۱۲/۷/۹۱ :تاريخ پذيرش ۱۴/۶/۹۰ :فتتاريخ دريا ۲۳۹-۲۱۳صص، ۱۳۹۲، تابستان ۱ سال چهارم، شمارةمسائل اجتماعي ايران،

در مشهد اجتماعي مهاجران افغانشبکة مهاجران ساکن شهرک گلشهر: پژوهش مورد

∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗حسينيسادات آمنه∗∗∗∗∗∗∗∗سوي،مهدي مو سيد∗∗∗∗علي يوسفي،

چکيدهي موقعيت و ،گيري تصميم تبادل اطالعات و براي فرصتي رسميهاي اجتماعي غير شبکه پيونـدهاي ،ميان دراين. آوردفراهم مي نماعي و اقتصادي از مهاجرا حمايت اجت براي بـه سزايي را شاوندان، دوستان و همسايگان سهم ب مهاجر با اعضاي خانواده، خوي فرد

هـاي ، تعاملي و کارکردي شـبکه ابعاد ساختاري نتايج مطالعة . دهدخود اختصاص مي سـاکن وار برگزيدة مهاجر افغان خان ١٠٠دوستي، خويشاوندي، همکاري و همسايگي

هـاي مـالي و بيـشترين حمايـت اين مهـاجران دهدنشان مي در شهرک گلشهر مشهد درصد از ١٩ويت سوي ديگر، عض از. دکنن خويشاوندان خود دريافت مي عاطفي را از

) ايران( ميزبان ةها با جامع اي بر پيوند آن اجتماعي مهاجران، تا اندازه ايرانيان در شبکة با ثبـات درصد از اين مهاجران در شهرک گلشهر ٤٢ تجمع مسکوني اماداللت دارد، مهـاجران اجتماعي درصد اعضاي شبکة٩٠نيز اقامت حدود ، ) سال ٢٤(مسکوني باال

گيري کُلنـي حاکي از شکل هاي آنان شبکه نقطه و تداخل گسترده در بين خرده در اين فرهنـگ سو به حفظ و بازتوليد خـرده يکاين تجمع از . در مشهد است مهاجران افغان

ـ يگزينـي فـضاي يسوي ديگر به تشديد جـداي مشهد و از افغاني در ميزبـان مهاجرـ . انجاميده است

شـبکه، کـارکرد شـبکه، تعامـل ، ساختار اجتماعي، مهاجران افغان شبکة: ها كليدواژه .شبکه، شهرک گلشهر

yousofi@um.ac.ir مشهدي دانشگاه فردوسيشناسعهجام اردانشي ∗ mahdimosawi@gmail.com مشهديدانشگاه فردوس کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی ∗∗ مشهدي دانشگاه فردوسيکارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماع ∗∗∗

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۱۴

مقدمه هـاي گونـاگون خشي خود را در زمينهثمرب ١ اجتماعيهاي متمادي است که رويکرد شبکةدهه

آن را بـه ) ٨٩٢ :٢٠٠٩( و همکـاران ٢کـه بارگـاتي جاآن است، تا علوم اجتماعي به اثبات رسانده هـاي اجتمـاعي بـه دسـت داده هاي ارزشمندي از پديـده اند که تبيين تشبيه کرده " عدن طاليي م"

هاي اجتماعي رشد چشمگيري ه عالقه به بررسي نقش شبک هايي که در آن جمله حوزه از. استدر تـسهيل را ها کارکرِد اين شبکه ١٩٨٠ ويژه پس از دهة هاجرت است که به مطالعات م ،داشته

تا اين موضوع . )٢٠١٢ر، سوت؛ ٢١: ٢٠٠٩، رايان(ده است كرآيند مهاجرت بررسي و استمرار فر مهـاجرت هاي اجتماعي در فرآينـد آميز شبکه اغراق از اهميت " آرانگو" جا اهميت يافته که بدان

ــت ــان آورده اس ــه مي ــخن ب ــل ٢٠٠٤(س ــل از نُبي ــه نق ــد ب ــر ). ١٢٨: ٢٠٠٨ ،احم ــي ديگ از برخفرآينـدي از توانـد اند کـه مهـاجرت مـي مهاجرت نيز ادعا کرده زةن حو پردازان و محققا نظريه

در آن موجـود ٤روابط اجتماعي که به آن وابسته است وبندي شود مفهوم٣"ايساختمان شبکه"به نقـل ٧٢٠٠١،رفان؛ ٢٠٠٩ ٦،س؛ به نقل از ورتو١٩٨٥ ٥،چو ب رتسپ(بخشد فضا را استحکام مي

هـاي اجتمـاعي ادراک عنـوان فـرآورده به هاي اجتماعي نا شبکه در اين مع ). همان احمد،از نُبيل کننده را به يکـديگر موجود در جوامع فرستنده و دريافتشوند که افراد ساکن و اجتماعات مي

،سـازد فراهم مي را ها آن زندگي وضعيت تر دقيق ال مهمي که امکان تبيين اتص د؛كننمتصل مي ، انـد شـماري مهـاجر شـده آمـدن تعـداد بـي وجـود بـه چگونه برخـي نـواحي باعـث کهايننظير ي هـا نا چگونـه جريـ شـود؛ نيـز اي مشاهده نمـي چنين پديدهها آنکه در نواحي مجاور حاليدر

،يـست ف(د ه را بـه مهـاجران واقعـي تبـديل كنـ و مهـاجران بـالقو تواند پايدار شـود مهاجرت مي ).٣: ٢٠٠٤زا، به نقل از گ١٩٨٧، و ديگرانسي؛ م٢٠٠٠

هـاي صادي و اجتماعي و جنگ جمله کشورهايي است که وضعيت نامساعد اقت افغانستان از بـه گفتـة . ده اسـت رفرسـت تبـديل كـر تـرين کـشورهاي مهاج آن را به يکي از بزرگ طوالني

از زمان تجاوز شوروي، جنگ در افغانستان باعث شد که بيش از «) ٦٦: ٢٠٠٤(کريس جانسون شده هاي منتـشر بنا به گزارش. »ريق مرزها به ايران يا پاکستان بگريزند ط ميليون نفر از مردم، از ٦

1 Social Network Perspective 2 Borgatti, Stephen P. 3 Network Building 4 Social Relationship 5 Portes, Alejandro and Bach, Robert 6 Vertoves, Steven 7 Foner

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۱۵

نفـر شـامل ١٠٠٩٣٥٤ تعداد مهاجران افغـاني سـاكن در شـهرهاي ايـران بـالغ بـر ٢٠٠٤در سال ي تهران ها نامهاجران مجرد عمدتاً در است. مجرد برآورد شده است١١٣٢٠١ خانوار و ١٩٠٧٦٥

٨(، قـم ) درصد ٩(، سيستان و بلوچستان ) درصد ١٠( فارس ،) درصد ١٦(، اصفهان ) درصد ٤٠(خـصوص اسـتان البتـه در . كننـد زنـدگي مـي ) درصـد ٣(و خراسـان ) درصد ٦(كرمان ) درصد

لحاظ تعداد خانوارهـاي مهـاجر، مقـام دوم را گفت كه شهر مشهد در اين استان به خراسان بايد ــص ــه خــود اخت ــف٢٠٠٥شــوازي، اســيعب(ص داده اســت ادرکــشور ب ــا توجــ). ١٧: ال ــه ب ه ب

رو ه مقـصد بـا آن روبـ اقليت در انطباق كامل بـا جامعـة ها و مشكالتي كه اين گروه محدوديت ايـن در تعامالت و پيوندهاي اجتمـاعي ها و صفات خاصيهاي اجتماعي با ويژگي، شبکه است

گـر کـشورها در ديامري که. نمايد علمي آن را ضروري مي گيرد که مطالعة مهاجران شکل مي ؛ ٢٠٠٤ک گـزا، . نمونه ر رايب(اي صورت گرفته است بل مالحظه طور قا ويژه در دهة اخير به به

مهـاجران افغـان ماعي و رواني ناشي از حضور گستردة آثار اجت ،سوي ديگر از). ٢٠٠٥گارسيا، طـرح را از زوايـاي مختلـف قابـل ايـن مـسئله در شـهر مـشهد، هـا آنويژه تجمع و به ،در ايران

در ايـران ها آن وضعيت و آثار ناشي از حضور معدودي دربارةتحقيقاتين ا وجود با .نمايد ميِن اجتماعي بيشتري به زندگي آنـان معطـوف گـشته اخير، نظر محققا ه و تنها در دهة انجام گرفت

؛ ١٣٨٤پـور و همکـاران، طـاهره ؛١٣٨١بابـايي، هـا و علـي جمـشيدي ک.بـراي نمونـه ر ( .است ).١٣٩٠ و ١٣٨٨صادقي، ؛ ٢٠٠٧پاوي، ؛ رستمي٢٠٠٤ و همكاران، نداسترا

توان از شهرك گلشهر مشهد نام بـرد؛ در ايران، مي ي تجمع مهاجران افغان ها نا مک ازجمله ايـن . آيـد به حـساب مـي اياي حاشيهاين شهرك در شمال شرق شهر مشهد واقع شده و منطقه

کـه ايرانيـان طـوري ، بـه اسـت وني براي مهاجران افغان واقع يکي از نواحي عمدة مسک منطقه در درصـد جمعيـت گلـشهر، ٦٥ تـا ٥٠ آمارها بـين بربنا. خوانندمي" شهرکابل" را اغلب آن محلي

شـوازي و اسـي عب(د نـ ده تشکيل مي نفر آن را مهاجران افغان٤٠٠٠٠ تا ٣٥٠٠٠يعني در حدود ). ٧٨ :٢٠٠٨ديگران،

