Planting Design-1

BİTKİSEL TASARIMDERS NOTLARI-1

Doç. Dr. Füsun ERDURAN NEMUTLU2013

Bitkisel Tasarım:

Tasarım, bilim ve sanatın beraberce el ele yürüdüğübir süreçtir. Soyut anlamda bir kavramoluşturulmasını ve hem güzel hem de işlevsel vedoğru bir bitkilendirme planı üretmek için alanınçevresel istekleriyle bu soyutlamanın kombineedilmesini gerektirir.İyi tasarım, bunları takiben gelen doğru uygulamave bakımla tamamlanır. Bir başka deyişle, bu süreçbeceri, görüş ve sabır gerektirir.

İnsanın ortaya koyduğu yeniden düzenleme ve ortaya çıkarma işlemi, yaratıcılık gerektiren, tasarım ve karar verme zinciri ile oluşur. Bu nedenle bir çalışmanın tasarım ürünü olabilmesi için ortaya çıkarılan ürünün bir amaca hizmet etmesi, zihinde fikir ürünü olması ve içinde yaratıcılık bulunması gerekir.

Peyzaj mimarlığı çalışmalarında en önemli yer bitkilerindir.Özellikle estetik ve fonksiyonel mekanların oluşturulmasında bitkilerin rolübüyük olmakta ve peyzajda kullanılan taş, duvar, yapı gibi sert zemin vemalzemelerin yumuşatılmasında önemli yer almaktadırlar.Bitkiler sert malzemeleri yumuşatıp, onları daha doğal ve insana yakınduruma getirmektedir. Bitkiler, bu özelliklerini ancak bir zaman sürecindegerçekleştirmekte ve peyzaja dördüncü boyutu, zaman boyutunukazandırmaktadır.

Bitkisel tasarımın ilk amacı mekâna işlevsel olarak katkıdabulunmak ve bu şekilde kullanıcıların isteklerine cevap verebilmektir.

Bitkisel tasarım; değerli doğal bitki topluluklarınıntanınmasını, bakımını ve yaban hayatı için sağlıklı, farklı ve güçlü biryaşam ortamı temin eder. Yeni vejetasyonlar oluşturulmasınısağlayarak, doğa ile insan arasındaki dengenin onarılmasına yardımcıolur.

Bu iki amacın yanı sıra özel olarak yetiştirilmiş veya doğalbitkilerin güzelliğinden estetik olarak yararlanmak ve zevk almak içinde olanaklar sunma amacıyla yapılmaktadır.

Tasarım aynı zamanda bir çözüm bulma işlemidir.

Çiçekleri, dalları ve meyveleri hissetmek, koklamak ve seyretmek,hatta rüzgârın ve yağmurun bitkiler üzerinde oluşturduğu sesleriişitmek, tüm bunlar insanların günlük hayat kalitesini ölçülemezderecede yükseltir.

Bitkisel tasarımın amaçlarından biri olan estetik hoşnutlukgöz ardı edilmemesi gereken bir konudur. Her tasarım bir estetik kaygıtaşır.

1750 yılında Alman düşünür Alexander Gottlieb Baumgarten’intanımladığı şekliyle estetik, duyusal bilginin bilimidir; konusu da duyusalyetkinliktir. Gerçekleştirmek istediği, güzel üstünde düşünme sanatıdır.

Bitkilerin estetik etkisi olarak konuya bakarsak; bitkisel tasarım, yapısal elemanların sert hatlarını yumuşatarak, mevcut bitki örtüsündeki tahripleri tamir ederek, görsel çirkinliği azaltarak ve göze daha hoş gelen, çekici alanlar yaratarak yapıların çevreye entegre edilmesini sağlar.

Baumgarten'dan önce, estetiği bir felsefe kolu olarak biçimlendiren önemli düşünürlerin başında Alman filozof Immanuel Kant gelmektedir. Estetik sözcüğü, Grekçe aisthesis ya da aisthanesthai sözünden gelir.

Aisthesis sözcüğü; duyum, duygu, algılamak, duyular anlamına gelir. Güzel sanatların tüm birimleri birbiri ile etkileşim içindedir ve bir bütünlük içinde düşünülmelidir. Çünkü tasarım ilkeleri arasında yakın bir ilişki vardır ve tüm sanat akımlarının da amacı bütüne, güzele, yapı olgunluğuna ulaşmak olmuştur.

Peyzaj mimarlığında tasarım, fiziksel çevre koşullarının denetim altına alınmasıdır. Tasarımcı ya fiziksel çevreden soyutlanır ya da dışa açılır. Peyzaj tasarımcısı, elindeki canlı ve cansız yapı materyalini, yeni teknoloji ve sistemleri, çevre-mekan biçim ve form ilişkileri ile renk, doku gibi öğeleri değerlendirerek, mekanı kullanan insanlara güven ve konfor getiren ekolojik dengeyi sağlayan fiziksel bir ortam hazırlar.

Bunu yaparken estetik açıdan da yeterli ve etkili tasarımlar sunulması gereklidir. Peyzaj tasarımında ekolojik ve sosyal veriler dışında yöresel gelenekler ve tarihi çevre, zaman kavramının birikimi olarak ele alınmalıdır.

Peyzaj Mimarlığı temel tasarım çalışmaları içinde ana birim, dış mekanlardır. Dış mekan çeşitli hacimler, yüzeyler, düşey elemanlar, canlı ve cansız materyaller gibi farklı elemanlardan oluşur.

