ЖАННАТ КАЛИТИ - JSPI.UZ LIBRARY

208
ХАЛКДРО ИСЛОМ ТАДКДК.ОТ МАРКАЗИ Улуг мух)аддис Имом Бухорий таваллудининг 1225 йиллигига АНВАР Х,ОЖИАХ,МАД ЖАННАТ КАЛИТИ Мух,аммад алайх,иссаломнинг 7 сох;адаги 77 масалага багишланган 777 х,адиси муборакларига 777 шеърий ик,тибос “Мовароуннах,р” Тошкент 1998

Transcript of ЖАННАТ КАЛИТИ - JSPI.UZ LIBRARY

ХАЛКДРО ИСЛОМ ТАДКДК.ОТ МАРКАЗИ

У луг мух)аддис Имом Бухорий таваллудининг 1225 йиллигига

АНВАР Х,ОЖИАХ,МАД

ЖАННАТ КАЛИТИМух,аммад алайх,иссаломнинг 7 сох;адаги 77 м асалага

багишланган 777 х,адиси муборакларига 777 шеърий ик,тибос

“Мовароуннах,р”Тошкент

1998

Масъул мух,аррир: Шайх Абдугани АБДУЛЛОХ,

Сарвари олам Мух;аммад мустафо саллоллох,и алайх,и ва салламнинг бутун ислом оламига кенг таркалиб шух,рат тутган х;адиси шарифлари одамийликнинг, маънавий гузаллик, ахлок,ий баркамолликнинг ноёб дурдоналари. Улардан бах;раманд булган ^ар бир инсоннинг идрок ва заковат, х;алоллик ва адолат, сахо ва х,иммат, сабр ва цаноат йулидан юриб, чинакам саодатга эришуви мук,аррар. К,улингиздаги китобда умри боций ва безавол х;адисларнинг 777 таси ва уларга бах;оли к,удрат битилган ик,тибослар 77 мавзуга булиб так,дим к;илинаётир. Дах,о Инсоннинг табаррук х;икматлари маънавият шайдоларининг дилларини мунаввар айлаб, поклик ва эзгулик оламига, мех,ру мурувват ва садок,ат бустонига бошлагай, деб умид к,иламиз.

Тартибловчи мух,аррир: Ёк,уб УМАР

Босмахонага 15.12.97 й.да топширилди. К,огоз бичими 84x108 1/32. Офсет босма усули. 13 босма тобок,- Адади

5000 нусха. 5544сонли буюртма. Бах,оси шартнома асосида.

Тошкент ижарадаги матбаа корхонасида босилди. Тошкент, Навоий, 30.

© Халкаро Ислом тадкикот маркази © “Мовароуннахр”

Йигитлик ёшида х,аёт билан видолашган углим Азизхоннинг порлоц хотирасига багишлайман.

Муаллиф.

МУК,АДДИМА

Бугун мустак,иллик насими баралла эсиб, дилларга сурур ва шукух, бахшида этаётган ушбу к,утлуг айёмда Расулуллох, Мухаммад саллаллох;у алайх,и ва салламнинг табаррук ва пурмазмун х;адисларини мутолаа к,илиб х,айрат дарёсига чуммаган, у буюк Инсоннинг тафаккур дурдоналарида акс этган улугвор гоялардан бах;раманд булиб, чин мусулмонлик, х;ацик,ий одамийлик илмини касб этмаган киши кам булса керак. Х,ар ^айсиси олмос каби жилоланиб турувчи муъжиза — х,адисларда ах;ли ислом х,аётининг к;амраб олинмаган бирон к,ирраси йук,. Иймон ва ислом, одам ва олам, адолат ва саховат, одоб ва х,аё, дустлик ва х,амжих,атлик, ота-онага х,урмат, оила ва фарзандга мехрибонлик, к,ушнилар билан тотувлик... шариф з^адисларда тилга олинган з^аётий муаммоларни санао улгуриш х;ам к,ийин. Улардан х,ар бири комил инсонни шакллантириш, энг олижаноб фазилатлар сох,иби булмиш муминни тарбиялашдек муборак мак,садни назарда тутади.

Шуниси х,айратланурлики, з^ар к,айси х;адисда ифодаланган фикр, даъват к;урук, насих;атгина эмас, балки мусулмонлар х,аётига хос вок,еликнинг ноёб умумлашмалари. Уз замондошлари, келажакдаги к,атор-^атор авлодлар бахтини уйлаган буюк Мураббийнинг юрак сузлари, шаффоф орзуларининг сержило ифодаси улар.

Орадан ун турт аср утибдики, х,али улар уз мох,иятини х;ам, жозибасини х,ам йук,отган эмас. Худди куни кеча, бизнинг жамиятимиз учун, истик,лолга муносиб янгича тафаккур, янгича ахлок, сари интилаётган замондошимиз учун, К,уръон ва х,адислардан янгича яшаш йулини инти^лик билан излаётган ёшларимиз учун атайин айтилгандек жаранглайди ушбу табаррук даъватлар.

Бу к,утлуг насих,атларни ук,ир эканман, жамиятнинг барча аъзолари: ёшу кекса, аёлу эркак шу х,икматлар асосида яшаса, х;аётнинг з̂ ар ^айси жаб^асида мана шу бебах,о курсатмаларга изчил амал цилса, дузахдан к;ур^иб эмас, Расулуллох, айтганларидек, дил амри, х,ак,и^ий иймон амри била’н уларнинг х;ар бирига бенук,сон амал к,илса, олам

3

на^адар гузал, инсон на^адар баркамол булур эди, деб уйланио к;оламан. Х,айх,отки, бу нурли йулдан юришни х;амма мумин з̂ ам хоз<;лайвермайди. Куриб туриб, тойишини билиб туриб четга чик,ади бу мусаффо шох,рох,дан.

Я^ин-як;инларгача биз маз^рум эдик бу нурафшон жавох,иротлардан, лекин з̂ ар биримиз орзи^иб кутардик, излардик одамийлик з^икматларини. Мана, бахтиёр бошларимиз узра исти^лолнинг нурли ^уёши порлаб, дилларимиздаги покиза ниятлар ушала бошлади. Аллах, таолонинг табаррук китоби-ю, Расулуллоз^нинг муборак з^адисларидан истаганча бах,раманд булишдек толеъга муяссар булдик. Энди уларга х;амиша, з^амма ерда огишМай амал к,илиш одамийлик бурчимиз булиб к,олди. Иншоаллозс,, бу Х,аёт дастури умримиз, турмушимизнинг асосий ^онуни булиб к,олгай.

Расулуллоз^нинг муборак х,адисларига шеърий и^тибос битиш адабиётимизнинг энг яхши анъаналаридан булиб келган. Аввалига араб, форс-тожик тилларида «Арбаъин», «Чил з^адис» деб аталмиш ик,тибослар мажмуаси яратилган булса, кейинчалик туркий тилларда х,ам ана шундай асарлар майдонга кела бошлади. Бу цутлуг ишни з̂ ам илк бор з^азрати Алишер Навоий бошлаб бердилар. Кейинги асрларда х;ам шундай мажмуалар яратилганини фараз к,илиш мумкин.

Бизнинг х,ам кунглимизда шундай орзу жуш уриб, Расулуллох х;адисларини халк,имиз орасида кенг ёйиш ма^сади билан уларнинг энг мацщурларига бах,оли к,удрат ик,тибос битишга журъат этдик.

Мухтарам китобхонларимиз ушбу сох,ада тажриба сифатида яратилган китобчани ущир эканлар, нук,сонларини олижаноблик билан авф этурлар, деб умид к,иламиз.

И^тибосларимиз учун Аоу Абдуллой Муз^ммад ибн Исмоил ал-Бухорийнинг «Ал-жомиъ ас-саз(;из(,», Абу Исо Термизийнинг «Сах,их;и Термизий» асарлари х;амда «Камалак» нашриёти 1991 йили нашр этган «Мух;аммад пайгамбар к;иссаси, з^адислар» китоби асос цилиб олинди. Х,ар бир шеърий парчадан олдин шу ик,тибос замини булган табаррук х;адиснинг з^озирги алифбода берилган таржимаси келтирилиб, унинг мазкур китоблардаги тартиб рак,ами курсатилди (“Ал-жомиъ ас-сах,и^“ китоби жилдлари тартиби рим рацамлари билан, китоб бетлари араб ра^амида, „Мухаммад пайгамбар ^иссаси, з^адислар" китобидаги з^адисларнинг тартиб разами эса рим рак,амларисиз берилди. «Сах,их,и Термизий» китоби “Т” х;арфи билан ифодаланиб, з!;адисларнинг рак,амлари, сунг китоб бетлари келтирилди).

Анвар Х,ОЖИАХ,МАД4

I. АКДУ ИДРОК БИЛАН ТОПУРСАН НАЖОТ

КАЛБИНГГА КУЛОК СОЛ, ХДЁТДАН УРГАН.

„Кимгаки (Аллох; т омонидан) ак,лу идрок берилса, у нажот топади“ (155).

Аклу идрок билан топурсан нажот,Донишу тафаккур мисоли кднот.У билан етурсан уз муродингга,Идрок нури билан нурафшон хаёт.

„Бошк;алар „булаверади“ деб фатво берсалар х;ам, к,албингга к,араб иш тут“ (112).

Тафаккур хамиша булсин рахнамо,Узгалар фикрига булмагил к,арам.Уз к,албингга к,араб иш тут доимо,Бошкдлар „булар“ деб фатво берса хдм.

„Уловингни аввал богла, кейин Аллохга топшир ( таваккал к;ил)“ (603).

Акл билан бошла х,ар бир ишингни,Эх,тимолини х д м к,илгин хар махал.Уловингни аввал яхшилаб богла,Сунг Аллохга уни этгил таваккал.

„ Б ахт ли киш и бошк;ани куриб ваъзланган ( иброт олган) кишидир.. .“ (184).

Бошкдлардан ибрат олган доно булур бахтиёр, Муродига етиб доим, умри булгай мунаввар. Охилларга издош булсанг, омад харгиз сенга ёр, Офатлардан йирок, булиб шод яшарсан мухаррар.

„%ар х и л ямок,лари булган кийим ингизни кийганингиз омонатга кийим олиб кийганингиздан яхширок,дир“ (647).

Мухтожлик бошингга тушганда ногох,Аввало узингдан излагал чора.Омонатга олиб кийим кийгандан Ямокли куйлагинг афзал юз бора.

5

„.. .м аслах;ат к,илган киш и пуш а й м о н к,илмайди.. ( 7 0 1 ) .

Маслахдт тугри йул топмак демакдир,Маслахдт к,илганлар пушаймон булмас.Маслахдт-ла битар хдр бир муаммо,Маслахдт берувчи доно булса бас.

„ М асла^ат сураёт ган киш и и ш о н и лга н одамдир. Демак кимдан маслах,ат суралса, у узи к,иладиган нарсани масла^ат берсин“ (900).

Маслахдт сураса сендан бир мумин,Билгил: ишонибди сенга у дилдан.Нимани к,илмок,чи булсанг сен узинг,Шуни маслахдт бер унга кунгилдан.

„Кишига наси^ат к,илмок,к,а зам оннинг узи кифоя к,илади“ (609).

Замона - энг яхши муаллим, билгил,Ургангил: оламу одам нимадир.Унинг насихдти — хдёт дарслиги Аклинг камол топсин Ук,иб бирма-бир.

„Кимки биродарига бир иш к,илишга билиб туриб нотугри маслах,ат берса, демак биродарига хиёнат к,илибди“ (797).

Биродарига агар биродар ногох,Билиб туриб берса сохта маслахдт,Гунох,и диллардан тоабад учмас,Бу - биродарига хиёнат факдт.

„Оз булиб кифоя к,илгудек дунё куп булиб кишини банд к,илганидан яхширок,дир“ (712).

Оз дунёга кдлгил кдноат,Тирикликка к,илса кифоя.Куп дунёнинг рохдти булмас,Булса хамки у бених,оя.

6

„Чарак,лаб турган ойнинг юзини булут к^опласа, к;оронги булиб, булут утиб кетса чарак,лаганидек, бирор дил йук,ки, игу каби булути булмаса" (718).

Нурли ой юзини коплаган булут Утиб кетса, яна порлар жамоли.Шу каби оламда бирон дил йук,ки,К,ора булутлардан булса у х,оли.

„Бировнинг бирор к,илаётган ишига к;араб ба^о беришда шошилманглар. Унинг охири нима билан якунланишини кутинглар“ (952).

Биров к,илаётган ишига кдраб,Ба*о бермокликка шошилманг харгиз.Нима билан тугар унинг охири?Ишнинг якунини кутинг шубхасиз.

„Эшитган к$фгандек эмас“ (675).

Хдр эшитганингга ишонаверсанг,Алданиб хатодан чик,магай бошинг.Факдт к^зинг билан курганга ишон,Фах,му идрок булсин доим йулдошинг.

„Кимки тумор осса, уш анга т опширилади (Аллох, панох,идан мах;рум к,илинади)“ (822).

Тумор осмок, эрур кдбих, бир одат,Тумор билан топмас х,еч ким саодат.Аллох панохидин махрум к,илингай Кимга одат булса бундайин офат.

„Ирим-сирим бемаънилик, бойк,уш бахт сизлик келтирмайди ва сафар (ойи) бехосият эмас“ (IV. 32).

Ирим-сирим бемаъниликдир,Доно унга эътибор этмас.Бахтсизликни келтирмас бойк,уш,Сафар ойи бехосиятмас.

7

„М усулмон одам гунох, булм айдиган амру фармонга, ул узига ёщадими, йук,ми, к,улок, осиб итоат к,илмоги лозимдур“ ( IV. 395).

Гунох, булмайдиган хар бир фармонга Мумин кулок, осиб к,илгай итоат.Узига ёк,са ё ёк,маса х,амки Уни бажармоклик вожибдур албат.

„Кимки уз амирининг бирор ишини ёк,тирмаса, сабр к,илсин, чунки жамоатдан бир к,арич четга чик,к,ан киши жох,илият (даври) улимини топгай (яъни имонсиз кетгай)“ (IV. 395).

Мумин ёк,тирмаса агар амирнинг - Биронта ишини - сабр этсин факдт.Зеро жамоатдан бир кдрич чик,мок Имондан ажрамок, демакдир албат.

„Агар Аллох, сенга мол-дунё берса, устингдан асари куринсин. Чунки Аллох; бандасининг устида турган неъматининг таъсири куринишини яхш и куради. Аллох, таоло банданинг хор булиш ини ва узини хорликка солганни яхши курмайди“ (360).

Аллох мол-дунё берса, курсатгин асарини,Неъмати таъсирини кУрмакни суяр Аллох.Яратган суймагайдир банданинг хор булишин,Узин хорликка солган бандасин суймас асло.

ХАЛОЛЛИКДИР МУМИН ХИСЛАТИ...

„Кимки х,алол еб-ичса, суннатга мувофик, амал к,илса, одамларга зарар етказмаса, жаннатга киради“ (Т. 2520/73).

Кимки хар доимо еб-ичса халол,Амаллари булса суннатга лойик,,Одамларга харгиз бермаса зарар,Жаннатга киргуси бу мумин - аник,.

8

„Бу мол-дунё деган нарса х,алол топиб, х,алолга сарф к,илгувчи одамгагина ширин татиб, х,узур бахш этгайдир. Аммо уни х;аром йул билан топгувчи одам мечкай х,айвон кабидир“ (IV. 198).

Хдлол топиб, хдлол сарф этган мумин Олам лаззатидан топгайдир хузур.Хдром йуллар билан мол-дунё топиб Айш этган - бир мечкай хдйвон кабидур.

„ К ут арилган (мех;нат к,иладиган к;ул) туширилган (т иламчи) к,улдан яхшидир" (IV. 201).

Мехнат к,илувчи к,^л табаррук харгиз,Инсон халол мехнат биландир азиз.Туширилган кулдан - тиламчи кулдан Кутарилган кУллар аълодир шаксиз!

„Бу м ол-дунё деган нарса ( х,айвон кузини уйнат адиган кумкук, ш ирин ут -улан я н гли г ) фусункор ва лаззатлидир. Кимки нафсини тийиб, е^тиёжига ярашасини олса, баракали булгайдир ва кимки очкузлик к,илиб эх,тиёжидан ортигини олса, бебарака булгайдир“ (IV. 201).

Дунё лаззатлидир, ким нафсин тийиб,Каноат-ла олса - барака булур.Очкузлик килса-ю эхтиёжидан - Ортигини олса бебаракадур.

„ИЛМ ОЛИШ ФАРЗДИР...“

„Х,ар бир мусулмонга т алаби илм к,илиш фарздир“ (534).

Оламда илмдин яхши нарса йук,Илм ила етишур мумин имонга.Билим йулларида булгил мусофир,Илм олиш фарз эрур хар мусулмонга.

9

„Бир соат илм урганиш кечаси билан намоз ук,иб чик,к,ан.дан афзалдир. Бир кун илм урганиш уч ой руза тутгандан яхширок,дир“ (536).

Бир соат илм олиш Аллох, наздида Тун билан к,илинган намоздин афзал.Бир кун илм Урганмок, аълорок, эрур Р^за тутмок/шкдин уч ой мукаммал.

„Илму х,унарни Хитойдан булса х,ам бориб урганинглар“ (126).

Илм машакдату мех,натни севар,Фидо к,илса арзир й^лида жонлар.Илму х,унарларни касб этмок, учун Хитойга б^лса х,ам боринг, ёронлар!

„Олим бул (илм берувчи бул) ёки илм урганувчи бул, ёки тингловчи бул, ёки илмга ва илм ах,лига му^аббатли бул. Бешинчиси булма, %алок буласан“ (141).

Олим бул, таратгил илм нурини,Илм Урганувчи булиб ол таълим.Толиби илмга мухдббатли бул,Душман булма факдт илмга, дУстим.

„Илмга амал ва риоя к,илувчи булинглар, уни фак,ат уикоят к,илувчи булманглар“ (637).

Урганган илмингга амал к,ил хдр дам,Риоя к,ил унинг даъватларига.Илмни х,икоят кдлувчи булма,Шукр к,ил х,амиша неъматларига.

„Илмни урганиб уни х,еч кимга айтмаётган одам бойликни туплаб уни %еч (нарсага) сарф к,илмаётган бахилга ухшайди“ (738).

Илмни урганиб, уз билимини Доим узгалардан аяган жох,ил.Мисоли бир олам бойликни туплаб Х,еч сарф этмаётган нодон бир бахил.

10

„И лм нинг офати унутишдир. Уни ноах;ил кишига гапириш эса, уни зое к,илишдир“ (3).

Илмнинг офати унутмок, эрур,Буни истамасанг, илминг к,ил такрор.Ноах,ил кишига илм Ургатмок,Уни зое к,илиш демакдир, эй ёр!

„Илмнинг яхшиси — фойдалиси“ (183).Илм ила зоти башар топар уз мак,судини,Илм ила м^минларнинг йули доим нурафшон.Илм истагил бир умр Аллохдан истаб кушод, Илмларнинг яхшиси - фойдалиси, бегумон.

„Талаби илм к,илиш фарздир. Толиби илмга х,ар бир нарса истигфор айтади, х,атто денгизда балик,лар х,ам“ (535).

Фарз эрур талаби илм айламоклик,Илмдан юз бурмок, энг олий хато.Толиби илмга истигфор айтарХар бир шай, денгизда баликдар хдтто.

„Ибодат ф азилатидан кура илм ф азилат и менга севимлирок,дир“ (578).

Илм ила муминлар топгуси камол,Не-не мушкилотлар ундан булур хал.Так,вою ибодат фазилатидан Илм фазилати шубхасиз афзал.

„Уламолар Аллох, таолонинг омонатга халк,ни ишониб топширган масъул кишиларидир“ (567).

Масъул кишилардур ахли уламо,Омонатга элни топширмиш Аллох,- ДУзах насиб булгай уларга албат,Элни залолатга бошласа ногох-

„Кимки одамларга мак,таниш учун ёки нодонлар билан тортишиш ёхуд одамларнинг дилларини узига мойил щ лиш учун илм олса, дузахга боради“ (763).

ДУзахийдир хар кимки илм олса, аммо унга Олимларга мак,таниш булса дилда муддао.

11

Нодонлар-ла бах,с этмок, нияти булса ёки К,илмок, булса одамлар дилларини махлиё.

„Одамларнинг ёмони одамлар орасидаги ёмон олимлардир“ (499).

Ёмон олим элни чалгитиб, алдаб,Турли балоларга к,илур гирифтор.Одамлар ёмони шулардир, билгил,Уларга эргашган албат булур хор.„Кимки т абобат илм ини билм ай т уриб

табиблик к,илса, у зоминдир" (819).Билган хунарини килур хар инсон,Билмаган ишига ёндашмас мумин.Табобат илмини ким билмай туриб Табиблик айласа, зоминдир, зомин!

„Илмни ёзиш билан мустах,камланглар“ (604).Илм этагидан тутинглар махкам,Эринмай урганинг илмни хар дам.Илмни такрорлаш яхшидир, аммо Ёзиш билан булур илм мустахкам.

„Одамларга яхш иликни ургатиб, узини эсидан чик,арган олим киш иларга ёруглик бериб, узини куйдирадиган шамчироща ухшайди“ (736).

Яхшилик Ургатиб дусту ёронга Узини эсидан чикарган одам Мисли узгаларга ёруглик бериб Узи ёниб, куйиб адо булган шамъ.

„Кимгаки Аллох, таоло яхш иликни хох,ласа, уни динига мох,ир олим к,илади ва унга тугри йулнинг илх,омини беради“ (889).

Кимга яхшиликни истаса Аллох Уни олим цилур динига мохир.Тугри йул илхомин кунглига солиб Мехру рахматини айлагай зохир.

12

„Тамаъ к,илмок,лик уламоларнинг дилларидаги х,икматларини кетказади“ (544).

Тамаъ дину имон кушандасидир,Тамаъсизлик эрур инсонга зийнат.Тамаъга кул булса к,айси уламо,Йук, булур шубхдсиз дилдаги х,икмат.

„Олимнинг обиддан фарк,и мен билан сизларнинг кичикларингиз уртасидаги фарк,чадир“ (Т. 2685/74).

Олим афзал эрур обиддан албат,Илмга тенг келмас хдргиз ибодат.Олимнинг обиддан фарк,и улугдир:Мисли пайгамбардан фарклидир уммат.

САЛОМАТЛИК - БЕБАХО БОЙЛИК

„Тинчлик, тансих,атлик Аллох, берган икки неъ- матдир. Куп одамлар бундан бенасибдирлар“ (324).

Тинчлик, тансихатлик - к,одир Аллохнинг Инсонларга берган икки неъмати.Улардан бенасиб не-не одамлар,Иккисин эъзозла, Расул уммати.

„Х,ар бир мусулмонга вазифа мисвок к,илмок, ( muui, огиз тозаламок,), х,ар жумада гусл к,илиш ва хонадон хуш буйлигидан истеъмол к,илиш ( атир сепиш)“ (395).

Хар бир мусулмонга вазифа эрур Мисвок-ла тиш, огзин этмоклик тоза.Хушбуй атр сепмок, мак,булдир, мумин,Арзигай барчага булса андоза.

„Кунглида х,ирси булмаган так,водор одам учун бойликнинг зарари йук;; саломатлик - так,во к,илган одам учун бойликдан яхширок,дир“ (942).

Хирси йук, одамга бойлик - бегубор,Дилини бузмагай булса так,водор.Лекин так,во цилган одамлар учун Саломатлик аъло бойликдан юз бор.

13

Мисвок огизни тозаловчи, Раббини рози к,илувчи ва кузни равшан к,илувчидир“ (494).

Мисвок булсин сенга доимий хамрох,У билан огзингни тоза тут хар дам.Тишларинг согломдир ундан хар махал,Кузларинг равшандир, дилинг хотиржам.

„Сизларга мисвок к,илишни ( тиш тозалаш ни) куп тайинладим“ (165).

Мисвок саломатлик посбонидир Уни куллаганлар щ м иш а соглом.Эринмай тозаланг тишларингизни,Мисвок ёнингизда булсин х;ар айём.

„М исвок тутиш (о ги з т озалаш ) %ар бир касалликка даводир (улимдан бошк,а)“ (495).

Соглигинг гарови - тозалик, шаксиз,Мисвок тутмок, эрур муминларга хос.Огзингни тозалаб турсанг хамиша Касалликдан хардам булгунгдир халос.

„Агар умматимга огир булиб к,олади демасам эди, %ар та^оратда мисвок к,илишга буюрар эдим“ (670).

Мисвок буюрардим тахорат чоги Умматга огир деб билмасам агар.Мисвок билан тишлар хамиша тоза,Бадан сот, рух енгил, бегубор диллар.

„Х,илол к,илинглар, чунки у покизаликдир“ (340). Тозалик - муминнинг эзгу одати,Тозалик - согликдир, таннинг рохати.Х,илол к,илинг харгиз, яхши билингким,Покизалик эрур унинг хислати.

14

„Х,ар бир мусулмондаги А ллохнинг х,ак,к,и: х,ар етти кунда бир гусл к,илиб, бошига ва бутун жаса- дига сув етказмо^ликдир“ (394).

Х,ар бир мусулмонда Аллох, х,акди бор:Хдр хдфтада гусл муносиб одат.Бошу жасадига сув еткизмоклик М^мин учун лойик, фарз эрур албат.„К,айси жойда вабо т арщ лганини эшитсангиз, у

ерга кирманглар. Агар сизлар турган ерга тушса, ундан к,очиб чик,манглар“ (88).

К,айси ерга агар таркалса вабо,Эшитган булсангиз, кирмангиз асло.Вабо пайдо булса сиз турган ерда,К,очиб чик,мокликни к,илманг таманно.

„Тонгда ухлаш лик риз^ни к,ияди“ (525).Тонгда ризк, улашур барчага Аллох,,Эрта туриб топгил ризк,у рузингни.Тонгда ухлаганнинг ризк,и кийилур,Огох бул, босмасин гафлат кузингни.

„Сутли хурда беморнинг дилига ором бериб, аза- дор кимсанинг к,айгусини енгиллаштиргай" ( IV. 17).

Бетоб булса мумин ё келса кдйгу,Сутли хурда эрур энг яхши дору.Беморнинг дилига ором багишлаб,Азадор дардини енгил килар у.

„Одам боласи яралар экан, унинг атрофида 99 хил ажал айланади. Агар шуларнинг х;еч бири тег- маса, киши кексаликка етиб вафот этади“ (743).

Одам яраларкан, теварагида Туксон туккиз ажал айланар хар он.Х,еч бири тегмаса - асраса Аллох,Муйсафид ёшига етгуси инсон.

15

„Кулидаги овк,ат мойларини ювмай ухлаган одамга бирор офат етса, узидан курсин“ (305).

Акл билан кдлсанг хдр бир ишингни Пушаймонлик учун булмагай хожат.КУлдаги мойларни ювмай ухласанг,Узингдан к^ргайсан етса бир офат.

„Тирик х,айвондан кесиб олинган эт улим т ик ( х,аром) х,исобидадир“ (711).

Хайвонга еткизма бесабаб озор Жонини к,ийнама гар субх,, гар шом.Этни кесиб олсанг тирик х,айвондан Улимтик мисоли х,аромдир, харом.

„Йиртк,ичларнинг гуштлари х,аромдир“ (487):

Халол булсин хамиша таом,Халол гуштни енгиз хар айём.Билингизким, хар ерда, хар он Йиртк,ичларнинг гуштлари харом.

„Аллох, таоло: „Агар мен бандамни икки мах;- бубасидан мах,рум этсам-у, у бунга сабру ток,ат ай- ласа, бунинг бадалига унга жаннатдан жой ато эт- гаймен“ - дейди“ (IV. 5).

Аллох таоло дер: „Агар бандамни Икки махбубидин айласам махрум,Бунга сабру токдт эта олса у,Равзаи жаннатдан жой ато этгум“.

„К,узик,орин Аллох;нинг неъмати булиб, унинг суви кузга даводир“ (IV. 20).

Кузик,орин - Аллох неъмати,Суви кузга даводир, билгил,Ихлос цилсанг шифога агар Ок,ибати сафодир, билгил.

16

ГУ ЗА Л Л И КН И СЕВАР М УМ ИНЛАР.

„Кийим-бош ларингизни яхш илаб кийинглар, токи одамлар орасида юздаги холдек чиройли булинглар“ (45).

Нафосатни севар ахли муминлар,Шириндир назокат богин асали.Чиройли кийининг, одамлар аро Юздаги Хол каби булинг г^зали.

„ Тез юришлик мумин одамнинг бауосини камай- тиради“ (481).

Шошма-шошарликдан нафосат унмас,Охисталик билан битар яхши иш.Тез юриб, хуснингга еткизма нук,сон,Муминга ярашур ох,иста юриш.

„%овли сах1нларини тоза тутинглар“ (542).Тозалик одатдир ах,л и исломга,Тозаликдан унар барака шаксиз.Ховли сахнларин тоза тутингким,К^рганда дил яшнаб яйрасин харгиз.

„Юзга эх,тиёт булинг, юзга урманглар“ (30).Хар инсон юзида хулк,и намоён,Юзи билан г^зал хар кдйси одам.Юзларда акс этар Аллох кудрати,Юзга урманг, юзни авайланг хар дам.

„Ипак кийим ва тилло эркак умматларимга х,а- ром к,илинди ва аёлларга х)алол к1илинди“ (Т. 1720/35).

Ипак кийим, тилло гарчи Аёлларга оромдир,Эркак булса умматларим,Хар иккиси харомдир.

2—5544 17 Nizoiniy псч” j л * i TDPU

„Хол куювчи ва хол куйдирувчи, к,ош, тук терув- чи ва тердирувчи хотинга, тишлари орасини очди- рувчи, А лло^нинг яратганини узгартирувчи хотин- ларга Аллох;нинг лаънати булсин“ (653).

Ислох, к,илиб Аллох яратганини,Хол к,уйса, к,ошини тердирса хотин,Тишлари орасин очтирса агар,Аллох лаънатлагай бундайлар зотин.

„ Соч уловчи ва улатувчи хотинларга, хол куювчи ва куйдирувчи хотинларга Алло^нинг лаънати бул- син“ (654).

Сочини улатса к,айси бир аёл,Соч уловчи б^лса кдйси бир хотин.Хол к,Уювчи булса ё к,уйдирувчи,Барига Аллохнинг лаънати булсин.Илох1и, мени илмга бой к,ил ва уалим лик билан

беза, так,водорлик билан х;урматли к,ил, тани си^атлик билан чиройли к,ил‘ (182).

Илохо, илмга бой к,илгил мени,Халимликка Ургат, булгил рахнамо.Так.во оламида мураббий булиб Танимга багишла сиххату, шифо.

ДАРАХТЛАРНИ КЕСМАНГИЗ ХАРГИЗ...

„Кишиларга соя берувчи дарахтни кесган киши боши билан дузахга ташланади“ (586).

Дарахтларни асраш савобдир шаксиз,Дарахт экканларни фаришта кучар.Одамларга соя берган дарахтни - Кесувчи кишилар дузахга тушар.

„Ж они бор нарсани у к, отишда нишон к,ил- манглар“ (946).

Расул сузларидин булингиз огох:Хар кдйси жонзотни яратмиш Аллох.Жонли нарсаларни айлабон нишон,ДУзах оташида куймангиз ногох,-

18

„Бу тилсиз у^айвонлар тугрисида Алло^дан кур- к,инглар. У ларни ярок,ли х,олда м ининглар ва (суйишга) ярок,ли к,илиб (семиртириб) (суйиб) енг- лар“ (22).

Не хдйвон бок,сангиз, к,Урк,инг Аллохдан: Мехрибонлик к,илинг уларга хар дам.Ярокди холатда мининг отларни,Бокиб, семиртириб енг к,Уйларни хам.

„Х,азрат Расулуллох, саллаллох,у алайх1и ва саллам х,айвонларни бир-бири билан уриштиришдан к,айтардилар“ (Т. 1708/35).

Жониворга озор бериб Колманг огир гунохга.Хдйвонларни уруштирманг - Хуш келмагай Аллохга.

„Куй бок,. Зеро, у айни баракадир“ (18).

Куй бок,инг, зеро у айни барака,КУй билан тукиндир эл дастурхони.У сизга мою г^шт, у сизга кийим,КУйни купайтиринг, булиб посбони.

„Бешта ёмон х,айвон бор. Улар х,ажда х,ам, ташк,арида х,ам улдирилаверади: 1. Илон. 2. Ола- к,арга. 3. Сичк,он. 4. К,утурган ит. 5. Калхат “ (414).

Улдирилар хджда булса хам Ушбу бешта энг ёмон хайвон:Олацарга билан калхату Кутурган ит, сичк,ону илон.

„Агар х,айвонларга бераётган азобларингиз ке- чирилса, сизларнинг куп нарсаларингиз кечирилган булади“ (667).

Хайвонларга азоб берманг, муминлар,Калтаклаб кийнаманг унинг жонини.Оч колдириб к,Уйманг уни азобга,Бекордан бекорга тукманг конини.

19

„Одамлар: „Ё Расулуллох,, бизга х,айвонлардан савоб тегадирми?“ - деб сурашди. Ж аноб Расулуллох;: „Х,ар бир тирик жондан сизларга савоб теккусидир“,— деб жавоб к,илдилар“ (IV. 87).

„Бизга хдйвонлардан етарми савоб?"Сурашди, шу булди уларга жавоб:„Сизга савоб тегар хар тирик жондан,Мехрибон булсангиз, бермайин азоб“.

„САБР К.ИЛ ХАМИША, ШУКР К.ИЛ ХАР ДАМ“...

„Бахтли киши фитналардан йирок, булган ва мусибат етганда сабр к,илган кишидир“ (218).

Фитналардан кимки булса йирокрок,Сабр килса, бошга етганда кулфат,Бахтиёр инсондир икки оламда,Жойи албат булур равзаи жаннат.

„Кимга бир бало етса - сабр к,илса, неъмат келса — шукр к,илса, зулмланса — кечирса, узи зулм к,илса - кечирим сураса - мана шундай одамларга охират ва дунё омонлиги булур ва улар х,идоятли кишилардир“ (765).

Кимки сабр айласа, етганда бало,Шукронасин деса, келганда неъмат.Зулм к,илса ногох, кечирим сураб,Зулмланса агар, кечирса албат,Хндоят сохиби булур шубхасиз,Насиб булгай унга нурли саодат.

„Кимки одам ларнинг яхш и ли ги га рах,мат айтмаса, Аллох,га х,ам шукр к,илмайди“ (879).

Одамларнинг мехру илтифотига Рахматини харгиз айтмаган одам,Асло шукронасин демок,ни билмас Хатто уз мехрибон Аллохига хам.

20

„Неъматга шукр к,илишлик, унга миннатдор булмок, унинг давомли булиш и, йук,олмаслиги гаровидир“ (403).

Аллох, неъматига шукр к,ил харгиз, Миннатдорлигингни к,илмагин канда,Шукрингдан хдётинг булгай фаровон,Неъмат зиёд булур шукр айлаганда.

„Сабр деб м усибат га йулик,к,ан а вва лги дак,ик,аларда узини ушлашга айтилади“ (217).

Мусибат етганда аввал дак,ик,а Узингни ушласанг, собир булурсан.Доду фарёд солиб сочингни юлсанг,Оиланг, узингта жобир булурсан.

„Кимки душман йулик,к,анда то шах,ид булгунча ё голиб булгунча сабр к^илса, к,абрида азобланмайди“ (878).

Жангга кирсанг дину ватан йулида,Хамдам булсин сенга сабру шижоат.Мардлик билан мах,в эт душманни ёки Шах,ид бул: сеники булгуси жаннат.

„Кимнингки назари тук, булса, Аллох; таоло уни бой цилади, кимки узини иффатли тутса, Аллох, таоло уни иффатли к,илади, кимки узини сабр- к,аноатга ургатмок,чи булса, Аллох, таоло уни сабр- к,аноатли к,илади. Х,еч бир кишига Аллох; таоло сабр- дан кура яхширок, ва кенгрок, хулк, ато этмади“

(Т. 2024/57).

Кимнинг тукдир назари - Аллох, уни к,илур бой,Ким истаса иффатни, иффатли к,илур Аллох,. Сабрни ким тиласа, собир кдлур, бегумон,Сабрдан хдм яхширок, хулк, булмас, беиштибох,!

21

КДНОАТНИ НАЖОТ ДЕБ БИЛГИЛ.

„Аллох, йулида уз нафсига к,арши курашган одам мужох,иддир“ (898).

Хамиша душмандир нафси инсоннинг,Гунох,ларга бошлаб бало келтирур.Уз нафсига кдрши курашган одам Аллох, хузурида мужохид эрур.

„Кимки мол купайтириш мак,садида одамлардан тиланса, албатта у omauiu дузах чугларидан тила- нибди, хох,ласа уни купайтирсин, хох,ласа озай- тирсин“ (844).

Мол-дунё дардида к,айси бир инсон Одамлар олдида тиланса ногох,,ДУзах чугларидан тиланган булгай,Хохласин куп олеин, хохласин озрок,.

„Тежаб сарфлаган киши камбагал булмайди“ (701).

Ок,иллар ишидир тежамкор булмок,,Тежамкор чех,раси гам билан сулмас.Тежоглигнинг иши бежоглик, дерлар,Тежаб сарфлаганлар камбагал булмас.

„Бировдан омонат олма!“ (289).Узингда борига к,аноат к,илиб,Бировдан омонат олма х,еч мах,ал Узга отин миниб гердаймокликдан Пиёда юрганинг минг бора афзал.

„О дамлардан х,еч нарса су рама, х,атто к,улингдан ерга тушиб кетган к,амчинингни х,ам тушиб узинг ол“ (952).

Хар бир ишни узинг к,илишга Урган,Бировдан сурашни к,илмагин одат.Ерга тушеа камчинг, тушиб узинг ол,Шунда эшитмайсан элдин маломат.

22

„Одамларнинг к,улидагидан тамаъ к,илма, тамаъдан к,оч, чунки у нак,д мух,тожликдир“ (560).

Тамаъ мухтожликдир, хдзар к,ил, мумин,Тамаъгир бир кулдир - уз нафсин кули.Тамаъсиз инсонлар озод, бахтиёр,Таънаю ташвишдан мусаффо йули.

ХУКМ ЧОГИ ЭХТИЁТ БУЛИНГ...

„Мусулмонларни иложи борича жавобгарликдан сак,лашга х,аракат к,илинглар. М усулмон кишини ок,лаш учун бирор сабаб топилса,к,уйиб юборинглар, чунки бошлик,нинг авф этшида адашгани жазо беришда адашганидан яхширок,дир“ (56).

Муминни оклашга интилинг х,ар чог,Озод к,илинг сабаб топилган махдл.Билингки, жазода адашмокликдан Авф этиш чогида адашмок, афзал.

„Агар биронтангиз икки мусулмон уртасида к,озилик к,иладиган булсангиз, газабланиб туриб, х;укм к;илманг. Х усум ат лаш иб к,озихонага келувчиларга гап-суз, имо-ишора, жой курсатиш, х,атто к^арашда х,ам тенг ва бир хил булинглар“ (63).

Козихона томон келса муминлар,Х,укм килманг газаб чогида асло:Тенгу бир хил булсин муомалангиз,Гапу суз, ишора, карашда хатто.

„Ш уб^алар билан жазога тортманглар. У луг одамларнинг хатоларини кечиринглар, илло Аллох, жазо б елгилаган гунох,и кабиралар бундан мустаснодир“ (57).

Сиёсат онида эхтиёт булинг,Жазо учун асос булмас шубхалар.Улуглар хатосин кечиринг хар дам,Гунохи кабира булмаса агар.

23

„Икки к,ози дузахда-ю, бир щози жаннатдадир. Х,ак,ик,атни билиб, х,ак,к,оний х,укм к,илган к,ози жаннатдадир. ^ а ^и ^а т н и билиб, к,асддан жабр к,илган цози билан х/ак)ик)ат ни билмасдан %укм к,илган к,ози дузахдадир“ (585).

Хак,ик,атни англаб етиб хдк, х,укмини чикдрган - Хдр бир к,ози жаннатийдир, лек дузахда булур жам- Хдк,икдтни билиб туриб жабр к,илган к,ози-ю, Хдк,ик,атни билмай туриб х,укм к,илган муттахдм.

