Ersin Dedekoca İstanbul, 8.06.2014

RUSYA-ÇİN DOĞALGAZ ANLAŞMASI ve ANLAMI

GİRİŞ

Ukrayna ile yaşanan kriz yüzünden, en büyük doğalgaz alıcı olanAvrupa ile gerilim içinde olan Rusya, yönünü Doğu’ya çevirerek,mevcut jeopolitik dengeleri değiştirmesi olası olan bir doğalgaz anlaşmasını Çin ile imzaladı. Anlaşmaya göre Rusya, Sibirya’daki gaz sahalarını, Çin’in ana tüketim merkezlerine bağlayacak ve Çin’e 30 yıl boyunca her yıl 38 milyar metreküp (bcm) doğalgaz satmayı taahhüt etmiştir.i

Ekonomik boyutu yaklaşık 400 milyar Amerikan Doları($) olan (ayrıca 55 milyar$ boru hattı inşası yapılacaktır) anılan Anlaşmanın benzerinin, başta Japonya olmak üzere, G.ve K.Kore ve Hindistan’ı da içine alacak şekilde gerçekleştirilmesi beklentisi, konunun ekonomi politik etkilerini daha da arttıracaktır. Aşağıdaki çalışmamızın ereği, bu yeni ticari oluşumun çerçevesini ortaya çıkarmak; özellikle Rusya ve Çin

yönünden değerini ve önemini ortaya koymak ve mevcut uluslararası dengelerdeki olası etkilerini irdelemektir.

ANLAŞMANIN BOYUTLARI ve İÇERİĞİNİN ANA HATLARI

2004 yılında Rus Gazprom ile Çinli CNPC (China National Petroleum Corporation) arasında imzalanan “stratejik ortaklık anlaşması” ile başlayan süreç, Rusya Devlet Başkanı V.Putin’in,Shanghai’de gerçekleştirilen Asya Ülkeleri Zirvesi nedeniyle Çin’e yaptığı resmi ziyaret sırasında 21 Mayıs’ta imzalanmasıyla hayata geçmiştir. Bu süreç içinde Gazprom, 2006 yılında yapımına başladığı Altai Doğalgaz Boru Hattı’nı 2013’detamamlamış ve ikinci doğalgaz boru hattı olan Sibirya Hattının inşasına 2007 yılında başlamıştır.ii

2018’de aktif olacağı beklenen anlaşma ile Rusya, yıllık olarak38 bcm doğalgaz’ı Çin’e satmayı taahhüt etmektedir. Keza, anlaşma sağlanan miktar, tarafların anlaşması halinde yıllık 68milyar bmc’ye çıkabilecektir.iii 30 yılı kapsayan anılan mutabakatın mali değerinin 400 milyar$ (yıllık 13,3 milyar$) olduğu açıklanmıştır. Söz konusu parametreler toplamda, 1,14 triyon bcm doğalgaz akışını temsil etmekte olup, bu değer, aynıdönemde Rusya’nın Avrupa’ya vermesi öngörülen gaz miktarının dörtte birinden fazladır.

Görüşmelerin uzun sürmesine yol açan birim gaz fiyatına gelince, Çin tarafı fiyatların, içeride uygulanan sübvansiyonu dikkate alarak, Orta Asya tedarikçilerinin uyguladığı fiyatın üstünde; Rusya ise, Gazprom’un gelirlerinin yarısının sağlandığı ve gereksinim duyduğu doğal gazın 1/3’ünü temin ettiği Avrupa’ya olan satış fiyatının altında olmamasına çalışmıştır. Taraflarca birim fiyat açıklanmasa da, diğer parametrelerden anlaşmaya konu fiyatın, bin metreküp için 350$ olduğu anlaşılmaktadır.(Gazprom’un Avrupa’lı müşterilerine uyguladığı fiyat 380$’dır)iv

Suudi Arabistan ve Angola’dan sonra Çin’in üçüncü büyük petrol tedarikçisi olan Rusya’nınv Çin ile yaptığı anılan Anlaşma ve Batı Hattı’nın hayata geçmesi ile daha genişleyeceği umulan

hidrokarbon ürünleri ilişkisi, Japonya-Kore ve Hindistan gibi Asya ülkelerine doğru ilerlemesiyle, çalışmamızın sonraki bölümlerinde ele alınacağı gibi, ABD ve Avrupa’yı etkileyerek yeni bir “jeopolitik düzen-new geopolitical order” getirdiği görüşü giderek ağırlık kazanmaktadır.vi