Bu elemanlar bir fonksiyon çerçevesi içinde birleştirilerek tasarım bütünlüğü sağlanır. Bu nedenle peyzaj mimarlığı eğitimi içinde tasarım çalışmaları öğrencinin kişiliğini, yaratıcı gücünü geliştirmek açısından temel unsurdur.

Temel bilgiler ve görsel yolla toplanan, algılanan çeşitli doğal ve yapay faktörler zihinde sentezlenerek tasarım ortaya konulur.Bitkisel tasarımın temel ilkeleri temel tasarım ilkelerine dayanmaktadır. ÖNCELİKLE TASARLANAN ÖĞELERİ TANIYALIM

Bitkiler Kompozisyonlarda Bireysel Özellikleri ile kullanılır Bunlar:*Gövde şekli ve kök yapısı*Boyu ve formu*Büyüme özellikleri*Tepe şekli ve büyüklüğü*Kabuk özellikleri (renk, doku, yapı ve soyulma durumu)*Sürgün özellikleri (renk, doku, boyut)*Yaprak özellikleri (renk, renk değiştirme, doku, boyut, yaprak dökme zamanı)*Çiçek özellikleri (renk, doku, boyut, koku, çiçeklenme zamanı/süresi)*Meyve özellikleri (renk, renk değiştirme, boyut, dallarda kalma zamanı ve süresi, zehirli olup olmaması*Dış çevre etkilerine karsı direnci (kuraklık, don, rüzgar, hava kirliliği)*Sıcaklık, ışık ve nem ve toprak istekleri

• İşleve uygun doğru tasarlanan, uygulanan ve bakımı yapılan bitkilendirmeler sonucunda;

Yetişme ortamına ve beklenen işlevlere uygun gelişmeye en kısa zamanda ulaşılır.

Türe özgü gelişme, çevreye zarar vermeden gerçekleşir. Doğru tür ve dikim yeri seçimi sonucu ulaşılan işlev

kullanıcılar tarafından benimsenir, sahip çıkılır. Uygun bakım ve geliştirme önlemleriyle gelecekte fazla bakım

istemeyen dengeli bitki toplulukları oluşur.

BU NEDENLE BİTKİLERİN İŞLEVLERİ İYİ BİLİNMELİDİR

Bitkisel tasarımda uygun bitki türü seçimi için üç noktaya dikkatedilmelidir:•Tasarımda estetik ve işlevsel kullanımlar açısından uygun biçim•Bu biçime uygun olarak gelişen bitki türünün seçimi•Bu biçimde gelişmeye uygun ekolojik koşulların sağlanması

BİTKİLERİN İŞLEVLERİ (FONKSİYONLARI) 1-MİMARİ ÖZELLİKLER

1-Yapı elemanlarının sert dokularını hafifletir,

BİTKİLERİN İŞLEVLERİ (FONKSİYONLARI) MİMARİ ÖZELLİKLER2-Görsel, fiziksel kontrol(Mahremiyet, Perdeleme, Arka Fon)

Görülmesi istenmeyen yerleri kapatırlar, açık alanda gizliliği sağlarlar.

BİTKİLERİN FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİ

MİMARİ ÖZELLİKLARİ2.GÖRSEL KONTROL

Bitkilerin görsel kontrolü sağlama fonksiyonunu 3 başlıkta inceleyeceğiz.

a.Mahremiyet b.Perdelemec.Arka Fon


MİMARİ ÖZELLİKLARİ2.GÖRSEL KONTROL(MAHREMİYET)

Bitki materyalinin perdelemeye benzer bir şekilde, gizlilik kontrolü amacıyla kullanılmasıdır.



Mahremiyetin amacı mekanı çevresinden ayırt etmektir.Genellikle özel mülklerde kullanılan bir fonksiyondur.Tüm görüşler kesilir.



Mahremiyet genellikle bitkisel çit ile sağlanmaktadır.



Mahremiyet ve perdeleme genellikle insan boyundan yüksek herdem yeşil bitkilerle sağlanır.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ2.GÖRSEL KONTROL(PERDELEME)

Bitki materyalinin çekici olmayan obje ve görüntüleri gizlemesine perdeleme denir.



Bitki materyali dikey bariyerler olarak görünüş ve bakışları kontrol eder.Bitkisel perdenin etkili olabilmesi için, önce gözlemleyicinin hangi noktadan bakacağı, çekici olamayan objelerin yüksekliği, gözleyici ile görülmesini istemediğimiz elemanların arasındaki mesafe ve arazi şekilleri analiz edilmelidir.



Amaca bağlı olarak bitkisel perde geçirgen olabildiği gibi görünüş kapanmasını da sağlayabilir.



Bitkilerin yoğun ve sık kullanımıyla kentin sert ve soğuk görüntüsü perdelenerek, çirkin görüntüden uzak mekanlar oluşturulur.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ2.GÖRSEL KONTROL(ARKA FON)

Bitkinin tasarım özelliklerinden faydalanarak objenin ön plana çıkmasını ve objeye odaklanmayı sağlayan fonksiyondur.



Arka fonda yüksek boylu sık dokulu ve plastik elemanı ön plana çıkaracak renkte bitki kullanılmıştır.(Picea pungens)



Arka fon dikkat çekmesi istenilen tasarımları ön plana çıkarmak içinde kullanılır.