اي هاي موجـود و نتـايج حاصـل از مطالعـه ست که با تکيه بر دادههدف نوشتار حاضر اين ا سـاکن شـهرک هاي اجتماعي مهـاجران افغـان شبکه وکيف نگار از کم پيمايشي، توصيفي واقع . گلشهر مشهد ارائه دهد

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۱۶

تجربي پيشينةسائل اجتمـاعي جمعيـت و مـ معدودي در زمينة مهاجران افغان با درنظرداشتن اگرچه تحقيقات

،، مرور همـين تجـارب انـدک نيـز ه است انجام نشد ايران با آن مواجهند عددي که در جامعة مت . رسديابد، مفيد و ضروري به نظر ميهاي اجتماعي اين مهاجران ارتباط اگر با شبکه

٢هـاي فراملّـي شـبکه دربـارة ١ تحقيقات و ارزيـابي افغانـستان مجموعه تحقيقاتي که مؤسسة

دهـد کـه نشان مـي اين مهاجران انجام داده دار ادغام مجدد و دوام در زمينة ا و وجوه آن ه افغانهـاي بخشي اساسي از اسـتراتژي ستان هاي فراملّي براي مردم افغان گيري شبکه مهاجرت و شکل

مـوردي شـامل سـه قالـب نُـه مطالعـة جموعـه تحقيقـات در اين م . آيد به شمار مي ها آنمعيشتي تهـران، (، سـه مطالعـه در کـشور ايـران )آبـاد هرات، فارياب، جالل (مطالعه در کشور افغانستان

ــ ٢٠٠٥هـاي در سال ) کراچي، پيشاور، کوئته (و سه مطالعه در کشور پاکستان ) مشهد، زاهدان ت بـراي مهـاجر دهنـدة اهميـت مقولـة سويي نـشان اين مطالعات از . ه است به انجام رسيد ٢٠٠٤

تـوان يمـ هـم کند که مهاجرت در اين منطقه را شن مي سوي ديگر رو مردم افغانستان است و از . گرفت زندگي در نظر شيوةنوعيسيار و دمت باي با قپديدهبرابر جنگ يا فقر و هم سخي در پا ايجـاد کـرده و پخـش اعـضاي خـانواده هـا آنها قلمروي شرياني براي مهاجرت افغان ،واقعدر

هــاي اســتراتژيي متنــوعي در حــوزة فــضايي و اقتــصاد از مزايــايهــا آنموجــب برخــورداري در اينجـا وجـود . جه کاهش خطرهاي مـرتبط بـا نـاامني و فقـر شـده اسـت ينتشان و در معيشتيهـاي تحـرک جمعيتـي و اسـتراتژي گسترده از روابط اجتماعي بـه منظـور حمايـت از اي شبکه

ورداري از يابـد کـه برخـ جا اهميـت مـي اين شبکة گـسترده تـا بـدان . متنوع معيشتي حياتي است ايـن تحقيـق نـشان . شـود محـسوب مـي فقـر )فقـدان واسـطه (ماعي ضعيف يا اندک روابط اجت

د كنهاي گوناگون محدود مي ه شيوه ها را ب هاي معيشتي افغان فرصت ،که فقدان واسطه دهد مياي نامناسـب بـه گونـه خانوارهاي بـا منـابع اجتمـاعي کمتـر ممکـن اسـت بـه و پيش از هر چيز،

). ٢٠٠٦مونسوتي، (وق داده شوند مهاجرت س در سـه شـهر رة مهـاجران افغـان بـا در) ٢٠٠٦( شوازي و ِگالزبـروک در تحقيقي که عباسي

هاي معيشت جاري ايـن وضعيت زندگي و شيوه يبه بررس اندتهران، مشهد و زاهدان انجام داده اين تحقيق . اند پرداخته به افغانستان ها آنگيري مرتبط با بازگشت هاي تصميم فرايندمهاجران و

1 Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU) 2 Transnational Network

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۱۷

اند؛هايي فراملّي مشارکت كرده در شبکه دهد که بيشتر خانوارهاي مهاجر ساکن ايران نشان مي عنوان جوامـع ـ و ايران و پاکستان به يعني افغانستان ـهايي که پلي ميان وطن اين مهاجران شبکه

و شـده نامـه و تلفـن برقرار اسـطة و ليه بـه تماس ميان اعضاي اين شبکه در حالت او . استميزبان شود که آشناياني ميسر ميواسطة يافتن از احوال خويشاوندان به عطريق اطال مستقيم از تماس غير

خانوارهـاي پاسـخگو در ايـن تحقيـق ادعـا . نـد كناند يا از آن مسافرت مي به افغانستان بازگشته طـور کـه بـه گفتنـد هـا تعـداد انـدکي فرسـتند و تن دکي را از ايران به افغانستان مي کردند پول ان

شـود کـه بـه افغانـستان صـرف خويـشاونداني مـي فرستند؛ اين پول پول مي به کشورشان مرتب نيـز از ايـن مهـاجران جهـت ازدواج و انتخـاب همـسر . انـد و در کاريابي نـاتوان بـوده بازگشتهعنـوان ند بـه فغانـستان هـست زنـاني کـه در ا گيرند؛ در اين فرآيند ود بهره مي هاي فراملّي خ شبکه

در ايران سـاکن هـستند که اند و زنان افغان شده ساکن ايران شناسايي فغان ا عروس براي مردان طريق ترتيبـات ايـن از. شونددا و استراليا گزينش مي مريکا، کانا براي مردان افغان ساکن اروپا، ا

عـروس، راتژي معيـشتي خـانوادة استي پيوسته از جزئشود که هايي ايجاد مي ها نيز حلقه ازدواج ).٢٠٠٦الزبروک، شوازي و گعباسي(آيد مي به حساب ،هم در ايران و هم در افغانستان

هـاي فراملّـي ه شـبک ب ديگـري دربـا در مقالـة ) ٢٠٠٥(الساندرو مونسوتي و ١ايلکا استيگتر . نـد كن تأکيد مي ي کشور افغانستان بازسازها در ساکن ايران بر اهميت اين شبکه مهاجران افغان

هـا مثبـت معيـشت بـراي افغـان عنـوان يـک شـيوة گيرند که بايد به مهـاجرت بـه ه مي آنان نتيج و بازسـازي فعاالنـه بـه معيـشت خـانواده دهند که کارگران مهاجر شان مي آنان ن . نگريسته شود

از هـايي کـه براي شـبکه ستم مهاجرت و انتقال پولطور کلي سي ند و به كنکشورشان کمک مي هـاي شـبکه . سـازد حفظ روابط اجتماعي قـوي را فـراهم مـي اند زمينة لحاظ جغرافيايي پراکنده

، چراکـه ايـن اي برخـوردار اسـت خويشاوندي و دوستي بـراي ايـن مهـاجران از اهميـت ويـژه هاي خويـشاوندان و همـسايگان، عالوه بر شبکه . كنند مي وارد را حمايت مهاجران تازه ها شبکهاو هستند، يک که هميشه از گروِه قومي فرد مهاجر يا از محل اصلي سکونت ،ها نيز يا انهخهم

بيگانه است از يکـديگر ها آن دهند و در کشوري که براي همة ميپيوسته را تشکيل هم واحد به هـا در تمـاعي افغـان هـاي اج دهد کـه شـبکه ترتيب اين تحقيق نشان مي بدين. نمايندحمايت مي

دهي، انتقال فرهنگ و رسوم ايراني و ارتباط بـا بـازار کـار ان منابع همبستگي، قرض عنو ايران به

1 Stigter, Elca

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۱۸

اسـتيگتر و (کننـد وي را براي ايـن مهـاجران تـأمين مـي و حمايت اجتماعي و معن كنند ميعمل ). ٢٠٠٥مونسوتي،

شوازي و همکارانش درخـصوص بازگـشت مهـاجران افغـان اسيدر تحقيق ديگري که عب ، ايرانيـان هـاي اجتمـاعي مهـاجران بـه سـه دسـتة ه شبک اند دادهن به کشورشان انجام ساکن تهرا

. هاي مقيم افغانستان تقسيم شده اسـت ساکن در ايران و اقوام و خانواده بستگان و آشنايان افغان ي شـدند کـه ايرانيـان را مالقـات درصـد از پاسـخگويان مـدع ٤٠از جمعيت نمونه تنها حـدود

ي خويشاوند و ها نا افغ درصد از پاسخگويان ٩٨اوندي حدود هاي خويش شبکه درباب. کنند مي گفتنـد دهندگان نيز پاسخبرخي . شناختند افغانستان، مي يعني،آشنا بودند که يکديگر را از مبدأ

در غـم و شـادي يکـديگر اي اسـت کـه گونـه بـه هـاي افغـان و خانواده ا اقوام ب ها آنکه روابط درصـد ٣٦اسخگوياني که خانواده يا اقوامي در افغانستان داشتند در حدود از ميان پ . ندا شريک

انـد؛ در يشاوندان خود نداشـته درصد نيز هيچ ارتباطي با خو١٢ و داشتهبا اقوامشان تماس تلفني آمـد هـستند از احـوال و طريق آشناياني که بين ايران و افغانستان در رفـت درصد هم از ٩حدود

).ب ٢٠٠٥ شوازي و ديگران، اسيعب(شوند ميخويشاوندانشان آگاه-١٣٨٣هـاي كه واحـد تحقيقـات و ارزيـابي افغانـستان در سـال مجموعه تحقيقات موردي

هـاي اجتمـاعي و حمـايتي، پيونـد هـاي معيـشتي، شـبکه بـر اسـتراتژي ١،اسـت انجام داده ١٣٨٤در اين تحقيقـات . فته است تمرکز يا ها آنمهاجران با کشورشان افغانستان و پيوندهاي فرامرزي