„Ёлгон гувох;лик берувчи киш ини радами кузгалмасидан аввал Аллох, унга дузах утини вожиб к,илади“ (497).

Ёлгон гувохликдан азим гунох, йук.,Кимки журъат этса, жойи дузахдир.Ёлгончи - х д ётд ан бенасиб махлук,,Килмиши жирканчу чехраси яхдир.

„Кимки бир мусулмон одамнинг нох1ак1дан молини кеткизадиган ёки нох,ак,дан к,онини тукадиган ишга тух,матли гувох;ликка утса, батах;к,ик„ узига дузах утини вожиб к,илибди“ (852).

Ким ёлгон гувохлик бериб муминнинг - Моли ё жонига еткизса зарар,Тухмат к,илса к,урк,май Аллох кдхридан,Дузах оташида куяр мукдррар.

„Кимки к,ози булса ва адолат билан уукм чик,арса, тамаъсиз (бегараз) булиши керак“ (Т. 1322126).

Козига ярашур хар дам адолат,Тамаъсизлик булгай хамиша одат.Бу иккиси булса хар бир к,озида Элда эъзозланиб, топгай саодат.„Икки уртада к,озилик к,илма“ (289).Узаро тортишса иккита одам,Козилик к,илмок,кд шошилма, ажаб:Узини кУрсатмок учун иккиси Хуроздек гердаяр сен булиб сабаб.

24

„Кимки гувох,ликка чак,ирилса-ю, у гувох,ликни бекитса, тух,матдан гуво^ликка утгандек гунох, олади“ (874).

Бир мумин бошига тушса мусибат,Гувох, булиб айла балодан халос.Гувохлик тиламас маблагу мехнат,Билганинг сузлайсан эл ичра халос.Кимки чакирилгач гувохлик учун,Уз гувохлигини яширса ногох,Бундайин номардга насиба булур Тухматдан гувохлик к,илгандек гунох.

„Сизлардан аввалги к,авмлар х;алокатининг асосий сабаби ораларида х,урматли одам угирлик к,илса, жазо берилмас, агар щдрсизрок, одам угирлик к,илса, жазони ижро этишар эди“ (264).

Утган кдвмлар халокатин билиб к,уйинг сабабин: Угри булса мухтарам зот берилмасди хеч жазо. Угирликни килган булса оддийгина бир инсон,Энг шафкдтсиз жазоларга булур эди мубтало.

„Аллох, т аоло зулм к,илмаган к,ози билан биргадир. Агар к,ози жабр к,илса, Аллох, ундан узок,лашади ва шайтон унга як,инлашади“ (194).

Одил к,ози билан биргадир Аллох,Золим булса к,ози, топмагай омон,Зероки яратган ундан безордир,Золим козиларга рахнамо - шайтон.

„ А лло хн и н г б елгилаб к,уйган ж азоларини к,ариндошу бегонага ижро этинглар, буни ижро этишда бирор киш ининг м алом ат и сизларни тухтатмасин“ (162).

Жиноятга жазо булса муносиб,Уни ижро этинг аямай асло.Хох бегона булсин ва хох кдриндош,Маломат цилсалар булиб бепарво.

25

„Беш хислат мавжудким, к,ози улардан бирида хатоликка йул куйса, узига гунох, орттиргай. Булар- фах,м-фаросатлилик, хушмуомалалик, х,алоллик, матонатлилик ва илмга чанк,ок,ликдир (IV. 402).

Беш хислат муносиб козига х,ар дам: Фахм-фаросатлик зарур аввало,Халоллик, матонат сохиби булмок,Илмга чанкоклик, хуш муомала.„И кки киш и хусусида х,укм' чик,арсанг,

иккинчисининг гапини эшитмагунча бир фикрни айтма, зотан тез вак,тда к,андай х,укм чик,аришни билиб оласан“ (Т. 1331/27).

Хукм киларкансан икки инсонни,Шошилмай тинглагил икки томонни.Иккисин гапини эшитмай туриб,Фикрингни айтмагил кийнаб имонни.„К,отилнинг тавбаси к,абул к,илинмайди“ (IV .

286).Бешафкат булингиз котилга харгиз,Бешафкатни катти к, жазолаш макбул.Илтижоларига килмангиз парво,Котилнинг тавбаси килинмас кабул.

„Ёлгондан гувох,лик беришдан узок; булинг“(Т.. 2299/68).Ёлгон гувохликдан огир гунох йук,Ундан узок булинг, ахли мусулмон.Тугрини коралаб, угрини оклаб Виждонини сотар бундайин инсон.„Аллох, т аолога к,асамёд к,илурм енким ,

Мух,аммаднинг к,изи булмиш Фотима угрилик к,илса, Мух,аммаднинг узи шахсан унинг кулини кесгайдир“ (IV. 294).

Расулуллох бир кун дедилар шундай:„Аллох таолога касамёд сузим:Гар угирлик килса Фотима - кизим,К,улим-ла кесгаймен кУлини узим“.

26

„Эй одамлар, ёлгондан гувохлик бериш Аллохга ширк келтириш билан баробардир“ (Т.. 2299/68).

Ёлгон гувохликдан асрасин Аллох,,Зеро бу иш эрур энг катта гунох.Аллох яккалигин инкор этувчи Кофирга тенгдур бундайин гувох.

„Хоин эркак ва хоина аёлнинг, бошк,ага ту^мат к,илгани учун х,адд урилган ( жазоланган) эркак ё аёлнинг, кишига гина ва адовати бор ёки ёлгон гувох;ликда тажрибадан ут ганларнинг гувох;лиги, а%ли байт ходимининг ах;ли байт х;ак;ида гувохлик бериши, бирон кишига як,инлик ва к,ардошлик даъвосини к,илиб мут т ах,ам б улга н ла р н и н г гуво^лиги тугри эмас“ (Т. 2299/68).

Хоинлар, тухмат-чун жазо олганлар,Гина, адовати бор булган инсон,Ёлгон гувохликда танилган одам Гувох б^лолмагай, билинг, хеч кдчон.Кимки ахли байтда ходим булса гар,Ахли байт хак,ида булолмас гувох- Гувохлик кдлмасин бирон кишига Даъво к,илиб булган муттахам ногох-

ЭХТИЁТКОР БУЛИНГ х а р е р д а , х а р ОН...

„И ш ларнинг энг яхш иси - аф зали, огири эх;тиётлисидир“ (184 ).

Хар ишни идрок-ла бошлагил, мумин,Шошилиб булмагил охири мулзам.Эхтиётини к,ил не ишки к,илсанг,Эхтиётли булсанг - кунглинг хотиржам.

„Ишни пухта к;илмок, эх;тиёткорликдир“ (399).Пухта иш хамиша гузал, мустахкам, Эхтиёткорликдир унинг мазмуни.Нохушликдан булур кунгил хотиржам,Пухта иш сохиби билмас кдйгуни.

27

„Мумин одам бир газанда инида икки марта чак,илмайди (яъни, „Кур х,ассасини бир марта йук,отади“, - дегандек)" (994).

Идрок билан иш кдлур ахли мумин хар махал, Нодонлик билан к,илмас уз бахтини узи хор.Хатолар азобидан х,ар дам булур эхтиёт,Бир газанда инида чакилмагай икки бор.

„Мумин одам узини бир кавакдан икки марта илон чик,иб чак;могига йул куймас“ (IV. 116).

Макру хнйла купдир жахонда,Алданмаслик чорасин кургин.Бир кавакдан икки бор илон - Чагмогига йул к,уймас мумин.

„Олов душмандир, ундан э^т иёт булинглар“ (913).

Олов юрту элнинг фирибгар ёви,Ёвузлигин кдлур одамга мангу.Хар бир “шухлиги”дан булинг хабардор,Макр ила уйларни уртамасин у.

„Э^тиёткорлик тауфирни узгартира олмайдии (992).

Хамиша яхшидир эхтиёткорлик,Эхтиёткор одам эрур хотиржам.Ва лекин хар кднча к,илсанг эхтиёт,Узгартира олмас такдирни хечам.

„У хлаган вак,тингизда уйингизда ут ёк,иб к,олдирманг“ (947).

Ут ёк,иб к,олдирманг ухлаган захот,Бало-офатлардан булинг эхтиёт.Олов хазил билмас, маккор бир ёвдир,Газаби келганда, топилмас нажот.

28

“К ечаси уйк,уга ётмок,чи булсангиз, аввал чирок,ларни учириб, эш икларни т анбалаб, сув идишлари ва овк,атлар устини беркитиб куйингиз" (IV. 162).

Кечаси уйкуга ётмоц булсангиз,Аввал эшикларни танбаланг албат.Сув идиш, овкатлар устини ёпиб,Чирок,ни учиринг, босмасин гафлат.

„Бир нарсани яхш и куришинг сени кур ва кар к,илиб куяди“ (384).

Кимса ё нарсани севсанг дилингдан Кузингни кур к,илур, кулогингни кар.Хушёр бул, кузингни катта-катта оч, Алданмаслигингни истасанг агар.

„Расулуллох,... тош отмокни манъ к,илиб: “У овланадирган жонзотни улдирмагай, душманни к,улат м агай, аммо кузни чик,ариб, т иш ни синдиргай”, - дедилар" (IV, 139).

Тош отма, овинг уриб,Ёвингни этмас бежон.Аммо кузни чикариб,Тишни синдирар, инон!

„Беш нарсани беш нарсадан аввал ганимат бил:1. Улишингдан аввал х,аётингни.2. Касал булишингдан аввал соглигингни.3. К улинг банд булиб к,олишидан а вва л

бушлигини.4. Кексалик етмасдан аввал ёшлигингни.5. К ам багал булмасдан аввал бойлигингни“

(140).Ок,ил эрсанг, мумин, тафаккур килиб,Беш нарсани билгил х,ар дам ганимат:Х,аёту соглигинг, ёшлигинг асра,Буш вак,ту бойлигинг эъзозла х,ар вак,т.

29

Умр цадрига ет улим келмасдан,Бех,уда утмасин шу азиз хдёт.Эзгу ишларингдан, ширин сузингдан Элга ёдгор булиб к,олсин яхши от.Беморлик бошингга келмасдан туриб Соглигинг кддрига етгил, мусулмон.Ичма, чекма, хар дам эъзозла дилни,Нопок йулдан юриб, к,илмагил армон.К,Улинг бушлигидан булгил бахраманд Эзгуликка сарф эт дилни к,илиб шод.Банд булиб колганда етмай кддрига Афсусланиб юрма кутариб фарёд.Кдрилик айёми келмайин туриб,Ёшлигинг эъзозла хар кун, хар соат.Илму хунар олиб, савоб иш килиб,Камолга интилсанг, топгунг саодат.К,ашшоклик келмайин бойлигинг асра,Исрофлардан булгил харгиз эх,тиёт.Эзгуликка сарф эт халол пулингни,Поклик билан яша курсатиб сабот.

„Жобир ибн Абдуллох,нин.г ривоят к,илишича, х,азрат Расулуллох, саллаллох,у алайх;и ва саллам к,илични я ла н го ч л а б ю риш га одат ланиш дан к,айтарганлар“ (Т. 2163/65).

Эхтиётсизликдан унар фалокат,Эхтиётли одам курмагай офат,Балолар олдини олинг: к,илични - Ялангочлаб юриш булмасин одат.

„ПОЙГА КИЛИШ ЖОИЗДУР...“

„Ук, отишни урганинглар, чунки у маш гулот- нинг яхшиларидан биридир“ (562).

Яхши машгулотдир ук, отмок,, билинг,Урганмок,к,а булинг хамиша толиб.Кучга куч к,ушилур, куз булур зийрак,Ёвлар хужум к,илса, булгайсиз голиб.

30

„Ук, отиш яхши уйиндир“ (465).S' к, отиш - яхши уйин, мерганликка Ургатар,Ёв бостириб келса гар Ватанга, куп аскдтар.Аник, уринг мул жал га, ёв куксига отгандек,Ёв кузидан жанг чоги ёшлар ок,син uiauiK,afop.

„Кимки ук, отишни яхш и урганса-ю, кейин уни т аш лаб юборса, демак у катта бир неъматни кулдан кеткизибди“ (773).

У к, отишни кимки Урганиб аввал,Ташлаб юбораркан кейинги махал.Катта бир неъматни к,улдан берибди,Пушаймон булар у неча-неча гал.

„ От пойга к,илиш жоиздир“ (460).

От пойгаси жоиздир, к^пдир унинг фойдаси, Довюрак йигитларни еткизар у вояга.Катнашиб уйинларда жасурликка Урганинг, Х,озирланинг юрт учун жангларга, химояга.

„Кимки нарда уйнаса, Аллох, ва Расу лига итоатсиз булибди“ (877).

Бекорчи уйинлар умринг угирлаб,Дилдан имонингни айлагай горат.Кимки нарда уйнар итоатсиздир Аллоху Расули к,ошида албат.

„Сафар к,илинглар - соглом б у л а с и з л а р . (473).Сафар муминларга муносиб амал,Мусофир Аллохнинг к,удратин англар,Ислом к,удратини сафарда кургил,Соглом буласизлар - сафар к,илинглар.

„Кимники х,аммадан кейин кучли булиш хурсанд к,илса, Аллох,га астойдил таваккал к,илсин“ (846).

Хаммадан кучлилик шод этиб агар,Элнинг эъзозига сен эсанг толиб,Аллохга астойдил к,илгил таваккал,Муродингга етиб булгайсан голиб.

31

II. ЖАМОАТ К.УДРАТДИР.

ЖАМОАТ ЭЗГУЛИК МАНБАИ ЭРУР...

„М уминларни узаро рах,мдиллик, дустлик ва х,амдардлик к,илмок,ликда бир аъзоси огриса, долган барча аъзолари биргаликда уни х,имоя к,илиб дарддан халос булмогига кумаклашувчи бир тана янглиг деб билгил“ (IV. 88).

Муминлар олами гуё бир тана:Бир аъзо огриса, айлабон эъзоз,Барча аъзолари рахмдил булиб Дустлик билан айлар дардидан халос.

„Ж амоатдан аж ралманглар, чунки шайтон ёлги з киш и билан биргадир ва икки кишидан узок,рок,дир“ (290).

Жамоат эзгулик манбаи эрур,Жаннат неъматлари жамоатдадир,Шайтон ёлгизларга як,индир, аммо - Ахли жамоатдин узокрок юрур.

„Ёнма-ён к,урилган бинолар бир-бирларини уш лаб т урганидек, м ум инлар б ир-бирларини к,увватлаб туради“ (893).

Х,амжихатликдадир тинчлик, барака,Биродарлик билан гузалдир олам.Ёнма-ён курилган бинолар каби Муминлар бир-бирин кувватлар хар дам.

„Аллох, т аоло уммат имни залолат га жам к,илмайди. Алло^нинг нусрат кули жамоатда булади. Ким жамоатдан ажраса, дузах томон юрган булади“ (196).

Аллох залолатга жам килмас асло,Муминлар жам булса, диллар мунаввар.Жамоатдан агар ажраса хар ким,Йули дузах томон тушгай мукаррар.

32

„...А ллох; т аоло ум м ат им ни фак,атгина х;идоятга жам к,илади“ (28).

Жамоат билан бул хамиша, мумин,Эъзозин айлагил хар шому сабох,.Ёдингдан чикдрма, Расул умматин Факдт хидоятга жам к,илур Аллох,.

„Ё м он сух,бат дош дан ё л г и з л и к яхш и . Ё лги зли к д а н солих; сух,батдош яхш и. Ж им ут ирмок,дан суз айтмок, яхш и. Ё м он суз гапирмок,дан жим утирмок, яхш и“ (938).

Ёлгиз ултирмок. ёмондир сухбат ахли булса соз, Булса сухбатдош ёмон, ёлгизлик ундан яхширок,. Жим утирмокдан хамиша яхширокдир яхши суз,Гар сукут афзал эрур хар бир ёмон гапдин бирок,.

„Агар икки мусулмон цилич ялангочлаб бир-бири билан уришса ва бири иккинчисини улдирса, улдирган х)ам, улган х;ам дузахга тушади“ (74).

К,илич ялангочлаб икки мусулмон,Бири-бири билан жанг кдлса агар,Бири улиб, бири к,олса хам омон,Иккови хам тушар дузахга яксар.

„Бирон к,авм х,идоят топгандан кейин залолатга ( нотугри йулга) кетган эмас, илло узаро жанжалга гирифтор булганларидан сунггина залолат га кетган“ (705).

Х,еч кдйси эл хидоят топгач,Залолатга кетмаган харгиз.Жанжал чик,иб узлари аро,Сунг залолат бошланган шаксиз.

„Мусулмон киши уз биродарига х1идоятини зиёда булишига ёки ёмонликдан к,айтишига сабаб булувчи х;икматли суздан кура афзалрок, нарсани х;адя этолмайди“ (697).

Уз биродарига хикматли сузини Хддя айламоклик муминларга хос.

3—5544 33

Шундай суз деганки, хидояти ортиб, Ёмонликларидан булсин у халос.

„Кимки уз биродари (мусулмонга) темир к,урол билан ук,талса, уни малоикалар лаънат лайди“ (Т. 2162/57).

Кимки биродари - бир мусулмонга Темир куролини ук,талса агар,Аллох газабига учрар бегумон,Унга лаънат Ук,ир малоикалар.

„Кимки биродаридан бир йил аразлаб гаплашмай юрса, уни улдирганнинг гунох;ини олади“ (884).

„Биродари билан кимки аразлаб,Гаплашмасдан юрса бир йил муттасил.Уни улдирганнинг рунохин олур“, - Дедилар бир куни хазрати Расул.

„Агар орада цхтилоф чик,иб к,олса, купчилик томонида булинглар“ (232).

Муминлар гурухи ичида ногох Ихтилоф руй берса, булинглар огох:Купчилик томонда булинг хамиша,Купчилик биландир доимо Аллох-

„Кимки к,авмнинг икки гурух;га булиниш ига сабаб булса, у биздан эмас“ (861).

Бир куни дедилар Расули Аллох:„Сабаб булиб бирон кимса баногох,Иккига ажралса к,авми ё эли,Биздан эмас уша беакл гумрохД

„Кимки биродарини бирор гунох; билан айбласа, то уша айбини узи х,ам к,илмагунча улмайди“ (859).

Бирон гунох билан биродарини - Айбласа агар мумин баногох,Улмагай хар кднча истагай, токи Узи хам цилмагай ушандай гунох-

34

„Аллох,... бир-биридан аразлаган кишиларнинг гунох,ини кечирмайди.. .“ (Т. 2023/57).

Аразламок, доноларга хос булмаган иллатдир, Аразлашни билмас узин мумин билган хар одам. Билиб кУйки, аразлаган нодон эрур, кечирмас - Аразлашган одамларнинг гунохини Аллох хам.

„Худди бош огриги бутун жасадни огритганидек, бирининг таш виш и билан иккинчисининг х,ам т а ш в и ш л а н и ш и м у м и н л а р зи м м а с и д а ги бурчлардандир“ (235).

Жасад огригандек бош огриган дам,Бир мумин ташвиши бошкдсига гам.Муминлар бурчидир бахамжихатлик,Бир-бирин к,улламок етганда алам.

„Жамоатга сув улашаётган киши узи охирида ичади“ (475).

Гар к,улингда булса таксимот хакк.и,Аввало узингдан бошлама харгиз.Жамоатга кимки улашаркан сув,Узи охирида ичгуси, шаксиз.

„Агар бир банданинг Аллох; х,узурида к,анча даражаси борлигини билиш ни истасангиз, унинг х,ак,ида киш иларнинг айт аёт ган мак;товидан билинглар“ ( 70).

Элу юрт хурматидир хар банданинг шарафи,Ахли диллар мактови мумин учун безакдир. Кднчалар юксак булса одамларнинг олкиши,Аллох хузурида хам у шунчалар юксакдир.

„Аллох,нинг баракот кули купчилик устидадир“ (998).

Хамиша купчилик устида эрур Аллохнинг баракот кУли, мусулмон.Нажот топур хар ким купчилик билан,Купчилик билан бул хар ерда, хар он.

35

„Нима булди менгаки, сизларни булиниб кетган х;олда кураяпман" (716).

Ахли ислом! Нега сизларни бугун Б^линган холатда куриб турибман?Ахил булинг харгиз, билмангиз нифок,, Дилим хушнуд булсин дустлигингиздан.

„К ичкина к,ишлок,ларда (я к к а т арт ибда) яшаманглар, чунки кичкина к,ишлок,да яшовчи киши к,абрда яшовчига ухшайди“ (959).

Кичкина кишлокда яшаманг якка,Кабрда яшашдек булур бу хаёт.Жамоат биландир олам лаззати,Катта к,ишлокларда яшамок, - нажот.

„Кимни м ак,т асаларингиз, унга ж аннат вожибдир, кимни ёмонласаларингиз, унга дузах вожибдир. С излар Аллох; т аолонинг ердаги шох;идларисизлар“ (766).

Бир кун Расулуллох дедилар: „Сизга - Аллох шохидликни айламиш насиб:Кимни ёмонларсиз, вожибдур дузах,Кимни мак,тасангиз - жаннат муносиб.

„К,ирк; ёки ундан ортик, киши к,авмдан бирига гувоуликка утса, Аллох; уларнинг гувох;лигини к,абул к,илади“ (89).

Жамоат гувохдир яхши-ёмонга,Савобни савоб дер, гунохни - гунох.Кирк, ё ортик, киши кавми ахлига - Гувохлик бераркан, инонур Аллох.

36

ДУСТЛИК - ЭНГ ЯХШИ ФАЗИЛАТ..

„Аллох;га имон келт иргандан сунг ам али с о л и ^ л а р н и н г а ф з а л и к и ш и л а р б и л а н дустлашишдир“ (144).

Ахли ислом учун имондан кейин ДУстликдир амали солих, афзали.Кдцрдон дустлари билан фахр этар Чинакам муминлар махшар махали.

„Аллох, т аоло айтади: „Мен учун узаро дуст лаш ганлар, бирга су^бат лаш ганлар, бир- бирига х,айр-э%сон к,илганлар ва зиёф ат лаш иб турувчиларга мух;аббатим х,ак,дир“ (592).

Аллох сузларини яхши ук,иб ол:„ДУстлашган муминлар - менинг хабибим.Хайру эхсон килиб бир-бирларига,Ширин сухбат курса, яшнагай дилим“.

„ Т а д б и р к о р л и к м а и ш а т н и н г яр м и д и р , дустлашиш ак,лнинг ярмидир, гам к,ариликнинг ярмига тенгдир“ (351).

Тадбиркорлик эрур маишат ярми,ДУстлашмок, аклнинг ярмидир, билинг,К,арилик ярмига тенгдир гам юки,ДУстинг булса, асло букилмас белинг.

„Дустлик х,ам мерос к,олади, душманлик х,ам“ (939).

Авлодларга яхшиликни хадя к,илгил, эй одам,Мерос к,олур фарзандингга душманлик хам, дустлик

хам.Душманликдан офат унар, дилга тулур изтироб, Дустлик билан икки олам хушнуд булур мусаллам.

37

„Киши дустининг динида булади, х,ар бирингиз кимни дуст тутмок,дасиз - к,араб дуст лаш инг“ (463).

Дустининг динида булур хдр инсон,Гуёки бир жондир икки кадрдон.Кимни дуст тутарсан - яхши назар сол:Охирида булма узинг пушаймон.

„М усулмон м усулм оннинг кузгусидир: агар биродарида бирон (ём он) нарсани курса, олиб ташласин“ (903).

Мумин мумин учун мисоли кузгу,Хусну нуксонини килур намоён,Неки манзур булмас биродарида,Курсатиб тузатса, булгуси шоён.

„М ум ин м ум и н н и н г кузгусидир , м ум ин м ум иннинг биродаридир, ёддан чик,к,анини ёдга туширади, камчилигини к,оплайди, жони ва ор- номусини х,имоя к,илади“ (892).

Мусулмон мусулмон учун кузгудир,Мумин муминларга эрур хамсоя.Ёдидан чик,к,анни ёдга тушириб,Молу жон, номусин килур Х.ИМОЯ.

„Х^адя беринглар, чунки у му^аббат ни зиёда к,илади ва дал зангларини кеткизади“ (346).

Саховатли булинг дУстларга харгиз,Хадя билан безанг кунгилларини.Хадя мухаббатни зиёда этиб,Мусаффо килади дил зангларини.

„%адя улаш инглар, яхш и куришасизлар. Кул бериб куришинглар, диллардан гам, гина кетади“ (345).

Хадя улашинглар, кариндошлару ДУстларнинг дилига хушнудлик етгай.КУл бериб куришинп кунгиллар яйраб,Юраклардан гашлик, гиналар кетгай.

38

„Бировга х,адя бериб кейин к,айтариб олган одам туйгунча еб, кейин к,усиб, к,усганини к,айтадан ялаган итга ухшайди“ (247).

Д^сту кдрдошига мехру дилидан Хддя багишлаган ж^мард йигитдир.Х,адясин кдйтариб олган хар инсон Еб, кусиб, кдйтадан ялаган итдир.„Кимки узи егиси келиб турган овк,атни бир

биродарига егизса, Аллох, таоло ул бандага дузах утини щ ром к,илади“ (784).

Узи емок, булган таомни агар Уз биродарига егизса мумин,Аллох, бу бандага шафоат кдлиб,Унга харом к,илур дузахнинг утин.

„Хатга жавоб к,айтариш х,ам саломга алик олгандек вожибдир“ (457).

Мактуб кунгилларга сурур багишлар,Мактуб дуст мехридан ажиб армугон.Ёзилмиш мактубга жавоб ёзмок, хам Саломга аликдек вожиб хар кдчон.„Кимки бир биродарнйнг хат ига ижозатсиз

к,араса, гуёки оташи дузахга к,арабди“ (788).Кимки бир дустининг хатига агар Ижозат сурамай ташласа назар,Оташи дузахга бок,кдндек булар,Бундайин гунохдан юз бор алхазар.

„Яхши курган кишингни уртачарок, яхш и кур, балки бир кун келиб у ёмон курганинг булиб к,олар. Ёмон курган кишингни %ам уртачарок; ёмон курки, бир кун келиб яхши курганинг булиб к,олиши мумкин“ (42).

Бор мехрингни берма севган кишингга,Бир кун ёмон куриб цолишинг мумкин.Ёмон курганга бор газабинг сочма,Балки яхши куриб к,оларсан бир кун.

39

„Мусулмонликда уч кундан ортик аразлашиш йук,дир“ (986).

Муминлар олами - дустлик олами,Араз муминларга муносиб эмас.Кимки аразласа уч кундан зиёд,Уни ахли ислом мусулмон демас.

„Агар уч киши булсаларинг, учинчи кишини к,олдириб, иккит аларинг гаплаш м англар - то одамларга к,ушилгунча, чунки ажратиб к,уйиш уни хафа к,илади“ (97).

Салгина хатодан дил топар озор,Уч киши булсангиз бирга мободо,Икки киши булиб гаплашманг зинхор,Учинчи одамни цолдириб танхо.

„Аллох, таоло дустларига хумраядиган, к,овок, солиб к,арайдиган кишини ёмон куради“ (200).

Дустларинг олдида булгил мулойим,Юзингда табассум булсин хамиша;Х,ар ким дустларига бок,са хумрайиб,Аллохга ёк,магай, к,илгил андиша.

„Х,ар бир эшитган нарсасини гапирмок,лиги кишининг гунох,кор булишига кифоя к,илади“ (608).

ДУстларнинг сухбати донолик тилар,Доно эшитганни омонат билар.Х,ар эшитган сузни гапирсанг агар,Гунохкор булишга кифоя килар.

„Биродаринг устидан кулма, Аллох, унга рах,мат бериб, сени эса уша балога гирифтор к,илмасин“ (961).

Кулма биродаринг устидан, мумин,Бу ишинг хуш келмас асло Аллохга.Унга рахмат бериб, яратган сени Гирифтор к,илмагай уша балога.

40

„Кимнинг олдида бир мусулмон биродарининг гийбати булса, гийбатланмиш биродарининг внини олишга крдир була туриб ёнини олмаса, Аллох, таоло у кишини бу дунё ва охиратда хор к,илади“ (796).

Сенинг хузурингда биродарингнинг Гийбатини к,илса бирон бадкирдор,Крдир була туриб ёнинг олмасанг,Х,ар икки дунёда булажаксан хор.

„Одамларнинг орасини бузадиган чак,имчиликдан сак,ланинглар“ (309).

Мехрибон дустларнинг биродарлиги Баъзан бир суз билан булур паришон.Чацимчилик килиб эл орасини Бузишдан сакланинг хамиша, ёрон.

„ Б и р - б и р л а р и н г и з н и к а в л а м а н г л а р , т о р т и ш м а н гла р , А л ло х ,н и н г дуст -биродар бандалари булинглар“ (305).

Дуст-биродар булинг, ахли мусулмон,Кадрдонлик булсин сизларга одат:Тортишманг, кавламанг бир-бирингизни,Ёмон курманг, голиб булсин мухаббат.

„Агар бир мусулмон киши иккинчи биродарига цурол ук,талса, то куролини куйгунча фаришталар унга лаънат айтиб туради“ (90).

Бир мусулмон агар биродарига Курол Укталгудек булса ногахон,Азмидан кдйтгунча бор фаришталар Лаънат айтиб турар унга бу замон.

„Кимгаки биродари узр айтиб келса, х1ак1 булса х,ам, нох,ак, булса х;ам узрини к,абул щилсин, агар к,абул к,илмаса, Х,авзи кавсардан бенасиб булур“ (555).

Биродаринг агар узр айтиб келса,К,абул кил, хак булсин ва ёки нохак-

41

Бенасиб булгайсен Х,авзи кавсардин,Рад цилсанг узрини, билгил мухакдак,.

„Кимки биродарининг айт ган узрини к,абул к,илмаса, судхур одамнинг гунох,ига тенг гунох, иш к,илган булади“ (792).

Биродар узрини кдйтарган мумин Нопок одамларнинг булур хамрохи.Аллох, назарида ундай инсоннинг Судхур гунохига тенгдир гунохи.

„Биродаринг золим булса х,ам, мазлум булса х,ам, унга ёрдам бер. Суралди: „Золим булганда к,андай ёрдам берамиз?" Дедилар: „Зулмдан к,айтаришингиз унга к,илган ёрдамингиз х)исоблан.ади“ (284).

„Мадад бер хамиша биродарингга,Мазлум булса ва ё золим булса хам“.„Не булгай золимга мадад мазмуни?“„Зулмдан кдйтарсанг, шу эрур ёрдам"

„Гийбат — биродарингнинг эш ит са хаф а буладиган томонини гапиришингдир“ (576).

Биродар айбини элга сузламок,Гийбат деб аталгай, билгил, мусулмон.Биродаринг агар эшитиб элдан Сендан кунгли к,олса, булма пушаймон.

„Узок,-узок, зиёрат к,ил, уртада мух;аббат зиёда булади“ (467).

ДУсту кдриндошинг, к,ушниларингни,Албат узок,-узок, к,илгил зиёрат.Мухаббат зиёда булгай бегумон,Кундан-кунга ошгай эхтиром, иззат.

42

„М усулмон одамнинг уз биродаридан (яъни, м усулм оннинг м усулмондан) уч кундан ортик, аразлаб бир-бирини учратганда тескари к,араб кетмоги яхш и эрмас. Уларнинг к,айси бири аввал салом берса, ушаниси яхши одамдир“ (IV. 144).

Яхшимас муминлар уч кундан зиёд Аразлаб терс бок,са куриб ногахон.Аввал салом берса кдйси бириси,Ушаниси эрур энг яхши инсон.

„ОДАМЛАРНИ УЗ УРНИГА К,УЙИНГЛАР...“

„.. .Одамларни уз урнига куйинглар.. .“ (283).

Муносиб рахбардин эл топур бахтин,Номуносиб б^лса, купдир зарари.Уз Урнига к,уйинг хар бир одамни,Шунда ишларингиз босар илгари.

„Расулулло^ салла лло ху алай^и ва саллам: „Х^алоллик йу^олиб кетганда, к^иёмат булмогини кут авергилГ - дедилар. „Х,алоллик к,ай тарифа йук;олиб кет гайдир?“ - деб сурашди. Ж аноб Р а с у л у л л о х •' „И ш н о лойик , о д а м л а р га топширилганда, к,иёмат булмогини кутавергил“, - деб жавоб к,илдилар“ (IV. 216).

- Х,алоллик йук,олганда, к,иёматни кутавер!- Халоллик кдй тарица йук,олур, Расулуллох? '- К,иёмат булмогини кутгил ушал чогдаки,Нолойик, одамларга иш топширилса ногох.

„Кимки кишилар орасида мансабга лойик,рок,, худо рози буладиганрок, одам туриб, бошк,асини сайласа, Аллохга, Расулига ва барча муминларга хиёнат к,илибди“ (780).

Мансабга муносиб бир мумин туриб Нолойик, одамни сайлаган инсон.

43

Аллоху расулга, барча муминга Хиёнат килгандек булур бегумон.

„Аллох, таоло бир бандасига яхшиликни хох;ласа, шу бандасига одамларнинг х,ожатларини тушириб к$яди“ (69).

Бир бандага Аллох таоло - Яхшиликни истаса агар,Одамларнинг хожатларини Шу бандага тушириб к,уяр.

„ Уч нарса бор: кимда у булса, Аллох; таоло унга рах;мат к,анотини ёзади ва жаннатга киргизади:

1. Заифга мех;рибон булиш.2. Ота-онасининг дуасини олиш.3. Кул остидагиларга яхш илик к;илиш“ (353).Уч нарса бор оламда, билгил,Ким муяссар булса баногох,Рахматига мушарраф к,илиб Жаннатидан жой берур Аллох:Ким заифга мехрини сочиб Гам-дардига булолса мал хам,Эхсон билан, ширин суз билан,Шодлантирса - жаннатий одам.

„Кимники бир мансабга к,уйиб унга бир маош т айинласак, ушандан ташк,ари олган нарсаси угирликдир“ (781).

Кимки бир мансабни эгаллаб туриб Тайин бир маошни оларкан халол,Маошидан бошкд хар неки олса Угирлик саналур, топгуси завол.

„Агар иш (м ансаб) ноах;ил (м ут ахассис булмаган) кишига топширилса, к,иёматни кутавер“ ( 100).

Бир мансабни эгалласа Иш билмаган нодон эр,

44

Барча ишлар чаппа булур,К,иёматни кутавер!

„ЭЛ ЭЪЗОЗЛАР ОДИЛ ШОХДАРНИ..

„Подшох; Аллох,нинг ердаги соясидирким, уни х,урмат прилган кищини Аллох; х,ам х,урмат щ лади, уни хорлаганни Аллох; х,ам хорлайди“ (492).

Аллохдинг ердаги соясидир шох,,Кимки хурматласа, эъзозлар Аллох,- Аллох хам хорлагай хар кимса агар Уз подшохини хорласа ногох.

„Аллох; таоло бирор амирга яхш иликни хорласа, Аллох;ни эсдан чицарса ёдига соладиган, эсласа ёрдамлашадиган ростгуй, содик; вазирни ато этади“ (71).

Биронта амирга Аллох таоло Яхшиликни хар дам гар курса раво,Аллохни унутса ёдга солувчи Ростгуй, содик вазир этади ато.

„ Уч киш ини Аллох, гунох,дан т озаламайди, уларга щрамайди ва гапирмайди: 1. Ш айхи зоний. 2. Ёлгончи подшох,. 3. Мутакаббир фак,ир ( камбагал)” (368).

Уч киши гунохдин булмайди фориг,Аллох лаънатига булгай гирифтор:Ёлгончи подшох, магрур камбагал,Уятни билмаган кекса зинокор.Шохдарга хамиша ростлик муносиб,Тугри сузлик билан ошар шухрати.Ёлгон аралашса сузу ишига Обруси тукилиб, колмас хурмати.

Камтарлик инсоннинг нодир бойлиги,Камтарга камол деб айтилган суз рост.Такаббурлик билан туймагай фак,ир,Магрурлик хдмиша нодонларга хос.

45

Муйсафидлар элнинг гурури, фахри,Донолигу поклик уларга безак.Зинокор кексадан Аллох асрасин,Бундайларга нафрат ёгилур бешак.

„Одамларга ваъз-насих;атни фак,атгина амир ёки унинг куйган вакили к,илади ёки риёкор одам ваъз к,илади“ (993).

Ваъзу насихатни элга доимо Факдт амир к,илур, вакили цилур.Кимки ваъз айласа улардан булак,У фак,ат риёкор бир одам эрур.

„Мусулмон одам учун амирликда (х,еч) яхш илик йук,дир“ (973).

Амирликда йукдир яхшилик асло,Амирлик келтирар бошларга бало.Аламу офатни насибанг билгил,Гар амирлик бу^са сенга муддао.

„Агар хох,ласангиз амирлик нималигини айтиб бераман: аввали м алом ат , яъни киш иларнинг норозилиги, сунгра надомат ( пушаймон булиш ) ва учинчиси — к;иёматда азобланиш. Одил х,окимлар бундан мустасно“ (276).

Адолат к.илмаса к.айси бир хоким,Аввало одамлар кдлгай маломат.Сунг надомат булгай уларга насиб,Ок,ибат азобдир рузи к,иёмат.

„Подшох;га, х;укмдорга куп як,инлашган киши машак,к,ат ва гунох; ёк,асида булади, лекин Аллох; асраган кишиларгина омон к,оладилар“ (240).

Кимки хукмдорга як,инрок, юрса, Машакдат к,иргоги уларга макон.

46

Кимники асраса Аллох,нинг узи,У шал ар кдгсурлар газабдан омон.

ХОКИМ БУРЧИ ЭРУР АДОЛАТ КИЛМОК,...

„К екса м усулм о н киш ини , КУРъ оннин г Хаммасини ёд олиб, уни суиистеъмол к,илмаган к,орини ва адолатли хокимни %урмат к,илиш Аллох; таолони улуглашдан х;исобланади“ (249).

Кексага эхтиром, Куръон ёдлаган - Халол, пок цорининг хурматин кдлмак,Одил хокимларни ардокламоклик Аллох, таолони улуглаш демак.

„Х,оким булган киши газабли холатида икки инсон уртасида х,укм чик,армасин“ (Т. 1334/27).

Агар хоким эсанг, билиб к,уй, мумин,Хал этар экансан инсон такдирин,Даргазаб холатда хукминг чикдрма,Хато к,илиб булма пушаймон кейин.

„Агар яхш иларингиз хоким булиб, бойларингиз сахий, очик; кул булиб, ишларингиз уртада маслахат билан ^а л к,илинаётган булса, сизларга ернинг остидан усти яхширок,дир. Агар ём онларингиз Хоким булиб, бойларингиз бахил булиб, ишларингиз хот инлар к,улида булса, ернинг устидан ости сизларга яхширок,дир“ (95).

Яхши одам к,илса хокимлик,Бойларингиз - сахий, очикдул.Маслахдт-ла битса хар бир иш,Ер остидан ер усти маък,ул.

Хоким булса ёмонларингиз,Бойларингиз булса курумсок,,Ишбошилар хотинлар булса,Сизга ернинг ости яхширок,.

47

„Х,окимнинг уз к,ул остидаги одамлари уртасида савдогарчилик к;илиши хиёнатнинг хиёкатрогидир“ (754).

Савдо-сотик, к,илса биронта х,оким Уз тобеларининг ичида агар,Бу - хиёнатларнинг хиёнатидир,Обрусидан ажраб, булур дарбадар.

„Кимки xjOKUMUHU рози г^иламан., деб Аллох1нинг газаби келадиган ишни к,илса, Аллох; юборган диндан чик,ибди“ (777).

Х,окимини рози к,иламан дебон Аллох,га ёк,маган ишни к,илса ким,Муминлар сафидан чик,ибдир албат,Мадад беролмагай булса юз хоким.

„Кимки х;окимга одам ларнинг сирларини м ахф ий равиш да ча^са, у ак,лсиздир ёки ак,лсизликдан бир оз унда бор ( иккинчи маъноси: чак;имчи одам х;аромидир ёки унда х;аромиликдан бир оз бордир)“ (848).