.3-MEKAN OLUŞTURMA(Yatay,Düşey ve Çatı)(Mekan Tipleri) Mekanların tanımlanması, Mekana Estetik değer kazandırılmasıBitki materyalleri peyzajda , mimari anlamda strüktüel unsurlardır yani bitkiler, mimari bakımdan yer döşemeleri, duvarlar, kapılar, tavanlar gibi kullanılırlar.

3-MEKANLARIN OLUŞTURULMASI

Mekan hissi kuşatılarak oluşturulur. Bu mekana “zımmi mekan” adı verilir.Bitki materyali ya tek tek ya da gruplar halinde kullanılarak yatay

düşey tavan düzleminde değişiklikler yaratabilir ve mekan oluşturulabilir

Bitkiler Mekanın üç değişken kuşatıcısı (Tavan, yatay, düşey düzlemi) olarak görev görür ve dış çevrede mekanların sınırlanmasında etkili olurlar. Bunlar mekanların değiştirilmesinde ve değişik şekillerde kombine edilmelerinde etkindirler. Her durumda algılanan kuşatılmışlık derecesi çevredeki vejatasyonun göreceli yüksekliğine bağlı olarak değişir. Bitkiler uzun boylu, dik ve sık yerleştirilmişlerse, o mekan çok kapalı hissedilir.

Bitkiler mekanda odalar yaratabilir

Yatay düzlemde yer örtücüler ve kısa boylu çalılar kademeli (daha yavaş) bir mekan sınırlamasını sağlayabilirler.Bu sınırlama yükseklikle ve materyallerde yapılacak değişiklikler olabilir. Burada bitkiler fiziksel olarak mekanı dikey sınırlandırırken, alçak duvar hissi oluşturur.

Bu şekilde çim alan ile yer örtücü arasındaki kenar mekanın sınırlarını oluşturmaktadır. Fakat fiziksel bir bariyer oluşmamaktadır. Zimmi mekandan dışarıya ve zimmi mekana doğru bakışlar engellenmemektedir.Bitki materyalinin bir mekanı sınırlandırma potansiyeli bu örnekte en zayıf ve en az önemli olandır.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3-MEKAN OLUŞTURMA

Alanın zeminini kaplayarak, alanı tanımlı kılan çim bitkisi de mekan oluşturmuştur.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3-MEKAN OLUŞTURMA(DÜŞEY)

Düşey düzlemde ise bitki materyali mekan algılanmasını birçok şekilde etkileyebilir. Düşey düzlemde buna örnek bitki gövdeleri dikey sütunlar şeklinde mekanı zımmi olarak sınırlandırırlar. Burada kuşatmanın derecesi gövdenin büyüklüğü ile yoğunluğuna ve dizilişine bağlı olarak değişir. Ağaç sayısı ne kadar fazla olursa (doğal ormanlarda olduğu gibi) kuşatma hissi o kadar fazladır. Bitkilerle çatı oluşturma genelde sarılıcı

bitkilerle de sağlanmaktadır.

Ağaç gövdelerinin oluşturduğu mekansal kenarlara bir başka örnek olarak; cadde boyunca sıralar halinde dizilmiş ağaçları veya birçok gövdenin bir arada bulunduğu çitleri örnek verebiliriz. Bunlar kışın yapraksız olduğu halde bile mekanı sınırlandırırlar.

Bitkilerin yaprak kitlesi mekanı kuşatmada düşey düzlemi etkileyen ikinci önemli öğedir. Yaprak kitlesinin çokluğu, mekanın kalitesini etkiler bitkiler ne kadar boylu, yaprakları ne kadar büyük ise kuşatma hissi o kadar güçlü olur. Yaz aylarında mekan tamamen örtülebilir.Bu durum mekana içeriye dönük hissi verir.Kışın ise aynı mekan büyük ve açık görünür. Herdem yeşil bitkilerin çok olduğu alanda ise bütün yıl mekanın belirlenmesi

ğl

Mekan sınırlaması yaprak döken türlerde kışın dallar ve gövdelerle oluşur.


MİMARİ ÖZELLİKLARİMEKAN OLUŞTURMA

Bitkilerin çatı(üst örtü) oluşturulmasıyla çıkan 3. boyut mekan oluşturmuştur.

Mekanın tavanı da bitkiler tarafından değiştirilebilir. Bitkilerin dalları,yaprak kitlesi, açık bir mekan üzerinde tavan oluştururlar. Yani üst düzlem ağaçların çatı tabanı tarafından yaratılır Böylece bitkiler, gökyüzüne bakışı sınırlandırıp düşey ölçeğini etkilerler.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3.MEKAN OLUŞTURMA(ÇATI)

Ağaçların taçları birbirinin içine giriyorsa, tavan hissi çok güçlüdür.

Mevsimlere,yaprak ve dalların yoğunluğuna bağlı olarak mekan şekillerinde birçok değişiklikler olabilir.


MİMARİ ÖZELLİKLARİMEKAN OLUŞTURMA

Yapılan bitkilendirme çalışmasıyla alan içinde ilgi çekici bir mekan yaratılmıştır.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3-MEKAN OLUŞTURMA

Yapı elemanlarıyla da yapılan bitkilendirme alan sınırlarını tanımlayarak mekan oluşturmuştur.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3.MEKAN OLUŞTURMA

Bitkilendirme ile tekdüze arazide ilgi çekici bir mekan yaratılmıştır.



