PENGEMBANGAN SOFT SKILLS DI PERGURUAN TINGGI melalui PEMBELAJARAN

Post on 24-Feb-2016

187 views 1 download

description

PENGEMBANGAN SOFT SKILLS DI PERGURUAN TINGGI melalui PEMBELAJARAN. DIREKTORAT AKADEMIK DITJEN DIKTI – DEPDIKNAS 2009. MARI KITA RENUNGKAN. Dia dokter yang PANDAI tapi GALAK … Dia perawat yang TRAMPIL tapi JUDES… Dia Arsitek yang TERAMPIL tapi CULAS… - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of PENGEMBANGAN SOFT SKILLS DI PERGURUAN TINGGI melalui PEMBELAJARAN

PENGEMBANGAN SOFT SKILLS DI PERGURUAN TINGGImelalui PEMBELAJARAN

DIREKTORAT AKADEMIKDITJEN DIKTI – DEPDIKNAS

2009

MARI KITA RENUNGKAN• Dia dokter yang PANDAI tapi GALAK…• Dia perawat yang TRAMPIL tapi JUDES…• Dia Arsitek yang TERAMPIL tapi CULAS…• Dia pejabat yang HEBAT tapi KORUPTOR…• Dia akuntan yang PANDAI tapi TIDAK

TELITI…..• Dia dosen yang CERDAS tapi TIDAK BISA

MENYENANGKAN……• Dia ibu yang BAIK HATI tapi BODOH……….

Beberapa keluhan penggunalulusan…….• Terserang MUNTABER• Tidak dapat bekerjasama dalam tim• Tidak memiliki empati• Kurang mampu berkomunikasi• Kurang inisiatif dalam pekerjaan, termasuk

kurang berinisiatif untuk bertanya• Kurang berani bermimpi (membuat

Dreams), fokus pada kendala bukan pada dreams.

PICASSO

KOMPETENSI LULUSAN

TeknologiIlmu Pengetahuan

Bekerja dalam Tim

Bekerja Mandiri Berfikir Logis

Berkomunikasi Lisan

Berkomunikasi tertulis

Berfikir Analitis

COMPONENT OF SUCCESS

20%

80%

Technical Mindset

We HIRE people for

their technical skills

We FIRE them for behavioral

faults

OUR EDUCATION SYSTEM

90

10

0 20 40 60 80 100

Hardskills

Softskills

SARJANA

• Intrapersonal• Interpersonal

• Knowledge (ilmu pengetahuan)

• Skill/ ketrampilan (teknologi)

KOMPETEN

Beda HARD SKILL dan SOFT SKILL

Yaitu penguasaan ilmu pengetahuan, teknologi dan ketrampilan teknis yang berhubungan dengan bidang

ilmunya.

Insinyur mesin seharusnya menguasai ilmu dan teknik permesinan,

Dokter harus mumpuni bidang ilmu kedokteranPemain sepak bola mempunyai ketrampilan teknik

menggiring bola Setiap profesi dituntut mempunyai hardskill yang khusus, tetapi softskills

bisa merupakan kemampuan yang harus dimiliki di setiap profesi

Apa penilaian Anda kepada Pria itu?

• Seorang pria yang berpengetahuan luas?

• Seorang yang terampil mengoperasikan HP?• Orang yang memiliki rasa humor?

• Apakah ia orang yang kreatif?

Bagaimana dengan yang satu ini?

Apa penilaian Anda?

• Apakah anak perempuan itu hanya mengandalkan keterampilan tangannya saja?

• Apakah ia juga tidak menggunakan pengetahuannya?

• Apakah tanpa kegigihan berlatih, ketekunan dan kecermatan dapat mencapai waktu secepat itu dalam menyusun cup?

• BAGAIMANA MENURUT ANDA:– Soft skills dan hard skills dipisahkan

pembelajarannya– Soft skills dan hard skills dipisahkan

penilaiannya

Pemain SepakBola

Hard skills (Kemampuan Teknis) Berlari Menendang Berebut bola

Contoh

Soft skills Kemampuan

bekerjasama Mengambil

inisiatif Keberanian

mengambil keputusan

Gigih

Dimensi SDM YANG BAIKConto

h

Soft SkillsKerjasama

dlm Tim GigihMengambil

InisiatifBerani

Mengambil Keputusan

Kemampuan Teknis

oOperasionaloManajemenoKeuangan

• Soft skills per definition:

“Personal and interpersonal behaviors that develop and maximize human performance (e.g. coaching, team building, decision making, initiative). Soft skills do not include technical skills, such as financial, computer or assembly skills”

(Berthal)

PENGERTIAN SOFT SKILLS• Ketrampilan non teknis• Ketrampilan yang dapat

melengkapi kemampuan akademik

• Membentuk Generic dan Transferable skills

Seperti daftar kemampuan soft skills berikut:

