Paran nan tala oh tuah = Rakyat itu tidak bernasib baik.

Page 220: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

220

talah1 É»BM tlH = ÉnÎojM

terpisah

tb¿ É»BM Åà 4QBÃB¯ :É»BA

4îAeB¯ 4îBÈI ÂÌÈI

OÍA Ï¿ÌJÍjo = ÌU 4BηB¯

.5Íj¿AiBIÃ Ôie ÉnÎojM

calah: Panaok nan talah mâng bhum bhaok padaok pakiak nyu = Peribumi itu terpisah dari negara mereka.

talah2 ɻBM tlH = ɻI belah

ÌÍB· = AËe É»BM Åà ËdÍB·

.AËe É»IjM OÍA

Kayau nan talah dua = Kayu itu terbelah dua.

talaih ÉÍÜBM tØlH = ŸÍAiÌÈw¿ menghuraikan

,ÔZBM ÉÍÜBM tÌ· 4ÌMe

ËQB¿Ü ÔcjI tdη 4aie ÌU

ŸÍAiÌÈw¿ 5ÎN· = ÂÌUB¿ ÅÃ

¶fÄÇ OwÍAjM Ôe ,Ï»BM

.OÍA ÌJÀ» ÂÌÄοÔjJÀ¿

Di tuk kung talaih talei, nyu drâk kieng brei

lamaow nan manyum = Ketika menghurai-kan tali, dia teringat hendak memberi mi-num lem-bu itu.

talang tÜBM tl! = v»ÌM tulang

5mÌÃB¿ ÉÍÜBM tÜBM

.ÏnÃD¿ v»ÌÀM-v»ÌM =

Talang talaih manu-sak = Tulang temu-lang manusia.

taleh ÊZBM tl⁄H = ŸÍAj»¿ meleraikan

= 5`·BY 4AËi ÊZBMB¯

.ÅNηBn· ŸÍAj»¿

Pataleh ruak hakik = Meleraikan kesakitan.

tali* ϻBM tlfl = ϻBM tali

tÌ· Ï»BM ůA ÌU :ÔZBM

ÊQ1· ÊR§ ÌÇe tÌ· ÊR·B·

ÊÌ·Ì· vÍ Ï»BM vIÀ¿ Ôe =

.pÌMÌojM Å·A ¶fÎM vÍ

talei: Nyu apan tali kung kakoh kung dihu oh klaoh = Dia memegang tali yang kukuh yang tidak

Page 221: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

221

akan terputus.

tamha BZÀM TM_ = AÌMj¿ mertua

ÔBMBY ÌY ÉÍAYB· ÌU BZÀM

pBI = Ôcie B· Ôci OÎÃA

ÏMBnÀÎmjI ÆÌo Ôe AÌMj¿

.Oη peBÇjM KÌU

Tamha nyu ka-ndaih hu hatai anit rei ka drei = Bapa mertua dia pun bersimpati juga terha-dap kita.

tamâ b¿BM tmË_ = ¶ÌmB¿ masuk

= tËQBIAi ÔÌM tîAj· b¿BM

P̸Îw¿ ÔBuÌm ¶ÌmB¿

.ÆAiÌ»A

Tamâ kraong tui ra-baong = Masuk sungai mengikut aluran (prb).

tamat O¿BM Ar. tMˇ = OÀM tamat

.ÓUBw¿ OÀM = O¿BM DBI

Bac tamat = Tamat mengaji.

tamuh ÊÌ¿BM tmUH = ÊÌJ¿ÌM tumbuh

ÂîYB¯ ̨λ ÆÌZ¯ 4íÃA

É»M p1· ¶Ì·Ìo = ÊÌ¿BM

.ÊÌJ¿ÌM ÜÌ¿

Anâk phun li-u pa-ndom tamuh = Pokok kelapa telah mula tumbuh.

tanah ÉÃBM tNH = vnÀÎm simpang

= 4B¯ ÉÃBM ÆÜBU :ÉÃBA

.On¿A vnÀÎmjI Å»BU

canah: Jalan tanah pak = Jalan bersim-pang empat.

tanâh ÊbÃBM tnËH = ÉÃBM tanah

4îAe ÌU 4QBÃB¿ :4—»BY

5Íj¿ = tAiËA ÊbÃBM 4QBuAe

. tiËA ÉÃBM oMCe Ï¿BÍfÄ¿

haluk: Manaok nyu daok di angaok tanâh urang = Mereka men-diami di atas tanah orang.

tanâk 4bÃBM tnË = µÃBM tanak

ÔBIBÇ tQBm 4bÃBM Ëd· 5ÍB¿A

Page 222: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

222

ÊeÌm Ì·ÌJÍA = ÊQ1I É»Ajm

.ÔÜÌIw¿ ÆAe µÃBÄ¿ pBÎm

Amaik kau tanâk saong habai sralah blaoh = Ibuku sudah siap mena-nak dan menggulai.

tanan ÅÃBM tnˆ = ÌNÎme di situ

= Ôcie Daj· tËj· ÅÃBMe

.Oη ÅRÍiAË ÌNÎme

Di tanan krung krâc drei = Di situ warisan kita.

tanaop* [QBÃBM tOn@∏ = ¶ÌNÄw¿ mengantuk

[QBÃBM Ëd· :BMB¿ 4îBÃBM

2jÄI Ì·A = ÔBÎI 4BÎI

.¶ÌNÄw¿

tanaok mata: Kau tanaop biak biai = Aku benar-benar mengantuk.

tanaow ËQBÃBM tOn@◊ = ÅNÄU jantan

.ÅNÄU ÁÍA = ËQBÃBM 4ÌÃB¿

Manuk tanaow = Ayam jantan.

tang vM tŒ = ÅwVÄn·jI berkepanjangan

= ÔB¿ vM AÌZMA :vM ËQBM

.ÅwVÄn·jI vÍ ÆB¿k

taow tang: Athua tang mai = Zaman yang berkepanjangan.

tangaok 4QBuBM tOq@ = oMD· ke atas

= 4QBuBM 4ïJBM ËcjI ÌU

.oMD· µÍ„à ËiBI Ôe

Nyu brau tagok tangaok = Dia baru naik ke atas.

tangey ÔduBM tQ⁄Á = tÌJBU jagung

(̸uÌM = ÔduBM ËQAY

.tÌJBU

Ndaow tangey = Tongkol jagung.

Tangganu* ÌÃBIwM t!g_n_U = ÌÃBIujM Terengganu

ÔjIÃ = ÌÃBIwM ÔZB¯

.ÌÃBIujM

Palei Tangganu = Negeri Terengganu.

tanghaiy ÏÍBZwM t!ØhÁ = ŸwÍjÎw¿

Page 223: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

223

mengiringkan

5@Y tAiËA Bn¸» AËe :ÏÍBY

Bn´» AËe = ÌU ÏÍBZwM ÉÍBmA

.Ôe ŸwÍjÎw¿ AeÌ·jI tiËA

haiy: Dua laksa urang ndik asaih tanghaiy nyu = Dua laksa orang berkuda mengiringkan dia.

tangi ÏuBM tFfl = ”BM tanya

R§ ËdZMe ÉÍd¿ :cÌm ,ÏUBM

= ËdZM tÌ· tiAËA 5ÍBI ÏuBM

fn3 É)UBMjI ÌÇBM ¶fÎM ËÜB·

.ÌÇBM vÍ tiËA

tanyi, sue: Meyah di thau o tangi baik urang kung thau = Kalau tidak tahu bertanyalah kepada orang yang tahu.