Mekanı kuşatan bitkilendirme aynı zamanda mekanı tanımlı kılmıştır.



Çit bitkileriyle ve bitkilerin budanabilme özelliklerinden yararlanılarak değişik mekanlar oluşturulmuştur.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3.MEKAN OLUŞTURMAMEKAN TİPLERİBitkilerin yatay,düşey düzlemde ve çatı

olarak kullanılmasıyla mekan tipleri oluşur.Bunlar;

1.Açık Mekanlar2.Yarı Açık Mekanlar3.Örtülü Mekanlar4.Kuşatılmış Örtülü Mekanlar5.Dikey Mekan


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3.MEKAN OLUŞTURMAAÇIK MEKANLAR

Yalnızca kısa boylu çalıların ve yer örtücülerin mekan sınırlayıcı olarak kullanımı sonucu oluşan mekanlardır.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3.MEKAN OLUŞTURMAAÇIK MEKANLAR

Açık mekanlar çok açık, havadar ve dışa dönüktür.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3.MEKAN OLUŞTURMAYARI AÇIK MEKAN

Açık mekana benzer.Kısmen yada birden fazla kenarda uzun boylu bitki materyalleri kullanılarak, dışarıdan içeriye ve içeridendışarıya bakışlar tutulur.



Açık mekandan daha az geçirgendir.



Çok güçlü bir şekilde açık tarafa yönelmiştir.Böyle bir mekan konutların terasları için çok uygundur.Burada bir taraftan gizlilik istenirken, diğer taraftan çevreye bakış arzulanır.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3.MEKAN OLUŞTURMAÖRTÜLÜ MEKAN

Gölge ağaçlarının kitle halinde kullanılmasıyla, sık bir tepe çatısı oluşturularak yaratılan mekandır.Genel olarak bu mekan, tepe çatısının örtü düzlemi ile, kişinin hareket ettiği yer düzlemi arasındaki mesafenin hissedilmesi sağlanır.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3.MEKAN OLUŞTURMAKUŞATILMIŞ ÖRTÜLÜ MEKAN

Örtülü mekan tipiyle aynı özelliklere sahiplerdir.Özellikle orman alanlarının tipik mekan tipidir.



Örtülü mekandan farkı; kenarlarda kısa boylu bitki materyali ile kuşatılmış olmasıdır.Bu mekan karanlık ve içine dönüktür.Gizlilik ve yalnızlık duygusu verir.



Dış mekanda dikey olarak gökyüzüne doğru yönelmiş, yukarıya açık mekanlardır.


MİMARİ ÖZELLİKLARİ3.MEKAN OLUŞTURMADİKEY MEKAN

Yukarıya doğru hareketle, verilmesi arzulanan vurguya bağlı olarak, mekan yanlara doğru açık yada kapalı olabilir.

2-MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ1-Işığı Kontrol etme,2-Taşıt ve yaya trafiğini yönlendirme, geçişi engelleme, 3-Erozyon kontrolü, 4-Gürültü perdesi oluşturma, 5-Kirli havanın temizlenmesi, 6-Radyasyon kontrolü Toz tutar,

Yolun her iki tarafına yapılan bitkilendirmeyle, güneş ışınlarının sürücüleri rahatsız etmesini de engellenmiştir.

1-IŞIĞI KONTROL ETME

Orta refüje yapılan bitkilendirme karşılıklı şeritlerdeki araçların far ışıklarının birbirlerini rahatsız etmelerini de engellemiştir.

Yol kenarı ve refüj bitkilendirmeleriyle hem kente yeşil bir doku kazandırılmış hem de far ışıkları kısmen de olsa kontrol edilmiştir.

Özellikle büyük su yüzeyleri çevresinde bulunan yerleşim alanları ve kıyıdan geçen yol, akşam saatlerinde ışık yansımalarından çok etkilenmektedir.

Gölet kenarına dikilen bitkiler ile hem hoş bir görünüm kazanılmış hemde güneş ışınlarını su yüzeyinden yansıyıp insanları rahatsız etmesi engellenmiştir.

Ağaçlar yapraklarıyla, güneşten gelen zararlı ışınları absorbe ederler.

Güneş ışınları ağaçların arasından insanı rahatsız etmeyen, aksine insana huzur veren bir görünüm almış, bunun yanında

ışınların su yüzeyinde yansımaları da engellenmiştir.


MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ2.TAŞIT VE YAYA TRAFİĞİNİ YÖNLENDİRME

Taşıt ve yaya trafiğini yönlendirme, geçişi engelleme,

Bitkilerin tasarım özelliklerinin kullanılmasıyla, taşıt ve yaya yolunun yönlendirmesi sağlanır.

180 cm den daha fazla boylanabilen bitkiler ise hem fiziksel hem de psikolojik yönlü hareket kontrolü sağlayan özelliklere sahiptir. Bu etkiler sık dikimle sağlanabilir.

Bitkilerin taşıt kazalarını azaltmaları bitki genişliğiyle, yoğunluğuyla, esnekliğiyle ve bulunduğu yerle yakından ilgilidir. Aynı zamanda taşıtın hızının da etkisi büyüktür.

Sık bitkilendirme yapılarak araçların yol dışına çıkmaları engellenmiştir.

