Post on 06-Jul-2018
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
1/77
Факултет за дипломатију и безбедностБеоград
Садржај:
1.Увод...............................................................................................................................3
2. Методолошки оквир истраживања............................................................................7
2.1. Проблем истраживања...........................................................................................7
2.1.1. Уочавање проблема..............................................................................................7
2.1.2. Суштина проблема...............................................................................................7
2.1.3. а!два"ање проблема...........................................................................................#
2.1.$. Уочавање ве!а и односа.......................................................................................#
2.1.%. &сновно питање...................................................................................................'
2.1.(. )нача" истраживања.............................................................................................'
2.2. &дре*ивање предмета истраживања.....................................................................'
2.2.1. +е,инисање предмета истраживања.................................................................'
2.2.2. По"ам страте-и"е...................................................................................................'
2.2.3. ременско одре*ење..........................................................................................1/
2.2.$. Просторно одре*ење..........................................................................................1/
2.3. +е,инисање 0иева истраживања....................................................................1/
2.3.1. аучни 0иеви истраживања...........................................................................1/
2.3.2. Практични друштвени4 0иеви истраживања..............................................1/2.$. Утвр*ивање 5ипоте!а...........................................................................................11
2.$.1. +е,инисање -енералне -лавне4 5ипоте!е.......................................................11
2.$.2. Прва посебна 5ипоте!а......................................................................................11
2.$.3. +ру-а посебна 5ипоте!а....................................................................................11
2.%. Утвр*ивање начина истраживања.......................................................................12
2.%.1. аво*ење опште6научни5 метода ко"е е се користити у истраживању......12
2.%.2. аучна оправданост истаживања.....................................................................13
2.%.3. +руштвена оправданост истраживања............................................................13
3. 8ео-ра,ско одре*ење 9алкана................................................................................1$
$. 8еополитички положа" 9алкана..............................................................................1#
$.1. &сврт на 0ивили!а0и"ски епило- дешавања на подруч"у 9алкана...................23
$.2.1. +иктат ово- светско- поретка;.....................................................................27
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
2/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
$.2.2. По5од на
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
3/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
а -лобалном плану у току су радикални -еополитички про0еси. С "едне стране
уочиво "е насто"ање С@+6а да очува статус доминантне силе у -лобали!ованом
"еднополарном систему. С дру-е странеA уочава"у се напори дру-и5 0ентара мои да
се свет преуреди тако да има карактеристике вишеполарно- система. У оквиру ово-
дру-о- про0есаA последњи5 -одина све више се у научним и политичким кру-овимаA
па и шире у "авностиA ра!матра ,еномен нео4евроа!и"ства.
елике силе !аснива"у ду-орочне државнеA ре-ионалне и -лобалне страте-и"е на
"асно де,инисаним кон0еп0и"ама. &не проистичу и! истори"ски5 искуставаA
културно6 0ивили!а0и"ски5 особености и -еополитичко- идентитетаA а оствару"у се
стрпивоA ,а!но и у складу са свеколиким интересима. &сновни постулати
на0ионалне и државне ори"ента0и"е су у-лавном константниA а мења"у се само ако се
окончава "една страте-и"ска ,а!а и !апочиње дру-аA или када реали!а0и"а !амишене
кон0еп0и"е доживи катастро,алан пора!. ;1 Способност мали5 !емаа да са!ана"у
препо!на"у4 кон0еп0и"е велики5 сила и спремност да сво"е интересе уклопе у
њи5овеA представа у!рочно последичну ве!у на ко"о" се !аснива перспектива мали5
!емаа. У на"директни"о" по!и0и"и су !еме -де се преклапа"у територи"алне
про"ек0и"е -еополитички5 кон0еп0и"а две или више велики5 сила и -де се укршта"у
примарни вектори њи5ови5 интереса;2
Страте-и"а као научна дис0иплина и практична делатност ко"а садржи ставове у
на"важни"им питањима ра!во"а одре*ене државеA "есте камен темеа0 "асно-
државно- усмерења. Bен карактер "е мно-острукA а на"чеше се срее под на!ивом
на0ионалне; или државне; страте-и"еA страте-и"е државне бе!бедности;A во"не;
страте-и"еA политичке;A економске; или било ко"е дру-е с,ере државно- усмерења
и ра!во"а. &на "е свеприсутни ,актор ра!во"аA одржања и !аштите интереса државе.
уси"а "е на"пространи"а !ема на ПланетиA -лобални -еополитички -и-ант копнено-
идентитетаA увек у вр5у ме*у великим силамаA али никада водеа и неприкосновена.
1 Миломир СтепиA 8еополитика неоевроа!и"ства6 по!и0и"а српски5 !емааA
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
4/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
Слом ССС6а представао "е -еополитичку катастро,у;A суочила се са споашњом
претњом и унутрашњом деструк0и"ом ко"е су о!бино претиле њеном опстанку.
+ржавна политика на крилима експониране интелектуалне класе водила "е !ему
радикланим про!ападним курсомA али "е она све брже тонула у бе!на*е и катастро,у.
9е! сопственеA ко5ерентне и аутентичне -еополитичке кон0еп0и"еA и!-ледало "е да е
се руско тумарање наставити до потпуно- кра5а.У помо и! дубина !аборава стижу
иде"е бели5; евроа!и"а0а 1'2/6и5 и 1'3/6и5 -одина. Прила-о*ене и промењене у
складу са условима постмодерно- ,унк0ионисања светаA оне нису суштински
одступале од и!ворни5 прин0ипа.
уски телурократски -еополитички идентитетA 0ентрални положа" унутар супер6
континента =вроа!и"еA о-ромна и -ео-ра,ски ра!нолика територи"аA немериви
природни ресурсиA руски импери"ални ду5 и православни културно60ивили!а0и"ски
кCдA складно проткан евроа!и"ским етничким и верским дру-остима; D у-ра*ени су у
теме неоевроа!и"ске -еополитичке кон0еп0и"е.;3 У -одинама 5ладно- ратаA
насто"ања С@+6а да обу!да; уси"у нису била орочено- тра"ања и о-раничено-
дометаA ве су пост5ладноратовски униполарни поредак и ра!обручена америчка
5е-емони"а усмерени на опкоавањеA територи"ално ,ра-ментирањеA сажимање и
потпуни пора! уси"е. Eедини и!ла! био "е да се евроа!и"ски варвари; удруже
против -лобалне импери"е; т". да почну и!-радњу мултиполарно- поретка.;$
9алканско полуострвоA као мост и!ме*у три континентаA има и!у!етно !нача"ан
-еополитички положа" ко"и се одлику"е додирима и прожимањима ра!личити5
0ивили!а0и"аA рели-и"аA култураA политички5 и идеолошки5 опредеења и
во"нострате-и"ски5 интереса локално-A ре-ионално- и -лобално- домаша"а.
3 М. СтепиA истоA стр 12.$ М СтепиA истоA стр 12.
$
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
5/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
сукобаA што по-оду"е уплитању спони5 силаA и са урске 0аревине
кра"ем GHG векаA у време велике источне кри!е;A и њи5ову бри-у; о балканским
народима под турском влашу. а 9алкану "е 1'1$. !апаен ,ити Прво- светско-
ратаA !а ко"и су далеко рани"е и мно-о дае од 9алканаA били припремени
стратеи-и"ски планови.