DOĞALGAZ AKIŞININ SAĞLANMASI

Gazprom’un bugüne kadar bağıtladığı en yüksek tutardaki anlaşmaözelliğini taşıyan söz konusu anlaşmada bahsedilen Sibirya GücüDoğu Hattı’nın yapımı (bununla ilgili tarafların “niyet memorandumu” Mart 2013’de yayınlanmıştı) 2018 yılında tamamlanacaktır. Hattın faaliyete geçmesiyle Rusya’nın bu hattan Asya’ya yıllık gaz sevkiyatı 38 bcm olacaktır. 70 milyar$’a tutacak olan tesis maliyetinin 55 ve 22 milyar$’ı Rusya ve Çin arasında paylaşılacaktır.viiAnılan boru hattı, Yakut ve Irkutsk’dan çıkan Rus doğal gazını, Uzak Doğu üzerinden Çin’e kadar ulaştırmayı hedeflemektedir.

Öte yandan, Rusya’dan Çin’e doğalgazın batıdan ulaşmasını sağlayacak Altai Doğalgaz Boru Hattı’nın 2015 yılında faaliyetegeçmesi ile, Çin topraklarına Rusya tarafından 30 bcm daha doğal gaz aktarılması olası durmaktadır.viiiBeklenen bu gelişmeyi, şimdilerde 200 bcm olan Çin doğalgaz tüketiminin 2020’de 400’e yükseleceği öngörüleri güçlendirmektedir.ix Bu projenin gerçekleşmesiyle Çin’in, günümüzde en büyük doğalgaz müşteri olan Almanya’nın yerine geçeceği beklenmektedir. Rus doğalgazının taşınmasını sağlayan ve/veya planlanmış olan boru hatları topluca aşağıdaki haritada görülmektedir.

___________ Altai gaz boru hattı ve faaliyetteki gaz boru hatları

_ _ _ _ _ _ _ _ Sibirya Gücü boru hattı _ _ _ _ _ _ _ _ _ Projelenmiş gaz boru hatları

Kaynak.: Gazprom

DOĞALGAZ BAĞLAMINDA İKİ ÜLKE İLİŞKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMASİ

İki ülke ilişkilerinin ticari boyutunun genel fotoğrafına baktığımızda da, ülkeler arasındaki $90 milyar olan hacmin, 2020 yılına kadar $200mia.’a yükseltilmesi hedeflenmiştir. İki ülkenin coğrafi konumları da bu ilişkiyi kolaylaştırmaktadır. Keza iki ülke arasındaki ilişkiler sadece enerji ile sınırlı olmayıp, askeri teçhizat ve savaş uçağı gibi konularda da artmaktadır. Aynı zamanda, Çin tarafının Rusya’nın altyapı, enerji ve üretim konularına yatırım isteği bilinmektedir. Çalışmamıza konu gelişmenin bir diğer sonucunun da, Moskova’nınstratejik endüstriler için sürdürdüğü kısıtlamaların Pekin içinzayıflatılabileceği beklentisidir. Rusya tarafının iki ülke ilişkilerinde üzerinde durduğu bir diğer konu da, ikili ticari ilişkide gözlenen ve Rusya’nın aleyhinde olan asimetrik görünümdür. Şöyle ki, Rusya, Çin’in yedinci büyük ihracat ortağı olmasına karşın, ilk on büyük ithalat ortağı arasında yer almamaktadır.(2013’de Rusya’nın Çin’e dışsatımı $35mia, aynı ülkeden dış alımı ise $53 mia.dır)x Bu durumda, iki ülke

arasındaki dış ticaret açığını azaltacak tek aracın, Rusya’nın hidrokarbon ürünleri ihracatı olarak ortaya çıkmaktadır.

