EN 206 ve TS 13515ile

BETON VE ÖZELLİKLERİ

.

Beton Standardlarının

Gelişimi• TS 500; 1984 - 2002• TS 11222; 1994 - 2001•TS EN 206-1; 2002 - 2014• TS EN 206-1 + TS 13515: 2012• TS EN 206 + TS 13515: 2014

TS 13515 Neden Hazırlandı

• EN 206 harmonize bir standard değildir. Bu nedenle üzerinde genel olarak uzlaşılmış konuları içerir. Daha detaylı uygulamalar hatta bu standardda yazılanlar dışındaki uygulamalara ülkelerin ulusal eklerinde yer verilmiştir. TS 13515 standardı genel olarak Alman Standardı DIN 1045-2 göz önüne alınarak hazırlanmış, ancak birçok ilave mevcuttur.

EN 206-1 Avrupa’da ilk kez 2000 yılı içinde yayınlandı, daha sonra 2005 ve 2010 yıllarında gözden geçirme ile bazı küçük değişiklikler yapıldı.

Diğer taraftan 2010 yılında EN 206-9 KYB ile ilgili bir standard yayınlandı.

2013 yılı sonunda ise EN 206-1 ve EN 206-9 birleştirildi ve diğer konular ile birlikte EN 206 standardı nihai haline önemli değişiklikler ile dönüştürüldü.

EN 206: 2013

TS 13515 standardı 2012 yılında milli bir standard olarak yayınlandı. Birçok Avrupa ülkesinde buna benzer milli uygulamalar mevcut. Bugün ise tekrar revizyona tabi tutuluyor.

EN 206 ile uyumlu hale getirildi ve birçok ilaveler yapıldı.

TS 13515: 2014

Genel olarak EN 206 ve TS 13515’de yapılan değişiklikler

• Beton sınıfları ve çevresel etki sınıfları yeniden düzenlendi.

• Betonda Lif kullanımı eklendi,• Mineral katkılar ve farklı çevresel etkilerde kullanılacak çimentolar,

• Beton sıcaklığı için sınır değerler belirlendi,

• Kütle betonu ile ilgili sınırlamalar getirildi,

• Su altı beton dökümü ile ilgili kriterler,• Yüksek dayanımlı beton için ilave şartlar,• Su geçirgenliğine karşı direnç ile ilgili sınırlar,

• ASR ile ilgili çevre etki sınıfı ve sınırlamalar,

• Basınç dayanımı 28 günden farklı yaşlarda da tanımlanabilmekte,

• 120 dakika taşıma süresi ve katkı ilave etme,• Uygunluk değerlendirme işlemleri değişti.

Betonda liflerin kullanımı ve geri dönüşümlü agregaların kullanımı ile ilgili kurallar veriliyor.

K değeri kavramı sadece uçucu kül ve silis dumanı için değil aynı zamanda cüruf için de kullanılmaya başlanıyor.

Eşdeğer beton performansı kavramı ve kombinasyonların eşdeğer performansı kavramı gibi mineral katkıların kullanımı için performans kavramları ile ilgili prensipler belirlendi.

Betonda uygunluk değerlendirmesi için yeni ilaveler getirildi ve revizyonlar yapıldı.

Kendiliğinden Yerleşen Beton ile ilgili kriterler, deney yöntemleri ve özellikler belirlendi.

Geoteknik işlerde kullanılan betonlar için Ek yapılarak özellikler belirlendi.

EN 206’DA ESAS DEĞİŞİKLİKLER

Bu standard hükümleri aşağıda verilen beton çeşitlerine uygulanmaz ;Gaz beton,Köpük beton,Yoğunluğu, 800 kg/m3' ten daha düşük olan betonlar,Isıya dayanıklı (Refrakter) beton.

Yeni EN 206: 2013’e Göre Kapsam Dışı Olanlar

TS 13515’e Göre Kapsam Dışı

• Çimento bağlayıcılı poroz beton,• Isıl işlem uygulanmış yüksek dayanımlı beton,

• Reaktif pudra beton (RPC) ve bulamaç halde filtre edilmiş lifle güçlendirilmiş beton (SIFCON) gibi özel imalat teknikli yüksek performanslı lifli kompozit betonlar.

TS 13515 Çevresel Etki SınıflarıX0 Korozyon veya zararlı etki tehlikesi

olmayan etki sınıfları,XC1 ila XC4

Karbonatlaşmanın sebep olduğu korozyon tehlikesi olan etki sınıfları,

XD1 ila XD3

Deniz suyu dışındaki klorürlerin sebep olduğu korozyon tehlikesi olan etki sınıfları,

XS1 ila XS3

Deniz suyundaki klorürlerin sebep olduğu korozyon tehlikesi olan etki sınıfları,

XF1 ila XF4

Zararlı donma çözülme etkisine sahip etki sınıfları,

XA1 ila XA3

Zararlı kimyasal etkiye sahip olan etki sınıfları,

XM1 ila XM3

Aşınma sınıfları eklenmiştir,

XWF ila XWS

Alkali agrega reaktivitesi sınıfları eklenmiştir,Bileşen çevre etkilerinin değerlendirmesi yapılmıştır

Beton yapının inşa edileceği çevre şartları belirlenir ve buna uygun olarak kaç adet çevre etki sınıfı varsa belirlenir.

Belirlenen bu çevre etki sınıfları arasından hangisinin şartları diğerlerinden daha baskınsa veya ağırsa bu çevre etki sınıfına göre beton tasarımında sınır değerler tayin edilir.

Birleşik Çevre Etkileri

EN 206 içinde birçok bölümünde Kullanım yerinde geçerli şartlar/hükümler’e atıf yapılmaktadır. Ek M’de hangi Maddeler içinde verildiği belirtilmektedir. Özellikle çimento ve mineral katkıların kullanımı, betonda sınır değerler, ASR ile ilgili veya EN 206 tarafından kapsanmayan durumlar Milli Ek’ler halinde verilebilmektedir. Örneğin, betonun şantiyeye nakliyesi, alkali karbonat reaksiyonu, yeraltı suyundan kaynaklı sülfat etkileri ve önlemleri gibi durumlar kullanım yerinde geçerli şartlarla belirlenebilir.

TS 13515 standardının TS EN 206 ile birlikte kullanılması ile ilgili bilgi TS EN 206 içinde Milli Önsöz’de verilmektedir.

Kullanım yerinde geçerli hükümler, Avrupa Teknik Onayları

ve Milli Teknik Standard ve Şartnameler

TS 13515 ile belirlenen ve EN 206 tarafından kapsanmayan hususlar kullanım yerinde geçerli hükümlerdir. TS 13515 içinde verilen atıf yapılan bazı Türk Standardları da buna örnektir.

Kullanım yerinde geçerli hükümler bazen yasal bir yönetmelik veya teknik şartname de olabilmektedir.

Kullanım Yerinde Geçerli Hükümler

4.2.1 ve 4.2.2 TS EN 206 Kıvam Sınıfları

• Normal beton için önceki kıvam sınıfları korunmuştur.

• Kıvam sınıflarında Kendiliğinden Yerleşen Beton (KYB) için yeni deney yöntemleri verilmiştir.

• KYB için ilave özellikler belirlenmiş ve farklı taze beton özellikleri için sınıflandırmalar yapılmıştır. Viskozite, geçiş yeterliliği ve ayrışma direnci için deneyler belirlenmiştir.

5.1.2. Çimento

• Çimentonun TS EN 197-1'e, TS 21 “Beyaz çimento” veya TS 13353 “Borlu aktif belit çimentosu” ve TS EN 14216 “Çok düşük hidratasyon ısılı çimento”ya genel uygunluğu kanıtlanmış olmalıdır.

