43

Psikanalizmden neoliberalizme:Robert Castel ve kesintiyi reddetmekNazh Ohten Giilsoy*

Ozet Franstz sosyolog Robert Castel, Sosyal Sorunun Bagkalaymlan adh kitabrnrn kla-siklegmesi nedeniyle, esas olarak ucret ve emek konularrnda uzman olarak tanrnmrg-trr. Halbuki bir aragtrrmacr olarak g0zergAhrnrn i lk b6lt lmtinde modern kurumlarrndemokratik ideal lerine ters gort in0r geki lde muamele goren akrl hastalarrnrn duru-mundan yola grkarak psikiyatr i ve psikanalizin eleStir isi 0zerinde yogunlagmrgtrr. Psiki-yatrinin konumu ve pratikleri hakkrndaki bru sosyolojik analiz, yerini daha sonra top-lumsal sorunun d6n0grimtine brrakmrqtrr. Bu makale, gor0n0rdeki bu kopu;un ardtn-da bir s0rekliligin yattrgrnr gostermeye Eahgmaktadrr. 1981 yrhnda yayrnladr!r, somutbirey ya da ozne kavramrnrn yok edilerek yerine bir dizi risk faktorrinUn konuldu$uyeni stratejileri anlattrlr La Gestion des Risques adh eseri bu agrdan bir ddnum nokta-sr oluSturmaktadrr. Bu eserde riskin somut bir birey ya da grubun varlrgrndan ziyadeistenmeyen davranrS biqimlerinin meydana gelmesini m0mk0n krlan soyut fakt6rlerinetkisiyle agrklandrgrnr one s0rer. Castel'in tanrmladrgr gekliyle bu neoliberal yonetim-sellik unsuru, onun bireylerden n0fuslara dolru evrilen araStrrma gtizergAhtndaki de-giEimi de aqrklamaya elverigli goriinmektedir.

Anahtar s<izc0kler: Robert Castel. Michel Foucault, anti-psikiyatri, risk, neoliberal yd-netimsell ik

' Gunrimuzde daha z$ade sosyal guvencesizlik tartrqmalannda merkezi bir one-mi olan Robert Castel'in bir araQtrnnacr olarak izledigi gozergdhrn ilk aqamasrnahrzlrca bir de$inme amacr tagryanbuyazt, aqzamanda gahgmalanm psikiyatripratiklerinin toplumsal-siyasal igerimleri rizerine yogunlagtrrdr$r ilk dOnem ilegunumtrze rtzarLar:' sosyal sorun merkezli ikinci d0nemi arasrnda gOninurde yeralan kopugun altrnda yatan ba{lantrrun da varh$rm sorgulamayr' deneyecektir.Psikiyatri pratikleri uzerine Eahgtrgr ilk donemde gok dnemli tartrgmalara nedenolmug rig eserden ikisinin (Castel 1973; 1981) krsa bir deferlendirmesinin ar-

,:,1.!i..'

.

' ,

l

(") Galatasaray Universitesi, Sosyoloji Bol0mri.

TOPLUM VE BILIM 129.2014

NAZLI OKTEN GULSOY P1

h

vbSi

liF^:> l

o

klin

n

tt\ I

t(

od

M

drndandzellikiebukonudakisonkitabrLaGestiondesRisques,dedikkatqektigi'tehlike kawamrnda" ';'l;;^*rna geqigle

"1"*" onlepci stratejilerin ashnda

neoliberal yonetimse[ill ;;rtt ht ;;g"noktasr olusturdugunu g.rmeye sahpa-

caArz. Bu qabayt,t^""iC'ii noil "noitit"r rorlt"lt'ttn soybilim kawamrndan

yola qrkarak gimdiki zamafirrtarihiniyazmutt otu'utt taniadrgryontemlkendi

qahgmasrna uyg*r^*# s.Iit"J. a.c"rtenaireuitiriz. castef i bir aragtrrmacr ola-

rak ilginq krlan yonrertriJ"r, ui, aig-.rine, Michel Foucault ya da F6lix Guattari

ve Gilles Deleuze $Ui fii;ronurh, iierre eorrrdi"o gibi sosyologlarla birlikte du-

gunerek, onlarrn i'f"itf"'iyft ftesiqerek ancak oniairn damgasrnr mgrmadan oz-

gun bir araQtrrma ,J;#;ilii"'u'urt sa'qmrE olmasrna da dikkat qekece$iz'