Dünya doğalgaz üretiminin yüzde 19,1’ini sağlayan ve bu konuda ABD’den sonra ikinci sırayı, net ihracatta 190 bcm ile ilk sırayı (ikinci Katar/120, üçüncü Norveç/109) alan Rusyaxi, gaz satışlarında Batı’ya olan “bağımlılığı”nı azaltmak istemektedir. Anılan bağımlılık 2013 için (Türkiye dahil) 160 bcm, bir diğer ifade ile dış satımın yaklaşık yüzde 80’i olup, giderek artmaktadır.xiiRusya’nın doğalgaz dışsatımına Avrupa ülkeleri kırılımında baktığımızda, ilk üç sırayı bcm 40,2; 26,6ve 25,3 ile Almanya, Türkiye ve İtalya’nın aldığını görmekteyiz.xiii

Rus doğal gazının yüzde 78’ini ve global gaz üretiminin yüzde 15’ini sağlayan Gazprom’un 2012 yılı doğalgaz ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) üretimi sırasıyla 487 bcm ve 12,8 milyon ton olmuştur. Başat satış stratejilerini; “al veya öde” bazında uzun vadeli kontratlar ile satış, pazar çeşitlemesi ile riskin azaltılması ve bu arada spot satış fırsatlarından azami ölçüde yararlanılması olarak özetleyebiliriz.xiv Diğer yandan Rusya, günümüz dünya ekonomisi ve günlük hayatın stratejik bir enerji girdisi olan doğalgazı, jeostratejik bir güç unsuru olarak da değerlendirmektedir. Avrupa doğalgaz gereksiniminin yaklaşık yüzde 30’unu temin edenRusya, Ukrayna’ya yönelik tutumu nedeniyle Rus doğalgazına olanbağımlılığını yeniden gündeme alan ve ABD ile birlikte yaptırımuygulamaya çalışan Avrupa’ya karşı, “alış fiyatı $350’nin altında olmayan ve sürekli büyüyen” yeni bir pazarı devreye sokarak, Avrupa’nın, yaptırım uygulaması konusunda elini zayıflatmış görünmektedir.

Doğalgaz konusuna Çin tarafından baktığımızda da, öncelikle Çin’in “daha temiz” enerji kaynaklarına ulaşma ve bunu sürdürülebilir şekilde sağlama isteği görülmektedir. Ülkenin enerji talebi, her şeyden önce, ekonomik büyümesini sürdürebilmek için en gerekli unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda, şimdilerde 170 bcm olan doğalgaz ihtiyacının 2020

yılında 420 bcm olması beklenmektedir. Rusya ile yapılan enerjianlaşmasının Çin için ifade ettiği temel anlam, anılan ülkenin “doğalgaza olan bağımlılığının tatmini” olarak durmaktadır. Çünkü, ülkenin 2006-2013 yılları arasındaki doğalgaz talebi 56’dan 170 bcm’ye üç kat yükselmiş, ithalat ise ancak 1 bcm’den53 bcm’ye çıkmıştır.xv

Anılan anlaşmayı ayrıca, doğalgaz konusunda Çin’in yaşadığı arzboşluğunu doldurmasının yanında, doğalgaz tedarikçilerini çeşitlendirme için bir araç olarak değerlendirdiğini belirtmek doğru bir saptama olacaktır. Bu konuda Çin tarafının üzerinde durduğu en önemli konu, anlaşma konusu gazın birim fiyatı olmuştur. Çin görüşmelerde, doğalgaz gereksiniminin büyük bölümünü sağladığı Orta Asya ülkelerinin uyguladığı fiyatın üstünde olmamasına önem vermiş ve iç piyasada uyguladığı sübvansiyonun (2013’de 4,5 mia.$) yarattığı yükü arttırmak istememiştir.

RUSYA’NIN ASYA’DA AYNI YÖNDE GENİŞLEME OLASILIĞI

Doğalgaz üretiminin 162 bcm’sini Avrupa, 60 bcm’sini Birleşik Devletler Topluluğu(CIS) üyelerine sevk eden Rusya, Çin ile bağıtladığı anılan doğalgaz anlaşması ile, Batı’dan çok Doğu’yabaktığını göstererek, ekonomik ve jeopolitik anlamda bir dönüşüme imza atmıştır. Kendisini, jeopolitik yönden “Avrasya gücü” olarak değerlendiren Rusya’nın, bu kulvardaki Doğu genişlemesinin sonraki adımlarının Japonya, Kore ve Hindistan’adoğru olacağı anlaşılmaktadır. Rusya’nın önümüzdeki 20 yıl içinde Asya’ya yaptığı doğalgaz akışını ikiye katlamayı amaç edindiği;xvi Asya ülkelerine yapılan ve günümüzde toplam ihracat içinde yüzde 6 olan payın, 2035 yılına kadar yüzde 31’eyükseltmeyi hedeflediği görülmektedir.xvii