tangin ”uBM tFˆ = ÅuBM tangan

É»AiBm ÊAËÜBA BÍAe ÊQ1I iJ

j͇Ae ÊeÌm ÌÇAjo = ”uBMe

.ÅuBMe pBÎm ÊeÌm tÌÍAe

Gé blaoh di aia cala-wah saralah di tangin = Perahu sudah di air dayung sudah siap di

tangan (prb).

tani ÏÃBM tnfl = ÏÄÎm sini

tBA 4îAe ÏÃBM ËB·

tfm Ì·A = ËBIB· ÔzIB¯

¶ÌNÃËA ÏÄÎme ÌIuÌÄ¿

.ËBIj· (AÌVÄ¿

Kau tani daok cang pablei kabaw = Aku sedang menunggu di sini untuk menjual kerbau.

tanot* PRÃBM tOnˇ tÌJÎÃ nibong

±A Ôcie 4—¿ :PïÃBM

tQBm ÉλBÇ ËBà BI ÆB¸ÍA

Ï¿B· µÎÄÎà = PRÃBM BÍA

”j·ÌÄ¿ ÆAe ŸÍA m¸wÄ¿

.tÌJÎÃ jÍA Åue

tanot: Muk drei cap ikan ba nao halih saong aia tanot = Nenek kami menang-kap ikan dan menu-karnya dengan air nibong.

[Petikan dari sebuah manuskrip].

Page 224: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

224

tanran ÆjÃBM tRNˆ = teBo padang

ÔAeB¯ ÌoBA ÌU :t1o

iÌÀVÄ¿ Ôe = ÆjÃBM Êaj·e

.teBo ÉwMe ÔeBo

mblang: Nyu ca-mbu padai di krâh tanran = Dia menjemur padi di tengah padang.

tantu ÌNÄM t˜tU_ = ÌNÄM tentu

BNÍjI = ÌNÄM B· ÊR§ ÏÃ tci

.”jÄI ÏJÜ ÌNÄM ÂÌ»I ÅÍA

Reng ni oh ka tantu = Berita ini belum tentu lagi benarnya.

tanyi ÏUBM tzfl = TBM tanya

OÎY tb¿ ÌU ÏUBM ÌÇ Ëd·

”BMjI Ì»Ü Ì·A = Åà ÔZB¯

.OÍA ÔjIÃ vNÄM Ôe

Kau hu tanyi nyu mâng hit palei nan = Aku lalu bertanya dia tentang negeri itu.

taok1 4QBM Ot@ = tÌIuÌo punggung

,oÍÌÃB¿ 4QBM :4îBM

ÉJ 5ÍBÃB¯ ËdMA vMBÄÎI

,ÏnÄ¿ tÌIuÌo = 4ËQBM

.v·1I ”JBÈI ËBMA vMBÄÎI

Taok manuis, bina-tang atau panaik gah taok = Pung-gung manusia, bina-tang atau bahagian belakang.

taok2 4QBM Ot@ = µoÌA cupak

.pjI µoÌBm = ÊjI 4QBM Bm

Sa taok brah = Secu-pak beras.

taom1 ÂQBM Ot¤ = Ïwλλw¿

mengelilingi

iBÍAe 4BÎÍi R¯ :ÂîBM

R¯ = BÎÃe ie ÂQBM 4îBYA

“)oB· ÔjÍ1¿ 4BÎÍi

.BÎÃe ÏwλÎ)w¿

Po Riyak dayar ahaok taom dar dunia = Po Riyak melayari kapal-nya mengelilingi dunia.

taom 2 ÂQBM Ot¤ Ì¿BMjI

bertamu

Ôci BÍA ÊAËe ËBÃ ÌU :ÂîBM

Page 225: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

225

Ôe = ÂQBNÎm ÌY ÊR§ ”¿

ÏoBNM j͆ ÔiBBÄ¿ ÏJjo

.ÌÀMjI KÌU ¶fÎM

Nyu nao duah aia rei min oh hu sitaom = Dia pergi mencari air tetapi tidak juga bertemu.

taongabih ÉÎIBuQBM Ot@!abIH = AÌÀn· kesemua

= "A [cie ÅÃ ÉÎIBuQBM

."A µÎ)ο OÍA AÌÀn·

Taongabih nan darep Allah = Kesemua itu milik Allah.

taongdua AËfuQBM Ot@!dV_ = AËejI berdua

ÆÌ»ÌY ÔciBYidÎI ÔîjIB¿

= ÆB¸ÍA ÊË ËBà AËfuQBM

AËejI Ó¿B· Á»BÀm vNo

.ŸÍA vÎBÄÀ¿ ÏJjo

Mabroi bierharei hulun taongdua nao wah ikan = Petang semalam kami berdua pergi meman-cing ikan.

tapa B¯BM tw_ = oNÄλ¿ melintas

PBÃBZ· ÅJ B¯BM ÔcjI ÊR§Ai

¶fÎM = Ñ1u tÌIB· tAiËA

fY Á»Aee oNÄλ¿ Å·jÄIe

.Ñ1u tfm vÍ tiËA

Ra oh brei tapa gan khanat urang kabung salat = Tidak dibe-narkan melintas di dalam had orang yang sedang solat.

tapah ɯBM tpH = ªÌra khusyuk

Ôe = tBI v¯ ɯBM tÌIB· ÌU

.ÆAgA jufÄ¿ ªÌra tfm

Nyu kabung tapah pang bang = Dia sedang khusyuk men-derngar azan.

tapak1 5¯BM tp =

pËiÌ» lurus

ÌY 4RM R¯ 5¯ 5ÍBI Ëd·Ü

tÌ· ÆÜBU 4QBuAe 4îAe

ÅÇÌM fn· É»BNÄο = 5¯BM

Å»BU oMCe AeAjI ÔBoÌm

.pËiÌ» vÍ

Lakau baik pak Po tok

Page 226: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

226

hu daok di angaok jalan kung tapak = Mintalah kepada Tuhan supaya berada di atas jalan yang lurus.

tapak2 5¯BM tp = OnM tepat

ÊÌ»¯Bm 4ÌM 5¯BM ÔAiB¿ ÌU

(Ì·Ìo OnM BJÎM Ôe = Á»B¿

.Á»B¿ ÊÌ»Ìnm

Nyu marai tapak tuk sapluh malam = Dia tiba tepat pukul sepuluh malam.

tapén Åk¯BM tOp⁄ˆ = jÎIwÎo pinggir

Åk¯BMe Ï·B¯ 4îAe ÌU

¶ËeËe Ôe = tîAj·

.ÔBuÌm jÎIwÎoe tÌÄ¿jM

Nyu daok paki di tapén kraong = Dia duduk termenung di pinggir sungai.

tapeng td¯BM tp⁄! = (ÌIuÌM tunggul

ÊiBMAi ËdÍB· td¯BM : tb¿BU

(ÌIuÌM = ÅÎBλB¯ 4RM

¶ÌNÃËA ÊiBMe ÌÍB·

.“ĸÄÎBλ¿

jamâng: Tapeng kayau ratarah tok palicin = Tunggul kayu ditarah untuk melicinkannya.

tapin ”¯BM tpˆ = Ÿn)Iw¿ menggelapkan

ÆÌ»ÌY :[—»B¯ [—m

= Å`¯BM Å`» ÅÃ 4ËjI ÊRo

Ÿn)Iw¿ OÍA ÅÍeBV·

.ÔBm ÅNÈÎ)wo

sup palup: Hulun mboh bruk nan lin tapin = Kejadian itu menggelapkan peng-lihatan saya.