EleEtirel Pllar

Castel, qok sayrda ara$tlrmacln'"' l1fudlh tamkhklanm ve gdzumlemelerini

. aktardrklan uir htapt"aii"ria ve Mardn, 2012:76) yer alanbir soylegide' arag-

tlrrnacl kimliginin #il;-i"gi 60t ylarr ummlarken' Althusser'in Marx yo-

rumunun, Deleuze ve Guattarfnin anti-psikiyatri'faklasllnl]'Foucault'nun

iktidar elegtirisinin u" g;,rrrar".r,nun eSidm/yeniden-uretim- konusundaki qa-

'gmala.mn 0""*i"ii^i[itru'' o"'.s."i" bu elegtirel yrllar lkinci Diinya Sava-

gr ertesinde, ,"run a"ri"riiin geliSti$i koquilarda"bir ozgurlegme vaadi tasrmak-

tadrr. Okuldu, ft'pi'i-t*"at yu'atutt't t"'tu""'i"ae cisilmlegen kurumsal tahak-

kiim ise bu vaadin u;;J.ki enge[er olarak gozukmcktedir' castel bu donem-

de kendisini ct"t'" i" Sociologie nt"ope"J"-tBourdieu'y1e de yoiu burada ke-

sigecektir)asisanolarakgagrranR"aymondAron'apsikiyatrivepsikanalizsos-yolojisi konusunda bir tezprojesi sunar' fendi gt':)ergafuuzerine dusunurken

bunu, eginin u" e",riJrd"ti uosoL aor*rrrr" ai prit tyutt olmasryla da agrkia-

yacakur. fOOO pfrniu 'i*Zrt

yuyrnlunnda "Le Sens Commun" dizisini ydneten

Bourdieu'ye "'uru"i rut' ;;;^;'#^ kargrlagtrgr' Goffman rn A sylums eserini .ne-

rir ve kitap Fransrzca,da Castel'in ,-,rrr',rrrrytu ]ayrnlamr 1968 yrhnda karqrlagttgt

psikiyatr Franco uffiJ" ilt"vru ffil ^y"t kitabrltalyanca'ya sevirmek-

tedir' Basaglia'yta girigtikl eti La Mappo iilo i"gogno (Ut1n9 Haritasr) isimli

projede n orrrpu,arii ;"rffi4;aftLr hakk ndlki eleqtirilerini orLava kovar-

lar. Reseaux Internatilnal d'Altirnatives d Ia Psychiatrie (Uluslararasr Psikiyatri-

ye Alternatiflt' Ag')-uat"r verdikleri yaprlanmayaFelix Guattari ve David Coo-

per da dahil olur. Uo ,g"-"a, reorik soJariu iopt rttttut talepleri birarada du-

gunupqairgmakCasteliqinhayatrnr,,.o*ukadarsurecekbirgizgininbaglan-grg noktasr

"1"^k;' ;;hu 'o*u bu konudaki kitaplanmn sonuncusu olan La

Gestion a", nirq;;icniru*m yo".ri*i;;;;".ug, nusugliu isin "Benim teorik

duzeyde u"ru"-"r"t ^i""'C; '"r p"it'* p'utiit luzeyinde y^pmaya qahgryor-

Trffii:ff:h'i]:l* dedigi eeye en gusru karer srkre noktasr analiz iliekisini

ertJl -

Si

go

c.

prl^ i5 l

dn

pIrtl

h

vch

n

1

PSIKANALIZMDEN NEOLIBERALIZME: ROBERT CASTEL VE KESINTIYI REDDETMEK 45

QerqeveleyensOzlegmenin,iktidariliqkilerinigltmezden/brlmezdengeimesidir.Bu sozlegme, Castel'e gbre bir yasal Eergev" Il*u"t" gok Otesinde' analiz ilig-

kisini ureten bir matriltir' A"aii'in drqrnda kalan gergeklik siyasal ve toplum-

salanlamdaetkisizleqtirilir'Buetkisizlegtirmeyiveburadanqrkarakbilmezden/gormezden geime duzeylerini inceleyen ve gruplandrran Castel' Ornegin kadrn

cinselligi konusunda D'eleuzeve Guattari'nin inti-Oedtpe'ine bagvurarak Oedi-

pal aile yapmml ve kadrnlar uzerindeki toplumsal tahakkumun gergek kogulla-

rrnr hatrrlatrr. Foucault,nun deyigiyle , Anti-oedipe'ten sonra oedipus komplek-

si d.ogamn bir gerqegi d"iti, f'"odaan baglayarak psikanalizin arzul'u slmrlan-

drrmakvebellibirandatoplumtarafindantanrmlananaileyaprsrnrnieinesok-*"f. trtn kullandr$r bir araqtrr (Foucault' 2001a: 553-554)'