شاوندي، قـومي، روابـِط خويـ افغان در پاکستان، همـراه بـا سـابقة هاي اجتماعي مهاجران شبکه توصـيف هـا آن محـل زنـدگي بـراي در انتخـاب هاي عمده عنوان شاخص به ،مذهبي يا سياسي

ل و خارج در داخدهد که روابط قومي براي اجتماعات افغان اين تحقيقات نشان مي . شده است در . تا حد زيادي بـه ايـن ارتباطـات و پيونـدها بـستگي دارد ها آناست و بقاي حياتي از کشور

کـديگر زنـدگي کننـد در صـورت امکـان در کنـار ي واقع مهاجران از يک قوم و قبيله سعي مي ٢٠٠٥ ٢،مجمع تحقيقات علوم اجتماعي (ند کار گمارند و با هم وصلت كن کنند و يکديگر را به

). ٢٠٠٦ف، ب، ث الشورهاي پاکـستان و ايـران زنـدگي کـه در کـ نسل دوم مهاجران افغـان، در تحقيقي دربارة

سـاکن در کـشور اين نـسل از مهـاجران اند، دغدغةه افغانستان بازگشتهيي که ب ها آنکنند و مي

1 Case Study 2 Collective for Social Science Research

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۱۹

در ايـن تحقيـق اهميـت شـبکة . صوص بازگشت به کشورشان بررسي شده اسـت خپاکستان در شده که احتـرام بـه بزرگـان، در سـاختار قـدرت وندي و خانوادگي از اين جهت مطرح خويشا

ا اين سرپرسـتان مـرد خـانواده و دهد، ام بازگشت را شکل مييم برايخانواده، روند اتّخاذ تصم ). ٢٠٠٧ نت،ها و تويسا(گيرند مي بازگشت دربارةرا ييم نهايپسران بزرگ هستند که تصم

هـاي اجتمـاعي مهـاجران افغـان شبکهگرفته دربارة ندي مطالعات صورت ب جمع ،يکلطوربههـاي فراملّـي ايـن مهـاجران و هـاي مزبـور بـر شـبکه عمـده در بررسـي دهد که تأکيد نشان مي

متي و عـاطفي در جامعـة ايـران يـا اطالعـاتي، اقـا ( در امور معيشتي، حمايتي ها کارکردهاي آن ريق مبادله و انتقال پول به کشور طاز(کمک به روند بازسازي ، )يزبانعنوان جوامع م پاکستان به

؛ اسـتيگتر ٢٠٠٥شوازي و همکاران، اسيعب(ه ، همسريابي و تشکيل خانواد )مبدأ يعني افغانستان و تقويـــت ) ٢٠٠٦الزبـــروک، و گشـــوازي اســـيعب؛ ٢٠٠٦؛ مونـــسوتي، ٢٠٠٥و مونـــسوتي،

؛ الف، ب، ٢٠٠٥ حقيقات علوم اجتماعي، مجمع ت (هاي مشترک قومي، مذهبي يا سياسي ارزش در .بـوده اسـت ) ٢٠٠٧نـت، ها سـايتو و ) (گيـري در تصميم ( ١و تا حدي مردساالري ) ٢٠٠٦ث

از ايـن مطالعـات را تنها يـک سـطح هاي فراملّي مهاجران شبکهاينجا بايد توجه كرد که مطالعة هـاي اجتمـاعي در شـبکه «:دکنـ اشـاره مـي ) ٢٠٠٩ :٢٢١( گونه کـه رايـن همان .دهدتشکيل مي

ي تعبيـه صـورت محلـ هاي حمايتي کـه بـه اند، از شبکه هسطوح مختلفي مورد بررسي قرار گرفت ايـن خـأل حاضر بـا درک رو، مطالعة ازهمين. »هاي خويشاوندي و حتي فراملي اند تا شبکه شده

، تأکيد ميزبان ة در سطح محلّي، يعني جامع هاي اجتماعي مهاجران افغان شبکه كند بر تالش مي . را روشن سازدها آن و خصوصيات كند

هاي اجتماعي و مهاجرت شبکه كـه افتـاده تـك صـورت بـه نـه افـراد كـه دنـ كمـي تأكيـد نكته اين بر اجتماعي ةشبك رويكرد

بـه تـصميم . )١٩٨٥ تر،گرانـوو (نـد نكمـي عمـل اجتمـاعي روابـط از اي هشـبك در ٢"شـده تعبيه"عي قـرار دارد کـه افـراد را در هـاي اجتمـا حـت تـأثير مـشارکت در شـبکه مهاجرت نيز اغلب ت

؛ بـه نقـل از رايـن، ١٩٩٩ ٣،فيزاکلـي (دهـد هاي جغرافيايي متفاوت به يکـديگر پيونـد مـي محل

1 Mencracy 2 Embedded 3 Phizacklea, Annie

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۲۰

د کـه در آن يبي از روابط بين اشخاص تعريف كر ترک توان شبکة مهاجرت را مي .)٢٢٠ :٢٠٠٩فهـم در هـا شـبكه ايـن ). ٤ :٢٠١٠هـاگ، (انـد در تعامـل خـود مهاجران با خـانواده يـا دوسـتان

كاسـتلز و :١٩٨٩، بيـد ( هـستند الگوهاي مهاجرت، استقرار، كاريابي و ارتباط بـا وطـن حيـاتي ١ايهـاي زنجيـره توانند مهاجرت ميها آن نمونه رايب. )٢٩٦ :٢٠٠٧ن، اير به نقل از٢٠٠٣ميلر،

هــاي شـبکه ). ١٩٩٩، شــا و ِمـنُن (را تـداوم بخـشند و فرآينــد مهـاجرت باشـند را در پـي داشـته ها آن. رسانندهاي سفر، يافتِن شغل يا لوازم ضروري کمک مي به مهاجران در هزينه ٢رسميغير

و فرآينـد مهـاجرت را كننـد منظور پشتيباني يا کمک فراهم مي مبنايي براي انتشار اطالعات به :٢٠٠٨هـاگ، (سـازند مـي تـر جـايي آسـان ي جابه ها و خطراِت احتمال کاستن از هزينه واسطةبه

ايـن کارکردهـاي ). ٢٠٠٦ ٤،ثـيم (شـوند اعضاي شبکه محسوب مـي ٣ اجتماعي و سرماية ) ٥٨٨هـا را در مراحـِل نقـش ايـن شـبکه ققـان اجتمـاعي هاي اجتماعي موجـب شـده مح متنوع شبکه

: دگوناگوني از فرآيند مهاجرت، شامل موارد زير مورد تأکيد قرار دهن به مهاجرتتصميم

مهاجرتيابي و تداوم جريان جهت

هاي فراملّيارتباط

). ٥٥ :١٩٩٨، ٥هاِگن(لحاق الگوهاي استقرار و اقالـب هـاي اجتمـاعي را در هاي اين شـبکه توان ويژگي شده، مي صرف نظر از کارکردهاي بيان

:موارد زير برشمرد ٨تراکم ٧، اندازه٦:خصوصيات ساختاري

١٣و طول رابطه ١٢ خدمات متقابل١١، صميميت١٠، فراواني٩:عامليخصوصيات ت

1 Chain migration 2 Informal network 3 Social capital 4 Thieme, Susan 5 Hagan, Jacqueline Maria 6 Structural characteristics 7 Size 8 Density 9 Interactional characteristics 10 Frequency 11 Intimacy 12 Reciprocity 13 Durability

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۲۱

؛ بـه نقـل از ١٩٨٧ ٢،ايـسرايل و رونـدز (هاي اجتمـاعي انواع حمايت ١:خصوصيات کارکردي . گردد هريک از سه خصوصيت مزبور توضيحاتي ارائه مي دربابدر ادامه). ٦: ٢٠٠١باستاني،

خصوصيات ساختاري

. دهند اجتماعي را تشکيل ميبکه سه خصوصيت ساختاري مهم شبکةاندازه، ترکيب و تنوع ش روابـط خـود بـا طور غيررسمي در شـبکة شامل تعداد افرادي است که فرد به : شبکه اندازة

شـبکه اغلـب انـدازة ). ٧٦: ١٣٨٦ باسـتاني و صـالحي هيکـويي، ( در تعامل و ارتباط است ها آن ). ٣٥٩ :٢٠٠٧باستاني، ( است٣شاخصي از منابع اجتماعي

شـود؛ طريق درصد روابط خـاص درون شـبکه تعيـين مـي ترکيب شبکه از ٤:ترکيب شبکه گفتنـي اسـت در .)٣٦١ :٢٠٠٧باسـتاني، ( همکـاران ها و درصد خويشاوندان، دوستان، همسايه

ادگي، هـاي خـانو شخـصي مبتنـي بـر نـسبت ها در يک معنا به روابط ادبيات مهاجرت نيز شبکه مطالعـات گذشـته نـشان ). ٦٣٩ :١٩٨٩بيـد، (اشاره دارد ٥ي محل تي و اجتماع خويشاوندي، دوس

و ولمـن . کننـد هـاي شخـصي بـازي مـي اند که خويشاوندي هنـوز نقـش مهمـي در شـبکه دادهدهنـد درصد اعضاي صميمي شبکه را شـکل مـي ٥٠ حدود همكاران دريافتند که خويشاوندان

شـان مـشابه هـاي شخـصي هـا و ارزش د در ويژگـي دوستان تمايل دارنـ ). ٣٦١: ٢٠٠٧باستاني، (دارنـد احساس صميميت ها آنشود که مردم با دوستان به افرادي گفته مي . باشند اعضاي شبکه

بـه نقـل از باسـتاني، ١٩٩٢، ؛ اسپينوزا ١٩٨٦ ،؛ شارما ١٩٧٧ ،لومنيتز(کنند و به يکديگر توجه مي هاي اجتمـاعي اران نيز بخش مهمي از شبکه ن مسکوني و همک ها يا مجاورا همسايه). ١٩ :٢٠٠١