По окончању ду-о- периода 5ладно- рата и ,ормално- ишче!авања блоковске
поделе Старо- континентаA ути0а" ванре-ионални5 сила на 9алкан ни"е се смањиоA
чак напротив.;Уместо равнотеже стра5а од ме*усобно- оружано- сукоба у
Iентрално" =вропиA ме*у великим силама успостава се равнотежа интересаA ко"а се
тестира управо на 9алкану коме "е почетком GG векаA намењена уло-а
експериментално- поли-она.;(
У то време на )ападу посебну пажњу доби"а ви!и"а; о наводно" неминовности
сукоба 0ивили!а0и"а;JA као последња ,а!а у еволу0и"и ме*удржавни5 сукобаA ко"а
е доминирати светском политиком. С об!иром на шаролик и сложен 0ивили!а0и"ски
кон0епт простора 9алканаA ту мо-уност свакако не би требало одба0ити.
Пер0ипира"уи положа" 9алкана дола!и се до !акучка да ова" простор никада ни"е
престао да буде важан !а велике силе.
% Славоуб KушиA 8еополитички кошмар 9алканаA 9ео-раA 2//$A стр %( С. KушиA истоA стр. (.
J Сам"уел Lантин-тонA Сукоб 0ивили!а0и"а;6 >врди да е будуа природа сукоба ме*у државама бити
!аснованаA не на идеолошким ра!ликамаA ве на припадности одре*ено" културиA вери и на0и"и.
%
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
6/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
проистекао "е спе0и,ичан склоп укрштени5 снопова интересни5 вектора6 балкански
-еополитички чвор;.7
Mолика "е и каква -еополитичка важност ово- простораA да се !акучити и!
чињени0е да су се @>& и =У свесрдно укучиле у про0ес решавања и обу!давања
балканске кри!е N'/ ти5 -одина GG века. 9алкан доби"а важну по!и0и"у у руско"A
неоевроа!и"ско"A антиамеричко" и антиуниполаристико" конструк0и"и.;#
Проблематика 9алкана у про"екту неоевроа!и"стваA бие у овом раду одре*ена кро!
следее 0елине: 14УводA 24 Методолошки оквирA 34 8ео-ра,ско одре*ење 9алканаA
$4 8еополитички положа" 9алканаA %4 9алкан у страте-и"ама савремени5 0ентара
моиA (4 =вроа!и"ство6 -еополитички аспектиA 74 >ра-ање !а од-овором
униполари!муA #4 >ероис"ко6 кон0еп0и"ске основе и ра!во" неоевроа!и"ски5 иде"аA '4
еоевроа!и"ством до мултиполарно- светаA 1/4 9алкан у про"екту неоевроа!и"стваA
114 Уместо !акучка6 Мо-уе основе и!-радње =вроа!и"ско- кон0епта.
2. Методолошки оквир истраживања
7 М. СтепиA истоA стр. 13.# М. СтепиA истоA стр 13.
(
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
7/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
2.1. Проблем истраживања
2.1.1. Уочавање проблема:
Протекле де0ени"е човечанства и ње-ово- ра!во"а обележили су бурни периоди. +ва
друштвено6 политичка модела ко"а су у !натно" мери обележили та" период данас се
нала!е на тесту: со0и"али!ам и нео6либерални кон0епт капитали!ма. +у-орочне
државнеA ре-ионалне и -лобалне страте-и"е !аснива"у се на "асно де,инисаним
кон0еп0и"ама. &не проистичу и! истори"ски5 искуставаA културно6 0ивили!а0и"ски5
особености и -еополитичко- идентитета државаA а оствару"у се стрпивоA ,а!но и у
складу са свеколиким интересима велики5 сила. &сновни постулати на0ионалне и
државне ори"ента0и"е су у-лавном константниA а мења"у се само ако се окончава "една
страте-и"ска ,а!а и !апочиње дру-аA или када реали!а0и"а !амишене кон0еп0и"е
доживи катастро,алан пора!. Страте-и"а као научна дис0иплина и практична
делатност ко"а садржи ставове у на"важни"им питањима ра!во"а одре*ене државеA
"есте камен темеа0 "асно- државно- усмерења. Bен карактер "е мно-острукA а
на"чеше се срее под на!ивом на0ионалне; или државне; страте-и"еA страте-и"е
државне бе!бедности;A во"не; страте-и"еA политичке;A економске; или било ко"е
дру-е с,ере државно- усмерења и ра!во"а. &на "е свеприсутни ,актор ра!во"аA
одржања и !аштите интереса државе.
2.1.2. Суштина проблема:
а -лобалном плану у току су радикални -еополитички про0еси. С "едне стране
уочиво "е насто"ање С@+6а да очува статус доминантне силе у -лобали!ованом
"еднополарном систему. С дру-е странеA уочава"у се напори дру-и5 0ентара мои да
се свет преуреди тако да има карактеристике вишеполарно- система. У оквиру ово-
дру-о- про0есаA последњи5 -одина све више се у научним и политичким кру-овимаA
па и шире у "авностиA ра!матра ,еномен нео4евроа!и"ства. 9алканско полуострвоA
као мост и!ме*у три континентаA има и!у!етно !нача"ан -еополитички положа" ко"и се
одлику"е додирима и прожимањима ра!личити5 0ивили!а0и"аA рели-и"аA култураA
политички5 и идеолошки5 опредеења и во"нострате-и"ски5 интереса локално-A
ре-ионално- и -лобално- домаша"а.
7
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
8/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
!а што вее територи"е и неса-ласност око ме*удржавни5 територи"ални5
ра!-раничењаA у ду-о" истори"и балкански5 односа A били су на"чеше у!рок
ме*усобни5 спороваA па и оружани5 сукобаA што по-оду"е уплитању спони5 силаA и
са ра-ање !а од-овором
униполари!муA >ероис"ко6 кон0еп0и"ске основе и ра!во" неоевроа!и"ски5 иде"аA
еоевроа!и"ством до мултиполарно- светаA 9алкан у про"екту неоевроа!и"ства.
2.1.!. Уочавање веа и односа:
+а бисмо лакше уочили ве!е и односе и!ме*у проблемаA истраживање можемо
поделити у осам 0елина. У првом делу се упо!на"емо са -ео-ра,ским особинама
9алканаA али и упо!навањем истори"еA како бисмо и!дво"или теори"ски !нача" и оквир
!а ра!умевање дае- истраживања. У дру-ом делу истраживања се бавимо
-еополитичким положа"ем 9алкана. У треем делу емо анали!ирати положа"
9алкана у страте-и"ама светски5 0ентара мои. У четвртом емо се упо!нати
-еополитичким аспектима евроа!и"ства. У петом емо са-ледати ра!во" евроа!и"ске
иде"е као од-овора униполари!му. У шестом се бавимо теори"ским кон0еп0и"ама
неоевроа!и"ски5 иде"аA у седмом иде"ом неоевроа!и"ства као одступни0е ка
мултиполарном свету и у осмом делу истраживања бавимо се проблемом 9алкана у
про"екту неоевроа!и"ства.