tapong tR¯BM tOwŒ = tÌnÀM tampung

Dc̯ ÅuBM tR¯BM :tï¯BM

ÅuBM ŸuÌnÀÄ¿ = ”¿E

.”¿E mAÌw¿

Tapong tangan puec amin = Menampung-kan tangan mengucap amin.

tapuer ic̯BM tpV⁄ = Ò·iBr¿ masyarakat

Page 227: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

227

= ic̯BM 4QB·A :ic̯Ae

.Ò·iBr¿ ÜBn·

dapuer: Akaok tapuer = Kepala masyarakat.

tasaoh ÊQBmBM tOS@H = tÌmÌ· kosong

tÌmÌ· = voBM [AY ÊQBmBM

.Ï»B¸m ÂBm

Tasaoh ndap ta-mbang = Kosong sama sekali.

tasik 5ÎmBM tS = PˇÜ

laut

4ï¯ 5ÎmBM :5`mBM

.AiÌ)JjI PË‡Ü = 5`»ÎI

Tasik pok bilik = Laut bergelora.

tathaiy ÏÍBZMBM tØTÁ = OJ» lebat

ÆBUBÇ Ïà ÁλBY :ÏÍAjm

ÅÍA ÁÎmÌ¿ = ÏÍBZMBM

.OJ» ÅUÌÇ

sraiy: Halim ni hajan tathaiy = Musim ini hujan lebat.

tathak 5ZMBM tT = µmB¿ masak

ÌU ÔAÌ» 5ÍBA :5mBM

Å·iBÎI = ÆÌZ¯e 5ZMBM

.¶Ì·Ìoe µmB¿ ÔA

tasak: Caik luai nyu tathak di phun = Biarkan ia masak di pokok.

tathep [dZMBM tT⁄∏ = ÊeiÌo purdah

ÂQBJ[dE ÒÀ»n¿ [cjJ

ÒÀ»n¿ pBÎNm = [dZMBM

.ÊeiÌo ÔB·BÀ¿ “´Í„Jm

Grep Muslimah njep gaom tathep = Setiap Muslimah sebaiknya memakai purdah.

tathuer icÌZMBM tT⁄V® = ÉÎNÄÍj¿ merintih

icÌZMBM ÔAÌU :icÌmBM

ÅuBU = Ôcie Rm AÌÍB·

.Oη KÎvà ÆAj· ÉÎNÄÍj¿

tasuer: Juai tathuer kayua so drei = Ja-ngan merintih kerana nasib kita.

tathuoc DQÌZMBM tOTVÇ = ÔAiÌÇjM terhurai

Page 228: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

228

ÌU 4—o :tÜBM ;DAÌmBM

.ÔAiÌÇjM “MÌJ¿i = DQÌZMBM

tasuac; talang: Mbuk nyu tathuoc = Rambutnya terhurai.

tatuan ÆAÌMBM ttV˜ = Å·jIIw¿ menggegerkan

tÌM ËBÍj¯ Ëd· ÔBMBY

̸ÎMBÇ “ÍjU = ÆAÌMBM

.tÌNÄU Å·jIIw¿

Hatai kau priau tung tatuan = Jeritan hatiku menggegarkan jantung (prb).

tawak 4AËBM tv = P̸wmjI bersangkut

4AËBM tÌ· ÏÍB· 4ËjJ

vÍ Év, = ÔAj·Bm Åu

Åue PË„o P̸wmjI

.ÊiBVm

Gruk kaiy kung tawak ngan Sakrai = Kisah yang bersangkut paut dengan Sejarah.

tayah ÊBÍBM tyH = ÉÄmÌ¿ musnah

ÊÌ»¯BÇ ÆcÌÄÀm ÊBÍBM AÌm BÍA

AËe µUBJm = tBm ÊQBI AËe

ÉÄmÌ¿ É»M É¿Ëi ÊAÌI o»I

.ÆB¯Ì� AfÄ»e

Aia sua tayah sam-nuen hapluh dua baoh sang = Seba-nyak dua belas buah rumah telah musnah dilanda taufan.

tabuic CÍÌIBM tb^UÇ = PÌIBAjM tercabut

CÍÌIBM ÅÃ Ì·B¯ :CÍÌIdM

.PÌIBAjM OÍA Ì·Bo =

tebuic: Paku nan tabuic = Paku itu tercabut.

teder icedM t+d⁄ = ÂfÄojM terpendam

(c̯Ae tb¿ icedM ÁA BÎÍiA

tAiËA R» ÌY ÊR§ ,ÁA

ÁA ÆÌNÄo = ÌU ËdZMdÀÎm

,ÁA Ò·iBr¿ Ôie ÂfÄojM

.Ô‡ÌÇBN·e µUBI ¶fÎM

Ariya Cam teder mâng dapuel Cam, oh hu lo

Page 229: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

229

urang si methau nyu = Pantun Cam terpendam dari masyarakat Cam, tidak banyak diketahui.

tel1 (dM t⁄Ò = ÔBnÀm sampai

= bY tdη 5ÎIÜ ÊdU (dM

.ÔBnÀm ÊeÌm Ì¿eÌv´¿

Tel jeh labik kieng hâ = Maksudmu sudah sampai.

tel 2 (dM t⁄Ò = ÏÖB¿BV¿ menyamai

OÍBJBÇ ÌY ÊR§ "A BmAÌ·

ÌMAÌnm AeBÎM = ÌU (dM Ïm

Æ„mA̸·ÏÖB¿BV¿ vÍ ÆÌo

."A

Kuasa Allah oh hu hagait sitel Nyu = Tiada sesuatu pun yang menyamai ke-kuasaan Allah.

tel 3 (dM t⁄Ò = ÅnÎoÜ lapisan

vZUB°Îm tdη Â1mG tAiËA

vZ· [dE v¿BZ· tQBm

tiËA ÅMAÌ´· = (dM [dÄÎJ

ÅnÎoÜ mÄIm Ôie Â1mG

vNÄÄ¿ ¶ÌNÃËA Å·BÃÌJe OoAe

.ÊÌmÌ¿

Urang Islam kieng sipachang saong kha-mang njep khang ginep tel = Kekuatan orang Islam dari se-genap lapisan dapat digunakan untuk me-nentang musuh.

teluic CÍÌ»dM tlU^Ç jÎaAjM = terakhir

CÍÌ»dM vo ÊdVÄà :CÍÌ»

ÌU tQBm ÂîBM ÌY ÆÌ»ÌY

jÎaAjM Ï»B· É»ÌNÍA =

.“Äue ÌÀMjI ÔBm

luic: Nanjeh mbang teluic hulun hu taom saong nyu = Itulah kali terakhir saya bertemu dengannya.

tep [dM t⁄∏ = tÌNÄJjI bergantung

5¯ ËBÃ [dM :5nÎJ

fn· tÌNÄJjI = tdUAiBm

.BNnÎBÄo BÈ¿

gi-mbak: Tep nao pak Sarajeng = Bergan-tung kepada Maha Pencipta.

