NATIONAL PARENTING EDUCATION MANUAL - UNICEF

NATIONAL PARENTING

EDUCATION MANUAL

ECCD & SEN DIVISION

Department of School EducationMinistry of Education

Thimphu Bhutan

རལ་ཡངས་ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ལག་དབ།

Designed and Printed at Bhutan Printing Solutions

ECCD & SEN DIVISION


Thimphu Bhutan

NATIONAL PARENTING EDUCATION MANUAL

1

རལ་ཡངས་ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ལག་དབ།NATIONAL PARENTING EDUCATION MANUAL

ECCD & SEN DIVISION


Thimphu Bhutan

རལ་ཡངས་ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ལག་དབ། NATIONAL PARENTING EDUCATION MANUAL

3

TABLE OF CONTENTSIntroduction to parenting education 1Frequently asked questions 2Overview of sessions 3Session Routine: To be used for all sessions 6

Stage 1 9Stage 1 session 1 10Stage 1 session 2 16Stage 1 session 3 20Stage 1 session 4 24Stage 1 session 5 27Stage 1 session 6 30

Stage 2 34 Stage 2 session 7 35Stage 2 session 8 38

Stage 3 42Stage 3 session 9 43Stage 3 session 10 47Stage 3 session 11 51Stage 3 session 12 55Stage 3 session 13 59Stage 3 session 14 64

Stage 4 66Stage 4 session 15 66Stage 4 session 16 70

ECCD parenting Education Module 73 PEC Tool A 74PEC Tool B 76PEC Tool C 79PEC Tool D 80PEC Tool E 91PEC Tool F 97PEC Tool G 99

Appendix 1 100Appendix 2 109Appendix 3 109Appendix 4 109Appendix 5 110Appendix 6-A 111Appendix 6-B 114Appendix 7 117Appendix 8 120Appendix XIV 121Appendix 10 124Appendix 12 128Appendix 13 131Appendix 14 133


5

Post Box No. 112, Kawajangsa, Thimphu, Bhutan, Tel: PA: +975 2 325146, www.education.gov.bt

Royal Government of Bhutan Ministry of Education

SECRETARY Rethinking Education

ཡག་ཨང་། ཤས་རག/ཨ་ས་ས་ཌ/༡༡/༢༠༡༨-༡༩/ ༡༤/༠༩/༢༠༡༨ལ།

ཆད་བརད།

ཨ་ལའ་གནས་སབས་ཀ་དས་ཡན་ལས་གལ་ཆ་ཤས་ར་ ཨ་ལ་ས་བའ་ཉ་མ་ལས་འག་བཙགསཔ་ཨན། ད་ཡང་ ཨ་ལ་འད་ སས་བའ་ཉམ་ལས་འག་བཟང་ ཨ་ལ་དའ་ཀདཔ་འད་ཡང་ཉན་རན་ཆད་མད་པར་ ཡར་སད་བཏགསཔ་ཨནམ་ལས་ འག་བ་མའ་ཡར་སད་ཀ་གཞ་འགམ་གལ་གནད་ཅན་འད་ཡང་ དས་ཡན་ད་ལས་འག་བཙགསཔ་ཨན། ཨ་ལའ་ཀདཔ་འད་ བར་སང་ག་ངང་ལས་ཡར་སད་བཏགསཔ་མན་པར་ ཨ་ལ་འད་དང་འབལ་བ་འབང་བའ་ མཐའ་འཁར་གནས་སངས་དང་འཁལ་ཏ་ ཡར་སད་བཏག་ད་ཡདཔ་ཨན།

ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལ་འད་དང་འབལ་བ་འཐབ་མ་དང་པ་ ཨ་ལའ་ཕམ་འད་ཨནམ་ལས་ ཨ་ལའ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ བཟང་ངན་ག་ཁད་པར་ལ་ཕ་མའ་འབལ་བ་སམ་ཡད། ད་འབདཝ་ལས་ བཤལ་ལས་ ཨ་ལ་འདའ་མ་ཚ་ནང་ལ་ ཕའ་གནས་སངས་ལ་བརན་པའ་ལགས་ཉས་ཀ་འབལ་བ་ག་དམ་གཅག་ར་འབང་རང་ ཕ་མའ་གཅས་སང་དང་བདག་འཛན་འཐབ་ཐངས་ལས་བརན་ཏ་འཐབ་པའ་ བཟང་ངན་ག་འབད་བཞག་བཅའ་གཞག་དང་མན་བསམ་གཏང་ཐངས་ཚ་ བསར་བཅས་འབད་མ་ཚགས་ན་ཨནམ་ལས་ ཨ་ལའ་ཡར་སད་ཀ་དན་ལ་ཁག་ཆཝ་ས་ཆ་བཞག་ས་འབད་དགཔ་དང་པ་འད་ར་ ཕ་མ་གས་ བཟང་པའ་སང་གཞག་འཐབ་དགཔ་ད་ག་ན་ལས་གལ་ཆཝ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལ་གཅས་སང་དང་ཡར་སད་ཀ་ལས་རམ་ག་ནང་དན་ནང་ལ་ཡང་ བཟང་པའ་ཕ་མའ་སང་གཞག་ཀ་དན་ཚན་འད་ གལ་ཅན་ཅག་འབད་ཚད་དག། ད་ལ་བརན་ཏ་ ཕམ་ཚ་གས་ཡང་ རང་སའ་ཨ་ལ་གཅས་སང་འབད་ཐངས་དང་འབལ་བའ་ཤས་ཡན་དང་། དངས་ལར་ལག་ལན་ག་རག་རལ་ཚ་འཐབ་ཚགས། ད་གས་ས་ ཕམ་ཁང་ར་ལ་ཡད་པའ་ཐན་སད་ཚ་རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ཕན་ཐག་ཅན་ཅག་ས་ལག་ལན་འཐབ་ཚགས་པའ་ཁར་ ཨ་ལའ་གཟགས་ཁམས་འཕད་བསན་དང་ཤས་ཡན་ལབ་སང་། ད་ལས་ ཨ་ལ་ཉན་སང་དང་ལནམ་ས་བཞག་ཐངས་དང་འབལ་བའ་ ལས་རམ་འགབ་དགཔ་ཚ་ནང་ཡང་ ད་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་ཚགས།

ར་མཚན་ད་ལ་བརན་ཏ་ རལ་ཡངས་ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ལས་རམ་འད་ ཨ་ལའ་གནས་སབས་ལས་ར་ ཨ་ལའ་བད་ཐབས་དང་ ཡར་སད་གང་འཕལ་སང་ས་བཟ་ནའ་ཐབས་བས་ཀ་ཆ་ཤས་གལ་གནད་ཅན་ཅག་ཨན། ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ག་ཆས་ཚན་ར་གཞང་འད་ལ་བརན་ཏ་ ཤས་ཡན་སམ་ས་མ་སང་བའ་ཕམ་ཚ་ལ་ཡང་ ཨ་ལ་གཅས་སང་དང་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ ནས་ཤགས་ཅན་ག་རག་རལ་ སད་ཚགས་ནའ་ཐབས་ལམ་ཚ་བལཝ་ཨན། སང་ཚན་འད་ནང་ ལམ་སལ་གནས་སངས་དང་འབལ་བའ་དན་ཚན་ཚ་བཙགས་ཡདཔ་མ་ཚད་ ལག་ལན་འཐབ་མ་ཚ་གས་ རང་སའ་མ་སའ་གནས་སངས་མ་འད་ཡད་མ་དང་མཐན་པའ་ དན་ཚན་ཚ་ཡང་ འཐབ་ས་བཙགས་ཏ་ལག་ལན་འཐབ་བཏབ་ས་ཡད།

ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ལག་དབ་འད་ འབལ་བ་ཡད་པའ་མ་ངམ་དང་། ད་དངས་ས་ལག་ལན་འཐབ་མ་དང་གཡག་བཀལ་མ། ད་ལས་ སད་བས་བཟ་མ་དང་ལས་རམ་བརམས་མ་ཚ་དང་གཅག་ཁར་ ལན་ཐངས་མ་རབས་གཅག་ག་བསར་ག་ཐག་ལས་བསན་གས་འབད་ད་ བསར་ཞབ་འབད་ཞནམ་ལས་ བསར་བཟ་འབད་འབདཝ་ཨནམ་མ་ཚད། ཨ་ལ་གཅས་སང་ལ་བའ་སབ་སན་པ་དང་ རང་ཁག་ཤས་རག་འག་དཔན་ཚ་གས་དཔ་དབ་འད་ ཨང་སད་ཐག་ལ་རངམ་གཅག་འབད་བཞགཔ་ད་ དན་ཚན་ལ་ལ་གཅག་ ག་བ་འཇམ་ཏག་ཏ་ལན་མ་ཚགསཔ་འབད་ཡདཔ་ས་ བཤད་ད་ཡད་མ་ལ་གཞ་བཞག་ས་ ག་དན་ལནམ་འཇམ་ནའ་དན་ལ་ རལ་ཡངས་སད་ཡག་རང་ཁའ་ཐག་ལ་ཡང་ སད་སར་འབད་འབད་འབདཝ་ཨན། ད་གས་ ཕམ་ཚ་ག་བརད་ལ་ཡང་ ཡར་ཐན་ཅན་ག་ ཕ་མའ་སང་གཞག་དང་ཨ་ལ་གཅས་སང་ག་ ལགས་གབ་གང་འཕལ་གཏང་ཚགས་འང་མན་བའ་ར་སན་དང་། ཨ་ལའ་བརད་ལ་བཟང་པའ་བ་སད་བཙགས་ན་ལ་ ཕན་འདབས་འབད་ཚགས་པའ་ར་སན་དང་བཅས་ རང་ལགས་གནམ་ལ་ ས་ཕ་ཁ་ལ་རང་ཟ་༩པའ་ཚས་༡༨དང་ས་ལ་༢༠༡༨ཟ་༡༠པའ་ཚས་༢༧ལ་ སལ་བར་དགའ།