2.1.". #сновно питање:
Mакав "е положа" 9алкана у про"екту неоевроа!и"стваO
2.1.$. %начај истраживања:
#
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
9/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
8еополитички положа" о!начава она" положа" !еме ре-иона4A ко"и "е прои!вод
политички5 и територи"ални5 претен!и"а дру-и5 државаA на"чеше велики5 сила или
суседни5 !емаа према то" !емиA мотивисани5 !начењем њене територи"е у
страте-и"ском по-ледуA односом сна-а и мои у датом ре-ионуA интересом !а њеним
ставањем под непосредни или посредни ути0а"A односно конторлу.;' 8еополитички
положа" и !нача" одре*ено- простора можда су на"уочиви"и на примеру 9алкана
према ко"ем су се вековима препо!навале аспира0и"е ванре-ионални5 сила.
8еополитички положа" и !нача" неке !еме или ре-иона ни"е "едном !а сва-да
непроменива кате-ори"аA тако "е и тренутна инте-ра0и"а балкански5 !емаа од
кучно- !нача"а !а будуност народа ти5 простора.
2.2. #дре&ивање предмета истраживања:
2.2.1. 'е(инисање предмета истраживања:
Предмет истраживања представа ра!матрање -еополитичко- положа"а 9алкана у
руском про"екту нео4=вроа!и"стваA односно 9алкан у про"екту неоевроа!и"ства;.
2.2.2. Појам страте)ије:
Страте-и"а као научна дис0иплина и практична делатност ко"а садржи ставове у
на"важни"им питањима ра!во"а одре*ене државеA "есте камен темеа0 "асно-
државно- усмерења. Bен карактер "е мно-острукA а на"чеше се срее под на!ивом
на0ионалне; или државне; страте-и"еA страте-и"е државне бе!бедности;A во"не;
страте-и"еA политичке;A економске; или било ко"е дру-е с,ере државно- усмерења
и ра!во"а. &на "е свеприсутни ,актор ра!во"аA одржања и !аштите интереса државе.
еоевроа!и"ство представа страте-и"у 21. векаA ко"а !а 0и има инте-рисање "едно-
економскиA во"ноA политичкиA културолошки о-ромно- и такореи неса-ледиво-простора ко"и обилу"е етничкомA културолошком и сваком дру-ом бро"ношу. Mако
њени аутори тврде представа алтернативу будуностиA од-овор униполари!му
)ападно- света. У с,ери ове страте-и"е нала!и се 9алкан са сво"им вечито
' Момир Сто"ковиA Ути0а" друштвено6 политички5 промена у !емама Средо!ема на однос сна-а
суперсила и на бе!бедност Eу-ослави"еA )авршна студи"а Средо!еме и бе!бедност СPEA I&СI
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
10/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
примамивим -еополитичким положа"ем. Перпесктива народа ко"и насеава"у ова"
простор у директно" "е ве!и са степеном и обликом инте-рисања 9алкана у про"екат
неоевроа!и"ства.
2.2.3. *ременско одре&ење:
Про0ес стврања и инте-рисања =вроа!и"ске уни"е "е у токуA а отпочео "е стврањем
=вроа!и"ске економске уни"е и!ме*у уси"еA 9елоруси"е и Mа!а5стана.
2.2.!. Просторно одре&ење:
&бу5вата просторе 9алкана и =вроа!и"е као на"вее- копна на свету.
2.3. 'е(инисање +и,ева истраживања:
2.3.1. -аучни +и,еви истраживања:
@ко -оворимо о научном 0иуA остваривање 0иева истраживања "е !ависно од
нивоа пред5одно- са!нања и димен!и"е сво"ства предмета истраживањаA у овом
случа"у D по"ам страте-и"еA -ео-ра,ско и -еополитичко одре*ење 9алканаA теори"ска
основа страте-и"е евроа!и"стваA као и положа" 9алкана у про"екту неоевра!и"а.
2.3.2. Практични друштвени/ +и,еви истраживања:
+руштвени 0и ово- истраживања "е политичко-A економско- и бе!бедносно-
карактера. &дноси се пре све-а на народе ко"и насеава"у просторе 9алкана и
=вроа!и"е као "единствено- -ео-ра,ско- ,еномена.
2.!. Утвр&ивање 0ипотеа
2.!.1. 'е(инисање )енералне )лавне/ 0ипотее:
уси"а "ош увек ни"е "асно де,инисала карактер неоевроа!и"ско- про"ектаA па самим
тим 9алкан !ау!има пери,ерну по!и0и"у.
1/
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
11/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
2.!.2. Прва посебна 0ипотеа:
уси"а нема тачно одре*ен балкански вектор;
2.!.3. 'ру)а посебна 0ипотеа: 9алкан се у !онално" подели на пан6области нала!и ван евроа!и"ске пан6области
чи"е "е "е!-ро уси"а.
2.". Утвр&ивање начина истраживања
2.".1. -аво&ење општенаучни0 метода које е се користити уистраживању
&сновна начина истраживања су научне методе ко"е се на"чеше користе приликом
и!раде овакви5 радова. а основу де,инисано- проблема ко"и желимо да истражимоA
као и поставени5 0иеваA одредили смо методоло-и"у ко"у емо користити током
11
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
12/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
ово- истраживања. )а време истраживања ово- радаA примењено "е више метода !а
прикупање података. Mомпаративна метода е бити коришена у току истраживања
просторQ 9алкана у односу на простор =вроа!и"еA како бисмо добили са!нања о
односима ова два -ео-ра,ска простора и њи5овим -еополитичким односима.
У истраживању емо користити индуктивну методу и то анало-нуA универ!алну и
кау!алну индук0и"уA како бисмо донели !акучке о -еополитичком положа"у 9алкана.
а"важни"и поступ0и дедуктивне методе: метода анали!е и синте!еA бие
коришени у овом истраживању. +ескриптивну анали!у емо употребити !а
описивање елемената предмета истраживањаA а тако*е емо об"аснити и саму 0елину
на основу њени5 делова приликом истраживања.
Методу студи"е случа"а користиемо !а анали!ирање положа"а 9алкана у про"екту
неоевроа!и"ства. Применом методе случа"аA обе!бедиемо све нивое научно- са!нања:
описA класи,ика0и"у и об"ашњење. е!ултати до ко"и5 будемо дошли код студи"е
случа"а 9алканаA послужие нам !а даи рад и решавање проблема инте-ра0и"е
мањи5 али -еополитички битни5 простора у светске токове.
Прикупене податке емо анали!ирати коришењем дескриптивне анали!е.
+ескритпивном анали!ом описно намеравамо да представимо ре!ултате до ко"и5 смо
дошли током истраживања.
2.".2. -аучна оправданост истаживања
&правданост истраживања ове теме о-леда се у !нача"ним се-ментима. Пре све-а би
требало навести продубивање са!нања и! ове области !арад што бое- с5ватања о
про"екту неоевроа!и"стваA као и положа"а 9алкана у самом про"ектуA како би !нање и!
ово- предмета у што вео" мери било употпуњено.
2.".3. 'руштвена оправданост истраживања
&правданост истраживања о-леда се у што "асни"ем усмерењу инте-ра0и"а
простора 9алкана. У данашњем ме*ународном поретку "ава се нова стру"а
12
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
13/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
инте-ра0и"аA =вроа!и"аA представа алтернативу посто"еим инте-ра0и"амаA па самим
тим !аслужу"е што "е мо-уе боу интерпрета0и"у у 0иу остварења на"бои5
интереса народа 9алкана и њи5ове евентуалне инте-ра0и"е у ова" простор.
