Download - Kinetika Fermentasi Dalam Produksi Cuka Apel_Nina Setiabudi_12.70.0056_A1

7/18/2019 Kinetika Fermentasi Dalam Produksi Cuka Apel_Nina Setiabudi_12.70.0056_A1

1/25

1

KINETIKA FERMENTASI DALAM

PRODUKSI MINUMAN VINEGAR

LAPORAN RESMI PRAKTIKUM

TEKNOLOGI FERMENTASI

` Disusun oleh:

Nina Setiabudi

!"#$"$$%&

Kelo'(o): A

PROGRAM STUDI TEKNOLOGI PANGAN

FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN

UNI*ERSITAS KATOLIK SOEGI+APRANATA

SEMARANG

!$%

1. HASIL PENGAMATAN


2/25

2

" ,asil (en-a'atan )ineti)a sa.i a(el 'eli(uti /u'lah 'i).oo.-anis'e tia( (eta)0 .ata1.ata

'i).oo.-anis'e tia( (eta)0 .ata1.ata 'i).oo.-anis'e tia( 220 OD0 (, dan total asa'

da(at dilihat (ada Tabel "

2.

3. Tabel 1. Hasil Pengaa!an Kine!i"a

3"

K

%" Pe.la

)uan

&" 4

a

)

t

u

#" 5MO tia( (eta) 6" Rata1

.ata

MO

tia(

(eta)

7" Rata1

.ata

MO

tia( 22

&"

#"

!

6"

7"

3

!%"

!&" Sa.i

a(el

; S.

cerev

iciae

!#" N

$

!6"

#

!7"

3

$"

3

"

6

!" 60!% " 0 a

a)an 'e'be.i)an nut.isi >an- lebih bai)0 selain itu (.oses ?e.'entasi /u-a da(at be./alan lebih


5/25

5

=e(at dan da(at di(.edi)si selain itu /u-a a)n 'enin-)at)an )ualitas da.i wine" Pen--unaan

)eduan>a da(at 'e'buat as(e) 'i).obiolo-i dan te)ni) a)an lebih bai)" ,al te.sebut da(at

'e'buat )[email protected] 'alola)tat lebih e?isien (ada an--u. 8den-an (, .endah9 )a.ena )onsent.asi

al=ohol >an- .endah dan )andun-an nut.isi >an- tin--i te.da(at (ada 'ust an--u. >an- telah

di?e.'entasi /i)a dibandin-)an den-an wine" Fe'entasi 'alola)tat da(at dila)u)an setelah

(.oses ?e.'entasi al=ohol be.lan-sun-" Fe.'entasi )eduan>a se=a.a be.)elan/utan tida) a)an

'e'(en-a.uhi tin-)at asa' asetat 8+ussie.0 !$$%9"

Pada saat (e'indahan )ultu. di(e.lu)an (e'indahan bia)an se-a. te./adin>a (en=e'a.an da.i

'i).oo.-anis'e >an- ada dise)ita.n>a sebab

'i).oo.-anis'e >an- be.asal da.i lua. da(at 'asu)

'elalui )onta) lan-sun- den-an (e.'u)aan atau tan-an

(.a)ti)an >an- te.=e'a.0 te.sentuhn>a 'edia atau

(e.'u)aan tabun- ba-ian dala' oleh benda >an- belu'

diste.il)an atau(un 'elalui ali.an uda.a" Oleh

)a.ena itu untu) 'en=e-ah te./adin>a (en=e'a.an bia)an 'u.ni0 (e.lu dila)u)an te)ni) ase(stis

untu) 'e'(e.tahan)an )e'u.nian bia)an sela'a (e'indahan be.ulan- )ali 8,adioeto'o0

779"

Pada saat (.a)ti)u' )ineti)a ?e.'entasi dala' (.odu)si 'inu'an be.al)ohol dila)u)an

(e.sia(an >aitu a(el 'alan- seban>a) 3 )- diblende. den-an 'en--una)an juicer hin--a

'en-hasil)aan 0% lite. sa.i a(el" Ke'udian 'asin-1'asin- )elo'(o) 'en>ia()an botol )a=a

dan diisi seban>a) !%$ 'l sa.i a(el" Setalah itu dila)u)an ste.ilisasi (ada suhu ! O2 sela'a

/a'0 )e'udian didin-in)an" Setalah didin-in)an dita'bah den-an $ 'l ino=ulu' se=a.a ase(tis

dan )e'udian dia'bil seban>a) !% 'l untu) dila)u)an (en-u/ian OD0 total asa'0 (, dan

he'osito'ete." Untu) sisa sa.i a(el dila)u)an in)ubasi den-an (e.la)uan shaker atau

(en--o>an-an" In)ubasi dila)u)an (ada suhu .uan- anta.a !%1$O2 sela'a % ha.i dan setia( !3

/a' dila)u)an (en-a'bilan sa'(el untu) 'en-hitun- dan 'en-etahui tin-)at (e.tu'buhan sel

yeast" Untu) (en-u/ian tin-)at )e(adatan sel Saccharomyces cereviceae dila)u)an den-an


6/25

6

'en--una)an alatHaemacytometersela'a % ha.i 8N$0 N!30 N360 N#!0 N7&9" Sedan-)an untu) u/i

tin-)at )e(adatan sel /u-a dila)u)an abso.bansi (ada sa.i a(el untu) 'en-etahui hubun-an

abso.bansi den-an )e(adatan sel 'en--una)an s(e)t.o?oto'ete. den-an (an/an- -elo'ban-