.دهندرا تشکيل ميشخصي غير ي در محيط ها آنتواند با مي شامل افراد مختلفي است که شخص ٦:ع شبکه تنو

هايي ماننـد سـن، جـنس، اعضاي شبكه چقدر از لحاظ ويژگي معنا که بدين .ارتباط برقرار کند

1 Functional characteristics 2 Israel, B. & Rounds, K. 3 Social resources 4 Network Composition 5 Community 6 Diversity

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۲۲

شـبکة . انـد بـا يكـديگر مـشابه يـا متفـاوت ١دي اقتصا ـ پايگاه اجتماعي ومليت، قوميت، مذهب نمونه تعـداد راي ب. سازد ي ممکن مي ا هان دسترسي به اطالعات و حمايت را از منابع چندگ متنوع

عنـوان سـرمايه يـا منـابع بـه (توان يافت کـه بـر تـأثير شـبکة اجتمـاعي مي زيادي از مطالعات را ؛ ١٩٨٦ و همکـاران، کَمِبـل (انـد تأکيـد داشـته اقتصادي مهاجران ـ بر پايگاه اجتماعي )اجتماعي

). ٢٠٠٤پور، کاظمي؛ ١٩٩٩، لين

خصوصيات تعاملي شبکه

اش تمـاس داشـته شـبكه اعـضاي گوياي زماني است كه فـرد بـا : مدت آشنايي طول رابطه يا ).١٣٠ :٢٠٠١ باستاني،( است

اً بـا شـدت روابـط و عمومـ آوردن منابع براي خـود تمايل ديگران براي فراهم : قوت پيوند دارنـد افرادي کـه قـوت پيونـد بيـشتري ،عبارت ديگر به . شوديوندها يکسان انگاشته مي قوت پ

در تعامالت روزانه نيز تفاوت ادراکي از . کردن به ديگر اعضا دارند تمايل بيشتري براي کمک ــط اجتمــاعي ــهقــوت رواب ــد برچــسبواســطة ب ــا " دوســتان"هــاي متفــاوتي همانن ٢"ايانآشــن"ي

٤"قـوي "برابر در ٣"ضعيف"قالب اصطالحات طور معمول اين قوت در به. شوندبندي مي شاخصپيوندهاي قوي به روابـط ). ٢٦-٢٧ :٢٠٠٥، رگاگ؛ به نقل از وند ١٩٧٣گرانووتر، (د شوبيان مي

روابـط دربرگيرنـدة کـه پيونـدهاي ضـعيف يحـال در ارنـد، اجتماعي صميمي و نزديک اشاره د متـر نـسبت بـه پيونـدهاي قـوي اسـت همراه با دوام، صميميت و خدمات متقابـل ک مدت کوتاه

).٢٨؛ ٢٠٠٥رگاگ، ؛ به نقل از وند٦١٨٢: ١٩٩١، پفل(

خصوصيات کارکردي شبکهــاعي ــت اجتم ــت : حماي ــاوت حماي ــواع متف ــامل ان ــصاحبتي ش ــت م ــون حماي ــا همچ ٥،ه

١٠ و حمايـت مـشورتي ٩العـاتي حمايـت اط ٨، حمايت مالي ٧، حمايت خدماتي ٦،عاطفي حمايت

1 Socioeconomic Status (SES) 2 Acquaintances 3 Weak 4 Strong 5 Companionship 6 Emotional 7 Services 8 Financial 9 Informational 10 Advice

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۲۳

برخــي تحقيقــات مؤيــد حمايــت و يــاري خويــشاوندان و اقــوام، ). ٢١٠ :١٩٩٢ ١،ولمــن(اســت ؛ ١٩٩٦، لکـاتر (انـد هـاي شخـصي خـود بـوده شبکهدوستان، همسايگان و همکاران از اعضاي

). ٢٠٠٢ليدو و لوي، پسکوساد بـا تعامـل نـسبتاً پايـدار در اي از افر شامل مجموعه چنانچه شبکة اجتماعي مهاجران افغان

تعــاملي و کــارکردي شــبکة اجتمــاعي و اجــزاي، ســاختاريگانــةنظــر گرفتــه شــود، ابعــاد ســه .د ترسيم كر١شکل توان مطابق مييک از سه بعد مذکور رادهندة هر تشکيل

اجتماعي ابعاد و عناصر شبکة. ١شکل عناصر ابعاد مفهوم

اندازه ترکيب

ساختار شبکه

تنوع طول رابطه

قوت رابطه تعامالت شبکه

اجتماعي شبکة

کارکرد شبکه

حمايت اجتماعي

روش تحقيق اي اطالعـات جمعيتـي و زمينـه «: پيمايـشي اسـت نوشتار حاضر برگرفتـه از دو مطالعـة هاي داده

اجتمــاعي اطالعــاتســامانة"هــاي پيمايــشي از آرشــيو داده،» ســاکن گلــشهرمهــاجران افغــان شـبکة در زمينـة ياز يک تحقيـق پيمايـش كه» اي مهاجران اطالعات شبکه « و ٢شهرداري مشهد

گيـري از نـوِع پيمـايش اخيـر، نمونـه در. ساکن گلشهر اخذ شده است اجتماعي مهاجران افغان هـاي خويـشاوندي، دوسـتي، حـسب آن اطالعـات شـبکه اي متناسب بـا حجـم بـوده و بر طبقه

.ده استآوري ش جمعوار مهاجر افغان خان١٠٠يگي همکاري و همسا ساکن در شهرک گلـشهر مـشهد بـوده و واحد تحليل شبکة اجتماعي، خانوار مهاجر افغان

هـاي سرپرسـت مطّلـع از شـبکه فرد جـايگزين و عنوان بهسرپرست يا همسر او با خانوار هر در . حضوري به عمل آمده استمصاحبة

1 Wellman, Barry

يوسفي براي معاونت كوشش به" اطالعات اجتماعي مکاني شهر مشهدةسامان" عنوان مذکور با اطالعاتية سامان2ش وسيع اجتماعي در طريق انجام يک پيماي آن ازةفرهنگي اجتماعي شهرداري مشهد ايجاد و اطالعات اولي

نفر از سرپرستان ۲۶۷ بادر پيمايش مذکور . آوري گرديده است جمع١٣٨٧ مشهد در سال ةگاننواحي چهل . ساکن گلشهر مشهد نيز مصاحبه به عمل آمده است افغانهايخانوار

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۲۴

سرپرست(فرد مهاجر ) ي، دوستي، همکاري و همسايگي اوند خويش شبکة(شبکة اجتماعي در بعـد . اسـت اي و کارکردي مـورد سـنجش قـرار گرفتـه در سه بعد ساختاري، رابطه ) خانوار

طـور غيررسـمي در شـبکة شده که فـرد بـه ساختي، اندازة شبکه برحسب تعداد افرادي محاسبه مبنـاي نـسبت دوسـتان، همـسايگان، شـبکه بر ترکيب . ارتباط بوده است در ها آنروابط خود با

کاران و متغير تنوع شبکه نيز برحسب ضـريب تنـوع پايگـاهي بـرآورد شـده خويشاوندان و هم درآمد و تحصيالت سرپرست خانوار بـه يـک ١، شغلي منزلت ابتدا سه متغير ،منظور بدين. است

) ين، بـاال و متوسـط پـاي ( پايگـاهي ترکيب و به سه رتبـة مقياس واحد تبديل شده و سپس با هم مطابق ٢مبناي فرمول ضريب تغييرات کيفي ضريب تنوع پايگاهي در شبکه نيز بر . اندتبديل شده

و ويـسبرد ؛ ١٣٩: ٢٠٠٦، گـوئرو و لئـون ناچميـاس فرانکفـورت (فرمول ذيل محاسبه شده اسـت ) :١٠١: ٢٠١٠و پروس، هيلي؛ ٩٢: ٢٠٠٧بريت،

:ند ازا اجزاي اين فرمول عبارت

هاتعداد دسته

تعداد کل موارد=

ها مجموع مربعات فراواني= در توزيـع ٣کـه اگـر تمـامي مـوارد طـوري است؛ به ١ تا صفر نوسانات اين ضريب بين دامنة

و شـاخص صـفر اسـت؛ متقـابالً چنانچـه مـوارد در ردعي وجود ندااي گيرند، تنويک مقوله ج و لئـون ناچمياس فرانکفورت(مقوالت مختلفي قرار گيرند، بيشترين حد ناهمگوني خواهد بود

).١٣٨: گوئرو، همانو اي شبکه نيز طول رابطه برحسب مدت زمان آشنايي فـرد بـا اعـضاي شـبکه در بعد رابطه

اعـضاي د بـا ديگـر فر) هاي رودررو يا تلفني تماس( تماس ت رابطه برحسب فراواني و شيوة قوسـوي اعـضاي فتي ازاي دريـا هـ در بعد کارکردي شـبکه نيـز حمايـت . ده است شبکه برآورد ش

ي سـاخت هريـک از بـرا . قالب دو نوع حمايـت عـاطفي و مـالي سـنجيده شـده اسـت شبکه در

. شغلي تريمن کدگذاري شده استمنزلت شغلي سرپرست خانوار با استفاده از مقياس منزلت ةنمر 1

2 IQV 3 Cases

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۲۵

در) آشنايي، فراوانـي رابطـه، ميـزان صـميميت، ميـزان حمايـت مـالي و عـاطفي سابقة (متغيرهاي مرتبط با هرکدام از اين متغيرها بـا يکـديگر ترکيـب شـده و بـراي هاهاي جزء، معرف شبکه

کل نيـز از ترکيـب متغيرهاي مزبور براي شبکة. استمقاصد توصيفي به سه رتبه تغيير کُد يافته . هاي جزء به دست آمده استميانگين مربوط در شبکه