Одамлар сирини хокимга айтиб,Махфиёна чак,са к,айси бир инсон,У хароми эрур - пастарин махлук,,Ва ё бир аклсиз - эси паст нодон.

„Диннинг офати учтадир: 1. Беамал олим. 2. Золим %оким. 3. Билмасдан фатво айтувчи уламо“ ( 2).

Уч нарса келтирар исломга офат:Ук,иган илмига беамал олим,Билмай туриб фатво айтур уламо Хамда беадолат хукмдор золим.

Ук,иган илмига к,илмаса амал Олим булаолмас ук,иган билан.Тогча булганда хам мияда билим Дину элга зарра нафъ йукдир ундан.

48

Уламо фатвоси элга конундир,Тугри фатво билан эл топар камол.Фатво хато булса дину дил бузиб,Ахли мумин учун булгуси завол.

Золим булса агар шох ёки хоким Зулм авж олиб элга етгуси офат.Муминлар диллари ранжида булиб,Рохатда яшагай хар бир касофат.

„Бир ях,удий мулозим бетоб булиб к,олганида Жаноб Расулуллох; кургани бордилар“ (IV. 7).

Жобир ибн Абдуллох,: „Мен бетоб булиб к,олганимда Жаноб Расулуллох кургани келдилар“ (IV. 10).

Тобеълардан бири ётаркан хаста,Рахбарга хол сураш вожибу савоб.Бориб сурардилар Расули Аллох Яхудийми, араб - булганда бетоб.

„Х,ар бир мусулмон одамга вожибдур итоат к,илиш, к,улок, солиш яхши курган нарсага х;ам, ёмон курган нарсасига х;ам, модомики гуноуга буюрилмаса. Агар Аллохга осий булишга буюрилса, итоат к,илиш х;ам йук;, к,улок, солиш х;ам йук,“ (493).

Фармонга буйсунмок, муминга вожиб,Фармойиш гунохга йулламаса бас.Аллохга осийлик буюрилса гар,Х,еч хайси мусулмон итоат к,илмас.

„Яхшилик амалларига буюрилгандагина итоат к,илиш керак“ (259).

Буйрук,ни бажармок, муминга вожиб Ислом кудратидир тартиб, итоат.Яхши амалларга буюрилганда Итоат хил мокли к лозимдир фак,ат.

4—5544 49

ЯХШИ БОШЛИК, - ДИЛЛАР ХУЗУРИ

„Гарчи боши майиздек к,ора к,ул бошлик, к,илиб тайинланса х,ам, унга итоат к,илинглар“ (116).

Бошликдарга хурмат мумин учун фарз,Буюрган амалин бажармок, - одат.Боши майиз каби к,опк,ора бир кул - Бошлик, булса хамки, кдаинг итоат.

„К$л остидагиларга яхши муомала к,илиш хайрликдир“ (390).

Рахбар, бил, ким булса к,улинг остида,Муомаланг булсин майин, сидкдцил.Бу эхсонинг булур Аллох йулида,Хамиша ширинсуз, мулойим булгил.

„Мусулмонларнинг бирор ишига бош булиб турган киши адолат к,илмаса, Аллох; таоло уни дузахга ташлайди“ (720).

Адолат - оламнинг курки, безаги,Адолат - савобнинг олтин саройи.Бировларга рахбар булган мусулмон Адолат килмаса, дузахдир жойи.

„ Умматимга Дажжолдан х,ам хавфлирок, кишилар бор, улар халк,ни йулдан адаштирувчи бошлиа^лардир" (573).

Эзгу ишда рахнамолик савобларнинг савоби, Гумрохдикка бошловчилар хак, хахрига сазовор.Бу оламда Дажжолдан хам хавфлирок, инсонлар Элни йулдан адаштирар бошликлардир мукдррар.

50

„Бирор катта ёки кичик бошлик, йук,ки, х,ожатманд, фак,ир мискинларга эшигини ёпиб олса, Аллох; х;ам унинг х,ожатларига уз рах,мат эшикларини ёпиб куймаса“ (721).

Кимки рах,бар булиб к:атта ё кичик,Эшигини ёпса мискинга кар дам.Аллох, хам уз рахмат эшигин ёпур,Унинг хожатига булмайин малкам.

„Бошлик,ларнинг яхшиси: сизлар _ларни яхши курсангиз, улар сизларни; сизлар уларга салом берсангиз, улар сизларга. Бошлик,ларингизнинг ёмони: сизлар уларни ёмон курсангиз, улар сизларни; сизлар уларга лаънат айтсангиз, улар сизларга“ (416).

Яхши бошлик “ диллар хузури,Сизни севар, ардоклайсиз сиз.Саломингиз аликсиз колмас,Саломидан яшнар дилингиз.

Ёмон бошлик ~ Аллох лаънати,Ёктирмассиз, ёктирмас сизни.Лаънат айтур сизга хамиша,Сиз лаънатлаб бошлигингизни.

„Жих,однинг энг афзали золим бошлик, олдида х,ак, сузни гапиришдир“ (185).

Жиход хакикат-чун кураш демакдир,Элсевар, эркпарвар эрлар ишидир.Энг яхши мужохид золим бошликка Х,ак сузни айтолган жасур кишидир.

„Кимнинг биродари кул остида булса, еганидан едирсин, кийганидан кийдирсин, ток,атидан ташк,ари ишга буюрмасин. Агар буюрса, ёнига тушиб узи ёрдамлашсин“ (54).

К,Ул остингда булса агар муминлар,Хар бирига килгил мехрингни изхор:Еганингдан едир, кийгандан кийдир,Огир ишда булгил узинг мададкор.

51

МУМИНЛАР ОЛАМИ - ТЕНГЛИК ОЛАМИ.

„Мумин одам бало-к,азоларга ток,ат этмок,ликда сабза гиёх, монанддир. Чунки мумин х,ар тарафдан шамол эсганда эгилиб, сунг яна к,аддини тиклаб олгувчи сабза гиёх, янглиг бало-к,азоларга чидаб енгилмагайдир“ (IV. 4).

Бало-кдзоларга тоцатда мумин Сабза гиёх, каби - синишни билмас.Шамолда эгилиб, яна кдд тиклаб Бало-к,азоларни енгар, енгилмас.

„Мусулмонлар узаро биродардирлар, х;еч бирининг иккинчисидан ортик, ери йук,, магарам ортик,лиг булса} так,во жиуатидан булиши мумкин“ (904).

Муминлар оламитенглик олами,Барча мусулмонлар - тенгу, биродар.Фацат так,восининг оз-купи билан Биридан бириси авлодир магар.

„Мумин киши содда ва олижанобдир, фосик, киши пасткаш ва алдок,чидири (897).

Соддалик муминнинг фазилатидир,Олижанобликдир мумин хислати.Фосикдар кдлмиши пасткашлик эрур,Аддок,чилик эса муд\иш одати.„К,ара, албатта, сен к,изил танликдан х,ам, крра

танликдан %ам ортик; эмассан, илло Аллох,дан купрок, курк,ишинг ( так;во к,илишинг) сабабидангина ортик; булишинг мумкин“ (285).

Кдоил тан, к,ора тан ахли муминдан Ортикрок, эмассан, к,ара яхшилаб:Бир оз афзалдирсан балки такзо-ю Аллохдан к,Уркишинг билан, эй араб.

52

„Х,ар бирингиз биродарингиз мусулмоннинг кузгусидирсиз, агар ундан бир нук,сон курсангиз, дархрлуни йукртинг* (Т. 1929146).

М^мин м^мин учун гуё бир кузгу,Айбу эзгулигин курсатур х,алол.Агарчи нук,сонни курса ногахон,Уни йук,отмоги лозимдир дархол.

КЕКСАЛАРНИ АВАЙЛАНГ ХДР ОН

„Мусулмон кишининг умри узайган сари унинг яхшилиги зиёда буладии (631).

Кекса га ярашгай химмату савоб,Саховат яхшидир фоний дунёда.Муминларнинг умри узайган сари Элга яхшилиги булгай зиёда.

„Муйсафиднинг жисми заифлашади-ю, лекин к,алби икки нарсанинг мух,аббатида ёш %олатда к,олади: 1. Узок, умр куриш орзуси. 2. Мол-дунё мух,аббати“ (515).

Заифлашса хамки муйсафид жисми,Калбида яшайди икки мухаббат:Узок умр куриш орзуси сунмас,Молу дунё ишк,и туганмас албат.

„Ёш ларнинг яхшиси узини кексаларга ухшатадиганидир. Кексаларнинг ёмони узини ёшларга ухшатадиганидир“ (429).

Узин кексаларга ухшатган ёшлар Тенгкурлари ичра энг доносидир:Ёшларга тенглашмок, истаган кекса Муйсафидлар аро энг адносидир.

53

„Эй Аллоунинг бандалари, даволанинглар, чунки Аллох, таоло бирор касалликни давосиз яратмаган, илло бир касалликнинггина давоси йук,дир - бу к,ариликдир“ (550).

Эй Аллохдинг бандалари, даволанинглар,Х,ар бир дарднинг бордир Узи берган давоси. Факдтгина бир касаллик билмагайншфо, Кдриликдир унинг номи, булмас сафоси.

„Зиёратингизга (кургани) келган одамни хурмат к,илинглар“ (67).

Инсон эъзозининг кддрини билгил,К,албингни безасин мехру мухдббат.Кимки келган б^лса зиёратингга,Иззатин адо эт к^ргузиб хурмат.

„К,айси бир ёш киши к,ари кишини х,урмат к,илса, у кексайганида уша хурматни куради“

(Т. 2022/57).

Кайси бир ёш агар кдри кишини - Эъзозлаб, айласа хамиша хурмат.Кексайган махали эъзоз килиниб,Хурматга сазовор б^лгуси албат.

„Кичкиналаримизга рах,м-шафк,ат цилмаган, катталарга х,урмат курсатмаган, амри маъруф ила эзгуликка чак;ирмаган ва ёмонликдан к,айтармаган кишилар биздан эмасдир“

(Т. 1921/45).

Кичикларга кимки к,илмайин шафкат Катталар хурматин билмаса харгиз.Яхшиликка ундаб, ёмонликлардан Кайтармаса, биздан эмасдир шаксиз.

54

„Агар сизларга бирор к,авмнинг х,урматли кишиси келса, сизлар х,ам унинг х;урматини жойига к$йинглар“ (66).

Бирон элдан келса эъзозли мех,мон,Ардоклаб, поёндоз солинг пойига. Мехмоннавозликни к,илинг намойиш, Иззат-хурматини к,уйиб жойига.

САВДО ЭХСОН БИЛАН КОРИШСИН ХДРГИЗ

„С авдолаш аёт ган харидор сот увчи ихтиёридадир то ажрашгунча (яъни, „бор барака“ деб байни кесгунча). Агар рост гапирилса, Аллох; томонидан савдага барака берилади. Агар ёлгон гапирилса, молнинг айби беркитилса, баракаси кетади“ (338).

Сотувчи, харидор сенга ишонур,Сузларинг рост булса, яхшилик етар.Мол айбин яшириб, ёлгон сузласанг,Савдою судингдин барака кетар.

„Эй савдогарлар! Шайтон билан гунох; савдо устида х,озир булади, бинобарин, савдоларингиз эх;сону садак,а билан крришган булсин" (Т. 1208/24).

Савдо ахли, чорлар сизни хар замон Муминлар х,ак,ини емакка шайтон.Даъватига учмай, булгайсиз сахий,Савдога крришсин садака, эхсон.

„Олувчи ва сотувчи савдони битиргач, бир- бирларидан рози булиб кетсинлар" ( Т. 1248/25).

Савдо халолликни, инсофни севар,Ширин сузлиликни савдо ахлидан.Олувчи, сотувчи савдода хар дам Рози булиб кетсин бири биридан.

55

„Бозорларимизга ризк, келтирган кишилар Аллох, йулида жих,од к,илганлар кабидир. Бозорга келган ризк,н.и к,имматга сотаман деб олиб сак,лаб куювчи олибсотарлар Аллох; китобини инкор к,илувчи „мулх,идлар“ (худога ишонмовчи) кабидир“ (376).

Кимки ризк, келтирса бозорга агар,Жиход цилганларнинг савобин топар.Элни туйгизганлар эл эъзозига,Аллох рах,матига булур сазовор.

Бозорларга келган эл ризку рУзин Киммат сотмок учун саклагувчилар - Олиб сотар ахли „мулхидлар“ гуё Элни шилмокликни хохлагувчилар.

Курк,ок, савдогар мах,румдир, таваккалчи, ботир савдогар ризк,ланувчидир“ (350).

Идрокингни ишлат савдогар эсанг,Сенга йулчи булсин кдлбинг даъвати.КУркок савдогарлар ризк,идан махрум,Таваккалчи булса, келгай омади.

„Му минларнинг афзали олди сотдида ... кунгилчан. ва олижаноб булган кишидир“ (154).

Х,ар кимки савдода кунгилчан булиб, Олижанобликни к,уйса ерига Муминлар афзали булур бегумон,Аллох мингни бергай унинг бирига.

„Кимки сотиб олган молини пушаймон булиб к,айтиб олиб келган одамнинг пулини к,айтариб берса, к;иёмат кунида Аллох; таоло х,ам уни адашган жойида тугрилаб куяди“ (798).

Сотиб олган молин пушаймон булиб Кайтиб олиб келса мумин мабодо,Пулини кдйтариб берса сотувчи,Махшар куни коллар Аллох таоло.

56

„Савдода сотувчининг шериги ёлгондан харидор булиб нархини кутариши исломда йук,“ (971).

Мол нархин кутарсанг, сен булиб маккор, Шеригингни килиб ёлгон харидор,Ислом оламига келтургинг иснод,Яхши билиб цуйгин, сотувчи айёр.

„Нак,д пулим булмаса, нарса сотиб олмайман“ (940).

Насия олмок,ни к,илмангиз одат,Пулни козирлангиз олмасдан бурун.... „Накд пулим булмаса - нарса олмайман11, - Дедилар Аллохнинг Расули бир кун.

„Х,азрат Расулуллох; шундай деганлар: „Сизлардан бурун утган бир кишини Аллох, таоло магфират к,илди: у бирон нарсани сотганда мулойим эди, сотиб олйётганда х,ам мулойим эди, д;укм чикрраётганда х,ам мулойим эди" (Т. 1320/26).

Яхши муомала, ширин суз шаксиз Сотувчи куркидир, унутма харгиз.Сотганда хамиша мулойим булгил,Сотиб олганда хам доим бул лазиз.

„Савдода куп к,асам ичманглар, чунки к,асам молни утк,азади, лекин баракасини кеткизади“ (306).

Молинг мак,таб эл олдида Ичаверма куп касам,Молинг Утар, лекин кетар - Баракаси, гур одам!

„Кимки заруратсиз равишда томорк,асини сотса, Аллох, таоло унинг пулига талофот юбориб пулини йук,оттиради“ (808).

Зарурат етмайин кдйси бир мумин Томоркдсин сотса уйламай харгиз,

57

Талофот юбориб унинг пулига Борини йук, этгай Аллох, шубхасиз.

„Кимки донни мусулмонларга к,иммат к,илиш мак,садида сак,ласа, бекор к,илади. Ундан Аллох, ва Расули безордирлар“ (770).

Кимки дон асраса к,иммат сотмогу - Куп фойда олмок,ни муддао к,илиб,Аллох, хдм, Расул хдм безорлар ундан,Иши чаппа кетар нафрат ёгилиб.

„Кимки бир айбли нарсани айбини айтмай сотса, доимо Аллохнинг газабида булади ва фаришталар унга лаънат ук,ийдилар“ (807).

Киши нарса сотса айбин яшириб,Элдану Аллохдан уялмай албат.Холик, газабига рубару булиб,Фаришталардан хдм эшитар лаънат.

„Кимки бир х,овлини сотса-ю, урнига х,овли олмаса, сотилган х,овлининг пули унга барака к,илмайди“ (806).

Кимки бир х,овлини сотса-ю, аммо Сотиб олмас булса янги бир х,овли,У пулларда булмас хдргиз барака,Яхши булмас албат сотувчи х,оли.

„Пуллар, тангалар Аллох, таолонинг ердаги мух,рларидир. Ким эгасининг мух,ри билан келар экан, х,ожати раво булади“ (444).

Пуллару тангалар, к,одир Аллох,нинг Ердаги мухридир, мусулмон, инон.Х,ар кимда бор экан Аллох,нинг мухри,Хожати раводир х,ар ерда, кар он.

58

„Жаноби Расулуллох узумни к,ораймагунча ва донни то бошогида цотмагунча сотишдан к,айтарганлар“ (Т. 1228/25).

Узум кораймагунча килмагил савдо,БошОк, котмагунча сотмагил донни.Инсофни унутма, йуцотма акдинг,Пучак пулга сотма гавх,ар - виждонни.

„Савдода на иллат ва на хиёнат ва на угирлик булмаслиги лозим“ (IV. 354).

Савдо халолликни севар хамиша,Савдода нопоклик к,илмагай мумин.Билингким, булмагай савдо мах,али Угирлик, хиёнат, иллатга урин.

„Расулуллох саллаллоху алайхи ва саллам бировнинг бозорини касод к,илмок, ма^садида нарх- навони оширмок,ни манъ к,илдилар“ (IV. 348).

Поклик булсин х,амиша савдо ахлига одат,Тубанлигу нокаслик унга асло ярашмас .Бировнинг бозорини касод кдлмок касдида Нарх-навони оширмок, мардларнинг иши эмас.

АХДИГА ВАФОДИР МУМИН ОДАТИ...

„.. .Ислом ахдга вафони к уч ай т и рди .(292).Вафо билан гузал ислом олами,Ахдингга вафо кил хдмиша, мумин.Бевафо инсонни эъзозламас эл,Вафо билан элга ардокли булгин.

„Сузда туриих, ахдига вафо к,илиш иймондандир“ (34).

Сузига садокдт, ахдига вафо Иймон белгисидир, к.илмагил гумон.

59

Муминлар олами - вафо олами,Садоцат йулида фидо булсин жон.

„Мусулмонлар шартида (шартномада) турувчи булурлар“ (905).

Аздига садокдт - мумин хислати,Ваъдага вафодир инсон зийнати.Сузининг устидан чикмаган - номард,Номардлар булмагай Расул уммати.

„Ахди йук, одамнинг дини йук,“ (941).

Ахдига садокдт - инсон зийнати - Ахдида собитлик - мумин одати,Аади йук, одамнинг дини хам йукдир,Ахди ёлгонларга Аллох лаънати.

„Ваъда бераётган вак,тида ниятида вафо к,илиш бор одамнинг хилофи (бажара олмагани) хилоф эмас, лекин ваъда бераётган вак,тида ниятида вафо к,илмаслик булган одамнинг хилофи хилоф х,исобланади“ (676).

Вафо ниятида ваъда берса ким,Адо этолмаса - булмагай зиён.Бажармок, булмаса мак,сади агар,Алдамчи экани аёндир, аён.

„Кимки уришмасликка шартнома тузган к,авмдан шартнома муддати тугамасдан бирон кишини улдирса, Аллох, таоло унга жаннатни х,аром к,илади“ (865).

Ким уришмасликка шартнома тузиб,Шартнома муддати тугамай ногох - Бировни улдирса сузини бузиб,Хдром килгай унга жаннатни Аллох.

60

„К,арзни уз вак,тида бермасдан чузиб юриш зулмдир" (906).

К,арзингни вак,тида т^лагил, мумин,Вафо булсин сенинг содик, хдмрохдшг.Чузиб юрсанг агар карзингни бермай,Зулмга тенг булур сенинг гунохинг.

„А^димизда ту рамиз ва улардан голиб булишимиз учун Аллох,дан ёрдам сураймиз (Кофирлар билан тузилган шартнома асосида айтилган)“ (911).

Ёв билан хдр кдчон тузсак шартнома,Баркарор турурмиз уз ахдимизда.Голиб булмокликни дилларга тугиб Мадад сУрагаймиз Аллох,имиздан.

МЕХ.РИНГНИ АЯМА КУШНИЛАРИНГДАН...

„Агар щушниларинг сени яхши деяётганини эшитсанг, демак яхшисан, ёмон дейишаётганини эшитсанг — ёмонсан“ (85).

Ахли махаллангдир хулкднгга шохдд,Савобу гунохинг уларга аён.К,Ушнилар мадхингни деса - яхшисан,Крралар эканлар - ёмонсан, ёмон!

„Сизларга кушниларингизга яхшилик щлишни буюраман“ (291).

К,Ушни - биродардир, дУсти кадрдон,К,Ушнини кдрдошдек мехрибон билинг.Ахдпикдан яшнар кУшнилар дили,Амрим: к,ушниларга яхшилик к,илинг.

61

„Кимки Аллохга ва охират кунига ишонса, к,ушнисига яхшилик к,илсин. Кимки Аллохга ва к,иёмат кунининг х,ак,лигига ишонса, мех,монини Хурмат к,илсин. Кимки Аллох,нинг бирлигига ва охират кунининг %ак,лигига ишонса, гапирса яхши гап гапирсин ёки жим турсин“ (872).

Аллох,, охиратга ишонган мумин КУшнисига к,илсин яхшилик албат.Аллох, охиратга ишонган мумин Мехмонини к,илсин доимо хурмат.

Аллох бирлигига келтириб имон Киёмат кунига ишонса хар ким Гапирса хамиша яхши гапирсин,Гапиролмас эса доим турсин жим.

„Ёнида кушниси оч туриб, узи туйган одам мумин эмасдир“ (682).

Щуни яхши билки, м^мин эмасдир КУшниси оч туриб тук юрган инсон.Мехрингни аяма мухтож к,ушнингдан,Эхсон ила булгил унга мехрибон.

Набий алайх;ий ва саллам: „Аллох, таоло х,ак,и имонсиздир“, „Аллох, таоло х,ак,и имонсиздир“, „Аллох; таоло хак!и имонсиздир“, - дер эрдилар. Одамлар: „Ё Расулуллох, ким имонсиздир?“ — деб сурашди. Ж аноб Р асулуллох •' „К,ушнисини фалокатлардан химоя к,илмайдирган одам“, - деб жавоб к,илдилар“ (IV. 88).

КУшни к,Ушнисига гуёки улфат,Ёрдамга шошилар етишса кулфат.КУшнисини кимки фалокатлардан - Х,имоя цилмаса, имонсиз албат.

62

„Ё Расулуллох,, менинг икки к,ушним бордир, уларнинг к,айси бирига тух,фалар киритиб турайин?“ Жаноб Расулуллох,: „Эшиги эшигингга як,инига“, - деб жавоб к,илдилар“ (IV. 89).

Сурашди: „КУшнининг кдйси бирига Тухфалар к,илайин, ё Расулуллох?"Жаноб Расулуллох, бердилар жавоб:„Кдйсининг эшиги булса як,инрок,“.

„К,ушнининг уйи сотилмок,чи булса, унга бошк;алардан кура кушни х,ак,лирок,дир“ (Т. 1368/27).

Сотилмок,чи булса к,ушнининг уйи,Унга ён к,ушниси х,акли аввало.Кимки бузса ногох бул акддани,КУшнилари аро бошлар можаро.

„Ёмонлигидан ( курк,иб) кушниси хотиржам була олмаган одам мумин эмас“ (681).

Сендан к,Урк,иб агар к,ушнинг х,амиша,Азоб чекса доим, булмай хотиржам,Сен мумин эмассан, билгил бегумон,Эсингни йигиб ол, эй нодон одам!

„Мук,им яшайдурган жойингизда ёмон к,ушни булишдан сак,ланинглар, чунки даладаги кушни бир оз фурсатда кетади“ (343).

Мук,им к,ушни билан булмангиз ёмон,Ахил булинг харгиз, бегубор, дилкаш.Дала к,Ушни кетар бир оз фурсатда,Лекин шахар к,Ушни сизга тобуткаш.

„Аллох, таоло ёмон к;ушниси булиб, к,ушнидан етган озорга савоб умидида сабр этган бандани яхши куради“ (204).

Ахил к,ушниларнинг кунгли мунаввар,Бири бири билан хамиша хамрох.

63

Ёмон к,ушнисидан етган озорга Сабр этган м^минни ярлацар Аллох,.

„Уч нарса катта балолардандир:1. Яхшилик к,илсанг рах,мат айтмайдиган ва

ёмонлик к,илсанг кечирмайдиган бошлик,.2. Яхшилигингни беркитиб, ёмонлигингни курса

очадиган кушни.3. Борингда озор берадиган, йугингда хиёнат

к,иладиган хотин“ (356).

Уч нарса уч катта балодир шаксиз:Беандиша бошлик, еткизар озор.Нодон кУшни солур цилингта алам,Бехаё хотиндан дил булур афгор.

Яхши бошлик, билан эл кунгли равшан,Лекин бало булур гар била туриб Яхшиликка агар рахмат демаса,Кечира билмаса ёмонлик к$фиб.

Нодон кушнилардан асрасин Аллох,Бало б^лур агар юзидур кора.Яхшиликларингни элдан беркитиб,Ёмонлигинг к^рса килур ошкора.

Яхши хотинларга фидо булсин жон,Лекин бало етар булса у офат:Борингда дилингга озор берса-ю,Йугингда хиёнат килса касофат.

„Аллох,га ва охират кунига ишонган одам к,ушнисига озор бермагайдир" (Т. 31/89).

Аллохга хар кимки ишонса агар,Охират кунини этмаса инкор,Инсофли, дили пок бир мумин булса,КУшнисига асло бермагай озор.

64

III. О ИЛА БИЛАНДИР ХДЁТ ЛАЗЗАТИ.

ОТАЮ ОНАНГНИ ЭЪЗОЗЛА ДОИМ!

„Кимки ота-онасига яхшилик к,илса, унга к,андай яхши: Аллох, унинг умрини зиёда к,илади“ (812).

Кдндайин яхшидир мехрибон фарзанд,Болиду волида дуода хар он.Ким ота-онага яхшилик цилса,Аллох унинг умрин килур фаровон.

„Ота-онасига лаънат айтган болага Аллох,нинг лаънати булсин“ (657).

Отангни хамиша эъзозла дилдан,Онангта булгайсен хамиша дилбанд.Аллох лаънатига гирифтор булгай Лаънат айтса ота-онага фарзанд.

„Уч нарса бор, кимда у булса, Аллох, таоло унга рах,мат к,анотини ёзади ва жаннатга киргизади: 1. Заифга мехрибон булиш. 2. Ота-онасининг дуосини олиш. 3. Кул остидагиларга яхшилик к,илиш“ (352).

Ота-онасининг дуосин олиб,Заифларгк кимки булса мехрибон,Яхшилик килса уз ходимларига,Аллох рахматидин булур фаровон.

„Уч тоифа одам жаннатга кирмайди: 1. Ота- онани ранжитган. 2. Арок,хур. 3. Берганини миннат к,илувчи киши“ (369).

Жаннатга кирмагай бу уч тоифа:Ота-онасини ранжитган нодон.Ичкилик кетидан кувган нокасу,Берганини миннат килувчи инсон.

5— 5544 65

„Уч кишига Аллох, к,иёмат куни к,арамайди: 1. Ота-онага ок, булган. 2. Эркакларга узини ухшатган эркакш ода хотин. 3. Даю с (хот инини к,изганмайдиган одам)“ (369).

Аллох,нинг назаридан мах,шарда мах,рум булгай Ота-она царгишин олган ок,падар нодон,Эркакларга узини ухшатган шум аёлу Хотинин цизганишни билмаган ношуд инсон.

„Кимки ота-онасини ёки бирини кекса ёшда топса-ю, уларга хизмат к,илиб, жаннатга кира олмаса, унинг бурни ерга ишк,алсин (хор булсин)“ (459).

Табаррук ёшдаги отаю она - Кунглини босмасин х,еч к,ачон губор.Хизматин к,илмайин дилин ранжитиб Озор берган кд!зу угил булсин хор.

„ Учта дуо к,абулдир:1. Ота-онанинг болага к,илган дуои бади.2. Мусофир дуоси.3. Мазлум дуоси“ (358).

Уч дуо кдбулдир хдмиша, билгил:Х , а к , и к д т курмаган мазлум дуоси,Ота-ю онанинг дуо-бади-ю,Ожиз мусофирнинг дил илтижоси.

ОНА - АХЛИ ОЛАМ ВОЛИДАСИДИР...

„Жаннат оналарнинг оёк,лари остидадир“ (378).

Оналарингизнинг пок оёклари —Остидадир жаннат, билинг бегумон!Жаннат висолини кимки истаса,Онаси пойига багишласин жон.

66

„Кимга яхшилик к,илай?“ - деб сураган сах)обага уч марта „Онангга“, - деб, туртинчисида „ Отангга!“ - деб айтдилар“ (188).

Бир сахоба сурди Расулуллохдан:„Яхшиликни кимга килганим маък,ул?“Уч бора “онагга”, - дедилар, с^нгра „Отангта!" - дедилар жавобан Расул.

„Агар ота-онанг тенг чак,ирса, онангга биринчи „лаббай“ де!“ (558).

Она ахли олам волидасидир,Хурматин адо эт хамиша тугал.Тенг чакирса агар отангу онанг,„Лаббай“ деб жавоб бер онангга аввал.

„Она жаннатнинг уртадаги эшикларидан биридир, агар хо^ласанг, уша эшикни кулдан бер ёки уни сак,ла“ (Т. 1900/43).

Жаннат уртасида эшиклар талай,Улардан биттаси онадир, билгил.Хохласанг ардокла уни хамиша,Хохламасанг агар к,улингдан бергил.

„Эркак кишида энг х,ак,к,и куп киши - онасидир“ (137).

Эркак эсанг билгил хамиша, м^мин,Онангдир сенда энг хак,к,и к^п инсон.Бир умр эъзозла, хурматла уни,Ранжитиб к,илмагин бир умр армон.

ОТАНГНИ АРДОКЛА...

„О т аларингизга яхш илик к,илинглар, болаларингиз сизларга яхшилик к,илишади“ (555).

Отасини кимки айласа эъзоз,Угил-к,изларидан кургуси иззат.

67

Фарзандлик бурчига садокдтли бул,Аллох, ардогида булурсан албат.

„Узинг хам> молинг хам аслида отангникидир“ (281).

Кузларингни яхши очгил, эй угил,Отангни шод килиш йулларин кидир.Отангдан тугилдинг, демак аслида,Узинг хам, молинг хам отангникидир.

„Отага итоат к,илиш Аллохга итоат к,илишдир. Отага осий булиш Аллохга осий булишдир“ (530).

Отага итоат килмоклик билки,Аллохга итоат этмокдик демак.Отасига кимки осийлик кдлса,Аллохга осийдир бу инсон бешак.

„Ким о mac и к,абрда ётганда хам унга яхшилик к,илишни хохласа, отасидан кейин отасининг дустларига яхшилик к,илсин“ (769).

Отаси кдбрда ётган хар мумин,Унга яхшиликни истаса агар,Ота дустларига килсин яхшилик,Шунда унинг рухи албат шод булар.

„Отангнинг дустлигини давом эткиз, уни узма, Аллох нурингни учириб куймасин“ (48).

Отанг дустлигининг давомчиси бул,Кадрдонларини ранжитма ногох.Дилларин хушнуд эт ширин суз билан,Нурингни учириб кУймасин Аллох.

„Эзгуликнинг энг яхшиси уз отасининг севган одамларига яхшилик к,илишдир“ (Т. 1903/43).

Расулуллох сузин ёдингда тутгил:„Энг яхши эзгулик, билгилки, шаксиз:

68

Отасининг севган одамларига Яхшилик кдлмокдир, унутма хдргиз11.

УЙЛАНИНГЛАР, КУПАЙИШИНГЛАР...

„ Уйланинглар, купайишинглар, чунки мен к,иёмат куни умматлар орасида сизларнинг куплигингиз билан■ фахрланаман“ (344).

Расулуллох бир кун шундай дедилар:„Умматим к^плигин орзу к,илурман.Уйланинг, к^пайинг, явми махшарда Муллигингиз билан фахрланурман“.

„Расулуллох; уйланмасликдан к,айтардилар“ (919).

Уйланмок, хаётнинг гавхари демак,Оила биландир олам лаззати.Уйланиб умрингни утказгил масрур,Зотан уйланмоклик - Расул даъвати.

„Ёмонларингиз буйдок,ларингиздир“ (500).

Буйдоклик муминга ярашмас асло,.Уйланмоклик эрур Расул суннати.Буйдок,ни хеч махал яхши деб булмас,Кимки буйдок, Утса, булмас иззати.

„Ал-Myrupa ибн Шуъба... бир аёлга совчи юборганида, Расулуллох, саллаллох;у алайх,и ва саллам унга шундок, деганлар: „У аёлни уз кузинг билан кургил, шунда ораларингда иттифок, пайдо булади" (Т. 1087/21).

Уйланмок,чи булсанг бирон аёлга,Уз кузинг билан кур, к,илмай андиша.Шунда иттифоклик булгуси пайдо,Икки дил эъзозда булгай хамиша.

69

„Хотинларнинг баракатлироги уйланиш харажатлари енгилидир“ (136).

Харажат кам булса кайси келинга,Баракатли хотин ушадир, инон.Туйингни ихчам к,ил иложи булса,Шон-шухрат кетидан кувма, мусулмон.

„ Уч нарса бор, ким уни Аллох, учун к,илса, Аллох, уларга ёрдам ва баракот беради:

1. Ким Аллох,га ишониб, савоб умидида к,ул озод к,илса.

2. Аллох,га ишониб, савоб умидида уйланса.3. Аллох,дан савоб умидида курик, ер очса“ (354).

Уч нарсага Аллох бергай баракот:Савоб умидида кул к,илса озод,Савоб дея агар уйланса мумин,КУрик, ерни очса элни к,илиб шод.

МАЖБУРАН НИКОХ К.ИЛИНМАЙДИ...

„Киши совчиси устига совчи к,уймасин, токи к,удалашгани ёки келишмагани маълум булмагунча“ (305).

Совчи борган экан бир хонадонга,Хали булмай туриб масала равшан,Совчи юбормоклик булмагай маъкул,Бундай иш келмагай мумин к,улидан.

„Жувон аёлнинг розилиги олинмагунча, у никох, к,илинмайди, к,издан эса бу х,ак,да рухсати суралади, унинг рухсати сукут к,илишидир“ (Т. 1107/22).

Жувон розилигин олмасдан туриб Никох Унимокдик макрухдир бешак.К,издан сураларкан никохга рухсат,Сукут к,илмоклиги рухсати демак.

70

„Етим цизнинг никогда очик, рухсати керак, агар сукут к,илса, рухсат берганидир. Агар кунмаса, уни мажбуран никох, к,илинмайди“ (Т. 1109/22).

Етим к,изнинг очик рухсати булса - У сукут сакдаса, килингай никох,- Агар кунмас экан, мажбурлаб уни Никох Укилмагай, булингиз огох,.

„Гувох,сиз х,олда узини эркакларга топширувчи аёллар фох,ишалардир“ (Т. 1103/22).

Никохсиз, гувохдар шохид булмайин Узини эркакка топширган аёл - Фохдшадир албат, бехаё, юзсиз,Шармандалик билан топгуси завол.

„Ханса бинти Хизом турмуш курган эканлар. Бир кун оталари мажбур к,илиб эрга берибдилар. Шунда Набий саллаллох,и алайуи ва салламнинг Хузурларига бориб шикоягп цилган эканлар, ул зот никох,ни бекор к,илибдилар“ (IV. 342).

Аёл турмуш курган булса бир замон,Мажбуран берилмас эрга хеч качон.Гар ук,илгап булса мажбуран никох,,Уни бузмок учун булгайдир имкон.

ТУЙЛАРНИНГ ЯХШИСИ КАМ САРФЛИСИДИР...

„Туйингда бир куй суйиб булса х,ам зиёфат бер“ (293).

Туйдаги зиёфат - энг яхши эхсон,Дилга фарах тул гай , кунгил - чарогон,Бир кУй булсин, суйиб берсанг зиёфат,Умринг обод булур, хаёт фаровон.

71

„Никоунинг (туйнинг) яхшиси енгилидир (кам сарфлисидир) “ (428).

Исрофли т^й, билгил, инсофдан эмас,Х,ар исрофни о к, ил саховат демас.Тежамли туй килган савоб хам топар,Туйларнинг яхшиси енгилидир, бас!

„Никох, туйида бир кун таом бериш - суннат, икки кун таом бериш фазилатдир. Уч кун таом бериш риёдир (533).

Никох туйидаги бир кунлик таом Суннатдир Расулга ким булса уммат.Икки кун зиёфат - фазилат, аммо Ундан ортиги-чи, риёдир факдт.

„Энг ёмон овк,ат бойларга едирилиб, бечораларга берилмаган туй зиёфатидир“ (330).

Туй килсанг, хушнуд эт гариблар дилин, Мухтожларга солгил тукин дастурхон.Тукларпи туйдириб бечораларни - Бенасиб колдирмок ёмондир, ёмон.

ОИЛАДИР ХДЁТ ЛАЗЗАТИ...

„Аллох, таолога бандалар ичида севимлиси сила аъзоларига манфаати куп тегадиган кишидир“ (39).

Оиланг биландир олам рохати,Оиланг биландир хдёт лаззати.Аллохга севимли бандадир кимнинг Оилага сингса купрок, мехнати.

„Одамларнинг ёмони ах,ли (оиласи)га торлик к,илган кишидир“ (505).

Ахли оилангга булгил мехрибон,Умринг кошонаси нурларга тулгай.

72

Аёлу фарзандга зик,налик к,илган Муминлар одамнинг ёмони булгай.

„Пулларнинг яхшиси — киши уз оила аъзоларига сарфлаган пули“ (146).

Оиланг ту^лигин уйла хамиша,Шодлигу бахтини кузлагил хар он.Пулларнинг яхшиси - оиланг учун - Сарф этган пулингдир, билгил, мусулмон!

„Эр уз оиласига рах;бардир ва у оила аъзоларига жавобгардир“ (630).

Эр эсанг, оиланг рахбари сенсан,Гамхур бул аввало мисоли богбон,Оила нихолин авайлаб устир,Хотин, фарзандларга булгил мехрибон.

Эр эсанг, масъулсан оиланг учун,Камолу бахтига сенсан жавобгар.Тотувлик-ла утар хар кайси кунинг,Доно булсанг, севса оиланг агар.

Эр эсанг, масъулсан оилангга сен,Бошлик хам узингсан, мураббий - узинг.Устоз мисоли бул доно рахнамо,Дилга шифо булсин хар кайси сузинг.

Эр эсанг, масъулсан оиланг учун,Хотину фарзандинг эъзозла хар он.Яхши бил: хотининг чуринг эмасдир,Фарзандинг к,ул эмас, унутма, инсон!

Эр булсанг, рахбарсан оилангга сен,Сахий бул хотину фарзандга харгиз - „Бокувчинг менман“ деб килмагил таъна, Раззок-ризк, берувчи Аллохдир шаксиз.

73

Эр булсанг, оиланг рахбари сенсан,Хотин, фарзандларга сенсан жавобгар.Оила бир кема, сен гуё дарга,Сабру донолик-ла сен уни бошкдр.

Эр эсанг, масъулсан оиланг учун,Хотину фарзандга мехринг нурин соч.Яхшилик-ла хал хил хар муаммони,Шунда оиланг хам топгуси ривож.

Рахбарсан - масъулсан оиланг учун Эъзозласанг уни топгунгдир савоб.Шуни яхши билки, Аллох олдида Оиланг учун хам бергайсан жавоб.

Эр эсанг, оиланг рахбари сенсан,Билки, ширин с^здир оила бахти.Оила заволи - зулму разолат,Дагалликдан курир толеъ дарахти.

Эр булсанг, оиланг рахбари сенсан,Мухтожликка к,илма уни гирифтор.Оила оч булиб узи кучада -Тух юрган эркакдан Аллох хам безор.

Эр булсанг, масъулсан оиланг учун,Фарзандларни устир чин инсон хилиб,Тантих килма, булсин одоб сохиби,Хурмат топсин элда мехнаткаш булиб.

„Асвад розийаллох,у анх,у ривоят к,иладилар: „Мен Оишадан: „Жаноб Расулуллох, саллаллох,у алайх,и ва саллам оилаларида (уйларида) не к,илгай эдилар?“ - деб сурадим. Оиша: „ Уй-рузгор ишлари бирлан банд булур эрдилар, намоз вак,ти булса, намозга чик,иб кетар эрдилар“ - деб жавоб к,илдилар“ (IV. 94).