Page 230: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

230

terai ÔAidM t⁄Ør = ÔAjÎM tirai

tAËAie [QBÄÎJ ÏÃ ÔAidM

ÅÍA ÔAjÎM = ÁÍeB¯ 4Ëe

µÎ»ÎI ¶ÌNÃËA ÏoÌ·ÌBÄ¿

.ÅwÍfÄmjo

Terai ni ginaop di rawang duk padim = Tirai ini mencukupi un-tuk bilik persandingan.

tethuak 4AÌZMBM tTV = ÔAiËAjM terurai

ÏVÄU 5¸ÍA :4AÌmBM

ÅN¸ÍA = 4AÌZMdM ÊR§ tÌ·

Å·A ¶fÎM ÊÌIM vÍ ÏVÄU

.ÔAiËAjM

tasuak: Ikak janji kung oh tethuak = Ikatan janji yang teguh tidak akan terurai.

thaik 5ÍBZM ØT = BoËi rupa

”¿ tîB¿Ai 5ÍBZM : 5ÍBm

ÓMjnm BoËi = ÊÌ·BM ÔBMBY

ÓMjnm ÏMBÇ ÓoBNM ËBÀÍiBÇ

.p̸ÎM

saik: Thaik ramaong min

hatai takuh = Rupa seperti harimau tetapi hati seperti tikus (prb).

thak 5ZM T = mmA asap

= ÆBUB¿B· 5ZM :[dmA

.ÅVÀ· mmA

asep: Thak kamanyan = Asap kemenyan.

than1 ÅZM Tˆ = KÎvÃ

nasib

ÊAÌM ÊR§ Ôcie ÅZM :ÏVÄU

.ÊAÌMjI ¶fÎM Oη KÎvà =

jaji: Than drei oh tuah = Nasib kita tidak bertuah.

than2 ÅZM Tˆ = ÅÇBM

tahan

ÔciBÇ ÁÍi ÔdIBÇ tbo :ÅYBM

ÔiBÇ mÎNm = ÅZM ÔZd¿

.ÅÇBM ÆB¿ ÏIËA Å·B¿

tahan: Mbâng habei rim harei melei than = Setiap hari makan ubi mana tahan.

than3 ÅZM Tˆ = ÔjÍe diri

AËe 4jMd¿ Ëd· ÅZM :[–i

Page 231: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

231

tÌIwÄ¿ ̸ÍjÍe = AjÎI

.ÌÇBI 2AËf· oMCe ÅJI

rup: Than kau metrak dua bira = Diriku me-nanggung baban di atas kedua-dua bahu.

[Petikan dari sebuah Manuskrip Nai Mai

Mang Makah].

than4 ÆBZM T˜ = ÅÇAe dahan

ÂQAY ÁÎA tïZ¯ :ÆBÇe

Å»Ìn¿Ì· = ÆBZM e

.ÅÇAee mIwÎÇ tËiÌI

dhan: Phong ciim ndaom di than = Kum-pulan burung hinggap di dahan.

thau ËdZM TU⁄ = ÌÇBM tahu

ÔZBY ÉJ ËdZM 4b¿ [dE

*ÎJÀw¿ pËiBÇ = ËBÄÎm

.ÏJjo ¶ÌNÃËA ÆB¿ ÊiD· ÌÇBM

Njep mâk thau gah halei sinao = Harus mengambil tahu ke arah mana untuk pergi.

thaok 4QBZM OT@ = ¶ÌJ¿ÌM tumbuk

4QBZM tÌmÜ :4îBm

¶ÌJ¿ÌÄ¿ tÌn» = ÔAeB¯

.ÔeBo

saok: Lasung thaok padai = Lesung me-numbuk padi.

thaow ËQBZM OT@◊ = PÌIj¿ merebut

= 5m ÆQBo 4b¿ ËQBZM

.pAÌ· PÌIj¿

Thaow mâk mbaon sak = Merebut kuasa.

thap [BZM T∏ = vNÄI bentang

[BZM B¿ÌY ÔAeB¯ : tÜ

B¿ÌÇ ÔeBo = ÔBÃÜ tbÃÜ

.pAÌ» vNÄIjM

lang: Padai huma thap lanâng lanai = Padi huma terbentang luas.

that OZM TÊ = iÌUÌU jujur

OZM :ÔBMBY ÊQB¿Bm ,Om

.ÏMBÇ iÌUÌU = ÔBMBY

sat, samaoh hatai: That hatai = Jujur hati.

Page 232: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

232

thau ËdZM TU⁄ = ÌÇBM tahu

Ôe = Ô1JAi ±m ËdZM ÌU

.Ô1JAi pBÈI Ô‡ÌÇBNw¿

Nyu thau sap Raglai = Dia mengetahui bahasa Raglai.

thei ÔdZM T‡ = BoBÎm siapa

tb¿ ÔB¿ ÔdZM :Ôdm

? ÆBme vMAe BoBÎm = ?ÉÍAe

sei: Thei mai mâng daih? = Siapa datang di sana?

[Petikan dari sebuah manuskrip Thei Mai Mang Déh Thei O].

thek 4dZM T⁄ = tÌoAjM terapung

[ËRY 5ÍBoBm : 4dm

vMBJm = tîAj·e 4dZM

.ÔBuÌme tÌoAjM µ»BI ÌÍB·

sek: Sa-mbaik hop thek di kraong = Sebatang kayu balak terapung di sungai.

thaim ÁÍBZM ØT* = ÉJÀMjI bertambah

= vJÀÎI ÁÍBZM ËfÄk· ÌU

.vJÀÎI ÉJÀMjI ÅηB¿ Ôe

Nyu kéndu thaim bimbang = Dia makin bertambah bimbang.

thiip ±ÎÎZM TY^∏ = mÍBm sayap

5`AB¯ ÁÎA :±ÎÎm

tËiÌI = ±ÎÎZM

.mÍBm ŸwJÀw¿

siip: Ciim pacik thiip = Burung me-ngembangkan sayap.

thit OÎZM TIˇ = mn» lesap

4cË ÊRo 4e OÎZM 5ÎYÜ

µnÀà ¶fÎM mn» v»ÎÇ =

.ÏJÜ

Lahik thit dak mboh wek = Hilang lesap tidak nampak lagi.

thrah ÊjZM RTH = pËjM terus

5¯ ËBÃ ÊjZM ÌU 4QBÃB¯

5Íj¿ = [dE tÌ· ÆÜBU

.jÄJm vÍ Å»BV· pËjM

Panaok nyu thrah nao pak jalan kung njep = Mereka terus ke jalan

Page 233: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

233

yang sebenar.

thraiy ÏÍAjZM ØRTÁ = vMÌÇjI berhutang

ÔAÌU :ÏÍBuAe ÏÍAjm

= ÔcY Ì» ÏÍAjZM 4AËBM

.vMÌÇjI µUBI ÅuBU

sraiy dangaiy: Juai tawak thraiy lo ndei = Jangan banyak berhutang.

thraoh ÊQAjZM ORT@H = ¶ÌJ¿ÌÄ¿ menumbuk

ÊQAjZM Ëd· 4—¿ :ÊQAjm

= 4BÍYB¯ Êaj·e ÔAeB¯

ÔeBo ¶ÌJ¿ÌÄ¿ Ì·A µÎÄÎÃ

.oÃBo ÉwM-ÉwMe

sraoh: Muk kau thraoh padai di kâh pa-ndiak = Nenek aku menumbuk padi di tengah-tengah panas.

thraong tQAjZM ORT# = O¸uA angkat

tQAe :4ïJBM tQAjm

5ÍÜ tÌ· ËdÎuB¿ tQAjZM

= ÔBY Åà tîAj· Á»Ae

vÍ vÎAÌ· O¸uA É)uÌ»ÌM

.OÍA ÔBuÌm Á»Af· ÊÌMBUjM

sraong tagok: Daong thraong mangiew kung laik dalam kraong nan hai = Tolonglah ang-kat kucing yang ter-jatuh ke dalam sungai itu.