ཀར་ཡ་ཤས། དང་ཆན།

ཡག་ཨང་། ཤས་རག/ཨ་ས་ས་ཌ/༡༡/༢༠༡༨-༡༩/ ༡༤/༠༩/༢༠༡༨ལ།

་བ །ཨ་ལ་ས་བའ་ཉནམ་ལས་འག་བཙགས་ཏ་ཨ་ལའ་གནས་སབས་འད་འག་བ་མའ་ཡར་སད་ཀ་གཞ་འགམ་ང་མ་ཅག་ཨན། ད་ཡང་འག་བ་མའ་ཁད་ཆས་ག་ར་ དས་ཡན་དའ་རང་ལ་ ཀདཔ་ཡར་སད་བཏགས་མ་ད་འབལ་ འཐབ་ད་ཡདཔ་ལས་བརན་ཏ་ཨན། ཨ་ལའ་ཀདཔ་འད་བར་སང་ག་ངང་ལས་ཡར་སད་བཏགསཔ་མན་པར་ ཨ་ལ་ད་གས་ ཁ་ཡངན་མ་རའ་མཐའ་འཁར་ལ་ཡད་པའ་གནས་སངས་དང་། མ་ཚ་དང་འབལ་བ་འཐབ་པའ་སབས་ལ་མང་བའ་ཉམས་མང་ལ་གཞ་བཟང་ས་ཡར་སད་བཏགསཔ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལའ་ཕམ་འད་ ཨ་ལ་འད་ག་མ་ཚའ་ནང་ལ་ ལ་ན་ཚད་ཁག་ས་ཡད་པའ་མ་དང་འག་དང་པ་འབལ་བ་འབང་སའ་ཡལ་ཡང་ཕམ་འད་ཨན།་ད་འབདཝ་ལས་ཨ་ལ་དའ་ཡར་སད་ཀ་གནས་སངས་ལ་ཡང་ཕམ་འད་འབལ་བ་སམ་ས་ར་ཡདཔ་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལ་གཅས་སང་འབད་ཐངས་དང་འཁལ་ཏ་ཨ་ལ་དའ་ བ་བ་སད་ལམ་དང་སམས་ག་མན་བསམ་གཏང་ཐངས་ཚ་ཡང་ད་དང་འཁལ་ཏ་འཐབ་ད་ཡདཔ་ལས་ ཕའ་གནས་སངས་ག་ཅ་བཟམ་ཅག་གས་ཡང་གནས་སངས་འད་བཀག་མ་ཚགས། ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལ་ཆང་ཀའ་བསང་ལས་ཕ་མའ་སང་བཞག་ལགས་ཤམ་འཐབ་དགཔ་ཁག་ཆཝ་ལས་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་གཅས་སང་དང་འབལ་བའ་ལས་རམ་ཚ་ནང་ སང་བཞག་ལགས་ཤམ་ཚ་གནད་དན་གཙ་བ་ཅག་ས་འང་དག། ཕམ་ཚ་ལ་རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་རབ་སར་འབད་ནའ་རག་རལ་ཐབ་པ་ཅན་རང་ལ་ཡད་པའ་མཐན་རན་ཚ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ཕན་ཐགས་ཚགསཔ་ས་གཡག་བཀལ་ཚགསཔ་མ་ཚད་རང་སའ་ཨ་ལའ་འཕད་བསན་དང་ཤས་ཡན་ལབ་སང་། ད་ལས་ཨ་ལའ་ཉན་སང་དན་ལ་མང་ས་ལག་ལན་འཐབ་ཚགས།

རལ་ཡངས་ཕ་མའ་སང་བཞག་ཤས་ཡན་ལས་རམ་འད་ཨ་ལའ་ཡར་སད་དང་ཕན་བད་ཀ་ཆ་ཤས་གཙ་ཅན་ཅག་ཨན། ཕ་མའ་སང་བཞག་ཤས་ཡན་ག་ར་གཞང་འད་གས་ ཤས་ཡན་ཉང་ས་ཅག་ལས་བརལ་ཏ་མད་པའ་ཕམ་ཚ་གས་ ཁང་རའ་ཨ་ལའ་ཡར་སད་གཏང་ན་ལ་ནས་ཤགསདང་ལནམ་པའ་རག་རལ་འཐབ་ན་ལ་རབ་སར་འབད་ཚགས་ན་ཨན་པའ་ཁར་། ཧ་མ་ལས་ང་བཅས་རའ་ལཊ་སལ་ནང་ལ་དར་ཏ་ཡད་པའ་ལགས་ཆ་ཅན་ག་ཕ་མའ་སང་བཞག་ཚ་ཡང་ཞབ་འཚལ་འབད་ད་ཁས་ལནམ་ཨན། དཔ་ཚན་ད་ནང་ལས་ས་ཚ་ཡང་རང་སའ་ལམ་སལ་དང་དས་ཚད་དང་མཐན་མ་ཚ་ཡད་པའ་ཁར་། མ་ས་ས་སའ་དགས་མཁ་དང་མཐནམ་ས་བཟ་ས་ ག་ར་གས་ཁས་ལན་ཚགསཔ་ས༌བཟ༌ས༌ཡད། ཕ་མའ་སང་བཞག་ཤས་ཡན་ག་ལག་དབ་འད་སད་མ་དང་ལག་ལན་འཐབ་མ། ད་ལས་སད་བས་བཟ་མ་དང་ལས་རམ་འག་འདན་འཐབ་མ་ག་ར་དང་མཉམ་བསན་གས་འབད་ད་བསར་ཞབ་འབད་ཞནམ་ལས་ལག་ས་ལགས་བཅས་འབད་ད་བཟ་བཟཝ་ཨན། དཔ་དབ་འད་བསར་བཟ་འབད་དག་མ་ཡང་ ཨ་ལ་གཅས་སང་ལ་བའ་སབ་སན་པ་ཚ་དང་། རང་ཁག་ཤས་རག་འག་དཔན་ཚ་གས་ལམ་སན་དཔ་དབ་འད་ ཨང་སད་ཐག་ལ་རངམ་གཅག་འབདཝ་ལས་དའ་ནང་དན་ལ་ལ་ཅག་ལགས་ཤམ་ས་ཧ་ག་མ་ཚགས་པའ་བསམ་འཆར་བཀད་མ་དང་འཁལ་ཏ་དཔ་དབ་འད་ རལ་ཡངས་སད་ཡག་རང་ཁའ་ནང་སད་སར་འབད་འབདཝ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ད་ལས་ཕར་དཔ་ཚན་འད་གས་ ཕམ་ཚ་ག་རད་ལ་ཕ་མའ་སང་བཞག་ཤས་ཡན་སས་ཚད་ཅན་ཅག་འཐབ་ཚགས་ན་དང་། གཅས་སང་འབད་ཐངས་ཀ་ཐབས་ལམ་ཚ་ཡང་ལགས་ཤམ་ས་ཧ་ག་ཚགས་ཏ་རང་སའ་ཨ་ལའ་ཡར་སད་ལ་རབ་སར་འབད་ཚགས་པའ་ཁར་ཨ་ལའ་རད་ལ་བཟང་པའ་ཁད་ཆས་ལན་པའ་གཅས་སང་དང་ཡར་སད་ཀ་ གབ་འབས་འབང་ཚགས་པའ་ར་སན་དང་བཅས། རང་ལགས་གནམ་ལ་ས་ཕ་ཁ་ལ་ས་ལ་༢༠༡༨ཟ་༡༠པའ་ཚས་༢༩ལ་པར་སན་གབ་པ་དགའ།། །།

ཀར་ཡ་ཤས།དང་ཆན།

Ref. MoE/ECCD/11/2018-19/ September 14, 2018

FOREWORDThe early childhood period beginning at birth is critical for optimum human development as the foundation of all aspects of a person are laid in this period, coinciding with phenomenal brain development. However, the brain does not develop in a vacuum. The development of the human brain is stimulated by experience, which comes by way of a child’s interaction with the environment and the people around it. As parents are the first adults to interact with children, they have the greatest opportunity in influencing how the children develop. No amount of external interventions later can equal or replace parents’ care and support for children’s development, which is why positive parenting is the first and the most important intervention for children’s development and must be an integral part of any early childhood care and development programme. When parents gain knowledge and practical skills to support children, they acquire the ability to make use of available resources that benefit their children and play a more active role in the health, learning and protection of their children.

The National Parenting Education Programme is an integral component of an early childhood strategy to improve child wellbeing and development. The parenting education curriculum explores how parents with low levels of education can gain skills to effectively support their child’s development. It harnesses positive traditional parenting practices that exist and builds effective new practices. The module contains activities that are culturally and contextually relevant and also provides a platform for users to adapt and extend activities that are relevant to the needs of different communities.

The Parenting Education Manual has been reviewed and revised through many stages of consultation with practitioners, implementers, policy makers and programmers. It has also been translated into Dzongkha based on the feedback of ECCD Facilitators and DEOs expressing difficulty in understanding certain concepts and processes in English. It is expected that the module would contribute to building the capacity of parents to practice improved parenting and care practices, thereby contributing to improved support for children and positive development outcomes.