Уй-рУзгорга карашмок яхшиларнинг одати,Уй ишидан ор этмок, нодонларнинг иллати.Ёдингда тут, оламнинг сарвари Расулуллох Рузгор ишин санарди эркакларнинг химмати.

74

„Кимки бир динорни уз оиласига сарфласа ва бир динорни от-уловига Аллах; йулида сарфласа ва бир динорни уз дустларига Аллох; йулида сарфласа, уша пул яхшидир“ (Т. 1966/50).

Бир динорни сарф эт оиланг учун,Оту уловингга - яна бир динор,ДУстларга багишла бир динорни сен,Шундай пулда булур барака, эй ёр!

„Киши топган молини уз оиласига сарфлаши (нафак,а к,илиши) садак,адир“ (Т. 1965/50).

Халол топган молин оиласига - Сарф этмок, садакд килмок, демакдир.Куча-куйда сочиб пулни бехуда Оилани эзган нодон эркакдир.

„Уз оиласига ва бола-чак,аларига сарф к,илган кишидан улугрок, киши бормикин! Улар ахир гудаклардир, ёшлардир, Аллох, таоло улар сабабли уни пок сак,лайди ва улар сабабли уни мух,тожликдан асрайди“ (Т. 1966/50).

Оила, фарзандлар гамини ебон Пулини сарф этган - энг улуг инсон.Гудаклар туфайли уни пок саклаб Мухтожликдан асрар Аллох, хар замон.

„ЖУФТИ ХАЛОЛИНГГА ЖИЛМАЙИБ КДРА...“

„Сизлариннг яхшиларингиз хотинларига яхшилик к,илувчилардир“ (171).

Хотинга мехрибон булмохлик - савоб,Дилларни нурафшон к,илур мухаббат.Аёлига кимки яхшилик килса,Муминлар яхшиси ушадир албат.

75

„Кимгаки Аллох, таоло солила хотин насиб этган булса, динининг ярмига ёрдам щлибди, крлган ярмига узи так,во к;илсин“ (839).

Кдйси бир муминга Аллох, таоло Солиха хотинни айласа насиб,Динининг ярмига ёрдами тегмиш,К,олган ярми учун так,во муносиб.

„Агар киши уз жуфти х,алолига жилмайиб (севиб) бонуса, у х;ам эри^а жилмайиб бо^са, Аллох; таоло х,ам уларга рах,мат назари билан к,арайди“ ( 212 ).

Жуфти халолингга бок,санг жилмайиб,Хотининг юзида кулса табассум,Рахмат назари-ла тамошо к,илиб,Аллох иккингизга к,илур тараххум.

„Аллох,нинг х,алол к,илган нарсалари ичида унга энг ёмон курингани талок,дир“ (9).

Муминлар ахлига мехрибон Аллох Не-не нарсаларни айламиш халол.Аммо улар ичра ёмон кУргани Талок, эди, билгил, сох,иби икбол.

„Хотинларни урманглар“ (960).

Хотинларни урманг, ахли мусулмон,Муминларга урмок эмас муносиб.Гар булса гунохи, жазолар Аллох,Ёмонга ёмонлик булгуси насиб.

„Мен сизларга икки заифнинг х,ак,инй х,аром к;иламан: 1. Етим. 2. Хотин“ (275).

Расулуллох бир кун дедилар: „Сизга - Икки заиф хдккин этгайман харом:Етимлар хакдига хиёнат килманг,Хотин х,акки сизга хдромдир мудом“.

76

„Жаноби Расулуллох, хотинлари Хадича вафот этгач, уни куп эслаб, к,уй суйсалар, Хадичанинг дустларини йук,лаб, уларга х,адя к,илиб, насибалар юборар эдилар“ (Т. 2017/56).

Мархум хотинининг рухини хар дам Хушнуд к,илган инсок - энг яхши одам.Ёдини унутма, дустларин йухлаб .Хадя бахш айласанг булгуси куркам.

ЭРНИ ХУРМАТ КДЛИШ ХОТИН БУРЧИДИР...

„К^айси бир хотин эрининг розилигисиз уйидан чик,са, Аллох,нинг газабида булади, то к;айтиб келгунча ё эри рози булгунча“ (311).

Эридан розилик олмайин ногох Хотин чицар б^лса уйидан агар,Кайтгунча ё эри рози булгунча Аллох газабида булур мукдррар.

„Аёл... эрнинг уйидан бирор нарсани унинг ижозатисиз бермаслиги лозим, агар берса, эрга савоби, хотинга гунох,и булади. Эрдан ижозатсиз уйдан чицмаслиги лозим, агарчи эр золим булса х,ам“ (392).

Эрнинг рухсатисиз бирон нарсани Бировга бермагай ок,ила аёл.Эрдан ижозатсиз чик,магай уйдан,Бу одобни харгиз курмагай малол.

„К,айси бир хотин сабабсиз эридан талок; су раса, жаннат х,иди унга х,аромдир“ (312).

Аёл бурчи эрур эрга садокдт,Хамиша, хар ерда унга эхтиром.Сабабсиз эридан сураса талок,,Ундайин хотинга жаннатдир харом.

77

„Аллохга ва к,иёмат кунига ишонган хотин уч кун ва ундан зиёд муддатга сафарга чик,са, у билан ё отаси, ё акаси, ёки эри, ё угли, ёки мах;рами х,амрох, булиб бориши лозим“ (Т.. 1169/23).

Уч кунлик ё зиёд сафарга агар Отланса 'мамина аёл ногахон,Унга хдмрох, лозим: ота, акаси,Эри ёки угли, махрам бир инсон.

„Эркак кийимини кийган хотинга ва хотин кийимини кийган эркакка Аллохнинг лаънати булсин“ (652).

Эрларга эркакча кийим муносиб,Аёлга ярашур аёлча хилъат.Эркак кийимини кийган хотину Хотинча кийинган эркакка лаънат.

УГИЛ-К.ИЗГА АДОЛАТЛИ БУЛИНГ...

„Алло^дан к,урк,инглар: болаларингизга нисбатан адолатли булинглар (бир хил к,аранглар)“ (23).

Фарзандларнинг бари азизу ширин,Бири бирисидан эмасдир афзал.Болаларингизга адолат к,илинг:Барчасига бир хил кдранг хар махал.

„Киши уз боласига одобдан афзалрок, нарса адо этолмайди“ (735).

Одобдан яхширок, фазилат булмас,Одобу назокат муминларга хос.Х,еч кдйси мусулмон уз фарзандига Одобдан яхширок, беролмас мерос.

78

„Бир киши бир соъ (галла улчови) садак,а бергандан уз фарзандига одоб ургатгани афзалдир“ (Т. 1951/49).

Фарзанд мумин учун ардок/ш хдргиз.Лекин одоб билан фарзандлар г^зал.Садакага ботмон бугдой бергандан Угил-кизга одоб ургатмок, афзал.

„ Угил бола уз ак,ик,асига боглик,, унинг номидан еттинчи куни к,уй суйилади, унга исм к,уйилади ва сочи олинади“ (Т. 1522/41).

Угил болаларга ак,ик,а килинг,К,уй суйинг номидан еттинчи куни.Унга исм кУйинг уша кун албат Хам биринчи бора олинг сочини.

„Кимки иккита к,изни вояга етгунча бонуса, жаннатга мен билан бирга киради“ (857).

Кимки икки кизни парвариш килиб,Вояга етгунча булса мехрибон,Жаннат равзасига муяссар булиб,Расулуллох билан кирур ёнма-ён.

„Кимнинг ёш боласи булса, унга болаларча муомала к,илсин“ (870).

Болага боладек муомала кил,Унинг гудаклигин унутма хар чог.Них,олни нихол деб билмаса богбон,Бахор келганида яшнамагай бог.

„Ал-Нуъмон ибн Баширнинг ривоят к,илишича, отаси унга бир ёш к,улни х,адя к,илди. Набий саллаллоху алай^и ва саллам хузурларига уни гувоя; к,илиш учун олиб келдилар. Расулуллох,: „Болаларингнинг барчасига баробар шундай х,адялар бердингми?“ дедилар. У: „Йук,“, - деди. Расулуллох: „Уни к,айтариб ол“, - дедилар“ (Т. 1367/27).

Хадя берсанг агар болаларингш,Барини тенг кУргил доимо, эй ёр.

79

Бирисини курсанг биридан аъло,Ранжитиб дилини, бергайсан озор.

„Бир кишидан Расулуллох; исмини сурадилар. „Исмим Х,узн (Гам)“, — деди у. „Сенинг исминг С ах, л (Шодмон) булсин“, - дедилар“ (IV. 132).

Яхши исм к,уйинг угил-к,изларга Хар бири сермазмун булсину, гузал.„Хузн“ - „гам“ исмини куйгандан кура „Сахл“ - „шодмон“ исми кднчалик афзал.

„Х,еч бир ота яхши адабдан ва гузал ахлок,дан кура яхширок, нарсани уз фарзандига х;адя к;илолмайди“ (Т. 1952/49).

Отанинг фарзандга яхши хддяси Яхши одоб билан гузал ахлокдир.Одобу ахлок,и мукаммал инсон Кдйгу аламлардан абад узокдир.

„Болаларингизга сузишни ва ук; отишни ургатинглар“ (558).

Бардам булиб уссин угилларингиз,Мехнату курашга булсинлар тайёр.У к, отиш, сузишни Ургатинг, токи Зарурат чогида булмагайлар зор.

КДРИНДОШЛАРИНГГА килгил ЯХШИЛИК

„К,ариндошларингга яхшилик к,ил, гарчи улар алок,ани узса х!ам. Аччик, булса х,ам х;ак; гапни гапир“ (288).

Кариндошларингга к,илгил яхшилик,Яхши к,ариндошлар доим биргадир,Маломатдан к,урк,ма Аллох йулида,Хар кднча аччикдир, хак, гапни гапир.

80

„Икки кишига к,иёмат кунида Аллох, к,арамайди (рах,мат назари билан): к,ариндошчиликни узган одамга ва кушнисига ёмонлик к,илган одамга“ (77).

К,иёмат кунида икки кишига Рах,мат нигох,ини ташламас Аллох,:Ким к,ариндошидан угирса юзин,КУшнисини кимки ранжитса ногох,.

„Насабларингни- ( зотларингни) билинглар, к,ариндошларингга силаи рах,м к,иласизлар. Чунки алок,аси узилган к,ариндошчиликнинг як,инлиги йук,, агар як,ин булса х;ам. Алок,а (борди-келди)си бор к;ариндошчиликнинг узок,лиги йук;, агар узок; булса х,ам (288).

Наслу насабингиз билинг, ёронлар,Кариндошлик ипи булур мустах,кам.Узилган кдрдошлик бегоналикдир:Яхши к,ардошлар-ла гузалдир олам.

„К,ариндошчиликни узган киши билан сен алок,ани тикла. Агар уз зарарингга булса х,ам х1ак1ни гапир“ (521).

Кариндошчиликни ким узган булса,Мех,рингни багишла - топгайсан имон:Зарарингга булса хамки хдмиша Хдк,икдтни гапир х,ар ерда, хар он.

„К^ариндошларига ок,ибат к,илмайдиган одам к,ариндош эмас, балки узилиб к;олган к;ариндошлик алок,аларини тикловчи одамгина к,ариндошдир“ (IV. 83).

Карин дошл арига ок,ибат к,илмас - Одамни кдриндош атамок, булмас.Узилган кдрдошлик ришталарини Богловчи муминлар кдриндошдир бас.

6— 5544 81

„Кимки ризк,им улуг, умрим узок; булсин деса цариндош-уругларига ме^р-ощбатли булсин“

(IV. 82).

„Ризк,им улуг булсин" - дер экан хар ким,„Умрим узун булсин" деса х,ар инсон, Кдриндошларига окибат килиб,Уларга хамиша булсин мехрибон.

„Н асаблари н ги здан у з к,а риндош лик ришталарини боглашни урганинглар, чунки к;ариндошлик риштаси а.^оли ичида му^аббат, мол- дунёга барака ва келажак учун cap моя к,олдиради“

(Т. 1979/52).

Насабларингиздан олингиз урнак:К,ариндошлик илмин Урганинг илдам.К,ардошлик риштаси мех,р уйготиб Барака багишлар умрга хар дам.

„К,ариндошларга ок,ибатсиз одам жаннатга кирмагайдир“ (Т. 82/11).

Окибат биландир кардошлик куркам,Мехрингиз аяманг цардошдан хар дам.Яхши билингизким, жаннатга кирмас, К,ариндошларига бемехр одам.

82

IV. ЯХШИЛИК УМРНИ УЗАЙТИРАДИ.

ЯХШИЛИК КИЛ ХАМИША, МУМИН...

„Х,ар бир яхшилик садак,адир“ (625).

Яхшиликка булгай яхшилик жавоб,Кунглингга нур тулар савоб ишингдан.Хар кдйси яхшилик - садак,а, савоб,Хар эзгу ишингдин эл дили равшан.

„Яхшилик чиримайди, гунох, эсдан чик,майди, унутилмайди; жазо берувчи улмайди; хох,лаганингни к,ил: диёнатингга к,араб жазо оласан“ (335).

Яхшилик хаётда учмагай асло,Гунох унутилмас, хотирда яшар.Яхшиликка интил, фурсат ганимат,Гунохлардан саклан, эй ахли башар.

„Агар яхшилигинг сени хурсанд к,илиб, ёмонлигинг хафа к,илса, демак, сен мумин экансан“ (83).

Яхшилик хилганда шодликка тулиб,Нохуш ишларингдин булсанг хижолат,Сен мумин экансан, дили пок инсон,Демак, узок булур сендин маломат.„Аллох, таолога фарзлардан сунг амали

солих,ларнинг энг севимлиси мусулмон кишининг дилига хурсандчилик солишдир“ (33).

Амали солихнинг энг севимлиси Мусулмон дилини шод хилмок, эрур.Бир мумин кунглини хушнуд айламак Аллох таолога хамиша манзур.

83

„Яхшиликнинг кичкинасини х,ам кичик демай к,илавер... Биродарингга очик; чех,ра билан юзланишинг билан булса х,ам яхшилик к;ил“ (21).

Яхшиликнинг катта-кичиги булмас,Бир м^мин дилини хушнуд этсанг бас.Яхшилик килгайсан биродарингга Очик, чех,ра билан бок,санг хам бирпас.

„Яхшиликка далолат к,илувчи киши яхшиликни к,илган киши билан (савобда) баробардир“ (443).

Яхшилик - муминнинг хусну камоли,Яхшилик иймондин демиш донолар.Кимки яхшиликка к,илса далолат,Яхшилик килганнинг савобин олар.

„Яхшиликка буюринглар агар узларинг к,ила олмасаларинг х,ам. Ёмонликдан к,айтаринглар, агарчи унинг х,аммасидан узларинг четлана олмасаларинг х,ам“ (747).

Яхшиликни агар кила олмасанг,Одамларга килгин яхши насихат.Ёмонликдин агар коча билмасанг,Ёмонликдин к,айтар узгани хар вакт.

„Яхш иликни рах,мдил уммат ларимдан истанглар. Уларнинг атрофида кунгилли х,аёт кечирасизлар. Яхшиликни багри тош одамлардан истаманглар, чунки уларга Алло^нинг лаънати ёгилиб туради“ (127).

Яхшилик рах.мдил умматдан келур,Рахмдил муминлар - кунгил рохати.Яхшиликдан узок багри тош инсон,Уларнинг бошида Аллох лаънати.

84

„Узингга яхши курган нарсангни узгаларга х,ам яхши кур“ (41).

Нимаки узингга маък,улу манзур,Уни бошк,ага х,ам кУргил муносиб,Мехринг аямасанг ахли муминдан,Сенга жаннат боги булгуси насиб.

„Одамлар сенга нима к,илишларини яхши курсанг, сен х,ам уларга ушани к,ил. Нимани сенга к,илишларини ёмон курсанг, сен х1ам уларга ушани к,илма“ (129).

Элнинг к,ай ишидан яйраса дилинг,Муминларга шуни сен кургил раво.Кдйси ишдан етса кунглингга малол,Ушани цилмагил бошкдга асло.

„Одамларнинг яхшилигига рах,мат айтувчи киши Аллохга х;ам х,аммадан куп шукр к,илувчи х,исобланадии (220).

Яхшилик килганга рах,мат муносиб,Ташаккур айтмоклик одобдан нишон.Одам яхшилигин билмок, хдмиша,Аллох,га шукрона демоклик, инон.

„Агар бир ёмонлик к;илсанг, кетиданок, яхшилик к,ил“ (72).

Яхшиликка интил хдр шому сах,ар,Ёмонлик, шу мл икни к,илмагил хаёл.Гар бирор ёмонлик к,илсанг дафъатан,Яхшилик айлагил ортидан дарх.ол.

„Яхшилик к,илмок, ёмон фалокатлардан асрайди“ (580).

Яхшиликни одат к,ил, мумин,Эл эъзозин топурсан бешак.

85

Офатлардан омон булурсан,Яхшилардан эл олур Урнак.

„Х,ар бир ёк,имли, мулойим ва яхши гапга кунувчи кишига дузах ути х,аром булади“

(Т. 2488/70).

Мулойим одамлар олам нацшидир,Ёк,имли сузидан дил топар х,узур.ДУзах х.аром булиб бундай одамга,Боши узра доим ёгилгуси нур.

„К,иёмат кунида одамларнинг энг ёмон у ринга тушувчиси тилидан ва ёмонлигидан к,урк,илган кишилар“ (506).

Кимнинг тилидану ёмонлигидан Изтиробга тушса к,Урк,иб одамлар,К,иёмат кунида энг ёмонларнинг Жойида булгуси тортиб аламлар.

„Кимки бир золимнинг нох,ак,лик билан х1ак1ни синдиришига ёрдамлашса, Аллох, ва Расулининг панох,идан узок, булади“ (791).

Кимки бир золимга хдбиблик килиб,Нохдк килмишига булса хдмпеша,Аллох, рах,матидан бебах,ра к,олиб,Расул лаънатига учрар хдмиша.

„Мусулмон одам х,урмати кеткизилиб, обруси тукилаётган жойда кимса уни х,имоя к,илмаса, Аллох, таоло уни х,ам ёрдамга мух,тож булиб, х,имояни истаб турган жойда ёрдамсиз к,уяди. Обруйи тукилиб, х,урмати кетаётган жойда унга ёрдам берса, Аллох,нинг ёрдамига мух;тож булиб к,олганда ( к,иёматда), Аллох, х,ам унга мадад беради“ (722).

Ик,бол гилдираги чаппа айланиб,Мумин обрусига етаркан путур,

86

Унга мадад кУлин чузган инсонга Зарур чогда Аллох багишлагай нур.

„Муминлар бир-бирларини дуст тутишликда, узаро мех,р-ок,ибат к;илишда х,амда рах,му шафк,ат к,илишда ягона бир жасадга ухшайди. Жасаднинг бир аъзоси огриса, долган аъзоларининг х,аммасига иситма кириб бедор булганидек“ (742).

ДУстлигу ок,ибат мех,ру шафцатда Муминлар мисоли ягона бир тан,Бир-бирлари учун булурлар бедор ч Гуё бир аъзодек бетобдир бадан.

„Одамларнинг яхшиси кишиларга манфаати куп текканидир“ (895).

Одамларга мададкор бул хамма ерда хдмиша,Енгил к,илиб огирини эл дуосин ол, мумин. Кишиларга кимдан етса купрок, фойда, манфаат, Одамларнинг яхшисидир, ундайларга офарин!

„Аллох, ночор, к;ийналган одамларга яхшилик к,илганни яхши куради“ (201).

Эх,сон к,илмокликни истасанг хар дам,Аввало бул ночор дардига мал хам.Мехрингни аяма ким булса мухтож,Дилидан чекинсин ташвишу алам.

„Кимки одамларнинг яхшилигига рах,мат айтмаса, Аллох,га х,ам шукур к;илмайди“ (879).

Одамларнинг яхшилигин билмас эса хар инсон, Рахмат айтиб яхшиларга килмас экан дилин шод. Аллохга хам шукур к,илмас, рахматини англамас, Бундайларнинг охирати харгиз булмагай обод.

87

„Силаи рах,м к,илиш ( к,ариндошларга яхшилик), хушхулк,лик, яхши к,ушничилик к,илиш - умрларни узокхонадонларни обод этади“ (520).

Кдриндошларингга к,илсанг яхшилик,Эл яхши хулк,ингдан доим булса шод,Яхши к,ушничилик цилсанг доимо,Умринг узок, б^лур, хонадон - обод.

„Аллох, таолонинг кишиларнинг х,ожатларини чик,арадиган бандалари бор. Одамлар улардан ёрдам сурашади. Шундай х,ожатбарорлар охиратда дузах азобидан омондирлар" (243).

Ерни яшнатгандек бах,орий сахоб,Одамлар хожатин чик,армок, савоб.Х,ожатбарорларга Аллох мехрибон:Махшарда чекмаслар изтироб, азоб.

„Ажабо, кишилар уз молига к,улларни сотиб олиб озод к,иладилару, к,андай к,илиб озод одамларни уз яхшиликлари билан „сотиб“ олмайдилар? Ахир, бунинг савоби купрок,-ку!“ (552).

Ажабо, кишилар дунёсин сарфлаб,К,уллар сотиб олиб озод к,иларлар.Озод одамларга яхшилик к,илиб Нега „сотиб“ олмас дилларни улар?

„Одамлар яхшилик к,илса, биз х;ам яхшилик к,иламиз, бизга зулм к,илишса, биз х,ам уларга зулм к,иламиз, дейдиган лак,малардан булмангизлар. Лекин мустак,ил булинглар, одамлар яхшилик к,илсалар, сиз х,ам яхшилик к,илинг, агар ёмонлик к,илсалар, уларга зулм к,илманг“ (Т. 2007/54).

„Яхшига яхшимиз, золимга - золим“, - Деган лак,малардан б^лмангиз харгиз.Яхшиликка сиз хам яхшилик к,илинг,Ёмонлик к,илсалар, зулм к,илмангиз.

88

„Мусулмонларни яхши кур ва улар билан бирга утириш“ (288).

Мискинларга хар дам шафкдтли булгил,Ширин с^з, эхсонинг аяма харгиз.Бирга хдмсух,бат бул, шод эт дилларин,Бу - сенинг муминлик бурчингдир, шаксиз.

„Х,ар бирингиз эзгулик ишнинг кичкинасини х;ам эътибордан к,олдирмангиз. Бирон яхшилик нарса топмаганлар уз мусулмон биродарига очик, чех,ра билан к,арасин. Агар гушт сотиб олсанг ё к,озон к,айнатсанг, шурвасини купрок, к,ил ва ундан кушнингга х,ам бер“ (Т. 1833/40).

Эзгуликнинг булмас катта кичиги,Очик, юзлилик хдм яхшилик эрур.Яхшилар гушт олиб шурва кдлса гар,Албат кушнига х,ам насиба берур.

„Яхшиларингиз умрлари узок, булиб, амаллари яхши булганларингиздир“ (421).

Кимнинг узок, б^лса табаррук умри,Амаллари яхши, пок, халол инсон.Энг яхши кишилар - ушалар, билгил,Уларни ардок/щ, эъзозла хар он.

„Кимки пул к,арз берса ёки согин х,айвонини к,арз берса ёки адашган кишига йул курсатса, к,ул озод щилгандек савоб олур“ (882).

К,арзга ким пул берса, мурувват к,илиб,Согин хайвонини кдрз берса агар,Адашган одамга йул курсатса ё,К,ул озод к,илганнинг савобин топар.

89

„Сизларга намоз, руза ва садак,а даражасидан х,ам афзал амал х;ак,ида гапирайми? Бу амал одамлар орасини яхшилашдир, чунки одамлар ораларининг бузилиши бор диёнатни йук, к,илади“

(Т. 2509/72).

Намоз, рУза, сада к,а - баридан афзал амал Одамлар орасини яхшилашдир бегумон.Ора бузилишидан барбод булур диёнат,Тотувликни эъзозлаб камол гопар мусулмон.

„Яхшилик к,илиш умрни узайтиради“(Т. 2139/55).Яхшилик к,илавер, мумин, хамиша,Элинг ардогида булгайсан шаксиз.„Яхшилик килганнинг умри узаяр“ - Расулуллох сузин унутма харгиз.

„Бешта нарсани зиммаларингга олинглар, жаннатга киришларингга кафил буламан:

1. Мерос так,симлашда бир-бирларингизга зулм к,илманг.

2. Одамларга нисбатан инсофли булинглар.3. Душман билан урушда курк,ок,лик к,илманглар.4. Улжани булмасдан олдин угирламанглар.5. Золимлардан мазлумлар х,ак,ини олиб

беринглар“ (123).

Мерос таксимлашда булмангиз золим,Одамлардан хар дам килинг андиша.Душман билан жангда к,Урк,ок,лик килманг, Мазлумни химоя к,илинг хамиша.

„Яхшиликка кумак берган киши яхши насиба олгусидир, ёмонликка кумак берган киши ёмон насиба олгусидир. Аллох; х;амма нарсага цодирдир“ (IV. 91).

Яхшиликка кимки айласа мадад,Насибаси булгай яхшилик албат.

90

Ёмонликка берса хар кимки кумак,Насибаси булгай ёмонлик, кулфат.

„ Уз х,ожатини х;окимга еткиза олмаётган кишиларнинг арзини х,окимга еткизинглар. Кимки х,окимга арзини еткиза олмаётган киши арзини еткизса, Аллох, таоло к,иёмат кунида сирот куприги устида ул банданинг к,адамини мустах,кам ( тойилмайдиган) к,илади“ (11).

Хар кимки хокимга уз хожатини Еткиза олмаса, айлагиз мадад.Мухтожга к$л чузган хар бир муминга Аллох махшар куни бахш этур рахмат.

„Яхшиларингиз к,арзини яхши адо этувчи кишилардир“ (419).

Кимки азиз билиб инсон кддрини,Яхши адо этса хар он кдрзини,Яхши одам - Уша, садокдт билан,Дил билан бажарган Аллох фарзини.

„Килган садак,асини, бор касаллигини ва етган м у с и б а т л а р и н и яш ирм ок, я х ш и л и к хазиналаридандир“ (758).

Килган садакасини яширса мумин,Уз касаллигини гар тутса пинхон,Етган мусибатдан суз очмас эса,Бу - бари яхшилик, савобдир, инон.

„Эзгулик яхши хулк,дадир. Кунглингдан утган ёмон фикр, агар уни ошкор к,илишни одамлардан яширсанг, айни гунох,дир“ (Т. 2389/69).

Яхши хул к, биландир эзгулик тугал,Яхши хулцни севар хамиша Аллох.Кай ёмон фикрни элдан яшириб Дилингдан утказсанг, ушадир гунох.

91

„Кимда ким бир савоб uui к,илмок,ни к,асд айлагайдир-у, аммо ( бирон сабабга кура) к,илолмай к,олгайдир, Аллох; таоло уша к,илинмай крлган ишни к;илинган х,исоблаб, унга уз даргох,ида тулии; савоб ёзиб к$йгайдир“ (IV. 214).

Биров савоб ишни дилига тугиб,Адо этолмаса булиб бир сабаб.Аллох тулик, савоб ёзур муминга Ул хайрли ишни битган хисоблаб.Кимки бел боглабон хайрли ишга Амалга оширса уни бенук,сон Аллох Унлаб, юзлаб, хатто мингларча Савоб ёзиб к,уюр унга бегумон.Кимки кдсд айлабон ёмон бир ишни Узини тийса-ю, этмаса адо,Ёмонликларидан кдйтгани учун Тулик, савоб ёзур Аллох таоло.Хар ким ёмонликни куксига тугиб Амалга оширса ниятин ногох,Бир ёмонлик к,илган гунохин унга Хузурида ёзур албатта Аллох.

„Яхшилик фак,ат яхшилик келтиргусидир!“(IV. 198).

Яхшилик келтирар факдт яхшилик,Яхшилик гулидан олам бегубор.Хамиша яхши бул оламда, мумин,Яхши номинг к,олсин жахонда ёдгор.

МЕХРИБОНЛИК М^МИН КУРКИДИР

„Ким мех,рибонлик щлмас экан, мех,рибонлик курмагайдир“ (IV. 85).

Мехрибон бул ахли оламга,Мехрибонлик саодат шаксиз.Мехрибонлик килмаган кимса Мехрибонлик курмагай харгиз.

92

„Кимдаки уч хислат булса, Аллох, таоло унинг айбини яширади ва жаннатга киритади: ожизларга мех,рибонлик к,илса, ота-онага шафк,атли булса ва кул остидагиларга ( к,улларга) эх,сон берса“

( Т 2494/71).

Уч хислат сохиби жаннатга киргай:Кимки ожизларга булса мехрибон,Ота-онасига шафкдтли булса,Тобеълар, кулларга гар берса эхсон.

„Х,ак;ик,ий х;алимлик фак,ат х,аётнинг аччик,- чучугйни тортган, тажрибали кишиларда булади“ (970).

Халим булур хаёт аччигин Татиб курган жафокаш инсон.Оламни ким к,илса тажриба,Мулойимлик касб этар, инон.

„Аллох; таоло рах,мдил бандаларига рах;м к,илади“ (271).

Рахмдиллик эрур инсон иффати,Мехру шафк,ат билан гузалдир одам.Рахмдил бандага рахм этар Аллох,Ахли оламга соч мехрингни хар дам.

„Кимки Аллох, йулида жих;од к,илаётган кишига ёрдам берса ёки катта щрздор булиб крлган одамга ёрдам берса... х;еч соя йук, к,иёмат кунида Аллох; таоло у кишига Арш соясидан жой беради“ (89/7).

Мужохидга кимки айласа ёрдам,Карздорга кай мумин кУрсатса мадад,Киёмат кунида Аллох таоло Арши соясидан жой берур албат.

93

„Мумин киши кунгли кенг ва кули очищ булади, фожир киши фирибгар ва паст табиатли булади“

(Т. 1964/50).

Муминлар кунгли кенг, очик, к,ул булур,Ишлари: эзгулик, савоб, саховат.Фожирлар фирибгар, пасткашу нокас,Кдлмиши тубанлик, фахдну разолат.

„Кимки к,ийналиб долган царздорга му^лат берса, х,ар кунига уша молни садак,а цилган баробарида савоб олади то мух,лат куни етгунича. Белгиланган кунига етгач, яна му^лат берса, х,ар кунига уша молнинг икки баробарини садаца к^илганнинг савобини олади“ (803).

Кимки мухлат берса к,арздорга агар,Садакд хилганнинг савобин топар.Яна мухлат берса, унинг савоби Садацага тенгдир икки баробар.

„Кимки кузи ожиз одамни 40 к,адам етаклаган булса, унга жаннат вожиб булибди“ (863 ).

Ожизу мухтожга мадад кулин чуз,Мехрингни аямай курсатгил химмат.Ким к^зи ожизни к,ирк, к,адам йулга - Етакласа, унга вожибдир жаннат.

„Уч нарса бор. Кимда у булса, Аллох, таоло унинг х^исобини осон к и̂лади ва уз ра^мати-ла жаннатга киргизади:

1. Ким сенга бермаса, сен унга бер.2. Зулм к^илган кишини кечир.3. Сендан алок,асини узган одамга сен алощангни

боглайвер“ (353).

Уч нарса бордирки, кимда булса у,Аллох хисобларин к,илади осон.Гунохларин кечиб, ^з рахмати-ла Равзаи жаннатга айлагай равон.

94

Ким сенга бермаса, сен унга бергин,Элга эх,сон к,илиб булгин мехрибон.Борингни багишла фак,ирлар учун,Хар он сенга булсин рахнамо иймон.

Зулм этган кимсани кечиргин, мумин,Мехринг зиёсини аямайин соч.Аллох рахматига етишай десанг,Гиналарни унут, багрингни кенг оч.

Кимки узган эса дустлик риштасин,Сен уни боглагил ёруг дил билан.Ширин сузларингдан эл топсин сафо,Кунгиллар яшнасин табассумингдан.

ЕТИМЛАРГА МЕХРИБОН БОЛИНГ...

„Аллох, таолога бандалар ичида севимлиси етим асраб, яхши бок,аётган хонадондир“ (40).

Етимга гамхурлик кил гай чин инсон,Манзур булгай хар дам Аллохга, инон,Етим асраб, унга мехрин багишлаб,Эъзозлаб парвариш хилган хонадон.

„Дилинг юмшаб, х;ожатинг раво булишини хох,лайсанми? Етимга рах,м к,ил, бошини сила, овк,атингдан едир, шунда дилинг юмшайди ва хржатинг чик,ади“ (17).

Х,ожатинг равосин тиласанг агар,Етимлар бошини сила, биродар.Мехринг зиёсини етимларга соч,Шунда дилинг юмшаб, хожатинг чихар.

„Кимки узининг ёки бировнинг етимини вояга етгунча бок,са, унга жаннат вожиб булади“ (856).

Хар ким етимларни хилса парвариш,Аллох рахматига булур муяссар.

95

Етимни вояга етказган инсон Жаннат висолига етур мукдррар.

„Етимларнинг молларини х,ам савдода айлантириб туринглар, закот уни еб тугатмасин“ (16).

Етимлар молини авайлаб асранг,Уни купайтиринг к,ушиб савдога.Ким етим молини зиёда килса,Килмиши хуш келур х,ар дам Аллохга.

„Мен ва етимни кафолатга олган киши жаннатда шундай бирга буламиз“, — деб икки бармок,ларини курсатдилар“ (280).

Кимки кафолатга олса етимни,Бошини силабон булса мехрибон.Расулуллох билан бирга жаннатда - Хдмрох булгусидир, билгил, мусулмон.

МУХ.ТОЖЛАРГА БУЛГИЛ МАДАДКОР

„Х,ар бир нарсанинг калити бор. Жаннатнинг калити камбагал-бечораларни яхши курмо%дир“ (662).

Оламда хар шайнинг калити бордир,Уни топа олур хар ок,ил инсон.Жаннатнинг калити булгуси насиб Кашшокларга кимки булса мехрибон.

„Мискинларни яхши кур ва улар билан бирга утириш. Узингдан паст мартабага к,ара, баланд мартабалига к,арама, чунки бу Аллох,нинг сенга булган неъматларини х,ак,ир ( кам) санамаслигингга сабаб булади“ (288).

Мискинларнинг кунглини ол харгиз, биродар, Мухтожларга мадад к,улин чузгил хар махал.

96

Бадавлату мансабдорга таъзим к,илмокдин, Мазлумларга мех,рибонлик юз бора афзал.

„ Узи истаган аёлга уйлан.мок1к1а к,удрати етмайдиган, сузини бировга утказа олмайдиган ва сузласа х;еч ким к,улок, солмайдиган камбагал мусулмон ер юзи тула зодагонлардан афзалдир“ (IV. 205).

Биров булса узгаларга сузи утар зодагон,Уз истаган аёлига уйланмокликка кдцир, Уйланмок,к,а маблаги йук,, *еч кимга сузи утмас- Бир камбагал ундайлардан юз бор, минг бор аълодир.

„Аллох, ночор, к,ийналган одамларга яхшилик к,илганни яхши куради“ (201).

Эх,сон к,илмокликни истасанг хдр дам,Аввало бул ночор дардига малхдм.Мехрингни аяма ким булса мух,тож,Дилидан чекинсин ташвишу алам.

„Асирларга яхши муомала к,илинглар“ (114) .

Асирлар х,ам Аллох, бандаларидир,Яхши муомала к,илинг х,амиша.Зулму х,ак,оратдан сакланинг х,аргиз,Яратгандан к,илинг х,ар дам андиша.

ЭХСОН БИЛАН ОЛАМ МУНАВВАР...

„Саховат (очик, куллик) жаннат дарахтларидан бирики, унинг шохлари дунё'га осилив тушиб туради, ким унинг шохини ушласа, уни жаннатга олиб боради“ (489).

Саховат гуёки равза дарахти,Дунёга осилиб турар шохлари.Бу шохлардин тутса кдйсики мумин,Йул олар шубхдсиз жаннатга сари.

7— 5544 97

„Кишиларга таом беринглар ва ширин суз гапиринглар“ (125).

Эхсонни аяманг ахли муминдан,Очу кдшшокларга ёзинг дастурхон.Ширин сухан булинг башар зотига,Дилларин шод этиб, булинг мехрибон.

„Ким дуом к,абул, мушкулим осон булсин деса, мух,тож ва фак,ир кишиларни гамдан чик;арсин“ (776).

Дуоси кабулин истаса хар ким,Булсин деса агар мушкули осон,Фак,ирларни гамдан айласин фориг,Саховат багишлаб, булсин мехрибон.

„Енглар, ичинглар, кийинглар, садак;а к,илинглар, аммо исроф к,илм англар, магрурланманглар“ (634).

Енг, ичинг, кийининг, садак,а кдлинг,Фак,ат исроф килманг, булмангиз магрур.Идроку инсофни рахнамо билган - Муминлар уйидан аримагай нур.

„Албатта сизлар одамларнинг х,аммасига молларингизни еткиза олмайсизлар, лекин уларга очик, чех^ра билан хушхулк,лигингизни еткиза оласизлар“ (257).

Эхсон хилмокликни ханча истаманг,Молингиз етмагай ахли оламга.Лекин очик, чехра, ширин сузингиз - Еткиза олурсиз бани одамга.

„Сахий одамнинг янглишганини кечиринглар, чунки Аллох; сахий одамни х;ар тойилганида кулидан ушлайди“ (161).

Сахий одам янглишса агар,Кечирингиз уни хамиша.

98

Чунки сахий хар тойилганда,Аллох суяр, к,илинг андиша.

„Саводсиз сахий киши серибодат бахил кишидан кура Аллох; таолога суюклирок,дир“ (Т. 1961/49).

Саховат инсонга хурмат келтирур:Бахиллик хамиша нафрат келтирур.Аллохга саводсиз сахий бир одам Бахил бир обиддан суюкли эрур.

„Киши молининг к,анчасини инъом (сарф) прилган эрса, уша узиникидир, сарф к;илмай олиб долган к,исми эрса меросхуриникидир" (IV. 202).

Кимки кднча молин айласа эхсон,Уша - уникидир абадул абад.Сарф этмай асраса кимки молини Меросхурга насиб булгай ул албат.

„(Бу дунёда) бадавлат кишилар к,иёмат кунида (савоб олганлик жих,атидан) к,ашшок, эрурлар. Аллох, таоло бойлик ато этган ва бу бойликни чор тарафга эх,сон к,илиб сочиб, яхшиликлар к,илган кишилар бундан мустаснодир“ (IV. 202).

Кимга этган б^лса бойликни ато,Махшар айёмида синагай Раззок.Эхсон айлаганлар савобга т^либ,Бахиллар савобдан б^лурлар кдшшо^.

КДРЗ БЕРИНГ, ХАМИША САДАКД КИЛИНГ

„Нарсани к,арз беришлик уни садак,а к,илишдан х,ам яхширок;дир“ (599).

Эхсон билан г^зал ислом олами,Мехринг аямагил м^миндан хар дам.Карз бериш садака килмокдин афзал,Карз бериб, б^л мухтож дардига малхам.

99

„Х,ар бир мусулмоннинг садак,а к,илмоги вожибдир. Агар садак,а к,илишга пул топмаса, к,у л мех,нати щилсин, узи х,ам фойдаланади, садак,а х,ам цилади. Агар к,одир булмаса, х,ожатманд одамга ёрдамлашсин, агар буни %ам к^илмаса, амри маъруф цилсин; агар буни х,ам цилмаса, бировга зарар еткизмасин, бу х,ам садаца булади“ (566).

Садак,а вожибдир, эй мусулмонлар,Ёрдамлаш, маблагинг булмаса агар.Зараринг етмаса бировга зарра,Бу хдм албат сенинг садакднг б^лур.

„Садащнинг афзали узидан ортганидан к,илган садак,адир. Садак,ани к,арамогингдагиларга беришдан боита“ (148).

Садак,а саховат белгиси, лекин Узингдан ортганни са д а к д килгил.Оилангдан бошла эхсонни х,ар дам,Бу - Расулуллохдинг даъвати, билгил.