3. ео)ра(ско одре&ење 4алкана
а -лобалном плану у току су радикални -еополитички про0еси. С "едне стране
уочиво "е насто"ање С@+6а да очува статус доминантне силе у -лобали!ованом
"еднополарном систему. С дру-е странеA уочава"у се напори дру-и5 0ентара мои да
се свет преуреди тако да има карактеристике вишеполарно- система. У оквиру ово-дру-о- про0есаA последњи5 -одина све више се у научним и политичким кру-овимаA
па и шире у "авностиA ра!матра ,еномен нео4евроа!и"ства. )бо- сво- спе0и,ично-
-ео-ра,ско- полажа"а 9алкан !ау!има битан -еополитички положа".
13
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
14/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
)бо- сво- !нача"но- -еополитичко- положа"а на ра!ме*у три континентаA али и
чести5 оружани5 сукоба ме*у балканским народимаA као и вечито тиња"уе
опасности од њи5ово- обнавањаA 9алкан "еA осим неадекватно- -ео-ра,ско- на!иваA
кро! истори"у доби"ао епитете попут пред!и*е 5ришанства;A буре барута;A
=вропска >урска; и капи"а =вропе;.
а!ив 9алкан добио "е по Qнало-и"и са на!ивима Пирине"ско- и @пенинско-
полуострваA ко"а су на!вана према доминира"уим планинским масивима. аимеA
опису"уи почетком GHG века 9алкаснки просторA немачки -ео-ра, Eо5ан Iо"не
!акучио "е да на њему доминира -ребен Старе планинеA ко"у су >ур0и на!ивали
9алканA што на њи5овом "е!ику !начи планина. Mада "е та нетачност уоченаA на!ив
9алканско полуострво "е био ве одмоен.
9алкански простор "е -ео-ра,ски простор на "у-оистоку =вропеA преко ко-а воде
путеви и! 0ентралне и !ападне =вропе према бо-атим и!вориштима на,те на 9лиском
истокуA према @,ри0иA ршански4 D ипава
D река Mрка D +унавA а са !апдаA "у-а и истока окружен "е EадранскимA EонскимA
Средо!емнимA =-е"ским и Iрним морем. Ужи простор 9алкана !а5вата површину од
%2/./// квадратни5 километара и има око %/ милиона становника ра!личито-
етничко- порекла и рели-и"е. Kири простор 9алкана обу5вата 0елу умуни"уA
прет5одну Eу-ослави"у и европски део >урске те се простире на 1.%$%.2$1 квадратни5
километараA са више од 1$/ милиона становника.
9алкан !ау!има (R европско- копна. Северна -рани0а по Iви"иу4A и!ме*у >рста и
арнеA ду-а "е 1 3// кмA а "ужнаA и!ме*у алоне и
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
15/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
Спе0и,ичан положа" као и рее, континентално- дела 9алкана одредио "е путеве и
прав0е кретан"а и ми-ра0и"а етнички5 -рупа. одени токови Саве и +унава допиру до
средишта =вропе и обе!бе*у"у природне ве!е са средњом и !ападном =вропом.
8ео-ра,кси положа" 9алканаA као споне =вропе и @!и"еA одувек "е био по-одно тле !а
5е-емонистичке амби0и"е велики5 сила кро! истори"у. Спа"а источни део =вропе са
"у-ом континента и Средо!емаA средњу =вропу са 9лиским истоком.
икада ни"една сила ни"е мо-ла остварити превласт на 9лакануA а да не и!а!ове
противење дру-и5. Сам положа" обе!бедио "е 9алкану уло-у сиве !оне;.
Ме*утимA и!весна су!држаност велики5 сила ни"е водила пове!ивању балкански5
држава и превладавању насле*ени5 супротности. Kта вишеA нестанком идеолошке
кон,ронта0и"е светски5 силаA на 9алкану "ача"у претен!и"е на0ионални5 држава и
вековни интереси велики5 силаA тако да данасA уместо идеолошки5A наста"у сукоби
-еополитички5 интереса.;12
12 Станко ишиA истоA стр. 22.
1%
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
16/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
Слика 1. 9алканско полуострво
9алкан "е по!нат као капи"а =вропе;. а том простору сво"е интересе про"екту"у и
односе одмерава"у велике ванбалканске силе у свим истори"ским епо5ама. а9алкану су сеA нажалостA они тако несрено укрштали да су ра!"едињавали и
ра!би"али државе и народе те увеавали ра!лике у политичкомA верском и
на0ионалном статусуA што "е и!а!вало ме*усобне сукобе.;13
13 Станко ишиA истоA стр 22.
1(
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
17/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
а 9алкану се нала!и мрежа путева ко"и дола!е са севера =вропеA а та!им се
рачва"у на три -лавна прав0а: према >рстуA Солуну и
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
18/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
!. еополитички положај 4алкана
8еополитички положа" и !нача" одре*ено- простора можда су на"уочиви"и на
примеру 9алкана према ко"ем су се вековима препо!навале аспира0и"е
ванре-ионални5 сила. 8еополитички положа" и !нача" неке !еме или ре-иона ни"е
"едном !а сва-да непроменива кате-ори"аA као што су аспира0и"е ка балканским
просторима и дае присутне.
8еополитички положа" о!начава она" положа" !еме ре-иона4A ко"и "е прои!вод
политички5 и територи"ални5 претен!и"а дру-и5 државаA на"чеше велики5 сила
или суседни5 !емаа према то" !емиA мотивисани5 !начењем њене територи"е у
страте-и"ском по-ледуA односом сна-а и мои у датом ре-ионуA интересом !а њеним
ставањем под непосредни или посредни ути0а"A односно конторлу.;1(
Mада "е реч о -еополитичком положа"у 9алкана не!аобила!но "е име и дело Eована
Iви"иаA ко"и у свом делу посвееном 9алкану об"ашњава: У!има"уи у об!ир
антропо-ео-ра,ске и -ео-ра,ске ути0а"е мо-у се класи,иковати -ео-ра,ске
особине балканско- болка у две -рупе: "едно су -ео-ра,ске особине спа"ања и
прожимањаA дру-о су особине и!оловања и одва"ања. &собине спа"ања и
прожимања олакшава"у ширење сви5 по"ава кретањаA атмос,ерски5A биолошки5 и
они5 на"ра!личити"и5A ко"а потичу од удско- рада 0ивили!а0и"аA у!бурканости.;17
=вроа!и"ски карактер; балканско- простора по Iви"иу проистиче и! како он
каже интимне ве!е; 9алкана са =-е"ским моремA као и 0ивили!а0и"а дуж е-е"ске
обалеA какве су биле ви!анти"ска и отоманскаA одакле "е проистекло и по!нато
источно питање;.
1( Момир Сто"ковиA Ути0а" друштвено6 политички5 промена у !емама Средо!ема на односсна-а суперсила и на бе!бедност Eу-ослави"еA )авршна студи"а Средо!еме и бе!бедност СPEA
I&СI
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
19/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
У дао" анали!и приступачности 9алканско- полуострваA Iви"и примеу"е да "е
9алкан отворен !а све по"аве и кретањаA нарочито !а таласе ми-ра0и"а и осва"ањаA
па дола!или и!ван Полуострва или происти0али са ње-а;1# што иде у прило-
-еополитичком положа"у 9алкана.