At kestanesi ve ıhlamurlar (Aesculus sp. Tilia sp.)kullanılarak oluşturulan yaya yolu

Bahçe içinde ki yollar canlı çitlerle çevrilmiş ve haraketin sadece izin verilen şekilde olması sağlanmıştır.

Yoğun bir bitkilendirme ile insanların yolun dışına çıkmaları engellenmiştir.

Üzerinde yürünmesi istenmeyen alanları korumak amacıyla yapılan yaya yönlendirmesi

Ladinler ve göknarlar (Picea sp. Abies sp.) kullanılarak oluşturulmuş yaya yolu

Çınarlarla (Acer platanus) oluşturulmuş yaya yolu

Kestane ve gürgenlerle (Castanea sativa ve Carpinus betulus)oluşturulmuş yaya yolu

Eğreltilerin oluşturduğu form ve ölçü yaya yoluna şeklini vermektedir.

Sarılıcı tırmanıcı bitkilerden oluşturulan yarı açık mekan alana estetik değer katmış ve yayaları yönlendirmiştir.

ŞEHİRİÇİ VE ŞEHİRLERARASI YOLLARDA KULLANILABİLEN AĞAÇ VE ÇALILAR

Acer platanoides Aesculus carnea A. hippocastanum Ailanthus altissima Betula verrucosa Carpinus betulus Catalpa bignonoides Carpinus betulus Celtis occidentalis Coryllus colurna Crataegus monogyna Fagus sylvatica F. orientalis Fraxinus excelsior F. americana Koelreuteria paniculata Liriodendron tulipifera

Malus floribunda Platanus acerifolia Populus alba P. nigra Prunus ceracifera Quercus cerris Q.rubra Q.robur Rhus typina Robinia pseudoacacia Syringa vulgaris Sophora japonica Tilia cordata Tilia tomentosa Ulmus glabra


MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ3.EROZYON KONTROLÜ

Erozyon, toprağın aşınmasını önleyen bitki örtüsünün yok edilmesi sonucu koruyucu örtüden yoksun kalan toprağın başta su ve rüzgarın etkisiyle aşınması ve bulunduğu yerden başka yerlere taşınması olayıdır.



Toprağın ölümüdemek olan erozyonu,en iyi şekilde ağaçlarönler.

Toprağı kökleri ileTutarak yağışların veakarsuların toprağıtaşımasını önler.

Bir ağaç kökleriyleyılda 30 lt. su çekerekverimli toprağınakmasını engeller.

Aşırı yağışlarda vekurak havalarda birsünger gibi davranarakfazla suyu emer vegerektiğinde geri verir.



Çıplak arazilere oranla bitki örtüsü ile kaplı arazilerde erozyon daha az meydana gelmektedir.

Çünkü, bitki örtüsü toprağa ulaşan yağışın miktarını, şiddetini ve mekanik etkisini azaltır; kökleriyle toprağı sarar ve taşınmasını önler.



Erozyonun şiddetini belirleyen öğeler; arazi eğimi, toprak yapısı, yıllık yağış miktarı, iklim faktörleri, bitki örtüsü, toprak ve bitkiye yapılan çeşitli müdahalelerdir.



Dikmen Vadisi örneğinde eğimli alanda bitkilendirme çalışmaları



Eğimli alanlarda erozyon kontrolü sağlamak amacıyla sekileme ve teraslama çalışmaları yapılır.



Üzerinde makine ve insan çalışamayacak kadar dik eğime sahip alanlarda hydroseeding yöntemi ile bitkilendirme yapılarak erozyon kontrolü sağlanabilir.Hydroseeding:Özel makineler yardımı ile su,tohum ve özel yapıştırıcı malzemeler kullanılarak püskürtme yöntemiyle yapılan bitkilendirme işlemidir.


MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ

4.GÜRÜLTÜ KONTROLÜ

Gürültünün kaynağından kesimi mümkün olmuyorsa bitkilendirme yapılarak gürültü kontrolü sağlanır.


MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ4.GÜRÜLTÜ KONTROLÜ

İnsanlar kaynağını görmedikleri gürültüye, kaynağını gördükleri gürültüden daha uzun süre katlanabilir.



Kentlerde taşıt kaynaklı gürültü bina yüzeylerinden yansıyarak daha da güç kazanır.Bitkiler yükselen ses dalgalarını kırarak sesin yankılanmasını önlerler.



Yol ağaçları gürültünün yol mekanı içerisinde yankılanmasını engeller.



Bitkilendirme için ibreli ve herdem yeşil geniş yapraklı çalı ve ağaçların birlikte kullanılması ile farklı bitkilerin farklı frekansta sesleri tutabilmesi nedeni ile gürültünün azaltılabilmesi olasıdır.



Bitkiler yaprak büyüklüğü, yaprak konumu, yapraklanma ve dallanma sıklığına, bitkilendirilecek alanın genişliği ve bitkilendirme şekline bağlı olarak gürültüyü 0.7-10.0 dB arasında azaltabilmektedir.



Etkili bir gürültü kontrolü kent içinde ancak geniş alanlarda sağlanabilir. Yüksek frekanstaki gürültünün çevreye yayılmasında 8-15m genişlikteki bitki perdeleri etkili olur.



Yalnız tek tip bitki ile her iki tipin birlikte kullanılması halinde oluşturulan perdeler kadar gürültü kontrolü yapamamaktadır.