&&$ n' sela'a % ha.i (en-a'atan" Da.i u/i1u/i te.sebut a)an 'un=ul -.a?i) hubun-an anta.a

OD1/u'lah sel0 OD1a)tu da /u'lah sel1a)tu"

Saccharomyces cereviseae 'e'(un>ai )isa.an suhu

(e.tu'buhan >aitu anta.a suhu !$1$O2 8Fa.diaB0 77!9"

Saccharomyces cerevisiae da(at tu'buh /u-a suhu o(ti'al

>aitu anta.a suhu $1%O2 dan untu) (un=a) (.odu)si

al=ohol da(at di=a(ai (ada suhu O2" +i)a suhu te.lalu

.endah0 'a)a (.eses ?e.'etasi da(at be.lan-sun- se=a.a

la'bat dan sebali)n>a /i)a suhu te.lalu tin--i 'a)a

Saccharomyces cerevisiaeda(at 'ati dan (.oses ?e.'entasi tida) a)an be.lan-sun-" Yeastadalah

o.-anis'e eu)a.ioti) >an- te.'asu) )edala' ?un-i >an- tida) 'e'bentu) s(o.a ase)sual dan

'e'(un>ai si?at seba-ai sel tun--al sela'a si)lus (e.tu'buhan @e-etati@e" Pe.tu'buhan da.i

yeastbe.aal da.i (e.iode e)s(ansi0 >aitu (enin-)atan @olu'e" Setelah e)s(ansi sel be.henti0

'a)a tunas a)an )elua." Na'un saat sebelu' te.bentu) tunas0 @olu'e da.i total sel indu) dan selana) )onstan" Sehin--a (e.tu'buhan tunas 'en/adi seba-ai suatu )onse)uensi (e'belahan sel

indu) 82oone> et al., 769"

Da.i hasil (en-a'atan diatas .ata1.ata /u'lah 'i).oo.-anis'e tia( == (ada )elo'(o) A >aitu

(ada ha.i ) $ sebesa. 0aitu (ada ha.i ) $ sebesa. 0&an- ada (ada 'edia dan dala' (en--unaann>a


7/25

7

den-an su'be. )a.bon untu) 'e'bantu (e.tu'buhan 'i).oba se=a.a ae.obi=" Tu/uan uta'a da.i

ae.asi adalah untu) 'en>edia)an o)si-en >an- =u)u( dala' )ebutuhan 'etabolis'

'i).oo.-anis'e dala' )ultu. te.enda'" Di'ana (.oses a-itasi ha.us dida(at untu) 'en/a'in

ho'o-enitas sus(ense sel1sel 'i).obia dala' 'ediu' nut.ient 8Said0 76#9"

Untu) (.a)ti)u' (e.hitun-an /u'lah yeast >an- tu'buh da(at 'en--una)an alat

haemocytometer"Haemocytometer'e.u(a)an alat >an- di-una)an untu) 'en-hitun- /u'lah sel

dala' da.ah" Na'un alat te.sebut da(at di-una)an untu) 'en-hitun- densitas sel da.i al-a >an-

te-olon- )e=il" Haemocytometer di-una)an untu) sel den-an densitas C$3 sel 'l"

haemocytometer 'e'(un>ai /u'lah .uan- >an- be.beda1beda te.-antun- (ada (.odusesn

(e'buatn>a" Na'un (ada u'u'n>a haemocytometer'e'(un>ai ba-ian u)u.an an-

)e'udian te.ba-i 'en/adi se'bilan bentu) (e.se-i" Untu) 'eleta))an sa'(el (ada

haemocytometer0 sa'(el >an- di-una)an dia'bil den-an

'en--una)an (i(et tetes" Sa'(el >an- telah dia'bil dileta))an

diatas =e)un-an >an- te.da(at (ada haemocytometer" Ke'udian

ditutu( (e.'u)aan =e)un-an te.sebut den-an

'en--una)an (enutu( )a=a ti(is dan dila)u)an (en-a'atan

den-an 'en--una)an 'i).os)o( 8Anoi'a0 !$$79"

82hen and 2hian-0 !$9

Untu) hasil (en-a'atan /u'lah 'i).oo.-anis'e tia( (eta) (ada )elo'(o) A!0 A dan A3

'en-ala'i (enin-)atan /u'lah 'i).oo.-anis'e (ada ha.i )e $ hin--a ha.i )e ! 8N !39 'en-ala'i


8/25

8

(enin-)atan (ada /u'lah seln>a0 dan )e'udian nai) )e'bali se=a.a d.asti= (ada ha.i )e 3 8N7&9"

Untu) )elo'(o) A dan A% )enai)an /u'lah sel (ada ha.i )e $ 8N$9 hin--a ha.i )e ! 8N369

'en-ala'i (enin-)atan0 na'un a)an 'en-ala'i (enu.unan te.us hin--a (ada ha.i )e 3 8N 7&9"

Da.i hasil te.sebut da(at di)etahui baha a)tu ?e.'entasi da(at 'e'(en-a.uhi /u'lah sel >an-

ada (ada suatu 'edia (e.tu'buhan" Untu) hasil (en-a'atan >an- ada (ada )elo'(o) A!0 A

dan A3 tida) sesuai den-an teo.i >an- ada0 'enu.ut Sa.i et al.8!$$690 'en-ata)an baha (.oses

?e.'entasi >an- dila)u)an lebih da.i ha.i 8N 369 da(at 'en-u.an-i )ada. al=ohol >an- ditandai

den-an /u'lah sel >an- 'enu.un" Ini di)a.ena)an al=ohol te.sebut telah di)[email protected] 'en/adi

este.0 na'un hasil >an- dida(at saat (.ati)u' (ada )elo'(o) A!0 A dan A3 /u'lah sel te.us