throh ÊQjZM ORTH = j¸¿ mekar

tÌIB· ÌuBI :ÂËjm ÊQjm

.j¸¿ tfm BuÌI = ÊQjZM

sroh srum: Bangu kabung throh = Bunga sedang mekar.

thruai ÔAËjZM ØRTV = pËjM terus

ÉoAi ÔAËjZM :ÔAËjm

pËjM = [boAi ÔAËjZM

.BNÍie ÆAe pBo pËjÄ¿-

sruai: Thruai ra-mbah thruai ra-mbâp = Terus menerus papa dan derita.

thruk 4ËjZM RTU = ÉÎN» letih

:j»BJ ÉÍÜBJ ,[Ëjm

AjM ÅYBM 4e R» 4ËjZM

Page 234: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

234

ÅÇBM ¶fÎM ÉÎN» Ì»ÜjM =

.ÏJÜ

srup, galaih galar: Thruk lo dak tahan tra = Terlalu letih tidak tahan lagi.

thruw ËcjZM RTU◊ = ¶ËeA iÌnÀA campur aduk

ËcjZM ÔAÌU :[dJ Ëcjm

tÌZU Åu 4BÎI 4Ì»B¿B¯

jÄI vÍ ¶ËeA iÌnÀA ÅuBU =

.É»Bm vÍ Åue

srau gep: Juai thrau pamaluk biak ngan chung = Jangan campur aduk yang benar dengan yang salah.

thu ÌZM TU_ = vÍj· kering

ÌZM 4e ÔAj·Bm:ËdÍÜ

ÊiBVm = AÌÇeA ÔÌM ËdÍÜ

.pB¿ P̸Îw¿ vÍj· ¶fÎM

layau: Sakrai dak thu layau tui adhua = Sejarah tidak kering nengikut masa.

thuk 4ÌZM TU = ËBnÍi risau

ÔAÌU bY (QBZ· :4ÌZMBM

ÅuBU ”»B· =AjM 4ÌZM

.ÏJÜ ËBnÍi

tathuk: Khaol hâ juai thuk tra = Kalian ja-ngan risau lagi.

thun ÆÌZM TU = ÆÌÇBM tahun

5uB¯ Ôcie 4íÃA 5ÍBI iAYB¯

ÌU 4QBÃB¯ iÌÀ§ 5¯ Ñ1u

µÃA É»ÇËiÌm = ÆÌZM ÊÌUBM

fo Ñ1u Å·BUjw¿ Oη

.ÆÌÇBM ÉUÌM 5Íj¿ iÌÀ§

Pa-ndar baik anâk drei pangak salat pak umur panaok nyu tajuh thun = Suruhlah anak kita mengerjakan solat pada umur mere-ka tujuh tahun.

tian1 ÆBÎM tYˆ = ÆBÎM tian

Á»Ae iBÀ· 4ÌM ÔBMB¿ b¿A

= ÆÜBI Ëz· ÌY bÄÍA ÆBÎM

ÏÍBI 5ÎN· *IwÎÄ¿ pBI

.Å»ÌI LÎM ÌJÍA ÆBÎM »Ae

Amâ matai tuk kamar dalam tian inâ hu klau balan =

Page 235: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

235

Bapa meninggal ketika bayi dalam tian ibu tiga bulan.

tian2 ÆBÎM tYˆ = AiAeÌm saudara

= b¿A Bm 5ÍB¿A Bm ÆBÎM

ÆAe ÉÍA ÂBm vÍ 2tiËA

.ÌJÍA

Tian sa amaik sa amâ = Orang-orang yang sama ayah dan ibu.

tian3 ÆBÎM tYˆ = PËjo perut

*M ÊBÎq tbo Aj· (c̯Ae Bm

Aj· Å»Ìn¿Ì¸m = ÆBÎM ÔcjM

5Íj¿ PËjo LwÎÈm Å·B¿

.vV·

Sa dapuel kra mbâng mbiah tal trei tian = Sekumpulan kera makan sehingga perut mereka kenyang.

tiaong tQBÎM OtY# = tËiÌI burung

.BVÍjJ tËiÌI = tQBÎM ÁÎA

Ciim tiong = Burung gereja.

tiap [BÎM tY∏ = jÎmËA usir

tb¿ bY ÏÍBIB¯ 5ÍBI [BÎM

ɻķjÎmËA = tAiËA ÆdI ÊbÃBM

ÆÌJ· ÉÃBM Ôie Ì¿B· vÎJÀ·

.tiËA

Tiap baik pabaiy hâ mâng tanâh ben urang = Usirkanlah kambing kamu dari tanah kebun orang.

tok1 4RM Ot = ÔBoÌm supaya

4RM 5»ÇAe tQBm Ôd·BY ÌU

Ôe = ÅÃ iB·B¯ icË ÔcÌU

ÔBoÌm ÔBm fn3 ÅnojI

.OÍA AiB·jo Å·BoÌ»¿ ÅuBU

Nyu hakei saong dahlak tok juai wer pakar nan = Dia ber-pesan kepada saya supaya jangan melu-pakan perkara itu.

tok2 4RM Ot = jJA agar

4RM DBI ËBÃ pËiBÇ ÔceA

= BÄÍdn¸VÎI tAiËA tdÎU

Page 236: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

236

jU1I ÏJjo pËiBÇ µÍeA

vÍ tiËA ÔeBVÄ¿ jJA

.ÆBn´VÎI

Adei harus nao bac tok jieng urang bijakseina = Adik harus pergi belajar agar menjadi orang yang bijaksana.

tok3 4RM Ot = ÅÍÌÈ·jI berkahwin

Ôd¿B· 5ÍBI 4RM :4ïM

= ÒÄ¿Û¿ tÌ· 5»BY ”»BY

. ÉÄ¿Û¿ vÍ É¿A É»ÎÄÍÌÈ·

Tok baik kamei Halin halak kung Mukminah = Kahwinilah Amah yang Mukminah.

tok4 4RM Ot = ¶ÌNÃËA untuk

ÊQBI Bm ÌY 4e ÁA tAiËA

= 4ËjJ 5u Ïm 4RM 4Ëe

µÎ»ÎI ÌMBm eA ¶fÎM ÁA tAiËA

.BUj¸I ¶ÌNÃËA ÆÌo

Urang Cam oh hu sa baoh duk tok ngak gruk = Orang Cam tidak ada satu bilik pun untuk bekerja.

tok5 4RM Ot = ”BÇ hanya

iB¿ ËBà 5»ÇAe tÌ· ÔB¯BM

4îAe ,ÉÎIA É»· ÅÃ ÔîjId¿

KÃiA = ÔcieBm 4RM 4cË

Á»BÀm ËiÌI ÏJjo ÔBm vÍ

*IwÎM ,on»jM ”AÌÀm OÍA

.i̸ÍDm ”BÇ

Tapai kung dahlak nao mar mebroi nan klah abih, daok wek tok sadrei = Arnab yang saya buru sema-lam itu semuanya ter-lepas, tinggal hanya seekor.

tra AjM Rt_ = ÏJÜ lagi

BÍjZ· *NÎm ÆBUBÇ ÁλBY

ÁÎmÌ¿ = AjM ÆÜBI AËe ËBÃ

AËe 2Ajη BJÎM Å·A ÅUÌÇ

.ÏJÜ Å»ÌI

Halim hajan sital khria nao dua balan tra = Musim hujan akan tiba kira-kira dua bulan lagi.

trak 4jM Rt = PjI berat

Page 237: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

237

Åο ,R» 4jM ÉoËi ÁA ÆAiB¯

B· ËdZM ÊR§ ÌU 4QBÃB¿

ÓoeBÈw¿ ÁA ÒΧi = Ôcie

,Ï»B¸m PjI ÅÈmÌn·

.“ÍifV¿ ¶fÎM 5Íj¿ ÓoBNM

Paran Cam ru-mbah trak lo, min manaok nyu oh thau ka drei = Rakyat Cam meng-hadapi kesusahan berat sekali, tetapi mereka tidak menyedarinya.