„Садащанинг афзали чанцаган кишига сув беришдир“ (149).

Энг яхши садака истаган мумин Чанцаган кишига албат сув берур.Одамлар х,ожатин ким к,илса раво,Аллохнинг севимли бандаси эрур.

„К,айси каши силаи рах,м к,илиб к,ариндошларига садака ёки фащрларга бир нарса беришни бошлаган булса, Аллох, таоло унинг молини зиёда к,илади. Бирор киши молини купайтираман, деб тиламчилик эшигини очган булса, Аллох, унинг камбагалчилигини зиёда к,илади“ (708).

Кдйси м^мин кариндошлар ё факирлар ахлига Бошлар экан к,илмокликни садак,а ёки эх,сон.Аллох, унга шафкдт билан рахдоат эшигин очиб,Молу дунё, маблагини албат к,илур фаровон.

100

„Омонатли, буюрилган нарсани тулик, к,илиб берадиган омборчи х,ам садак,а берувчининг биридир“ (433).

Омборчи, билиб к,уй, халол, пок булиб,Неки буюрилса, берсанг мукаммал.Олувчи х,ак,идан юлиб колмасанг,Садакд берувчи булурсан тугал.

„Пинх,оний к,илинган садак,а Аллохнинг газабини учиради“ (518).

К,илган садакдни элга гапириб ОбрУ олмок эрур энг ёмон одат,Аллох газабини учиргай харгиз Пинхоний к,илинган садакд факдт.

„Бир киши одамларга к,арз берар эди ва хизматкорларига айтарди: „Жуда к,ийналган одамга берган к,арзингдан утиб юборгил, шоядки Аллох; таоло биздан х;ам утиб юборса“. Шу банда Аллох; таолога йулик,ди. Аллох, таоло унинг х,ам гунох,ларини кечирди“ (606).

Мухтожга к,арз бермок, - эхсон саналур,К,арз олган к,улини дуонгга очар.Жуда хам кийналган булса карздоринг,К,арзинг кечсанг, Аллох гунохинг кечар.

„Одамларга нисбатан ёмонлигингни тухтат, шу узингга садак,а х;исобланади“ (614).

Одам авлодига ёмонлигингни - Тухтатсанг, узингга садакд булур К, ил га н савобингдан кунглинг ёришиб,Дилингга саховат нурлари тулур.

„Аллох, таоло наздида х,ак, сузни гапиришдек севимлирок, садак,а йук,“ (728).

Эхсон билан олам мунаввар, гузал,Саховат сохиби дилида сурур.

101

Оламни яратган Аллох, наздида Хдк, суз энг севимли садакд эрур.

„Олаётган к,улдан бераётган к$л афзалдир“ (184).

Назар солгал: берувчи коллар Олар к,Улдан юк,ори хар дам:Билгал, м^мин, саховат харгиз Эзгуликдир, азиз, мухтарам.

„Кимки к,ийн.алиб к,олган к,арздорга мух)лат берса, х,ар кунига уша молни садака к,илган баробарида савоб олади то мух,лат куни етгунича. Белгиланган кунига етгач, яна мухлат берса, х;ар кунига уша молнинг икки баробарини садака к,илганнинг савобини олади“ (803).

Кимки мухлат берса карздорга агар,Садака килганнинг савобин топар.Яна мухлат берса, унинг савоби Садака га тенгдир икки баробар.

„Тиламчини к,урук, к,айтарманглар, агарчи чивинни бошидек нарса бериб булса х,ам“ (458).

Тиламчини курук, кдйтарманг,Садак,ани унутманг харгиз.Жиндаккина нарса булса хам,Бериб кунглин хушнуд этинг сиз.

„Одамлар билан муроса к,илиш х,ам садак,а“ (746).

Ширин суз, халимлик мумин ахлига Хамиша эхтиром, иззат келтирур.Шуни яхши билинг: одамлар билан - Муроса к,илиш хам садака эрур.

102

„Садак,а билан мол камаймайди, авф этган кишининг мартабасини Аллох, баланд к,илади ва кимки Аллох, йулида узини камтар тутса, Аллох, унинг мартабасини баланд к,илади“ (Т. 2029/58).

Садаца беришдан молинг камаймас,Авф этган кишини ярлакдр Рахмон.Кимки камтар булса, мартабасини - Аллох, баланд этгай албат, бегумон.

БЕМОР ХОЛИН СУРАНГ АЛБАТТА...

„Касал кургани борувчи книги жаннат богида юргандекдир“ (548).

Кимки бир-бирига булса мехрибон,Аллох рахматига диллари тулур.Беморни кургани борган муминлар Жаннат богларида юргандек булур.

„Кимки бир касални бориб курса ёки Аллох, учун бир мусулмоннинг х,олини сураб зиёрат к,илса, осмондан унга шундай нидо этилгай: „Хуш бул, к,адамларинг хуш булсинки, жаннатдаги бир уринни эгалладинг“ ( Т. 2008/55).

Беморни кургали борса гар мумин,Ё бир мусулмонни зиёрат килгай,Нидо эшитилур осмондан: „Хуш бул!“„Жаннатдан бир урин сеники булгай".

„Бир касални курсангиз, унга узок; умр тиланг, гарчи у тилак бирон нарсани рад к,илолмаса х,ам, унинг кунглини кутаради" (Т. 2087/62).

Касал курмок, учун борсангиз, эй ёр,Узок, умр тиланг ким булса бемор.Тилак узгартирмас такдирни, аммо Кунгулни кутариб еткизур мадор.

103

„Сени касалликда келиб курмаган одамни касал булиб к,олса, сен бориб кур. Сенга х,адя бермаган одамга сен беравер“ (553).

Сени касалликда курмаган одам Бемор булиб колса, сен кургил бориб.Сенга бирон совга бермаган булса,Дилини хушнуд эт хадя юбориб.

„Касал куришнинг мукаммал булиши касалнинг пешонасига кулингизни куйиб: „Х,олингиз к,алай?“ деб сураш биландир“ ( 753).

Касал куришнинг хам уз одоби бор:Бемор хузурига кирган хар одам Уз кУлини к,уйиб пешонасига,„Х,олингиз калай?“ деб сурасин хар дам.

КЕЧИРИМЛИ БУЛГИЛ, БАГРИ КЕНГ ИНСОН!

„Алло^га энг ёмон куринадиган киши гина ва адоватни узок; сак,ловчи одамдир“ (10).

Кечиримли булгил, багри кенг инсон,Муминларга булгил хамиша хамдам.Аллохга энг ёмон куринган киши - Гина, адоватни саклаган одам.

„ Уч нарса бор. Кимда у булса, Аллох, таоло унинг х,исобини осон к,илади ва уз рах,мати-ла жаннатга киргизади: 1. Ким сенга бермаса, сен унга бер. 2. Зулм к,илган кишини кечир. 3. Сендан алок,асини узган одамга сен алок,ангни боглайвер“ (353).

Сенга бермаганга мехрингни сочсанг,Зулм к,илса кимдир, кечирсанг агар,Сендан кочганларга багрингни очсанг,Жаннат висолига булгунг муяссар.

104

„Агар сени бирон киши сукиб, сенда йук; айб билан сени айбласа, сен уни унда бор айб билан айблама, уни к,уя бер, шунда гунох;и унга, савоби сенга булади. Х,еч к,ачон х,еч кимни сукма“ (21).

Сени биров сукиб бекордан бекор,Килмаган айбингни этса *ам изх,ор.Тенг булиб у билан с^кишма асло,Айблама, айблари булса хдм бисёр.

„У зр айтишга мажбур к;илувчи ишларни камайтиринглар“ (159).

Узр сурамоклик - яхши фазилат,Дил мусаффо булур узр ила, факдт - Нук,сонли ишларни камрок, кдл, токи Узр сурамок,к,а кам булсин х,ожат.

„Кечиримли булинглар, шунда сизларга х,ам кечиримли булишади“ (115).

Кечиримли булгил х,амиша, мумин,Багри дарё булиб яшагил хдр дам.Фурсати келганда бир куни ногох,,Одамлар кечирар дилдан сени хдм.

АЁЛЛАРНИ ЭЪЗОЗЛАНГ ХАР ДАМ...

„Аллох; таоло сизларга хотинларга яхшилик к,илишингизни буюради, чунки улар оналарингиз, к;изларингиз ва холаларингиздир“ (210).

Аллох, амри эрур: ахли аёлга Яхшилик к,илгайсиз хдр ерда, хар он.Зеро улар сизнинг оналарингиз,Кизлару синглингиз эрур мехрибон.

105

„Менга бу фоний дунёларингдан энг севимли куринган нарса аёл киши ва хушбуйлик ва кузимни энг к,увонтирган нарса намоздир“ (382).

Бу фоний дунёнинг безаги - аёл,У билан кунгиллар хдмиша хушнуд. Аёл висолидан дил олар ором, Аёлсиз бу олам булгайдир нобуд.

„ А ё л л а р э р к а к л а р н и н г т у ги ш га н сингилларидир“ (260).

Аёллар - эркакларнинг тугишган сингиллари, Муминларнинг одати - аёлларга хурматдир.Аёлни эъзозлагай муминларнинг яхшиси Яхши эхсон хамиша аёлларга химматдир.

„Эркаклар хотинларга итоат к,илганларида х;алокатга учрайдилар“ ( 934 ).

Аёл латофату назокатини Мадх этар оламда не-не эртаклар.Лекин хотинларга итоат этса,Аник халокатга учрар эркаклар.

„Аллох; х;узурида тугадиган хотин тугмайдиган чиройли хотиндан яхшидир“ (187).

Болали хотинга бермангиз озор,Уни хунук дея ранжитманг асло.Аллох хузурида тугувчи аёл Тугмас гузаллардан аълодир, аъло!

„Аёлларни фак,ат у луг одамлар х;урмат к,илади. Уларни фак,ат пасткаш одам хорлайди“ (431).

Аёлларни хурмат цилган улуг одамдир,Хурматига хурмат кайтар унинг мукдррар.Аёлларни хурлар факдт пасткаш инсонлар, Бундайларнинг умри хорлик-зорликда утар.

106

„Хотин-к,изларнинг ноМусини х,имоя к,илиш: уларни к,изгониш имондандир, к;изгонмаслик эса мунофик,ликдандир“ (577).

Хотин-к,из номусин Х.ИМ ОЯ к,илмок„Эъзозлаб к,изгонмок, - имон даъвати. Мунофикларгина к,изганиш билмас,Уларга муносиб Аллох, лаънати.

„Аёл к;обиргага ухшайди, агар уни тугрилайман десанг, синдириб к,уясан ва агар (шундайлигича) фойдаланавераман десанг, фойдаланаверасан, унинг узи азалдан к;ийшик;“ ( IV. 421).

Ковургадан яратилган хотин азали,Т^гри булмас у х,еч к,ачон уринсанг роса.Эйг яхшиси аламингни ичингга ютиб Яшайвергин хотин билан килиб муроса.

„Жаноби Расулуллох, аёллар ултирган туяларни х,айдаб бораётган Анжаша деган туябонга к,араб „Эй Анжаша, шишаларга эх,тиёт бул!“ деб айтдилар“ (IV. 125).

Аёл кдлби шишадек нозик,Шиша каби мусаффо узи.„Шишаларни эх,тиёт к,илгил!“Бу - Расули Аллохнинг сузи.

МЕХ.МОННАВОЗЛИКДИР МУМИН ХИСЛАТИ

„Аллох; таолога таомлар ичида яхши курингани куп кул тушадиган таомдир“ (38).

Эхсону мурувват инсон хуснидир,Дастурхонинг булсин очик, хар айём.Аллох, таолога севимли эрур Купнинг к,ули тушган хар к,айси таом.

107

„Мех,мон кутмайдиган одамда яхшилик йук,дир“ (974).

Мехмонни ардоклар саховат ахли,Хасислар мехмондан хамиша безор.Мехмонни хар кимки истамас булса,Ундан яхшилик хам келмагай зинхор.

„Чак,ирилган. жойга м ех,мондорчиликка боринглар“ (6).

Мехмоннавозликдир мумин одати,Ширин сухбат булур яхшига насиб,Чак,ирилган жойга боринг албатта,Мезбон эъзозига хурмат муносиб.

„Очи^кул одамнинг таоми - даво, очкуз одамнинг таоми дарддир“ (532).

Бахиллар узидан узгани курмас,Сахийлар одати мехру карамдир.ОчиккУл одамнинг таоми - даво,Очкуз одамники - дарду аламдир.

„Энг ёмон к,авм мех,мон к,абул к,илмайдиган к,авмдир“ (331).

Мехмон билан гузал маишат, хаёт,Яхши элда доим эъзозли мехмон.Кдйси элга мехмон эриш туюлса,Уша элда булмас к,адрдон ёрон.

„ Расулуллох; саллаллох,у алайх;и ва саллам мех;монга такаллуф к,илишдан к,айтардилар“ (920).

Мехмонни эъзозлаш - мумин одати,Сахийлик, халимлик - мезбон хислати.Лекин узни к.ийнаб такаллуф этмок Хеч к,ачон булмагай мехмон иззати.

108

„Кимки дастурхондан тушган ушок,ларни териб еса, магфират к,илинади“ (815).

Нон - бебахр, эъзозланг уни,У азиздир хар ерда, хар вахт.Ушокларни ким териб еса,Аллох уни килур магфират.

„Зиёфат (мех1мондорчилик) уч кун булади, ундан ортиги садак,адир“ (529).

Уч кундир мехмоннинг эъзоз-хурмати,Уч кундан ортиги - садака албат.Мехмон унутмаса $>з иззатини Зиёда булгуси доим мухаббат.

„Расулуллох, дастурхондаги таомдан жуфт к,илиб олишдан к,айтардилар“ (917).

Дастурхондан таомни жуфт хилиб олма харгиз, Одобингни унутма эл олдида хамиша.Тук,назар бул, шошилмай аста егил овхатни,Узгалар назаридан хар дам килгил андиша.

ЯХШИЛИК КИЛГАНЛАР ЭЪЗОЗГА ЛОЙИК

“Яхшиликни ургатувчи кишига х,ар бир нарса магфират к,илади, х,атто денгиздаги балик;лар х,ам". (748).

Кимки яхшиликка айласа даъват,Эзгулик мехрини этса дилга жо,Хар бир шай айлагай унга магфират,Уммон, денгиздаги баликлар хатто.

109

“Мумин киши бир амали солих, ущлса к,албида нур

пайдо булади”. (912).

Солих, амаллар-ла бу олам масрур,Яхшиликдан топар кушиллар сурур.Узгалар дилини хушнуд айлаган Муминлар к,албида батщигуси нур.

“Кимки ички куринишини яхшиласа, Аллох, унинг таищи куринишини яхшилайди”. (772).

Яхши ниятлар-ла безанса кдлбинг,Яхши амаллардан дил топса рохат Аллох жамолингни чарогон айлаб,Сенга багишлагай хусну малохат.

“Кимгаки бир яхшилик к,илинса, яхшилик к;илувчига “Аллох, сенга яхши мукофот берсин” деса, у одамнинг х,ак,к,ига дуони мукаммал к^илибди”. (853).

Кимки бир одамдан курса яхшилик,Шукронасин десин, рахматин десин.Энг яхши дуодир дилидан айтса:“Аллох сенга яхши мукофот берсин”.

110

V. О Д О Б БИ Л А Н А З И ЗД И Р О Д А М ..

САЛОМЛАШМОК, ГУЗАЛ ОДАТДИР...

„Ораларингизда салом беришни кенг тарк,а- тинглар - бир-бирларингизга мущббатларинг зиёда булади“ (142).

Саломни унутманг, ахди мусулмон,Салом багишлагай дилларга х,узур.Саломдан чехралар гулгун, нурафшон,Саломдан к^нгилга мухаббат тулур.

„Салом — Аллохнинг исмларидандир. Албатта, мусулмон киши бир к,авм олдидан утса-ю, уларга салом берса, улар алик олса, салом берган кишига шу щавмга саломни эслатганлик даражаси ёзилади“ ( л96).

„Ассалом“ Аллох,нинг номларидандир,Дилингга жойлаб ол, тилдан куймагил.Салом берган одам бошкд бировга Аллохни эслагган булур, яхши бил!

„Кимки биринчи булиб салом берса, Аллох, ва Расулининг х,узурида унинг даражаси ортик,рок,дир“ (810).

Кимки салом берса биринчи булиб,Муминлар хошида ортур хурмати.Расул шафхатига муяссар булиб,Бошидан сочилгай Аллох рахмати.

„Ж аноб Расулуллох, саллаллох,у алайх,и ва саллам ёш болалар ёнидан утаётганларида, салом берар эдилар“ (641).

Олдин салом бериш ок,иллар иши,Саломингни харгиз килмагил канда.Х,азрат Расулуллох ёш болаларга Салом берардилар йулдан утганда.

111

„Йулик,к,анда к,ул беришиб куришадиган икки мусулмон кул олишгач х,али ажралмасданок, Аллах, уларнинг гунох,ларини магфират к,илади“ (733).

К,ул беришиб куришаркан,Икки мумин баногох.,Ажралмайин гунохларин Магфират килур Аллох,.

„ Х,ар бир мусулмоннинг иккинчи бир мусулмонда олтита х,аки бордир:

1. Учрашганда саломлашиш.2. Мех,монга ча^ирса, бориш.3. Маслах,ат сураса, насих,ат билан маслах,ат

бериш.4. Аксириб Аллох^га х,амд айтса, унга жавоб

айтиш.5. Касал булса, бориб куриш.6. Вафот этса, дафн маросимида к,атнашиш“

(291).1. Муминда муминнинг олти хдкки бор,

Мезбонлик, маслахат, бермоклик салом.Аксирса жавоб у касални курмок.Жанозага бориб килмок эхтиром.

2. Муминни курганда табассум илаСалом бермокликии килингиз одат.Бу сиздаги мумин хакидир, билинг,Саломдан дилларга етгуси рохат.

3. Мумин чорлар экан сизни мехмонга,Рад этмайин боринг, килмай интизор.Бу сиздаги мумин хакидир, билинг,Бормайин дилига бермангиз озор.

4. Маслахат сураса сиздан бир мумин,Ишониб умид-ла кунглини очиб.Насихат айлабон беринг маслахат Дилини яшнатинг мехрингиз сочиб.

5. Аксириб Аллохга хамд айтса мумин„Яркамуллох“ деб кайтаринг жавоб.

112

Сиздаги хдкдидир бу х,ам муминнинг,Бир сузингиз билан олгайсиз савоб.

6. Мумин бетоб экан бориб курмоклик,Х,олини сурмоклик лозимдир х,ар дам.Бу - мумин одамнинг сиздаги хак,к,и,Бажо этиб булинг дардига малхам.

7. Вафот этса мумии эхгиром к,илибЖанозага бормок, азалий одат.Муминнинг сиздаги хакидир бу хам,Бориб хотирини шод этинг албат.

„Бир одам Расулуллох, саллаллох,у алайх,и ва салламдан: „Исломда энг яхши амал к,айсидир?“ — деб суради. Ж а н о б Расулуллох,: „О чларни туйгазмогинг, таниган ва танимаган одамга салом бермогинг“,— деб жавоб кил<)илар“. ( 12Н).

Бир одам суради Расулуллохдан:„Исломда энг яхши амал к,айсидир?““Очларни туйгизмок,, таниганлару,Танимаганларга салом бермокдир” .

„Куришиш нинг тулик,роги - икки к,уллаб куришишдир“ (753).

Зъзозу хурмат билан бахгиёрдир одамзод,Салому кУришмокдан диллар харшз нурафшон.Икки куллаб куришмок, афзал у гузал эрур,Икки куллаб куришгил хамиша, эй мусулмон.

„Лх)л-ул-кшиоб сизга салом берса, „Ва алайкум“ деб алик олингиз“ ( IV. 150).

Расулуллох сузин унутма мумин:„Зиммийлар сузидан к,илмангиз хадик.Ах;ш китоб агар салом берсалар,„Ва алайкум!“ дея олингиз алик“.

8—5544113

„Бирон мажлисга кирсангиз, салом берингиз. Агар утиргингиз келса — утиринг. Агар урнингиздан туриб кетмо^чи булсангиз, салом берингки, аввалги салом кейинги саломдан х,ак1лирок1 эмас“

(Т. 2706/75).

Одамлар йигилган жойга кирсангиз,Салом бермокликни унутманг харгиз.Урнингиздан туриб кетмок, чогида Яна салом бермок, одобдан, шаксиз.

„Ёш киши к,ари кишига салом беради“(Т. 2703/75).

Кексаларга хурмат - ёшлар одати,Одобли ^гил-хиз - ислом зийнати.Ёшлар салом берар кекса га аввал,Салом бермашнлар — элнинг иллати.

ХУШХУЛКЛИКДИР ЭНГ ЯХШИ ХИСЛАТ...

„Кишининг олижаноблиги динидир. Муруввати ацлидир. Унинг насаби эса хулк,идир“ (607).

Олижанобликдир кишининг дини,Муруввати унинг аклига дал ил.Инсон хулк,и унинг насаби шаксиз,Одоб ила одам азиз, яхши бил.

„Аллох; олийх^имматни яхши куради ва яхши хулк/iapnu ёк,тиради ва пасткашона хулкугарни ёмон куради“ (192).

Эхсон сохиби б^л хамиша, мумин, Олийхимматларни ёктирар Аллох.Яхши хулхинг билан элда топ эъзоз,Пасткашу аблахни килмагил хамрох-

114

„Киёмат кунида тарози палласига тушадиган савоблар ичида хушхулк,ликдан orupporu йук,...“ (727).

Киёмат кунида сархисоб чоги Савобу гунохлар улчанар бир-бир.Хушхулклик хамиша Аллох наздида Тарози босувчи савобдир нодир.

„Ибодатнинг энг осони ва баданга енгили жим турмок, ва хушхулк, булмок,дир“ (297).

Ибодат осони - хушхулку сукут,Хулк,и гузалларда булмагай армон.Куп с^зламок билан кетгай обруйинг,Кам сузлаган мумин к,илмас пушаймон.

„Мумин одам узининг хушхулк,лиги билан кечалари намозхон ва кундузи рузадор ( к,оим ва сойм) одам даражасини топади“ (221).

Хуш ахлоки билан гузал одамлар,Мумин хулк,и элга зеб булса агар,Кечалар намозхон, кундуз рузадор - Инсон мартабаси булур муяссар.

„Яхши хулк, очик, юзлиликдир, эзгуликни ёйиш ва одамлардан азиятли нарсани узок,лаштиришдир“ (Т. 2005/54).

Очик юзлиликдир хулк,нинг афзали,Эзгуликни ёйсанг муминлар аро,Азиятни элдан хайдасанг четга,Эл дуоси билан топгайсан сафо.

„Кимнинг хулк,и ёмон булса, узини узи азоблайди. Кимнинг гами купайса, бадани касалланади. Кимнинг кишилар билан тортишаверадиган одати булса, х,урмати кетади ва обруси тушади“ (842).

Хулки ёмон хар бир инсон уз-узини азоблар,Гам купидан мажрух булур касал билмас сог бадан.

115

Тортишишни одат кдлган одамларга минг афсус, ОбрУ тушиб, хурматидан жудо булур дафъатан.

„Мумин кишига берилган нарсанинг яхшиси хушхулк,ликдир. Кишига берилган нарсанинг ёмони чиройлигу дили ёмонидир“ (430).

Аллох, берган нарсаларнинг энг яхшиси хушхулклик,

Яхшиларнинг борлигидан олам эрур мунаввар, Чиройлигу дили хунук инсон курсанг, билгилким, Муминларга буюрилган ёмонликдир мукаррар.

„Яхшиларингиз хушхулк, булиб, кишиларга ён берувчи, яъни атрофида яхши х,аёт кечиришга имкон берувчи кишилардир. Е м онларингиз мах,мадона, дилозор, одамлар рох,атини бузувчи кишилардир“ (478).

Хуш ахлоку ширин калом инсонпарвар муминлар Хак, таоло рахматига доим булур сазовор.Махмадона, дилозору рохатбузар булса ким, Расулуллох лаънатига учраб албат булур хор.

„Агар „Бир тог урнидан кучибди“, - деса ишонинглар, аммо: „Бир кишининг хулк;и узгарибди“,- деса, унга ишонманглар, чунки у к,айси табиатда яралган булса, ушанга к,айтади“ (87).

„Тог урнидан кучибди“, - деса одамлар Ишонинг, бу эрур Аллохга осон.„Хулки узгарибди“, - десалар агар,Ишонманг, узгармас хеч качон инсон.

„Яхш илик - хушхулк,ликдир. Гунох; эса кунглингда тугилган бир нарсаки, одамлар уни куриб крлишини ёмон курасан“ (333).

Хушахлох кишилар - олам рохати,Хушахлок мумйндан етар яхшилик.

116

Гунох, - дилингдаги яширин бир сир,Х,еч курмасин, деб килурсан хадик.

„Куп кулмагил, чунки у к,албни улдиради, юз нурини кеткизади“ (288).

Куп кулавермагил бекордан бекор,Дилингни улдирар бемаъни кулгу.Юзингнинг нурини кеткизиб шаксиз,Ок,ибат еткизур бошингта к,айгу.

„Анас ибн Молик бундай дейдилар: „Расулуллох; саллаллох,у алайх1и ва саллам суконгич х,ам, бадхулк, х,ам, к,арговчи х)ам эрмас эрдилар. Бирортамизга танбех, бермок,чи булсалар: „Пешонанг тупроща теккур!“ — дер эдилар“ (IV. 92).

Сукангичу, бадхулк,, кдрговчи булма,Пештахам сузлардан узок бул албат.Расули Аллохдан олгайсан Урнак:Сузлари пок эди узидек хар вакт.

„Агар бирортангиз кимнидир х1ак1ик1атан х,ам мак;товга сазовор деб билиб, мак,тамок,чи булсангиз, у хрлда: „Мен уни бундай ва бундай деб х,исоблайман‘\— деб айтингиз. Чунким Аллох, таоло уни ( сиздан кура яхширок,) билгайдир, Аллох;нинг бандасини Аллох,нинг узига мак,тамангиз“ (IV. 99).

Бировни макташни килмангиз одат,Аллохга бандасин макташ не хожат?Мактовга сазовор булса, унутманг „Шундай хисоблайман", - демокни албат.

„Аллох, таоло барча ишда хушмуомалаликни ёк,тиргайдир“ (IV. 90).

Хушмуомала бул, мумин, хамиша,Хатто душман билан учрашсанг ногох.Шуни яхши билки, барча ишларда Хушмуомалаликни ёктиргай Аллох.

117

ХАЁ Ф А К Д Т Я Х Ш И Л И К К Е Л Т И РА Д И .

„Х,аёнинг т урган-бит гани яхш идир... \ а ё фак,ат яхшилик келтиради... Х,аё имондандир... Бех,аёлик ва гапдонлик мунофик,ликнинг икки булагидир“ (406, 407, 408, 409).

Хаё фазилатдир инсон зотига,Мукаррар хаёдин яхшилик келур.Хаё, камсуханлик - имон белгиси,Бехаё, гапдонлар мунофиклардир.

„К,айси бир нарсада уятсизлик аралашса, уни албатта айбли к,илади. К,айси бир ишда х)аё булса, уша жойни безайди“ (713).

Хаё бор хар ишда гузаллик булур.Муминлар диллари булур нурафшон.Кайда хаёсизлик аралаш булса,Айбу нуксон ила мусибат, армон.

„Аллох1дан уялмощ одамлардан уялмок,дан .у/м лозимрок,дир“ (47).

Хаё билан инсон гузалдир, билгил,Хаё билан куркам бу кухна олам.Аллохдин уялмок лозимрок эрур Харгиз одамлардин уялмокдин хам.

„Х,аё имондандур, иймон эса жаннатдадур; х,аёсизлик жафодур, жафо эса дузахдадир“

(Т. 2009/55)'.

Расулуллох бир кун дедилар шундай:„Хаё иймондандур, иймон - жаннагда.Хаёсизлик харгиз жафодур фак,ат,Жафо эса дузах ичра, албатта11.

118

„Агар биронтангиз эшик-деразаси йук̂ силлик, тош орасига кириб олиб амал к,илсангиз х,ам одамларга билинади“ (664).

Шуни яхши билки, \ар бир килмишинг Элнинг назаридан к,олмагай пинхон.Эшик-деразасиз силлик, тош ичра Бирон иш килсанг хам элгадир аён.

„У ялм асан г билганингни к,ил“ аввалги пайгамбарлар сузларидандир“ (252).

Хаё, номус инсон хулкин кузидир,Виждон деган муъжизанинг узидир.„Уялмасанг билганингни к,илавер“,Аввал утган пайгамбарлар сузидир.

ОДОБ БИЛАН МУ КАРРАМ ИНСОН...

„Ичкарига ижозат сураб кирииглик куз сабабидандир“ (268).

Одоб билан гузал хамиша инсон,Одобни унутма хар дам, мусулмон.Ижозат сурагил ичкари кирсанг,Бу билан одобинг булур намоён.

„Хонадонга ижозат сураш уч марта булади. Жавоб к,илинса, хуп, жавоб булмаса к^айтиб кетинг“ (321).

Хонадонга киринг ижозат сураб,Уч бора суралур ижозат харгиз.Жавоб к,илинса хуб, булмаса агар Кайтиб кетмогингиз маъкулдир шаксиз.

„Бир одам иккинчи одамни тургизиб юбориб, урнига узи утириб олмасин“ (IV. 155).

Баъзилар узга бир мумин оромин - Бузиб узларига истар халоват.Урнидан тургизиб бирон одамни - Утирмокни харгиз килмангиз одат.

119

„Аллох; таоло аксани хуш куриб, эсновни ё^т ирмагайдир. Э сн ов... шайтондан содир буладирган к,илмиш булиб, киши имкон к,адар уни к,айтарсин.. .“ (IV. 140).

Акса урмокликни ёк,тирар Аллох,,Лекин эснов унга хуш келмас асло.Эснову хомуза - шайтон к,илмиши,Иккисин кайтарсанг булгуси аъло.

МУЛОЙИМЛИК - ГУЗАЛ ФАЗИЛАТ...

„Аллох, таоло х;ар бир ишда мулойимликни яхши куради“ (202).

Мулойимлик ёкар Аллохга хар дам,Халимлик оламнинг малохатидир.Фазилатинг б^лсин ширинсуханлик,Ёкимли одамлар эл рохатидир.

„Кунгли юмшок,лик (х,алимлик) х,икматнинг бошидир“ (464).

Халимлик хикматнинг бошидир, билгил,Неки дилинг истар булгай муяссар.Халим булсанг, кулар омадинг хар чог,Юзинг гулдек ёниб, кунгиллар яшнар.

„Юмшок, бул, к;уполлик ва бех;аёликдан сак,лан“ (561).

Ёк,имли муминлар олам куркидир,Хулкидин жахонга таркдлар зиё.Дагалликдан булгил доимо йирок,,Мулойим булгилу, булма бехаё.

120

„Яримта хурмони садак,а к,илиб булса х,ам, у булмаса, одамларга ширинсуханлик, хушмуома- лалик к,илиш йули билан булса х,ам, оташи дузахдан сак,ланинглар“ (24).

Очик, чехралик хам садакдга тенг,Яхшилик савобдир, билгил, мусулмон,Ширинсуз, мулойим, хушахлок, булиб,Оташи дузахдан сакланинг омон.

„К,айси бир нарсада мулойимлик булса, уни безайди. К,айси нарсадан олиб куйилса, уни айбли к;илади“ (714).

Х,алимлик инсоний нафосат демак,Мулойимлик билан муаттар олам.Хдлимлик бор экан, хар дилда бахор,Мулойим муминнинг чехраси куркам.

„К,ок,инмай х;алим булмас, тажриба к,илмай доно булмас“ (Т. 2033/58).

Расулуллох бир кун дедилар шундай:„Х,еч ким халим булмас харгиз кок,инмай.Хдётдан Урганур хар ишни мумин,Доно булмагайсан тажриба килмай“.

СУЗ ИНСОН КУРКИДИР...

„Аллох; таолога сузларнинг севимлиси - ростидир“ (36).

Сузларнинг гузали рост суздир, инон,Рост суз Аллохга хам хамиша манзур.Ёлгон суздан дилга тийралик етса,Хдр кунгилга етар рост сузингдан нур.

121

„Бало гапирилган сузга боглик,дир“ (337).Cf3 борки, дардларга шифо келтирур,Суз борки, бошларга бало келтирур.Сузингни уйламай сузлама харгиз,Ёмон с^з охири жазо келтирур.

„Сузни мажозли гапиришга буюрилдим, чунки сузни мажозли *;илмок, яхшидир“ (658).

Суз инсон кУркидир, дилларга малхдм,Чиройли суз гуё бебах,о дурдир.Сухбатдош кунглини топмок истасанг,Мажоз бирла сузла: гузалрок булур.

„Аллох, таолога жих,однинг севимлиси золим подшох, олдида айтилган х,ак, суздир“ (37).

Хар мумин дилига шижоат тулиб,Хак, сузни деёлса золим подшох,га,Жаннат равзасига булгай муяссар,Жих,однинг яхшиси шудир Аллох,га.

„Тилини (сузини) яхшилаган бандага Аллох, рах,матини берсин“ (455).

Ширин сузлик ахли башар куркидир бешак,Ширин сузлар курмагайлар хдёт зах,матин.Ширин калом малхам эрур ранжида дилга,Ширинсуз х,ар банда топар Аллох, рах,матин.

„Яхши сух,батдош билан ёмон сух,батдош атир сотадиган аттор билан темирчининг дам босадиган боск,ончисига ухшайди. Аттор сизга бирор атир бериши мумкин ё сотиб олишингиз мумкин, ё хушбуй х,ид олишингиз мумкин. Аммо боск,ончи эса ё кийимни—куйдиради, х,еч булмаса ёмон х,идни бурнингизга киргизади“ (269).

Атторга ухшайди яхши сухбатдош,Атрини багишлар, этар муаттар.Ёмон сухбатдош-чи? Боск,ончи гуё,Кийим куйдирар ё бад х,ид таратар.

122

„Яхши су^батдош атирфурушга ухшайди, гарчи у сенга атридан бермаса х,ам, хушбуй %иди етиб туради“ (736).

Гуё атирфуруш яхши сухбатдош,Ширин каломидан дилинг муаттар,Агарчи атридан бермаса хамки,Хушбуй хиди анк,ир мисоли анбар.

„Кимки гапирган гапини х;ам уз амалидан х^исобласа, сузи камаяди, фак,атгина керакли гапларни гапиради“ (827).

Кошки уз гапирган гапини мумин Амали деб билса, буларди шоён:Камайган буларди кераксиз гаплар,Умрининг кадрига етарди инсон.

„Кишининг бехуда гап-сузни тарк этмоги яхши мусулмонлигидандир“ (756).

Бехуда гапларни тарк этмок авло,Сузингга муминлар булсинлар хум'ор,Вак,тингни бекорга утказма, инсон,Бехуда сузлардан Аллох хам безор.

„Эркак кишининг жамоли тйлидир“ (377).Инсон камолоти унинг хулкдцир,Эр киши жамоли тилидир, албат.Ширин сузи билан ардокли инсон,Ширин суханликдир дилларга рохат.

„Мумин одам к,иличи билан х,ам, тили билан х,ам жих,од к,илади'‘ (222).

Килич билан, уткир тил билан Жиход килар муминлар харгиз.Х,ак, суз билан хакикат учун - Курашганлар мардлардир шаксиз.

123

„Маддох,лар (кишини юзига мак,товчилар ) юзига тупрок; сочинглар“ (43).

Хдкикат сузини айтинг хар махал,Самимият булсин сизга фазилат.Маддохлар юзига тупрок, сочилсин,Лаганбардорларга муносиб лаънат.

„Аллох, таоло... уч нарсани к,илишларингни ёмон куради... норози буладиганлари:

1. Миш-миш гап айтиб юришларингга.2. Саволни куп беришга.3. Молни бех,уда сарфлашга“ (206).Миш-мишлар Аллохни ранжитар, билгил,Куп савол бергандан булур норози.Х,ар кимки молини бехуда сарфлар,Х,еч качон топмагай Аллох эъзозин.

„Ах,мок,дан сак,лан!“ (122).Нодонлар умрнинг угриларидир,Улардан тугилгай гаму аламлар.Хаётингиз килманг нодонга зоеъ,Ахмокдан сакланинг харгиз, одамлар.

„Сукишаётган икки кишининг гунох,и аввал сукиш бош лаганда булади, токи иккинчи- сукилаётган киши ундан ошириб юбормаса“ (899).

Сукишмокни одат килма, ор кил ундан, мусулмон, Сукишмокни уят билар номуси бор хар инсон. Сукишаркан икки одам, сукишларнинг гунохи Аввал сукиш бошлаганга насиб булур хар замон.

„Х,икматли суз мумин кишининг йук,отган нарсасидир, к,аердан т опса, уни олиш га х,ак,лидир“(639).

Х,икматли суз муминнинг йукотган бир ашёси, Кайда курса эъзозлаб ола билур хайикмай.Донолар хикматига хаётда амал килиб,Эзгу ниятларига эришар у пайдар пай.

124

„Гап ташиб юргувчиларнинг кишилар к,албига наштар урувчи, уларни тах,к,ирловчи ва бадном к,илувчи х;ар бир тух;мат, бухтон ва мазахлари учун х;оллари вой булгай“ (IV. 98).

Гийбатчи гап ташиб хдр кундузу шом,Та\к,ирлаш истагай, к,илмок,ни бадном,Дилларни ранжитиб наштар урувчи - Бундайин лаинлар топмагай ором.

„Кимки х,ак,ик,атни билса, уни гапиришдан кишиларнинг хавфи тутмасин!“ (185).

Хакикдт нажотдир башар зотига,У билан улугдир инсон х,амиша.Хак,ик,атни билсанг, с^зла тортинмай,Одамлардан асло к,илмай андиша.

„Баъзида киши одамларни кулдириш учун бир сузни айтади, лекин у уша сузи сабабли Аллох; рах;матидан ердан осмонча узок;лашади“ (213).

Элни кулдиришни истасанг, эй ёр,Сузингга хдмиша кдлгил эътибор.Уйламай Аллох,га гунохкор булиб,Покиза дилларга еткизма озор.

„Одамларнинг к,иёматда гунох;и молояний (фойдасиз) гапни куп гапирганидир“ (164).

Бефойда сузларни сузламанг зинх,ор,Сергап булиб берманг бировга озор.Фойдасиз сузларни куп гапирса ким,Хатто киёматда булур гунох,кор.

„Гийбат - бир кишининг ёк,тирмаган нарсаси (айб)ни гапиришдир. Агар унинг айбини гапирсанг, уни гийбат к,илган буласан, агар унда йук, айбни уники деб гапирсанг, унга бухтон к,илган буласан“ (Т. 1934/47).

Йук, кишининг айбин демоклик ёмон,Химоя к,илолмас узини инсон.

125

Айбини гапирсанг, гийбат булур бу,Йук, айбини десанг, булгай бу бухтон.

„Ж обир розийаллох,у анх,у Расулуллох, эшикларини так1иллатди. „Ким у?“ — дедилар. „Мен“, - деб жавоб берди. Жаноб Расулуллох, унинг жавобини ёк,тирмагандек: „М ен... м ен ...“ деб к,айтариб айтдилар“ (IV. 148).

Чак,ириб борсангиз бирор эшикни,„Ким?“ деб сурасалар исмингиз ногох,„Мен“ деб жавоб бермай, исмингиз айтинг,Шуни ёк,тирарди Расули Аллох.

НАЖОТ РОСТЛИКДАДИР

„Рост гапиринглар, агарчи ростликда х,алокат бор деб билсаларингиз х,ам, чунки аслида нажот ростликдадир. Ёлгон гапирманглар, агарчи ёлгонда нажот бор деб билсаларингиз х,ам, чунки аслида унда х,алокат бордир“ (339).

Рост сузланг хамиша, бу - Аллох амри,Нажот ростликдадур, ростлик - фазилат:Ёлгондан сакланинг нажот булса хам,Ёлгон ок,ибати халокат факат.

„Албатта, мен х,ам х,азил к,иламан, лекин фак,ат рост сузни айтаман“ (273).