Dalları yere kadar uzanan herdem yeşil çok sayıda ibreli bitki yıl boyu gürültü kontrolü yapabilmektedir.Yapraklılar kadar güçlü gürültü kontrolü yapamadıklarında pek tercih edilmezler.

(Picea orientalis, Cupressus arizonica)



Buna karşın yaprağını döken bitkilerde kışın gürültü kesme özelliği daha az olmaktadır.(Platanus orientalis, Aesculus hippocastanum)



Fabrika çevrelerinde gürültü ve hava kirliliğini azaltmak ve alanın rüzgardan fazla etkilenmemesi amacıyla tampon bölgeler oluşturulur.



Gürültü perdesinde kullanılacak bitkiler sık dallanma özelliğine sahip olmalıdır.Odunsu çalılar dipten dallanmalıdır.Bitki yaprakları düşey durumda olmalıdır.


MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ4.GÜRÜLTÜ KONTROLÜGürültü perdesi oluşturmada kullanılabilecek bazı bitki türleri

Euonymus japonica

Buxus sempervirens

Cornus alba

Betula pendula

Coryllus avellana

Crataegus monogyna



Ligustrum vulgare

Pyracantha coccinea

Syringa vulgaris

Fagus sylvatica

Prunus laurocerasus

Lonicera sp.


MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ5.KİRLİ HAVANIN TEMİZLENMESİ

Bitkiler, havayı temizler, sağladığı hava akımı nedeniyle hava kalitesini iyileştirir, çevre kirliliğinin etkilerini azaltır ve bu durumun insan ruh ve beden sağlığını olumsuz etkilemesini önler.



Toz filtrasyonu yönünden de bitkiler oldukça etkilidir. Yapılan araştırmalara göre bir litre havada ağaçsız caddelerin, ağaçlı caddelere göre 3-4 misli, parklara göre 10 misli daha fazla toz tanesi taşıdığı tespit edilmiştir.

Havayı temizler.(Kirlilik kontrolü)



Bir ağaç yılda 700 kilo toz emiyor.Bir hektar çam ormanının ise yılda emdiği toz miktarı 30-40 ton arasındadır.Bu nedenle ormanların havası, kentlerin havasına göre %99 daha az toz içeriyor.



Sık dokulu ve herdem yeşil ağaçlar yoğun yapıları ile toza karşı siper olabilirler. Cupressocyparis sp., Chamaecyparis sp. ya da Thuja plicata türleri bu iş için çok uygun olur.



25 metre boyunda bir kayın ağacı saatte 1,5kg oksijen üretir.

100 yaşındaki kayın yılda 30 Bin litre su emer ve erozyonu önler.

100 yaşındaki kayın saatte 40 kişinin çıkardığı karbondioksiti yok eder.

Bir hektar ladin ormanı 32 ton,kayın ormanı 68 ton,çam ise ortalama 40 ton toz emer.

Bu kaynakların çevresinde 180m genişliğinde oluşturulacak bir koruluk toz ve kurum miktarı %75 ‘ini tutabilmektedirler.



İğne yapraklı türler bütün yıl boyunca devam eden intersepsiyonlar(yağışın bitki örtüsü tarafından tutulan kısmı) nedeniyle zararlı gazları absorbe eder. Bu gazlar yağışlar ile çözünerek toprağa akarlar.

BİTKİLERİN FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİMÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ 5.KİRLİ HAVANIN TEMİZLENMESİ

Kent merkezinden ışınsal dağılan yeşil koridorlar ile etkin bir yeşil kuşak kombinasyonu oluşturulabilir. Böylece kent çevresinden gelen taze hava ile kent merkezindeki kirli havanın karşılıklı değişimi sağlanmış olur. Bu kombinasyon ideal bir kent vantilasyonu ve hava değişimi sağlar.


MÜHENDİSLİK ÖZELLİKLERİ6.RADYASYON KONTROLÜ

Radyasyon, elektromanyetik dalgalar veya parçacıklar biçimindeki enerji emisyonu (yayımı) ya da aktarımıdır.Yeryüzünün herhangi bir bölümünün bitkilerle örtülmesi halinde o bölgedeki radyasyonu azaltacaktır.



Yumuşak yüzeyler(orman) radyasyonu azaltırken, sert zeminler(asfalt) radyasyonu arttırırlar.Bunun nedeni; yumuşak yüzeylerde yansımanın sert yüzeylere göre daha az olmasıdır.



Özellikle iç mekanda kullanılan bitkiler elektromanyetik radyasyonun etkilerinden diğer canlıları korurlar.



Bitkiler güneşin zararlı ışınlarını ve radyasyonu bir ölçüde emmesine rağmen fazlası bitkiler içinde zararlıdır.

4-İKLİMSEL KONTROL ÖZELLİKLERİ1-Mikro-klima yaratma, hava sıcaklığının iyileştirilmesi, 2-Gölge ortam oluşturma, güneş ışınlarının etkisinin azaltılması3-Yağış rejiminin dengelenmesi, 4-Karların toplanması, 5-Rüzgar hareketlerinin kontrolü (rüzgar perdelerinin oluşturulması)6-Hava Neminin Arttırılması, 7-Toprağın su içeriğinin dengelenmesi,8-CO2 tutulması ve O2 üretimi,

1-Mikro-klima yaratma, hava sıcaklığının iyileştirilmesi

BİTKİLERİN FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİKLİMATİK KONTROL ÖZELLİKLERİ1-HAVA SICAKLIĞININ İYİLEŞTİRİLMESİ

Direk güneş ışığında yetişemeyen, yarı gölge ve gölge ortam bitkilerinin yetişebilmesi için ağaç altlarında mikro klimatik etki ile uygun yetişme ortamı sağlanabilir.