هاي تحقيقيافته

مشهد ر مقيم شهرک گلشهجمعيتي مهاجران افغان هايويژگيواقـع شـده اسـت ) ٥ از منطقـة ٣ناحيـة (اي شهر مشهد شهرک گلشهر در يکي از مناطق حاشيه

درصـد از ٤٢ اطالعات اجتمـاعي شـهرداري مـشهد، براساس آمار موجود در سامانة ). ٢شکل ( حاضر، ميـانگين بنابر نتايج مطالعة . اقامت دارند ساکن مشهد در شهرک گلشهر مهاجران افغان

سـال و در ٢٦ سـال، در مـشهد ٢٧ در ايـران ت خانوارهاي نمونه در شـهرک گلـشهر ام اق سابقة کـارگران هـا آن و اکثـر شـاغل درصـد سرپرسـتان خـانوار مهـاجران ٩٦. سال است ٢٤گلشهر

طـور ماهيانه خانوار به نفر و درآمد سرانة ٥نوار مهاجران ميانگين افراد تحت تکفل خا ١.اند ساده در .سـواد هـستند درصد از سرپرستان خانوارهاي مهاجران بي ١٧. ن است توما ١٢٣٨٧٨متوسط

درصـد داراي ٣/١ي و تنهـا درصـد داراي تحـصيالت ابتـداي ٥/٦٠ کـرده، ميان افـراد تحـصيل . تحصيالت دانشگاهي هستند

٣/٣١کـارت اقامـت، درصـد داراي ٦/٥٥از لحاظ وضعيت اقامـت قـانوني سرپرسـتان نيـز درصد اقامت غيرقانوني ٢ و فقط درصد داراي گذرنامه هستند١/١١ و رددتدرصد داراي برگة

اقتـصادي سرپرسـتان خـانوار کـه برحـسب شـاخص وزنـي ـ شاخص پايگاه اجتماعي . اندداشته درصـد داراي ٢/٨٠دهـد مـي نـشان ،شـده اسـت شغل آنـان محاسـبه منزلتدرآمد، تحصيل و

اقتصادي متوسـط و تنهـا ـ داراي پايگاه اجتماعي درصد ٧/١٧ اقتصادي پايين، ـ پايگاه اجتماعي

درصد ٣/٧ درصد روحاني، ٣/٨ درصد خياط، ٤/٩، کارگر ساده خانوارهاي مهاجران درصد از سرپرستان ٤/٣٤ 1

١/٢دار، درصـد مغـازه ١/٣کـار، درصد گـچ ٢/٤ درصد کارگر ساختماني، ٢/٥ درصد بنّا، ٢/٥داراي شغل آزاد، . فروش است درصد ديگر دست١/٢درصد جوشکار و

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۲۶

از لحاظ مـذهبي نيـز قريـب بـه اتفـاق ١.هستند اقتصادي باال ـ درصد داراي پايگاه اجتماعي ١/٢ . هزاره هستندمذهب و از لحاظ قوميت سرپرستان خانوارها، مسلمان شيعه

موقعيت شهرک گلشهر بر روي نقشه شهر مشهد. ٢شکل

اجتماعي خصوصيات ساختاري شبکة .١ شبکهاندازة. ١. ١

) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد اجتماعي مهاجران افغان شبکةاندازة. ١جدول شبكه اجتماعي )تعداد نفرات(شبكه اجتماعي جزء

شبكه شبكه همكاري كل خويشاوندي

اندازه شبكه شبكه دوستي شبكه همسايگي

مشهد گلشهر گلشهر مشهد گلشهر مشهد گلشهر مشهد هرگلش ميانگين تعداد ١٧ ١٢ ٧ ١٤ ١١ ٨ ٥ ٣٨ ٣٥

نفـر و در ١٧ به طـور متوسـط ٢هر مشهد براي هر مهاجر افغان دوستي در ش تعداد اعضاي شبکة نفر، ١١ر گلشهر نفر و د ١٤ خويشاوندي در مشهد نفر، تعداد اعضاي شبکة ١٢ رک گلشهر شه

نفــر و تعــداد اعــضاي شــبکة٥ر گلــشهر نفــر و د٨ همکــاري در مــشهد اعــضاي شــبکةتعــداد

و رد دا حكايـت هاي مهاجر افغان ارضعيت خانو از و صرفاًاقتصادي، ـ پايگاه اجتماعي بارةآمده در دستنتايج به 1

.کند ميزبان صدق نمية اعضاي جامعدرباب .اندکه مورد مصاحبه قرار گرفتهاست خانوار ساکن در شهرک گلشهر مشهد ان، سرپرست منظور از مهاجر افغان 2

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۲۷

طـور مجمـوع در مـشهد بـه عي هـر مهـاجر در اجتما اي شبکة تعداد اعض . است نفر ٧همسايگي .اند ساكن در شهرک گلشهر ها آن نفر ٣٥ نفر است که ٣٨متوسط

ترکيب شبکه .٢. ١ ) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد افغانترکيب شبکة اجتماعي مهاجران . ٢جدول

کلهاي اجتماعي جزء در شبکةنسبت شبکه

شبکه دوستي شبکه همسايگي شبکه خويشاوندي شبکه همکاري

مشهد گلشهر گلشهر مشهد گلشهر مشهد گلشهر

ترکيب شبکه

ميانگين نسبت ٩/٣٥ ٢/٢٨ ٥/٢٦ ٦/٤٩ ١/٣٦ ٦/١٤ ٨/٩

درصـد، ٣٦طـور متوسـط دوسـتان در شـهر مـشهد، بـه اجتمـاعي مهـاجران افغـان از کل شبکة شـبکة اجتمـاعي دهنـد و از کـل درصـد را تـشکيل مـي ١٤ درصد و همکاران ٥٠خويشاوندان درصـد، ٢٦هـا درصـد، همـسايه ٢٨طور متوسـط دوسـتان در شهرک گلشهر به مهاجران افغان خويـشاوندان ،ترتيـب بـدين . دهنـد شکيل مي درصد را ت ١٠ درصد و همکاران ٣٦خويشاوندان

.دهند اجتماعي تشکيل ميان کمترين سهم را در ترکيب شبکةسهم بيشتر و همکار ع شبکه تنو.٣. ١ اقتصاديـ ع پايگاه اجتماعي تنو.١. ٣. ١

)ار خانو١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد اجتماعي مهاجران افغانةع پايگاهي شبکتنو. ٣جدول

شبکه اجتماعي کل

)درصد فراواني معتبر(شبکه اجتماعي جزء

اقتصاديـ پايگاه اجتماعي

دوستي همسايگي خويشاوندي همکاري

پايين ٣٨ ٩/٥١ ٧/٧٢ ٤/٨٦ ١/٦٨

متوسط ٧/٤٦ ٣٩ ٦/٢١ ٩/١١ ٦/٢٦

باال ٢/١٥ ١/٩ ٧/٥ ٧/١ ٣/٥

جمع کل ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠

)IQV(ع پايگاهيتنو ٩٢/٠ ٨٥/٠ ٦٣/٠ ٣٥/٠ ٦٩/٠

يگي، همـسا مجمـوع در شـبکة هي، در پايگـا گانـة هـاي سـه از لحاظ فراواني عـضويت در رتبـه ين ـ اقتصادي پـاي ها مربوط به پايگاه اجتماعي بيشترين فراواني خويشاوندي و همکاري مهاجران

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۲۸

اجتماعي کل نيز در شبکة . ط به پايگاه متوسط است ها مربو دوستي بيشترين فراواني و در شبکة گونـه کـه همـان . تعلـق دارد ) درصـد ١/٦٨(ي پايين اقتصاد ـ بيشترين درصد به پايگاه اجتماعي

دهد، بيشترين ناهمگوني يا عدم تجانس پايگـاهي بـه ترتيـب بـه ع پايگاهي نشان مي ضريب تنو ) ٣٥/٠( همکـاري و بيشترين همگوني بـه شـبکة ) ٨٥/٠ (و همسايگي ) ٩٢/٠(هاي دوستي شبکه

را در شـبکة ) ٦٩/٠( نـسبتاً بـااليي پايگـاهي مجموع نيز اين ضريب تنـوع در. يابد مي اختصاص .دهداجتماعي کل نشان مي

خصوصيات تعاملي.٢ مدت آشنايي.١. ٢

) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد اجتماعي مهاجران افغانمدت آشنايي در شبکة. ٤جدول )درصد فراواني معتبر( شبکه اجتماعي جزء

شبکه اجتماعي کل دوستي همسايگي خويشاوندي همکاري

مدت آشنايي در شبکه

سال٥کمتر از ٤/١٧ ٥/٥٦ ٣/٣ ٣/٣٧ ١٣

سال١٠ تا ٥ ٣/٢٨ ٩/١٢ ٧/٦ ٦/١٨ ٣٣

سال به باال١٠ ٣/٥٤ ٦/٣٠ ٩٠ ١/٤٤ ٥٤

جمع کل ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠

١٠شـان را دوسـتي خانوار، سابقة آشنايي با شبکة ان سرپرست مهاجر درصد از ٣/٥٤در حدود ذكـر ١ همسايگي کمتر از پنج سـال درصد اين مدت را براي شبکة٥/٥٦ .اند سال و بيشتر دانسته

در حـدود ده سـال بـه بـاال عنـوان را بـا همکـاران اين سـابقه درصد ١/٤٤اند و در حدود كرده درصد پاسخگويان ده سال و بيـشتر ٩٠ خويشاوندي در کةمدت آشنايي با اعضاي شب . اندنموده

بــيش از ده ســال بــا درصــد از مهــاجران افغــان٥٤ي، اجتمــاعمجمــوع شــبکة در٢.بــوده اســت .انديکديگرآشنايي داشته