Karma YesheySECRETARY

Post Box No. 112, Kawajangsa, Thimphu, Bhutan, Tel: PA: +975 2 325146, www.education.gov.bt

Royal Government of Bhutan Ministry of Education

SECRETARY Rethinking Education

ཡག་ཨང་། ཤས་རག/ཨ་ས་ས་ཌ/༡༡/༢༠༡༨-༡༩/ ༡༤/༠༩/༢༠༡༨ལ།

ཆད་བརད།

ཨ་ལའ་གནས་སབས་ཀ་དས་ཡན་ལས་གལ་ཆ་ཤས་ར་ ཨ་ལ་ས་བའ་ཉ་མ་ལས་འག་བཙགསཔ་ཨན། ད་ཡང་ ཨ་ལ་འད་ སས་བའ་ཉམ་ལས་འག་བཟང་ ཨ་ལ་དའ་ཀདཔ་འད་ཡང་ཉན་རན་ཆད་མད་པར་ ཡར་སད་བཏགསཔ་ཨནམ་ལས་ འག་བ་མའ་ཡར་སད་ཀ་གཞ་འགམ་གལ་གནད་ཅན་འད་ཡང་ དས་ཡན་ད་ལས་འག་བཙགསཔ་ཨན། ཨ་ལའ་ཀདཔ་འད་ བར་སང་ག་ངང་ལས་ཡར་སད་བཏགསཔ་མན་པར་ ཨ་ལ་འད་དང་འབལ་བ་འབང་བའ་ མཐའ་འཁར་གནས་སངས་དང་འཁལ་ཏ་ ཡར་སད་བཏག་ད་ཡདཔ་ཨན།

ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལ་འད་དང་འབལ་བ་འཐབ་མ་དང་པ་ ཨ་ལའ་ཕམ་འད་ཨནམ་ལས་ ཨ་ལའ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ བཟང་ངན་ག་ཁད་པར་ལ་ཕ་མའ་འབལ་བ་སམ་ཡད། ད་འབདཝ་ལས་ བཤལ་ལས་ ཨ་ལ་འདའ་མ་ཚ་ནང་ལ་ ཕའ་གནས་སངས་ལ་བརན་པའ་ལགས་ཉས་ཀ་འབལ་བ་ག་དམ་གཅག་ར་འབང་རང་ ཕ་མའ་གཅས་སང་དང་བདག་འཛན་འཐབ་ཐངས་ལས་བརན་ཏ་འཐབ་པའ་ བཟང་ངན་ག་འབད་བཞག་བཅའ་གཞག་དང་མན་བསམ་གཏང་ཐངས་ཚ་ བསར་བཅས་འབད་མ་ཚགས་ན་ཨནམ་ལས་ ཨ་ལའ་ཡར་སད་ཀ་དན་ལ་ཁག་ཆཝ་ས་ཆ་བཞག་ས་འབད་དགཔ་དང་པ་འད་ར་ ཕ་མ་གས་ བཟང་པའ་སང་གཞག་འཐབ་དགཔ་ད་ག་ན་ལས་གལ་ཆཝ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལ་གཅས་སང་དང་ཡར་སད་ཀ་ལས་རམ་ག་ནང་དན་ནང་ལ་ཡང་ བཟང་པའ་ཕ་མའ་སང་གཞག་ཀ་དན་ཚན་འད་ གལ་ཅན་ཅག་འབད་ཚད་དག། ད་ལ་བརན་ཏ་ ཕམ་ཚ་གས་ཡང་ རང་སའ་ཨ་ལ་གཅས་སང་འབད་ཐངས་དང་འབལ་བའ་ཤས་ཡན་དང་། དངས་ལར་ལག་ལན་ག་རག་རལ་ཚ་འཐབ་ཚགས། ད་གས་ས་ ཕམ་ཁང་ར་ལ་ཡད་པའ་ཐན་སད་ཚ་རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ཕན་ཐག་ཅན་ཅག་ས་ལག་ལན་འཐབ་ཚགས་པའ་ཁར་ ཨ་ལའ་གཟགས་ཁམས་འཕད་བསན་དང་ཤས་ཡན་ལབ་སང་། ད་ལས་ ཨ་ལ་ཉན་སང་དང་ལནམ་ས་བཞག་ཐངས་དང་འབལ་བའ་ ལས་རམ་འགབ་དགཔ་ཚ་ནང་ཡང་ ད་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་ཚགས།

ར་མཚན་ད་ལ་བརན་ཏ་ རལ་ཡངས་ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ལས་རམ་འད་ ཨ་ལའ་གནས་སབས་ལས་ར་ ཨ་ལའ་བད་ཐབས་དང་ ཡར་སད་གང་འཕལ་སང་ས་བཟ་ནའ་ཐབས་བས་ཀ་ཆ་ཤས་གལ་གནད་ཅན་ཅག་ཨན། ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ག་ཆས་ཚན་ར་གཞང་འད་ལ་བརན་ཏ་ ཤས་ཡན་སམ་ས་མ་སང་བའ་ཕམ་ཚ་ལ་ཡང་ ཨ་ལ་གཅས་སང་དང་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ ནས་ཤགས་ཅན་ག་རག་རལ་ སད་ཚགས་ནའ་ཐབས་ལམ་ཚ་བལཝ་ཨན། སང་ཚན་འད་ནང་ ལམ་སལ་གནས་སངས་དང་འབལ་བའ་དན་ཚན་ཚ་བཙགས་ཡདཔ་མ་ཚད་ ལག་ལན་འཐབ་མ་ཚ་གས་ རང་སའ་མ་སའ་གནས་སངས་མ་འད་ཡད་མ་དང་མཐན་པའ་ དན་ཚན་ཚ་ཡང་ འཐབ་ས་བཙགས་ཏ་ལག་ལན་འཐབ་བཏབ་ས་ཡད།

ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ལག་དབ་འད་ འབལ་བ་ཡད་པའ་མ་ངམ་དང་། ད་དངས་ས་ལག་ལན་འཐབ་མ་དང་གཡག་བཀལ་མ། ད་ལས་ སད་བས་བཟ་མ་དང་ལས་རམ་བརམས་མ་ཚ་དང་གཅག་ཁར་ ལན་ཐངས་མ་རབས་གཅག་ག་བསར་ག་ཐག་ལས་བསན་གས་འབད་ད་ བསར་ཞབ་འབད་ཞནམ་ལས་ བསར་བཟ་འབད་འབདཝ་ཨནམ་མ་ཚད། ཨ་ལ་གཅས་སང་ལ་བའ་སབ་སན་པ་དང་ རང་ཁག་ཤས་རག་འག་དཔན་ཚ་གས་དཔ་དབ་འད་ ཨང་སད་ཐག་ལ་རངམ་གཅག་འབད་བཞགཔ་ད་ དན་ཚན་ལ་ལ་གཅག་ ག་བ་འཇམ་ཏག་ཏ་ལན་མ་ཚགསཔ་འབད་ཡདཔ་ས་ བཤད་ད་ཡད་མ་ལ་གཞ་བཞག་ས་ ག་དན་ལནམ་འཇམ་ནའ་དན་ལ་ རལ་ཡངས་སད་ཡག་རང་ཁའ་ཐག་ལ་ཡང་ སད་སར་འབད་འབད་འབདཝ་ཨན། ད་གས་ ཕམ་ཚ་ག་བརད་ལ་ཡང་ ཡར་ཐན་ཅན་ག་ ཕ་མའ་སང་གཞག་དང་ཨ་ལ་གཅས་སང་ག་ ལགས་གབ་གང་འཕལ་གཏང་ཚགས་འང་མན་བའ་ར་སན་དང་། ཨ་ལའ་བརད་ལ་བཟང་པའ་བ་སད་བཙགས་ན་ལ་ ཕན་འདབས་འབད་ཚགས་པའ་ར་སན་དང་བཅས་ རང་ལགས་གནམ་ལ་ ས་ཕ་ཁ་ལ་རང་ཟ་༩པའ་ཚས་༡༨དང་ས་ལ་༢༠༡༨ཟ་༡༠པའ་ཚས་༢༧ལ་ སལ་བར་དགའ།

ཀར་ཡ་ཤས། དང་ཆན།


ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ ་ ་ །རས་ཤང་རསཔ་དང་ཐབས་བས་དང་ལན་པའ་ ཨ་ལ་གཅས་སང་ལས་རམ་འད་གས་ ནས་པ་ལན་པའ་ཨ་ལ་གཅས་སང་ག་རབ་སར་བན་པ་ཅན་ ཨ་ལ་ར་ར་བཞན་ལ་ བད་སད་འཐབ་འཐབ་དང་། སབ་ག་ནང་མཐར་འཁལ་ཚགས་པའ་བདན་ཁངས་ལན་པའ་ལས་འགན་ཚ་བནམ་ཨན། རབ་སར་ག་གངས་ས་ཨ་ལ་ཚ་ གཞ་རམ་སབ་ག་ནང་མ་འཛལ་བའ་ ཧ་མའ་ག་སག་ག་རབ་སར་བཟམ་གཅག་ས་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ཤས་ཡན་དང་། སས་ཚད་མཐ་དག་ས་ཡད་པའ་ཨ་ལ་གཅས་སང་དང་འབལ་བའ་ལབ་སང་ག་ལས་རམ་ཚ་ཚདཔ་ཨན། ད་ག་གངས་ས་ ཨ་ལའ་འགར་བ་དང་ གཞ་རམ་སབ་གར་གཙ་བ་སན་ག་འགར་བ་ག་དན་ལ་ སབ་ག་གཞར་བཞག་དང་མ་ས་གཞར་བཞག་ག་རབ་སར་ཚ་ཚདཔ་ཨན། ད་གས་ ཉན་ཁ་ཕག་སད་པའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ གས་བ་དང་ཤས་རག་ ད་ལས་སང་སབས་དང་འབལ་བའ་ཞབས་ཏག་ཚ་འཐབ་ན་ཡདཔ་ངས་བརན་བཟ་ནའ་དན་ལ་ སགས་ལན་ལས་ས་དང་སག་ཡངས་ལས་ས་གཉས་ཀ་བར་ནའ་མཉམ་འབལ་ཡར་དག་གཏང་ན།

རལ་ཡངས་ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ལས་རམ་འད་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཡར་དག་དང་འབལ་བའ་ ཐབས་ལམ་ག་ཆ་ཤས་གཅག་ཨན། ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ཤས་ཡན་ར་གཞང་འད་གས་ ཤས་ཡན་ཉང་ས་གཅག་ལས་བརལ་ཏ་མད་པའ་ཕམ་ཚ་གས་ ནས་པ་དང་ལནམ་ས་ རང་སའ་ཨ་ལ་ཡར་སད་གཏང་ཐངས་དང་འབལ་བའ་ རག་རལ་ཚ་འཚལ་ཞབ་འབད་ན་ལ་གགས་རམ་འབདཝ་ཨན། ད་གས་ ལག་ལན་འཐབ་བཞན་ཡད་པའ་ ཕ་མའ་སང་བཞག་དང་འབལ་བའ་ལག་ལན་བཟང་ཤས་ཚ་བས་ན་དང་། ནས་པ་དང་ལན་པའ་ ལག་ལན་གསརཔ་ཚ་སན་བནམ་ཨན། ད་གས་ ཡན་བརན་ག་ཐག་ལས་མ་ས་ནང་ལ་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཡར་དག་གཏང་ནའ་དང་ འག་འཁད་འབད་ནའ་བརན་ཤགས་ཀ་གཞ་འགམ་བཟཝ་ཨན། ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་འད་ ཤས་ཡན་སར་བཏང་ག་ལམ་ལགས་ཀ་ཆ་ཤས་གཅག་ཨནམ་ མ་གཏགས་ད་རང་དབང་ལ་གནས་པའ་ལས་ས་གཅག་མན།