'enin-)at hin--a ha.i )e % 8N7&9" Sehin--a setelah a)tu N36/u'lah sel a)an be.)u.an- te.us

da.i a)tu sebelu'n>a0 sesuai den-an hasil (en-a'atan (ada )elo'(o) A dan A%"

La'an>a (.oses ?e.'entasi be.)aitan den-an (e.tu'buhan Saccharomyces cerevisiae di'ana

'i).oo.-anis'e lain se(e.ti yeast'e'(un>ai ?ase (e.tu'buhan 'eli(uti ?ase ada(tasi0 ?ase

(e.tu'buha =e(at0 ?asestasionerdan ?ase )e'atian" Untu) ?ase ada(atasi di-a'ba.)an den-an

-a.is )u.@a da.i )eadaan nol dan )e'udian 'en-ala'i )enai)an di)it de'i sedi)it" Pada ?ase

Saccharomyces cerevisiaea)an 'en-ala'i ?ase ada(tasi den-an lin-)un-an dan belu' ada

(e.tu'buhan" Fase (e.tu'buhan =e(at atau ?ase eksponensial>an- di-a'ba.)an den-an -a.is

)u.@a >an- 'ulai 'enun/u))an adan>a (enin-)atan >anta/a'" Pada ?ase te.sebut

Saccharomyces cerevisiae a)an 'en-ala'i (e.tu'buhan >an- san-at =e(at" Pada ?ase te.sebut

a)an te./adi (e'e=ahan -ula se=a.a besa1besa.an untu) 'e'enuhi )ebutuhan (e.tu'buhan

Saccharomyces cerevisiae.,asil (e'e=ahan -ula oleh Saccharomyces cerevisiae(ada )eadaan

anae.ob a)an 'en-hasil)an al=ohol >an- (alin- tin--i" Sedan-)an untu) ?ase stasioe.


9/25

9

di-a'ba.)an den-an -a.is )u.@a >an- 'endata. >an- 'enun/u))an /u'lah Saccharomyces

cerevisiae >an- hidu( sebandin- den-an /u'lah Saccharomyces cerevisiae >an- 'ati" Fase

)e'atian da(at di-a'ba.)an den-an (enu.unan -a.is )u.@a0 (ada ?ase te.sebut /u'lah

Saccharomyces cerevisiae >an- 'ati lebih ban>a) hin--a a)hi.n>a se'ua Saccharomyces

cerevisiaete.sebut 'ati" Dibaah ini 'e.u(a)an -.a?i) hubun-an a)tu den-an /u'lah sel==

untu) )lote. A"

0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.50

200000000

400000000

600000000

800000000

Grafk Hubungan Jumlah Sel VS Waktu

A1 A2 A3 A4 A5

waktu

jumlah sel

Pada (e.la)uan shaker 'e.u(a)an (e.la)uan >an- 'eleta))an e.len'e>e. >an- dibe.i )utu.

dileta))an (ada suatu alat >aitu shaker incubator0 ala. te.sebut a)an be.-e.a) se=a.a (e.lahan

dan diatu.0 sehin--a e.lene'>e. >an- dileta))an (ada ba-ian atasan>a a)an i)ut te.)o=o)"


10/25

10

Fun-si da.i (.oses (en-o=o)an te.sebut da(at 'e'buat )ultu. te.seba. se=a.a 'e.ata (ada 'edia

dan 'e'be.i su(lai o)si-en (ada )ultu. >east" Menu.ut teo.i da.i Said 8 76% 90 (e.la)uan

shaker 'e'(un>ai tu/uan untu) 'ensu(lai o)si-en >an- te.da(at (ada 'edia dan dala'

(en--unaan>a den-an su'be. )a.bon untu) 'e'bantu) (.oses (e.tu'buhan 'i).obia se=a.a

ae.obi=" Pen>ediaan o)si-en >an- =u)u( untu) 'edia 'e.u(a)an salah satu lan-)ah untu)

'en/a'in be.lan-sun->a )ebutuhan 'etabolis' 'i).oo.-anis'e 8 Stanbu..> 4hita)e.0

763 9" Yeastadalah 'i).oo.-anis'e >an- 'e'(un>ai si?at ae.ob0 dan tu'buh bai) (ada )ondisi

te.sebut0 'a)a (ena'bahan o)si-en 'e'be.i )euntun-an saat (.oses (e.tu'buhan sel yeast"

Yeast da(at tu'buh se=a.a o(ti'al (ada )eadaan ae.ob sehin--a /u'lah yeasta)an lebih ban>a)

dan /u'lahn>a lebih besa." +i)a (.oses (en--o>an-an te.lalu besa. intensitasn>a0 (.oses

.e(si(a.asi /u-a da(at 'enin-)at >an- da(at 'en-a)ibat)an (enin-)atan (.odu)si -as 2O ! dan

'enu.un)an (.odu)si O! 'es)i(un (.oses shakerte.us dila)u)an se(an/an- a)tu >an- (ada

a)hi.n>a a)an 'enu.un)an /u'lah sel )ha'i." Pe.la)uan in)ubasi dala' shaker incubatorha.us

dila)u)an seo(ti'al 'un-)in0 a-a. e?e) (e.tu'buhan >an- bena1be.na. te.(enuhi"

Pada hasil (.a)ti)u' >an- dida(at sudah sesuai den-an teo.i da.i Reed dan Reh' 87690

(e.tu'buhan 'i=.obial ditandai den-an (enin-)atan /u'lah dan 'assa sel0 untu) )e=e(atan