ه نظر لزوماً مرتبط بافراد مورد مصاحبه در شهرک گلشهر همسايگي با طول مدت سکونت ةطول مدت شبک 1

ر دهندگان اظهابرخي پاسخ» شناسيد؟تان را ميوقت است همسايهچند«اکه در پاسخ به اين سؤال که چر،رسدنميها تازگي با آن ا به يشناسند يا همسايگان خود را نمي مورد نظر،ةماهه در محل ند که با وجود سکونت چندينكرد

. اندآشنا شده خويشاوندي ةنکته را در نظر داشت که چون رابط خويشاوندي بايد اين ة طول مدت آشنايي با شبکبارةدر 2

دهد، غالباً طول مدت آشنايي با آن را از ساير اختياري نبوده و طول مدت آشنايي در شبکه را زياد نشان مي ةج حاضر هم در مورد خويشاوندان درةازآنجاکه در مطالع ،کنند؛ با وجود اينهاي مورد بررسي جدا ميشبکه . ها ذکر شده استسؤال شده، اين ميزان نيز همراه با ديگر شبکه) اختياري) (داماد( دو ةو هم درج) اجباري(يک

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۲۹

ت پيوند قو.٢. ٢در مورد اخيـر، . جيده شده است تماس سن رحسب دوشاخص فراواني رابطه و شيوة قوت پيوند ب

.ي شده است قوت پيوند تلقي در بين اعضاي شبکه نشانةاس حضور تمشيوة فراواني رابطه.١. ٢. ٢

) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد اجتماعي مهاجران افغانفراواني رابطه در شبکة. ٥جدول )درصد فراواني معتبر(شبکه اجتماعي جزء

دوستي همسايگي خويشاوندي ريهمکا شبکه اجتماعي کل

فراواني رابطه در شبکه

تقريبا هر روز ٦٣ ٥/٧٦ ٥/٧٦ ٨/٦٧ ٤/٧٠

حداقل يکبار در هفته ٢/٢٧ ٣/١٥ ٣/١٥ ٣/٢٠ ٥/٢٥

حداقل يکبار در ماه ٨/٩ ٢/٨ ٢/٨ ٩/١١ ١/٤

جمع کل ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠

،قابل دارند دوستي خود ارتباط مت ر تقريباً هر روز با اعضاي شبکة مهاج درصد از سرپرستان ٦٣ ٨/٦٧ همکـاري درصد و با شبکة٥/٧٦ و خويشاوندي همسايگي که اين نسبت با شبکة حاليدر

ن ساکن گلـشهر تقريبـاً درصد از اعضاي شبکة اجتماعي مهاجرا ٤/٧٠ در کل نيز .استدرصد . دارند هر روز در ارتباط متقابل قرار

تماس شيوة.٢. ٢. ٢ ) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد نماعي مهاجران افغا اجت تماس در شبکةشيوة. ٦جدول

)درصد فراواني معتبر(شبکه اجتماعي جزء دوستي همسايگي خويشاوندي همکاري

نوع رابطه در شبکه

حضوري ٢/٩٠ ١٠٠ ٤/٩٤ ٤/٨٦

تلفني ٨/٩ ٠ ٦/٥ ٦/١٣

جمع کل ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠

همکـاري مهـاجران افغـان، وجـه غالـب گي، خويـشاوندي و دوستي، همساي در هر چهار شبکة ين حـد از ارتبـاط و بيـشتر دارد هـا آنِت پيونـد ميـان رابطة حضوري اسـت کـه داللـت بـر قـو

.ابديياختصاص م) درصد٦/١٣ (ي همکارغيرحضوري به شبکة

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۳۰

١ خصوصيات کارکردي.٣

حمايت عاطفي.١. ٣ ) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد هاجران افغانعي م اجتماميزان حمايت عاطفي در شبکة. ٧جدول

)درصد فراواني معتبر(شبکه اجتماعي جزء دوستي همسايگي خويشاوندي همکاري شبکه اجتماعي کل

ميزان حمايت عاطفي در

شبکه کم ٧/٣٢ ٨/٥٨ ٦/٢٥ ٦/٣٥ ٣٤

متوسط ٢/٢٧ ٢/٢١ ٣/٢٣ ٦/٣٥ ٣٤

زياد ١/٤٠ ٢٠ ١/٥١ ٨/٢٨ ٣٢

جمع کل ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠

ايـن . انـد هاي دوستي را زياد دانسته درصد از مهاجران ميزان حمايت عاطفي شبکه ١/٤٠حدود درصـد ٢٠هـاي همـسايگي بـه درصـد و بـراي شـبکه ٨/٢٨هاي همکاري بـه ميزان براي شبکه

رسيده اسـت و درصد ١/٥١ خويشاوندي اين مقدار به اين درحالي است که در شبکة. رسد يم خويشاوندي در حمايت عـاطفي از اعـضاي شـبکه بودن شبکة کانوني اين امر داللت روشني بر

اجتمـاعي مهـاجران از حمايـت بـاالي عـاطفي درصد از اعضاي شـبکة ٣٢ز يمجموع ن در. دارد .شبکه برخوردارند

حمايت مالي.٢. ٣ ) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد ن افغانماعي مهاجرا اجتميزان حمايت مالي در شبکة. ٨جدول

)درصد فراواني معتبر(شبکه اجتماعي جزء دوستي همسايگي خويشاوندي همکاري شبکه اجتماعي کل

ميزان حمايت مالي در شبکه

کم ٩/٣١ ٢/٦١ ٣٠ ٨/٢٨ ٣٢

متوسط ٨/١٩ ٩/١٢ ٤/١٤ ١/٢٧ ٣٢

زياد ٤/٤٨ ٩/٢٥ ٦/٥٥ ١/٤٤ ٣٦

جمع کل ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ ١٠٠

رين حمايت بـه ترتيـب مربـوط بـه ، بيشت هاي اجتماعي مهاجران از لحاظ حمايت مالي در شبکه ١/٤٤(ي همکارو سپس شبکة) درصد٤/٤٨( دوستي، شبکة) درصد٦/٥٥( خويشاونديشبکة

عنوان به) مصاحبتي، عاطفي، خدماتي، مالي، اطالعاتي و مشورتي(شده هاي مختلف ذکر وجود انواع حمايتبا 1

ساکن شده با مهاجران افغان اي اکتشافي انجامهکه، در مصاحبههاي کارکردي شبترين خصوصيتيکي از مهم حاضر نيز ةرو در مطالع د، ازهمينشهاي عاطفي و مالي تأکيد ميتشهرک گلشهر مشهد، پيوسته بر اهميت حماي

.ه قرار گرفته استاين دو نوع حمايت مورد توج

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۳۱

شـبکه يت مالي تا حد زياد از حما درصد اعضا ٣٦ نيز اجتماعي مجموع شبکة در. است) درصد .ندخود برخوردار

١هاي اجتماعي تداخل شبکه.٤ ) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد هاي اجتماعي مهاجران افغان شبکه ميزان تداخل.٩جدول

هاي اجتماعيشبکه دوستي خويشاوندي همکاري همسايگي

دوستي - ٤/١٧ ٢/٤٠ ٧/٢٠

خويشاوندي ٢/٧٢ - ٤/١٤ ٩/٨

همکاري ١/٨٨ ٧/٤٠ - ٨/٦

همسايگي ٢/٦١ ٥/٣ ١/٧ -

١/٨٨(شترين تـداخل تـداخل وجـود دارد، بيـ هاي اجتماعي مهاجران اگرچه در بين تمام شبکه از آن اسـت کـه يحاک ١٠نتايج جدول . شودي دوستي و همکاري مشاهده م بين شبکة ) درصد در يک ها آن قاطع و اکثر است در مشهد از نظر مکاني به هم نزديک هاي مهاجران افغان شبکه .سکونت دارند) گلشهر(مکان

) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد هاي اجتماعي مهاجران افغان شبکه محل سکونت اعضاي .١٠ جدول شبکه خويشاوندي شبکه همکاري شبکه دوستي هاي اجتماعيمحل سکونت اعضاي شبکه

٩/٨٨ ٧/٧٩ ٨٧ گلشهر ١/١١ ٣/٢٠ ١٣ مشهدساير نقاط

١٠٠ ١٠٠ ١٠٠ جمع کل

اجتماعي مهاجران افغانهاي جمعيتي شبکة ويژگي.٥ ) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد اجتماعي مهاجران افغان مليت در شبکة.١١جدول

مليت )درصد فراواني معتبر(شبکه اجتماعي جزء خويشاوندي اريهمک همسايگي دوستي

شبکه اجتماعي کل

٩/٨٠ ٧/٩٦ ٧/٨٤ ٦/٥٧ ٨/٨٤ افغاني

١٩ ٣/٣ ٣/١٥ ٤/٤٢ ٢/١٥ ايراني

مليت ) درصد ٩/٨٠طور متوسط در حدود به(جتماعي مهاجران ا مجموع اکثر اعضاي شبکة دردرصـد ٢/٤٢ همـسايگي بـا در ايـن ميـان شـبکة . انـد ها ايراني درصد آن ١٩ و فقط دارند افغان

شد که آيا با ندگان پرسيده هد از پاسخ، مثالبرايگر، با يکديهاي مهاجران افغانداخل شبکهبراي سنجش ت 1

و اهمکار هستيد؟ خويشاوند چطور؟ آيا ) طور الي آخردوست اول نامبرده و بعد دوست دوم و همين(تان دوسترار شد و نتايج هاي همکاري، خويشاوندي و همسايگي تککدام از شبکه هرةدربارست؟ اين سؤاالت اتان همسايه

. اند شتهست که بر وجود تداخل صحه گذاهايي امعتبِر پاسخواقع درصد فراواني در جدول مزبور در