ཨ་ལ་ག་ར་ ནས་ཤགས་དང་ལནམ་ས་ས་ས་ཡདཔ་ཨན། ཨན་རང་ དཀའ་ངལ་ཅན་དང་ གདང་ལན་ཅན་ག་གནས་སངས་ནང་ལ་ སས་བའ་ཨ་ལ་ཚ་ སབ་ག་ནང་ལ་འཛལ་ཞགས་འབད་བའ་སབས་ལ་ མཐར་འཁལ་ཚགས་ན་དང་ ཨ་ལ་དའ་མ་ཚ་འད་ དན་དང་ལནམ་གཅག་ཡད་ས་བཟ་ན་དན་ལ་ ས་གང་ལས་ རབ་སར་འཐབ་བན་དག། ད་ཡང་ ཨ་ལའ་ཟ་ཚང་འད་ཨ་ལ་ད་དང་འབལ་བ་འཐབ་མ་གཙ་བ་གཅག་ཨན་ལས་བརན་ཏ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཁང་ལ་ ད་བཟམ་མའ་དངས་ལར་ལག་ལན་དང་ འབལ་བའ་རག་རལ་ཚ་འཐབ་མ་འད་གས་ ཟ་ཚང་སང་ས་བཟཝ་ཨན། ཟ་ཚང་སང་ས་ཡད་མ་འད་གས་ རང་ལ་ཡད་པའ་འཐན་སན་ཚ་ རང་ག་ཨ་ལ་ལ་ ཕན་ཐགས་ཚགསཔ་ས་ ལག་ལན་འཐབ་ཚགས་ཨནམ་དང་།དའ་སར་ལས་ བར་དན་འཐབ་ཡད་མ་དང་ ད་ཚའ་ག་དན་ཧ་ག་ཡད་པའ་ཟ་ཚང་འད་གས་ རང་སའ་ཨ་ལའ་འཕད་བསན་དང་ཤས་ཡན། ད་ལས་ཉན་སང་ཚ་ག་དན་ལ་ཧར་བརན་ག་ཐག་ལས་འགན་ཁར་འབགཔ་ཨན།

ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ཤས་ཡན་ལས་རམ་བཟ་བའ་ནམ་དས་ དབལ་ཕངས་ཀ་དཀའ་ངལ་ནང་ལ་ཚད་པའ་ ཟ་ཚང་ཚ་ལ་ གཙ་རམ་བན་དགཔ་འད་ཁག་ཆ། ད་བཟམ་མའ་ཕམ་ཚ་གས་ གནད་དན་གཅག་ག་དམགས་གཏད་བསད་པའ་ལས་རམ་བ་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་གནད་དན་ཆ་ཚང་ཡད་པའ་ ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་སབ་དས་འད་ལ་ངས་ལན་ལགས་ཤམ་འབདཝ་ཨན། ཡན་ལག་ཆ་ཚང་བའ་ཐབས་ལམ་འད་གས་ ཨ་ལའ་ཆང་ཀའ་གནས་སངས་ནང་ཁག་ཆཝ་ཡད་མ་དང་། ད་ཚ་ལས་འབང་བའ་ནས་པ་གས་ ཁང་རའ་ཨ་ལའ་མ་འང་པའ་མ་ཚ་ལགས་བཅས་ལ་ ཁག་ཆཝ་ཡད་མ་ཚ་ངས་འཛན་འབད་ན་ལ་ གགས་རམ་འབདཝ་ཨན། ཕམ་ཚ་ལ་ཁ་ཕན་གཙ་བ་ ཁང་རའ་ཡད་ཆས་དང་ལག་ལན་ག་ཐག་ལ་ རས་ཤང་རསཔ་ས་ བསན་གས་འབད་མ་འད་གས་ ཐག་ལས་བང་ཚགས་ཨནམ་དང་། ཁང་ཚ་གས་ སབ་སན་ནང་ལས་ འཐབ་པའ་ཡན་ཏན་བ་ལག་ས་ དཔ་བཀད་དང་དངས་ལར་ལག་ལན་འཐབ་མ་ལས་ ཡན་སན་ལགས་ཤམ་ས་འཐབ་ཚགས་པས།

ཚན་རག་དང་ལམ་སལ་ག་ཐག་ལས་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་རགས་དང་འབལ་བའ་ བར་མཚན་གཙ་བ་ཚ་ངས་འཛན་འབདཝ་ཨན། ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་གཞ་བཀད་འད་ ཨ་ལ་སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ལ་༨ ཚན་ལ་དག་པའ་ འཕད་བསན་དང་ལབ་སང་། སང་སབ་དང་རབ་སར་ཚ་གཙ་རམ་སག་ན་དང་། ཡར་སད་ཀ་གཞ་གནས་མན་རག མ་ས། སམས་ཚར། ཁ་སད་རག་པ་ཚ་ གཅག་གས་གཅག་ལ་ ག་ད་ས་ཞན་ཞགས་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་དང་། ཨ་ལ་ཡར་སད་ཀ་དན་ལ་ གཟགས་ཁམས་སང་ས་དང་ སང་སབ་ཚ་དགཔ་ག་ཅ་ས་ཡདཔ་ཨན་ག་སར་ལས་ཧ་ག་ན་དན་ལ་ཁག་ཆ། ད་ལ་ ཆ་ཚང་བ་ ཡངན་ གཅག་སལ་ཅན་ག་ཨ་ལ་ཡར་སད་ཟར་སབ་ཨན། ས་གནས་ཀ་ལམ་སལ་དང་ རལ་ཡངས་ཀ་གཙ་རམ་ཚ་ལ་གཞར་གཞག་པའ་ ཨ་ལ་བད་སད་དང་འབལ་བའ་རས་དཔད་ཨང་འད་ ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ཆས་ཚན་དང་ དབ་ཞབ་ཀ་ཕན་ནས་དང་འབལ་བའ་ཡག་ཆ་གཙ་བ་གཅག་ཨན། (ཟར་སགས་༢པ)

1

1. INTRODUCTION TO PARENTING EDUCATION

A comprehensive and strategic early childhood programme takes on the ambitious task of proving that every child can achieve child well-being indicators and school success if provided effective early childhood supports. Supports include parenting education and high-quality early learning programmes that serve every child aged 3 to 5 years. It also includes the provision of school-based and community-based supports to help children transition and persist in primary school. It promotes formal and non-formal sector partnerships to ensure that vulnerable children receive health, education and protection services.

The National Parenting Education Programme is one component of an early childhood strategy to improve child wellbeing. The parenting education curriculum explores how parents with low levels of education can gain skills to effectively support their child’s development. It harnesses best parenting practices that already exist and builds effective new practices. It builds a sustainable skills base in the community to promote and lead efforts to improve child wellbeing. Parenting education is part of a systems approach to change rather than a stand-alone activity.

All children are born with enormous potential. However, children who are born in difficult and challenging circumstances need extra support in the early years to prepare them for success in school and to lead a productive and happy life. Families are the best avenues to reach children. When they gain these practical skills, it makes the family stronger. Strong families make better use of available resources that benefit their children. Informed and empowered families play a more active role in the health, education and protection of their children.

When developing a parenting education programme, it is important to prioritize families living in poverty. These parents respond well to parenting sessions that cover all aspects of child development, rather than single-focus programmes such as health or child rights. The holistic approach will help them to recognize the importance of the early childhood years and their power to shape their children’s future. They benefit from in-depth dialogue about their own beliefs and practices and learn well through modelling and practice rather than lectures.

Through science and culture we can identify key indicators that characterize child wellbeing. A child wellbeing framework is useful for prioritizing the most essential health, learning and protection supports in the first eight years that promote optimal child outcomes. It is also important to understand how each domain of development (motor, social and emotional, language and cognitive) influences other domains; and how child development requires a healthy body and protection. This is what holistic or integrated child development means. A Child Wellbeing Index adapted to local cultural context and national priorities is the core document for planning a parenting curriculum and evaluating impact. (See Appendix II)


་ ལ་ ལ་ ་བ ་ འ་ ་བ་ །

ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ཤས་ཡན་འད་ག་ཅ་ས་གལ་ཆཝ་ས།

ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་ ཨ་ལའ་མ་འངས་པའ་གབ་འབས་ ག་ཅ་བཟམ་གཅག་འང་ན་ཨན་ན་འད་ གཙ་བ་ཟ་ཚང་ལ་རག་ལགསཔ་ཨན། ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་འད་གས་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་ གཅས་སང་ག་སར་ལས་ ཕམ་ཚ་ལ་ ཤས་ཡན་བནམ་ཨནམ་ལས་ ད་གས་ ཡར་འཐན་ཅན་ག་ཨ་ལ་གཅས་སང་དང་ ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ལག་ལན་ཚ་འགབ་ན་ལ་ཕན་ཐགསཔ་ཨན།

ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ཤས་ཡན་ག་དམགས་གཏད་ག་ཅ་ར་ས།

ཨ་ལའ་ཡར་སད་ཀ་གབ་འབས་དང་འབལ་བའ་རབ་སར་སང་ས་བཟ་ན་དང་།ཕ་མའ་སད་ལམ་ལགས་བཅས་འབད་ན། ཨ་ལ་གཅས་སང་དང་འབལ་བའ་ཡད་ཆས་དང་ལག་ལན། ད་ལས་ མ་ས་ནང་ལ་ ཨ་ལའ་བད་སད་ལ་ གནད་པའ་གནད་དན་ཚ་སལ་ནའ་དན་ལ་ ས་ཚན་ནང་ས་ལ་འབད་ནའ་ བརན་ཤགས་གང་འཕལ་གཏང་ན།

ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་དབང་ཚད་སད་ན་ཟར་མ་འད་ག་ཅ་ས།

ཕམ་ཚ་གས་རང་སའ་ཨ་ལའ་དན་ལ་ག་ཅ་དགཔ་ཨན་ན་ཤས་པའ་སབས་དང་ དམགས་ཡལ་ད་ཚ་འགབ་ནའ་རག་པ་དང་རག་རལདགཔ་ཡདཔ་ས་ཧ་ག་བའ་སབས། ཐབས་ལམ་འད་གས་ ཕམ་ཚ་གས་ ཁང་ར་ལ་མངས་ཡད་པའ་ཕ་མའ་སང་གཞག་དང་འབལ་བའ་དཀའ་ངལ་ཚ་ ལག་ལན་འཐབ་ཡད་མའ་ཐབས་ཤས་ཚ་དང་། རག་རལ་གསརཔ་ལན་ན། ཨ་ལ་གས་སང་དང་འབལ་བའ་ཚ་གང་བར་སར་འབད་ནའ་སང་ལ་དང་། ཕ་མའ་སང་བཞག་ས་ཚན་དང་་གཅག་ཁར་དག་པའ་ཐབས་ལམ། བཟའ་གགས་དང་མཉམ་བསམ་ཟ་ཚང་ག་འཐས་ཚ་དང་། ཁམ་ཚང་ཚ་བསམ་ཞབ་འབད་ད་བལ་ན་ལ་གགས་རམ་འབདཝ་ཨན།

ཕ་མའ་འགན་ཁར་ག་ཅ་ར་ས།

ཕམ་ཚ་གས་ རང་ག་ཨ་ལའ་དན་ལ་ འབད་དག་པའ་འགན་ཁར་གཙ་བ་ཚ་བཀད་ན་དང་ཡར་དག་གཏང་ན།• ཉན་ཁ་དང་ལག་སད་ལས་སང་སབས་འབད་ན།• འས་འབབ་ལན་པའ་ཟས་བཅད་དང་འཕད་བསན་བདག་འཛན།• ཕམ་དང་ཨ་ལ་བདག་འཛན་འཐབ་མ་གཙ་བ་ཚ་དང་གཅག་ཁར་བམས་སང་དང་གཅས་སང་ག་ཐག་ལས་འབལ་བ།• མཐའ་འཁར་དང་ན་ལན་དང་འབལ་བའ་ར་འདད་གཅག་མཚངས།• ཨ་ལ་ཚ་ཉམས་མངས་དང་གནས་སབས་བར་སར་འབད་ནའ་བ་སབས་བཙགས་ན།• ཨ་ལ་ལ་གདམ་ཁ་ཡདཔ་བཟ་ན་དང་ རང་དབང་ག་ཐག་ལས་འབད་ཚགསཔ་བཟ་ན།• རང་གས་རང་ལ་སག་བཙགས་ནའ་འགན་ཁར།• ཞབ་ཞབ་ས་མན་བསམ་གཏང་ཐངས་ཀ་རག་རལ་དང་ དཀའ་ངལ་སལ་ནའ་ཨ་ཚགས།• ལགས་ཤམ་འབད་ཚགས་མའ་ཨ་ལ་ཚ་བ་སབས་བསད་ཐབས་དང་བསད་པ།• ཨ་ལ་གཞན་དང་གཅག་ཁར་རདམ་རད་ནའ་དས་ཚད་དང་ག་སབས།• ཨ་ལའ་དན་ལ་ན་ལན་ག་དན་ལ་བཟང་པའ་དཔ་སན།• བཟང་པའ་སག་ལམ།

2

1.1 FREQUENTLY ASKED QUESTIONS

Why is parenting education important?

The family is the most important influence on the child’s development and future outcomes. Parenting education helps to educate parents on the development and care of children, thereby contributing to improved child care and parenting practices.

What are the aims of parenting education?

Create awareness of the caregiver’s role in relation to supporting child outcomes; strengthen or modify parent’s attitudes, beliefs and practices related to caring for the child; and develop motivation to work as a team to address community issues that affect early childhood wellbeing in the community.

What is parenting empowerment?

When parents know what they want for their children and having the knowledge and skills to achieve these goals, they are able to analyze and solve their own parenting problems through reflection on practice; acquisition of new skills; and the practice of sharing child rearing concerns and strategies with parenting group members, spouse and extended family members and neighbours.

What are parents’ roles?

The key responsibilities of parents to their children are to provide and promote: Protection from danger and abuse• Adequate nutrition and health care• Loving and caring interactions with parents and primary caregivers• Consistency in the environment and adult expectations• Encouragement for children to share experiences and ideas• Choices for children and chance to develop independence• Responsibility and self control• Critical thinking skills and persistence to solve problems• Encouragement and praise for what children do well• Time and opportunity to play with other children• A positive adult role model for children• Positive disciplining


ཕམ་ཚ་ལ་རག་རལ་གཙ་བ་ག་ཅ་ར་དག།

ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ཤས་ཡན། ཨ་ལ་འད་ལགས་ཤམ་ས་ག་ད་ས་ཡར་སད་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་བལ་ནའ་རག་རལ། དཀའ་ངལ་ཅན་ག་བཀག་ཐབས་དང་སག་ཁམས་ཚ་ག་དན་ལ་ ཚབ་ས་ལག་ལན་འཐབ་བཏབ་པའ་ཐབས་བས། ལབ་སང་ག་ཉམས་མངས་ཀ་དན་ལ་ཉན་ལར་ག་སག་གཞ་ཚ་ག་ད་ས་ལག་ལན་འཐབ་ན་ཨན་ན་ཤས་ན། རང་གས་ག་ད་ས་མནཝ་ཨན་ན་ཨ་ལ་ལ་སབ་ན་དང་ ཨ་ལའ་མག་མཐང་ལག་བཟང་ལ་ཡད་པའ་མཐའ་འཁར་ག་རག་རལ་དང་ ཨ་ལ་གས་སང་དང་འབལ་བའ་རབ་སར་ག་ས་ལས་ལན་དགཔ་ཨན་ན་ཚ་ཤས་དག།

དབང་པའ་སན་ཟར་མ་འད་ག་ཅ་ས། དབང་པ་སན་ཅན་གངས་ས་བཙགས་དགཔ་འད་ག་ཅ་ས་ཁག་ཆཝ་ས།

དབང་པ་སན་ཅན་གངས་བཙགས་འད་ (གཟགས། སམས། བ་རག ཚར་བ) ལ་སགས་པ་ཚ་ག་དམགས་གཏད་བསདཔ་མན། ཨན་རང་ སན་ཡད་མ་འད་གས་ མ་འད་ག་མ་སའ་གནས་རམ་ག་རའ་ནང་ མཉམ་འབལ་དང་བཅའ་མར་གཏགས་ན་ལ་ག་ད་ས་གནདཔ་ཨན་ན་ལ་དམགས་པ་བསདཔ་ཨན། ཁས་ལན་འགབ་པའ་མང་ཚག་འད་ དབང་པ་སན་ཅན་ཟར་མ་འད་ཨན། ཚག་ད་གས་ མ་འད་ག་སན་འད་མན་པར་ མ་འད་ར་གདང་ཁར་བཏནམ་ཨན། གང་འཕལ་འག་བའ་སང་ག་རལ་ཁབ་ཚ་ནང་ག་ དབང་པ་ལ་སན་ཞགས་ཡད་པའ་ཨ་ལ་བར་ཆ་ ༩༠ ལགཔ་གཅག་ སབ་ག་ནང་མ་འག་བར་ཡདཔ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཁང་ག་ཕམ་ཚ་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ས་ཚན་ག་གངས་ས་བཙགས་ན་འད་གནམ་མད་ས་མད་གལ་ཆཝ་ཡད། ས་གང་ལས་བར་འཛལ་འབད་དགཔ་འད་ག་ན་ལས་ཁག་ཆ། ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་ས་ཚན་ཚ་ལ་དག་པའ་འག་བཙགས་ཀ་དན་ཚན་ད་ར་ ཨ་ལ་ར་ར་བཞན་ག་གཞ་རན་དགས་མཁ་འད་ཨན་དགཔ་དང་ ལགས་གབ་ཀ་རམ་པ་དང་ ཡར་སད་ཀ་རམ་པ་ཚ་མ་འདཝ་ཡདཔ་ཨན། ར་ར་གས་ ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ལབ་སང་ག་ག་སབས་ཚ་ག་ད་ས་ངས་འཛན་འབད་ན་ཨན་ན་དང་རབ་སར་འབད་དགཔ་ཨན་ན་ལབ་ཨན། ཁང་གཅག་གས་གཅག་ལ་རབ་སར་འབད་ཐངས་ལབ་ཨན། ཕ་མའ་སང་བཞག་ཤས་ཡན་འད་ དབང་པ་སན་ཅན་ག་ཨ་ལ་ཚ་ག་ཕམ་ཚ་ལ་ ཁང་ག་ཨ་ལ་ཡང་ གཞན་དང་འད་མཉམ་བཟ་ཚགས་ནའ་ ག་སབས་ལ་སབ་ཨན།

ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ལས་རམ་འད་གས་ འཕད་བསན་དང་ཟས་བཅད་ལ་གཙ་བ་སནམ་དགཔ་ཨན་ན་ ཡངན་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་ལབ་སང་ལ་གཙ་བ་སན་དགཔ་ཨན་ན།

ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ལས་རམ་ག་རའ་ནང་ ཆ་ཚང་བའ་ཐབས་ལམ་ཚད་དག་པའ་ཁར་ འཕད་བསན་དང་ཡར་སད་ སང་སབ་ཚ་གཅག་གས་གཅག་ལ་འབལ་མཐད་འབད་ཐངས་དཔ་སན་འབད་དག། ཆ་ཤས་ཚ་ག་ར་གཅག་གས་གཅག་ལ་མ་བརན་པར་ རང་དབང་ག་ཐག་ལས་གནས་མ་ཚགསཔ་ཨན། དཔར་ན། ཕམ་ལ་ཨ་ལའ་ཟས་བཅད་ཡར་དག་གཏང་ནའ་ ཤས་ཡན་དང་ ར་ཆ་མད་པ་ཅན་ ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ལ་རག་ག་ ལས་རམ་ཚ་ག་ར་ཁངས་མད། ལ་བསད་ཡད་མ་དང་ ལག་སད་བང་ཡད་པའ་ཨ་ལ་ལ་ གཞ་རམ་སབ་ག་གས་སབ་སན་འབད་མ་ཚགས། ལས་ས་ར་ར་ནང་ལས་ཁད་རག་པ་ཚ་གས་ ཨ་ལའ་འཕད་བསན་དང་ ལབ་སང་། སང་སབ་ཀ་སར་ལས་མན་བསམ་གཏང་ས་བལ་ན་ལ་དས་ཚད་མང་ས་ཅག་བན་དག། ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་ཁད་རག་པ་ཚ་གས་ ཕམ་ཚ་ག་བརད་ལ་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་དངས་ལར་རག་རལ་དང་བ་ལན་བཟ་ན་དང་། བལ་རག་འབད་ཐངས་ཚ་ག་སར་ལས་ལབ་ན།

ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ལས་རམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ ལ་ང་༣ཚན་ཚད་དང་ ཡངན་ སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ ལ་ང་༨་ཚན་ག་དམགས་བསལ་དགས་མཁ་ཚ་སལ་ན།

ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལའ་ས་གང་དས་སབས་ཡངས་རགས་ཧ་ག་ཚགས་པ་ཅན་ ཕམ་དང་ཨ་ལ་གཉས་ཆ་ར་ལ་ཁ་ཕན་ཡད། ཨ་ལ་གཅས་སང་ག་གཞ་རན་གཞ་ར་ཚ་ གང་བཀད་ཡད་པའ་ལ་ཚད་ཀ་རམ་པ་ཡངས་རགས་ནང་ཅག་རང་འཐད། ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལའ་ཡར་སད་ག་རམ་པ་ས་ཚགས་ནང་ རག་རལ་ཚ་ར་ར་བཞན་ག་ད་ས་ག་དན་འགལཝ་ཨན་ན་ཧ་ག་དག། ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ཤས་ཡན་ལས་རམ་འད་གས་ ཨ་ལ་སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ ལ་༨ཚན་འབད་མའ་ཕམ་ག་ར་ག་སར་བཏང་དང་འདད་ཀ་ས་ཁངས་ཚ་གབ་ཚགས་འབད་དག། དན་ཚན་འད་ སར་བཏང་ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ཤས་ཡན་ལས་རམ་ནང་སན་ན་མ་འང་། དན་ཚ་ དལ་ཁམས་མད་པའ་ཕམ་ཚ་ག་དགས་མཁ་དང་མ་འཁལ་བའ་སབས་ ད་ཚ་བཀ་བཞག་དགཔ་ཡང་འབང་འང་།

3

What key skills do parents need?

Knowledge about child development; observation skills to notice how well child is developing; alternative strategies for problem prevention and discipline; knowing how to use everyday settings for learning experiences; skills to express feelings to the child and explain the world around; and knowing where to find support they need in childrearing.

What is disability and why is disability inclusion important?

Disability inclusion focuses not on the impairment (physical, mental, intellectual or sensory) but the way the impairment impacts on the person’s interactions and participation in society at all levels. The accepted terminology is person with disabilities. This puts the “person” before the disability. Over 90% children with disabilities in developing countries do not attend school. It is very important to include their parents in the parenting groups. Early intervention is crucial. Each child’s basic needs are the starting point for all parenting groups, and all levels of ability and stages of development vary. Each learns how to identify and support developmental learning windows. They learn to support each other. Parenting education can be an equalizer for parents of children with disabilities.

Should parenting programmes target health and nutrition or child development and learning?

All parenting programmes should take a holistic approach and demonstrate that all areas of health, development and protection are linked. No aspect happens independently of the other areas. For example, growth-monitoring programmes are a waste of resources if the mother does not have the knowledge and resources to improve the diet. Preschools cannot teach a child who is hungry or abused. Professionals from each sector must spend more time thinking about how health, learning and child protection are inter-connected. Parenting professionals should help parents develop practical skills and actions, and learn to monitor changes in the child.

Should parenting programmes address specific needs of birth to 3 or birth to 8?

Parents and children benefit when parents understand the entire early childhood period. The basic principles of caring for children are the same throughout this period. Parents need to understand how each skill is interpreted at various stages of child development. A parenting education programme should cover areas of general interest to all parents of children birth to 8 years. Care during pregnancy, delivery and post-natal are important topics that should be provided in a separate parenting programme for expecting parents. These topics should not be covered in a general parenting education programme. When topics are not relevant to the needs of busy parents, it may cause dropout.


་ བ་ ས་ ་ ་ ་བ ང་མ ང་ ང་།

ཕ་མའ་སང་གཞག་ག་ར་གཞང་འད་ རམ་པ་བཞ་ནང་བག་ས་ཡད། རམ་པ་ར་ར་ལ་སབ་དས་ལ་ཤ་ཡད།

ག་རམ་༡་པ: ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་གཞ་འགམ་བཟ་ན། (སབ་དས་༦པ།)

འཕ་མཐད་སབ་དས་ཚ་ནང་ཕམ་ཚ་ལ་གཞ་འགམ་སབ་དས་ནང་ལ་བཀད་ཡད་པའ་གདང་ལན་ལ་ལ་གཅག་ སལ་ནའ་དས་ཚད་བནམ་ཨན། གཞ་འགམ་དབ་ཞབ་དང་འཕ་མཐད་སབ་དས་སབས་ལ་ཕ་མའ་སང་བཞག་ཀ་སབ་སན་པ་གས་ཨ་ལ་བད་སད་ཡར་དག་ས་ཁངས་དང་ས་ཚན་ལ་དང་བསན་གས་ཀ་ག་དན་ཐག་ལས་ ཕམ་ཚ་ལ་ཞབ་འཇག་ག་ག་སབས་བན་དག། སང་ལ་གསརཔ་ཚ་དཔ་སན་འབད་ན་དང་ ཕམ་ཚ་གས་ཁམ་ལ་ས་ ལག་ལན་འཐབ་བལ་ན་ལ་ ཁས་ལན་འབད་ན།

གཞ་འགམ་ག་ཚད་ཀ་སར་ལས་བསན་གས་སབས་ལ་ ཨ་ལ་གཟགས་ཁམས་འཕད་བསན་དང་ལནམ་དང་སང་ས། རག་པ་གསལ་དག་དང་སམས་དགའ་ཏག་ཏ། སང་སབ་དང་ཉན་སང་དང་ལན་ས་བཟ་ནའ་དན་ལ་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་གཞ་གནས་གསམ་ལ་ཕན་ཐགས་པའ་ གཙ་རམ་ཅན་ག་ལག་ལན་ག་སར་ལས་ ཧ་ག་ཡད་མ་ཚ་བར་སར་འབད་ན་དང་ ཕམ་ཚ་གས་ ལག་ལན་འད་འགབ་པའ་སབས་ལ་མངས་བའ་གདང་ལན་ཚ་ངས་འཛན་འབད་ན།

སབ་དས་༡པ། ཨ་ལ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་ས་དང་འབལ་བའ་ ཧ་ག་ཧང་དང་། ལག་ལན། ད་ལས་གདང་ལན་ཚ་བརག་ཞབ་འབད་ན།སབ་དས་༢པ། འཕ་མཐད་སབ་དས། ཨ་ལ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་ སང་ས་ཡར་དག་གཏང་ནའ་ དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས།

སབ་དས་༣པ། རག་པ་གསལ་དག་དང་ སམས་དགའ་བ་དང་་ལན་ས་ཡད་པའ་ཨ་ལ་དང་འབལ་བའ་ཧ་ག་ཧང་དང་ ལག་ལན། ད་ལས་གདང་ལན་ཚ་བརག་ཞབ་འབད་ན།

སབ་དས་༤ པ། འཕ་མཐད་སབ་དས། ཨ་ལ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་ སང་ས་ཡར་དག་གཏང་ནའ་ དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས།སབ་དས་༥པ། ཨ་ལ་ཚ་ཉན་སང་དང་སང་སབ་དང་ལནམ་ངས་བརན་བཟ་ན་དང་འབལ་བའ་ ཧ་ག་ཧང་དང་ལག་ལན། ད་ལས་ གདང་ལན་ཚ་བརག་ཞབ་འབད་ན།སབ་དས་༦པ། འཕ་མཐད་སབ་དས། ཉན་སང་དང་སང་སབ་དང་ལནམ་ཡར་དག་གཏང་ན་དང་འབལ་བའ་དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས།

ག་རམ་༢པ། ཨ་ལ་ལ་ན་ཆང་ཀའ་སང་ལས་ ལམ་སལ་དང་ཆས་ཕགས་དང་འབལ་བའ་ཁད་བཅད་ཚ་སན་ན། (སབ་དས་༢)

སབ་དས་༢པའ་རམ་པའ་སབས་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལའ་གང་འཕལ་ལ་ལམ་སན་འབད་མ་དང་ ཨ་ལ་ཚ་འཛམ་གང་ནང་ལ་ཁང་རའ་ས་ཁངས་འཚལ་ན་ལ་གགས་རམ་འབད་ཚགས་པའ་ ལམ་སལ་དང་ཆས་ཕགས་དང་འབལ་བའ་ལག་ལན་ཚ་ལ་ངལ་རངས་བསད་བཅག་ན་དང་ ཡར་དག་གཏང་ན་ནང་ལ་གགས་རམ་འབདཝ་ཨན། ཕམ་ཚག་གས་ ཕམ་དང་བ་གཞའ་བར་ནའ་མཐན་འབལ་ཡར་དག་གཏང་ཚགས་མ་དང་ ར་མཚན་བཀད་ན་དང་ཁ་སད་རག་རལ་ཚ་ཡར་དག་གཏང་ཚགས་པའ་ སར་ལས་དར་ཏ་ཡད་པའ་སང་གཏང་ནའ་རག་རལ་འད་ལབ་ན། ཕམ་ཚ་གས་སར་ག་ལག་ལན་དང་ ཡངན་ ཡད་ཆས་ ཡངན་ དད་པ་དང་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་བར་ན་ཡད་པའ་ མ་མཐན་པའ་ཕགས་ཚ་ག་སལ་ཐབས་ང་མ་འཚལ་ན། སབ་དས་ཚ་ག་ར་ དན་ཚན་དང་འབལ་བའ་ ཨ་ལ་གས་སང་ག་ལག་ལན་གསརཔ་ཚ་ དཔ་སན་དང་ལག་ལན་ག་ཆ་ཤས་དང་བཅསཔ་ས་མཇག་བསཝ་ཨན།

སབ་དས་༧པ། ཨ་ལ་ཆང་ཀ་ཚ་ལ་སན་བན་ནའ་དན་ལ་ ཕམ་ཚ་གས་ ཚས་དང་ལམ་སལ་ག་ལགས་ཚ་ག་ད་ས་ལག་ལན་འཐབ་ས།སབ་དས་༨པ། སར་སལ་དང་འབལ་བའ་ཨ་ལ་གས་སང་ག་ལག་ལན་ཐག་ལ་གས་ཐག་བཅད་ན།

4

1.2 OVERVIEW OF SESSIONS

The parenting curriculum is divided into four stages. Each stage has several sessions.