Посебан !нача" средо!емно D балканском подруч"у да"е чињени0а да "е оно
сво"им источним делом директно наслоњено на !еме Средње- истокаA у ко"има се
нала!и -отово $/R сви5 до сада по!нати5 ре!ерви на,те и ко"е су на"веи
прои!во*ач на,те.;1'
Iви"и "ош помиње и посредничку ,унк0и"у; 9алканаA има"уи у виду лини"е
спа"ања источно- дела =вропе са "у-ом и Средо!емемA Средње =вропе према
"у-оистоку континента трансвер!алним и лон-итудалним природним
комуника0и"ама. & важности Моравско D вардарске долине каже да има !нача"ан
спа"а"уи и и!"едначава"уи ути0а" на становништво и оживава"уи ути0а" на
тр-овинуF сви се путеви овде стичу и живот кон0ентрише и конден!у"е дуж ове
-лавне артери"е. )ато што нема ра!во*аA Морава и ардар мо-у се претворити у
"едан непрекидан речни пут и!ме*у +унава и =-е"ско- мора.;2/
Посебна важност 9алкана о-леда се у ње-овом "ужном и !апданом делу територи"е
ко"и ула!е у састав Средо!емаA кро! ко"и води на"важни"а поморска комуника0и"а
и!ме*у @тлантика и
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
20/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
У то време на овом простору наста"е надметање и!ме*у сила не"еднаке мои и
ра!личити5 интереса. 8еополитички положа" "ош не може бити ра!ло-
стабилностиA будуи да балансира и!ме*у не"еднаки5 односа сна-аA
територи"али!овани5 у прошлости кро! руску политику и!ласка на Средо!емеA
британско оси-рање поморско- импери"ално- прав0аA теA надасве немачки продор
до 9асре. &ве великодржавнеA -еоплотичке кон0еп0и"е мо-ле су се реали!овати само
у условима политичке нестабилности.;22
Политике велики5 сила су руководеи се сво"им страте-и"ским интересима на
9алкануA на"чеше користиле насле*ене противречности и!ме*у балкански5 народа
и њи5ови5 државаA подстичуи на а-реси"у "едне против дру-и5A у! обеање да е
им помои да прошире сво"у државну територи"у на рачун суседа.; 23 )бо- то-а се
државне -рани0е на 9алкану одлику"у и!у!етном променивошу D што "е
уосталомA "една од темени5 политичко D -ео-ра,ски5 !нача"ки про0еса
балкани!а0и"еJ.;2$
8еополитички !нача" ово- прпостора "асан "е и освртом на период после +ру-о-
светско- ратаA када "е представао подсистем; унутар блоковски подеене
=вропе?. Матес4. &чи-ледан "е посебан положа" на ко"ем ни"една од водеи5
ривалски5 во"но6 политички5 али"анси @>& и аршавски у-овор4 ни"е мо-ла да
оствари превластA а да то не и!а!ове противење дру-е стране.
22 +ушко >опаловиA еки истори"ски и савремени аспекти -еополитичко- положа"а 9алкана;A
)борник 9алкан #/6 и5A 9ео-радA 1'#7A стр 1%2.23 Славоуб 9. KушиA 8еополитички кошмар 9алкана;A стр. 31A о"нои!адавачки !аводA 9ео-радA2//$.
2$ +ушко >опаловиA истоA стр. 1%3.J >ермин и!веден и! имена 9алкан 6 балкани!а0и"а 6 први пут се по"авио у STU VWXY Z[\T]; 1'1#. учланку под насловом атенауA велики индустри"ала0A предви*а балкани!а0и"у =уропе; и ни"ео!начавао ништа одре*еноA ве "е само предви*ао 0рну перспективу =уропи у случа"у лоше
ситуа0и"е у емачко". >ек након !акучења мировни5 у-овора након Прво- светско- рата и стварања
ни!а нови5 држава у =уропи ова" термин ушао "е у политичке речнике >одороваA 1''74. +анас се
по"ам балкани!а0и"а де,инише као про0ес територи"алне ,ра-мента0и"е веи5 просторни5 0елина умањеA иако се реч касни"е одво"ила од сво- основно- !начења и придодан "о" "е ни! на"чеше
не-ативни5 конота0и"а ко"е се користе !а опис по"ава и ,еномена у широком распону тема.
2/
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
21/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
>акав положа" обе!бедио "е 9алкану уло-у сиве !оне; и поредA неспорноA
примамиви5 страте-и"ски5 права0а !нача"ни5 не само са во"но- ве и са
економско- апсекта од Подунава ка Iрном моруA !атим права0 ко"и спа"а
континентално !але*е 9алкана са Eадранским морем и дае према =-е"ском мору и
Средо!ему.
9алкански народи нису искористили ту ду-о-одишњу у!држаност велики5 сила и
во"ни5 блокова да сучеле сво"е интересе оштири"им ме*ународним
кон,ронтирањем на овом стратешки !анача"ном простору да ра!ви"у сво"е
ре-ионалне политике !ансоване на !а"едничким интересима !а превладавање
историс"ки насле*ени5 противуречности;2%
Прменом односа сна-а у =вропи и свету после 5ладно- рата преста"е интерес !а
очување балканске 0еловитости. Mористеи се "у-ословенском кри!ом као
и!-оворомA у створени вакуум по5рлили су ванбалкански ,акториA !аинтересовани
!е прерасподелу ути0а"а и контролу балканско- простора. )а ра!лику од ње-ове
идеолошке и страте-и"ске подеености у време 5ладно- ратаA кад су четири
балканске !еме биле члани0е супарнички5 блоковаA а две имале ванблоковски
пложа"A сада се над 9алкан надви"а не мања опасност да буде подеен и ме*усобно
супротставен по верским и етничким лини"амаA са перспективом да се на те
поделе надовежу нове силе !аштитни0е и дру-и страни ближи или удаени
интереси.;2(
8еополитички простор 9алканA !бо- спони5 интереса велики5 силаA
реор-ани!ован "е у више мањи5 држави0аA у! апсолути!овање пар0и"ални5 интереса
ко"и су спречавали ра!во" про0еса инте-ра0и"е у светске токове.
Са-ледава"уи мо-уу перспективу будуе- -еополитичко- положа"а 9алкана преко
односа спони5 силаA посебно =вропеA према овом просторуA про,есорка Смиа
2% Славоуб 9. KушиA истоA стр. 32.2( ладислав EовановиA министар инострани5 послова С Eу-ослави"еA и!ла-ање на научном скупу
9алкан после 5ладно- рата;A Ме*ународна политика бр. 1/1(617 од 1. ^ _W 1 ^H 1''3A стр 163.
21
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
22/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
@врамов истие да "е илу!и"а веровати да 9алканA у савременим условимаA може
бити де,инисан као самостални ентитет у односу на спони свет;A напомињуи да
"е истори"а оставила снажан печат на уском балканском коридору на коме су се
укрштали путеви три"у континенатаA а тиме и интереси водеи5 сила дате
истори"ске епо5е;A апелу"уи да би =вропа морала имати далеко више слу5а !а
проблеме ово- делаA на"нера!ви"ени"е- и на"!аостали"е-A не !аборава"уи да "е
9алкан некад био !аштитни бедем =вропе у осва"ачким по5одима ка њеним
метрополамаA те да "е !аосталост делимично и део то- про0еса.; 27
!.1. #сврт на +ивилиа+ијски епило) дешавања на подручју
4алкана
Mро! истори"у човечанства било "е сукоба по ра!ним основамаA као што су
-еополитички интересиA борба !а ресурсе и економске интересеA идеолошке
супротности и дру-о. У последње време све више дола!и до и!ража"а сукоба по
основу 0ивили!а0и"ски5 ра!лика.