BİTKİLERİN FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİKLİMATİK KONTROL ÖZELLİKLERİ1.HAVA SICAKLIĞININ İYİLEŞTİRİLMESİ

Ormanlarda yazın sıcaklık 4-5 derece düşer, kışın ise 4-5 derece artar.


KLİMATİK KONTROL ÖZELLİKLERİ1.HAVA SICAKLIĞININ İYİLEŞTİRİLMESİ

Sarılıcı bir bitkiyle kaplanmış bir duvar çıplak duvardan daha serindir.



Bitkiler atmosferdeki CO2 oranını azaltıcı etki yaparak, sera gazı etkisini azaltır. Bu da küresel ısınmayı engelleyici bir faktör oluşturur.



Yazın sıcak ve kurak iklimi , kışın ise sert soğuğu yumuşatarak dengeyi sağlar.

Hava sıcaklığının iyileştirilmesi


KLİMATİK KONTROL ÖZELLİKLERİ2-GÖLGE ORTAM OLUŞTURMA

Gölge ortam oluşturma bitkinin kendi formu sayesinde veya mimari strüktürlere bitki sarılarak sağlanır.



Bitkilerin oluşturdukları gölge ortam sayesinde ultraviyole ışınlardan korunuruz. Ayrıca bitkilerin yarattığı bu gölge ortam serinlik hissi verir.



Yaz aylarında gölge yürüyüş koridorları oluştururlar.Gölge ortam oluşturulan bitkiler gözümüze direk veya dolaylı gelen güneş ışınlarını engeller.



Gölge ortam oluşturmada kullanılacak bitkiler geniş taç yapısına sahip sık ve kaba dokulu olmalıdır.



Quercus suber Aesculus hippocastanum



Aesculus turbinata Ailanthus altissima



Parrotia persica



Abies pinsapo Picea pungens


KLİMATİK KONTROL ÖZELLİKLERİ3.YAĞIŞLARIN ETKİLENMESİ

Bitkiler fizyolojik özellikleri ile iklimi etkileyerek yağışlar üzerinde etkin olarak rol oynayabilir.



Ormanların fazla olduğu bölgelerde yağmur sorunu yaşanmaz.Bu da su sorununun yaşanmaması demektir.



Ağaçların tepe çatısı altındaki alanın nemi açık alana göre daha yüksektir. Ağaçlar buharlaşma ve terleme ile havaya daha fazla nem kazandırır. Nemli bir havada örneğin bulutlardan yere düşen yağmur damlaları (kuru havaya göre) daha az buharlaşmaya uğrar.


KLİMATİK KONTROL ÖZELLİKLERİ4.KARLARIN TOPLANMASI

Kar ve yağmur biçimindeki yağışı yapraklı dalları, gövdesi ve kökleri ile tutarak sellerin ve taşkınların oluşmasını önler.



Ayrıca yer altı sularının oluşmasına yardım eder.Bir ağaç yılda 50 metreküp temiz su üreterek, yeryüzünde kuraklığı engelliyor.



Hem herdem yeşil hem de yarı herdem yeşil ağaçlar karların toplanmasında etkilidir.

Karların toplanması

BİTKİLERİN FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİ5-RÜZGAR KONTROLÜ

Rüzgar perdesi, rüzgara duyarlı bir alanı, rüzgar etkisinden korumak için bir veya birkaç sıra ağaçtan oluşan rüzgar önleyici doğal perde olarak tanımlanabilir

5-RÜZGAR KONTROLÜ

Rüzgar kesici bir yeşil kuşak tesis edildiğinde rüzgar, ağacın yüksekliğinin 15 katı bir mesafe içinde dindirilmiş olur.

5-RÜZGAR KONTROLÜ

Rüzgar perdesi olarak kullanılacak bitkilerin sağlam bir kök yapısına sahip olmaları, sık doku özelliği göstermeleri ve geniş uzun bir taç yapısına sahip olmaları gerekir.

5-RÜZGAR KONTROLÜ

Rüzgar perdesi, rüzgara duyarlı bir alanı, rüzgar etkisinden korumak için bir veya birkaç sıra ağaçtan oluşan rüzgar önleyici doğal perde olarak tanımlanabilir.

5-RÜZGAR KONTROLÜ

Bitkisel perdeler rüzgar hızını azaltarak kar yağışlarının alan üzerinde düzenli dağılımını sağlar.

5-RÜZGAR KONTROLÜ

Rüzgarın toprak yüzeyine yakın tabakalarındaki nemi alarak oluşturduğu olumsuz etkiyi azaltmaktadır.