(e.tu'buhan te.-antun- (ada lin-)un-an ?isi) dan )i'ian>a" Kineti)a ?e.'entasi 'e'(ela/a.i

tentan- (e.)e'ban- bia)an 'i).oba >an- ditun/u))an oleh )enai)an )onsent.asi bio'assa >an-

disebab)an oleh )onsu'si subst.at" Pada saat >an- be.sa'aan dihasil)an (.odu) lain bai)

'etabolit (.i'e. 'au(un se)unde. 8Man-unid/a/a dan Su.>ani0 7739"

Untu) (e.hitun-an /u'lah selyeastdila)u)an den-an ! 'etode >aitu den-an s(e)t.o?oto'ete.dan haemacytometer" P.insi( )e./a da.i s(e)t.o?oto'ete. >aitu a(abila ada sebuah be.)as =aha>a

a)an /atuh (ada suatu 'ediu' ho'o-en0 seba-ian sina. >an- 'asu) da(at di(antul)an den-ans

udut >an- be.beda0 ada seba-ian la-i >an- dise.a( oleh 'ediu' >an- dilalui oleh be.)as =aha>a

itu dan sisan>a a)an dite.us)an 8Fu/i'u.a et al0 7#79" Nilai >an- di(e.oleh adalah nilai tida)

dise.a( 'au(un >an- tida) di(antul)an oleh 'ediu' 'a)an disebut den-an nilai abso.bansi atau


11/25

11

Optical Density8OD9" ,asil (en-a'atan diatas da(at> di)etahui baha se'a)in besa. /u'lah

selyeast>an- ada 'a)a se'a)in besa. /u-a nilai abso.bansin>a" ,al te.sebut sesuai den-an teo.i

>an- ada baha hu)u' ee. 'en-ata)an abso.bansi 'e.u(a)an =aha>a (da s(.e)to?oto'ete.

>an- be.bandin- lu.us den-an )onsenta.asi dan )etebalan bahan atau 'ediu'" Sehin--a da(at

disi'(ul)an baha nilai OD >an- te.u)u. sebandin- den-an /u'lah sel >an- ada didala' )ultu.

>an- diu/i)an dala' s(e)t.o?oto'ete. 8Fu/i'u.a et al"0 7#79 "

P.insi( )e./a da.i haemocytometer adalah den-an 'en-hitun- lan-sun- /u'lah sel >an- ada

dibaah (e.besa.an 'i).os)o(" Me'(un>ai bentu) >an- te.di.i da.i ! counting chamver dan

(ada tia( chambern>a 'e'(un>ai -a.is1-a.is 'i).os)o(i >an- ada ada (e.'u)aan )a=a"

Te.da(at 3 buah )ota >an- 'en/adi sa'(el dan )e'udian da.i )eli'an>a di.ata1.ata sehin--a

dida(at )e.a(atan sel dala' @olu'e te.tentu" ,al ini di(e.oleh den-an =a.a dala' satuan /u'lah

sel (e. 'illilite. sus(ensi" Metode te.sebut .elati@e elbih =e(at dan /u-a da(at di-una)an untu)

'en-hitun- sus(ensi sel den-an )onsent.asi >an- .endah" Pada alat haemocytometer /u-a

'e'(un>ai bebe.a(a )e)u.an-an >aitu tida) da(at di-una)an untu) 'en-a'ati sel >an-

'e'(un>ai u)u.an san-at )e=il0 tin-)at @aliditas >an- .endah dan sulit di-una)an untu)

'e'beda)an anta.a sel >an- hidu( den-an sel >an- sudah 'ati 8Madi-an0 et al0 !$$9"

Keuntun-an 'en-u)u. (o((ulasi 'i).oba den-an 'en--una)an haemocytometeradalah tida)

ban>a) 'e'e.lu)an (e.alatan0 na'un 'e'(un>ai )ele'a>ahan >aitu tida) da(at 'e'beda)an

anata. sel >an- hidu( dan >an- 'ati" Sehin--a hasil >an- di(e.oleh 'e.u(a)an /u'lah total sel

>an- ada didala' (o(ulasi 8Madi-an et al., !$$9" ebe.a(a 'a=a' /enis sel eu)a.ioti)0

(ena'bahan Bat (ea.na te.tentu se(eti methylen blue $0 da(at 'e'bantu (e.hitun-an

sa'(el0 sehin--a da(at 'e'benda)an anta.a sel >an- hidu( dan >an- 'ati" Sel )ha'i. bai)

(ada sel >an- hidu( 'au(un sel >an- 'ati da(at 'en>e.a( a.na bi.u da.i methylene blue0

na'un han>a sel hidu( sa/a >an- da(at 'e.edu)si Bat a.na te.sebut se=a.a enBi'atis 'en/adi

tida) be.a.na" Sehin--a ada tanda be.a.na bi.u baha sel te.sebu 'ati" Dibaah ini

'e.u(a)an -.a?i) hubun-an anta.a OD den-an .ata1.ata /u'lah sel=="


12/25

12

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.60

200000000

400000000

600000000

800000000

Grafk Hubungan Jumlah Sel VS OD

A1 A2 A3 A4 A5

OD

Jumlah Sel

,asil (en-a'atan diatas da(at di)etahui hubun-an nilai abso.bansi dan a)tu ?e.'entasi da(at

dilihat baha )elo'(o) A0 A!0 A0 A3 dan A% (ada ha.i )e $ hin--a ha.i )e 3 'en-ala'ai