Trang tAjM RtÏ = tAjM Trang

ÔjIÃ = tAjM BÍA ÔZB¯

. tAjM BÍA

Palei Aia Trang = Negeri Aia Trang.

truh1 ÊËjM RtUH = pËjM terus

ÊËjM Åà 4̯e *M Ô{ÃdÎIBÇ

1ÎIBoA = ÉÍBmA iAË 5¯ 5ÍBI

É»mËjM OÍA tÌn¿B·e ÔBnÀm

.AeÌ· tfĸ·

Habienlei tal di puk nan truh baik pak war asaih = Apabila sampai di kampung itu, teruslah ke kandang kuda.

truh2 ÊËjM RtUH = BÍBoËAjI

berupaya

ÊËjM vlA jZ·A DBI ÁA tAiËA

ÔBoËAjI ÁA tiËA = ”¿

.ÔjÍfÄm [ËjY DBJÀ¿

Urang Cam bac akhar éng truh min = Orang Cam ber-upaya membaca hu-ruf sendiri.

truh3 ÊËjM RtUH = ÉÎJ» lebih

ÊËjM ËQAi ÉÍAeAi DcËYB¯ ÅnY

AËBJÀ¿ ÅnY = PBÃBZ·

.ÌUÜ fY ÏÈÎJ»¿ ƆifÄ·

Hasan panduec radaih raow truh khanat = Hasan membawa ken-deraan melebihi had laju.

trun ÆËjM RtU = ÆËiÌM turun

= Á»B¿ ÆAÌJe ÆËjM ÆBUBÇ

.Á»B¿ ÌN,Ëe ÆËiÌM ÅUÌÇ

Hajan trun di guan malam = Hujan turun di waktu malam.

tuak1 4AÌM tV = ÔB·Bo

Page 238: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

238

pakai

ÊBίB· 4AÌMB¯ Ï»§ ÆAÌM

Ï»§ ÆAÌM = ”nY B·

.ÊBÎoÌ· ”nY ŸÍB·BÀ¿

Tuan Ali patuak kapiah ka Husain = Tuan Ali memakaikan Husain ko-piah.

tuak2 4AÌM tV = tÌIÌ»m

selubung

4AÌM Ëd· Ôd¿ :ÂQBJ

= Ñ1u 4ÌMe BÃBZ·B¿

ŸuÌIÌ)V¿ ̸´ÎÄÎÃ

.Ñ1u 5ÎN· t̸)M

gaom: Mei kau tuak makhana di tuk solat = Nenekku menyelubungkan telekung ketika solat.

tuei ÔcÌM tV‡ = P̸ÍA ikut

vÍ 4b¿ Âbà 5ÍBI ÔcÌM

É6w» µVU É»M̸ÍA = ÂBÎm

.µÍ„I vÍ

Tuei baik nâm mâk yang siam = Ikutlah jejak lang-kah yang baik.

tuer icÌM tV⁄ = tÌNÄJ gantung

tÌNÄJ = ÔceB¿B· icÌM :(cÌM

.ÔeÌÀ·

tuel: Tuer kamadei = Gantung kemudi.

tuha BYÌM tUh_ = AÌM tua

Ôe ÌJÍA = dU BYÌM ÌU bÄÍA

.AÌM ÊeÌm

Inâ nyu tuha je = Ibu dia sudah tua.

tuh ÊÌM tUH = tAÌM tuang

ÊQ1I ÅuBM 41¯e BÍA ÊÌM

µo1Me jÍA tAÌM = ÌU ËAi

ÅÍeÌÀ· ÆAe ÅuBM

.“ÇÌmBJÀ¿

Tuh aia di plak tangan blaoh rao nyu = Tuang air di telapak tangan dan kemudian membasuh-nya.

tuk 4ÌM tU = 5ÎN· ketika

ÂîeBÇ 4RM ÆAjNÃBm ÌY :(B·

”BÇ Å¿A ƆeD· = ”¿ 4ÌM

.XBÈm 5ÎN· pAjJI .ÌNÃËA

kal: Hu santran tok

Page 239: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

239

hadom tuk min = Kea-daan aman hanya untuk beberapa ketika sahaja.

tuw ÌM tU◊ = ÏMjw¿ mengerti

tci tb¿ ÌM ËcjI Ëd· :ËdZM

4dA ÁA Ëd· ËdÍAAi tÌ·

pBw¿ ÏMjw¿ Ì·A ËiBI =

.4dA ÁA *ÎIwoe Ì·A

thau: Kau brau tuw mâng reng kung ra éw kau Cam Cek = Baru aku mengerti mengapa aku dipanggil Cam Cek.

[Petikan maksud dari sebuah manuskrip].

u ËA u = ¶fÎN· ketidak

.fÎN· = ooBA B·ËA

.”Nno

Uka ca-mbas = Ketidak pastian.

uak 4A̧ aV = pÜ lap

ÊQ1I .4îjÃBIBm tce ÌU

Ôe = ÌU ÔdÇe 4A̧ ÌU

ÅÍeÌÀ·.jNÄJm ÔjÍejI

.“ÎÇAe p1w¿ Ôe

Nyu deng sabanrok.

Blaoh nyu uak dhei nyu = Dia berdiri sebentar. Kemudian dia mengelap dahinya.

ul (̧ uUÒ/u‰ = tËfÄλ lindung

,Ïà tb¿ ÊRo ÊR§ 5»ÇAe ÔAe

¶ËfÃÌo = (̧B¯ Âîi AÌÍB·

,ÏÄÎm Ôie µnÀÃ ¶fÎM ÔBm

.j·Ì»I ÏuËfÄλe ÆAj·

Dai dahlak oh mboh mâng ni, kayua rom paul = Pondok saya tidak nampak dari sini, kerana dilindu-ngi belukar.

Ula1 ÜËA ul_ = ÜËA Ula

ÔAj·Bm Á»Ae ÜËA *I 4cÌ·

.ÊiBVm Á»Ae ÜËA *I OnÀM =

Kuek Bal Ula dalam Sakrai = Kawasan Bal Ula dalam Se-jarah.

ula2 ÜËA ul_ = ÊËBI bawah

ÜËA e [dM ÁA (QBZ· Rm

tiËA KÎvà = tAiËA AjNMËjM

ÅÈNÄÍjÀo ÊËBIe tÌNÄJjI ÁA

Page 240: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

240

.tiËA

So khaol Cam tep di ula truttra urang = Nasib orang Cam bergantung di bawah pemerintahan orang.

upak 5¯ËA up = eBÎM tiada

4cË 4îAe 5¯ËA :AeB¿ ÊR§

eBÎM = OÍBJBÇ ÉÍAYBABm

.Å)IwÎÄo tiBJm ÏJÜ

oh mada: Upak daok wek sa candaih hagait = Tiada lagi sebarang peninggalan.

uranam ÁÃAiËA ur_n° = ÆDNÄÎAjo percintaan

= ÁÃAiËA 5AB· ÅÃ ÉZ·Ü

µBÃÌÀ· É»BÍA OÍA ÅÄÍÌÈ·jo

.ÆDNÄÎAjo

Lakhah nan kacak ura-nam = Perkahwinan itu kemuncak percintaan.