27 Смиа @врамовA 9алканска сарадња D од ре-ионално- ка -лобалном;A Ме*ународна политика бр.
'/7 од 1(.1. 1'##A 9ео-радA стр. 1/612.
22
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
23/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
24/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
@н-лосаксонско -ледање спа"а елементе културно- и 0ивили!а0и"ско- у "едан
по"амA т". 0ивили!а0и"е у -раматичко" 0елини. У таквом начину с5ватањаA "еднаку
уло-уA у о0ртавању неко- друштва има"уA како ду5овнаA тако и матери"ална обележ"аA
ко"а су преплетена и чине сво"еврстан начин живота или колективни менталитет
друштва.
Lантин-тон у Сукобу 0ивили!а0и"а` !аступа те!уA да после сукоба на0ионални5
држава у 1'. и идеоло-и"а у 2/. векуA у 21. веку следи сукоб 0ивили!0и"а. Следеи
ратA ако -а будеA биеA даклеA рат 0ивили!а0и"а. Према ње-овом мишењуA
на"важни"е обележ"е осим културни5 кру-ова светаA ко"и нема"у "асне -рани0еA "есте
рели-и"а. а"опасни"е лини"е раскола су тамо -де се преклапа"у ра!лике у мои и
културама. Сукоб 0ивили!а0и"а се !аснива на вериA рели-и"и. >акви сукоби и ратови
су били и бие на"опасни"и начин ратовања.
9е! бо"а!ни од претеривања у о0ениA можемо реи да мало подруч"а сличне
величине у =вропиA па и на дру-им подруч"има светаA има тако бурну истори"у
какву има 9алкан. По!нато "е да су ка овом простору стремиле мно-е силе у сво"им
по5одимаA било у намери да њиме тра"ни"е овлада"уA било да су -а искористиле само
као по-одан прола! на путу ка осва"ању неки5 дру-и5 простора на источном
Средо!ему или 9лиском истоку као продужено суседству 9алкана.
Спони притис0и и во"ни насрта"и на 9алкан дола!или суA према сачуваним
истори"ским !аписимаA и! три -лавна прав0а. а"пре "е то било са истокаA "ош у
античко добаA !а време по!нати5 8рчко6перси"ски5 ратова неколико векова пре нове
ереA !атим су во*ени по!нати ратови и!ме*у моне имске импери"е ко"а "е
по5одила !еме
@!и"е иA на"послеA то су биле борбе и!анти"е против >урске ко"а "е насто"ала да се
прошири преко 9алкана на "у-оисточну =вропу и дае на !апад Старо- континента.
Са севера "е надола!ила уси"аA а са !апада @устри"а и касни"е @устро6У-арскаA што
се посебно испоило у последњим де0ени"ама GHG века па све до почетка Прво-
2$
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
25/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
светско- рата. 9алкану "е кро! векове припадала кра"ње неповона по!и0и"а
простора на ко"ем су се до-а*але мно-е поделе и сукоби.
према 9алкануA може се !акучити да ти спони ути0а"и нису остали бе!
непосредно- ути0а"а и на односе ме*у народнима ово- ре-иона и њи5ово понашање
према ванре-ионалним чинио0има. 9удуи да су истори"ска !бивања ве!ана !а ова"
простор била веома динамичнаA с честим променама односа сна-аA у корист или на
штету ути0а"ни5 спони5 силаA мењала се и по!и0и"а по"едини5 !емаа на
9алкануA као и њи5ови ме*усобни односи.`2'
Потврда те!е о сукобу 0ивили!а0и"а нашла "е сво"е упориште у слому
Eу-ословенске државеA каоA мо-ло би се реиA на"бое- примера "едне мултиетничкеA
мултикон,есионалне и мултикултуролошке !а"едни0е. Последи0е дешавања то-
времена су и данас препо!нативе у "ош увек спорним и нерешеним питањима
ме*у странама учесни0ама то- сукобаA али и "еднако присуство страно- ути0а"аA као
подстрекача ти5 сукоба.
Слом Eу-ослови"е почео "е 1''1. када су Словени"а и Lрватска кренуле ка
не!ависности и од !ападноевропски5 сила !атражиле подршку. &д-овор )апада
де,инисала "е емачкаA а та" од-овор "е био одре*ен католичком ве!ом. емачка "е
притискала =вропску !а"едни0у да при!на не!ависност Словени"е и Lрватске и
ондаA обе!бедивши тоA сама и5 "е при!нала пре не-о што "е то )а"едни0а урадила
1''1. -од. @устри"а и
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
26/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
подршка Lрватско" "е обу5ватила етничко чишење и нарушавање удски5 права и
!акона рата !а ко"е су Срби редовно оптуживали Lрвате.`3/
ат у 9осни и Lрватско" био "е рат 0ивили!а0и"а. >ри првостепена учесника била су
и! ра!личити5 0ивили!а0и"а и припадала ра!личитим рели-и"ама. Муслиманске
државе и ор-ани!а0и"е су се окупиле и!а босански5 муслимана и супротставиле
Lрватима и Србима. Православне !еме и ор-ани!а0и"е подржале су Србе и
супротставиле су се Lрватима и муслиманима. )ападне владе и елите подржале су
LрватеA ка!ниле Србе и уопштеA битно биле инди,ерентнреA или се плашиле
муслимана.
3/ С. Lантин-нотA истоA стр 312.
2(
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
27/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
!.2. 4алкан у страте)ијама савремени0 +ентара мои
Mро! истори"у 9алкан "е увек био привлачан светским 0ентрима мои. Последњи5
де0ени"а у овом кру-у су се обрели С@+A уси"аA=У па и рее- а"5аA а
после окончања +ру-о- светско- рата усталило се стање 5ладно- рата;A као врста
светско- поретка ко"и "е потра"ао скоро четири де0ени"е.;31
>ермин нови светски поредак; припису"е се америчком председнику aорbу 9ушу
стари"емA ко"и -а "е употребио у свом -овору у 8енерално" скупштини &У 1.
октобра 1''/. -одинеA поводом кри!е у Перси"ском !аливу. а првом самиту
држава6 члани0а Савета бе!бедности УA 1''2. -одинеA председник 9уш "е рекао да
после колапса комуни!ма; и !авршетка 5ладно- ратаA У"едињеним на0и"ама треба
уда5нути нови живот;A како унутршњим ре,ормама тако и новим од-оворностима
у -лобалном систему.
31 С. KушиA истоA стр. 17/.
27
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
28/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
Према кратко" 5роноло-и"и може се !акучити да "е иде"а председника 9уша
шести покуша" да се успостави нови светски поредак; према ду-орочним
интересима С@+6а као актуелно водее -лобалне силе.
Стиче се утисак да "е на"нови"и про"екат демократи!овања; и 5умани!а0и"е;
светаA какав промовишу С@+A осмишен тек по окончању 5ладно- рата и
нестанком досто"но- великосилско- ривалаA оличено- у ССС и ашавском у-овору.