Хдзил яхши, аммо келмайин малул,Ок,ибати хунук булмаса маъкул:„Хдзил менга хам хос, лекин хамиша Рост сузни айтаман“, - деганлар Расул.

„Ёлгон гапирманглар, чунки ёлгон гап имонга зиддир“ (310).

Ростгуйлик муминга фазилат, шоён,Тугри сузи билан гузалдир инсон.Ёлгон ок,ибати балою офат,Ёлгон гапдан етар имонга нуксон.

126

„Ё лгон чи ли к ( алдам чи лик) бузук,ликка (нопокликка) олиб келгусидир, бузук,лик (нопоклик) эса жах,аннамга етаклагай. Алло% таолонинг дарго^ида ёлгончи (алдамчи) деган ном олиб расво булайин дейдирган киши ёлгончилик (алдамчилик) к,илаверсин“ (IV. 109).

Ёлгончилик бузукликка етаклар х,ар дам, Бузукликнинг етаклаган жойи - жахдннам!Расво булай деса хар ким Аллох олдида Ёлгончилик к,илаверсин, бузукдикни хам.

„Х,ар бир хислат мумин одамнинг табиатига сингиши мумкин, лекин ёлгончилик ва хиёнатчилик муминнинг табиати булмайдии (620).

Мумин табиати оламча кенгдир,Унга сигар не-не хислату одат.Бегонадир ахли ислом зотига Харгиз ёлгончилик билан хиёнат.

„Оиш а онам из: „Х,азрат Расулуллох, х,узурларида ёлгон гапдан кура ёк,имсизрок, нарса булмас эди. Расулуллох, х,узурларида бирон ёлгон гап айтилса, кунгилларида уни сак,лар эдилар ва ёлгон гапнинг эгаси тавба к;илганини билганларидан сунггина хотиржам булур эдилар" (Т. 1973/51).

Хазрат Расулуллох хузурларида Ёлгондан ёкимсиз нарса булмасди.Тавба килмагунча ёлгончи харгиз,Ул табаррук зотнинг кунгли тулмасди.

„Агар банда ёлгон сузласа, унинг бадбуй х,идидан фаришталар бир мил масофага к,очади“

(Т. 1972/51).Ёлгонни сузласа к,айси бир банда,Аллох, одамлардан уялмай агар.Ундайин инсоннинг бадбуй хидидан Бир мил масофага малойик кочар.

127

„Ёлгон гувох,лик берувчи кишининг радами к,узгалмасдан аввал Аллох, унга дузах утини вожиб к,илади“ (497).

Ёлгон гувохликдир энг азим гунох,,Ким бундай гунохга азм этса ногох,Кадами хУзголмай турибок, унга ДУзах утин вожиб хилгуси Аллох.

„Кимки Аллох, номи билан к,асам ичсаю унга чивиннинг к,анотидек ёлгонни киргизса, к,албига к,иёматгача учмайдиган бир дог куйилади“ (251).

Чивин ханотидек ёлгон хУшилса Аллох номи билан кдсам ичган чог,КУйилгай ундайин инсон халбига Киёматга кддар учмайдиган дог.

„Гунохи кабираларнинг катталари:

1. Аллохга ширк келтирмок,.2. Ота-онага ох булиш.3. Ёлгон хасам ичиш“ (251).

Учта катта гунох шулардир, билгил:Аллох бирлигига булмох шубхадор,Ота-онасига ох булмок, яна Ёлгон хасам ичмох булиб гунохкор.

„Кимки бир мусулмоннинг молини узлаштириб олмок, мак,садида ёлгон к,асам ичгайдур, Аллох, таоло унга охиратда газабнок х,олда рубару булгайдур“. (IV. 408).

Узлаштирмок булиб мусулмон молин,Ёлгон хасам ичса хайси бир инсон,Махшар айёмида Аллох таоло Унга газабини хилур намоён.

128

„Огзини (лунжини) тулдириб гапираёт ган одамни курсанг, билгилки, у ёлгончидир, у шунчалик ёлгон гапиргайки, х;атто ёлгон гаплари уфщ а к,адар етиб борса, ажаб эрмас“ (IV. 109).

Ким лунжин тулдириб гапирса хар дам,Яхши бил: ёлгончи эрур ул одам.Ёлгонни шунчалик боплагайки у,Гаплари етгайдир уфккача хам.

„Бировдан олган гапни ёлгон кушиб узгартириб гапириш ёмон“ (184).

Бировнинг сузидир сенга омонат,Унга заррача хам килма хиёнат.Ёлгон кУшиб уни булгама, бузма,Токи сенга насиб булмагай лаънат.

„Одамлар кулсин деб ёлгон гапирган кишига вайл ( дузах) булсин, вайл булсин ( х,олига вой)“ (937).

Одамлар кулсин деб сузлама ёлгон,Уз устингдан кулги кУзгама, инсон.Ёлгоннинг чини-ю, хазили харом,Донолар олдида булмагил нодон.

„Бир-бирларингизга ёлгон ишлатиб тух,мат к,илманглар“ (990).

Тухматлардан сакланг кунгилни,Ёлгон билан булгаманг тилни.Муминларга ростлик муносиб,Пок тутинглар хамиша дилни!

„Мунофик,нинг аломати учтадир:1. Гапирса ёлгон гапиради.2. Ваъдасига бевафо булади.3. Омонатга хиёнат к,илади“ (5).

Мунофикда бордир уч хил аломат:Чин демай, ёлгонни сузлагай факат,Ахду ваъдасига кдлмагай вафо,Омонатга хар дам кдпур хиёнат.

9—5544 129

„Киши ёлгончи саналмогига эшитган х,ар бир нарсасини гапирмоги кифоядир“ (611).

Эшитган адр сузинг сузласанг агар,Эл харгиз гапингни ёлгон деб билар.Уйламай хар сузни суйлама элга,Ростлигини аввал билгил мукаррар.

„Курмаган тушни курдим деб айтишлик ёлгонларнинг ёлгонидир“ (250).

Курмаган тушингни курдим, деб айтма,Ёлгонлар ёлгони булур бу хил суз.Ёлгончи топмагай элда эътибор,Толеъи кулмагай, булмагай феруз.

„ Уруш - макр-х1ийладир“ (398).

Макру хийла факдтга урушда халол,^ийла - ёвга к,арши муносиб курол.Хдётда маккорлар топмагай толеъ,Хийлакорлик хилиб булмангиз усол.

„Кимки асоссиз бир ёлгонни ташласа, унга атаб жаннат теварагида бир иморат к,урилади, кимки узи х,ак, булиб, бир жанжалли ишни тарк к,илса, унга атаб жаннат уртасида иморат к,урилади ва кимки уз ахлощ ни тузатса, жаннат устида унга атаб иморат к,урилади“ (Т. 1993/53).

1. Кимки ёлгон сузни ташласа илдам,Ростгуйлик йулига кУюбон кддам,Унга атаб жаннат теварагида Иморат курилгай гоятда куркам.

2. Кимки хак, булса-ю узини босибТарк этса жанжалли бир ишни ногох Ж аннат Уртасида унга аталган Гузал бир иморат курдирар Аллох-

130

3. Кимки уз ахлокин тузатса агар,Имону виждони булиб унга ёр.Нак жаннат устида унга аталиб Иморат курилгай азим, пурвик,ор.

„Мусулмон мусулмоннинг ora-инисидир, унга хиёнат к,илмайди, ёлгон гапирмайди, алдамайди". (Т. 1927/46).

Мумин мумин учун ога-инидир,Бири бирисига килмас хиёнат.Ёлгон гапирмагай бир-бирисига,Бири бирисини алдамас албат.

„Одамлар орасини ислох, к,илиш учун яхши гап тук,иган киши ёлгончи эмас“ (680).

Одамлар орасин яхшилаш учун Яхши гап ту^иса бирон мусулмон,Ёлгончи булмагай, зеро ишидан Икки мумин бахти булур фаровон.

„Ёлгон сузлашдан крчинглар, чунки ёлгончилик фужурга ( бузук,ликка) олиб келади, фужур эса дузахга олиб боради. Модомики киши ёлгон сузлар ва ёлгонни к,идирар экан, у Аллох; таоло х,узурида „каззоблардан“ деб ёзилади“ (Т. 1971/51).

Ёлгондан кочингиз: фужурга бошлар,Фужурнинг макони дузахдир, азоб.Ёлгон сузлаб, ёлгон кддирган одам Аллох хузурида ёзилгай „каззоб“!

„Энг ёлгон гап икки куз билан курмаган нарсани курдим демо^дир" (IV. 372).

Курмаган нарсангта ишонма харгиз,Курган нарсангта хам идрок билан бок- Энг ёлгон гап эрур икки куз билан Курмаган нарсани курдим деб айтмок-

131

„Кимки к,албакилик к,илса, у биздан эмас“. (Т. 1315/26).

К,аллоблик имонга ёвдир бегумон,Расулуллох с^зин эслагил хар он.„К,албакилик килса хар кдйси инсон У биздан эмасдир, билгил мусулмон".

„ШИРИН СУЗ САДАКДДИР.. .“

„Ширин суз садак,адир“ (IV. 90).

Ширин с^зли булгин хамиша, мумин,Дагал сузламохни унутгил буткул.„Ширин суз садаха!“ Расулуллохнинг Ушбу сузларини ёдингда тутгил.

„Агар киши бир сузни гапириб, кейин у ёк;-бу ёк,к,а к,араб куйса, билгинки, бу гап сенга омонатдир“ (80).

Агар киши бир сузни сузлаб Кдраб кУйса у ёк-бу ёк,ка,Билгин, бу суз сенга омонат Сузлаб юрма хар бир кулохкд.

„Бузук, иш ва бузу к, гап Исломда йук,дир. Одамларнинг яхши мусулмони хулк,и яхшисидир" (219).

Бузуклик муминга ярашмас зинхор,Бузух иш, бузух гап Ислом учун ор.Яхши мусулмондир хулки хуш мумин,Курганлар хурраму курмаганлар зор.„Аллох; таоло огзи шалок, ва фах;ш иш к,иладиган

кишиларни ёмон курадии (199).

Фахшу хакрратдан хазар хил хар дам,Покиза дилларга еткизма алам.Бу икки иллатга кимки мубтало,Ундайин инсонни севмас Аллох хам.

132

„К^илган яхш илигини миннат к;илувчи, кишиларга лаънат айтиб юрувчи ва огзи бепошна х;ам уятсиз одамлар мумин эмасдирлар“ (683).

Килган яхшилигин миннат к,илувчи Одамлардан узок, ислому имон.Муминмас б е х д ё , огзи шалокдар,Кишиларга лаънат айтувчи инсон.

Яхшилик айласанг, миннат к,илмагил,Зое булур барча савобу эхсон.Килган яхшилигин с^зламас харгиз Имону одобга содик, мусулмон.

Лаънатлаб юрмагил ах,ли исломни,Кунгли дарё булгил, багри кенг м^мин.Бегунох инсонни лаънатлагувчи Муминлар сафидан ололмас Урин.

Ш алок суздин огзин тиёлмас инсон Бехаё, беадаб, нодон бир касдир.Аллоху элидан уялиш билмай Сукувчи одамлар мумин эмасдир.

„ Умматимнинг ёмонлари сернеъматликда тугилиб, уша неъматларда яшаб, турли таом еб, турли кийим кийиб, неча хил уловларни миниб, сузда огзи бепошна буладилар“ (498).

Сернеъмат тугилиб, сернеъмат яшаб,Яхши еб, кийиниб, улгайиб омон,Бепошна сузларга уста-чечанлар Энг ёмон умматдир, билинг бегумон.

„Баъзи бир сузда сех,р, баъзи бир шеърда х,икмат бордир“ (248).

Баъзи суз зимнида сехр бор, билгил,Баъзи шеърга хосдир гузал бир хикмат.

133

Сузларнинг сехрини ук,иб ол хар дам,Шеър хикматларини англаб ол албат.

„Кулок,кр озор берадиган гап сузлама" (302).

Суз дил хазинасин ноёб гавхари,Уйламай сузласанг кетар киммати.Кулок,ка етмасин озор сузингдан,Х,ар бир сузинг булсин кунгил зийнати.

„Аччик; булса х,ам х,ак,ни гапир“ (288).

Х,ак, суз суниш билмас олмосдир, мумин,Ширин суздан афзал аччик, хак,ик,ат.Аччиц булса хамки хак, сузни гапир,Донолар сузлагай хак, сузни факат.

„Биласизларми тишлаб олиш нима? Баъзи бировларнинг сузини орани бузиш ниятида бошк,а бировларга бориб чак,ишдир“ (19).

Бировлар орасин бузмок,чи булиб Бировлар сузини чак,санг бировга Хайвондек тишлаган булурсан уни,Дилини колдириб ташвиш - буров га.

„Шеърда х,икмат мавжуд“ (IV. 121).

Шеърият дилларнинг к,Ушиги шаксиз,У билан бахтиёр хамиша инсон.Расулуллох сузин унутма харгиз:„Шеърда хикмат мавжуд!“ -билгил, мусулмон.

„О дам ларга аралаш , х,адеб динингдан гапираверма, оилангга динни таргиб к,илаверма, х,азил-мутоиба х,ам к,илиб тур“ (IV. 115).

Одамларга аралаш, мумин,Х,адеб диндан сузлайвермагил.Оилангда самимий булиб,Хазиллашгил, мутоиба к,ил.

134

ТУ ПРОК КАБИ КАМТАР БУЛ, ИНСОН..

„Х,ар бирингиз одам болаларисиз ва одам тупрогфан яратилган“ (629).

Сизларнинг барингиз - одам фарзанди,Одам-чи, тупрокдан яратилган зот.Тупрокдек камтар бул, х,амиша инсон,Тупрокдек сахий бул сен хам умрбод.

„Кимки Аллох; учун камтарлик к,илса, Аллох, унинг даражасини кутаради“ (823).

Камтарин бул, мумин, умринг борича,Камтарни эъзозлар донолар ахли.Осмони фалакка етса хам боши,Эл мехрин козонмас магрурлик нахли.

Кимки камтар булса, толеъи ёрдир,Такаббур хаётдан бахт топмас харчанд.Камтар мисли тупрок, яшаса хамки,Аллох мартабасин килур сарбаланд.

„К^иёматда дузах ути кимга х;аром булишини айтайми? Х,ар бир кичик кунгил, юмшок,, узини як,ин олувчи, муомалага кунадиган кишига дузах х,аром булади“ (298).

Кичик кунгил булса, камтар, мулойим,Табиати юмшок ширин суз, мумин,Бундайин одамлар - олам кувончи,Жаннатийдир, олмас дузахдан Урин.

135

„Камчилиги йук, х,олда камтарлик к,илган; мух,тожлиги йук, х,олда узини кичик олган, х,алолдан жамгарган молини яхшиликка сарфлаган; илму х,икмат эгалари сух,батига аралашган; фак,ир- бечораларга рах,мдил булган одамлар учун к,андай яхши?Г (538).

К дн дай яхши камчиликсиз камтарин булган инсон, Мухтожлиги булмай узин кичик олса хдр замон. Яхшиликка сарф айласа хдлол топган пулини,Илму хикмат сохиблари сухбатидан фаровон.

Кдндай яхши дили тоза, касби халол одамлар, Килмишлари савоб булса факирларга мехрибон. Бечоралар гамин еса сахий булиб хамиша,Одамларга ёмонлиги тегмас булса бирон он.

Кандай яхши уз илмига амал к,илган олимлар,Доно булса, билганини аямаган билимдон,Сохиб булса уз сузига, сузи булса ихчам, соз,Багри дарё булса узи, саховатда бир жахон.

ДАСТУРХОН ОЛДИДА ОДОБ САКЛАГИЛ...

„Аллох, сенга берган неъматлардан фойдаланиб, узингни парвариш к,ил“ (286).

Не-не неъматларни берибди сенга Кодиру рахмли, шафкатли Аллох.Узингни парвариш килгил, мусулмон,Сенга булсин сихат, саодат хамрох-

„Нонни х,урматланглар!“ (170).

Нон ахли оламнинг ризку рУзидир,Нон билан фаровон яшар одамзод.Нонни эъзозламок иймон фарзидир,Кимки исроф хилур - булмагай обод.

136

„Таомнинг баракаси таом ейишдан аввал ва кейин кулни ювишдадир“ (329).

Поклик - муминларга азалий одат,Тозалик хар ишда барака берур.Таом баракаси емакдан аввал Хам ундан кейин кУл ювишда эрур.

„Одам боласига гавдасини тиклагудек бир неча лук,ма кифоя к,илади. Агар емасликнинг иложи булмаса, к,ориннинг учдан бири овк,ат учун, учдан бири ичимлик учун ва учдан бири нафас учун к,олмоги лозим“ (734).

Кам ейишга урган хамиша, мумин, Учдан бир к,оринни овкатга т^лдир. Яна учдан бири ичимлик учун, Учдан бирин эса нафасга к,олдир.

„Мен ёнбошлаб ётиб таом емайман“(Т. 1830/39).

Таом емакнинг хам уз одоби бор,Одоб билан ултир келганда таом...„Мен ёнбошлаб ётиб таом емайман11, - Расулуллох сузин ёд эт хар айём.

„Расулуллох, бирон таомнинг х,еч к,ачон айбини айтмадилар, агар хох,ишлари булса ер эдилар, булмаса куярдилар“ (Т. 2031/58).

Таом инсон учун бебахо бир кут,Расулуллохга хос суннат йулин тут:Хохишинг булса - е, булмаса - ема,Лекин таом айбин айтмок,ни унут.

137

„Су в ичганингизда туяга ухшаб бир тортишда ичманг, лекин икки хуплаб, уч хуплаб ичинг, сув ичсангиз, бисмилло денг, ичиб булсангиз, алх)амду лиллох,, денг“ (Т. 1885/44).

Сувни икки хуплаб, уч хуплаб ичинг,Бир тортишда ичманг туядек ногох,.Бисмилло деб ичинг сувни хдмиша,Ичиб булгач, айтинг „Алхдмдулиллох,“.

МАРХ.УМЛАРНИ ХДК.ОРАТ К.ИЛМАНГ...

„Мумин кишига вафотидан кейин савоби етиб турадиган амали солих,лар:

1. Тарщатган илми.2. Крлдирган солих, фарзанди.3. Мерос крлдирган Куръони.4. Курган масжиди.5. Йуловчилар учун курган ме^монхона уйи.6. К,азиган ариги.7. Тириклигида ва согломлигида садак,а-эх,сон

учун ажратган моли“ (253).

Мумин видолашгач бу олам билан,Абадий оламга кучиб макони,Савоблар еткизар килган булса гар Амали солихдар, х,аёт замони:

Таркатган илми-ю, солих, фарзанди,Курган масжиди-ю мерос Куръони.Казиган ариги, мехмонхонаси,Согломликда килган хайру эх,сони.

„ Улган кишиларингизнинг яхшиликларини гапиринглар, ёмонликларини гапирманглар“ (101).

Бу фоний дунёдан утган одамнинг Килган яхшилигини сузлангиз юз бор.Нук,сону айбидан суз очманг харгиз,Кдбрида безовта булмасин зинхор.

138

„S'ликларни сукиб, т ирикларга азият берманглар“ (954).

Уликларни сукманг, ахли мусулмон,Тириклар дилини тирнарсиз, аник,.Мархумлар рух,ини безовта килманг,Факдт Аллох, этар уларни тахкик,-

„Кимки т огдан ' таш лаб узини улдирса, жах,аннам утида узини у ёк,дан бу ёк,к,а ташлаб, абадул-абад куяди. Кимки зах,ар ичиб узини улдирса, жа^аннамда уша зах,ар кулида булиб, ундан ича-ича абадул-абад куяди. Кимки узини (бирор) тиг билан улдирса, жах,аннамда уша тиг билан унга азоб берилиб, абадул-абад куяди“ (IV. 37).

Кимки тогдан ташлаб Улдирса узин, Захар ичиб улса, чекибон озор.Тиг билан чок этса уз кукрагини - Жахдннам утида куяр баякбор.

„Расулуллох, саллаллоху алайх,и ва саллам улган кишини таърифлаб шеър (марсия) айтишдан к,айтардилар“ (922).

Мархумни таърифлаб шеър битма зинхор,Хдкикат бузилса, сенсан гунохкор,Сузингдан жой олса салгина ёлгон,Мархум арвохига берурсан озор.

„Мар^умлар орк,асидан х,акррат к,илувчи киши х,алокатга юзланаётган одамга ухшайди“ (471).

Х,алокатга юз тутган одамга ухшар шаксиз, Мархумлар оркасидан хак,орат к,илган инсон.Разолат ботцогига ботгувчи бир пасткашдир Хдр кимки мархумларни сукар булганда имкон.

139

VI. ЁМОНЛИКДАН УЗОК, БУЛ, МУМИН. ОДАМЛАРНИНГ ЁМОНИ БУЛМАНГ...

„Исломда бировга зарар бериш х,ам, зарарланиш х,ам йук,“ (976).

Зарар бериш эмас Исломга одат,Зарарланишни х,ам билмагай лойик,.Одатимиз эрур яхшилик килмок,Ёмонликни хдрдам кувланг, халойик,.

„Х,ар бир мусулмонга бошща мусулмон кишининг молини олиш, обрусини кеткизиш, к,онини тукиш х,аромдир“ (616).

Муминга хдромдир у зга муминнинг Молини олмоклик Уртаб жонини.М^мин обрусини кеткизиш - х,аром,Хдромдир муминнинг тукмок конини.

„Кишининг уятсиз, бахил, курток; булгани ёмон одам эканлигига далил була олади“ (687).

Х,аё, сахо билан, мардлиги билан Оламни безагай иймонли инсон.Ким уятсиз булса, бахил ё кУркок,Ёмон одамлиги аёндир, аён!

„Мусулмонга бошк;а бир мусулмоннинг обруси, мол-дунёси ва %они х,аромдур, так,во х,ам шундан бошланади. Бир мусулмон кишининг уз мусулмон дуст-биродарини х)ак,орат щилиши айни ёмонликдир“ (Т. 1927/45).

Муминга хдромдур мумин обруси,Мол-дунёси, кони. Шундадир такво.Мусулмон дУстини х,акорат килмок Айни ёмонликдир, унутма асло!

140

„Кимки бировларнинг нарсасини нох̂ ак, тортиб олса, у киши биздан эмасдир“ (802).

Узгалар х,ак,ига олайтирма куз,Нопокликдан имон топкуси зах,мат.Нох,ак, тортиб олган бировнинг молин Расули Аллох,га булолмас уммат.

„Кимки угирлик молни била туриб сотиб олса, угрининг айби ва гуно^ига шерикдир“ (783).

Кимки била туриб угирлик молин Сотиб олар экан босмайин хддик,Шубхасиз, у уша малъун угрининг Айбу гунох,ига шерикдир, шерик!

„Кимки йулда мусулмонларга озор етадиган uui к,илса, унга мусулмонларнинг лаънати вожиб булади“(760).

Йул булсин бехатар йуловчи учун,Мусофир билмасин йул машаккдтин,Муминга еткизса ким йулда озор,Вожиб булур ах.ли Ислом лаънати.

„Кимки бирор кишини ёмон лак,аб билан чак,ирса, фаришталар унга лаънат ук,ийди“ (831).

Лак,аб тукимоклик гунохдир албат,Кимки бир кишини к,илмайин иззат,Ёмон лакдб билан чак,ирса агар,Бор фаришта унга Укигай лаънат.

„Гийбат - Аллохга осий булишдир“ (184).

Гийбатлардан узок бул, мумин,Узгаларга килмагил тух,мат.Яхши билки, гийбатчи одам Осий булур Аллохга албат.

141

„Муминнинг сукишуви - фосщлик, уришуви ва улдиришуви кофирликдир. Ким Аллох,га осий булса, уни азоблайди“ (184).

Муминнинг сукишуви - фосиклнк, уришуви, Бир-бирин Уддириши - кофирликдан далолат.Аллох,га осий булган шаксиз олур жазосин, Расулуллох махшарда зохнр килур адолат.

„Кимки бир золимнинг хусуматига ёрдамлашса, то ундан узини ажратиб олгунча, Алло^нинг газабида булади“ (790).

Кимки бир золимга хушомад к,илиб Хусуматларига булса мададкор,Маигьум ниятидан кайтгунга кадар Аллох, газабига булгуси дучор.

„Бадхулк^ик шумликдир“ (390).Ёмон муомала - шумлик белгиси,Бадхулк, инсонлардан дил топар озор.Хулкингни тузатгил Аллох хурмати,Эл кдхрига учраб булмагайсан хор.

„Айбдорлик учун к,уйидаги уч сифат кифоя к,илади:

1. Узидаги айбни курмасдан уни бошк,а одамларда куришлик.

2. Узи к,илаётган ишни бошк,алар к;илса кулиш.3. Сух,батдошга озор бериши (288).Уч сифат кифоя айбдор булиб Элу юрт таънасин эшитмок учун.Огох булиб саклан бу уч гунохдан,Бошингни к,илмасин эл ичра нигун:

1. Уз айбингни курмай мисоли кузгу,Бошкдлар кил ганда кУрсанг хар махал,Одамлар не деркин, узинг айт, мумин,Аввало уз айбинг билганинг афзал.

142

2. Узинг килган ишга бепарво булиб Бемаъни эканинг сезмайин хар дам,Бошкдлар шу ишни к, ил ганда кулсанг,Уйлагил: не деркин кузатган одам?

3. Яхши сухбатдошинг с^зларкан дилдан,Сидкидил тингламок, - одоб белгиси,Эшитсанг гижиниб, паришонхотир,Бегумон: узига озор билгуси.

„Аллох; таоло х,узурида к,иёмат кунида иккиюзламачи кишилар энг ёмон одамлардан х,исобланадилар“ ( Т. 2025/57).

Аллох хузурида махшар айёми Иккиюзламачи - энг ёмон одам Кдлмиши риёдир, самари - зарар,Улардан узок юр, булмагил хамдам.

„Кишиларга нисбатан к,албига Аллох; рах;му шафк,ат солмаган одам зиёнкорлик, %асрат ва надоматда к,олувчи бандадур“ (410).

К,албига рахмли, кудратли Аллох Рах,му шафкат нурин солмаган инсон Элга зиёнкордир хар ерда, хар чог,Х,асрат, надоматда колгувчи нодон.

„Кишининг ёмон эканига кишилар к;ули билан ишора к;илиб курсатилгудек шух;рат топиш далолат к,илади“ (327).

Кимники одамлар ишорат килиб К,ули билан агар курсатса доим.Ёмон одамлиги шундан аёндир,Бундайин “шухрат“дан асра, худойим.

„Кимки бирор ёмонлик к,илса, шу дунёдаёк, жазосини тортади“ (890).

Уйлама ёмонлар факат дузахда Аллох газабига булар деб дучор.

143

Х,ар ким ёмон булса, шу дунёдаёк,Муносиб жазосин олур баякбор.

„К,иёмат фак,ат ёмон одамлар к,олгандагина булади“ (965).

Яхшилик - оламнинг устуни, билгил,Яхшилар бор экан, бул мае киёмат.К,иёмат кУзголур колса оламда Нопок, золим - ёмон одамлар фак,ат.

„Чак,имчилар жаннатга кирмайди“ (Т. 2026/57).

Чакимчилар хаёт нуксидир,К,илмишлари игво-ю тух,мат.Хар сузидан офат ёгилар,Насиб булмас буларга жаннат.

„Эй одамлар, Аллох,дан к,урк,инглар! Аллохга к,асамки, мумин муминга зулм к,илмайди, мабодо к,илса, к,иёмат куни Аллох, ундан уч олади“ (318).

Зулм к,илолмагай муминга мумин,Рах,му шафкат эрур муминга хдмрох,.Ахли Ислом килса бир-бирига зулм,Золимдан уч олур мах,шарда Аллох,.

„ Зулм лан аёт ган киш ининг к,аргишидан сак,ланинглар! Зеро, унинг дуосини тусадиган парда йук,, агарчи кофир булса х,ам“ (25).

Мазлум каргишидан кУркинг хдмиша,У хох, кофир булсин ва хох, мусулмон.Оламдаги барча парда-ю девор Мазлум дуосига булолмас тугон.

144

„К,иёмат куни одамларнинг энг ёмонроги — дунёда одамлар уни бе^аёлиги, бузук, гапидан сак,ланиш учун узларига к,ушмай к,уйган одамдир“ (239).

Кдй инсонни одамлар бехдё, беадаб деб К^шмаса узларига безиб бузук, гапидан.Одамларнинг ёмони уша банда, бегумон,Мах,шар куни жой олур гунох,корлар сафидан.

„Кимки яхшилик к,илса, мукофотланглар. Агар мукофот бергудек нарса т опм асаларинг, кунгилларинг тулгудек дуо к,илинглар“ (779).

Х,ар бир яхшиликка мукофот вожиб,Яхшилик к, и л га н дил топгуси сафо.Ким яхшилик к,илса, мукофот беринг,Х,еч б^лмаса к,илинг чин дилдан дуо.

„Мусулмонни улдириш - кофирлик, сукиш — фосик,ликдир. Мусулмон кишига уч кундан ортик, гина сак;лаб юриш щ лол эмасдир“ (597).

М^минни улдириш кофирлик, с^зсиз,Муминни с^кмоклик фосиклик албат.Уч кунгача булур гина муддати,Гина сакламаслик - муминга одат.

„Замоннинг охиридаги мулкларнинг энг ёмони к;ул ушлашЛикдир“ (502).

Замон сунгидаги мулкнинг ёмони Кул ушламок, эрур, билиб к,уй, мумин.Эркидан айирмок, одам фарзандин Аллохга хуш келмас, яхши уйлагин.

10—5544 145

„(Келажакди) умр (оак,т) тез утадирган булиб к,олгай, ишсизлик купайгай, хасислик авж олиб, (саховат) уртадан кутарилгай, х)арж ( к,отиллик) купайгай" (IV. 93).

Замонлар келарки, умр тез утиб,Купайгай ишсизлар - ночор, дарбадар.Хасислик авж олур саховат кетиб,Кртилликлар ортар элда мукаррар.

„Кишиларга ёк,аман деб к,илинадиган гап, суз билан иш (ша^вати хавфия) ва киши кузига к,илинган ибодат (риё) - бу ширкдир“ (514).

Юртга ёкдман деб сузланган cjfey,Эл эъзози учун к,илинган эхсон,Кишилар кузига ук,илган намоз,Риёдир, ширк эрур, билгил мусулмон.

„Кимки бировнинг ерини золимлик билан нох̂ ак, узлаш т ирса, к,иёмат куни Аллох, таолонинг газабига йулик,ади“ (800).

Бировнинг ерини золимлик билан - Кимки узлаштирса еткизиб озор,Мах,шар айёмида х,еч бир гумонсиз Аллох, газабига булгай гирифтор.

„Одамларнинг ёмони Аллох,ни уртага к,уйиб сураганда х,ам садак,а бермаган кишидир“ (504).

Бир мискин сураса агар садака,Аллох номин к,Уйиб уртага ногох- Ноумид цайтарган хар к,айси инсон - Одамлар ёмони, беимон гумрох,.

„Кимки к,улин.и зиночи ёки угрисан, деб х,акррат к^илса, у эса бу айбдан холи булса, х1ак1орат прилган кишига к,иёмат куни дарра урилади“ (866).

Кимки уз к,улини нохакдан нохак,Зиночи, угри деб к,илса хак,орат.

146

К,иёмат кунида хдк,оратчига - Дарра урилажак, килинмай шафкдт.

„Мумин кишига к,асддан зарар келтирган ва унга фириб берган киши малъундир“ (Т. 1941/48).

Муминга ким кдсддан зиён келтирса,Унга фириб берса кунлардан бир кун,Ёмонлар ёмони ушадир, билгил,Ундайин нобакор малъундир, малъун!

ОЗОР БЕРМА ИНСОНГА АСЛО...

„Тилидан ва к,улидан мусулмонлар саломапг булган киши мусулмондир“ (902).

Ах;ли муминларга тилу дастидан Ким озор бермаса, уша - мусулмон.Мех,рингни аяма инсон зотидан,Мух,тожларга х,ар дам билгил мех,рибон.

„Х,ар бир озор берувчи дузахда булади“ (624).

Дилозор б^лишдан ёмон гунох, й^к,Одамлар к^нглини ранжитма - зинх,ор.Узгаларга озор берувчи инсон ДУзах оташида куяр баякбор.

„Кимки мусулмонга озор берса, менга озор берибди, менга озор берса, Алло^га озор берибди“(761).

Расулуллох сузин унутма зинхор,„Ким бир мусулмонга еткизса озор,Менга озор берган булур мукаррар,Бу эса Аллох,га озордир, эй ёр“.

147

„Кимки бировга зарар берса, Аллох, унга зарар еткизади, ким маш ащ ат солса, Аллох; уни х,ам машак,к,атга солади“ (854).

Ким бирон муминга, еткизса зарар,Аллох, узига хам зарар еткизар,Кимки машакхатга хУйса бировни,Аллох машакхатга рупара к,илар.

„Ким рах,м к,илмаса, унга х,ам рах,м к,илинмайди, ким кечирмаса, у х,ам кечирилмайди, ким гунох,дан к,айтмаса, уни жазога тортишдан к,айтилмайди“ ( 886).

Кимки берах,мдир - рах,м кдлинмас, Кечирмаганларни кечирмас Аллох,.Жазодан кутулиб кололмас асло Йулидан к,айтмаса к,илганлар гунох,.

„Кимки бир зиммийга (мусулмонлар кул остида яшаётган кофирларга) озор берса, мен унинг даъвогариман. Кимгаки даъвогар булсам, к,иёмат куни даъво к,иламан“ (762).

„Кимки муминларнинг к,ули остида Яшовчи кофирга еткизса озор,Унга даъвогарман рузи мах,шарда“, - Дедилар Аллохнинг Расули бир бор.

„Кофирни сукиш билан мусулмонга озор берманглар“ (944).

Ахли олам эрур эъзозга хуммор,Инсонни хушнуд эт булиб хушгуфтор,Х,ар ким бир бегунох кофирни сукса,Муминлар дилига бергуси озор.

„К,иёмат кунида одамларнинг энг паст даражалиси дунёда одамлар унинг ёмонлигидан нотинч булган кишидир“ (238).

Чинакам мусулмон - мумину к,обил,Хулкддан эл топар осойиш, рохат.

148

Кимки одамларнинг тинчини бузса,Жазосини топгай р^зи к,иёмат.

„Судхурликдан х,ам к̂ аттик̂ рок; нарса кишининг ор-номусини х,акррат к,илишдир. Сукишнинг ёмони х,ажв к,илишдир“ (103).

Судхурликдан кдйси гунох, кдттюфок,?Инсон ор-номусин хдкорат к,илмок,- Сукишлар. ичида ёмони хажвдир,Х,ажву хдкоратдан юргил узокрок,.

„Е т т и т а х,алок к^илувчи н а р са д а н сак;ланинглар:

1. Аллох;га ширк келтириш.2. Сехр к/илмок,.3. Нох,ак, к,он тукиии4. Судхурлик (пулни фойдага бериш).5. Етимнинг молини емок,.6. Урушдан к,очиии7. Эрли мумина, иффатли аёлни зинокор деб

тух)мат щилиш“ (29).

Х,алокатли етти ишдан сакланинглар: Аллохга Ш ирк келтирманг, сехр цилманг хдмда тукманг

нохдк, к,он.СудхУр булманг, етим молин еманг, к,очманг

урущцан,Пок аёлга зинокор деб туэдмат килманг ногахон.

ИЧКИЛИК РАЗОЛАТ БУЛОГИ ЭРУ Р...

„Арогфан сак^ланинг, чунки у барча ёмонликлар калитидир“ (415).

Мает килур ичимлик - мумин душмани,Офату кулфатга етаклар хдргиз.Барча ёмонликлар калити - удир,Умринг адо килар аямай шаксиз.

149

Арокдан гунохлар булур жамулжам,Арокдан гам унгай, изтироб, алам.Фарзандлар фарёди унинг туфайли,Ундан оилада мусибат, мотам.

„К,айси бир ичимлик мает к,илса, уша ичимлик х,аромдир“ (Т. 1863/41).

Кдй ичимлик мает килса агар,Уша нарса хдромдир, албат.Ичимликдан сакданинг хдргиз,Яхши билинг: ул эрур офат.

„Расулуллох, саллаллох)у алайх)и ва саллам мает к,иладиган ва буш аш тирадиган нарсаларни истеъмол к,илишдан к,айтардилар“ (927).

Неки мает айласа ва ёки сархуш,Неки бушаштирса ё килса бех,уш,Узок, б^л улардан, ихтиёр этма,Огзингга олмагил сенда б^лса х,уш.

„Бугдойдан хамр (мает к,илувчи ичимлик) ясалади; арпадан, хурмодан, майиздан ва асалдан хамр ясалади" (Т. 1872/42).

Бугдою, арпадан, хурмо, майиздан,Асалдан ясалур хамр, алхдзар.Мает килур ичимлик хдромдир шаксиз,Недан ясалса хдм бариси - зах,ар.

„Аллох1 ва к,иёмат кунига ишонган киши арок, ичмасин, Аллох; ва к,иёмат кунига ишонган киши арок, ичаётган дастурхон олдида утирмасин“ (548).

Аллох, ва махдгарга ишонган инсон Мает цилур ичимлик ичмас х,еч кдчон,Ичкилик ичилур дастурхон узра - Булмагуси хдргиз мезбону мехмон.

„Арок; гунох^ларнинг жам к,илувчисидир“ (184).

150

„Купи мает щиладиган ичимликнинг озини ичишдан х)ам сизларни щайтараман“ (287).

Май к^пи харомдир, ози - хдлол деб,Узингни юпатма, ичкилик кули.Купи х,аром майнинг ози х,ам х,аром,Яхшиси воз кечгил ундан бир йули.

„Сувайд ибн Торик, ичкилик (хам р) х^а^ида (дориликка ичса буладими, деб) сураган. Расулуллох, саллаллох,у алай^и ва саллам ундан к^ашпарганлар ва „ У даво эмас, балки дарддур“, - деганлар“.

(Т. 2046/59).„Мает кдлувчи ичимликни дори к,илса булурми‘?“ Торик, деган му мин сурди мустафодан бир куни. Жавоб булди: „Даво эмас, дарднинг узи у огу“,Ким касалга даво к,илгай дардни, кдбих, огуни?

„Аллох, таоло арок^ни, уни ичувчини, к,уйиб берганни, сотганни ва олганни, уни тайёрловчини, олиб келганни ва буюрганни лаънатлайди“

(Т. 1295/26).А рогу, ичувчи, цуйиб берганни,Сотгану олганни уйламай ногох,,Тайёрловчини-ю олиб келганни,Буюрган кимсани лаънатлар Аллох,!

Арок разолатнинг сабабчисидир,Минг бир офат эрур зимнида нихон.Куз ёши, изтироб, ташвишу алам - Бари шиша ичра топмишдир макон.

Ичувчи, билгилки, к,Улингдаги май Гуёки дУзахнинг захридир - офат.Х,аётинг захарлаб, дилингни Уртаб,Гадо хилгусидир бир кун охибат.

Сохий, майни хуйдинг табассум билан,Тутарсан соглигу саодат тилаб.Билмайсанки, нодон, тутганинг - захар,Умринг хазон килар бахтинг угирлаб.

151

Май сотувчи йигит, шишани мак,таб Чунтагинг х,узурин уйлайсан хдр дам.Сотганинг огудир, х,аёт заволи,Оила офати, сен эса бегам.

Арок, сотиб олдинг, шиша шайдоси,Х,аёт суви гуё к^лингдаги май.Эвох,, билмайсанки, шу сувни ичиб Х,аётинг гунчаси с^лар очилмай.

Арок тайёрладинг, содцадил одам,Уз фойдангни уйлаб, андиша килмай.Билмаганга солсанг узингни х,амки,Бошингга бех,исоб лаънат ёгилгай.

Арок олиб келдинг югуриб, йигит,Х,аёт булогига борганДек шошиб.Огох, бул, сен сабаб не булса вокеъ,Сенгадир гунохи юз берса ошуб.