urang tAiËA ur! = tiËA orang

= Â1mA ÏÄI ÁA tAiËA 5»ÇAe

.Â1mA ÂBJAjI ÁA tiËA ÔBm

Dahlak urang Cam Bani Islam = Saya orang Cam

beragama Islam.

yamân Æb¿BÍ y_mˈ = oÎÃB¿ manis

= tAeAjm ËdÍ Æb¿BÍ

.ÜÌJ ÏMjnm oÎÃB¿

Yamân yau sradang = Manis seperti gula.

wa AË v_ = ¶AË wak

ÌY ÆÌ»BY Åà (B·Bm ÌY

= tZBU ÂBÈIe AË ÂîBM

eA ÔBm OÍA 5ÎN¸m AeA

.tZBU ÂBÈIe ¶AË Bn¿ÌUjI

Hu sakal nan halun hu taom wa di Bham Jaleng = Ada seketika itu saya ada berjumpa wak di Bham Jaleng.

wai ÔAË Øv = oNÃBo pantas

Á»Aee ÔAË DËcY Ëd· ÉÍBmA

Ì·AeÌ· = ÊÌmAj¿ Æfο

Æfο Á»Aee oNÃBo ÔiÜ

.ÅuAÌUjo

Asaih kau nduec wai di dalam midan me-

Page 241: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

241

rasuh = Kudaku lari pantas di dalam medan perjuangan.

waih ÉÍAË ØvH = ¶Ì»ÎI belok

ÉÍAË ÔBÃ Æí¿Ü ÅÃ 4ÌM e

ÉUBJ OÍA 5ÎN· = ÔB¯ ÉJ

.PiBJ· ¶Ì»ÎJÀ¿ ÔjMÌo ÆAÌM

Di tuk nan lamân Nai waih gah pai = Ketika itu gajah Tuan Puteri membelok ke barat.

wakgu* ÌJ4Ë vgU = ÅwmBojI berpasangan

ÌJ4Ë :ËdÍÌY ,ÌJ ÌY

pËfÎÇ = tBmB¯ [dÍeBY

.ÅwmBojI

hu gu, hu yau: Wakgu hadiep pasang = Hidup berpasangan.

wak 4Ë v = “Í„·jI berkaitan

tîBJB¯ 4Ë tÌ· 4ËjJ

4îBÈI ÂÌÈI OÎY tQBm

Åue “Í„·jI vÍ 2(BY =

.Ï¿ÌJÍjo KiË

Gruk kung wak pagaong

saong hit bhum bhaok = Hal-hal yang ber-kaitan dengan warga peribumi.

waktu ÌN,Ë vtU Ar: wakt =ÌN,Ë waktu

Ñ1u 41· ÔAÌU Ôcie

ÅuBU Oη = ÌN,Ë b¿Ü

.ÌN,Ë Áλ Ñ1u Ÿ)IwÎÄ¿

Drei juai klak solat lamâ waktu = Kita jangan meninggalkan solat lima waktu.

wal (AË vÒ = teBo padang

.jÎmBo teBo = ÊAÌA (AË

Wal cuah = Padang pasir.

wan ÆAË v˜ = Ï»B· kali

ÊQ1I ËBÃ Ëd· :iAË ,vo

= ÆAË Ì» ÌY B°ÀA ÔZB¯

Ì·A Ï»B· µUBI ÊeÌm

.B°ÀA AiBIÄ· ÏJjo

mbang, war: Kau nao blaoh palei Campa hu lo wan = Sudah banyak kali aku pergi ke negara Campa.

Page 242: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

242

wang1 tAË v! = tÌn· kepung

tAË tÌIB· ÌU 4QBÃB¯

4BÈU tîB¿Ai ÔcieBm

tÌnw¿ tfm 5Íj¿ =

.oÃBJ ËBÀÍiBÇ i̸ÍDm

Panaok nyu kabung wang sadrei ramaong jhak = Mereka sedang mengepung seekor hari-mau ganas.

wang2 tË v! = ÆBNnÍA istana

= tË 4—»BY :ËBM̯ tË

.ÆBNnÍA Ï¿ÌI

wang putao: Haluk wang = Bumi istana.

wanggruk 4ËjIuAË v!RgU = tÌIwÎMjI bertinggung

¶ËeËe = 4ËjIuAË 4îAe

.tÌIwÎMjI

Daok wanggruk = Duduk bertinggung.

warglai Ô1JiË vÂØgL = Onm sesat

= BÍjZ6ubÃBm Ô1JiË

.ÆjθÎÀo Onm

Warglai sanâng khria = Sesat pemikiran.

war iAË v‰ = tfÄ· kandang

Á»Aee ÌU ËBIB· Êd¯B¯ ÅnY

Ÿnn)¿ ÅnY = iAË

.tfÄ· Ôie ”ËBIj·

Hasan papeh kabao nyu di dalam war = Hasan melepaskan ker-baunya dari kandang.

weh ÊcË v⁄H = O¸uA angkat

.ÅuBM O¸uA = ”uBM ÊcË

Weh tangan = Angkat tangan.

wek 4cË v⁄ = Ï»BJÀ· kembali

tÌ· ÔZB¯ 5¯ ËBÃ 4cË

ÔjIÄ·Ï»BJÀ· = *·B·

.*¸· vÍ

Wek nao pak palei kung kakal = Kembali ke negeri yang kekal.

wer icË v⁄ = BoÌ» lupa

= vlA ÌU Ôcie B· icË ÌU

.“ÍjÍe Å·A BoÌ» Ôe

Page 243: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

243

Nyu wer ka drei nyu éng = Dia lupa akan dirinya.

wey ÔcË v⁄Á = ÔBÇAË wahai

[dJ ÔÊË :ËdZMB¯ ËdÍA ±m

= ÔBY 4BÎo 2BJBU !ÅJ

-ÏMBÇjI ,2ÆAËB· ÔBÇAË

.OθÍfm É»ÎMBÇ

sap ieu pathau: Wei gep gan! Jaga-jaga mbiak hai = Wahai kawan-kawan, berhati-hatilah sedikit.

wil *ÍË vIÒ = O»ÌI bulat

4cÌ·e *ÍË tce ÆAiB¯ ÉÎIA

ÔjÍejI ÒΧi ÊËiÌ»m = ÌU

.“w·1Ie O»ÌI

Abih paran deng wil di kuek nyu = seluruh rakyat berdiri bulat di belakangnya.

witwit 2OÍË vIˇ2 = 2vÍBIjM terbayang-bayang

ÌU 4íÃA 4îBq 2OÍË ÌU

vÍBI-vÍBIjM Ôe = BMB¿e

.PB¿e “´ÃA ÉUË

Nyu wit-wit mbaok anâk

nyu di mata = Dia terbayang-bayang wajah anaknya di mata.

wok 4QË Ov = 2¶AËi ruak-ruak

(B· tb¿ ieBÇ :4îË

Ôcie 4QBÃB¯ ,ËzÇAe

OwÍA = 4QË 4ËcÌM ËBÃ

ÏJjo Oη ,Ì»ÌÇe

tËiÌI m¸ujÀ¿

.2¶AËi

wok: Hadar mâng kal dahlau panaok drei nao tuek wok = Ingat dahulu, kita pergi memerangkap burung ruak-ruak.