)enai)an >an- =u)u( si-ni?i)an" Na'un (ada ha.i )e 3 8N 7&9 'en-alai (enu.unan >an- =u)u(

d.astis" Da.i hasil (en-a'atan diatas d(aat di)etahui baha a)tu ?e.'entasi da(at

'e'(en-a.uhi nilai abso.bansi dan a)tu" Pada a)tu ?e.'entasi (ada N 36'e.u(a)an titi)

(un=a) da.i (e.tu'buhan Saccharomyces cerevisiae di'ana nilai absobansi a)an se'a)in

'enin-)at0 disebab)an (e.tu'buhann>a /u-a te.us 'enin-)at" Pada ?ase te.sebut0 ?e.'entasi

'en-ala'i ?ase la- dan ?ase exsponensialdi'ana (ada ?ase la- te./adi (e.tu'buhan >an- san-at

la'bat untu) sel" Ini di)a.ena)an sel 'e'(e.sia()an di.i untu) 'e-ala'i (e'belahan sehin--a

(enin-)atan /u'lah sel be./alan den-an la'bat 8Moat and Foste.0 7669" Untu) ?ase

e)s(onensial te./adi (e.tu'buhan sel >an- san-at =e(at0 di'ana /u'lah sel a)an be.ta'bah

se=a.a e)s(onensial te.hada( a)tu >an- ditandai den-an (enin-)atan nilai abso.bansi" Fase

e)s(onensial /u- a)an 'en-ala'i (e.ubahan )ondisi lin-)un-an >an- di)a.ena)an oleh subst.at

dan nut.ient di)onsu'si0 se'enta.a 'etaboli= sedan- dihasil)an Rahi' 8!$$79"


13/25

13

Pada a)tu N#!dan N7&(e.tu'buhanyeast a)an te.us 'enu.un den-an dii)uti (enu.unan nilai

abso.bansi0 di'ana (ada a)tu itu ?e.'entasi 'en-ala'i ?ase stationer dan ?ase )e'atian"

Menu.ut aile> dan Olis 87790 'en-ata)an baha )ondisistationerte./adi saat subst.at sudah

'ulai habis da nada (enu'(u)an (.odu)1(.odu) (en-ha'bat sehin--a da(at 'en-ala'i

(enu.unan la/u (e.tu'buhan dan )onsent.asi bio'assa 'en=a(ai )ondisi 'a)si'u'" Pada ?ase

)e'atian a)an te./adi (enu.unan /u'lah sel >an- hidu( den-an ditandai (enu.unan nilai

abso.bansi" Sehin--a (.oses ?e.'entasi saat ?ase la- dan e)s(onensial 'enin-)at)an nilai

abso.bansi0 saat ?ase stasione. dan )e'atian a)an 'enu.un)an nilai abso.bansi" e.i)ut adalah

-.a?i) hubun-an OD den-an a)tu ?e.'entasi"

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.60

200000000

400000000

600000000

800000000

Grafk Hubungan Jumlah Sel VS OD

A1 A2 A3 A4 A5

OD

Jumlah Sel


14/25

14

Menu.ut /u.nal da.i ABiBah 8!$!9 tentan- HPen-a.uh la'a Fe.'entasi Te.hada( Kada. Al)ohol0

(, dan P.odu)si Gas (ada P.oses Fe.'entasi ioetanol da.i 4he> den-an Substitusi Kulit

Nanas 'en-ata)an baha (e.la)uan la'a (.oses ?e.'entasi 8!0 !30 3&0 36 dan &$ /a'9 tida)

be.(en-a.uh n>ata te.hada( )ada. al=ohol he> den-an substitusi )ulit nanas (ada setia(

(e.la)uan" Pada (enelitian te.sebut dida(at)an hasil baha la'a (.oses ?e.'entasi tida)

be.(en-a.uh se=a.a n>ata te.hada( al=ohol" Untu) ?e.'entasi sela'a &$ /a' 'en-hasil)an )ada.

al=ohol >an- be.)isa. anta.a 0! J !0!%" Penelitian 'en-enai bioethanol >an- be.beda1beda"

Penelitian den-an 'en--una)an subst.at )ulit nanas >an- )e'udian di?e.'entasi den-an

'en--una)an .a-i .oti Saccharomyces cerevisiae sela'a 3 ha.i (ada suhu !3 J O2

'en-hasil)an )ada. al=ohol >an- be.)isa. anta.a 306 J %037 8Ku'alasa.i0 !$9" Ma)a

la'an>a a)tu (.oses ?e.'entasi dala' (enelitian belu' 'en=a(ai a)tu >an- o(ti'al" 4a)tu

?e.'entasi >an- o(ti'al dala' (e'buatan bioethanol adalah ha.i" +i)a lebih da.i ha.i

)andun-an al)oholn>a da(at be.)u.an- 8Sa.i et al.,!$$69"

Menu.ut /u.nal da.i Shashi dan +oshi 8!$$&9 tentan- Ha)e.s >east (.odu=tion unde. ?ed bat=h

=ultu.e ?.o' a((le ('an=e 'en-ata)an baha se=a.a u'u' (enin-)atan )onsu'si -ula atau

(en-u.an-an .esidu )onsent.asi -ula dite'u)an sela'a (.oses ?e.'entasi" Rata1.ata aal

)onsent.asi -ula te./adi (enu.unan >an- san-at si-ni?i)an sela'a satu /a' (ada ?e.'entasi dansetelah itu teta( anta.a J ! hin--a a)u ?e'entasi selesai (ada /atuh te'(o sel te.'inal"

Saat (.oses te.sebut teta( be.lan/ut hin--a )onsent.asi te.endah a)an 'enu.un se=a.a si-ni?i)an"

Menu.ut /u.nal da.i u14ei 2hen et al 8!$9 tentan- HAuto'ati= 2ell 2ountin- Fo.