5.1.3 Agregalar• EN 12620 ve prEN 13055‘e atıflar yapılmıştır.

Aşağıdaki şartlara sahip agrega uygun kabul edilir:

• EN 12620’de yer alan Sistem 2+’ya göre belgelendirilmiş olan

• prEN 13055’de yer alan Sistem 2+’ya göre belgelendirilmiş olan

5.1.6 Mineral katkılar

• Çimento katkısı olarak kullanılan tras, TS 25’e uygun olmalıdır. Uçucu kül gibi Tip II katkıları TS EN 450-1’e ve silis dumanı TS EN 13263-1’e uygun olmalıdır. Öğütülmüş yüksek fırın cürufu, TS 15167-1’e uygun olmalıdır.

• Taş unu gibi Tip I mineral katkıları EN 12620’ye ve boya maddeleri TS EN 12878‘e uygun olmalıdır.

5.1.7 Betonda Liflerin Kullanımı

• TS EN 14889-1’de yer alan Sistem 1’e göre belgelendirilmiş olan çelik lifler kullanılabilir. Beton içerisinde homojen olarak dağılacağı belirlenen demet halinde (yapışık halde) veya harman lifler kullanılabilir.

• TS EN 14889-2 ‘ye uygun polimer lifler karşılıklı mutabakat sağlanması şartıyla kullanılabilir.

5.2.3 - Agregaların Kullanımı• Not 1 - Agregaların tane büyüklüğü dağılımı ve

bileşimi TS 802’ye göre veya mümkün olmadığında Ek M’ de belirtildiği şekilde belirlenir.

• EN 12620’de belirtilen agregalar Çizelge E.1’de verilen gerekleri sağlamalıdır. Daha farklı çevre etki sınıflarında tasarlanacak betonda kullanılması düşünülen agregalar için Çizelge E.2’deki ilave gerekler uygulanmalıdır.

• Sadece alkali reaktivite sınıfı belirlenmiş agregalar kullanılabilir. Alkali silika reaksiyonunun önlenmesi veya azaltılması amacıyla mineral katkılar kullanılması durumunda uygun katkı oranı, TS 13517’ye göre yapılacak deneysel çalışmalarla tespit edilmelidir

Alkali ile çözünebilen silika içerdiği bilinen veya belirli miktarda reaktif silis içerdiği bilinen agrega, betonda Ek P’de verilen değerlendirmelere göre kullanılmalıdır.

Agreganın alkali-silika reaksiyonu direnci ile ilgili bir bilgi belirtilmediği durumlarda agreganın alkali reaktivite sınıfı “zararlı” olarak kabul edilecektir.

Yüksek dayanımlı beton imalatında sadece alkali reaktif olmadığı kesin bilinen agregalar kullanılmalıdır.

5.2.3.5 Alkali silika reaksiyonuna direnç

5.2.3.6 Hafif Agregaların Kullanımı

prEN 13055’e uygunluğu belirlenmiş aşağıda belirtilen hafif agregalar, hafif veya normal ağırlıkta beton yapımında kullanılabilir;

•Volkanik cüruf, sünger taşı ve tüf gibi doğal agregalar,•Cam köpüğü, pullanmış kil minerali, genleşmiş perlit, genleştirilmiş sleyt, genleştirilmiş kil, sinterize olmuş pulverize uçucu kül, atık tuğladan yapılmış tuğla kırıkları gibi yan ürün agregalardan ve/veya doğal malzemelerden üretilmiş agregalar,•Granüle yüksek fırın cürufu gibi endüstriyel işlemlerle ortaya çıkan yan ürünler.•EN 12620’de belirtilen hafif agregalar Çizelge E.3’de verilen gerekleri sağlamalıdır. Daha farklı çevre etki sınıflarında tasarlanacak betonda kullanılması düşünülen agregalar için Çizelge E.4’deki ilave gerekler uygulanmalıdır.

Çimento, aşağıda verilenler dikkate alınarak uygunluğu belirlenmiş olan çimentolar arasından seçilmelidir;Yapım (inşaat) yöntemi,Beton yapının kullanım amacı,Kür şartları (ısıl işlem gibi),Yapı boyutları (ısı gelişimi),Yapının maruz kalacağı çevre şartları (Madde 4.1),Bileşenlerden kaynaklanan alkaliler ile agrega arasında etkileşme olması ihtimali.

5.2.2 Çimentonun Seçimi

(1)Agrega tipi ve kategorileri, örneğin tane büyüklüğü dağılımı, yassılık - uzunluk, donma/çözülme dayanıklılığı, aşınmaya direnci, incelik gibi agrega özellikleri, aşağıda verilenler dikkate alınarak seçilmelidir:

Yapım (İnşaat) yöntemi, Betonun yapıda kullanım amacı, Betonun maruz kalacağı çevre şartları, Görünür agregalı beton yüzeyindeki veya mekanik

mastarlı beton yüzeyindeki agregalar için gerekli herhangi şart.

5.2.3 Agregaların seçimi

5.2.4 Geri kazanılmış suyun kullanımı

• Beton imalatından çıkan geri kazanılmış su, yüksek dayanımlı ve hava sürüklenmiş betonda kullanılmaz.

5.2.5 Mineral katkıların kullanımı• Madde 5.1.6’da tanımlanan tip II mineral katkılar, uygunluklarının sağlanması kaydıyla çimento içeriği ve su/çimento oranı hesaplamasında dikkate alınmalıdır.

• k-değeri kavramı sadece uçucu kül, silis dumanı ve yüksek fırın cürufu için dikkate alınır.

• Silis dumanı katkılı çimento ana bileşen olarak kullanılırsa, betonda silis dumanı aynı zamanda katkı olarak kullanılmamalıdır.

TS EN 450-1’e Uygun Uçucu Küller

• Kızdırma kaybı kategorisi sadece A olan (TS EN 450-1) uçucu küller tercih edilmelidir. Uçucu külün özel şartları itibarı ile CE işareti taşımasına itina gösterilir.

k - degeri kavramı• k-değeri kavramı tarif edilmiş bir kavramdır. k-değeri kavramında, bir A çimentosu kullanarak hazırlanan referans betonun dayanıklılık performansı (veya uygun olan yerde dayanıklılık için temsili kriter olarak dayanım) ile su/çimento oranı ve mineral katkı miktarına bağlı olarak A çimentosunun bir kısmının mineral katkı ile ikame edilmesi yoluyla elde edilen çimentonun kullanıldığı deney betonunun dayanıklılık performansının kıyaslanması esas alınır.

• k-değeri kavramı ile daha detaylı bilgi için TS CEN/TR 16639 teknik raporuna bakılmalıdır.

k-değeri kavramı, tip II mineral katkılar için aşağıda verilen şartların dikkate alınmasına imkân sağlar.

“Su/çimento oranı” yerine eşdeğer “su/(çimento + k x mineral katkı)" oranının kullanılması yoluyla,Çimento + k x mineral katkı) miktarı ilgili çevre etki sınıfı için gerekli en az çimento miktarından az olmamalıdır (Madde 5.3.2).

k-değeri kavramının kullanılması

k degeri kavramı ve mineral katkılar

Uçucu kül, silis dumanı, öğütülmüş yüksek fırın cürufu ve tras Madde 5.2.5.2.2 ila Madde 5.2.5.2.6’da belirtilen şartlar altında hesaba dâhil edilirse, ilgili çevre etki sınıfının bir fonksiyonu olarak tip II mineral katkı kullanılması durumunda en düşük çimento içeriği, Madde 5.3.2 ve Çizelge F.1.1 ve Çizelge F.1.2’nin 3. satırında tanımlandığı üzere aynı Çizelgelerin 4. satırında verilen değere indirilebilir.

k - değeri kavramı matematiği

• (su/çimento)eq = su / (çimento + kf f)

• (su/çimento)eq = su / (çimento + ks s)

• (su/çimento)eq = su / (çimento + kf f + ks s)

• (su/çimento)eq = su / (çimento + kcf cf)

• k-değeri kavramının, TS EN 450-1'e uygun uçucu külün, TS EN 13263-1'e uygun silis dumanının veya TS EN 15167-1’e uygun yüksek fırın cürufunun TS EN 197-1'e uygun farklı çimento tipleri ile birlikte kullanılması durumunda uygulanması Madde 5.2.5.2.2 ile Madde 5.2.5.2.5'te verilmiştir.