Casrel, kitabryla "frt l.tiitf."n bir makalesindel (Castel, 1973a) psikiyatrik

vepsikanalitiktemalarrnmodaolma,r'biruzmanlrsrn,kendisinitoplumsalba-hislerinbutu,,,,,"uugluyaniliqkilerinbilincinevarmaSlyoluyladahafaz|aa|anayaplmasrmn ui, ,"rrrito*u olarak degerlendirilirse orraya Erkacak yonelimlerin

birkaggruptatoplanabilece$inionestrrer'Bunlardanilkiakrlsa$lrfrnrtoplum'sal igbolumununun t'*u"lug*'$ bir krsml olarak tammlayan reformist yone-

limdir. psikiyatri pratiklerini drgandan bir referansla eleqtiren ikinci yonelimin

Fransa,da ikiye ayrrldr$rnr belirtir. Bir yanda bilinqdrgr bakrg aQsr, diser yanda

siyasal eleqtiri, psikiy#ik sistemin butunuyle yeniden ele ahnmast gerektigini

ortayakoymuEtur. r"il" C"uttu r]'nin Anti-Oedipe'dendaha 6nce yaymlanan ma-

kaleleler derlemesi, Psychanalyse et Transversitifyl (Gu^rtart' 1972) bu yone-

lime 6rnek gdsteren Castel, 'oto"" 96y1e tammlut' Ptikoputolojik sorunlar' bir

normallegtirmesiyasetininemrinegiripsapkrnsesleriSusturmadannasrlelealr-nabilir? Anri-psikiyatrinin iki uyn Loh, bir yanda ltalya'daBasaglia'mn QjLZ)

temsil etti$i, kurumun igindeki ana sorunun bir iktidar sorunu olduSu' psiki-

yarrik ikridarrr, ,opt r*rui iktidarr onayladrgrmn kabulunden;di$er yanda lngil-

rere,de Roland Laing (1960) ve David Coof,.r'tr, (f 967) temsil etti$i hastair$rn'

oncelikle allevi ama a,'p" tu undutoplumsal ve siyasal karakterdeki bir drqan-

dan guq sistemine tuii'oidog"nun-kabulunden yola qrkar' Castel'e gore' antr-

psikiyatriyr dunya qui"'du ta"ntmr krlan' deliligin yuceltilmesi efliiimi' zorun-

lu bir sonug degildtr.iir taraftanormalligin bul,ttt olumlu .zellikleriyle dona-

nlmrgbirrasyonaliteileonuntamkarqrsrnda'deliyi'akrlhinsanlannvicdanra-hathgryla qiddet uygulayabilecekleri-bir alt,tur oiarak tammlamayr reddetmek

yeterlidir. Bununia ttui.r" castel deliligi romanrize eLmez Her gizofren yaratr-

cr bir deha degildir, trer-yuruu., da gizoiren de$ildir ve delilik qoflu kez normal

hayaLL^ndaha iqler act"!i' uu'ol'qtur (Gardeia ve Souloumiac'20A4" LlZ)'

Ancak antipslkiyairi uJiu"a"*u'rm ilk sorgulayanlattl: !1ukt- isinde ta-

nrmlananlaroldugunusdylemekteyatalv^T.DlVit tor io(2008:316),1960ve

1 "Vers les nouvelles frontidres de la m6decine mentale"

S p 6 c . 1 9 7 3 , 1 1 1 - 1 1 5 '

. Revue Franqaise de Sociologie' XIV' No'

vE.:

NAZLI OKTEN GULSOYPSI

Frpo

Sc

cal

bucel

ilil

ati

carZaya:

sol

di:ritFobeIersirru:lami

ce.