11 Mart 2011 tarihli Tohoku depremi ve tsunami’nin ardından Fukuşima nükleer santral felaketini yaşayan, sonrasında 48 nükleer reaktörünü kapama kararı üzerine ülkede oluşan enerji sıkıntısı ile yüz yüze kalan Japonya’da, 33 meclis üyesi, Rusya’dan Japonya’ya uzanacak 1.350 km.lik boru hattı projesinedestek vermişlerdir. 5,9 mia.$’a mal olacak anılan proje ile,

yıllık 20bcm doğalgaz (15 milyon ton –mmt- likit doğalgaza eşdeğer) Japonya’ya aktarılacak olup, söz konusu miktar ülkeninyıllık doğalgaz dışalımının yüzde 17’sine karşılık gelmektedir.Proje aynı zamanda, Japonya’nın geçen yıl 7 mia.$ olarak gerçekleşen LNG dışalım maliyetini de hafifletmeye yönelik durmaktadır.xviii İnşa edilecek boru hattının sonunda sıvılaştırılarak Japonya’ya gönderilmesi öngörülen projede Japonlar, aynı zamanda deniz altında ve karada yapacakları boruhatlarıyla doğalgazın Çin, Kuzey Kore, enerji ihtiyacının yüzde97’sini dışarıdan karşılayan ve Japonya’dan sonra globalde ikinci büyük gaz ithalatçısı olan Güney Kore’ye aktarımını planlamaktadırlar.

Yıllık 87,5 mmt dışalımı ile dünyanın en büyük LNG ithalatçısı olan Japonya, bu dışalımının sadece yüzde 9,8’ini Rusya’dan temin etmektedir. Anılan proje ile, LNG yerine doğalgaz ithal edecek olan Japonya’nın Rusya’dan gerçekleştireceği pay yükselecektir. Rusya’dan sağlanacak enerjinin Japonya’ya maliyetinin yarı yarıya azalacağı dikkate alındığında, Japonya için olduğu gibi, bu hattan da gaz temin edecek olan Çin yönünden de ekonomik görünmektedir.xix Rusya yönünden de, öncekibölümde belirtilen politik ve ekonomik kazançlar bulunmaktadır.Ancak, G-7 üyesi olan Japonya üzerinde, Rusya’ya yönelik yaptırımları uygulama konusundaki baskıların artacağı da gözdenuzak tutulmamalıdır.

Öte yandan, ABD ve Çin’den sonra dünyanın üçüncü büyük petrol ithalatçısı ve ABD’nin en büyük silah müşterisi olan, hızlı büyüyen ekonomisine paralel olarak 2020 yılına kadar en büyük petrol dış alımcısı konumuna geçeceği belirtilen Hindistan ileRusya, eski İpek Yolu Hattı üzerinde 30 km.lik petrol boru hattı inşa etmeyi planlıyorlar. Ancak arazi özellikleri nedeniyle yapımı yüksek maliyetli olacak olan söz konusu nakil hattı, enerji tedarik hatlarını çeşitlendirmek isteyen Hindistan ve toplam petrol ve gaz üretiminin sırasıyla yüzde 70ve 30’unu ihraç eden ve Batı’ya Pazar yönünden bağımlılığını azaltmayı amaçlayan Rusya cephesinden de “yapılabilir” görünmektedir.xx

SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞALGAZ (LNG) PAZARINA EKİLERİ

Her ne kadar Nakano ve Chow, Çin-Rusya anlaşmasının Çin’in gelecekte, ABD ve başka bir ülkeden yapacağı LNG alımını etkilemeyeceğini belirtseler de,xxi söz konusu anlaşmanın negatif anlamda en önemli etkilerinin LNG ve kaya gazı (shale gas) piyasasında yaşanacağını düşünmekteyiz.