Betonda kullanılan çimento ve uçucu kül, silis dumanı ve cüruf toplamının eşdeğer çimento karşılığı (c + k x m), Çizelge F.1.1 ve Çizelge F.1.2’de satır 3’te verilen en düşük çimento içeriğinden daha az olmamalıdır.

k degeri kavramı ve mineral katkılar

Uçucu kül için k-değeri kavramı örneği

– TS EN 206‘ya göre XS3 Çevre Etki Sınıfında Bulunan Beton İçinCEM I 42,5 çimento ile c 340 kg/m3 dozaj, w/c 0,45 ve cm C35/45 olmalıdır.Bu durumda, w=340x0,45=153 kg/m3 olur. İstenilen işlenebilirlik ve en az dayanım sağlandığı takdirde bu şekilde tasarım yapılır.

Aynı betonda uçucu kül kullanılmak istenildiğinde,TS 13515’e göre en az CEM I 42,5 veya CEM II/A çimento miktarı c 270 kg/m3 olmak zorundadır.Toplam Eşdeğer Çimento = 320 kg = c + k x f = (270 + 0,4 x f ) ise bu durumda f = 125 kg/m3 olur. Toplamda 270 kg CEM I ve 125 kg uçucu kül kullanılacak. w/c=0,45 olduğundan w=153 kg olur. İşlenebilirlik ve en az dayanım sınıfı sağlandığında bu şekilde tasarım yapılabilir.

Cüruf için k-değeri kavramı örneği

– TS EN 206‘ya göre XS3 Çevre Etki Sınıfı'nda bulunan beton içinCEM I 42,5 veya CEM II/A çimento ile c 340 kg/m3 dozaj, w/c 0,45 ve cm C35/45 olmalıdır.Bu durumda, karışım suyu w=340x0,45=153 kg/m3 olur. İstenilen işlenebilirlik ve en az dayanım sağlandığı takdirde bu şekilde tasarım yapılır. Aynı betonda ÖYFC kullanılmak istenildiğinde;TS 13515’e göre en az CEM I 42,5 veya CEM II/A çimento miktarı c 270 kg/m3 olmalıdır.Toplam Eşdeğer Çimento = 320 = (c + kcf x cf) = (270 + 0,8 x f ) ise bu durumda cf = 78 kg/m3 olur. Toplamda 270 kg CEM I ve 78 kg cüruf kullanılacak. w/c=0,45 olduğundan w=153 kg olur. İşlenebilirlik ve en az dayanım sınıfı sağlandığında bu şekilde tasarım yapılabilir.

5.2.5.2.5 Yüksek Fırın Cürufu

• TS EN 197-1'e uygun CEM I ve çevre etki sınıfına bağlı olarak CEM II/A tipi çimentolar ile birlikte EN 15167’ye uygun yüksek fırın cürufu kullanımında betonda eşdeğer su/çimento hesaplamasında izin verilen k değeri aşağıdaki şekildedir;

• Her iki tip çimento ile çimento kütlesine oranla % 100’e kadar yüksek fırın cürufu kullanıldığında (su/çimento)eq hesaplanmasında CEM I çimentosu kullanıldığında k = 0,8 , CEM II /A çimentosu kullanıldığında k = 0,6 olarak alınmalıdır. Daha yüksek kullanım oranları için k değeri (su/çimento)eq oranı hesaplanmasında ve Satır 3’ de verilen değerin hesaplanmasında dikkate alınmamalıdır. (Çimento + k*yüksek fırın cürufu) toplamı Ek F.2.1 ve Ek F.2.2 deki satır 3’’te verilen değerden daha düşük olmamalıdır.

5.2.5.2.3 Silis dumanı için k değeri kavramı

• Eşdeğer su/çimento oranı hesaplanmasında dikkate alınacak silis dumanı miktarı, çimento miktarına oranla en fazla % 11 olmalıdır. Daha fazla kullanılması durumunda, arta kalan kısım eşdeğer su/çimento oranı hesaplanmasında dikkate alınmaz.

• Silis dumanı için k değeri, w/c 0,45 olduğunda 2,0 ve w/c > 0,45 olduğunda XC ve XF haricindeki diğer etki sınıfları için 1,0 dır.

5.2.5.2.6 TS 25‘e uygun tras için k-değeri kavramı

• Doğal puzolan (tras) kullanılması durumunda (su/çimento)eq = su /( çimento + k × mineral katkı) oranının hesaplanmasında k değeri dikkate alınmamalıdır.

• En düşük çimento miktarı hesaplanmasında trasın çimentoya göre kütlece oranı (t / c) < 0,20 ise k değeri dikkate alınmalıdır.

• Bu değer CEM I tipi çimento ile yapılan beton performans çalışmalarına göre belirlenir. En düşük çimento ile tras miktarı toplamı Ek F.2.1 ve Ek F.2.2 deki satır 3 ve sadece çimento miktarı da satır 4’te verilen değerden daha düşük olmamalıdır.

(1) Eşdeğer beton performansı kavramının prensipleri kullanılarak her birinin üretim kaynağı ve özellikleri açıkça tarif edilmiş ve belgelendirilmiş bir veya daha fazla belirli çimento veya belirli mineral katkı kullanılması durumunda, gerekli en az çimento miktarı ve en yüksek su/çimento oranı için verilen şartlarda değişiklikler yapılmasına izin verilir.

(2) Betonun, Madde 5.2.5.1'de verilen şartlarda, çevre etkilerine tepkisi bakımından, ilgili etki sınıfı için verilen şartlara sahip referans beton ile kıyaslandığında, eşdeğer performansa sahip olduğu kanıtlanmalıdır (Madde 5.3.2).

(3) Bu kavram sadece EN 197-1’e uygun çimento ve bir veya daha fazla mineral katkı ile birlikte kullanılmalıdır.

5.2.5.3 Eşdeğer beton performansı kavramının

prensipleri

Not 1 - Kullanım yerinde geçerli şartlar, mevcut üretilen çimentolar için bileşimi ayarlamak amacıyla çimento tipleri ve uçucu kül kızdırma kaybı kategorileri üzerinde kısıtlamalar ile yer değiştirebilir.

Not 2 - Bu kavramlarla ilgili daha detaylı bilgi CEN/TR 16639’da verilmektedir.

5.2.5.3 Eşdeğer beton performansı kavramının

prensipleri

(1) “Kombinasyonların eşdeğer performans kavramı” prensipleri kullanıldığında belirli bir beton için en fazla su/çimento oranı ve en az çimento içeriği için tüm gerekleri karşılayabilecek şekilde EN 197-1’e uygun çimento ve uygunluğu tesis edilmiş (Madde 5.1.1) mineral katkının (veya mineral katkılar) belirli bir aralıktaki kombinasyonlarına izin verilir.

(2) Metodolojinin unsurları: Bir Avrupa çimento standardına uygun bir çimento tipi ve tasarlanan kombinasyonla aynı veya benzer bileşime sahip bir çimentonun tanımlanması.

5.2.5.4 Kombinasyonların eşdeğer performansı

kavramının prensipleri

Belirlenmiş kombinasyonla imal edilen betonun dayanım ve dayanıklılığının ilgili çevre etkisine maruz tarif edilen bir çimento tipi ile imal edilen betonun dayanım ve dayanıklılığı ile aynı olup olmadığının değerlendirilmesi.

Kombinasyonu içeren betonun tanımlanması ve uygulanması için bu gerekleri sağlayacak bir imalat kontrolünün uygulanması.

Not - CEN/TR 16639’de, üç adet CEN üyesi ülkede bu kavramın uygulanması ile ilgili ilave bilgi sağlanmaktadır.