Арок келтиришни буюрган нодон,Гуёки килмишсан улфатни эъзоз.Майх^р бугизларга захарни куйиб,Барини айладинг шер, эшшагу, гоз.

Майхурлар килмишин кузатган инсон,Курдингки, ичкилик офати диндир.Шиша кулларидан булмагил харгиз,Нафси амморангни ерга ур, синдир!

ОЧКУЗЛИГУ ТАМАЪ - ИСЛОМГА ОФАТ...

„Х̂ еч ким дини Исломни очкузлик бузганичалик буза олмайди“ (717).

Очкузлик оламнинг офати эрур,Фарк этмас очкузлар х,алол-харомни.Инсон очкузлиги бузганичалик Х,еч нарса бузолмас дини Исломни.

152

„Кишидаги сифатларнинг энг ёмони ута очкузлик билан щттик, к$рк,ок,ликдир“ (508).

Очк^зу к,$фк,оклар - оламга офат,Хар ишидан келгай элга малолат.Ута очкузликдан унгай балолар,К,Урк,окдшкдан эса етгай хижолат.

„Бойлик молнинг куплигида эмас, б&лки кунгилнинг тук,лигидадир“ (679).

Бойлик мол к^плиги эмас, биродар,Кунгил тукдигидир, унутма хар дам.Ортик,ча дунёнинг кераги хам йук,,Хотиржамлик билан бахтиёр одам.

„Одамлардан тилангандан кура арк,онни олиб, эрта билан ток,к,а чик,иб утин териб сотиб, шундан еб ва садак,а к^илган яхширок,дир“ (643).

Мухтожлик, тиланмок, номуносиб иш,Харгиз садакдга булмагил махтал.Токда чик,, Утин тер, бозорда сотиб,Шундан еб, садакд кдлганинг афзал.

„Одамларга ту^назар булинглар, %атто мисвок ( тиш ковлагич ) парчасидек нарсани х,ам кишилардан умид к,илманглар“ (111).

Аллохга нигохинг к,аратгил хар дам,Назаринг тук, булсин, булма таъмагир.Мисвок - тиш ковлагич мисоли кичик - Нарса булсин, тамаъ килма барибир.

„Бойлар х,узурига киришликни камайтиринглар (тамаъ к,илиб), чунки улар х,узурига куп кириш Алло^нинг неъматларига ношукрлик к,илишга як,инрок,дир“ (158).

Бойлар хузурига кираверма куп,Тамаъ умидини к,илмагил харгиз.Аллох неъматига ношукрликдир,Бировдан насиба тиламок,, шаксиз.

153

„Подага к$йи.б юборилган иккита оч бурининг зарари кишининг молга ва обруга булган х^ирси унинг динига келтирган зарарига тенг эмасдир“ ( 703).

Пода ичра кирган икки оч бури Куйларни кднчалик кийратса агар,Кишининг мол-обру хирсидек динга Еткизгани каби келтирмас зарар.

„Гар одам боласига бир водий тула олтин берилса-да, у барибир иккинчи бир шундай водийни орзу к,илгайдир, уни х;ам берилса, учинчисини кунгли тусагайдир. Инсон к,орнини фак,ат туфрок, тулдира олгайдир“ (IV. 200).

Инсон боласига бир водий тула - Олтин берсалар х,ам туймагай хдргиз.Иккинчи, учинчи водийни истар,Инсон корнин туфрок туйдирар, шаксиз.

БАХИЛЛАРДАН ЭЛ ДОИМ БЕЗОР...

„Кимки закотни берса (адо этса), мех,монни зиёфат к,илса, бошига к,ийинчилик тушган му^тожга молидан берса, бахил деган номдан к,утулади“ ( 328).

Кимки закот берса, м ех м о н н и севса,Мух,тожларга молин айласа инъом.Аллох, шафкдтига сазовор булиб,Ундан узок булур бахил деган ном.

„Бойлик дузах утидан бошга тайёрланган дазмолдир“ ( 184).

Бойлик билан улчанмас одамнинг бахту кадри,Зар чопон-ла фахр этмок нодон ахлига одат.Сидку, имон, одобдир доноларнинг зийнати, Бойликларнинг яхшиси - дил туклиги, кдноат.

154

„Бахилликдан. щ м ёмонрок, касал борми?“ (935).

Бахиллик дилдаги учмас аланга,Уртаб куйдиради юракни хар дам.Эрта-кеч бермайди ором бир нафас,Ёмон касал борми бахилликдан хам?!

„Сахий киши Аллох,га, жаннатга ва одамларга я^индур ва дузахдан узок,дир. Бахил киши Аллох)дан, жаннатдан ва одамлардан узо^дур ва дузахга як,индур. Саводсиз сахий киши серибодат бахил кишидан кура Аллох; таолога суюклирок,дир“.

(Т. 1961/49).

Аллоху жаннатга яциндур сахий,Бахил-чи, дузахга як,индир факдт.Аллохга сертак,во бахилдан кура Саводи й^к, сахий суюкли албат.

„Одам боласининг кузини фак,ат тупрок, туйдиради“ (668).

Одам бу дунёда т^ймагай хдргиз К,ул к,илиб очофат нафсга ^зини.Нафси деб кечади виждон, динидан,Тупрок, т^йдиради унинг кузини.

„Кимнингки назари тук; булса, Аллох; таоло уни бой цилади, кимки узини иффатли тутса, Аллох; таоло уни иффатли к,илади, кимки узини сабр- к,аноатга ургатмок,чи булса, Аллох; уни сабр- к,аноатли к,илади“ (Т. 2024/57).

Кимнингки назари тук булса, албат,Яратган айлагай уни бадавлат.Иффатни истаган иффатли булгай,Каноат истаган топур каноат.

155

„Сизларнинг камбагаллашмогингиздан эмас, бойиб к ет м о ги н ги зд а н , бой ли кка мех,р к,уймогингиздан к$рк,аман. Чунки сиздан олдинги к,авмлар х,ам бойиб, бойликка мех,р куйгандан сунг, бойлик уларни х,алок к,илган эди“ (III. 20).

Камбагаллик сизга келтирмас азоб,Бойликка мехрдир халокат гох,и.Олдинги кавмлар бойликни севиб Бари хдлок булган бойиган чоги.

„Мол-дунёси куп одам бадавлат эмас, балки нафси тук, одам бадавлатдир“ (IV. 204).

Мумин, билки, бадавлат эмас Мол-дунёси бех,исоб одам.Бадавлатдир х,ар канча бойдан Кимнинг нафси тук булса х,ар дам.

с у д х Ур л и г у ПОРАХ^РЛИК ХАРОМ Х^РЛИКДИР...

„Рибо егувчи (судхурни), уни едирувчиси (берувчиси)ни, гувох,ларини ва ёзиб турувчи котибларни Аллох, таоло лаънат к,илади“.

(Т. 1206/24).

Судхурлик муминга энг огир гунох,СудхУрларга шайтон хамиша хамрох- Судхуру пул олиб, пул берганни хам Гувох, котибларни лаънатлар Аллох-

„Пора берган х,ам, пора олган х,ам дузахга тушади“ (462).

Порахурлик ярашмагай муминга хар дам,Харом билан обод булмас авлоди одам.Виждонини сотган кимса мумин эмасдир, ДУзахийдир пора олган, пора берган хам.

156

„Пора олганга х,ам, пора берганга х,ам ва уртада турганга х,ам Алло^нинг лаънати булсин“ (651).

Агар м^мин эрсанг, булгайсен огох,ПорахУрлик эрур энг алий гунох,.Порахуру пора берганни х,амда Уртада турганни лаънатлар Аллох.

„Амирнинг х,адя олиши х,аромдир ва к,озининг пора олиши кофирликдир" (51).

Х,алол инсон топар элда эхтиром,Нопоклик хосили бешак балодир.Амир олган хадя харомдир, харом,Пора олган к,ози кофирдир, кофир.

Х,адя олган амир, виждоним пок деб,Узингни алдама, бадномсан, бадном:Сенга тобеъ кимса калган армугон Бегараз булмагай, демак, у - харом.

К,ози шариатнинг эрур хомийси,Поклигу хамият, инсоф - фазилат.Адолат гавхарин нажасга отиб Пора олган к,ози кофирдир албат.

„ЗИНО ФАК.ИРЛИК КЕЛТИРАДИ“. ..

„ С и з л а р б и р о в л а р н и н г х о т и н л а р и га к^араманглар, сизларнинг хот инларингиз х,ам иффатда булурлар. О т аларингизга яхш илик к,илинглар, болаларингиз сизларга яхш илик к,илишади“ (555).

У зга аёлига ташлама назар,Сенинг аёлинг хам булур иффатда.Ота-онанг сари килсанг яхшилик,Болаларинг булур сенга иззатда.

157

„Х,еч бир эркак бегона хотин билан ёлгиз хилватда булмасин, агар буладирган булса, шайтон улар билан х,амрох,дир“ (290).

Хилватда х,еч кдйси мусулмон харгиз,Бегона аёл-ла кдлмасин ёлгиз,Йукса улар билан хамрохдир шайтон,Юз берар к^п гунох ишлар шубхасиз.

„Аллох; таоло х,узурида ширкдан кейин узининг никох,ида булмаган хотинга к,илган алок,адан ( зинодан) кура каттарок, гунох; йук,дир“ (725).

Ширкдан с^нг энг катта гунох нимадир?Билмасанг, яхшилаб англаб ол, инсон.Номахрам аёл-ла цилинган зино Шундайин гунохнинг узидир, инон.

„Кишининг унта хотинни зино к,илгани (азоби) кушнисининг хотини билан зино к,илганидан енгилдир. Кишининг унта хонадондан угирлик к;илгани к;ушнисиникидан угирлик к;илганидан енгилрок,дир“ (646).

Ун зино килмокдан ортицрок, эрур Йулидан урмоклик к,ушни аёлин.К,Ушни ховлисини угирлаш ёмон Угирлаб олмокдан Ун уйнинг молин.

„Зино фак,ирлик келтиради“ (469).Зинодан сакланинг, гунохга ботиб,Эл, Аллох олдида булманг шармсор.Билингки, зинодан фак,ирлик келур,Мол-дунёдан ажраб булгайдирсиз хор.

„Кимки бировнинг хотинини ёки бировнинг к,улини йулдан урса, у биздан эмас“ (830).

„Бировнинг хотинин ким йулдан урса,Хиёнат йулига бошласа ногох,Ундайин нобакор биздан эмасдир“, - Дедилар бир куни Расули Аллох.

158

„Кимки зино к,илса, ундан иймон чик,иб кетади. Агар чиндан тавба к,илса, Аллох, таоло унинг тавбасини к,абул к,илади“ (841).

Зинокор инсондан кочади иймон,Зинокор дилида тугалмас армон.Тавба килсанг дилдан, кечирар Аллох,,Зинодан саклангил, окил мусулмон.

„Кузнинг зиноси - (бегона аёлга шах;ват билан) к,арашдир, тилнинг зиноси - ( бегона аёлни орзулаб) гапирмок,дир“ (146).

Бегона аёлга бад ният билан - Боцмок, к^з зиноси саналур, инон.Орзулаб гапирмок, - тил зиносидир,Иккисин тарк айла, покиза инсон.

„ТАКАББУР Б^ЛМАГИЛ“. . .

„Мен х,еч кимнинг ундай нарсам бор, бундай нарсам бор, деб мак,танишини яхши курмайман“ (696).

Камтарлик муминнинг безаги, шаксиз,Кимки камтар булса, юлдузи порлок,- Макданчоклик эрур инсон иллати,Элда эъзоз топмас мак,танчок мутлок,.

„Кийим кийишда, юриш-туришда узини камтаррок, олиш имондандир“ (332).

Камтарлик ярашур ахли муминга,Такаббурлик билки, Исломга офат.

159

Кийим кийишда-ю, юриш-туришда Камтар бул, камтарлик имондин, албат.

„Ким узини катта олса, юришида узига бино куйса, охиратда Аллощинг газабига учрайди“ (821).

Такаббурлик м$/минларнинг одати эмас,Уз-^зига бино к,уяр факдт нодонлар.Такаббуру худбинларнинг такдири мушкул,Улар Аллох, газабига учрар мук,аррар.

„Кийимнинг этагини кибр учун узун к,илма. Зеро, кибрни Аллох; яхши курмайди“ (21).

Кибрланма, м^мин, камтарин булгил,Кибрни севмагай Аллох, яхши бил.Содда булсин хдр дам кийган кийиминг,Содда одамларда хамиша пок дил.

„Баъзи бир киши одамларнинг х;еч бир ишини бажармасдан туриб сурайё юлдузи олдидан тушгандек х^рмат к^илишларини яхши куради“ (694).

Баъзилар хеч ишни бажармай туриб Эъзоз к,илишларин тилайди элдан.Сурайё юлдузи олдидан инган - Кишидек тушмаса хамиша тилдан.

„Кишининг нодонлигига узига бино куймоги кифоядир“ (610).

Камтаринлик билан кддрли инсон,Камтарни эъзозлар хар эл, хар замон.

160

Кимки бино к,уйса узига, билки,Аллохни унутган нодовдир, нодон.

„Х,ар бир нарсанинг авжи бор ва х1ар бир авжнинг сусайиши бор. Авжида турган одам узини уртача ёки шунга яцинрок, тутса, т узалиш идан умид к,илинглар. Агар бармок, билан курсатила&иган даражада шух,ратли булиб кетса, ундан • умид к,илманг“ (245).

Чик,иб ботганидек к,уёш х,ар махдл,Х,ар нарсанинг авжи, таназзули бор.Авжингга чик,канда узингни тутгил,Гердайиб дилларга бермагил озор.

„ К им нингки к,албида хан т ол уругича такаббурлик булса, жаннатга кирмайди

(Т. 1998/53).

Такаббурлик нодонларнинг энг севимли амали, Камиш каби гердаяди ичи пукак булса х,ам. Такаббурга насиб булмас жаннат богин висоли, Пешонаси ерга тегиб пушмон б улар сунгги дам.

„Кимки фахрланиш учун шуурат кийимини кийса, то ечиб ташламагунча, Аллох; таоло ундан юз угиради“ (876).

Одамлар олдида фахрланиш-чун Шух,рат кийимини кийса хар инсон5 Ечиб ташлагунга к,адар эгнидан,Ундан юз угирар Аллох бегумон.

11— 5544 161

„Ах,ли дузах ким эканини айтайми? Х,ар бир к,айсар ва узини катта олувчи мутакаббир одамдир“ (295).

„Ахли дузах кимдир? Айтайми сизга, - Дедилар бир куни Расули Аллох- Ахли д^зах эрур хар кдйси кайсар,Х,ар бир мутакаббир - гердайган гумрох”.

„К им ки к иш иларнинг т аъзим к,илиб, лаганбардорлик к,илиб туришларини яхши курса, дузахдан узига жой тайёрлайверсин." (676).

Хушомадгуйликни кимки ёктириб Ором олса, агар эл килса таъзим.Дузахдан узига тайёрласин жой,Зеро, килган иши - гунохи азим.

„Ким узида йук, нарсани (илм, ибодат . . . ) даъво к,илса, у биздан эмас, узига дузахдан урин тайёрлайверсин“ (775).

Узида йук илму, йук ибодатни Даъво килган инсон булмагай мумин,Аллох ёктирмагай ёлгончиларни,Уларга хозирдир дузахдан урин.

ГАЗАБ БАЛОЛАРНИНГ ИБТИДОСИДИР...

„Газаб одам боласи ичида ёниб турган чугдир. Курмайсизми кузи к,изарганини, буйин томирлари шишганини“ (185).

Газаб одам ичра ёнган чуг эрур,Кузлар кизоргани шундан нишона.

162

Газабнинг утини учиргил дарх,ол,Гафлатда булмагил ^ушдан бегона.

„Кимки газаби келса, жим булсин“ (192).

Газаб балоларнинг ибтидосидир,Газабда билмагай килмишини кУл.Алам-офатларни истамас эрсанг,Газабинг келганда сукут кил, жим бул.

„Кимки газаби келса, тик турган булса, утирсин. Агар газаби кетса - хуп, кетмаса ётиб олеин. Агар мусулмонлар уртасида бирор фитна чик,са, калтакдан к,илич тут“ (93,94).

Газабинг келганда босгил узингни,Турган булсанг - утир, утирсанг - ётгил:Бирон фитна чик,са муминлар аро,Калтакдан к,илич тут, Аллох,ни ёд к,ил.

„Курашда йик,итишга кучи етган кучли эмас, газаби келганда узини босишга кучи етган кучлидир“ (677).

Идрок даъватига кулок, сол, мумин,Газаб келганида дилингга х,ардам.Курашда йик,итган к,удратли эмас,Кучлидир газабин босолган одам.

„Огир-босик; булинглар, эй Аллох; бандалари, огир-босик, булинглар“ (490).

Огир-босикликда факдт фойда бор. Шошма-шошарликнинг самари - зарар,

163

Огир-босик, булинг, эй мусулмонлар,Аллох, бандалари, огир булинглар!

„Кимки х,ар нарсани сабр билан, шошилмасдан к,илса, мак,садига эришади ёки эришаёзади. Кимки шошилса, хато к,илади ёки хато к,илаёзади“ (814).

Хар ким дилга тугиб бирон муддао,Сабр ила иш курса шошмайин асло,Муддаоси чикур руёбга, аммо Шошк,алоклик килса, айлагай хато.

„Жаноб Расулуллох, Ашаж исмли сах,обага к,араб дедилар: „Сенда Аллох; ва Расул яхши курадиган иккита хислат бор: 1. Х,алимлик (газаб тез келмаслик). 2. Сабрлилик“ (241).

Сахоба Ашажга дедилар Расул:„Икки хислатинг бор Аллохга маъкул:Газаб бегонадир сенга - хдлимсан,Сабринг зиёдадир, хар ишинг макбул“.

„Аллох; таоло наздида унинг ризолигини истаб газабини ютган одамнинг ютумидан улугрок, ютум йук,дир“ (724).

Газабини ютса хар мумин,Юрту элдан килиб андиша Ютумидан улуг ютум йук,,Аллох ризо ундан хамиша.

164

„Кимки газабини ютса, Аллох, таоло ул бандадан азобини к,айтаради“ (832).

Газаб хдр одамнинг иллати эрур,Не-не кулфату гам, изтироб шундан.Хдр ким газабини ютса ногахон,Аллох азобларин кдйтарар ундан.

„Бир киши набий ( саллаллох,у алайх,и ва саллам) х,узурларига келиб: „Менга бир нарса ургатингки, к,иск,а булсин, уни ёдимда сак^ай”, - деди. Расулуллох; (саллалло^у алайх,и ва саллам) „Газабланма!“ — деб бир неча бор такрор айтдилар“ (Т. 2020/56).

„Расулуллох,, Ургатсангиз киска бир хикмат“, - Муминлардан бири килди орзусин изхор. „Газабланма!“ - сузладилар жавобан ул зот, - „Газабланма!“, „Газабланма!“ - дедилар такрор.

„ГазабланмаГ (964).

Хар иш хал булади босиклик билан,Вазминлик муминнинг одати, билгил.Газабланмок, билан булмайсан голиб,Газабланма, мумин, газабланмагил!

ХАСАД ИМОННИ БУЗАР...

„Аччик, сабур гиёх,и асални бузганидек, х,асад имонни бузади“ (400).

Хасаддан сакланинг, ахли мусулмон,Хасад билан диллар булгуси вайрон.

165

Асални бузгандек тахир бир гиёх,,Хдсаддан бузил ар хаттоки имон.

„Кимки %асадчи, фолбин, чак,имчи булса, у мендан эмас ва мен %ам ундан эмасман“ (691).

„Кимки хасад билан бокса оламга,Фолбинлик ишига ким булса дилхох,Чакимчилик булса кимнинг хунари - Бизданмас!“ - дедилар Расули Аллох.

„Бирортангиз узидан моли купрок,, хулк,и яхширок, кишига х;аваси келиб к,араса, орк,асидан узидан пастрок, х,олатдаги кишига х,ам к,арасин“ (99).

Узингдин бадавлат одамни куриб,Х,авас назари-ла бокканда ночор,Атрофга куз ташла, яхшилаб кара:Сенга хавас килур одамлар хам бор.

„Сизларга к,авм касалликларидан бир касаллик етиб келгаш у - х,асад, бир-бирини ёмон куришдир. У к,ирувчидир. Сочни эмас, динни к,ирувчидир“ (438).

Бир касаллик бордир, жуда кадимий,Динни, диёнатни кирувчи курол.Унинг номи - хасад, яъни бир-бирин Ёмон курмокликдир, окибат - завол.

„Гашлик ва х,асад яхши х,асанотларни худди ут утинни егандек ейди“ (574).

Муминга нолойик хдсаду гашлик,Уларга кул одам - пастарин, нодон,

166

Ут утинни ямлаб ютгандек хасад Барча хдсанотни егай беомон.

Бирорт ангизнинг назарингиз узингиздан бадавлатрок, %амда омадлирок, одамга тушганда, узингиздан камбагалрок; ва омадсизрок, одамга х,ам бир назар ташлаб к$йингиз“ (IV. 214).

Боцаркансан хасад билан бадавлат бир одамга,Омад келиб кулган эса унга агар бахт-ик,бол. Узингдан хам омадсизрок, одамларга к^з ташлаб Камбагалрок, м^минларнинг холига хам назар сол.

ЁМОН ГУ МОН КИЛМАНГ...

„Ёмон гумон к,илманглар. Гумон гапнинг энг ёлгонидир“ (304).

Гумон дилга тушган бир ч^г мисоли,Ёндириб куйдирар, еткизар алам.Емон гумон килманг, зеро хар гумон,Гапнинг энг ёлгони саналур хар дам.„Агар дилингга бирор шубх,али них тушса, уни

тарк эт“ (78).

Шубхали к^нгилда хотиржамлик й^к,Шубхадан тугилар изтироб хар гал.Бирон иш бошласанг, фориг бул ундан,Шубхали хар ишни тарк этган афзал.

„Бадгумон булманглар, бадгумонлик - энг ёлгон суздир. Гап пойламанглар, тирнок, остидан кир к,идирманглар, бир-бирингиз билан бах,слашманглар, бир-бирингизга х,асад щлманглар, бир-бирингизни ёмон курманглар, аразлаш манглар. Ака-ука тутиниб Аллох,нинг ( солих,) бандалари булинглар“ (IV. 101).

167

Эй м^минлар! Бадгумон булманг,Гап пойламанг, цилмангиз хасад.Ёмон к^рманг бир-бирингизни,Аразлашманг, дуст булинг факдт.

„Уч ёмонлик бор, Ислом уммати ундан к,утулмайди: 1. Х,асад. 2. Бадгумонлик. 3. Шумланиш. Сизларга улардан к,утулиш йулини айтайми? Агар бадгумон булсанг, гумонингга ишонма. Агар х,асад келса, юзага чик,арма. Агар шумлансанг, уни деб йулдан к,олма“ (359).

Хасаду шумланмок, х,ам бадгумонлик Ислом умматига абадий хамрох,.Гумонга ишонма, хасаддан чекин,Шумлансанг, йулингдан к,олма баногох.

„МУМИНЛАРДА ХИЁНАТ БУЛМ АС...“

„Мумин киши хиёнат к,илмайди“ (991).

Муминларда хиёнат булмас,Мумин иши диёнат харгиз.Хаё билан, садок,ат билан Яшаганлар жаннатий, шаксиз.

„Кимки хиёнатчи булса, у биздан эмас“ (860).

Хиёнат энг катта гунохдир, инон,Хиёнатчи топмас хеч к,ачон омон.„Кимки хиёнатчи - у биздан эмас!“ - Расул сузларидир, билгил, мусулмон!

168

„Одамлар моллари ва жонларига хиёнат к,илмаслигига ишонилган киши муминдир“ (894).

Одамлар хиёнат килмайди дебон Молу жонларини ишонса кимга,Уша мумин эрур, покиза инсон,Муносиб хурмату, шафкдт, рахмга.

„Аллох; таоло айтади: „Мен шериклик иш к,илган икки киши билан биргаман, модомики улардан бири бирига хиёнат к,илмаса. Агар улардан биттаси хиёнат к,илса, мен улар орасидан чик,аман“ (207).

Шерикли иш к,илса иккита одам,Аллох улар билан хамиша хамдам.Хиёнатчи булса бири мободо,Уларни тарк этар Аллох ушал дам.

„Хиёнатларнинг энг каттаси юрт х;окимига хиёнатдир“ (185).

Расулуллох сузин тингла, биродар:„Хиёнат бошларга келтирар офат.Энг катта хиёнат, билгилки, мумин,Юртнинг хокимига хиёнат, албат“.

„Омонатдорлик ризк, келтиради, хиёнат фак,ирлик келтиради“ (323).

Омонатни уз мулкидек асраганга офарин! Хдлолларнинг ризку рузин Аллох кдлур фаровон. Шармандалик, фак,ирликдир хиёнатнинг охири, Хиёнатчи униб усмас, бу - хак,икдт, бегумон.

169

„Омонат куйган кишига омонатинй адо эт. Сенга хиёнат к,илган кишига сен хиёнат к,илма!“ (55).

Омонатни асра авайлаб хдргиз,Поклик булсин сенга хамиша хдмрох,.Хиёнат к,илганга хиёнат цилма,Кечирсанг, сени хам кечирар Аллох.

„Макр, х,ийла ва хиёнатнинг жойи дузахдир“ (907).

Макру хийла хиёнатнинг жойи, албат, д^захдир, Маккорларнинг охирати обод булмас, бегумон.Хийла билан хак,ик,атнинг латофати камаймас, Хиёнатдан ахли Ислом нафратланур хар к,ачон.

„Омонатга хиёнат к,илувчи одамнинг иймони х,ам йук;дир“ (941).

Поклик билан г^зал бу к^хна олам,Эл аро эъзозда покиза одам.Омонатга кимки хиёнат килса,Имондан бегона булур ушал дам.

„Бир мусулмон диндошинг билан тортишма (жанжаллашма), уни масхара к,илма, унга ваъда бериб, кейин ваъдангга хилоф иш к,илма!“

(Т. 1995/53).

Тортишма мусулмон диндошинг билан,Масхаралаб унга бермагил озор.Ваъда бериб, чикмай с^зинг устидан Хилоф иш тутмагил ваъдангга, эй ёр!

170

VII. ДИН НАСИХДТДИР...

„АЛЛОХ УЗИ ПОКДИР, ПОКЛИКНИ СЕВАР.

„Х,сщ таоло узи пок, покликни яхши куради, узи тоза, тозаликни яхш и куради. Узи олийх,иммат, олийх,иммат ликни яхш и куради. У зи очик,к,ул, очищкулликни яхши куради“ (184).

Аллох, Узи покдир, иффатни севар,Узи покизадир, сихдатни севар.Сахийларни билгай узига хабиб,Узи очикдУлдир, химматни севар.

„Аллох, олийх1имматн,и яхш и куради ва яхши хулщларни (щтиради ва пасткашона хулщларни ёмон куради“ (1 9 2 ).

Эхсон сохиби бул, хамиша, мумин, Олийхимматларни ёк,тирар Аллох,Яхши хулкинг билан элда топ эъзоз,Пасткашу аблахди к,илмагил хамрох.

„ Аллох, узи кечиргувчи зот, кечиргувчини яхши куради“ (1 9 1 ).

Кечиргувчи зотдир Аллох таоло,Кечиргувчиларни севар хамиша.Аллох деганларин адо эт, мумин:Кечиримли булгил, килгил андиша.

„Шах,аншох,ман, деб уйлаган одамга Аллох,нинг цаттик, газаби келади, чунки т амоми мулк Аллох,никидир“ (117).

Уйламагил дебон: “Менман шоханшох!”Аллохнинг газабин келтирма ногох.

171

Илло, тамоми мулк уники эрур,Шаханшох Аллохдир, булгайсан огох,!

„Аллох; таоло х;унарманд булган бандаи муминни дуст тутади“( 251).

Хунарни ардокла, эъзозла хар вак,т,Элнинг ардогида булурсан албат.Хунарманд м^минни дуст тутар Аллох,,Хунар сохибидан узокдир офат.

„Ишни пухта ва яхшилаб к,илган кишини Аллох, яхши куради“ (997).

Пухта иш м^минлар одати хар дам,Дилдан бажарилган иш булур куркам.Мусулмон хар ишни ухшатиб к,илар,Бундайин муминни суяр Аллох хам.

„Аллох)га уни куриб тургандек ибодат к;ил. Агар сен уни курмасанг-да, У сени куриб турибди“ (131).

Аллох таолога хар ерда, хар он Куриб турган каби ибодат килгил.Унинг висолини курмасанг агар,У куриб турибди узингни, билгил!

„Аллох; таоло айтади: „Одам боласи менга замондан нолиб озор беради. Бирортангиз замондан нолиманглар. Чунки мен замон эгасиман. Кечаси ва кундузни айлантириб тураман. Агар хох;ласам тухтатаман“ (588).

Аллох таоло дер: „Замондан нолиб Озор берар менга фарзанди Инсон.Замондан нолиманг, менман сохиби,Истасам, тухтатмок, мен учун осон“.

172

„Замонни сукманглар, чунки Аллох;нинг узи сох,иби замондир“ (955).

Замонни с^кмагил баногох, чунки Аллохнинг узидир сохиби замон.Давронни яратиб элга муносиб Халку мамлакатни к,илур имтихон.

„Аллох, таолодан магфират ва хотиржамлик суранглар, чунки х,ар кимга имондан кейин хотиржамликдек яхши нарса берилмаган“ (483).

Энг ноёб нарсадир покиза иймон,Сунгра хотиржамлик, ахли мусулмон.Аллохдан хамиша магфират суранг,Хотиржамлик суранг дилдан хар замон.

„Аллох,га итоат к,илмаганга итоат к,илиш йук,“ (978).

Хар сузга итоат - муминга одат,Аллох йулидадир итоат фацат.Итоат килмаса кимки Аллохга,Унга хам к,илинмас харгиз итоат.

„Аллох, миш-миш айтиб юришларингни ёмон куради“ (206).

Миш-мишлар тинч элни безовта килиб,Дилларга еткизар беадад ташвиш.Аллох ёмон курар, кимки уйламай Эл аро таркатар хамиша миш-миш.

Аллох; таоло ота-боболарингиз номи билан к,асам ичишларингизни манъ к,илади“ (209).

Аждодлар эъзозу хурмати порлок,Уйламай ранжитманг рухларин ногох.

173

Ота-боболарнинг номлари билан К,асам ичмокликни манъ этмиш Аллох.

„Аллох,нин.г лаънати булсин“, „Аллох;нинг дузахи булсин“, „Аллох;нинг газаби булсин“ деб бир- бирингизни сукманглар“ (968).

„Аллохнинг лаънати булсин", - деб сукманг, „Аллохни дузахи булсин", - дебон хам.„Аллохнинг газаби булсин", - деб харгиз Хдкорат килмагай имонли одам.„Доноликнинг боши Аллох,дан курк,ишдир“ (452).

Аллохдан к,Урк,ишдир донолик боши,Аллох буюрганни бажарур ок,ил.К,айси ишни Аллох манъ этган булса,Ушандан юз Угир, к,олмагил гофил.

„Аллох; йулида бировларнинг маломатидан к$рк,ма“ (288).

Х,ак, курсатган йулдан юргил огишмайин хар замон, Одат булсин сенга харгиз поклик билан адолат. Яхшиликка содик, булсанг, парво к,илма нодонга, Истаганча к,илаверсин гийбат ахли маломат.

„Одамларнинг Аллох; олдидаги энг х;урматлиси так,волисидир“ (169).

Аллох хузурида хурматли хар он,Так,воли муминдир, билинг бегумон.Барча харомлардан юзин угирган Инсондир покиза, халол мусулмон.

174

„ г а п л а р н и н г энг т у г р и с и а л л о х ;н и н гКИТОБИДИ Р..

„Албат т а, гапнинг тугриси А лло^нинг китобидир“ (184).

Гапларнинг энг тугриси Аллох,нинг китобидир, Каломуллох, дастурдир муминларнинг барига.Аллох, курсатган йулдан юрганлар топур нажот,Хак с^злар к,уёш булиб нур сочар дилларига.

„К^иСсаларнинг энг яхшиси К,уръондагисидир“ (184).

Киссаларнинг яхшиси Куръондагиси, албат,Ибрат олгил, эй м^мин, унда олам х,икмат бор:Юсуф каби сабр этсанг, Зулайх,они топарсан,Адолат тахти узра бир куни топгунг карор.

„Албатта, гапларнинг энг тугриси Аллох,нинг китобидир. Суннатнинг яхш иси М ухаммад алайх,иссалом суннатидир. Сузнинг энг х,урматлиси Аллох,нинг зикридир. Миллатларнинг энг яхшиси Ибро^им миллатидир“ (184).

Гапларнинг энг тугриси Аллох,нинг китобидир, Суннатларнинг яхшиси - Расулуллох, суннати. Сузларнинг хурматлиси хдк таоло зикридир, Миллатларнинг яхшиси - Иброх,имнинг миллати.

„Энг яхшилар К,уръонни урганиб, К,уръонни ургатган кишилардир“ (417).

Куръонни Урганмок _ улуг саодат,Ургатмоклик билан дил булур обод.

175

Энг яхши м^миндир Аллох й^лида Куръонни Урганиб, ургатган устод.

„Куръонни ва мерос илмини урганинглар..(Т. 2091/62).

Куръон м^мин учун хаёт дарслиги,Хижжалаб урганинг хар бир оятиш Мерос илми билан муминлар хушнуд,Урганинг эринмай хар бир жихатин.

„К,уръон етти усул ( х^арфда) к,ироат к,иладиган к,илиб нозил к,илингандир, улардан к^айсиниси сизга осон булса, ушаниси билан к,ироат к,илингизлар“.

(IV. 338).

Етти усул билан к,ироат цилмок,Куръон ук,имок,к,а азалий одат.Сизга осон булса кдйси бир усул,Ушаниси билан к,илинг к,ироат.

РАСУЛУЛЛОХ ХУЛКИ ЭНГ ЯХШИ ХУЛ К ДИ Р...

„Йулларнинг энг яхшиси пайгамбарлар йулидир“ (184).

Пайгамбар - адолату эзгуликка рахнамо,Эл, имон дея хатто фидо к,илур ширин жон. Йулларнинг энг яхшиси пайгамбарлар йулидир,Бу йулдан юрганларнинг дилида булмас армон.

„Суннатнинг яхшиси Мух;аммад алайх^иссалом суннатидир“ (184).

Суннатларнинг яхшиси - Расулуллох суннати,Бу суннатни узинг-чун одат к,илгил, мусулмон:

176

Элга мехру адолат, имонлилик, покликни Умринг буйи хдмиша ибрат билгил, мусулмон.

„Энг яхши хулк,-атвор Мухаммад саллаллох,у алайщи ва салламнинг хулк, атворларидир“.

(IV. 109).

Энг яхши хулк, Расулуллох хулкдцир,Узинг учун суннат билгил, мусулмон.Имонлилик, мулойимлик, покликни Хар доимо одат килгил, мусулмон.

„Албатта мен х,ам сизларга ухшаш одамман, тахмин ва гумон билан uui тутиш гох, тугри келади, гох, хато чик,ади. Лекин ниманики Аллох, айтди деб айтсам, у х,ак,дир. Аллох, айтмаган нарсани айтди деб х,еч к,ачон айтмайман“.

„Албатта мен х,ам бир инсонман. Сизлар менга бир-бирингиз билан даъволашиб х,укмга келасизлар. Эх;тимол бировингиз шеригингизга нисбатан сузга устарок,сиз, гапни х,ужжат к,илувчирок, буларсиз. Мен эса ана шундан эшитганимга к,араб х,укм чи^араман. Демак, кимгаки бир муминнинг х,ак,к,ини ( нотугри) х,укм к,илиб берсам, у нарса дузах утидан бир парчадир. Хох,ласин олеин уни, хох,ласин олмасин“ (363).

“Мен хам бир инсонман сизлар мисоли,Дедилар бир куни Сарвари олам,- Хато хам киларман, аммо неники Аллох айтди десам, инонинг хар дам”

Мен хам бир инсонман, сизга ишониб,Хукм чикарарман баъзида хато.Сузга уддабуро биронта мумин Мени алдаб к,илур узгага жафо.

12— 5544 177

„Агар У худ тотдек олтиним булганда, унинг уч кеча булса-да менда к,олмоги мени хурсанд к,илмас эрди, мен ундан фак,ат к,арзимга етарлисини олиб к,олиб, долганина эх,сон к,илган булур эрдим“ ( IV. 204).

„Олтиним булганида Ухуд тогидек“, - Дедилар Расули Аллох, бир замон, - „Шод этмасди мени, царзимни т^лаб,Колганин к,илардим элимга эх,сон“.

„Жаноб Расулуллох, саллаллох,у алайх,и ва саллам кишини уйда ёлгиз ухлашдан к,айтардилар“ (924).

Уйда ёлгиз ухлаш аклдан эмас,Ёлгизлик севганни эл доно демас.Ёнингда махрам бир инсон б^лса гар,Сенга мадад бергай, м^мин, х,ар нафас.

„Расулуллох, саллаллох,у алайх,и ва саллам назр цилишдан кайтардилар“ (923).

Назр кдлмокликдан кдйтинг х,ар замон,Назрни тан олмас покдил мусулмон.Аллох, му^тож эмас назрга хдргиз,Назринг булмаса х,ам х,ар дам мех,рибон.

„Расулуллох; саллаллох;и алайх;и ва саллам соч- сок,олнинг ок;ини юлишдан к,айтардилар“ (928).

Соч-сок,ол ок,ини юлма, мусулмон,Окликдан хуснингта етмагай нук,сон.Кекса булсанг, айтгил бунга шукрона,Ёш эсанг, ранжима неъматдан, инсон.

178

„Ж аноб Расулуллох, саллаллох,у алайх>и ва саллам икки одамнинг орасига уларнинг ижозатисиз утиришдан. к;айтардилар“ (933).

Одоб билан шарафлисан, эъзозлисан, эй инсон,Одоб хукми к,онун булсин хамма ерда, хар замон. Икки одам орасига ижозатисиз утирма,Ранжитмагил пок дилларни уйламайин хеч качон.

„Расулуллох, саллаллох,}’ алайх,и ва саллам киш ини ярим кечада ( сафардан к,айтиб) уз хонадонини так;иллатишдан к,айтардилар“ (932).

Ярим кеча мах,ал сафардан кайтиб Хонадон эшигин кокмагил каттик:Кушнилар кунглини безовта килиб,Оилангга кУркув солишинг аник.

„Расулуллох, саллаллох,у алайх,и ва саллам т и л л о ва кумуш идиш ларда еб-ичмок,дан к,айтардилар“ (918).

Тилло, кумуш идишлар - магрурликдан нишона, Уларда еб-ичмокдан кдйтармиш Расулуллох.Халол топган пулингга пиширилган овк,атни - Сопол лаганда емок мумин учун афзалрок,-

„Ж аноб Расулуллох, саллаллох,у алайх,и ва саллам аёлларни ва ёш болаларни улдиришдан к,айтардилар“ (925).

Жанг килар булсангиз ёвлар билан сиз,Аёл, болаларни улдирманг харгиз.Шафкатсизлик килса ракиблар ногох.,Тенг булманг уларга - к,отил булмангиз.

179

„Расулуллох, саллаллох,у алайх,и ва саллам кишиларни янглиштиришдан к,айтардилар“ (915).

Муминга тугри йул курсатмай ногох,Уни адаштирса кдй бир мусулмон,Аллохни ранжитиб, Расулуллохнинг Нафратига дучор булгай бегумон.

„Менинг муъжизам Аллох, таолонинг узи менга вах,ий к,илган каломи раббул оламийн булиб, унга баробар келадиган х,еч к,андай муъжиза йук,дир, шунинг учун х,ам мен узим дан илгариги пайгамбарлардан х,ам кура купрок, к,иёматда Аллох; таолонинг марх,аматидан умидворман“ ( IV. 432).

“Муъжизам, - дедилар Сарвари олам,- Аллох, вахий килган Куръони Карим.Х,еч хайси муъжиза тенг булмас унга,Эъзозлаб Ургансин хар бир умматим”.