5-RÜZGAR KONTROLÜ

Rüzgar perdesi için kullanılan bazı herdem yeşiller

Abies nordmanniana Cedrus deodora

5-RÜZGAR KONTROLÜRüzgar perdesi için kullanılan bazı herdem yeşiller

Chamaecyparis lawsoniana Cupressocyparis leylandii

5-RÜZGAR KONTROLÜRüzgar perdesi için kullanılan bazı herdem yeşiller

Cupressus macrocarpa Pinus nigra

5-RÜZGAR KONTROLÜ


Picea abies Picea omorika

5-RÜZGAR KONTROLÜ


Pittosporum tobira Taxus baccata

5-RÜZGAR KONTROLÜ


Ligustrum japonicum Thuja plicata

5-RÜZGAR KONTROLÜRüzgar perdesi için kullanılan bazı yaprağını dökenler

Acer campestre Eleagnus angustifolia

5-RÜZGAR KONTROLÜ

Rüzgar perdesi için kullanılan bazı yaprağını dökenler

Carpinus betulus Carpinus betulus ‘Fastigiata’

5-RÜZGAR KONTROLÜ


Fagus sylvatica Metasequoia gylptostroboides

5-RÜZGAR KONTROLÜ


Populus nigra ‘Italica’ Quercus ilex

5-BİOTİK YAŞAMA ORTAM HAZIRLAMA

Kuşlar ve hayvanlar için yaşam ortamları sağlarlar.


BİOTİK YAŞAMA ORTAM HAZIRLAMA

Hayvanların yaşayabilmesi için biotik ortam zorunludur. Hayvanların beslenmesi,üremesi ve barınmasında koruma alanları oluşturur. Bu sahalar milyonlarca canlının yuvasıdır ve ekolojik dengenin sağlanmasında da önemli rol oynarlar.



Arıların yaşayabilmesi için çiçeklere ihtiyaçları vardır.



Bitkiler yaprak, gövde ve özellikle de meyveleri ile hayvanlar için büyük bir besin kaynağıdır.



Hayvanlar yaratılışları gereği savunma içgüdüsü ile donatılmıştır.



Bu savunma içgüdüsü çeşitli kamuflaj yöntemleri ile desteklenmiştir. Hayvanların kendini kamufle etmek için faydalandıkları en önemli materyal bitkidir.



Hayvanlar renk ve dokuları ile bitkiye uyum sağlayarak kendilerini rahatlıkla koruyabilirler.



Bitkiler ve hayvanlar sürekli etkileşim halindedir.Bitkiler hayvanlara yaşam ortamı sağladığı gibi

hayvanlarda bitkilerdeki zararlıları temizler.

6- BİTKİLERİN DÜZENLEME VE ESTETİK ETKİLERİ YÖNÜNDEN İŞLEVLERİ

ÖNCEKİ HALİ

7- Bitkiler aynı zamanda birey ve toplum üzerinde fiziksel ve ruhsal açıdan olumlu katkı sağlar

Odunsu bitkilerin işlevsel ve estetik amaçları karşılıklı değişkendir. Her bitkilendirme uygulamasının belirli bir ana hedefi olmasına karşın, belirli boyutlara ulaşmış odunsu bitkiler bulundukları yerde daha önce sayılan diğer yan etkilere de sahip olurlar.

Çünkü odunsu bitkilerin tasarımda kullanılabilecek çok çeşitli dendrolojiközellikleri vardır.

Ağaçlar bir düzenleme alanını içinde dominant öğeler olsalar bile genel tasarımı bütünleyen parçalardır. Yani Ağaçların işlevleri ne olursa olsun ana işlevleri net olarak belirlenmelidir.

Süs Bitkilerinin işlevsel ve estetik etkileri mevsimlere ve zaman göre de değişiklik göstermektedir. Özellikle habitüsleri değişime uğrar. Yaprak döken bitkinin habitüsü yıl içinde değişirken koniferlerde bu değişim oluşmaz. Ancak zamana bağlı olarak uzun yıllar içinde onlarda da şekil değişimi olacaktır.

Yararlanılan Kaynaklar Aslanboğa İ. 2002. Bitkilendirmenin İlkeleri. T.C. Orman Bakanlığı Ege Ormancılık

Araştırma Müdürlüğü. İzmir. Gültekin E. 1986. Bitki Kompozisyonu Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi

Ders Notları No: 10. Adana. Korkut A.B., Şişman E.E., Özyavuz M. 2010. Peyzaj Mimarlığı. Ada Ofset

Matbaacılık, İstanbul. ISBN: 978-605-88381-0-9.Yıldırım T.B., Güney M.A., Türel H.S., Kılıçaslan Ç. 2006. Bitkisel Tasarım.

Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayını. Üniversiteliler Ofset. Bornova İzmir.ISBN: 99445419-0-7.

Seçkin N.P., Seçkin Y.Ç., Seçkin Ö.B. 2011. Sürdürülebilir Peyzaj Tasarımı ve Uygulama İlkeleri . Literatür YayınlarıN. 621. İstanbul.ISBN: 978-975-04-0582-2.

www.bahcebiz.com, 20.11.2008www.agaclar.net, 18.11.2008www.ankardekorasyon.org, 18.11.2008www.gardenvisit.com, 22.11.2008www.gardengrowth.com, 22.11.2008www.perfectionlandscaping.com, 18.11.2008http://www.finegardening.com/design, 29.09.2013www.dot.ny.gov, 29.09.2013

http://www.bahcebiz.com/

http://www.agaclar.net/

http://www.ankardekorasyon.org/

http://www.gardenvisit.com/

http://www.gardengrowth.com/

http://www.perfectionlandscaping.com/

http://www.finegardening.com/design

http://www.dot.ny.gov/

Planting Design-1

Documents

Transcript of Planting Design-1