5.2.5.4 Kombinasyonların eşdeğer performansı

kavramının prensipleri

(1) Çevresel tesirlere dayanıklı betonun sahip olması gerekli özellikler, bu standardda, belirlenmiş beton özellikleri ve bileşimle ilgili sınır değerler şeklinde verilmiştir.

Not 1 - Betona etkili çevresel etkilerin sınıflandırılmasında, aynı etki sınıfı içerisindeki yerel farklılıkların nasıl yansıtılacağı konusunda yeterli tecrübe olmaması nedeniyle, uygulanabilecek etki sınıfı için o bölge şartlarına ait özel değerler, betonun kullanılacağı yerde geçerli şartlara göre verilir.

5.3.2 Beton bileşimi için sınır değerler

(2) Her etki sınıfı için gerekler, aşağıda verilenler vasıtasıyla belirtilmelidir:Bileşen malzemelerin izin verilen tip ve sınıfları,En fazla su/ çimento oranı,En düşük çimento miktarı,En düşük beton basınç dayanım sınıfı (tercihe bağlı), ve gerekliyse,Betonun en düşük hava içeriğiNot 2 - Beklenilen çevre etki sınıfında kullanmaya uygunluğu belirlenmiş EN 197-1’e uygun genel çimento kullanımı durumunda, beton bileşimi ve özellikleri için sınır değerlerin seçimiyle ilgili öneri, Ek F'de verilmiştir.

5.3.2 Beton bileşimi için sınır değerler

(3) Betonun kullanım yerindeki geçerli şartnameler, öngörülen seviyedeki bakım şartları altında betonun en az 50 yıl plânlanmış kullanım ömrüne sahip olmasını sağlayacak şartları ihtiva etmelidir.

Not 3 - Daha kısa veya daha uzun tasarım hizmet ömürleri için, daha az etkili veya daha şiddetli şartlar gerekli olabilir. “Tasarım hizmet ömrünün sonu” ile ilgili açıklama ve kullanım yerinde geçerli şartlar içerisinde beton bileşimi için verilen sınır değerlerin kalibrasyonu/doğrulanması ile ilgili kılavuz bilgiler ISO 16204’de verilmiştir.

(4) Birleşik çevre etki sınıfları için bu sınıflara ait şartlardan en ağır olanı uygulanır.

5.3.2 Beton bileşimi için sınır değerler

(1) Etki sınıflarıyla ilgili şartlar, dayanıklılıkla ilgili performansı esas alan tasarım yöntemleri kullanılarak oluşturulabilir ve donma/çözülme deneyinde betonun kabuk atması (pullanması) gibi performansla ilgili göstergeler kullanılarak belirlenebilir. Performansa dayalı yöntemin uygulanması, betonun kullanılacağı yerde geçerli şartlara bağlıdır.

Not - CEN/TS 12390-9, CEN/TS 12390-10, CEN/TS 12390-11 ve CEN/TR 15177’de verilenler gibi performansla ilgili bir seri deney yöntemi geliştirilme safhasındadır ve eşdeğer dayanıklılık prosedürü ile ilgili çerçeve teknik raporu CEN/TR 16563 olarak yayımlanmıştır

5.3.3 Performansı esas alan tasarım yöntemleri

5.2.9 Beton sıcaklığı

Olumsuz etkilerinin önlenmesi için herhangi bir tedbir alınmayan durumlarda, taze betonun sıcaklığı 35°C’u aşmamalıdır. Kullanılan çimento sıcaklığı betona katıldığı anda herhangi bir tedbir alınmayan durumlarda 80 °C’yi aşmamalıdır.Hava sıcaklığına bağlı olarak beton dökümü, bakımı ve kalıba yerleştirme şartları için TS 1247 ve TS 1248 standardlarının hükümleri geçerlidir.Betonun çimento dozajı 240 kg/m3’den daha düşükse veya düşük hidratasyon ısılı çimento kullanıldığı durumlarda beton yerleştirme sıcaklığı 10 °C’un altına düşmemelidir.  

En küçük kesit kalınlığı 90 cm’nin üzerinde olan yekpare yapılar için derzsiz kütle betonunda ve döküm işlemlerinde aşağıdaki önlemler alınmalıdır;

Kalıba yerleştirilmiş olan ve hidratasyonu devam eden sertleşen betonun sıcaklığı hiçbir durumda 65°C’u aşmamalıdır. Kütle betonu ile ilgili imalat ve teslimat arasındaki aşamalardan beton imalatçısı ve teslimattan sonraki beton sıcaklığının 65 °C’nin altında kalması kullanıcının (müşterinin) sorumluluğundadır.

Bağlayıcı malzemenin hidratasyon ısısı 7 günde en fazla 60 Cal/g olacak şekilde, düşük hidratasyon ısılı çimento veya çimento ile birlikte uygun mineral katkı kullanılmalı,

Beton tasarımında, kullanılacak çimento dozajı gerekli en az miktar olacak şekilde deneylerle belirlenmeli,

Beton karıştırma ve yerleştirme sıcaklığı 10 ºC ila 20 ºC arasında bir sıcaklıkta imal edilmeli, gerekli durumlarda beton karışım suyu buz ile kısmen ikame edilmelidir,

Betonun aynı anda, aynı yapı elamanının sıcaklığının en yüksek olacağı nokta (kütlenin merkezi gibi) ile yüzeylerindeki paspayı derinliği arasındaki sıcaklık farkı ve dış yüzey arasındaki (örtü altı vb.) sıcaklık farkının hiçbir durumda donatılı betonda 25°C ve donatısız betonda 20°C’u aşmaması için gerekli tedbirler alınmalıdır. Alınacak bu tedbirler beton kullanıcısının (müşterinin) sorumluluğundadır,

Betonda kullanılacak agreganın sıcaklığının yükselmemesi amacıyla agregalar, güneş ışığının doğrudan etkisinden korunmalı ve gerektiğinde soğutulmalı,

5.3.4 Sualtında beton dökülmesi için gerekler

(1) Yük taşıyıcı elemanların imalatı için su altında dökülecek beton kohezif ve yumuşak kıvamda olmalıdır. Su/çimento oranı 0,60’dan daha fazla olmamalı ve su haricinde farklı çevresel etkiler varsa (örneğin XA çevre etki sınıfları) bu oran 0,60’dan daha düşük olmalıdır. Agrega en büyük tane büyüklüğü 32 mm ise çimento dozajı 350 kg/m3 den daha az olmamalıdır. (2) Betona Madde 5.2.5.2.2’ye uygun olmak ve aşağıdaki gerekleri sağlamak şartıyla uçucu kül ilave edilebilir;

Çimento ve uçucu kül toplam dozajı (c + f) 350 kg/m3’ten daha az olmamalıdır. Eşdeğer su/çimento oranı (s/ç)eq = s / (c + 0,7f) bağıntısı ile hesaplandığında 0,60 değerinden daha fazla olmamalıdır. (3) Beton, yerleştirilme esnasında, sıkıştırılmadan bile birbirinden ayrışmayan yoğun bir kütle şeklinde akarak yerleşebilmelidir. Betonun çok ince malzeme içeriği Madde 5.3.2’de belirtilen sınır değerlerden daha fazla olabilir.

5.5.3 Su işlemesine (nüfuzuna) karşı direnç

• 40 cm’den daha fazla kalınlıktaki elemanlar için

su/çimento oranı ≤ 0,70 olmalıdır.• 40 cm ve daha az kalınlıktaki elemanlar için su/çimento oranı ≤ 0,60 ve en az çimento dozajı 280 kg/m3

• Beton sınıfı en az C25/30 olmalıdır.• Basınçlı su işleme derinliği en fazla 50 mm olmalıdır. Zararlı kimyasal etkileri olan suya maruz kalacak beton yapılarda ise bu değer en fazla 30 mm olarak uygulanmalıdır.

(1) Kullanıldığı yapı itibarıyla aşınmaya karşı dirençli olması gereken beton, Çizelge F.1.2’de belirtilen basınç dayanımı, en az çimento dozajı, en büyük su/çimento oranı ve agrega ile ilgili şartları ve ilave olarak Çizelge F.3.1’de belirtilen çok ince malzeme içeriği şartını da sağlamalıdır.