bil

dir

rir,

46

1970'li yrllardaki devrimin kahramanlar'1T'b" a['u edket[en kurtulmak istemig

oiabileceklerini one;;;';;;;t" Basasl]1^i1;i"'J""t anti-psikivatr olarak

ummlamak "'"*"-""i"

if'"-"' tt^" ttnubl "" Roland I'aing in bu hnrmla-

mayr reddedigi"i; coop"f"' kendi yaratuq';tti* Jaen olabilecegi karrsrkirk-

larin bilincinau ot*urfir; ;;;;li"" t tst i'lit + College de France derslerin-

de anti-psikiyatriye mesaf";;;t omek g6;;;ir' castJl de2oa'4 yrirnda ken-

disiyle yaprlan bir "r'E;"ffi

;i; -t;-tt"d"

;;ii-p'ir.,v"*vre ilgili qekincele-

rinidile gedrmigdr IC"J"U" ve Souloumiac' 2004)'

Castel e go'e psitta"^iia Foutault'nu" gu'i*ligi gekilde' humanizmin duygu

ve dusuncel"rin sureffi t"y"^g' "rt^i ;;;;i"dr$r insanr' bilinqdrsr kawa-

mryla merketd"" ";;;;ui"""t"'**t:t"*

yerini defietirmietir ̂ m^ 67rLe-

vi iktidar ro**u'rjjffiilil;*'u* ttu-utitmin tilinq duzevinde yap-

rrprm,bilined$duz;;;esurdurmustii'P;tk;;;ittkortodoksinintoplumsaloi=anr psikoloiik "l;

;;"stt" i"ui", d6iu olarak' gerqek bir qeliekinin

onunde sisren bir p"rdJil;;"rma islevinli"s* tc^oa ,I973b:172)' oteyan'

dan 68 soffasl h'y"i;;;il;;p'*""'r'* iewimci bir referansa donuetugu'

Lacan aracrhgrvla ozerlliiie;;d P:*:tJt iqinde birtur "kiilturel emperva-

lizm" etkisiyl" y"yilJ;;konrisundaki s"13*i ' asrn-proleter)'acrirktan agrr-La-

cancrhf,,a geqildi" d#il;;; ohlak t^J"t t"tti"dir' Foucault 1973 vrlm-

da Brezilya du n"raiii bir konferanssr, ,orri"il- r"rtr$ma bolumiinde aym ytlY?-

,"T"lr"*"ttiLanaLfr hakkrndagoylesoyleyecektir:

lCasteUsontahlildepsikanalizin:u1:?,.'.'"kselpsikiyatrininiligkilerinidet,igdr.meve, verinde;;;Jvt

ve nihavet "l' ^#;;;';;i;u!"" gu"""' Ben bunu Detitilin

Ta.^ht",itt "Jff;;";il;"l q"r.ira" royr"*ey" qul'em''tt*' Ama castel konul'u

eor..iadiui'ulq#al"lu'Ji'0t"9'nitov*;il;*it;;'n'*:::i3ilftl$::?[krndabelgeler'#;gtt':t-*t''itiEttit"tittittsozumlenmesiaqrs,rg'", "*t

p"tli'"ii"iJ;" l"r' v*'r:vJtitc&bir Qahsma oldu$unu diietinuvorum'

llgins oran ,";;fi;n-il;;' "*11;ii" "" # io* otd Fransa'dan a1''l*-

k.IIg^""t"I".h"ntizsoziinuetmeye".,",'*"j.*"*orerdi(Foucault,2001a:508).

19knkogil20ba

1973 yrlrnda yayrnlanan Psihanalizm'lu d'erin sessizlikten sonra ateqli urtE-

malara neden olacak, ffi;;ffirt* aktardrfr bir anekdota gdre Lacanrn onu

okulun kaprsrndan'oit*utt istememesint ""ilt oU" bir kutuplagmaya yol aqa-

cakrrr. 2 F ou cault, ili rlJ;

-y uytnluy a'ug' ii"i **'n D o$u5u nun ilk b olu-

munde (1975:32) insamn' biii;el':"tYy-" "hio bi' soylem iqin bilgi nesnesl

olarak doguguna r"t ** i""ibtt-"Pt itl*"''it'n'"'u9"'u" ilk kiqinin ken-

disi olmadrgrm u"ri'niit"" ionra Deleu '";;";;;t;nvie blr$te Castel'e de

psthanarizmrgin uorgrrri}arlrrrrlr royt"y"."n*. Psikanaliz-in herhangi bir sr-

yasi pratik modeli "d";;;