Bilindiği gibi Çin LNG piyasasının, 20 milyon ton ile büyük alıcılarından biridir.xxii İç tüketiminin yaklaşık 1/3’ini dışalım yoluyla temin eden Çin ve bunun yarısını doğalgaz olarak Türkmenistan ve Myanmar’dan, geri kalan yarısını da LNG olarak Avustralya, Katar, Endonezya ve Malezya’dan sağlamaktadır. Anlaşma konusu Rus doğalgaz’ı nedeniyle LNG enerji ürününün, dünya üretiminin yarısını kullanan Japonya ve G.Kore’de önemli bir pazar rekabetiyle karşılaşacağını belirtenChou Hui Hong’a göre, Çin-Rusya anlaşmasının LNG karşılığı olan28 milyon ton talep doğalgaz ile yer değiştirecektir. Bunun parasal karşılığı da, LNG birim fiyatında yüzde 13’lük bir düşüş olasılığıdır.xxiii

SONUÇ

Çin ve Rusya arasında imzalanan 30 yıllık 400 mia.$ tutarındakive 2018’de hayata geçecek; 2020 yılındaki Çin doğalgaz gereksiniminin yaklaşık ¼’ni, tahmini talebin yüzde 10’unu temsil edenxxiv anlaşmanın kısa ve uzun dönem sonuçları ile, dünya ekonomi ve politikasındaki görülebilecek etkilerini aşağıdaki başlıklarda özetleyebiliriz:

- Anlaşma, Ukrayna krizi nedeniyle Rusya’ya uygulanan ekonomik yaptırımların etkisini zayıflatacak; gaz pazarında devreye girecek devamlı ve büyük talep ile birlikte, pazar riskini azaltacaktır.

- Anlaşma sahasının genişleme olasılığı oldukça güçlüdür. Japonya, K.ve G.Kore ile Hindistan gibi ülkelerle ilave satış bağlantıları, Rusya’nın Avrasya’daki etkinliğini arttıracak; Avrasya Ekonomik Birliği/Avrasya Gümrük Birliği projesinde elini güçlendirebilecektir.

- Önceden yapılan anlaşmalara Rusya’nın daha yüksek fiyat uyguladığı ülkelerin eline pazarlık fırsatı geçmiş olacaktır.

- Kaynak çeşitliliğini arttıran Çin yönünden de tedarik riski azalmakta, rekabetçi bir fiyat temin edilmiş olmakta; ekonomik büyümesini sürdürmesi konusunda önemli bir güvence sağlayarak, bölgesel güç olma konusunda yeni bir ivme kazanmaktadır.

- Çin yönünden işin ekonomik bir yönü de, zaman içinde LNG alımlarını doğalgaz ile ikame ederek, maliyet avantajı sağlamasıdır.

- Aynı tür mali avantajı, daha büyük ölçekte Japonya da sağlayacak ve böylece, nükleer enerjiden doğan kaynak yetersizliğini, daha ucuz enerji ile doldurma olanağı kazanacaktır.

- LNG ve kaya gazı konusunda mevcut/beklenen yapı ve bunların ekonomisinde değişiklikler yaşanma ihtimali oldukça yüksektir.

- Çin ve Rusya arasındaki ekonomik ilişkilerin boyutu daha artacak; iki ülke arasındaki sermaye akışı hızlanacak ve Çin’de yaratılan likidite fazlasının Rusya’da yapılacak yatırımları finanse etmesinin yolu açılabilecektir.

- Zaman içinde Japonya, G.Kore, Hindistan gibi ülkelerin Rusya ile doğalgaz anlaşmaları yapmasıyla, bölgesel entegrasyon hızlanacak; Batı ve Doğu’nun kutuplaşması dahahızlı olacak; ABD’nin hegemonyası yerine, “çok kutupluluk”güç kazanacaktır.