• Kejujuran• Tanggung jawab• Berlaku adil• Kemampuan bekerja sama• Kemampuan beradaptasi• Kemampuan berkomunikasi• Toleran• Hormat terhadap sesama• Kemampuan mengambil keputusan• Kemampuan memecahkan masalah, dsb

Ketrampilan seseorang dalam berhubungan dengan orang lain

(INTERPERSONAL SKILLS) dan ketrampilan dalam mengatur dirinya sendiri

(INTRA-PERSONAL SKILLS) yang mampu

mengembangkan unjuk kerja secara maksimal.

ketrampilan seseorang dalam berhubungan dengan orang lain (INTER-PERSONAL SKILL)

ketrampilan dalam mengatur dirinya sendiri

(INTRA-PERSONAL

SKILL)yang mampu mengembangka

n unjuk kerja secara

maksimal.

dan

CONTOH

INTER-PERSONAL SKILL

Motivation skillsLeadership skillsNegotiation skills

Presentation skills

Communication skill

Relationship building

Public speaking skills

Self-marketing skills

INTRA-PERSONAL SKILL

Time managementStress managementChange managementTransforming beliefs

Transforming characterCreative thinking processesGoal setting and life purpose

Acelerated learning technicques

CONTOH

SOFT SKILLHARD SKILL

Learning to know

Learning to be

Learning to doLearning to

live together

KEMAMPUAN

PSIKOMOTOR

KEMAMPUAN KOGNITIF

KEMAMPUAN AFEKTIF

(Sebuah usaha mencari kesepadanan arti)

KOGNITIF

PSIKOMOTOR AFEKTIF

SPIRITUAL

PROFIL LULUSAN (LEVEL OF COMPETENCE) KBK

Suatu bidang kemampuan

HARD SKILLSOFT SKILL

HASIL KESEPAKATAN PROGRAM STUDI SEJENISDITETAPKAN OLEH PROGRAM STUDI SENDIRI

PEMIKIRAN ( BENAR – SALAH ) ( TAJAM – RUWET ) ( ANALITIS – INTUITIF ) ( PINTAR – ALOT )

KETRAMPILAN ( KETEPATAN ) ( KELANCARAN ) ( KELUWESAN )

( KECEPATAN )

SIKAP ( KEJUJURAN ) ( KOMITMEN ) ( MINAT )( NILAI )

( APRESIASI )

CREATE

RANAH KOGNITIF BLOOM (Revisi oleh ANDERSON dkk, 2001)

EVALUATE

ANALYZE

APPLY

UNDERSTAND

REMEMBER

+

TINGKATAN KEMAMPUAN Ranah Psikomotor (HARROW)

NATURALIZATION

Spontandan

otomatis

ARTICULATION

Akurat dan

cepat

PRECISION

Lancardan tepat

MANIPULATION

Tanpa contohVisual

dapat meniru

IMITATION

Menirudengan contoh

CHARACTERIZATION

Menjadikan pola hidup

ORGANIZATION

Mengatur diriVALUING

Menghargai

RESPONDING

menanggapiRECEIVING

menerima

TINGKATAN KEMAMPUAN RANAH AFEKTIF ( sikap dan nilai ) (KRATHWOHL)

SOFT SKILLS

CARA MENGEMBANGKAN SOFT SKILLS(konseptual framework)

SEKOLAH SEBAGAI PENGEMBANG KARAKTER(sebuah refleksi sejarah)

PROGRAM P4 Mata Ajaran BUDI PEKERTI

RANAH KOGNITIFDIHAFALKAN TANPA

AMALAN

PRINSIP PENGEMBANGAN KARAKTER

• Ketersediaan Role Model• Dilakukan secara terus

menerus (Continuous dan Istiqomah)

• Ditanamkan bukan diajarkan– memerlukan LATIHAN– Memerlukan proses

REFLEKSI

HOW TO DEVELOP SOFT SKILLS

JUJUR Tidak dapat diajarkan secara INSTRUKSIONAL

SOFT SKILLS SISWA

Moral Knowing

Moral Feeling:

Moral Action

Keluarga:Pola Asuh

SEKOLAH:Program PENGEMBANGAN SOFT SKILLS

Pola Asuh Autoritatif; demokratik

Hidden Curriculum

Ekstra kurikuler dan ko kurikuler

aktivities

POLA PENGEMBANGAN SOFT SKILSS DI PT

Student’s characters

Teacher Models

Hidden Curriculum

TUGAS VISIPS

Extra Curricular Activities

Learning Process

School Systems

UNIVERSITY VALUES

• Nilai luhur yang dianut Universitas

• Diturunkan dari STATUTA

PRINSIP ROLE MODEL

PENGEMBANGAN HIDDEN CURRICULUM

• Interaksi antara dosen dan mahasiswa

• Mendesain assignment untuk siswa

• Mendesain aturan di kelas

PENGEMBANGAN EXTRA CURRICULAR ACTIVITIES

• Macam-macam Aktivitas ekstrakurikuler

• Tujuan aktivitas ekstrakurikuler yang dikembangkan

• Melakukan monitoring soft skills melalui kegiatan ekstrakurikuler

LANGKAH MENYUSUN PENGEMBANGAN SOFT SKILLS1. Identifikasi soft skills2. Definisi soft skills3. Program pengembangan:

– Written curriculum: Rancangan dan Implementasi Pembelajaran

– Hidden curriculum: Interaksi dosen-mahasiswa; ROLE-MODEL; ACADEMIC ATMOSPHERE

– Co – Curriculum: Internsip/magang; Praktek; KKN– Extra – Curriculum: UKM, organisasi mahasiswa

4. Evaluasi softskills: alat penilaian, alat ukur; indikator dll

KBK – KEPMENDIKNAS 045/U/2002

IBE UNESCO (1999)

Konsep PENGEMBANGAN SOFT SKILLS

Landasan kepribadian learning to be ROLE MODEL; HIDDEN CURRICULUM;

ACADEMIC ATMOSPHERE

Penguasaan ilmu dan ketrampilan.

learning to know WRITTEN CURRICULUM

Kemampuan berkarya. learning to do

CO-CURRICULUM

Sikap dan perilaku dalam berkarya. learning to be

CO DAN EXTRA CURRICULUM

Pemahaman kaidah berkehidupan bermasyarakat.

learning to live together

CO DAN EXTRA CURRICULUM

USAHA PENYEPADANAN

KOMPETENSI

ELEMEN KOMPETENSI

A B C D E

A v vB v v vC v vD v vE v vF v vG v vH v vI v v vJ v vK v v vL v v vM v v

MATRIKS HUBUNGAN ANTARA ELEMEN KOMPETENSI DAN KOMPETENSI (SK MENDIKNAS 045/U/2002)

A: Landasan KepribadianB: Penguasaan Ilmu dan Ketrampilan

C: Kemampuan Berkarya

D: Sikap dan Perilaku dalam berkarya

E: Pemahaman Kaidah Berkehidupan Bermasyarakat

Pinter tapi tidak

BERKEPRIBADIAN

KOMPETENSI

ELEMEN KOMPETENSI

A B C D E

A v vB v vC v vD v v vE v vF v v v vG v vH v vI v v v vJ vK v v vL v v vM v v v

MATRIKS HUBUNGAN ANTARA ELEMEN KOMPETENSI DAN KOMPETENSI (SK MENDIKNAS 045/U/2002)

A: Landasan KepribadianB: Penguasaan Ilmu dan Ketrampilan

C: Kemampuan Berkarya

D: Sikap dan Perilaku dalam berkarya

E: Pemahaman Kaidah Berkehidupan Bermasyarakat

Pinter, berkepribadian tapi TIDAK MAU

BERMASYARAKAT

KOMPETENSI

ELEMEN KOMPETENSI

A B C D E

A v v vB v vC v vD vE vF v v vG vH vI v v vJ vK v v vL vM v v

MATRIKS HUBUNGAN ANTARA ELEMEN KOMPETENSI DAN KOMPETENSI (SK MENDIKNAS 045/U/2002)

A: Landasan KepribadianB: Penguasaan Ilmu dan Ketrampilan

C: Kemampuan Berkarya

D: Sikap dan Perilaku dalam berkarya

E: Pemahaman Kaidah Berkehidupan Bermasyarakat

Berkepribadian, bermasyarakat

tapi BODOH

SEBUAH CERITA

SOFT-SKILLS

DARI UGM

IDENTIFIKASI SOFTSKILLS

• Penggalian NILAI LUHUR BULAKSUMUR• 16 nilai luhur UGM

– Pengabdian– Cendekiawan– Local wisdom– Perjuangan, dll

• Mendefinisikan nilai luhur = WORKSHOP PERSEPSI SOFTSKILLS

• Sosialisasi soft skills

PROGRAM INISIASI KAMPUS – ATMOSPHERE ACADEMIC

• Inisiasi kampus• SUCCESS SKILLS:

– Living skills– Learning skills– Thinking skills

PROSES PEMBELAJARAN

• RPKPS: Rencana Program dan Kegiatan Semester

• Assessment Belajar• Evaluasi pembelajaran• KKN TEMATIK

KEGIATAN MAHASISWA

• UKM• PPKB• BEM DAN LM• KELOMPOK KAJIAN• GAMA FAIR

LAIN-LAIN

• Transikrip nilai berubah• Satuan Kredit Kegiatan