STAGE 1: Establishing the Child Wellbeing Baseline [6 sessions]

During baseline discussions, parents will share understanding about priority practices that contribute to three areas of child wellbeing – what is required to make children healthy and strong; smart and happy; safe and protected. Parents will identify the challenges they face to achieve these practices.

Follow-up sessions provide time for parents to address some of the challenges mentioned in base-line sessions. During baseline assessments and follow-on session, the parenting facilitator will introduce a priority practice thought to improve that area of child wellbeing and give opportunity for parents to explore the concept through discussion and group work. The new practice will be modeled; and parents will agree to try the practice for homework.

Session 1:Assessing understanding, practices and challenges related to making children Healthy and Strong

Session 2: Follow up session – Problem Solving to promote Healthy and Strong Children

Session 3: Assessing understanding, practices and challenges related to promoting smart and happy children

Session 4: Follow up session – Problem Solving to promote Happy and Smart Children

Session 5: Assessing understanding, practices and challenges related to making sure that children are safe and protected

Session 6: Follow-up session – Problem Solving to promote safe and protected children

STAGE 2: Teaching Children Cultural and Spiritual Values in the early childhood years [2 sessions]

During Stage 2 sessions, parents learn to appreciate and promote cultural and spiritual practices that guide children’s development and help them find their place in the world. Parents learn to tell traditional stories in a way that builds parent-child bonds and enhances reasoning and language skills. Parents also explore practical ways of addressing conflict that may exist between traditional practice or belief or faith and child wellbeing. Every session ends with a model and practice component to try a new childrearing practice related to the topic.

Session 7: How do parents use spiritual & cultural traditions to teach young children

Session 8: Making decisions about traditional childrearing practices


ག་རམ་༣པ། ཨ་ལ་ཡར་སད་ཀ་ལག་ཆས་པར་རས་ཅན་ལག་ལན་འཐབ་ས་ བལ་རག་དང་སམས་ཤགས་བསད་བཅག་ནའ་ཡར་སད། (སབ་དས༧པ།)

ཕམ་ཚ་ལ་ ཨ་ལ་སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ལ་༨ ཚན་ག་རང་ལ་ ཡར་སད་བལ་རག་ག་དན་ལ་ལག་ལན་འཐབ་བཏབ་པའ་ཁང་རའ་ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་པར་རས་ཅན་ག་ཤག་བང་འད་འཐབ། ཕམ་ཚ་གས་ གཞ་གནས་བཞའ་ནང་ ཨ་ལ་ཡར་སད་ག་ད་ས་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་དབ་ཞབ་འབད་ན་ནང་ལ་ ཤག་བང་ལག་ལན་འཐབ་ན་ལབ་འང་། སབ་དས་ར་ར་བཞན་ནང་ ཁང་ཚ་གས་ བསན་གས་འབད་ནའ་དན་ལ་མཁ་བའ་ ཡར་སད་ཡར་དག་གཏང་ནའ་ ལག་ལན་གསརཔ་ཚ་ག་ད་ས་ ལག་ལན་འཐབ་ན་ཨན་ན་ལབ་འང་། ཁང་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཡར་སད་འག་ན་ནང་ལ་དཀའ་ངལ་ཡད་མ་དང་ དབང་པ་ལ་སན་ཞགས་ཡད་མ་ཚ་ངས་འཛན་འབད་ཐངས་དང་རབ་སར་འབད་ཐངས་ཀ་སར་ལས་ལབ་འང་། ཁང་ཚ་གས་ ལ་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ཡར་སད་བཏག་བཅག་ན་དང་ གང་འཕལ་ག་རམ་པ་ཡར་སང་རབ་ནའ་དན་ལ་ རན་གང་ཉང་བའ་རད་ཆས་བཟ་ན་ལབ་ན་ཨན།

སབ་དས་༩པ། མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་སད་བརག་ཞབ་དང་ཡར་སང་།སབ་དས་༡༠པ། མན་རག་ཡར་སད་བརག་ཞབ་དང་ཡར་སང་།སབ་དས་༡༡པ། ཁ་སད་ཡར་སད་བརག་ཞབ་དང་ཡར་སང་།སབ་དས་༡༢པ། མན་བསམ་གཏང་ཐངས་ཡར་སད་བརག་ཞབ་དང་ཡར་སང་།སབ་དས་༡༣པ། ཡར་སད་འཕས་ས་ས་བཏགས་མ་དང་དབང་པ་ལ་སན་ཞགས་ཡད་པའ་ཨ་ལའ་རབ་སར།སབ་དས་༡༤པ། རདམ་གལ་ཆ་ཧང་། རད་ཆས་བཟ་ཐངས་ང་སད།

ག་རམ་༤ པ། དབ་ཞབ་དང་མདན་བཟང་འཆར་གཞ། (སབ་དས་༢)

ཕམ་ཚ་གས་ཁ་རང་གས་ལབ་ཡད་མ་དང་ ཁང་གས་ ཨ་ལ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་ས། གསལ་དག་དང་དགའ་ཏག་ཏ། ཉན་སང་ཅན་དང་སང་སབ་དང་ལནམ་བཟ་ན་དན་ལ་ ལབ་ཡད་མ་ཚ་ དབ་ཞབ་འབདཝ་ཨན།

ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ཕཝ་རགས་པའ་གནས་སབས་ནང་ཕ་རགས་ན་ལ་གནད་པའ་ མ་ས་དང་འབལ་བའ་དཀའ་ངལ་ཚ་ག་སར་ལས་ ཁང་རའ་ཚ་གང་ཚ་བསན་གས་འབད་འབད་འང་། ཕམ་ཚ་གས་མ་སའ་གནས་སངས་འད་ མ་ས་ནང་ག་ཨ་ལ་ཡར་སད་ཀ་ཐག་ལས་བལ་རག་འབདཝ་ཨན། ཁང་ཚ་ག་ཐག་ལས་ང་བཅས་ཀས་ དམགས་ཡལ་ཚ་འགབ་མ་འགབ་ཤས་ཚགས་པའ་ཁར་ ཕམ་མའ་སང་བཞག་ལག་ལན་དང་ ཨ་ལའ་དན་ལ་མ་སའ་ཁ་ཐག་ལས་འབད་དག་པའ་སར་ལས་ཤས་ཚགས།

སབ་དས་༡༥པ། ང་གས་ག་ཅ་ལབ་ཚགས་ཅག ང་ག་ད་ས་འགར་བཅས་འག་ནགསབ་དས་༡༦པ། མ་སའ་ཨ་ལ་བད་སད་དང་འབལ་བའ་གབ་འབས་ཡར་དག་གཏང་ན་ལ་ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་འབད་དགཔ་ས།

5

STAGE 3: Using Pictorial Child Development Tools to Monitor and Stimulate Development (7 sessions)

Parents will receive their own pictorial child development cards that can be used to monitor development from birth to 8. Parents will learn how to use the cards to assess child’s development in four key areas. During each session they will also learn a new practice for promoting the development domain under discussion. They will learn how to identify and support children with developmental delays and disabilities. They will learn how to make low-cost toys to stimulate each age and stage of development. Modeling and practising new skills are components of every session.

Session 9: Assessing and stimulating Social and Emotional Development

Session 10: Assessing and stimulating Motor Development

Session 11: Assessing and stimulating Language development

Session 12: Assessing and stimulating Cognitive Development

Session 13: Supporting children with developmental delays and disabilities

Session 14: Importance of play – introduction to toy making

STAGE 4: Evaluation and Forward Planning (2 sessions)

Parents evaluate what they learned and how they have changed related to making children healthy and strong; smart and happy; safe and protected (child wellbeing).

They will discuss their concerns about community problems that affect early childhood outcome in the three areas. They will practice observing community with a child development lens. Through them we can see whether the objectives were achieved: improved parenting practices and community action for children.

Session 15: What have I learned? How I have changed?

Session 16: What might we do to improve community child wellbeing outcomes?