i “Russia signs 30-year gas deal with China”, BBC News, 21.05.2014, http://www.bbc.com/news/business-27503017 (22.05.2014); “China signs 30-year deal for Russian natural gas”, The Washington Post, 22.05.2014, http://www.washingtonpost.com/business/gazprom-china-russia-sign-30-year-gas-deal (22.05.2014)ii http://www.gazprom.com/about/production/projects/pipelines/altai/ (25.05.2014)iii Söz konusu rakam, anlaşmada sözü geçen”Doğu Hattı” ile gerçekleştirilecek olup, “Batı Hattı” projesinin gerçekleşmesi durumunda Çin’e ilave 30 milyar bcmdaha sevkiyat olacağı belirtilmektedir. http://www.smh.com.au/action/printArticle?id=5446518 (1.06.2014)iv Erica S.Downs, “A Grand Bargain”, Brookings Institution, 28.05.2014, http://www.brookings.edu/research/articles/2014/05/28-russia-china-gas-grand-bargain (3.06.2014); William Wan&Abigail Hauslohner, “China,Russia sign $400 billion natural gas deal”, The WashingtonPost, 21.05.2014, http://www.washingtonpost.com/world/europe/china-russia-sign-400-billion-gas-deal (22.05.2014)v US.Energy Information Administration(eia), http://www.eia.gov/countries/cab.cfm?fips=ch (7.06.2014)vi Flynt Leverett&Hillary Mann Leverett, “The Sino-Russion Hydrocarbon Axis GrowsUp”, The National Interest, 21.05.2014, http://nationalinterest.org/feature/the-sino-russion-hydrocarbon-axis-grows-10508?page (25.05.2014); Jacob Heilbrunn, “Putin’s Audacious 400 Billion Gas Deal”, The National Interest, 21.05.2014, http:// nationalinterest.org/blog/jacob-heilbrunn/putina-audacious-400-billion-gas-deal- (25.05.2014) vii Russian Today, 21.05.2014, http://rt.com/business/160068-china-russia-gas-deal/ (27.05.2014)viii Angela MacDonald-Smith, “Woodside plays down impact of China-Russia gas deal”, The Sydney Morning Herald, 22.05.2014, http://www.smh.com.au/action/printArticle?id=5446518 (1.06.2014); Thehttp://www.gazprom.com/about/production/projects/pipelines/altai/(8.06.2014) ix http://rt.com/business/160068-china-russia-gas-deal/(27.05.2014) x Timoth Heritage&Vladimir Soldatkin, “Putin looks to Asia as West threatens to isolate Russia”, Reuters, 21.02.2014, http://www.reuters.com/assets/print?aid=USBREA2K07S20140321(1.06.2014) ; Nikos Tsafos, “The Russia-China Gas Deal: A$400 Billion Mirage”, The National Interest, 29.05.2014, http://nationalinterest.org/feature/the-russia-ghine-gas-deal-400-billion-mirage-10556? (29.05.2014)xi International Energy Agency 2013 Report, http://www.iea.org/publications/freepublications/publication/KeyWorld2013.pdf (8.06.2014)xii http://www.gazprom.com/about/marketing/ (7.06.2014) xiii http://www.gazpromexport.ru/en/statistics/(7.06.2014) xiv http://www.gazprom.com/about/production/extraction/; http://www.gazprom.com/about/strategy/implementation/ ( 7.06.2014)xv Downs, agmxvi Heritage&Soldatkin, agmxvii Jane Nakano&Edward C.Chow, “Russia-China Natural Gas Agreement Crosses the Finish Line”söyleşi, 28.05.2014, Center for Strategic and International Strategies (CSIS), http://csis.org/publication/russia-china-natural-gas-agreement-crosses-finish-line (8.06.2014)xviii Ankit Panda, “Is a Russia-Japan Natural Gas Pipeline Next?”, The Diplomat, 29.05.2014, http://thediplomat.com/2014/05/is-a-russia-japan-natural-gas-pipeline-next/?allpages=(31.05.2014)

xix Panda, agm.xx Meagan Clark, “Korea, India and Japan, Not Just China, Are Looking to Russia For Energy”, The International Times, 19.05.2014, http://wwwçibtimes.com/korea-india-apan-not-just-china-are-looking-russi-energy(31.05.2014) xxi Nakano&Chow, agsxxii Nico Cottrell,” From Russia with Gas: Impact of Russia-China Gas Deal on European and International LNG Markets”, Energy Mzine, Haziran 2014, http://www.mjmenergy.com/MZINE/2014/june14art.html (7.06.2014); Donald-Smith, agm.xxiii Chou Hui Hong, “LNG Sellers to Chase Japan, South Korea on China-Russia Gas Deal”, Bloomberg, 23.05.2014, http://www.bloomberg.com/news/2014-05-23/lng-sellers-to-chase-japan-south-korea-on-china-russia-gas-deal.html (8.06.2014)xxiv Nakano&Chow ags.