)ванична политика америчко- естаблишмента нема ништа против такво- ставаA чак
напротив. емали бро" аутора сматра да "е американи!ам; тради0ионални покретA
и да су сами оснивачи @мерике веровали да "е судбина њи5ове велике !еме да
шири слободу ко"а има сво"е порекло у демократи"и.;32
8овореи о тим претен!и"ама С@+A др анко Петрови у чланку епо!нани0е
ново- светско- поретка; истиче: Пошто сваки нови поредак и!-ра*у"у победничке
силе оне сада покушава"у да ле-али!у"у право на интервен0и"у;A као нови елемнтA
ко"им обе!бе*у"у мешање унутрашње послове државе уколико о0ене да !бивања у
њо" мо-у у-ро!ити мир и стабилност у -еополитичком простору у ко"ем се нала!е;.
Сад и !еме =вропске !а"едни0е има"у претен!и"е да у име удски5 права и
просперитета; буду -лавни чинила0 очувања мира и бе!бедности... и да по сваку
0ену елиминишу комунистичку иде"у -де -од "е "ош има;A што се "асно пока!у"е кро!
њи5ово мешање у расплет "у-ословенске кри!е.;33
еспорна "е чињени0а да су се поменуте промене односа сна-а на ме*ународном
политичко"A економско" и во"но" с0ени и те како одра!иле на простор 9алканаA као
5ронично нестабилно- подруч"а на "у-оистоку =вропе.
8рчки политиколо- С. @ли,иантис на-лашава да у ме*ународном контексту
9алкан "е одувек био екстермно сен!итиван када се радило о светксим променама;
и да у складу са тим доживава ре-иналну нестабилност чи"и "е 0ентар у
"у-ословенско" кри!и.; Према ње-ово" про0ениA =вропа и 9алкан суочени су са
и!а!овима нове ере -лобално- преласка у светску политику; а колапс
32 С. KушиA истоA стр 171.33 анко ПетковиA епо!нани0е ново- светско- поретка;A о"но дело бр. $6%A 9ео-радA стр. 1%361%$.
2#
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
29/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
-еоплитичко- система на
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
30/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
0ивили!а0и"а на тлу @!и"еA @,рике и Eужне @мерике. естанком идеолошке поделе
поново се "ава културна подела и у =вропи и!ме*у 5ришанстваи унутар ње-а4 и
ислама. &туда е лини"а сукоба бити на"жеша дуж раседа и!ме*у ти5
0ивили!а0и"а. @ 9алкан "е се0иште ти5 култура. =вропа покушава да на 9алкану
спаси кое-!истен0и"у вероисповестиA "ер "е свака радикали!а0и"а решења кон,ликта
у вишена0ионалним државама упаач !а ра!би"ање инте-ра0и"а европски5
држава.;37
&владавање и!ворима енер-и"е и де!инте-ра0и"а источњачки5 држава у по5оду
)апда на
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
31/77
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
32/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
вишедимен!ионално" дуалностиA ра!личитости и оштро" подеености света на две
0елине:
14 а "едно" страни "е романско6 -ерманска =вропа ко"а се самоиденти,ику"е као
0ентар;A са универ!алистичкимA 5е-емонистичкимA апсолутистичким и
колони"алнистичким претен!и"ама усмереним на принудно европеи!овање остатка
наводно варварске и !аостале пери,ери"е ПланетеF
24 а дру-о" страни "е cовечанствоA "единствена 0елина мноштва народа A култура
и 0ивили!а0и"а ко"е се ра!лику"у од европско- романско6 -ерманско- света и
ње-ово- а-ресивно- тоталитари!ма.$2
путA а светска истори"а ни"е "единствена и европо0ентрично детерминисан про0есA
ве посто"и и!ражена полицентричност култура и историјских токова. Mне!
>рубе0ко" паради-му човечанства; иденти,ику"е у =вроа!и"иA т". у њеном
вишедимен!ионалном стожеру уси"иA чи"и се истори"скиA етно6 на0ионалниA
културни и државотворни ра!во" ди"аметрално ра!лику"е од ра!во"а романско6
-ерманско- света.
=вроа!и"ска суштина уси"е уси"а6 =вроа!и"а4 потиче од инте!ивни5 ути0а"а
татарско6 мон-олске владавинеA ко"и су се про"ектовали на потоње двовековно
ра!добе Московске уси"еA а ко"е >рубе0ко" сматра средишњом и кучном епо5ом
руске истори"е.
Први !борник радова Излазак на Исток6 предосећања и догађањаA об"авен "е
1'21. -одине у Со,и"и на руском "е!ику. 8одине 1'22. у 9ерлину "е штампан дру-и
!борник а путевимаA ко"е прати и!дање !борника 1'23. преко и!дања и! 1'2%. и
и!дања 1'27. Са надоласком +ру-о- светско- рата активности евроа!и"а0а !амиру.
$2 &пширни"е у књи!и икола" >рубе0ко"A =вропа и човечанствоA ?о-осA 9ео-радA 2//$.
32
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
33/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
У првом !борнику и!нета су уверења евроа!и"а0а;A а ње-овим насловом се
недвосмислено су-ерише повратак на источни пут; као решење проблема у ко"има
се нашла уси"а. ова ори"ента0и"а проистиче и! две ме*усобно проткане
не-а0и"еA не-а0и"е прошлог и не-а0и"е туђег. Прошло "е била 0арска уси"аA а она
"е истовремено била у!рок и последи0а при5ватања ту*е- 6 романско6-ерманско-
ути0а"а и система вредности )апада.;$3
Mне! >рубе0ко" у свом чланку & истинском и лажном на0ионали!му; у!роке и
криви0у потирања руске културне самобитности и преу!имања !ападноевропско-
модела види у Петру еликомA као и у!роке нестанка аутентично- руско-
на0ионали!ма.
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
34/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
35/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
!амисли @лексе"еваA њи5ово непарти"ско представање у евроа!и"ско" држави
остварило би се посредством органског поретка представништва потреба, знања
и идеја а не посредством вештачко-A ар5аично- поретка представања по"единачни5
или парти"ски5 интереса као што "е у вишестраначким демократским системима.$7
+ржавнпо6 приватна привреда6 У друштвено6 еконоско" с,ери евроа!и"ски
приступ тако*е се супротстава кра"ностима6 како капиталистичке тржишне
привреде и приватно- власништва на )ападуA тако и комунистичке планске привреде
и на0ионали!а0и"е у ССС6у. >реи пут; подра!умевао "е у првом реду
реде,инисање власништва. &но не би смело да буде апсолутно велики бро"
власника у капитали!му и "едан у комуни!му4A ве ближе обли0има о-раничене
корисничке сво"ине. &д-овара"уи привредни систем био би мешовитA државно6
приватниA -де би држава имала ,унк0и"у ре-улатораA планера и контролораA т".
старали би се да економски мотиви и про,ити не бу,у искучивиA ве у служби
виши5 0иева евроа!и"ски5 народа и државе.
=вроа!и"ска ,едера0и"а6 Спо!на"уи недостаткеA на "едно" страниA на0ионално-A т".
руско6 државно- и на дру-о" страниA -ра*анско6 демократско- устро"ства државеA
евроа!и"0и су се !ала-али !а алтернативни модел6 !а спе0и,ичан облик ,едера0и"е.
Pедерални облик државе "едини може обе!бедити 0еловитост -ео-ра,скиA етничкиA
културно6 истори"ски и економски ра!нолико- евроа!и"ско- простора. >о не може да
испуни ,едера0и"а сов"етско- типа ССС4 ,ормирана на аутодеструктивно"
комбина0и"и комунистичко- класноA идеолошко-4 и на0ионално- прин0ипа.