*u*tu" "'rt*drf,rnr vurguiarken elestirdi$i

' * : ' - ,--^::

,"nnr, *"uo Mannoni,nin kendisini Ecole Freudienne

i-i*0,,,r," v"BlT j:'"?:'lj::iil1,r.0,0J]l,xil;'';;;ii;irsinr sovrerde Paris'Ye Caglrdlglnl

PSIKANALIZMDEN NEOLIBERALIZME: ROBERT CASTEL VE KESINTIYI REDDETMEK 47

FreudquMarksizm,Foucault'nunCinse||ilinTanhi,ninilkcildindedebaskrhi-potezinin elegtirisi aracrhfryla sorgulanacaktr'

Soybilirn, gimdiki zamamn tarihi ve Foucault etkisi

1973 yrlrnda MoiPierreRiviireuzerinde qahgan ekipte yet alan Castel L976yt'-

lnda L'Ordre Psychiatrique'i yaytnlamadan 6nce Foucault'ya kendi deyiqiyle

korka korka okutur .r," root*fi kitap hakkrnda Fransa'mn etkili haftahk der-

gilerinden biri olan LeNouvel Obsenateule 6vgu dolu bir ya^yazar (Foucault'

2001b: z7z-275). r,olrdrepsychiatnque'in ilk slt'la*ndan itibaren Foucault'yla

baslantrsrm vurgulayan casiel, tarihiel bir tahakkum sosyolojisi agrsrndan Fou-

cault,nunoluSturdu$umaddeciiktidarteorisininOneminivurgular.Castel'inbu ilk iki kitabr (1973 ve 1976),Fransa'd,a sosyologiar iqin defoucault dugun-

cesinebirgirigkaprsrroluoynam$trr.Castel,birsoylegisindeFoucault'ylaolaniligkisini tammlayan g"yi", u"tipsrkiyatri de$il' gimdiki zamamn tarihini y^zma

arzusunda soybilimin olmadrf,r rolun onemioldugunu rurgular (2007a)' Fou-

cault'ya arma$an,rrr"ft$ tug'|u" bir derlemedeki"5imdiki Zaman ve Simdiki

zamanrnsoybilimi: o"figi*. rurimsel olmayan bir YaklaSrm" bagh$rnt taglyan

f rrs, (notm ann, L997 : 16 1- I 68) bu konuya aynlmrgtrr'

Simdikizamanniqerdigigegmigyukunuyenidenetkinlegtirmek,Castel'insosyoloji anlayrgr iqin hayati bir Onem tagu' Qunku gimdiki zaman'' sadece ken-

disiyle qasdag olanla u,*ru',u*u'. Pekilfmdiki zamanrn tarihini, sosyolo$un ta-

rihini,tarihqininturlhi"du"aylrannedir?Castel'busoruyacevapvermekiginFoucaultnun tarihgilerle tartrgmasrndan yola qrkar (perrot, 1980): Buna g6re

bellibirdonemdeortayaqrkanbirSorunuelealmakiqinOnceiiklesorununveri-i*" gor" malzeme seqmek, sorunu g'zmeyeelverigli unsurlann gozumlenme-

sine odaklanmak, qozume olanak veren iligkileri kurmak ve hergeyi soyleme zo-

runluluguna kayrtsrz kalmak gerekir. castel, Foucault'nun brraktrgr yerden yo-

la grkarak gu sorurr sorar, Taiihin geligirninin bir sorucu olarak bugtinu kutsa-

mak ile tarihin surekli olarak kendisini tekrar etti$ini, grinegin alttnda soylene-

cek yeni bir gey ot*udtgt"' 6ne surmek arasrnda gtdip gelmele nasrl engel ola-

, biliriz? Orne$in gunumuzrin igsizlerini, gegmigin berduqlannd^n ayTr^rL €ey ne-

dir? castel,e g6re bu turden bir soruya ."uup v"r*"k iginyaprlmasr gereken, bir

uretim irnsuru olarak defil topl"msui butu"l"q"" matrisi olarak eme!'i qewele-

yeniiigkilersisteminindonugumununanaeweleriniyenideningaetmektir.Ya-niFoucault'nundeyigiylesorunsallagnrmak'Aymmalzeme'drnef,ineme$inta-rihi, bugunden sordu$unuz som qerqevesinde tagka turlu sorunsallast[rlabilir'