Haemocytometerth.ou-h I'a-e P.o=essin- 'en-ata)an baha (ada (enelitian te.sebut den-an

'en--ina)an dua ahli biolo-i untu) 'en-hitun- sel 'anual di sus(ensi0 dan /u'lah 'e.e)a

dihitun- dan dia'bil seba-ai /u'lah sebena.n>a da.i sel1sel >an- ada di sus(ensi" Ke'udian

den-an 'en--una)an siste' (en-hitun-an sel se=a.a oto'atis diusul)an untu) da(at

'en-hitun- /u'lah sel dala' he'osito'ete. dan 'e'bandin-)an hasiln>a den-an bilan-an

.eal"


15/25

15

Menu.ut /u.nal da.i ,e..e.o et al0 8!$$&9 tentan- H*olatile 2o'(ound in 2ide.: Ino=ulation Ti'e

and Fe.'entation Te'(e.atu.e E??e=t 'en-ata)an baha (en>elesaian ?e.'entasi 'alola=ti=

di)on?i.'asi di setia( (e.=obaan dan )onsu'si asa' 'alat di(antau den-an alat tes enBi'ati)

8oeh.in-e. Mannhei'0 Mannhei'0+e.'an9" Den-an ino)ulasi be.u.utan0 'alola=ti= ?e.'entasi

selesai (ada !% ha.i (ada % 2 dan & ha.i (ada !! 20 da.i aal (.oses" Si'ultan den-an

ino)ulasi0 $ dan 7 ha.i >an- dibutuh)an (ada % 2 dan !! 20 'asin-1'asin-" e.at /enis

di(antau dan ?e.'entasi al)ohol selesai (ada ha.i (ada % 2 )eti)a .a-i diino)ulasi (e.ta'a"

Si'ultan den-an ino)ulasi0 ?e.'entasi di(e.lu)an 3 ha.i di % 20 dan 3 ha.i (ada !! 2"

Sen>aa @olatil dianalisis selu.uh (.oses ?e.'entasi untu) setia( te'(e.atu.0 dan e@olusi

)onsent.asi 'e.e)a dibandin-)an"

Menu.ut +u.nal da.i Se@da et al0 8!$9 tentan- HFe.'entati@e eha@io. o? Sa==ha.o'>=es

St.ains Du.in- Gua@a 8Psidiu' Gua/a@a L9 Must Fe.'entation and O(ti'iBation o? Gua@a

4ine P.odu=tion 'en-ata)an baha se'ua te.'os diino)ulasi den-an loo( Sa==ha.o'>=es

=e.e@isiae N2IM $7% sa.in- dan te.-un=an- (ada sha)e. (ada 6$ .('" Abso.bansi da.i se'ua

te.'os se=a.a te.atu. te.=atat sebesa. &&$ n'" Setelah selan- la-?ase0 >aitu & /a'0 'asin-1'asin-

labu dita'bah)an den-an )onsent.asi >an- be.bedasu).osa" Kont.ol 'en-andun- $ su).osa"

Dala' te.'os lain0 su).osa adalahdita'bah)an (ada )isa.an ! sa'(ai !6 8b @90(ena'bahan su).osa [email protected]' (enin-)atan !" E)s(e.i'en se.u(a dila)u)an

untu).e-an-an .a-i lainn>a0 Sa==ha.o'>=es =e.e@isiae N2IM !6#" *a.iasi abso.bansi untu)

se'ua labu te.us di(antau" An-)a 'enun/u))an studi os'otole.an=e untu) st.ain N2IM $7%"

Konsent.asi -ula aal >an- tin--i tida) bai) untu) .a-i )a.ena lebih tin--i os'otole.an=e"

3. KESIMPULAN

Kineti)a 'e.u(a)an ?e.'entasi >an- dila)u)an dala' (.a)ti)u' (e'buatan sa.i a(el >an-

dibe.i ino)ulu' >east dala' 'edia =ai."

east >an- di-una)an dala' (.oses ?e.'entasi adalah Saccharomyces cerevisiae"


16/25

16

Yeastadalah /enis 'i).oo.-anis'e eu)a.ioti) >an- te.'asu) )edala' )elo'(o) ?un-i >an-

tida) da(at 'e'bentu) s(o.a ase)sual dan 'e'(un>ai si?at seba-ai sel tun--al sela'a

si)lus (e.tu'buhan @e-etati?"

P.oses in)ubasi den-an 'en--una)an shaker(en--o>an-an 'e'(un>ai tu/uan untu)

'ensu(lai o)si-en )e dala' 'edia (e.tu'buhan dan seba-ai su'be. )a.bon untu)

'e'bantu (e.tu'buhan 'i).obia se=a.a ae.obi)"

Fe.'entasi >an- dila)u)an lebih da.i ha.i 8N369 da(at 'en-u.an-i )ada. al)ohol dan

al)ohol te.)[email protected] 'en/adi este."

Pen-hitun-an /u'lah sel >east den-an 'etode s(e)t.o?oto'et.i dan haemocytometer"

Fase (e.tu'buhan 'eli(uti ?ase ada(tasi0 ?ase tu'buh =e(at0 ?ase statione. dan ?ase

)e'atian"

Fase e)s(onensial 'e.u(a)an ?ase 'e'(.odu)si al)ohol (alin- tin--i"

4a)tu ?e.'entasi 'e'(en-a.uhi /u'lah sel" Fe.'entasi al)ohol be./alan den-an o(ti'al sela'a ha.i"

Se'a)in besa. /u'lah sel >east >an- ada 'a)a nilai abso.bansi /u-a se'a)in besa."