Not - XM çevresel etki sınıfındaki betonda kullanılan tüm agrega taneleri yuvarlak şekilli ve yüzeyi oldukça pürüzlü olmalıdır. Agrega tane büyüklüğü dağılımı iriye yakın olmalıdır.

5.5.5 Aşınma direnci

5.5.6 Sertleşmiş betonun donma-çözülme etkisine direnci

• (1) Donma ve çözülme etkisine karşı direnç için hava sürükleyici katkı veya hava sürükleyici katkıya ilave olarak betonda bir veya daha fazla sayıda kimyasal katkı kullanılması durumunda katkının/katkı kombinasyonunun sertleşmiş betondaki hava boşluk özelliklerine etkisinin tayin edilmesi amacıyla TS EN 480-11’e göre deney yapılması gereklidir.

TS EN 480-1’de belirtildiği şekilde hazırlanan numuneler üzerinde TS EN 480-11’e göre yapılan deney sonucunda betondaki hava içeriği en az % 4,0 ve hava boşluk faktörü en fazla 0,20 mm olmalıdır.

Betonun gerçek ortam şartlarında maruz kalacağı donma-çözülme etkilerine dayanıklılığının tayini amacıyla TS CEN/TS 12390-9 teknik şartnamesine ve/veya TS CEN/TR 15177 teknik raporuna göre hangisi uygunsa deneylerinin yapılarak donma ve çözülme etkilerine karşı dayanıklılığının ispatlanması ilgili tarafların karşılıklı mutabık kalması halinde gereklidir.

5.5.6 Sertleşmiş betonun donma-çözülme etkisine

direnci

Çimentonun yüksek hidratasyon ısısı veya hızlandırılmış kür uygulanması nedeniyle betonun sıcaklığının 70 °C’un üzerine çıktığı durumlarda gecikmiş etrinjit oluşma ihtimali dikkate alınmalıdır.

Özellikle betonda kullanılan çimentoda % 3,5’ten daha fazla oranda SO3 bulunması ve bu çimento ile imal edilen betona 70 °C’un üzerinde hızlandırılmış kür uygulanması durumunda gecikmiş etrinjit oluşma ihtimali daha yüksektir.

Bu nedenle, düşük SO3 içerikli (< % 3,5) çimento kullanılması ve mümkünse betona 70 °C’un altındaki sıcaklıklarda hızlandırılmış kür uygulanması gecikmiş etrinjit oluşumunu büyük ölçüde önler.

5.5.7 Gecikmiş etrinjit oluşumu

(6) Beton dayanım sınıfı yüksek olduğunda (C35/45 ve üzeri) herhangi bir ilişki kurulmadan (100x200) mm boyutlardaki silindir şekilli numunelerin kullanımının da elde edilen beton basınç dayanım değeri değerlendirme esnasında (150x300) mm ebadındaki silindir numune basınç dayanımına daha güvenli tarafta kalınması şartıyla aşağıdaki katsayı kullanılarak dönüştürülebilir.

Önceden üzerinde mutabakata varılması şartı ile beton basınç dayanımı özel amaçlarda geç yaşlar için 56 veya 90 gün olarak alınabilir.

5.5.1.2 Basınç dayanımı

(150 300) (100 200)0,95x xff

Karıştırma donanımı olan araçlarla veya transmikserlerle betonun boşaltma işlemi, çimento ile suyun ilk temasından itibaren 120 dakika sonunda tamamlanmalıdır. Herhangi bir karıştırma donanımı olmayan araçlarla taşınan katı kıvamdaki taze beton ise çimento ve suyun ilk temasından itibaren en fazla 45 dakika sonunda yerine boşaltılmalıdır. Normal şartlar için verilmiş olan bu sürelerde, hava şartlarından veya kimyasal katkı kullanılmasından dolayı priz süresinin hızlanması veya gecikmesi dikkate alınmalıdır.

Normal şartlar altında taze betonun priz başlangıç süresi, betonun dökümü ve kalıba yerleştirilebilmesi amacıyla 120 dakikadan en az 60 dakika daha fazla olmalıdır. Bu amaçla, gerekli hallerde betonun priz başlangıç süresinin ölçümü için TS 2987 standardına başvurulmalıdır.

7.6 Betonun şantiyeye nakliyesi

(1) Numuneler, betondan rastgele seçilerek alınmalı ve numune alma işleminde EN 12350-1'e uyulmalıdır. Betonun en az numune alma sıklığı ve deney sıklığı için Çizelge 17'de başlangıç veya sürekli imalâttan hangisi en fazla numune sayısını veriyorsa o sıklık seçilmelidir.

(2) Numuneler, Madde 8.1'de verilen numune alma gereklerine rağmen, imalâtçının sorumluluğunda betona su veya kimyasal katkı maddesinin ilave edilmesinden sonra alınmalıdır. Ancak kullanılacak miktarda akışkanlaştırıcı veya süperakışkanlaştırıcının beton dayanımı üzerinde olumsuz etkisi olmadığı başlangıç deneyleriyle belirlenmişse, bu tür katkıların beton kıvamını ayarlamak için (Madde 7.5) ilâve edilmesinden önce de numune alınmasına izin verilebilir.

8.2.1.2 Numune alma ve deney plânı

(3) Deney sonucu, tek numunede bulunan veya aynı harmandan alınan iki veya daha fazla sayıda numunede, aynı yaşta bulunan sonuçların aritmetik ortalamasıdır.

(4) Aynı taze beton harmanından iki veya daha fazla sayıda deney numunesi hazırlandığında ve elde edilen deney sonuçlarının, en büyüğü ile en küçüğü arasındaki farkın ortalama sonuçtan sapmasının %15'den daha fazla olması durumunda, yapılan bir inceleme ile tek bir deney numunesine ait değerin göz ardı edilmesini haklı gösterecek kabul edilebilir bir neden ortaya koyulmadığı sürece, deney sonuçlarının hiçbiri dikkate alınmayacaktır

8.2.1.2 Numune alma ve deney plânı

 İmalât

 En az numune alma sıklığı

 

İmalâtın ilk 50 m3' ü

 İlk 50 m3' den sonraki imalâta için aşağıda

verilenlerden en yüksek numune alma sıklığını sağlayan

 

İmalât kontrol belgesiolan beton

İmalât kontrol belgesi olmayan

beton

Başlangıç (en az 35 deney sonucu elde edilinceye kadar)

3 numune takımı

200 m3 te 1 numune takımı veyabir haftalık imalâttan 2 numune

takımı

  

150 m3 te 1 numune takımı veya bir

günlük imalâttan 1 numune takımı

 Sürekli b (en az 35 deney sonucu elde edilmesinden sonra) -----

400 m3 te 1 numune takımı veya 5 günlük c,d imalattan 1 numune takımı veya bir aylık (takvime göre) imalâttan 1 numune takımı

 a) Numune alma işlemi, bütün imalâta yayılmalı ve her 25 m3 beton hacmi için birden fazla numune alınmamalıdır.

b) En son 15 adet deney sonucunun standard sapmasının Çizelge 19’da sn için verilen üst sınırı geçmesi durumunda numune alma sıklığı, daha sonraki 35 deney sonucu elde edilinceye kadar, başlangıç imalâtı için gerekli olan sıklığa çıkarılmalıdır.

c) Veya bir haftalık süre içinde (7 ardışık takvim günü) beş günden daha fazla imalât yapıldığında, her haftalık imalat miktarından bir kez.

d) Bir imalat gününün tanımı kullanım yerinde geçerli tanım olarak uygulanmalıdır.