Deontolojik ofuruft gi;ifi Uogunun qrkarlarryla yeniden yorumlamamak iqin

yaprlmasr gereken t3"' t'nf,,tfJtin haz'ladrSr'verilere saygr gostermek' onla'

egip bukmemektir (Perrot, 1980: 167)'

NAZLI OKTEN GULSOY

4A

Risk Ytinetimi

19Bt yrlrnda yayrniadr$r La Gestion du Risluu de' bugtnu farkh krlan donti-

gumlerin tarihsel koke;lerinin izini surmesi aqrstndan Lu yolu izler' castel ye-

ni bir psikofolil< ftufture, ;;"" dili gurulanmn' insani potansiyel uzmanlan-

mn, etkileqim analizlerinin ortaya qrkmasrna ned'en olan bir dizi geligime iga-

ret ederken .nleyici ;il,;;,"j'tlerin oncelikli hedefinin belirlenmesinde teh-

Iike kavramrrr,,' r"""'"i"tt ttu"'u*"'rn aldrgrna dikkat :lf"t:Klafk

psikiyatri

iqin risk, baqlangrqta ^"J n^ti"t*rn ongorulimeyen ve giddet igeren dawamsla-

rrnr tammlamak iqin t ,rlturrrt-ut udrr. Idarecinin roluyle pratisyenin teknik ro-

lunuayrranyotdu,i,t.ku,,,u*''',,giderektehlikekavramrndanba$rmsrzlaqtrit'm 'urgulaya' Custel, Jirf.""t" urirt U.tti bir grupta ya da bireyde cisimlestiril-

mekten ziy ade,*r""*"y"" Jr*amg turlerinin"ortaya qrkmasrm mumkun krian

etkenlerin bir arayagelmesinin sonucu olarak sunuldu$unu g6sterir'

Orneklerindenbirunesi'L976'daFransa'daoluqturulanGAMIN(GestionAuromaris€e d" l^ MJ;.i;e'tnfantile) isimli ana-gocuk saflhgr programrdrr' Do-

!,umdan sonraki ifft Ui*uq gun' birkaq ay iginde ve iki yaqrnda yaprlan uq mua-

yeneyi igeren bu program 'lud"t" :ot:g*t degil annenin de fiziksel' psikolojik

ve toplumsat a*"'*"?" saptay ar akolasr anomalileri mmmlamakudrr' Annenin

hastahklarr, prir.oroliii"l'"r.irr.r*r, medeni durumu, regit olup olmamasr' ta-

biyeti gibi unsurlar arasrnda risk faktoru olarak gorulenler' otomatik bir alarm

sistemini devreye '"k*"ft*att' Bu durumda sosyal hizmeLtzmanr aileyi ziyarct

edip olasr ve soyut '"fti"tt" somut bir tehlikeye donugup donugmeyece$i konu-

sundaki duguncelerini raporlamaktadrr' Castele g0re' bu turden Onleyici poli-

tikalar yeni bir yOrr.ii* tarrrrrr' igaretidir: Rrtrk liedef do$rudan birey de$ildir;

onucezalandrrmak,rslahetmekyadaonunbakrmrdeSildir'Dofrudan'zneyedair bir teknikten ,0,

"al"*", qunku bu yeni onleycipoli:lfil* bireylere de-

gil birbirind", furi.t, ,r*rrlann istatistik bagrntrlarina yOneliktir' Mudahalenin

somut nesnesini yaprqozumune ugrarlr-ve ,i!k ur"r*.ye elverigli faktorlerin bir

bileqkesini y"nia""l"qu "J"'t"t (Lastel' 1983: 123)' Bdylece' gupheli olma du-

rumu, olasr.k tt"'un'-" bilimsel saflarrna yiikselir' Sugfref gorulmek icin teh-

likeli olmaya ya da anomati bulgulan ,"rgii.rn.y. gerek yoktur; onleyici politi-

kalann turrrmlarrndurr roru*tr it*unlunn riskiak-toru oiarak tammladrgr 6ze1-

itf.f", ft.t neyse onlara haiz olmak yeterlidir'