4a)tu ?e.'entasi da(at 'e'(en-a.uhi nilai abso.bansi"

Se'a.an-0 !3 +uni !$%

P.a)ti)an0 Asisten Dosen:1 2hata.ine Meilani

1 Metta Meilani

Nina Setiabudi

!"#$"$$%&

$. DAFTAR PUSTAKA

%" Anoni'a" 8!$$79" 2ell =ountin- usin- a ,ae'a=>to'ete."

htt(:"'a.ine"=si.o"au'i=.oal-ae'ethodshae'a=>to'ete.!$=ountin-"ht'

%.

#" ABiBah0 N"0 Al1aa..i0 A" N"0 Mul>ani0 S" 8!$!9" Pen-a.uh La'a Fe.'entasi Te.hada( Kada.

Al)ohol0 (,0 dan P.odu)si Gas Pada P.oses Fe.'entasi ioetanol da.i 4he> den-an

Substitusi Kulit Nanas" +u.nal A(li)asi Te)nolo-i Pan-an"

6"7" aile>0 +"E" dan D"F" Ollis" 8779" Dasa.1dasa. io)i'ia" Te./e'ahan PAU IP0 o-o."

$"
http://www.marine.csiro.au/microalgae/methods/haemacytometer%20counting.htmhttp://www.marine.csiro.au/microalgae/methods/haemacytometer%20counting.htm


17/25

17

" 2hen0 u14ei and 2hian-0 Pei1+u" 8!$9"Automatic ell ounting !or Hemocytometers

through "mage #rocessing" 4o.ld A=ade'> o? S=ien=e0 En-inee.in- and Te=hnolo->"

!"

" 2oone>0 2" L" Reh'0 ," +" G" Reed" 8769" iote=hnolo-> @olu'e " *2,"

4einhei'"

3"%" Fa.diaB0 S" 877!9" Mi).obiolo-i Pan-an" P"T" G.a'edia Pusta)a Uta'a" +a)a.ta"

&"

#" ,e..e.o0 Moni=a Ga.=ia0 Luis A" and DiaB0 Ma.io" 8!$$&9" $olatile ompoun%s in i%er

& "noculation 'ime an% (ermentation 'emperature )!!ects" +ou.nal o? the Institute o? .ein-"

The Institute o? .ein- Distillin-"

6"7" +ussie.0 D" a'elie D" M" Ra'on Mi.a de O.duna" 8!$$%9" E??e=t o? Si'ultaneous

Ino=ulation ith east and a=te.ia on Fe.'entation Kineti=s and Ke> 4ine Pa.a'ete.s o?

2ool12li'ate 2ha.donna>"

!$"

!" Ku'alasa.i0 I" +" 8!$9" Pen-a.uh *a.iasi Suhu In)ubasi te.hada( Kada. Etanol ,asil

Fe.'entasi Kulit dan on--ol Nanas 8Ananas sativus9" S).i(si" [email protected] Muha''adi>ah

Se'a.an-0 Se'a.an-"

!!"!" Madi-an" MT"0 Ma.tin)o0 +M" dan Pa.)e. +" 8!$$9" iolo-> o? Mi=.oo.-anis'" $th

P.inti=e1,all" Ne +e.se>"

!3" Man-unid/a/a0 D dan A" Su.>ani" 773" Te)nolo-i io(.oses0 Peneba. Sada>a0

+a)a.ta"

!%"!&" Moat0 A"G" dan +" 4" Foste." 87669" Mi=.obial Ph>si=olo-> Se=ond Edition" +ohn

4ille> Sons In=0 Ne o.)"

!#"!6" Rahi'0 Di=)a AR" 8!$$79" P.odu)si Etanol oleh Saccharomyces cerevisiae @a."

)llipsoi%eus Da.i Si.u( De)st.in Pati Sa-u 8*etroxylon sp.9 Men--una)an Metode Ae.asi

Penuh dan Ae.asi Dihenti)an" Institut Pe.tanian o-o." o-o."

!7"$" Reed0 G" dan ," +" Reh'"76" iote=hnolo-> *ol III" Indust.ial Mi=.obiolo->"

A*I Publishin-2o'(an> In="4st(o.t0 2onne=ti=ut"

"

!" Said0 E" G" 876#9" ioindust.i: Pene.a(an Te)nolo-i Fe.'entasi" PT" Medi>ata'a Sa.ana

Pe.)asa" +a)a.ta"


18/25

18

"

3" Sa.i0 I" M"0 [email protected] dan ulne.ia.ni" 8!$$69" Pe'an?aatan +e.a'i (adi dan alan-1alan-

dala' ?e.'entasi etanol 'en--una)an )a(an- 'richo%erma viri%e dan )ha'i.

Saccharomycess cerevisiae" *is*italis"%8!9:%%1&!"

%"&" Se@dha0 S and Rod.i-ues0 L" 8!$9" Fe'entation eha@io. o? Saccharomyces St.ain

Du.in- Gua@a 8#si%ium +uajava .9" Must Fe.'entation and O(ti'iBation o? Gua@a 4ine

P.odu=tion" Food P.o=ess Te=hnolo-> 8!:39"

#"

6" Shahi ush'an and * K +oshi" 8!$$&9" a)e.s east P.odu=tion Unde. Feed at=h 2ultu.e

F.o' A((le Po'a=e" +ou.nal o? S=ienti?i= Indust.ial Resea.=h *ol"&% (( #!1&&"

7"3$" Stanbu..>0 P"F" 4hita)e." 87639" P.in=i(les o? Fe.'entation Te=hnolo->" Pe.-a'on P.ess"

Ne o.)"