Çizelge 17 - Uygunluk değerlendirmesi için en az numune alma sıklığı, TS EN 206

Çizelge 17 - Uygunluk değerlendirmesi için en az numune alma sıklığı, TS 13515

 İmalât

 En az numune alma sıklığı

 

 İmalâtın ilk 50 m3

ü

 İlk 50 m3 den sonraki imalât a için aşağıda

verilenlerden en yüksek numune alma sıklığını sağlayan

 

İmalât kontrol belgesiolan beton

İmalât kontrol belgesi

olmayan betonBaşlangıç (en az 35 deney sonucu elde edilinceye kadar)

3 numune takımı

Günde her 100 m3 te bir (C16/20 ve altı sınıflar

için bir haftalık imalâttan iki) numune takımı

  

Günde her 50 m3 te bir (C16/20 ve altı sınıflar için bir haftalık imalâttan dört) numune takımı

Sürekli b (en az 35 deney sonucu elde edilmesinden sonra)

-----Günde c her 200 m3 te bir (C16/20 ve altı sınıflar

için bir haftalık imalâttan bir) numune takımı

 a) Numune alma işlemi, bütün imalâta yayılmalı ve her 25 m3 beton hacmi için birden fazla numune alınmamalıdır.

b) En son 15 adet deney sonucunun standard sapmasının 1,37 'yı geçmesi durumunda numune alma sıklığı, daha sonraki 35 deney sonucu elde edilinceye kadar, başlangıç imalâtı için gerekli olan sıklığa çıkarılmalıdır.

c) Aynı teslim yerine aynı gün içerisinde 600 m3’ten daha fazla beton dökülmesi halinde numune alma sıklığı yarı yarıya seyreltilebilir. 

8.2.1.3.1 Her bir deney sonucu için uygulanacak kriter (1) Beton basınç dayanımının uygunluğu, Madde 5.5.1.2’ye göre 28 gün yaşta deneye tabi tutulmuş numuneler üzerinde tayin edilir. Her bir deney sonucu, aşağıdaki şartı sağlamalıdır;

N/mm2 (1)

Not - Dayanımın 28 günden farklı bir yaş için tanımlanmış olması halinde, uygunluk, tanımlanan bu yaşta deneye tâbi tutulan numuneler kullanılarak belirlenir.

8.2.1.3 Basınç dayanımı için uygunluk kriterleri

( 4)ci ckff

(1) Belirtilen karakteristik dayanımın sağlandığı, aşağıda verilen yöntemlerden uygun olan kullanılarak belirlenmelidir;

Yöntem A: İmalat başlangıcında (2) İmalat başlangıcı için, ardışık 3 deney sonucunun örtüşmeyen veya örtüşen gruplarının ortalama dayanımı aşağıdaki şartı sağlamalıdır;

N/mm2 (2)

Not 1 - Uygunluk kriterleri, örtüşmeyen deney sonuçlarının esas alınmasıyla geliştirilmiştir. Kriterlerin örtüşen deney sonuçlarına uygulanması sonuçların reddedilme riskini arttırır.

8.2.1.3.2 Deney sonuçları ortalaması için uygulanacak

kriterler

( 4)cm ckff

(3) Sürekli imalat şartları oluştuğunda Yöntem B alternatif olarak uygulanır.

(4) Uygunluk değerlendirmesi, aşağıda, deney yapma sıklığına bağlı olarak verilen alternatiflerden biri ile verilen süreyi aşmayacak şekilde bir değerlendirme süreci sırasında alınan numunelere ait deney sonuçları kullanılarak yapılmalıdır.

Yöntem B: Sürekli imalat

Deney sıklığı düşük olan tesisler için (tasarlanmış beton için deney sonucu sayısı, her 3 aylık süre içinde 35’den daha az) değerlendirme süresi, en az 15 deney sonucunu kapsamalı ve en fazla 6 aylık bir süre içerisinde alınan ardışık deney sonucu sayısı 35’i aşmamalıdır.

Deney sıklığı yüksek olan tesisler için (tasarlanmış beton için deney sonucu sayısı, her 3 aylık süre içinde 35’den daha fazla) değerlendirme süresi, en az 15 deney sonucunu kapsamalı ve 3 aylık süreyi aşmamalıdır.

(4). Paragraf ile ilgili

(5) Bir değerlendirme süresi içinde tek bir beton harmanından veya bir beton ailesini oluşturan beton harmanlarından elde edilen ardışık deney sonuçlarının örtüşmeyen veya örtüşen gruplarının ortalama dayanımı aşağıdaki şartı sağlamalıdır;

(6) Bu yöntemin bir beton ailesine uygulanması durumunda, beton ailesinin her bir üyesi için tüm dönüştürülmemiş deney sonuçlarının ortalaması ( fcm) Çizelge 18’de verilen kriter uygulanarak değerlendirilmelidir. Bu kriteri sağlayamayan herhangi bir üye aileden çıkarılmalı ve uygunluk için tek başına değerlendirilmelidir.

Yöntem B: Sürekli imalat

( 1,48 )cm ckff

(7) Beton ailesinden çıkartılan üye veya üyelerin uygunluk değerlendirmesi, başlangıç imalatı için verilen uygunluk kriteri (Yöntem A) kullanılarak tek tek yapılmalıdır.

Beton ailesinden çıkartılan üye veya üyelerin yeniden beton ailesi içerisine alınması, ancak üyelikten çıkartılan betona ait karışım oranları ve referans beton karışım oranları arasında daha önce kurulan ilişkinin yeniden kurulmasından sonra kabul edilebilir.

Yöntem B: Sürekli imalat

Beton ailesine ait her bir üye için basınç

dayanımıdeney sonucu adedi, n

Beton ailesine ait bir üye için "n" adet deney sonucu

ortalaması - N/mm2

2 ≥ ck - 1,03 ≥ ck + 1,04 ≥ ck + 2,05 ≥ ck + 2,56 ≥ ck + 3,0

7 ila 9 ≥ ck + 3,510 ila 12 ≥ ck + 4,013, 14 ≥ ck + 4,5≥ 15 ≥ ck + 1,48

Çizelge 18 - Beton ailesine ait üyelerin doğrulama kriterleri

cmf

(8) Başlangıç imalatının sonunda, bu imalat döneminde en az 3 aylık süre boyunca alınan en az 35 adet ardışık deney sonucu grubunun standard sapması (σ) hesaplanır. Sürekli imalat safhasına geçildiği zaman, bu standard sapma değeri, ilk değerlendirme dönemindeki uygunluğu kontrol etmek için kullanılmalıdır.

İlk ve müteakip değerlendirme dönemlerinin sonunda, Çizelge 19’da verilen sınırlar kullanılarak, standard sapmada önemli derecede değişiklik olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Önemli ölçüde değişiklik yoksa, hesaplanmış mevcut standard sapma, sonraki değerlendirme dönemi için de uygulanır. Standard sapmada önemli derecede değişiklik varsa, yeni bir standard sapma, en son elde edilen 35 ardışık deney sonucu kullanılarak hesaplanır ve daha sonraki değerlendirme dönemlerinde bu standard sapma uygulanır.

Yöntem B: Sürekli imalat

Deney sonucu adedi sn için sınır değerler15 ila 19 0,63 ≤ sn ≤ 1,37 20 ila 24 0,68 ≤ sn ≤ 1,31 25 ila 29 0,72 ≤ sn ≤ 1,28 30 ila 34 0,74 ≤ sn ≤ 1,26

35 a 0,76 ≤ sn ≤ 1,24 a) Deney sonucu adedinin 35’den daha fazla olması durumunda Bağıntı (4) uygulanır.

Çizelge 19 - Standard sapmanın değerlendirme sınırları

(9) Yöntem C, sürekli imalata ilişkin sonuçların belirginleştiği ve beton imalatının üçüncü tarafça sertifikalandırıldığı durumlarda kontrol grafiklerinin kullanımı ile uygunluğun değerlendirilmesi için uygulanacak bir seçenektir.