yah ÉÍ yH = 5U jika

,R§ 5u ÌYe Ôcie ÉÍ

B· 5wÎm 4cË Ôdm

¶fÎM Oη 5U = Ôcie

É·BoBÎm ,BÈmËAjI

¶ÌNÃËA BÈmËAjI Å·A vÍ

.Oη

Yah drei dihu ngak o,

Page 244: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

244

sei wek singak ka drei = Jika kita tidak berusaha, siapakah yang akan ber-usaha untuk kita.

yam ÂBÍ y* = ɸw» langkah

5`IÀm b¿BM Ï»§ ÆAÌM

= 4cÌÃBY ÔB·BM tQBm ÂBÍ

¶ÌmB¿ ɸw»¿ Ï»§ ÆAÌM

.ÅÃB· Ï·B· Åue fVnÀ·

Tuan Ali tamâ samgik yam saong takai hanuek = Tuan Ali melangkah masuk ke masjid dengan kaki kanan.

yang tBÍ y! = ÆjBÄo pancaran

ÆjBÄo = ÔciBZuBÍ 4AjÃBM

.ÔiBÇBMB¿

Tanrak yangharei = Pancaran matahari.

yang tBÍ y! = tÌMBo patung

ÊÌ·B· ËBÃ OÍBJBÇ [dE

?tÌMBo ÉJÀV¿ pBÄ· = ? tBÍ

Njep hagait nao kakuh yang? = Kenapa me-nyembah patung?

yaom ÂQBÍ Oy¤ = Ô1ÎÃ nilai

ÂQBÍB¯ ËdZM ÊR§ :ÂîBÍ

ÌÇBM ¶fÎM = vlA [–i

.ÔjÍfÄm ÔjÍe Ô1ÎÄ¿

Oh thau payaom rup éng = Tidak tahu menilai diri sendiri.

yauka B·ËdÍ yU⁄k_ = ÂBn¿ËA umpama

tÌIAi B·ËdÍ Åà ÉÍBÃA 4íÃA

2¶eÌI = ÌY 4doAi tÌ·

ÉλÌI vÍ tÌIi ÂBn¿ËA OÍA

.iÌNÄ»e

Anâk anaih nan yauka rabung kung ra mbek hu = Budak-budak itu umpama rebung yang boleh dilentur.

yauni ÏÃËdÍ yU⁄nï = ÏÄÎII begini

ÏÃËdÍ ÉÎA ÁA jZ·A

ÏÄÎII = {aK‰ c*}

ÁA jZ·A ÅnλÌM

.{aK‰ c*}

Akhar Cam cih yauni {aK‰ c*} = Begini tulisan akhar Cam

Page 245: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

245

{aK‰ c*}.

yau ËdÍ yU⁄ = ÏMjnm seperti

tbÃB¯ ËdÍ Åà tBmB¯ ±ÎÍeBÇ

Ï¿AÌm ÅuBno = AËe É»ÎIAi

vÄÎo ÏMjnm OÍA ÔjNnÍA

.AËe É)Ie

Hadiip pasang nan yau panâng ra bilah dua = Pensagan suami isteri itu seperti pinang dibelah dua.

yawa1 AËBÍ y_v_ = AÌÎU jiwa

DcÌÃB¯ ±m :AËBÍ ÆAÌm

pBÈI = BnwI AËBÍ 4ÌÃBY

.BnwI AÌÎU

suan yawa: Sap panuec hanuk yawa bangsa = Bahasa jiwa bangsa.

yawa2 AËBÍ y_v_ = ÏUÌI bunyi

.voBÄm ÏUÌI = ËBZ¯ AËBÍ

Yawa phao = Bunyi senapang.

yeu ËdÍ yU⁄ = ifÄ· kandar

tdÎU ËdÍ ÊQBU : tîBÃA ÔBJ

.AËe ÉMBojM ifÄwo = AËe

gai anaong: Jaoh yau jieng dua = Penga-ndar terpatah dua.

yeh ÊdÍ y⁄H = É»M telah

±ÎÍeBÇ ÊdÍ tdÎU ÌU 4QBÃB¿

ÔeBVÄ¿ É»M 5Íj¿ = tBmB¯

.ÔjnNÍA Ï¿AÌm

Manaok nyu jieng yeh hadiip pasang = Me-reka telah menjadi suami isteri.

yei ÔËÍ = ÔBÇ hei

Ëd· ÔceA :ËdÍA DcÌÃB¯ ÊQBI

= ÅÃ ËdÍ 5u ÔAÌU ÔËÍ

PAÌI ÅuBU ̸´ÍeA ÔBÇ

.ÌNÎII

baoh panuec ieu: Adei kau yei juai ngak yau nan = Hai adikku jangan buat begitu.

yeng tdÍ y⁄! = vÎmÌo pusing

vÎmÌo = ice ÂîBM tdÍ

.vλλ·

Yeng taom der = Pusing keliling

Page 246: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

246

yin ”Í yI˜ = ÅÍAÌI buaian

= ”Í Á»Aee tb¿ 5UBm DBI

.ÅÍAÌI Á»Aee µVÄÀm DBJÀ¿

Bac sajak mâng di dalam yin = Membaca semenjak di dalam buaian.

yua AÌÍ yV_ = ÆAj· kerana

."A ÆAj· = "A AÌÍ :AÌÍB·

kayua: Yua Allah = Kerana Allah.

yuak 4AÌÍ yV = ÔAÌM tuai

Á»Ae iQB¯B¯ iQBUAi tAiËA

-ÔB¿AjI = 4AÌÍ ÁλBY

ÁÎmÌ¿ Á»Ae tiËA ÔB¿Ai

.ÔAÌÄ¿

Urang ranyaor papaor dalam halim yuak = Bera-mai-ramai orang dalam musim menuai.

Yuen ÆcÌÍ yV⁄ˆ = ÂBÄNÍË Viêt-Nam

.ÂBÄNÍË tiËA = ÆcÌÍ tAiËA

Urang Yuen = Orang Viêt-Nam.

yuk 4ÌÍ yU = pÌÎM tiup

”uA = PËA ÉJ 4ÌÍ ”uA

.AiBMËA É»Jm Ôie pÌÎMjI

Angin yuk gah ut = Angin bertiup dari sebelah utara.

yut PÌÍ yUÊ = (ËDJjI bergaul

,ÆAiB¯ tQBm PÌÍd¿ [dE bY

4cË idIBÇ ËdZNÎm ÌY 4RM

Ì¿B· = ÌU 4QBÃB¯ BI vÍiB¯

,ÒΧi Åue (Ë„JjI pËiBÇ

ÆBÀÍBJBI ÌÇBM Ì¿B· ÔBoÌm

.5Íj¿ vÎJÀÎJÀ¿ ¶ÌNÃËA

Hâ njep meyut saong paran, tok hu sithau haber wek paring ba panaok nyu = Kamu harus bergaul dengan rakyat, supaya kamu tahu bagaimana untuk membimbing mereka.

zaman ÆB¿k jM˜ Ar = ÆB¿k zaman

ÆB¿k = ËBÍ ÆB¿k :AÌZMA

.BIiÌo

athua: Zaman yao = Zaman purba.

Page 247: aban abih · Cam = Saya membaca hu ruf Cam. ... pula cara hidup orang. aiew ËdÍA aY⁄ = *ÎIwo ... .ÆAÌNÄI ɻķiÌ»ÌÇ = 5ÍBI

247

zuhur jȣ Ar = jȣ zuhur

= jÈ£ ÌN,Ë :iÌYÜ 4ÌM

.jÈ£ÌN,Ë

Tuk Zuhur = Waktu Zuhur.