19/25

1

$1. LAMPIRAN

$1.1. Pe&'i!(ngan

3!" Kelo'(o) A

3" Rata1.ata MO tia( (eta)

33" N$17+4+4=8

4 60!%

3%" N!371+54+58+62

4 &0!%

3&" N3638+39+30+32

4 30#%

3#" N#!

36+31+20+27

4 !60%

36" N7&21+26+19+8

4 60%

37"

%$" Rata1.ata MO tia( ==

%" N$1

2,5 x 107x8,25

0 < $#

%!" N!31

2,5 x 107x61,25

!03% < $6

%" N361

2,5 x 107x34,75

07 < $6

%3" N#!1

2,5 x 107x28,5

03 < $6

%%" N7& 12,5 x 107x18,85 #03 < $#

%&"

%#" Total asa'


20/25

2

%6" N$5,5 x 0,1 x 192

10 $0%& '-'l

%7" N!37 x 0,1x 192

10 033 '-'l

&$" N366,6 x 0,1x 192

10 !0 '-'l

&" N#!6,5 x 0,1x 192

10 !036 '-'l

&!" N7&6,6 x 0,1x 192

10 !0 '-'l

&"

&3"

&%"

&&" Kelo'(o) A!

" Rata1.ata MO tia( (eta)

&6" N$5+8+1+2

4 3

&7" N!378+80+90+96

4 6&

#$" N36127+130+129+126

4 !6

#" N#!170+185+168+162

4 #0!%

#!" N7&

180+198+192+183

4 660!%

#"

#3" Rata1.ata MO tia( ==

#%" N$4

2,5 x 107 0& < $#


21/25

3

#&" N!386

2,5 x 107 033 < $6

##" N36128

2,5 x 107 %0! < $6

#6" N#!171,25

2,5 x 107 &06% < $6

#7" N7&188,25

2,5 x 107 #0% < $6

6$"

6" Total asa'

6!" N$ 5,5x

0,1x

19210 $0%&

6" N!36,5 x 0,1x 192

10 !036

63" N366,4 x0,1 x192

10 !0!7

6%" N#!6,3 x 0,1x 192

10 !0$

6&" N7&6,5 x 0,1x 192

10 !036

87.

66" Kelo'o(o) A

67" Rata1.ata MO tia( (eta)

7$" N$

2+3+2+1

4 !

7" N!376+64+72+72+80

4 #

7!" N3680+77+85+81

4 6$"#%


22/25

4

7" N#!88+94+90+98

4 7!"%

73" N7&140+152+177+182

4 &!"#%

7%"

7&" Rata1.ata MO tia( ==

7#" N$1

2,5 x 107x2

60$$ < $#

76" N!31

2,5 x 107x73

!70! < $#

77" N36 12,5 x 107x80.75 !0< $#

$$" N#!1

2,5 x 107x92.5

# < $#

$" N7&1

2,5 x 107x162.75

&%0 < $#

$!"

$" Total asa'

$3" N$5,4 x 0,1 x192

10 $0&6 '-'l

$%" N!36.8 x 0,1x 192

10 0$%&'-'l

$&" N366,6 x 0,1x 192

10 !0 '-'l

$#" N#!6,5 x 0,1x 192

10 !036 '-'l

$6" N7&6,7 x 0,1 x 192

10 !06& '-'l

109.


23/25

5

$" Kelo'(o) A3

" Rata1.ata MO tia( (eta)

!" N$4+2+2+8

4 3

" N!383+96+112+95

4 7&0%

3" N36106+154+112+95

4 $30%

%" N#!107+103+45+103

4 670%

&" N7&107+105+137+131

4 !$

#"

6" Rata1.ata MO tia( ==

7" N$4

2,5 x 107 0& < $#

!$" N!396,5

2,5x

10

7 06& < $6

!" N36104,5

2,5 x 107 306 < $6

!!" N#!89,5

2,5 x 107 0%6 < $6

!" N7&120

2,5 x 107 306 < $6

!3"

!%" Total asa'

!&" N$5,6 x 0,1x 192

10 $073


24/25

6

!#" N!36,4 x0,1 x192

10 !0!7

!6" N366,3 x 0,1x 192

10 !0$

!7" N#!6,5 x 0,1x 192

10 !036

$" N7&6,5 x 0,1x 192

10 !036

"

!" Kelo'(o) A%

"Rata1.ata MO tia( (eta)

3"N$4+4+5+3

4 3

%"N!3119+83+57+53

4 #6

&"N3636+36+40+39

4 #0#%

#"N#!34+47+45+41

4 30#%

6"N7&25+36+37+26

4

7"

3$"Rata1.ata MO tia( ==

3"N$

4

2,5 x 107 0& < $

#

3!"N!378

2,5 x 107 0! < $6

3"N3637,75

2,5 x 107 0% < $6


25/25

7

33"N#!41,75

2,5 x 107 0 < $6

3%"N7&31

2,5 x 107 0$3 < $6

3&"

3#"Total asa'

36"N$5,8 x 0,1x 192

10 03

37"N!36,7 x 0,1 x 192

10 !06&

%$"N36 6,6x

0,1x

19210 !0

%"N#!6,3 x 0,1x 192

10 !0$

%!"N7&6,7 x 0,1 x 192

10 !06&

%"

1)3.1. La*+&an Seen!a&a1)3.2. ,(&nal

154.