(10) Kontrol sistemi, kontrol grafiğinin genel kabul görmüş bir modelinin uygulanmasını içerir ve aşağıdaki özelliklere sahiptir;

Yöntem C: Kontrol grafiklerinin kullanımı

En büyük ortalama çıkış kalitesi (AOQ) değerini % 5’i aşmayacak şekilde sağlamak,

Gerekli karakteristik dayanım değeri ile ilgili imalatın uygunluğunu sağlamak,

Dayanım ve standard sapma veya hedef değerlerden sapmaların düzenli olarak izlenmesi,

Uygulanabildiği yerlerde, sistemin tepkisini hızlandırmak için bir veya daha fazla prosedürün dahil edilmesi, (erken dayanım gelişimi verisinin kullanılması, beton ailesi kavramının kullanılması gibi),

Uygunluk ve ikaz sınırları için belirgin karar kurallarının tanımlanması ve uygulanması,

Kontrol grafiğinin, standard sapmanın mevcut uygulanan değerden 0,5 N/mm2’e eşit veya daha fazla olduğunu göstermesi durumunda, uygulanan değer değiştirilir.

(10). Paragraf ile ilgili

Not 5 - Ek H’da ortalama çıkış kalite sınırını, % 5,0’ı aşmayacak şekilde sağlayan uygunluk kuralları örnekleriyle birlikte Cusum kontrol grafikleri ve Shewhart kontrol grafikleri için uygulama yöntemleri verilmektedir. Ek H’da verilenler dışındaki değerlere ilişkin, Cusum kontrol grafiklerinin esas alındığı kılavuz bilgiler CEN/TR 16369’da verilmektedir [1].

Kontrol Grafikleri

1) Deneyler için harmanlar rastgele seçilmeli ve beton numuneleri EN 12350-1'e uygun olarak alınmalıdır. Numune, uniform şartlar altında imal edildiği kabul edilen her beton ailesinden alınır. Alınacak en az numune sayısı ve uygulanacak deney yöntemleri için, Çizelge 21 veya Çizelge 22'den uygun olanı dikkate alınmalıdır.

Çizelge 21 ve Çizelge 22 içinde KYB ve lifli betonlara ait numune alma ve deney sıklıkları ile deney sonuçlarına ait toleranslar veya alt ve üst sınırlar da ilave edilmiştir.

8.2.3.2 Numune alma ve deney plânı

Yapının veya yapı elemanının yerindeki dayanımı TS EN 13791’de tarif edildiği gibi değerlendirilmelidir.

(3). Paragraf ilave edilmiştir. Yapı veya yapı bileşeninin yerinde değerlendirmesi işlemleri aşağıdaki verildiği gibi yapılmalıdır:

TS EN 13791’de tarif edilen geri sıçramalı çekiç yöntemi yapıda uygulanabilir. Elde edilen beton basınç dayanım deney sonuçları tarif edilen basınç dayanım sınıfına ait şartları sağlıyorsa betonun o sınıfta olduğu kabul edilir. (Tahribatlı yöntem olan karotlarla doğrulanmak şartıyla).

8.4 Mamulün uygun olmaması halinde yapılacak işlemler

Geri sıçramalı çekiç deneyinden elde edilen beton dayanım değerlerinin tarif edilen beton sınıfı için yeterli olmaması durumunda, beton dayanımı TS EN 13791’de belirtilen karot numune alınması yoluyla değerlendirilmelidir. Alınacak karot numune sayısı beton yapının büyüklüğüne bağlı olarak belirlenmelidir. Karot numunelerde yapılacak deneyler, ilgili standardlarda belirtilen yöntemlerle uygulanmalıdır. Karot numunelerden elde edilen basınç dayanım değerleri tarif edilen basınç dayanım sınıfına ait şartları sağlıyorsa betonun o sınıfta olduğu kabul edilir.

Yapıdaki beton üzerinde geri sıçramalı çekiç dışında uygulanabilen diğer tahribatsız muayene yöntemleri ile ilgili ayrıntılı bilgi ve betonarme yapıda uygulanan yöntemlere ait deney standardları için TS 13543 standardına bakılmalıdır.

8.4 Mamulün uygun olmaması halinde yapılacak işlemler

(1). Paragrafın sonuna aşağıdaki metin ilave edilmiştir.

İmalat kontrolü ile ilgili kayıtlar en az 5 yıl süreyle saklanmalı ve talep üzerine muayene veya belgelendirme kuruluşuna verilmelidir.

9.3 Kaydedilmiş veriler ve diğer belgeler

(3) İmalat kontrolüne tabi beton imalat tesisi, tecrübeli, beton teknolojisi bilgisine sahip ve imalatı bilen yetkin teknik elemanlar (En az lisans seviyesinde mühendislik eğitimini tamamlamış ve/veya en az 2 yıl beton konusunda yüksekokul eğitimini tamamlanmış ve beton imalatı ile beton deneyleri konusunda çalışmış uygun teknisyen/tekniker) tarafından idare edilmelidir. Bu teknik eleman, uzmanlığını ispatlayabilecek uygun yetkinlik belgelerine sahip olmalıdır.

(4) İmalatçı, yönetim kademesi ve imalat kısmında betonun taşınmasında ve imalat kontrol biriminde çalışan tüm personelin 3 yılı aşmayan aralıklarla sürekli eğitime tabi tutulmasını sağlamalıdır. Bu eğitim imalat, çalışma güvenliği, beton deneyleri hakkında olmalı, eğitim sonunda personel imalat ve imalat kontrolünde hiçbir sorun yaşanmayacak bilgi seviyesine ulaştırılmalıdır.

9.6.1 Personel

(2) Standarda göre tarif edilmiş beton dışında bu standardda belirtildiği gibi üretilen tüm beton tipleri için uygulanan fabrika imalat kontrolü, muayene kuruluşu tarafından izlenmeli ve değerlendirilmelidir.

(3) Betonun (standarda göre tarif edilmiş beton hariç) bu standardda belirtilen gerekleri sağladığı, TS EN ISO/IEC 17020 “Uygunluk değerlendirme - Çeşitli tipteki muayene kuruluşlarının çalıştırılmaları için genel kriterler” standardına göre hizmet veren akredite muayene kuruluşu ve TS EN ISO/IEC 17065 “Ürün belgelendirme kuruluşları için genel şartlar” standardına göre hizmet veren akredite belgelendirme kuruluşu tarafından verilen uygunluk belgesi ile kanıtlanmalıdır. Standarda göre tarif edilmiş beton için, bu standardın gereklerine uygunluk imalatçının beyanı ile kanıtlanmalıdır.

10 Uygunluk değerlendirmesi

(1) İmalâtçının imalât kontrolü, muayene yapmaya yetkili akredite muayene kuruluşu tarafından değerlendirilmeli ve gözetimi yapılmalı ve daha sonra belge vermeye yetkili akredite kuruluş tarafından belgelendirilmelidir.

Değerlendirme, gözetim ve belgelendirme için Ek C'de verilen kurallar uygulanır. Muayene işlemlerini belge vermeye yetkili akredite kuruluş yapıyorsa, ayrıca muayene kuruluşu akreditasyonu aranmaz.

10.2 İmalat kontrolünün değerlendirilmesi, gözetimi ve

belgelendirilmesi

(2) Tanımlama deneyleri, inceleme altındaki belirli hacimdeki betonun, imalâtçı tarafından uygunluk değerlendirmesi yoluyla uygunluğun doğrulanması ile aynı beton ailesine ait olup olmadığını gösterir.

(4) Numuneler, TS EN 12390-2'ye uygun olarak hazırlanmalı ve küre tâbi tutulmalıdır. Numunelerin basınç dayanımları TS EN 12390-3’e göre tayin edilmelidir. Deney sonucu, aynı harmandan hazırlanmış, aynı yaştaki iki veya daha fazla numune sonucunun ortalamasıdır. Aynı taze beton harmanından iki veya daha fazla sayıda deney numunesi hazırlandığında ve elde edilen deney sonuçlarının, en büyüğü ile en küçüğü arasındaki farkın ortalama sonuçtan sapmasının % 15'den daha fazla olması durumunda, yapılan bir inceleme ile tek bir deney numunesine ait değerin göz ardı edilmesini haklı gösterecek kabul edilebilir bir neden ortaya koyulmadığı sürece, deney sonuçlarının hiçbiri dikkate alınmayacaktır.