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۳۲

به خـود ) درصد ٣/٣( خويشاوندي کمترين سهم را از اين اعضا يراني و شبکة بيشترين اعضاي ا . دهنداختصاص مي

) خانوار١٠٠= تعداد نمونه ( در شهرک گلشهر مشهد اجتماعي مهاجران افغان تحصيالت در شبکةسطح. ١٢جدول سطح تحصيالت )درصد فراواني معتبر(شبکه اجتماعي جزء

ويشاونديخ همکاري همسايگي دوستي ١/١٩ ٥/٨ ٥/٢٠ ٩/١٠ بيسواد

٦/٤١ ٦/٣٥ ٥/٣٨ ٦/٣٢ ابتدايي

٥/٢٢ ٨/٢٨ ٨/٢١ ٧/٢١ راهنمايي

٢/١١ ٦/١٣ ١/١٤ ٧/٢١ ديپلم

٦/٥ ٦/١٣ ١/٥ ١٣ دانشگاهي

. مربوط به سطح ابتدايي اسـت ) درصد ٦/٤١(ها متغير سطح تحصيالت، بيشترين فراواني دربارة ٦/١٣(ا دانـشگاهيان سـوادان و بيـشترين ميـزان تحـصيالت ر بـي ) د درص ٥/٨(کمترين ميزان را

.اند همکاري به خود اختصاص دادهدر شبکة) درصد

گيريبحث و نتيجه ايـن و عقيده بر اهميت دارند رسمي هاي اجتماعي غير سي مهاجرت، شبکه شنا جامعه در ادبيات

فرصـتي گيري و تصميم عات و ي را براي تبادل اطال هاي فرصت شخصي است که پيوندهاي ميان اين ميـان، پيونـدهاي در. آوردرا براي حمايت اجتماعي و اقتصادي از اعضاي شبکه فراهم مي

. ي دارد سزايوستي، همسايگي و همکاري سـهم بـ هاي خويشاوندي، د فردي ميان اعضاي شبکه دوسـتي، هـاي ده با تکيه بر ابعاد سـاختاري، تعـاملي و کـارکردي شـبکه تحقيق حاضر سعي كر

سـاکن در شـهرک مهـاجر افغـان خـانوار برگزيـدة ١٠٠اري و همـسايگي خويشاوندي، همکـ ده عالوه، سعي كـر به. گلشهر مشهد، تصوير روشني از شبکة اجتماعي اين مهاجران ترسيم كند

نگـار از خـصوصيات هاي يک تحقيق پيمايـشي در شـهر مـشهد، توصـيفي واقـع با تکيه بر داده ان نتايج تحقيق حاضر نش. در اين شهرک ارائه نمايدي خانوارهاي مهاجر افغان معيتجـ اجتماعي

و ميانگين مدت اقامت اند شهر مشهد در شهرک گلشهر ساکن درصد از مهاجران افغان ٤٢ داددر ) ٥ از منطقـة ٣ناحيـة (حـالي اسـت کـه گلـشهر ايـن در . سال است ٢٤ در اين شهرک ها آن

تـرين رتبـة مراتب منزلتي نواحي شهر مشهد، از نـازل هلدر نظام سلس اي واقع شده است که ناحيه ). ١٣٨٨يوسفي، (منزلت مسکوني برخوردار است

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۳۳

. نمونه از قوميت هزاره و شيعه هستندتقريباً تمامي جمعيتتـرين نـوع ن، فـراوان اند و از ميان شاغال خانوارهاي مهاجران شاغل ان درصد از سرپرست ٩٦ . است مربوط به کارگران سادهفراواني درصد ٤/٣٤شغل با

٣/٣١کارت اقامت، درصد داراي ٦/٥٥در مورد وضعيت قانوني اقامت سرپرست در ايران درصــد اقامــت ٢انــد و فقــط درصــد داراي گذرنامــه بــوده١/١١ ردد و تــدرصــد داراي برگــة

.اندغيرقانوني داشته را مهـاجران اعـضاي شـبکة درصـد وندان بيـشترين اجتماعي، خويشا لحاظ ساختار شبکة به

٥٠حـدود در (و مـشهد ) درصـد ٥/٣٦( اين خويشاوندان در شـهرک گلـشهر .دهندتشکيل مي درصـد ٦٧/٩درصـد و ٦/١٤ ترتيـب بـا همکـاران بـه کمترين نسبت به شبکة .ندا ساکن) درصد

. يابداختصاص مياجتمــاعي شــبکة درصــد از اعــضاي ١/٦٨دي، حــدود اقتــصاـــ از لحــاظ پايگــاه اجتمــاعي

. دارنـد درصد نيز پايگاه اجتماعي بـاال ٣/٥ درصد متوسط و حدود ٦/٢٦ين، مهاجران پايگاه پاي و بـوده ) درصـد ١/١( همسايگي و همکاري حال، بيشترين تنوع پايگاهي مربوط به شبکة درعين

. است٦٩/٠ اجتماعي کل برابر با شاخص تنوع پايگاهي در شبکة

اند که بيشترين نسبت اعضاي ه ايراني بود همسايگي مهاجران شبکة درصد از اعضاي ٤/٤٢ نيـز تماعي مهاجران افغـان کل اج در شبکة . دهندي مهاجران تشکيل مي ها را در شبکه افغانغير .اند درصد ايراني١٩و دارند افغان درصد اعضا مليت٨١ طور متوسط به

درصد از مهـاجران ٣٣شنايي حدود آ اي شبکة اجتماعي، سابقة خصوصيات رابطه لحاظ به . سال به باال بوده است درصد نيز ده٥٤ پنج تا ده سال و کل بين شبکةافغاني با اعضاي

يشاوندي و همکاري، وجه غالب رابطة مهاجران دوستي، همسايگي، خو در هر چهار شبکة . ست احضوري و رودررو

ــت ــشترين حماي ــاجران بي ــالي مه ــاي م ــد٦/٥٥(ه ــ) درص ــد١/٥١(اطفي و ع را از ) درص . کنندخويشاوندان خود دريافت مي

تداخل وجود دارد، بيشترين تـداخل هاي اجتماعي مهاجران شبکه خرده بين همة اگرچه در . شودهاي همکاري و دوستي و سپس خويشاوندي و همکاري ديده ميميان شبکه و اکثريت قـاطع اعـضاي ندا ز نظر مکاني به يکديگر نزديک ا هاي اجتماعي مهاجران شبکه

.سکونت دارند) گلشهر(شبکه در يک مکان

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۳۴

:كرد اين نوشتار اشاره عمدةتوان به دو نتيجةبندي کلي ميدر جمع، از هـاي اجتمـاعي مهـاجران افغـان ه خويشاوندي نسبت به ديگـر شـبک نخست اينکه شبکة

بـا هـا آن سـازگاري تـري در تـوان گفـت کـه نقـش مهـم و مي استاي برخوردار اهميِت ويژه را براي بيشترين حمايت دشوار هاي موقعيتکه در طوريكند؛ به ميزبان ايفا مي جامعة وضعيت

نيـز بـر اهميـت خويـشاوندان در ميـان ) ٢٩٥: ١٩٧١( اليزابت بـات . دکناعضاي شبکه فراهم مي کـه جاآناول آنکـه اقـوام و خويـشان از : كنـد اجتماعي از سه جهت تأکيـد مـي هايديگر شبکه ساير نسبت بهتري پيوندهاي نزديک خويشاوندي شناسند احتماالً در ناحية شبکة را مي يکديگر

و سوم، خويـشان است نسبتاً دائمي دوم، روابط با خويشاوندان نزديک .كنند برقرار مي ها بخش. ننـد ک هـا در شـبکه ايفـا مـي ر خـانواده دلحاظ حمايت و تقـسيم ازدواج ي به ا هاننقش مهم دوگ

در ايـران هاي اجتمـاعي مهـاجران افغـان ه شبک دربارةشده تايجي که در ديگر تحقيقات انجام ن .تأييد شده استنيز ) ٢٠٠٦الزبروک، شوازي و گ عباسي ؛٢٠٠٥استيگتر و مونسوتي، (

اي بـر پيونـد ازه تـا انـد درصد از ايرانيـان در شـبکة اجتمـاعي مهـاجران افغـان ١٩ضويت ع درصـد از مهـاجران افغـان ٤٢مسکوني تجمع اما داللت دارد، ) ايران( ميزبان معةمهاجران با جا درصـد ٩٠، اقامت حدود ) سال ٢٤(باثبات باالي مسکوني ) گلشهر( شهري مشهد در يک نقطة هـاي ايـن شـبکه قطه و تداخل گسترده در ميـان خـرده اجتماعي مهاجران در اين ناعضاي شبکة

سو باعث يکاين تجمع از . مهاجران افغان در مشهد است ١ کلني گيريمهاجران به معناي شکل بـه تـشديد بيـشتر سـوي ديگـر شـود و از مي در شهر مشهد فرهنگ افغان حفظ و بازتوليد خرده

ايـن ننظرداشتويژه با در انجامد؛ به ميزبان ميـ اجتماعي مهاجر و فاصلة ٢گزيني اجتماعي يجدايمراتـب منزلـت سطح منزلت مسکوني در نظـام سلـسله ترينين از پاي)گلشهر(نکته که اين کلني

.نواحي شهر مشهد نيز برخوردار است

منابعبررسـي : اجتمـاعي شـبکه و جنـسيت سرماية« )١٣٨٦( صالحي هيکويي سوسن و مريم ،باستاني

نامـة ، » اجتمـاعي زنـان و مـردان در تهـران هاي ساختي، تعاملي و کارکردي شـبکة ويژگي .٦٣-٩٥: ٣٠ ،علوم اجتماعي