„Жаноб Расулуллох, „Менинг айтганларимни хо т и р и н ги зга жо к,илиб о л и н ги зл а р ва ортларингиздагиларга х,ам етказинглар!“ — деб васият к,илдилар“ (IV. 431).

Расулуллох васиятин ёдингда тутгил,Амал хилиб узгаларга Ургат, мусулмон: „Айтганларим жо айлангиз хотирингизга,Авлодларга етказингиз уларни омон“.

„П айгам бар лар ота бир, она бошк,а жигардирлар“ (277).

Пайгамбарни пайгамбарга кУймангиз кдрши,Хар бирининг умри азиз, ишлари кутлуг.Яхши билинг, пайгамбарлар она бошк,а-ю Отаси бир жигардирлар, бариси улуг.

180

„Мени бошк,а пайгамбарлардан афзал куриб, уларнинг умматларини камситманглар" ( IV. 330).

“Мени бошкд пайгамбарлардан - Афзал куриб к,илмангиз хато.Умматларин камситманг харгиз”, - Деб эдилар жаноб Мустафо.

„Мендан кейин амалдан долган бир суннатимни кимки тирилтирса, (йулга к,уйса) у одамга игу суннатга амал прилган одамларнинг х,аммасининг савоби, уларники камаймаган х,олда ёзилади“

„Кимки Аллох; ва Расули рози булмайдиган бир ёмон бидъатни чик;арса, унга амал к;илган х,амма одамларнинг гунох,ича гунох; ёзилади, уларнинг гунох1лари бу билан камаймайди“ (138).

“Бирон суннатимни тирилтирса ким,Унга амал кдлса к,анчаки одам,Барчасин савоби ёзилур унга”, - Одамлар савоби камаймагай х,ам.

Бир ёмон бидъатни чикдрса хдр ким,Унга амал к,илса кднчаки одам,Барининг гунох,и ёзилгай унга,Одамлар гунохи камаймагай хам.

ДИ ЛДАГИ Н АРСАЛАРН И Н Г Э Н Г ЯХШ И СИ ИМ ОНДИР...

„К,албга тушган нарсаларнинг энг яхшиси имондир“ (184).

К,албга тушган нарсаларнинг энг яхшиси имондир, Имон билан йулинг ёруг, охиратинг фаровон.Содик, булсанг имонингта, гунохлардан форигсан, Рахнамодир хам дам Аллох, бахтиёрсан, мусулмон!

181

„Имон билан амал эгизакдир. Бири иккинчисиз тугри булмайди“ (3 2 6 ).

Имон билан амал - эгизак хдргиз,Амалсиз имоннинг самари йукдир.Имон булмас экан, амал не керак?Иккови ковушса - нур устига нур!

„Ислом зох,ирда, имон эса дилда булади“ (322).

Ислом зохирдадир, имон дилдадир,Иккисин авайлаб сакланг устувор.Ислом арконини тугал бажаринг,Имонга еткизманг заррача озор.

„Имоннинг чущиси турт хислатдадир:1. Аллохнинг х,укмига сабр к,илмок,.2. Белгиланган тагфирга рози булмок,.3. Аллохга ихлос билан таваккул к,илмок,.4. А лло^ га тулик, т аслим булмок,, яъни

буйсунмок,“ ( 450).

Туртта хислатдадир имон чук,к,иси:Аллохнинг хукмига сабр к,илмоклик,Такдирга ризолик, Аллохга ихлос,Аллохга буйсунмок - таслим булмоклик.

„Имоннинг афзали сабрлилик ва утимлиликдир“ (145).

Сабрли бул, мумин, сабр - нажотдир,У билан мак,садга етурсан харгиз.Кечиримли булгил хар бир умматга,Имоннинг афзали шулардир шаксиз.

182

„Кимки фол очса ё очирса, азайимхонлик к,илса ёки к,илдирса, сех,р к,илса ёхуд сех,р к,илдирса, у биздан эмасдир“ (688).

„Кимки сех,р килса ёки килдирса,Азайимхонликни ким курса маъкул,Кимки фол очирса ёки очса фол,У биздан эмасдир“, - дедилар Расул.

„Кишининг олижаноблиги динидир. Муруввати а^лидир. Унинг насаби эса хулк;идир“ (607).

Олижанобликдир кишининг дини,Муруввати унинг аклига далил.Инсон хулки унинг насаби шаксиз,Одоб ила одам азиз, яхши бил.

„Шарму х,аё ва тортинчо^лик иймоннинг икки шах,обчасидир, бешармлик ва сурбетлик эса нифок,нинг икки шах,обчасидир“ (Т. 2027/58).

Билгилки, иймоннинг икки ирмоги Тортинчоклик била шарму х,аёдур.Нифокнинг иккита ирмоги эса Бехдёлик била сурбетлик эрур.

„Кимнингки к^албида бир дона миск^ол огирлигида иймони булса, дузахга кирмайди“ (Т. 1998/54).

Кайси бир м^миннинг калбида агар Бир мискол чамаси булса иймони,Дузахга кирмагай хдргиз, бегумон,Азобда колмагай виждони, жони.

183

„ИБОДАТДА УРТАЧА БУ Л И Н Г...“

„Дин насих,атдир“ (447).

Дин - жамият мураббийси, олий тафаккур,Муддаоси ахли башар учун сих,атдир.Дин инсонлар такдир йулин ёритувчи нур, Х,ак,ик,атнинг гавх,аридир, дин насихдтдир.

„Кимки к,албини имонга холис к, иле а ва дилини пок к;илса, тилини ростгуй к,илса, кунглини хотиржам к,илса, хулк,ини тугри к,илса, к,улогини ибратни эшитадиган ва кузини ибратни курадиган к,илса, демак, у нажот топибди“ (598).

Кимнинг к^нгли б^лса имонга холис,Дили поку тили ростгуйликдан шод,Хулк,и т^гри булса, ибратни курса,Ибрат суз эшитса, топибди нажот.

„Динда уртача йул тутинглар, уртача йул тутинглар, уртача йул тутинглар, чунки ушбу дин амалларини ким огирлаштириб юборса, уни амал енгиб куяди“ (564).

Уртача йул тутинг, Уртача йул тутинг,Уртача йул тутинг динда, муминлар.Ким огирлаштирса дин амалларин,Шу амаллар уни енгар мукдррар.

„Кимки сидк,идилдан „Ла илах,а иллаллох,“ калимасини айтса, албатта жаннатга киради“ (8).

Ахди мумин зоти башар учун ибратдир,Дили тула Аллохига пок мухдббатдир.

184

„Ла илахд иллаллох,“дир табаррук калом, Сидкидилдан айтса кимки, жойи жаннатдир.

„Дунё мууаббатини кунгилдан чик^ариш (зу.уУ) дилга ро^ат (ором) беради. Дунёга щизикиш эса гам ва т аш виш ни купайтиради, тошбагир щилади“ (4 7 0 ) .

Дунё мухдббати чикса кунглингдан,Дилинг ором топар, оларсан рохат.Гам-ташвиш купаяр дунёни севсанг,Тошбагир булурсан узинг окибат.

„У м м а т и м д а пайдо булиш идан щурк^^ан н а р са л а р и м н и н г ём о н р о ги : 1. К ,ориннинг катталиги. 2. Куп ухлаш. 3. Дангасалик. 4. Иймони заифлик“ (50).

Расул с^зларини тингла, эй м^мин:„Кошки умматимда булмаса хар дам,Корин катталиги, куп ухламоклик,Иймон заифлиги, дангасалик х д м “ .

„ С и зл а р н и н г я хш и р о ги н ги з дунёсини деб охират ини ва охират ини деб дунёсини тарк эт м аган, одам ларга огирлиги т уш м айдиган кишидир“ (432).

Расулуллох, шундай дедилар бир кун:„Охиратдан кечманг дунё деб хдргиз.Дунёни унутманг охират дея,Шундай одам сизнинг яхшиларингиз".

185

„Курликнинг ёмони к,алб курлигидир. Ишларнинг энг ёмони бидъат ( кейин пайдо булгани)дир. Узр айтишнинг энг ёмони улим олдида айтиш. Бировдан олган гапни ёлгон узгартириб гапириш ёмон“ (184).

Курликнинг энг ёмони юракнинг курлигидир, Ишларнинг энг ёмони бидъатлардир, мусулмон.Узр айтишнинг ёмони улим олди узридир,Ёмондир бировларнинг сузин бузмоклик, инон.

„Ибодатнинг яхшиси - енгилидир“ (424).

Х,ар бир ибодатнинг меьёри бордир,Меъёрдан ошириб чекмагил захмат.Узингу узгани кийнама харгиз,Ибодат яхшиси - енгили албат.

„Ибодат ва амалларда уртача булинглар. Бу хушхабарни билингларки, х,еч бирларингизни амалингиз жаннатга киргиза олмайди, х)атто мени х,ам. Илло Аллох, таолонинг рах,мат ва магфирати менга куп булган так,дирдагина жаннат насиб булур“ (480).

Ибодат, амалда уртача булинг,Ибодат киритмас жаннатга харгиз.Аллох магфирати куп булса, илло Жаннат насиб улгай сизларга шаксиз.

„Эй одамлар, ибодатда уртача булинглар, чунки Аллох, таолога савоб бериш малол келмайди сизга малол келмагунча“ (317).

Хар дам ибодатда Уртача булинг,Аллох буюрганин бажаринг халол.Малол келмагунча сизга ибодат,Савоб бериш келмас Аллохга малол.

186

„Амали солих,лардан ток,атларинг келадиган даражада вазифа к,илиб олинглар, чунки то сизларга амал к,илиш малол келмагунча Аллох, таоло савоб беришдан чарчамайди" (412).

Амали солихдан куч етган кддар - Вазифа олгайсиз, булинглар огох,:Малол келмагунча сизларга улар,Савоб бермокликдан чарчамас Аллох,-

„Бир аёл Каъбага пиёда боришни назр к,илди. Набий ( саллаллох,у алайх,и ва саллам)дан бу х,ак,да сураганларида: „Аллох, таоло унинг пиёда боришига мух,тож эмас, деб айтинглар, уловга миниб борсин“, - дедилар (Т. 1536/31).

Каъба тавофига отланган инсон Пиёда бормокни билмасин осон.Бундайин назрга мухтожмас Аллох,Улов миниб олеин йулланган замон.

„Аллох, таолога амали солих,ларнинг яхши курингани агарчи оз булса х,ам давомлисидир“ (33).

Х,ар солих амалинг давомли булсин,Оз булса хам булса давомли хар иш,Ниятга етарсан, дил топар ором,Сендан узок, булур хижолат, ташвиш.

МАСЖИДЛАРИНГИЗНИ БЕЗАКСИЗ К У РИ Н Г...

„М асж идларингизни безаксиз к,уринглар, шах,арларингизни куркам барпо этинглар“ (14).

Шахарларингизни куркам курингиз,Масжидлар безаксиз булса хам майли.

187

Муминлар шахдри кузни яшнатсин,Шул эрур хамиша замона зайли.

„Утирадиган жойларнинг энг ёмони бозорлару кучалардир, энг яхш иси масжидлардир. Агар масжидда утирмасанг, уйингда утир“ (503).

Бозор, к^чаларда сангима ночор,Вактингни утказма, бефойда, бекор.Масжидда ултиргил бекорчи булсанг,Уйингда утиргил айтиб истигфор.

„Мана бу икки бадбуй гиёх,ни еб масжидга кирманглар ( пиёз, саримсок,). Агар ейишингиз лозим булиб к,олса, пишириб енг“ (308).

Ким тановвул килса пиёз, саримсок,,Яхшиси масжидга босмасин кадам.Пишириб егани маъкулдир харгиз Намоз Укигани келувчи одам.

НАМОЗ - ОК.ИБ ТУРГАН АН^ОР МИСОЛИ...

„Му мин кишининг шарафи кечаси туриб ук,ийдиган намозидир. Унинг а зи зли ги эса одам ларнинг к,улидаги нарсаларга т аъм а к,илмаслигидадир“ (509).

Тунги намоз ила шарафли мумин,Таъмасизлик ила азиздир инсон.Одамлар кУлига бокманг сукланиб,Кдноат багрида яшанг фаровон.

188

„Беш вак,т намоз эшигимиз тагидан ок,иб турган анх,орга ухшайди. Х,ар купи беш мах,ал чумилса, кишида %еч бир кирни крлдирмайди“ (737).

Мисоли эшигинг тагидан ок,к,ан Мусаффо анх,ордир беш махдл намоз.Беш мах,ал ч^милсанг, танинг-дилингда Х,еч кдндай кир колмас, бу к,андайин соз!

„Х,ар бир киши нафл намозларни завк,ланиб турган вак,тида ук,исин, агар унга дангасалик ё бе^оллик етса утирсин (ук,имасин)“ (692).

Нафл намозларни хдр ерда хар он Завкданиб турганинг чогда ук,игин.Хафсаланг б^лмаса ё эсанг бех,ол,Уни уцимаёк, к,^я кол, м^мин.

„Кимки одамларга имом булса, намозни енгил ук,исин, чунки одамлар ичида кичиклар, катта ёшликлар, кучсизлар, касаллар, х,ожатлилар бордир. Агар ёлгиз узи ук,иса, хох,лаганича чузаверсин“ (76).

Одамларга имом б^лсанг, енгил Уки намозни,Ахдинг ичра кичиклару касаллар бор, назар сол. Муйсафиду беморларнинг ахдолини зор этма,Ёлгиз эсанг, истаганча ч^завергин бемалол.

„Жума куни имом ваъз айтиб турганда к,улок, солмай гаплашиб утирган одам устига китоб юклатилган эшакка ухшайди. Уни жим тур деганнинг х;ам жумасидан савоб йу\фир“ (741).

Имом ваъз айтаркан жумъа айёми,Кимки кулок солмай гаплашар, тинмас,

189

Китоб юклатилган эшак мисоли Жим тур деганингни асло тушунмас.

„Овк,ат х,озир булганда... намоз ук,иш дуруст эмас“ (975).

Намозингни вацтида У к, и,Шуни сенга буюрар Аллох,.Лекин келса олдингга таом,Кечиктирсанг, хеч булмас гунох.

„РУЗА ЁМОНЛИКДАН УЗНИ САКЛАШ ДИР...“

„Руза тутиш ейиш ва ичишдан узини тухтатишгина эмас, балки руза бех)уда гап ва ёмон к,илик,лардан х,ам узини сак,лашдир“ (678).

Руза тутиш фацат ейиш, ичишдан Узни т^хтатмоклик эмас, мусулмон.Руза булсанг агар бехуда гапдан,Ёмон к,или!у1ардан саклан хар замон.

„(Рузадор) агар эсдан чи^ариб еб-ичса, рузасини бузмасин, рузасини тугал к,илсин. Чунки уни Аллох; едириб ичкизгандир" (Т .520/8).

Огзингиз очилса руза махали,Билмайин еб, ичиб хаёл-ла ногох.Бузмайин рузани эттиринг давом:Сизни еб ичирган, бегумон, Аллох!

„Кимки тух,мат к;илмок; ва тух;матга ишониб иш курмок,дан тийилмай, жох;илликда давом этаверар экан, унинг еб-ичмок,дан тийилмогининг (руза тутмогининг) Аллох; таолога х,ожати йущдир“ (IV. 98).

190

Кимки килур булса х,амиша тухмат, Тухматга ишониб иш курса факат,Тухтата олмаса жахолатини,Аллохга рузаси б^лмагай хожат.

„Сайёх)лар рузадорлардир“ (486).

Сайёхлар мисоли рузадорлардир, Емак-ичмагида йукдир халоват.Тунни тонгга улар йул юриб, тинмай, Намози - сахрода, дилда - тилов'ат.

ГУНОХДАРДАН САКЛАНИНГ ХА РГИ З...

„Савоб дилинг тулган, кунглинг таскин топган нарсадир. Гунох) эса хот иринг жам булмасдан, дилинг тулмаган нарсадир (бошцалар „булаверади, х;еч нарса к,илмайди“ десалар х1ам) “ (334).

Савоб дилга тулган хушнудлик эрур, Кунглингга таскину калбингга рохат. Гунох хотирингга берур изтироб, Юракда гам булиб ётур тоабад.

„Пушаймон булиб истигфор айтавериш билан гунох1и кабира к,олмайди, гунох,ни давомли цилавсриш билан гунох)и сагира сагиралигида щолмайди (яы ш , катталашиб кетади) “ ( У83).

Ким пушаймон булиб, айтса истигфор, Колмагай, гунохи катта б^лса хам: Давом этаверса кичик бир гунох, Катталашиб борар, шубхасиз, хар дам.

191

„Кимки к,аттик, х,исобга олинса, азобга мустах,ик, ( сазовор) булиб чик,ади“ (829).

Инсон борки, эмас гунохдан фориг,Узи хдм билмагай нуксонин аник,.Гар х,исоб килинса шошмай, яхшилаб,Х,ар ким азобларга булгай мустах,ик-

„Агар гунох; мах,фий к,илинса, фак;ат гуноукорнинг узи зарарланади. Аммо ошкора к,илинса-ю, у кишилар томонидан тухтатилмаса, зарари х^аммага булади“ (79).

Гар махфий килинса биронта гунох,,Гунох,корнинг узи кургуси зарар.Ошкора кдлинса, тухтатилмайин,Зарари барчага тегар сарбасар.„Аллох; таоло бандаларнинг гайратлиларини

яхши куради (гайратли деб гунох; ишни курганда газаби келган кишига айтилади)“ (205).

Х,амиша булганда гунох,га гувох.,Бепарво караманг индамай ногох,- Гайратли булингу, чорасин куринг,Гайратли бандасин ёктирар Аллох,.

„Мумин гунох, ишга аччиги келадиган ( гайратли одамдир“ (896).

Гайратли бул, гунохларга асло бокма бепарво, Гунох,корлар зир титрасин шижоатинг курганда, Нафратингдан вайрон булсин гунохдарнинг биноси, Кам буларди гунохлар х;ам гайратли куп булганда.

192

„Кимки бир гунох, ишни курса, к,ули билан тухтатсин, агар к,одир булмаса, тили билан к,айтарсин, агар бунга х;ам к,одир булмаса, дили билан ёмон курсин“ (834).

Гунох ишни курсанг, булмагил локдйд,Килинг билан тухтат, тусибон йулин.Кудратинг етмаса, дилда лаънатлаб,Тилинг билан к,айтар гунохни, мумин.

„Гунох^дан тавба к,илган киши гуно^сиздек булади“ (347).

Тавба дил кузгусин мусаффо этар,Сунгги гунохлардан саклагай омон.Кдлган гунохидан тавба кдлса ким,Гунохсиз муминдек булур бегумон.

„Гунох,нинг кафорати пушаймонликдир“ (613).

Гунох кафорати пушаймонликдир,Пушаймон бандасин кечирар Аллох- Пушаймон булмогинг яхши-ю, аммо,Гунох килмаганинг ундан яхширок-

„Аллох; таоло бандасининг бирор гунох;га пушаймон булаётганини билиши билан ундан кечирим сурамасдан турибок, кечириб юборади“ (707).

Кдпган гунохингга булсанг пушаймон,Аллохга булгуси аён шу замон.Х,али сен кечирим сурамасданок,,Кечириб юборар Яратган, инон.

13— 5544 193

„Кимники савобли иш хурсанд к,илса ва гунох,ли иш хафа к,илса, у муминдир“ (290).

Кимнингки кунглига хуррамлик етса Бир савобли ишни кургани замон,Дилини ранжитса кар кайси гунох,,У м^миндир албат, покиза инсон.

„Х,ар бир умматим Аллох, олдида кечирилмоги мумкин, илло ошкора гунох, к,илувчилар кечирилмайди" (617).

Хар кайси умматнинг пинхон гунохин Кечиргуси албат Аллох, таоло.Ва лекин ким килса ошкора гунох,,Яратган кечирмас, кечирмас асло.

„Узр айтиладиган ишни килма“ (301).

Хар бир кддамингни килгил тафаккур,Хар бир ишинг булсин эзгулик накши.Узр сураш одоб нишони, лекин Узр сурар ишни килмаган яхши.

„Одамлар билан хусуматлашган х,олда юрмогинг гунох,кор булишингга кифоя к,илади“ (612).

Инок булиб яша эл ичра доим,Инсонларга булгил дусту хамсоя.Ёвлашиб юрмогинг одамлар билан,Гунох,кор булмокка килур кифоя.Хусумат муминга номуносибдур,Акли Исломга хос рафокат харгиз.ДУст булиб яшагил инсонлар аро,Гунохдардан узок булурсан шаксиз.

194

„Пушаймон к,илмок, %ам тавба х;исобланур“ (914).

Хар бир к,илмишингни к,илгил тафаккур,Яхши ишларингдан дил топсин сурур.Гар хато деб билсанг, булгил пушаймон,Зеро пушаймон хам тавба саналур.

Х,ар бир умматнинг гуно^лари кечирилгайдир, аммо ( щёсизларча) уз гуно^ини узи ошкора к,илувчи умматларим бундан мустаснодир“ (IV. 101).

Кечирилгай хар бир уммат гунохи,Аммо кечирилмас гунохлар хам бор.Кечирилмас асло бехаё банда,Уз гунохин хилса узи ошкор.

УЛИМДАН КУТУЛМАС ХЕЧ КДЙСИ ИНСОН...

„Дунёда гуё бир мусофирдек ёки йуловчидек яша“ (636).

Бир мусофир каби яша оламда,Е бир йуловчидек билгил узингни.Бир карвонсаройдир бу фоний дунё,Улим мукаррардир, очгил кузингни.

„Васият к,илишликка арзигулик нарсаси бор мусулмон бир-икки кеча бетоб ётиб к,олар экан, васияти ёнида ёзилган булиши лозим“ (700).

Улим хар кишига мукаррар эрур,Огох килмай келур, тутгил ёдингда.Бетоб ётар булсанг бир-икки кеча,Васият ёзилган булсин ёнингда.

195

„Улимнинг энг шарафлиси - шащдлар улими“ (184).

Фарз эрур хар м^минга Ватану элни севмок,,Бахт эрур жонни бермок, эрку имон й^лида. Шахидларнинг улими энг шарафли улимдир, Шахидлар номи яшар абадий эл дилида.

„Кишининг уз х;ак,к,и %имоясида улмоги к̂ андай х,ам яхши улимдир11 (910).

Х&ку хук,ук,ини ХИМОЯ К.ИЛМОК,Ахли Ислом учун одатдир хар он.Х,алок булса мумин уз хукукин деб,Бундай кутлуг улим шоёндир, шоён!

„Энг ёмон улим икки томон мол талашиб уришганда улган улимдир“ (507).

Улим, бу - хдётнинг нихоясидир,Инсонни килмагай келурдин огох,.Мол талашиб улмок, энг ёмон улим,Бундайин улимдан асрасин Аллох.

„Тусатдан улим мумин учун ро^атдир, фосик; учун пушаймондир“ (891).

Муминлар хамиша улимга хозир,Фосиклар улимдан титрар хар замон.Мумин учун рохат тусатдан улим,Фосик, учун эса фак,ат пушаймон.

„Мен мусибатга соч юлиб, ёк,а йиртиб бак,ириб йиглагандан безорман“ (279).

Кулфат етганида, сабр айла, мумин,Расулуллох сузин унутма зинхор:

196

„Мусибат айёми соч юлиб йиглаб,Ёк,а йиртганлардан безорман, безор!“

„Мусибатда юзини тирнаган, ё щ йиртган, дод солиб йигловчи хотинларга Аллох,нинг лаънати булсин“ (650).

Мусибат чогида юзини тирнаб,Дод солиб йигламок, булса одати,Бундайин хотинга хар ерда, хар дам,Муносиб булгайдир Аллох лаънати.

„М айит к,абрида (додлаб) йиглаган йиги сабабидан азобланади“ (908).

Доду фарёд уриб йигламанг х д р г и з ,

Мархумлар рухига бермангиз азоб.Фарёдли йигидан хар кайси майит Уз кдбрида доим чеккай изтироб.

„Расулуллох, к,абрларга утиришдан., к,абрларга панжара к,илишдан ва улар устига бирон нарсани тиклаш ва бино к,илишдан к,айтардилар (930). К,абр устига бирон нарсани ёзмощликдан к,айтардилар“ (931).

К,абр узра утирмок,, панжара курмок,,Бирон нарса ёзмок,, бино ясамак, - Барчаси харомдир мумин ахлига,Хуш курмас барини Расули Аллох.

„Расулуллох, саллаллох,у алайх,и ва саллам к,абр устида намоз ук,ишдан к,айтардилар“ (921).

К,абрлар устида намоз уциманг,Бу ерда мархумлар ухлашар мангу.

197

Азизлар арвохин безовта цилмай,Куръон Ук,инг, рухлар тилаги хам шу.

„Х,амма лаззат ларни к,ирк,иб ташловчи — улимни куп ёд этинглар, чунки улимни кимки тирикчилиги танглигида эсласа, Аллох; уни кенгайт иради. К им ки кенгликда эсла са торайтиради“ (168).

Улимни ёд этинг, дУстларим, к^прок,,Дилга далда берар мух,тож булган дам.Молу давлат булса фаровон агар,Манманлик дардига у булгай малхдм.

„Кимки сув тошк,инини тухтатса ёки ёнгинни учирса, унга шах;идлик ажри берилади“ (837).

Тошк,инни тухтатса к,одир мусулмон,Ёнгинни учирса жасур бир мумин,Шах,идлик ажрига булгай муносиб,Жаннат равзасидан олгуси Урин.

„Мумин банда бу дунё азоб-ук,убатларидан к;утулиб, Аллох, таоло азза ва жалла рах,матига сазовор булгач рох,ат топади. Нопок ( осий) бандадан эса бошк,а бандалар, шах;арлар, дарахтлар ва х,айвонлар к,утулиб рох;атлангайлар“ ( IV. 220).

Дунё азобидан кутулган мумин Аллох, рахматидин топ гай фарогат.Нопокдин к,утулган мумин одамлар,Дарахту хдйвонлар топурлар рохдт.

198

„ХАДИСЛАРИМ ЕТСИН УММАТЛАРИМГА...“

„Менинг х,адисим сизлар танийдиган муз булади ( яъни, дилга утиради) “ (397).

Менинг хадисларим дилларингизга Эзгулик бахш этар, кдлар тарбият.Уларни эъзозлар, кУймас тилидан Диёнат, покликни ким кдлса ният.

„Кимки умматларимга менинг суннатимга оид к,ирк,та х,адисни ёдлаб еткизса, к,иёмат кунида мен уни ш афоатимга лойик, киш илар сафига киргизаман“ (828).

Расулуллох деди: „ „К,ирк,та хддисим Ёдлаб умматимга еткизган м^мин,Мах,шар куни менинг шафоатимга Лойиклар сафидан олгуси Урин“.

„Кимки мендан эмаслигини била туриб, %адис деб ривоят к,илса, у ёлгончиларнинг ёлгончисидир“ (826).

„Мендан эмаслигини ким била туриб Хадис деб ривоят килса ногах,он,Барча ёлгончининг ёлгончисидир“, - Дедилар Расули Аллох, бир замон.

„Кимки менинг номимдан к,асддан ёлгон гап тук,иса, узига дузахдан жой тайёрлайверсин“ (875).

„Кимки менинг номимдан тук,иса ёлгон гаплар, Муминларнинг дилларин ранжитиши мукдррар. Каллобликнинг жазоси дузах булур х,амиш а!“ -

Демишлар Расулуллох - ахли оламга сарвар.

199

„Биздан бир сузни эшитиб, эшитмаганга эшитганидек еткизган кишининг юзини Аллох, таоло куркам к,илсин“ (909).

Ук,иб хдм эшитиб биз деган сузни, Эшитмаганларга еткизган одам,Эшитгани каби сузласа, бузмай,Аллох, унинг юзин айласин куркам,

„М ен сизларни недин к,айтарган к,илмангизлар ва нени амр к,илган имконингиз к,адар адо этингизлар“ (IV. 436).

„Мен недин сизларни кдйтарган эсам, Кдлмангиз, - дедилар Расули Аллох,. - Нимани амр этган булсам к,илмок,к,а, Имконингиз кадар этингиз адо“.

эрсам,эрсам,

«ЖАННАТ КАЛИТИ» ХДКДДА

Бисмиллахир рохманир рохийм

Филология фанлари доктори, профессор Анвар Х,ож иахм аднинг «Ж ан н ат калити» асари билан танишиб чи^ар эканман, беихтиёр пайгамбаримиз М у хам м ад са л л а л л о х у алайх,и ва сал л ам н и н г хаётл ар и ва у зотнинг умматлари саодати учун, уларни р ухи й ги зо билан таъм инлаш йулида курсатган жон фидоликлари х,ак,ида хаёл га ботдим.

И нсон А л л ох таоло яратган махлук,ларнинг ичида энг мукаррами ва эъзозлиси булиб, у хам ж исм дан ва х а м р у хд ан я р ати л ган бир ул у г махлукдир. Бизнинг жисмимиз муътадил равишда, табиий тарзда усиб ривожланиб бориши ва ундан сун г муътадил х аёт кечириши учун кдндай моддий ги зо га м у хто ж б у л са , рухи м и з х а м худди ан а шундай муътадил равиш да х а ё т кечириши учун узи га яраш а ги зога м ухтож дир. И нсон ж исмига моддий ги зон и цанчалик тули ги би л ан , х а р тараф лам а лозим микдорда бериб турса, соглом ва бак,увват булиб усгандек, рухий гизо хам тулиги билан тугр и берилиб т у р са , р ухи й очликка к,уйилмаса, инсон бак,увват ва баркамол булиб усади.

А на ш ундай рухий ги со э с а , х а р бир инсон У з и н и н г я р а т г а н и н и - Т а н г р и с и н и танимок,ликдадир. Унинг айтганларини бечуну чигуна баж армокдадир. А на ш ундай рухий гизо А л л охн и н г эл чи си п ай гам бари м и з М у х а м м а д

201

са л л а л л о х у ал ай хи ва сал л ам н и н г х а р аср д а узининг хаётийлигини к ^ р сата билган м уборак х а д и сл ар и д а топ и лади . Ч унки п ай гам бари м и з са л л а л л о х у ал ай хи ва сал л ам : „Д инул И слом солихун ликулли замонин ва макон“ , яъни „Ислом дини х а р бир зам он га ва х а р бир ж ойга ва ж ам и я тга м ун оси б ди нди р“ , - деб м а р х а м а т хилганлар. Дини Исломнинг х а р бир ж амиятга ва х а р бир зам он га м уносиб дин булганлигининг асосий боисларидан бири унинг инсон хаётини хар том он л ам а х ам р аб олганлигидадир. И слом нинг хаёти й л и ги н и н г туб м аъноси ш ундаки , инсон и й м он -эъ ти ход м асал ал ар и н и етарли дар аж ад а билгандан кейин замонасининг сиёсий ва ижтимоий илмларини яхши туш унган булиши керак ва ундан ислом жамиятининг онгли аъзоси булиши тал аб кдлинади.

Х ,ози рги в а х т д а г и ёш л ар и м и з у зу н д авр динсизлик хук м и ости да хол и б , рухи й ги зо га таш н ал и к д ан с у в си з с а х р о д а х о л г а н , ж они х а л х у м и г а келиб ч и х а ё зг а н , ю рай д е с а йул би лм аган , химирлай д е са дармони й у х одам га у х ш а б х о л г а н д а , у м и д си зл ан и б т у р га н бир а х в о л д а , А л л о х т а о л о н и н г и н ояти б и л ан м устахиллик хуёш и Ватанимиз осмонини ёритиб, мусулмон хал хи м и з енгил нафас. ола бош лади ва хохл аган манбаидан рухий гизо олиш имкониятига эга булди.

Б у маънода проф ессор Анвар Х,ож иахмаднинг х и зм а т л а р и б е х и ё с у л к ан . Ч унки т а б а р р у к хадисларни хозирги ёш авлодга туш унарли хилиб, зам он ави й истеъ м ол даги им лода, равон у зб ек тилида ихтибос хилиб беришлари м ахсад га айнан м у в о ф и х б и л г а н . Ш у м у н о с а б а т б и л ан пайгамбаримиз М ухам м ад алайхиссалом нинг яна бир: „М енинг сузларимни эшитиб, уни эш итгандай

202

ёдида сак л аб к,олиб, боищ аларга х,ам бузм асдан эшитгандай кдлиб еткизган одамнинг юзини Аллох, ёр у г ва порлок, к,илсун“ , - д еган м аъ н одаги Хадислари ёдимга тушди.

М аълумдирки, назм н аср га к,араганда инсон таъ би га як,инрок, ва ёд олиш га осонрокдир. Б у инсоният тарихида узини исботлаган ва таж риба тугрилигини курсатган бир хак,ик,атдир. Ш унинг учун хам устоз Анвар Х,ож иахмаднинг ёш авлод уч ун к у р са т г а н о т а л а р ч а м ехр и б о н л и к л ар и к,имматбахоки, у «М инг бир хади с»н и н г ичидан кундалик хаёти м и зд а йулланм а буларлик 7 7 7 хадисларни олиб, уни ёк,имли услуби ва чиройли табъ и билан н азм га с о л га н , ш уни нг билан ук,увчиларнинг рагбати н и ян ада ош и рган ва у м у м а н ёш л ар н и н г х а д и с и л м и га б у л га н к,изик,ишларини купайтирган.

Б у таж ри ба адаби ёт ва илм -ф ан тар и хи д а к,улланиб кели нган бир яхш и йулдир. У рта асрларда ислом оламида купгина илмлар - тавхи д, таж ви д, одоб ва бошк,а со х д л а р га оид илмлар илми толи бларга енгил булсин деган мак,садда назм шаклида таълиф к,илинган. А раб тилининг К,оидаларини айтган ва бутун ислом олами олий ук,ув ю р тл ар и д а а р аб ти ли н и н г сар ф н а х в к,оидалари буйича дарслик си ф ати да к,улланиб келадиган «Алфия» китоби мингта байтдан иборат. А раб тилини яхш и биладиган одам л ар куплаб топиладиган бир вак,тда М авлоно А бдур ахм он Ж омийнинг пайгамбаримиз сал л ал л оху алайхи ва саллам нинг «Арбаъин»лари - к,ирк, хадисларини ф орс тилига назм йули билан агдариш лари у и т зам он ёш ларининг талаби эди. Х ,азрат Алиш ер Н ав о и й н и н г ху д д и а н а ш у к,ирк, х а д и сн и за м о н а си н и н г турки й тилли хал к ,л ар учун туш унарли к,илиб назм га олишлари хам ёш ларга

203

маргуброк, булсин деган мак,садда к,илинган эди. Бундан тахминан уч юз йиллар илгари утган Суфи О лл оёр исми билан ш у х р а т к,озонган О ллоёр У точи узининг тавх,ид бобида ёзган «С аб о ту л ож и зи й н » к и тобл ар и н и н азм би л ан тасн и ф кдлганлар, уни одамлар севиб ук,ийдилар.

П р оф ессор домла А нвар Х,ожиах,мад яратган « Ж а н н а т кали ти » асар и зам о н ам и зд а тасн и ф этилган бир янгилик х;исобланиб, ун га ёш лар ва, ум ум ан , шеър м ухл и сл ари , зур к,изик,иш билан ружуъ к,илишлари шубх,асиздир.

Филология фанлари номзоди О Л И М ХО Н Т У Р А угли Ш ай х

Ю С У Ф Х О Н Ш О К И Р.

МУНДАРИЖ А

Муаллифдан.......................................................................... 3

I. АКДУ ИДРОК БИЛАН ТОПУРСАН НАЖ ОТ...1. Кдлбингга кулох сол, х,аётдан урган.................... 52. Х,алолликдир мумин хислати................................... 83. „Илм олиш фарздир".................................................. 94. Саломатлик - бебах,о бойлик....................................135. Гузалликни севар муминлар.....................................176. Дарахтларни кесмангиз харгиз............................... 187. Сабр к,ил хдмиша, шукр к,ил хар дам.................... 208. К,аноатни нажот деб билгил......................................229. Х,укм чоги эхтиёт булинг.......................................... 2310. Эхтиёткор булинг хар ерда, хар он.....................2711. „Пойга хилиш жоиздир“. . . ..................................... 30

И. ЖАМОАТ - К.УДРАТДИР...1. Жамоат эзгулик манбаи эрур...................................322. ДУстлик - энг яхши фазилат...................................373. „Одамларни уз Урнига к,Уйинглар“.......................434. Эл эъзозлар одил шохларни................. ....................455. Хоким бурчи эрур адолат хил мох...........................476. Яхши бошлих - диллар хузури................................507. Муминлар олами - тенглик олами........................ 528. Кексаларни авайланг хар он.....................................539. Савдо эхсон билан коришсин харгиз.................... 5510. Ахдига вафодир мумин одати................................5911. Мехрингни аяма хУшниларингдан....................... 61

III. ОИЛА БИЛАНДИР ХАЁТ ЛАЗЗАТИ1. Ота-ю онангни эъзозла доим.................................... 652. Она ахли олам волидасидир..................................... 66

205

3. Отангни ардокла............................................................ 674. „Уйланинглар, купайишинглар"............................ 695. „Мажбуран никох, к,илинмайди“..............................706. „Туйларнинг яхшиси кам сарфлисидир“.............717. Оиладир хаёт лаззати..................................................728. Жуфти х,алолингга жилмайиб кдра...................... 759. Эрни х,урмат к,илиш хотин бурчидир.................... 7710. Угил-к,изга адолатли булинг.................................. 7811. Кдриндошларингга к,илгил яхшилик................... 80

IV. ЯХШИЛИК УМРНИ УЗАЙТИРАДИ1. Яхшилик кил, мумин, хамиша.................................832. Мехрибонлик мумин куркидир.................................923. Етимларга мехрибон булинг.....................................954. Мухтожларга булгил мададкор................................ 965. Эхсон билан олам мунаввар......................................976. КаР3 беринг, хамиша садака килинг.....................997. Бемор холин суранг албатта.................................... 1038. Кечиримли булгил, багри кенг инсон................... 1049. Аёлларни эъзозланг хар дам.................................... 10510. Мехмоннавозликдир мумин хислати.................. 10711. Яхшилик килганлар эъзозга лойик...................... 109

V. ОДОБ БИЛАН АЗИЗДИР ОДАМ1. Саломлашмок, гузал одатдир.................................... 1112. Хушхулкликдир энг яхши хислат...........................1143. „Хаё факдт яхшилик келтиради"............................1184. Одоб билан мукаррам инсон......................................1195. Мулойимлик - гузал фазилат.................................. 1206. Суз инсон кУркидир......................................................1217. „Нажот ростликдадир“................................................1268. „Ширин суз садакддир"............................................. 1329. Тупрок каби камтар бул, инсон...............................13510. Дастурхон олдида одоб саклагил..........................13611. Мархумларни хакорат цилманг............................ 138

206

VI. ЁМОНЛИКДАН у з о к , б Ул , м У м и н

1. Одамларнинг ёмони булманг................................... 1402. Озор берма инсонга асло............................................ 1473. Ичкилик разолат булоги эрур.................................. 1494. Очк^злигу тамаъ - Исломга офат...........................1525. Бахиллардан эл доим безор.......................................1546. СудхУрлигу порахурлик хдромхурликдир........... 1567. Зино фацирлик келтиради..........................................1578. Такаббур булмагил........................................................1599. Газаб балоларнинг ибтидосидир..............................16210. Х,асад иймонни бузар................................................. 16511. Муминларда хиёнат булмас................................... 167

VII. ДИН НАСИХДТДИР1. „Аллох Узи покдир, покликни севар“...................171

2. „Гапларнинг энг тугриси Аллохнинг китоби- дир“ 175

3. Расулуллох хулки энг яхши хулкдир................... 1764. „Дилдаги нарсаларнинг энг яхшиси иймондир"...

1815. „Ибодатда Уртача булинг“.........................................1846. „Масжидларингизни безаксиз куринг“............... 1877. „Намоз ок,иб турган анхор мисоли".......................1888. „Руза ёмонликдан узни саклашдир“....................1909. Гунохлардан сак,ланинг харгиз...............................19110. Улимдан кутулмас хеч к,айси инсон................... 19511. „Х адисларим етсин умматларимга“................... 199

«Жаннат калити» хакдца................................................ 201

207

c * ; . .£ . l l >

' j * A *> > •"

> ‘N'W