Ek B (Zorunlu ek) Tanımlama deneyleri

Ek E’de TS EN 12620’de ve prEN 13055 standardındaki agregalar ile ilgili sınır değerler ve kriterler belirtilmiştir.

Ek E (Zorunlu ek)Agregaların kullanımı için öneriler

 

Korozyon

etkisi ve

riski yok

Donatı korozyonu

Karbonatlaşma nedeniyle korozyon

Klorür iyonları nedeniyle korozyon

Deniz suyu haricindeki klorür

Deniz suyundan gelen klorür

Sıra Etki Sınıfı X0 a XC1 XC2 XC3 XC4 XD1 XD2 XD3 XS1 XS2 XS3

1En büyük su/çimento

oranı--- 0,70 0,65 0,60 0,55 0,55 0,50 0,45

XD1’e bakılmalıdır

XD2’ye bakılmalıdır

XD3’e bakılmalıdır

2En düşük

beton sınıfı b

C8/10 C20/25 C25/30 C30/37 C30/37 C30/37

dC35/45

d, eC35/45

d

3En az

çimento içeriği c (kg/m3)

--- 240 260 270 280 300 320 320

4

Mineral katkı

kullanıldığında en az çimento içeriği c (kg/m3)

--- 240 240 240 270 270

5 En az hava içeriği (%) --- --- ---- --- --- --- --- ---

6 Diğer özellikler --- ---

a) Sadece donatı veya gömülü metal içermeyen betonlar içindir.b) Hafif betona uygulanmaz.c) Agrega en büyük tane büyüklüğü 63 mm olan betonlar için çimento dozajı 30 kg/m3 azaltılabilir.d) Hava sürüklenmiş beton için bir sınıf düşük beton sınıfı (çevre etki sınıfı XF’in gereklerinin karşılanması gibi).

Bu durumda e) dipnotu uygulanmaz.e) Dayanım kazanma hızı daha yavaş betonlar için bir sınıf altı uygulanır (r < 0,30 olduğunda). Bu durumda, sınıflama

için basınç dayanımı Madde 4.3.1’de olduğu gibi 28 günlük numunelerde belirlenir.

Ek F (Zorunlu ek)Beton karışımı için sınır değerlerle ilgili öneriler

Ek F (Zorunlu ek)Beton karışımı için sınır değerlerle ilgili öneriler

  Donatı korozyonuDonma çözülme etkisi Zararlı kimyasal ortam Aşınma h

Satır Eki sınıfı XF1 XF2 XF3 XF4 XA1 XA2 XA3 XM1 XM2 XM3

1En büyük

su/çimento oranı

0,60 0,55 g 0,50 g 0,55 0,50 0,50 g 0,60 0,50 0,45 0,55 0,45

2 En az beton sınıfı b C25/30 C35/45 e C25/30 C35/45 e C30/37 C25/30 C35/45 d,e C35/45 d C30/37 d C35/45 d

 3

En az çimento içeriği c, (kg/m3)

280 300 320 300 320 280 320 300 i 320 i

 4

Mineral katkı kullanıldığınd

a en az çimento içeriği c (kg/m3)

270 270 g 270 270 g 270

 5

En az hava içeriği (%) - f - f - f, j -

  6

Diğer özellikler

XF1 den XF4 etki sınıfına kadar olan betonlar için tane büyüklüğü dağılımı

--- l ---İşlem

uygulanacak beton yüzeyi k

Sert agrega kullanılarakF4 MS25 F2 MS18

b, c, d ve e notları için Çizelge F.1.1’e bakılmalıdır.a)Betonun, yerleştirmeden hemen önceki ortalama hava içeriği; agrega en büyük tane büyüklüğü 8 mm olan betonlar için hacimce en az % 5,5, agrega en büyük tane büyüklüğü 16 mm olan betonlar için hacimce en az % 4,5, agrega en büyük tane büyüklüğü 32 mm olan betonlar için hacimce en az % 4, agrega en büyük tane büyüklüğü 63 mm olan betonlar için hacimce en az % 3,5 olmalıdır. Herhangi bir tek deney sonucunun verilen bu deney sonuçlarından sapması - % 0,5’ten daha fazla olmamalıdır.b)En az çimento miktarı ve su/çimento oranının hesaplanmasında, çimentoya eklenecek, bağlayıcı mineral katkı olarak sadece uçucu kül dikkate alınır. Diğer tip II mineral katkılar bu hesaplamada dikkate alınmaz. Betonda, uçucu kül ve silisin birlikte kullanılması durumunda hesaplamada uçucu kül dikkate alınmaz.c)EN 12620’ye uygun agrega kullanılmalıdır. d)Yüksek dayanımlı beton dışında maksimum çimento miktarı 360 kg/m3 olmalıdır. e)Su/çimento oranı 0,40’dan daha küçük olan nemli toprak kıvamındaki betona hava sürüklenmesine gerek yoktur. f)Yüzeydeki suyun vakumla çekilmesi ve yüzeyin tesviyesi gibi.g)Koruyucu önlemler için Madde 5.3.2’ye bakılmalıdır.

Agrega elek analizi sonucunda belirlenen agrega tane dağılım eğrileri, özellikle pompa ile iletilen betonlar için TS 802’de verildiği gibi veya diğer durumlar için Şekil N.1 ila Şekil N.4’te verildiği şekilde oluşturulmalı ve gerekli durumlarda tane dağılımını temsil eden ilgili bir parametre veya su ihtiyacı ile belirtilmelidir.

Ek N (Zorunlu ek)Agrega tane dağılımının seçilmesi

En yaygın olarak bilinen alkali-agrega reaksiyonu, agrega içerisinde bulunan reaktif silis minerali ile çimentodan gelen alkaliler arasında meydana gelendir. Silis mineralinin reaktif oluşumları arasında en tehlikeli olanları opal, kalsedon ve tridimit sayılabilir. Bu reaktif malzemeler opalin veya kalsedonik çörtlerde, silisli kireçtaşında, riyolit ve riyolitik tüflerde, dasit ve dasit tüfünde, andesit ve andesit tüfünde ve fillitlerde oluşabilmektedir.

TS 2517, TS EN 932-3, TS EN 12407, TS 13516 ve TS 13517 standardlarının kullanılmasına başlanacaktır.

TS CEN/TR 16349 teknik raporuna

Ek P(Zorunlu ek)Betonda alkali silika reaksiyonu

(ASR)

Beton ailesinin uygulanma prensipleri; a) Beton ailesini temsil etmek üzere tek bir beton sınıfı referans olarak seçilir. Bu referans beton sınıfı, beton bileşenleri aynı olan birkaç beton sınıfından oluşan beton ailesini temsil eder. Referans beton sınıfı, aileyi oluşturan beton sınıflarının ortalamasına yaklaşık olarak tekabül eden beton sınıfı olarak veya en fazla ve sıklıkla imal edilen beton sınıfı olarak seçilir.

b) Beton ailesi içindeki her bir beton sınıfına ait beton numunelerden elde edilen sonuçlara göre basınç dayanımı ile su/çimento oranı veya çimento dozajı arasında matematiksel bir bağıntı kurulur. Bu bağıntı yardımı ile referans beton dışındaki her bir beton sınıfına ait basınç dayanım değeri referans beton sınıfına karşılık gelen eşdeğer dayanım değerine dönüştürülür. Bu matematiksel bağıntının geçerliliği imalat boyunca kontrol edilir.

Ek R(Bilgi için)Betonun imalatı ve uygunluk kontrolü için beton ailesi

kavramının kullanılması

Ek S(Bilgi için)Beton ailesi

kavramı kullanılmadan basınç dayanım sonuçlarının

uygunluk kontrolü

Dinlediğiniz için teşekkür ederiz..