1 Colony 2 Social segregation

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۳۵

مل مـؤثر بـر بازگـشت مهـاجران بررسي عوا «) ١٣٨١ (بابايي علي رضا و يحيی غالمها، جمشيدي .٧١-٩٠: ٢٠، علوم اجتماعينامة، » با تکيه بر ساکنين شهرک گلشهر مشهدافغان، »١٣٨٥هاي جمعيتي مهاجران خارجي در ايران در سرشماري ويژگي«) ١٣٨٨ (سولصادقي، ر .٤١-٧٣): ١ (٢٠، ر رسمي ايرانهاي آمابررسي

کتـاب مـاه ، » در ايـران ها نا جمعيتي نسل دوم افغ ـ سازگاري اجتماعي «) ١٣٩٠ (رسول، صادقي .١٠١-١٠٣): ٤٢ و ٤٣ (١٥، شناسي جمعيتعلوم اجتماعي ويژة

هـاي فـردي، اي پايه مقايسه مطالعة«) ١٣٨٤ (چهره محسنی رضا زمانی و نيک فيروزه،طاهرپور، : ١٦، شـناختي هـاي روان پـژوهش ، »و انگيزشي پيشداوري نسبت به مهاجران افغـان شناختي

٩-٢٩. بنـدي منزلتـي طبقـه : تأملي بر مرزبندي اجتمـاعي فـضاي شـهري مـشهد «) ١٣٨٨( علیيوسفي،

.٦١-٩١: ٢، سال ششم، علوم اجتماعيفصلنامةدو، »نواحي شهر مشهدAbbasi_Shavazi, Mohammad Jalal and Diana Glazebrook (2006)

Continued Protection, Sustainable Reintegration: Afghan

Refugees and Migrants in Iran, Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Abbasi_Shavazi, Mohammad Jalal, Diana Glazebrook, GholamReza Jamshidiha, Hossein Mahmoudian and Rasoul Sadeghi (2008) Second Generation Afghans in Iran: Integration Identity and Return, Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Abbasi_Shavazi, Mohammad Jalal, Diana Glazebrook, GholamReza Jamshidiha, Hossein Mahmoudian and Rasoul Sadeghi (2005 a) Return to Afghanistan? A Study of Afghans Living in Mashhad Islamic Republic of Iran, Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Abbasi_Shavazi, Mohammad Jalal, Diana Glazebrook, GholamReza Jamshidiha, Hossein Mahmoudian and Rasoul Sadeghi (2005 b) Return to Afghanistan? A Study of Afghans Living in Tehran Islamic Republic of Iran, Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Ahmad, Ali Nobil (2008) “The Romantic Appeal of Illegal Migration: Gender, Masculinity and Human Smuggling from Pakistan”, in M. Schrover, J. V. D. leun, L. Lucassen and C. Quispel (Eds), Illegal Migration and Gender in a Global and

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۳۶

Historical Perspective, Amsterdam: Amsterdam University Press: 127-146.

Bastani, Susan (2001) Middle Class Community in Tehran: Social

Networks, Social Support and Marital Relationships, Toronto: University of Toronto, A thesis for the degree of Doctor of Philosophy.

Bastani, Susan (2007) “Family Comes First: Men's and Women's Personal Networks in Tehran”, Social Networks, 29 (3): 357-374.

Borgatti, Stephen P., Ajay Mehra, Daniel J. Brass and Giuseppe Labianca (2009) “Network Analysis in the Social Sciences”, Science, 323: 892-93.

Bott, Elizabeth (1971) Family and Social Network Roles, Norms, and External Relationships in Ordinary Urban Families, London: Tavistock Publications.

Boyd, Monica (1989) “Family and Personal Networks in International Migration: Recent Developments and New Agendas”, International Migration Review, 23 (3): 638-670.

Campbell, Karen E., Peter V. Marsden, and Jeanne S. Hurlbert (1986) “Social Resources and Socioeconomic Status”, Social Networks, 8 (1): 97-117.

Collective for Social Science Research (2005) Afghans in Karachi: (Migration, Settlement and Social Networks), Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Collective for Social Science Research (2006 a) Afghans in Peshawar (Migration, Settlements and Social Networks, Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Collective for Social Science Research (2006 b) Afghans in Quetta (Settlements, Livelihoods, Support Networks and Cross-Border Linkages), Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Collective for Social Science Research (2006 c) Afghans in Pakistan: Broadening the Focus, Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Cotterell, John (1996) Social Networks and Social Influences in Adolescence, London: Rutledge.

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۳۷

Frankfort-Nachmias, Chava and Anna Leon-Guerrero (2006) Social Statistics for a Diverse Society, California: Pine Forge Press A Sage Publications Company.

Garcia, Carlos (2005) “Buscando Trabajo: Social Networking among Immigrants from Mexico to the United States”, Hispanic Journal of the Behavioral Sciences, 27(1): 3-22.

Goza, Franklin (2004) Immigrant Social Networks: The Brazilian Case, Paper presented at the Annual Meeting of the American Sociological Association, Hilton San Francisco & Renaissance Parc 55 Hotel, San Francisco, CA, <Not Available>.2009-05-26.

Granovetter, Mark (1985) “Economic Action and Social Structure: The Problem of Embeddedness”, American Journal of

Sociology, 91 (3): 481-510. Hagan, Jacqueline Maria (1998) “Social Networks, Gender, and

Immigrant Incorporation: Resources and Constraints”, American Sociological Review, 63(1): 55-67.

Haug, Sonja (2008) “Migration Networks and Migration Decision-Making”, Journal of Ethnic and Migration Studies, 34 (4): 585-605.

Haug, Sonja (2010) “Migration and Return Migration: the Case of Italian Migrants in Germany”, Paper presented at the Labour Migration and Transnationalism in Europe – Contemporary and Historical Perspectives Workshop, Regensburg: Südost-Institut, Retrieved from http://fpsoe.de/uploads/media/Paper_Haug_fpsoe.pdf, [Accessed Date 03 04 2012].

Healey, Joseph F. and Steven G. Prus, (2010) “Statistics: A Tool for Social Research”, Canada:Nelson Education. http://www.allacademic.com/meta/p111245_index.html, [Accessed Date 05 05 2012].

Johnson, Chris (2004) Afghanistan, UK: Oxfam GB. Kazemipur, Abdolmohammad (2004) “Social Capital of

Immigrants in Canada”, (Working Paper Series No. WP04-04), Alberta: Prairie Centre of Excellence for Research on Immigration and Integration, Retrieved from http://ecastill.scripts.mit.edu/docs/socialcapital.pdf, [Accessed Date 05 05 2012].

Lin, Nan (1999), “Social Network and Status Attainment”, Annual Review of Sociology, 25 (1): 467-487.

۱۳۹۲، تابستان ۱مسائل اجتماعي ايران، سال چهارم، شمارة

۲۳۸

Monsutti, Alessandro (2006) Afghan Transnational Networks: Looking Beyond Repatriation, Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Ness, Immanuel (2005) Immigrants, Unions, and the New U.S. Labor Market , Philadelphia: Temple University Press.

Pescosolido, Bernice A. and Judith A. Levy (2002) “The Role of Social Networks in Health, Illness, Disease and Healing: The Accepting Present, the Forgotten Past, and the Dangerous Potential for a Complacent Future”, in B. Katz Rothman (Ed.), Advances in Medical Sociology, Emerald Group Publishing Limited, 8: 3-25.

Rostami-Povey, Elaheh (2007) “Afghan Refugees in Iran, Pakistan, the U.K., and the U.S. and Life after Return: A Comparative Gender Analysis”, Iranian Studies, 40 (2): 241-261.

Ryan, Louise (2007) “Migrant Women, Social Networks and Motherhood: The Experiences of Irish Nurses in Britain”, Sociology, 41(2): 295-312.

Ryan, Louise (2009) “How Women Use Family Networks to Facilitate Migration: A Comparative Study of Irish and Polish Women in Britain”, History of the Family, 14 (2): 217-231.

Saito, Mamiko and Hunte Pamela (2007) To Return or to Remain: The Dilemma of Second-Generation Afghans in Pakistan, Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Shah, Nasra M., and Indu Menon (1999) “Chain Migration through the Social Network: Experience of Labour Migrants in Kuwait”, International Migration, 37 (2): 361-382.

Stigter, Elca and Alessandro Monsutti (2005) Transnational Networks: Recognising a Regional Reality, Kabul: Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU).

Strand, Arne, Astri Suhrke and Kristian Berg Harpviken (2004) “Afghan Refugees in Iran: From Refugee Emergency to Migration Management”, CMI Policy Brief, : CMI/PRIO, Retrieved from http://www.cmi.no/afghanistan/peacebuilding/docs/CMI-PRIO-AfghanRefugeesInIran.pdf, [Accessed Date 08 07 2012].

Suter, Brigitte (2012) “Social Networks in Transit: Experiences of Nigerian Migrants in Istanbul”, Journal of Immigrant & Refugee

Studies, 10 (2): 204-222.

شبكة اجتماعي مهاجران افغان در مشهد

۲۳۹

Thieme, Susan (2006) “Social Networks and Migration: Far West

Nepalese Labour Migrants in Delhi”, Münster: LIT. Van Der Gaag, Martin (2005) Measurement of Individual Social

Capital , Amsterdam: Netherlands Organization for Scientific Research (NWO).

Vertovec, Steven (2009) Transnationalism, London and New York: Routledge.

Weisburd, David and Chester Britt (2007) Statistics in Criminal Justice, New York: Springer Science+Business Media.

Wellman, Barry (1992) “Which Types of Ties and Networks Provide What Kinds of Social Support?” in Edward J. Lawler, Barry Mankovsky, Cecilia Ridgeway and Henry A. Walker (Eds.), Advances in Group Processes, Greenwich: JAI Press, 9: 207_235.