Castel, pturrU*ut'iu"" u" '"tt"okratlann' hiqbir geyin olmadrfr bir hayalm

mutluluk yor,"titil'il'tin' guvenlik ".",1o'kt ekseninde trafigi' sigara ve igki

kullammrm, rr^,r, ii* veire airqkanhklanm denetledikleri hijyenist bir utop-

yamnrmlar(1983:173-L24).Buinsanmuhendisligininkulurelveghesi,insa'ni potansiyel"t g"riqti'*t' topiumsal hallxta'iQte i'e hazda kiginin verimlili$i-

nialtlrmaamacltaQlyanbirpsikoloiir.,,rt"'uaur.Postdisiplinerduzenolaraktanrmladr$r u., au,"rra" *"r.1" birtakrm mecburiyetlerin dayatrlmasr degif in-

PSIKANALIZMDEN NEOLIBERALIZME: ROBERT CAStE' uM 49

san faktorunun toplumsal gereklerle belirlenen yeni hedeflere--uygun bir yone-

limidir. Biigisayar tet nololiieri"in geliqimi' bu merkezi kontrolleri mumkun kr-

lar; bOylece gozetim "lt

rriu Ozgur ilan kesimlerin kendilerine dayatrlan krsrtla-

malan kendilerinin idare etmJ saf,lamr; hedef,sadece bozukluklan duzeltmek

degil, etkiiiligi de artumaktrr. Yeni'psiko-teknolojilerin uzerinde qahgtrfir 6znel'

likleri, buyuk nufuslar duzeyinde idare edecek ieknokratik planlamalar neoli-

beral yonetimselliflin ana unsurlanndandrr'

BunoktadaCastel'inenOnemlisapumalanndanbiri,dahasonrakiQalrsmala-rrnda izleyecegi hatta faghnan qizgidedir: ortaya grkan iki zamartltbir toplum-

dur. Bir Laraftaiktisadi rasyonalitenin en acrmasrz gereklerine riayet eden aQrn

rekabetqi kesimler, diger tarafta bu yoSun mubadele d6ngulerine ddhil olama-

yanlarast$rnak vazife,i go'"" marjinal "'ki"likl"t'

Neoliberal toplumlara has bu

;;;r-;;#* sfi arejileri aracrirgryla maksimum sayrda insana ulagmaya qalqan

devlet ayglonaba$h bu *ekanl'*a, kArh olmayan sektorleri' gruplarr ve dav'

ramglarr marjinalize eder' Ama bunu onlara dof,rudan ayn-1crhk ederek ya da

safdrgr brrakarak defil, bireylere karhhk ve rekabetin gereklerine uyarak yaga-

mayeteneklerinegorefarklrtoplumsalguzerg0hlaratfederekyapar.Kimiarag-ttrmacrlar, Castel,in psikiyatri, psikoloji.ve psikanaliz pratikleri eksenli ilk d0-

nemininSonunugedrenin,bukonuyailgisinikaybetmesiyadakendisininde-yrglyle artrk sOyleyecek bir geyi olmamasr olarak yorumlasa da' Qal$malarlnrn

kendisini gerirdigi noktada, relabetei neoliberal duzenin drgladr$r kesimlere y6-

nelik sosy-olo3ik ilgisinin a$rr bastr$r gorulxrektedir'

Guattari,nin qalrgmasrnJan soz ederken kullandr$r tammlama, Castel'in psi-

kanalizmelestirisindenyolagrkrp,neoliberalizmelegtirisiylesonbulangalrgma-lanmn butunu igin d.e kullamlabilir: Psikanalizden ilham alan qahsmalan gibi'

siyasettenilhamalanqalrgmalarrnrndaanatemaslbuikibakrgagrsrarasrnda.ki kesintiyi reddetmek, bir. taraftan duygulamm, 6znellik, fanLazm ile di$er ta-

raftansiyasalvetoplumsa|alanarasrndakiba$kurmaktrr(1973b:121).RobertCastef in euttllnuturrrriu gordugumuz ilk bakrqta birbirinden ayn gorunen bu

ikifarkLdonem,felsefedensosyolojiyegegiginitanrmlarkenkullandrfrifade-yi odunq almak gerekirse' bir kopuqtan ziyad'ebir kayrnaya (2007c) igaret eder'