=вроа!и"0и су видели решење у преобликовању тек ,ормиране сов"етске
,едера0и"е !асноване на пролетерском интерна0ионали!му у евроазијску
федерацију ко"а е бити поставена на паневроа!и"ском на0ионали!му. =тничка
основа "едне такве државе била би вишенародна евроа!и"ска супра4на0и"а чи"и би
над4на0ионални идентитет происти0ао и! свести о !а"едничком истори"ском
$7 &вакав утопистичко6 етатистички приступ асо0ира на ,ормирање неке врсте не6 комунистички5сов"етаA те су иначе и!ра!ито православно6 5ришански ори"етисане евроа!и"0е критичари
оптуживали !а православни бошеви!ам;. идети: М.СуботиA Пут уси"е6 евроа!и"ско
становиште;A стр 21%621(.
3%
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
36/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
ра!во"у унутра инте-рално- простора =вроа!и"е као -ео-ра,скеA културне и
привредне 0елине.
3(
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
37/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
$. 9ра)ање а од)овором униполариму
ушење 9ерлинско- !ида 1'#'. -одине био "е планетарни тектонски поремеа"A а
у!рок овакви5 до-а*а"а "есте последи0а недовоне сна-е Сов"етско- Саве!а да
и!држи вишеде0ени"ску трку са америчким супарником С@+ не само у во"ном и
економском смислуA ве првенствено на поу меке мои. Урушавање источно-
блока било "е неминовно.
и!-убиле су темпоA ини0и"ативу и о,ан!ивну динамикуA !а-убиле се у решавању
ре-ионални5 кон,ликатаA нису одолеле ис0рпу"уем и!а!ову свеприсутности и D
пропустиле су да дотуку супарника;.;$#
&кончање биполарно- и успоставање привремено- униполарно- поретка "есте
било кучна -лобална промена. епосредне територи"алне последи0е сов"етско-
пора!а на"очи-ледни"е су се мани,естиовале на !ападу =вроа!и"е6 у 0ентрално"A
источно" и "у-оисточно" =ропи.
Самоукидање на"пространи"е државе света текло "е на спурдан начин: уставне
промене омо-уиле су да републике прво про-ласе суверенитетA што "е довело до
про-лашења не!ависностиA иако на ре,ерендуму марта 1''1. 7(R и!ашли5 "е било
!а очување ССС6а. уска Pедера0и"а остала "е правни наследник ССС6а. астала
"е потен0и"ално веома опасна -еополитичка ситуа0и"а и кон,у!и"а ко"у "е билонеоп5одно ставити под контролу. Mра"ем двадесето- века рускиAодносно сов"етски
телурократски пол мои лишен "е вековима сти0ани5 територи"ални5 проширења.
$# М. СтепиA истоA стр %16%2.
37
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
38/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
Смиривање тла ко"е "е уследило након велико- пост5ладноратовско- тектонско-
померања -лобални5 -еополитички5 плоча пратили су мно-обро"ни ре-ионални и
локални слаби"и потреси широм постсов"етско- простора. уси"а и остали5 1$
бивши5 сов"етски5 република у новим ме*усобним односима суочавали су се са
комплексним и истори"ски насле*еним питањима. &творила су се питања
на0ионални5 мањина и ми-ра0и"аA испреплетани5 -рани0аA аутономни5 "едини0а
ра!личито- нивоа !а што веом смаосталношу или не!ависношуA поделе лежишта
природни5 ресурсаA 0ивилни5 и во"ни5 постро"ења и тако дае. естабилна уси"а
након де!инте-ра0и"е Сов"етско- Саве!а била "е и!ложена типичном
постпросторном синдрому. уси"а се суочила са економским суновратом и
политичком кри!омA са елементима анар5и"е и државне ентропи"е. 9ило "е тешко
контролисати територи"уA ор-ани!овати "е и њоме управати. Прави
е-!истен0и"ални тест уси"и !адали су cеченски ратовиA у ко"има "е уси"а мање6
више успела да политички реинте-рише cечени"уA али су ра!у*ени bепови
терориста и милитански5 исламиста успели да се одрже и да наставе деловање дуж
читаво- северно- Mавка!а. Победом у cечени"и уси"а "е вратила самопоштовање и
самопоу!дање. После де0ени"ско- економско- слабења ко"е "е кулминирало
,инанси"ким сломом и дирнутим дном 1''#. -одинеA уследило "е Eе0иново
препуштање власти ПутинуA а потом и економски успон и "ачање унутрашње
ко5е!и"е. >о свакако ни"е уклонило споашње претње у ко"има "е предњачио
атлантистички )ападA под америчким во*ством.
После слома источно- блока и ССС6аA руска политичка и интелектуална елита се
релативно бр!о опоравила од -убитничко- шока. Убр!о су почела свеобу5ватна
испитивања у!рока 5ладноратовско- пора!а. Eедна -рупа руски5 мислила0а се
помирила са пора!ом од )ападаA а дру-а -рупа "е !а-оварала повратак на чврсте
ослон0е руске тради0и"е. У постсов"етско" уси"и бива"у и ,ормиране две
-еополитичке школе: континенталистичка и атлантистичка.
3#
8/18/2019 Balkan u Projektu Neoevroazijstva
39/77
9алкан у про"екту неоевроа!и"ста
Континенталистички про,илисане иде"е у постсов"етско" руси"и одлику"е
ра!у*еностA 5етеро-еност A чак и оштра супротставеност. &б"едињу"е и5 мање или
више препо!нативо анти!ападњаштвоA ко"е "е често више и!ражено не-о
-еополитичност. &снова шире телурократске инте-ра0и"е чи"и се покретач
средишта пер0ипира у уси"иA пронала!и се у пан4словенствуA православном
5ришанству и нео4ви!анти"ствуA са мешовито и!раженим историо-ра,ксимA
-ео-ра,скимA политиколошкимA етно60ивили!а0и"скимA во"но страте-и"ским или
дру-им приступима.
Атлантистички ори"ентисана -еополитичка мисао у уси"и нема дубоке
истори"ске и 0ивили!а0и"ске корене. Може се иденти,иковати у два рукав0а6
проевропски и проамерички. 9е!алтернативно приклањање )ападу уопште ни"е
дово*ено у питањеA а промовисано "е на таласу ње-ове 5ладноратовске победе ко"а
"е представана као три"ум, дока!ано надмони"е- културно6 0ивили!а0и"ско-A
идеолошко6 политичко-A економско-A -еополитичко- и во"но6 страте-и"ско- кон0епта.
У стварању то- постсов"етско- комплекса ниже вредности; уси"еA потпомо-ао "е
успавивачки; пропа-андни наратив о при"атесву =)e=У;A неа-ресивности
@>&6а;A страте-и"ском партнерству С@+6а;A неекспан!ивности )апада;. У
прило- овом мишењу ишла "е све дуба економска кри!аA суноврат животно-
стандарда -ра*ана и све очи-ледни"а анар5ичност руско- друштваA !а чи"е решавање
"е ну*ен ма-ични штапи; бе!алтернативне сарадње са просперитетнимA
уре*енимA демократским )ападом.
У прило- атлантистичко" школи и свеобу5ватном стању у коме се нала!ила уси"а
иде и становиште истакнуто- америчко