Bu ka)rma, sadece ,*yritirt-cinin farkh nesneler uzerinde aym kaygrlarla qa-

lrgmaya devam edeuiliigini gosrermesi agrsrndan de$il' almr zamandaneoliberal

yonetimselli$in oluqum z""ii"i"l takip etmesi aqsrndan da ofreticidir'

KAYNAKGA ! , , ^ ,^ \ na . -

Basaglia,F.(2012)L' inst i tut ionenndgation'Les6dit ionsarkh€'(Seuil '1970)'Paris'Castef , R' (1973a) Le psychanalysme' Flammarion' Paris'

Cas te | ,R. (1973b) , ,Vers |esnouve | les f ron t id resde |am6dec inementa |e , , ,Revuef ranqa isedesoc j -o/ogie, 14(1):1 1 1 -135'

Castel, R. (1976) L:ordre psychiatrique' Editions de Minuit' Paris'

t50

Castel, R. (1981) ta gestion des risques: de I'anti-psychiatrie it I'aprds-psychanalyse' Editions de Mi-

a.r,l,T l?;';;) "De la dangerosit6 au risque"' Actes de la recherche en sciences sociales iEinde'

cilt. 47-48, Haziran .,*lYii""*i"i "ii,t'il"r^"^pf

i" 't.

tig-tZt ' http://www'persee'fr/web/revu-

evhome/prescripv".ti.r"luii-oiis-sajz-r ges- n"i-ii -l -ltg2. Erilim Tarihi: 1 5 Kasrm 201 3'

Castel, R. (1997) Pr6sent et g6n6alogie d.u pr6sent: une approche non 6volutionniste du change-

ment. Au risque de'"'1"=Jii:'"'in' E;i[;; a' c"n#'c-"otges Pompidou' Paris' 161-168'

Castel, R. (2007a) s6yleti 'O"it p'ytfli"trie ir la soci6t6 salariale' Une socio-histoire du pr6sent"'

Mouvements,2ll l l ' ,: -^-)i. i^a -^.i>la t ' la

Castel,R.(2007b)Sunutyaztst 'Goffman'E"Asi les:f i tudessurlacondit ionsocialedesmaladesmen-----i"r",'u"t 6ditions de Minuit' Paris'

Castel, R. (2007c) 56yleti, Le travail au long cours' Vacarme' no' 40'

castel, R. (der.) (2012) 'n"ni"^"'ni "t p'ensdes du changtement' Echanges avec Robert castel' La

."r,3lilijr"ti'rfrli;, .,Des marses de la psychiatrie aux marses du sociat", RdL ta Revue des Liv'

ret no.9.

Cooper, D' (1e67) Psvchiatry and An!i-Psw.l.:at!' ]i":T**' Londra'

foucault, M' (2000) Deliligin Tarihi' lmge Kitabevi' AnKara'

Foucault, M. (2000)' Hapishtanenin Doiugu: G6zetim Atttnda Tutmak ve Cezalandtrmak' qev' Meh-

'---."i'nfi [rhgbay, lmge Kitabevi' Ankara'

Foucault, M. (2001a) Dits et Ecrits t' 1954-1975' Gallimard' Paris'

f ou."uft, M. (2001 b) Dits et ecrits ll' 1976-88' Gallimard' Paris'

Garde||a,E.veSou|oumia. ' l tzooal,,Entrel ienavecRobertCastel, ' ,Trac6s.RevuedeScienceshu-maines,no' o' nttp:lltiatll-*"ti"ttig/1043' EriSim Tarihi: 8 Ekim 2013'

Guattari, F. (1972) Psychanalyse etTransvernlit6' Maspero' Paris'

Perrot, M. (1980) l,imposs ibie prison: recherches sur IJ sysieme penitentiaire au XXdrne siecle. Edi-

tions du Seuil. Paris'

Laing, R. D. (1950) The Divided Self' Tavistock' Londra'

Laing, R. D. (1964) 'what is Schizophrenia? " ' New Left Review (28): 63-69'

pierangelo, v. (2008) -ouitier l'aniipsychiatrie", Psychiatries dans I'histoire iginde' der' J' Arveiller'-

CJ"n, Presses Universitaires de Caen' 313-322'

Szasz,f.5. (1960) "The Myth of Mental lllness"' American Psychologist'15(2): 113-'118'

Is(

I

s

Rtifil

rabr1!ziS€

lat1pl;

nj

Si

ta

n+(!J

,'l:+,