་ བ་ ས་ ་ ག། བ་ ས་ག་ འ་ ན་ ་ལག་ ན་ བ་ །

༡་ ཁ་བཟང་།ས་སགལ་པ་ནབ/ཀ་ སབ་སན་པ་གས་ ཕམ་ཚ་ དགའ་འཛམ་ག་ཐག་ལས་ཁ་བཟང་ཞ་ན།ཁ་ ཕམ་ཚ་ལ་ཆད་ག་ཡདཔ་ཨན་ན་ངས་འཛན་འབད་ཟར་སབ་ན།ག་ ཆད་ལས་ཡད་མ་འབད་སར་འག་ས་ མཉམ་རགས་ཚ་ག་ཚ་གང་དང་ བར་གདང་ཡད་མ་བཏན་ན་དང་ སབ་དས་སབས་ལ་ལབ་ཡད་མ་ཚ་བར་སར་འབད་ནའ་དན་

ལ་ ཁས་བངས་འཐན་ཡད་པའ་ཕམ་ཚ་འག་ཟར་སབ་ན།༢་ ཕ་མ་འ་ཁས་བངས་པ་ལ་ སབ་སན་པ་གས་དགའ་ཚར་འབད་ན།ཀ་ སབ་དས་ར་རའ་དན་ལ་ ས་ཚན་ནང་ལས་ གདམ་འཐ་འབད་ཡད་པའ་ ཁས་བངས་པ་ཕམ་འད་གས་ སབ་དས་ཀ་དན་ལ་ སབ་སན་པ་ལ་གགས་རམ་འབད་ན།

སབ་སན་པ་གས་ ཁས་བངས་པ་ལ་དགའ་ཚར་འབད་ན།༣་ ལབ་ཡད་མ་དང་ལག་ལན་འཐབ་ཡད་མ་ཚ་བསར་ཞབ་འབད་ན།ཀ་ སབ་སན་པ་གས་བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་ལ་ གསརཔ་གཅག་ག་སང་བ་འབད་བའ་སབས་ག་ཅ་འབང་ཡདཔ་ཨན་ན་ད་ན།• ཁང་ག་ཨ་ལ་གས་ངས་ལན་ག་ད་ས་འབད་ཡདཔ།• ཁང་གས་རང་སའ་གཉན་གགས་དང་ ཟ་ཚང་འཐས་མ་ཚ་ལ་ དའ་ལག་ལན་དང་ ཐབས་ཤས་ཅག་འཐདཔ་ལག་ལན་འཐབ་དག་པའ་སར་ལས་ བཤད་ད་བན་ཡ་ག།• ག་ཅ་འབད་ཡ།

ཁ་ ད་འབད་ནའ་དན་ལ་ཐབས་ལམ་ས་སར་ལག་ལན་འཐབ། དཔ་ཚ་ཡང་།• ཕམ་ཚ་ཆ་ས་ཡངན་ གསམ་གཅག་ཁར་ས་ཁ་སབ་ན།• དམངས་འཛམས་ཀ་དན་ལ་ ས་ཚན་ར་ར་ནང་ལས་འཐས་མ་གཅག་གས་ ཁང་ག་བསམ་འཆར་བར་སར་འབད་བཅག་ན།• ཕམ་ཚ་འབ་ནའ་དན་ལ་ ཨང་གངས་སན་ཏ་འབ་ནའ་ཐབས་ལམ་ལག་ལན་འཐབ། དའ་དན་ལ་ སབ་ཚན་འག་བཙགས་པའ་སབས་ལ་ ཕམ་ཚ་ལ་ཁང་རའ་ང་

རགས་ཀ་ཨང་ར་སད་ན། སབ་སན་པ་གས་ཨང་རགས་ག་ར་གཅག་ཁར་བས་ཞནམ་ལས་ རགས་ར་སལ་ཏ་འཐ་ན།• ཐབས་ལམ་གཞན་མ་གཅགཔ་འད་ ཁམ་ལ་དང་འབལ་བའ་ཉམས་མངས་ཚ་ བར་སར་འབད་ནའ་དན་ལ་ འཐས་མ་ག་འབད་རང་གཅག་འབ་ན་དང་ ད་ལས་

འཐས་མ་འད་གས་ གཞན་མ་གཅག་འབ་ན། གདང་ཁར་འཐན་ཏ་སབ་མ་ར་ར་བཞན་གས་ རང་སའ་བཤལ་མར་སབ་མ་གདམ་འཐ་འབད་ན། མ་ལ་འཐ་ཚར་བཞ་བཤལ་ལ་ སབ་སན་པ་གས་ བསམ་འཆར་བཀད་དག་མ་ར་ཡད་ག་ཟར་ད་ན། (སབ་མ་ཁས་བངས་པ་འཐབ་༢ཡང༣འཐ)

ག་ སབ་དས་འད་མཇག་བས་ཞནམ་ལས་ སམས་ཁར་ལས་མ་བརད་པར་ཧང་སངས་ས་ས་སད་པའ་བསང་ལས་ སབ་སན་པ་གས་མདར་བས་ས་ ཕམ་ཚ་གས་ སབ་མ་འད་ དན་ཐ་བཀད་ན།

༤་ ཤས་བ་གསརཔ་ཟར་བའ་དན་ཚན་ང་སད་འབད་ན།༤་༡ ད་རས་ཀ་དན་ཚན། སབ་སན་པ་གས་ཉནམ་དའ་ བསན་གས་ཀ་དན་ཚན་ཁབ་བསགས་འབད་ན།༤་༢ ཕམ་མའ་བསམ་འཆར། གནད་དན་ལ་ལ་གཅག་ནང་ སབ་སན་པ་གས་ ཕམ་ཚ་ལ་ དན་ཚན་དང་འབལ་བའ་ ག་དན་ད་ས་འག་བཙགས་ན། གཞན་མའ་དས་ཚད་

ནང་ སབ་སན་པ་གས་ རག་པ་གསརཔ་བར་སར་འབད་ན་དང་ ད་ལས་ ཕམ་ཚ་ལ་ དན་ཚན་ག་ ཁང་རའ་བསམ་འཆར་དང་ལག་ལན་ག་སར་ལས་ བར་སར་འབད་ཟར་སབ་ན།

༤་༣ རག་པ་གསརཔ། སབ་སན་པ་གས་ ཕལ་སད་ཀ་ཐག་ལས་ དས་ཡན་སར་མ་༣-༤འ་བར་ན་ ད་ཨ་ལའ་དན་ལ་ ག་ཅ་འབད་ཁག་ཆཝ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ རག་པ་གསརཔ་བར་སར་འབད་ན།

༤་༤ འཕལ་འཕལ་ས་ ས་ཚན་ལ་དང་ ཡངན་བསན་གས་འབད་དགཔ་གཉས་ན་བག་ཡད་པའ་ཐག་ལས་ རག་པ་གསརཔ་བཤད་པ་རབ་ན།

6

1.3 SESSION ROUTINE: TO BE USED FOR ALL SESSIONS

1. Greetings/ Welcome

a. The Facilitator greets parents by name in a friendly manner; b. Asks parents to identify absentees; c. Asks for volunteer to visit the absentee to express concern about his/her absence and to share

what was learned in the session.

2. Facilitator Acknowledges Parent Volunteer

a. A parent volunteer, who is selected from the group for each session, assists the Facilitator with the session. Facilitator expresses warm appreciation and thanks the volunteer

3. Review what was learned and applied

a. The Facilitator asks participants to share what happened when they tried new practice. • Howtheirchildrenrespond?• Didtheytalktospouseandextendedfamilymembersaboutthereasonforthispracticeanden-

courage members to use the same strategy?• Whathappened?

b. Vary the method for doing this. Examples include• Parentstalkinpairsorgroupsof3.Thisgivesvoicetoallparticipantsatthebeginningoftheses-

sion, a key factor in successful training. • Forplenary,askonememberfromeachgrouptosharetheirviews.• Useanumbermethodtocallonparents.Todothis,assigneachmemberanumberatthefirst

class. Facilitator has all numbers in an envelope and pulls random number to identify who will speak.

• Anothermethodistocallanymembertodiscusshomeworkexperienceandthatmemberthencalls on the next person. Each speaker selects the person who will speak next. After five have been chosen, the Facilitator asks if there are some others who want to comment. (Take 2 or 3 additional volunteer speakers.)

c. Facilitator briefly records what parents say and immediately after the session, while memory is fresh, completes these notes or makes it more legible.

4. Introduce topic: New Knowledge

4.1 Today’s topic: The facilitator announces discussion topic for the day. 4.2 Parents’ views: In some cases the facilitator begins by asking parents their understanding of this

concept. Other times the facilitator shares the new knowledge and then asks the parents to share their views or practices related to the topic.

4.3 New Knowledge: The facilitator takes 3-4 minutes to share New Knowledge, using plain language, and explains why this is important for children.

4.4 Sometimes the New Knowledge is explained in two brief segments separated by group work or discussions.


༤་༥ སབ་སན་པ་གས་ ད་བ་མདར་བས་གཅག་བཀད་ཞནམ་ལས་ དན་ཚན་ག་སར་ལས་ ཕམ་ཚ་ག་ཉམས་མངས་ཡངན་ ཚར་སང་དང་འབལ་བའ་སར་ལས་བསན་གས་འབད་ན་འག་བཙགས་ན། ད་ཡང་ འཐས་མ་ཚ་གས་ བསན་གས་འབད་ཡད་མ་ཚ་ཡངན་ སབ་སན་པའ་དན་ཚན་ཚ་ ཡངས་རགས་ས་ཧ་ག་མ་ཚགས་པའ་སབས་ཁག་ཆཝ་ཨན།

༤་༦ ཕམ་ཚ་ལ་ཁང་ག་བསམ་འཆར་ཡངན་ཉམས་མངས་ད་བའ་སབས་ལ་ ཐབས་ལམ་འད་ལག་ལན་འཐབ་ས་བལ།• ཡག་ཤབས་ནང་ལས་ཨང་འཐ་ན་དང་ འཐས་མ་ཚ་གས་སབ་མ་ག་ ད་བ་ཡངན་བསམ་འཆར་བཀད་དག་མ་ཡད་པ་ཅན་ག་སབས་བན་ན།• འཕ་མཐད་ད་བ་ད་ན། ཁད་ཀས་འབད་བ་ཅན་ ད་ས་ཨན་དག་མ་འད་ག་ཅ་ས་ཨན་ན་ ད་ག་སར་ལས་ཨ་ཙ་བཤད་ད་སབ་གནང་མས། ད་འད་གཙ་བ་ ཕམ་ཚ་གས་

ཨ་ལ་སང་བཞག་དང་འབལ་བའ་ ལག་ལན་བཟང་ཤས་ཚ་ག་སར་ལས་ དག་པ་ར་བཤད་པའ་སབས་ལ་ག་ན་བ་ཁག་ཆཝ་ཨན། འག་འཁདཔ་གཅག་ཨན་པའ་ཆ་ལས་ ད་ག་ཐག་ལས་ ལགས་པའ་ཆ་ཤས་ཡར་དག་གཏང་ན་དང་ གཅག་གས་གཅག་ལ་སབ་སན་འབད་ནའ་དགས་དན་ལ་ས་བ་བསད་བཅག་དག།

• གནམ་ར་འབད་རང་ ཨ་ལ་ལ་གནད་པའ་བསམ་འཆར་ར་བཀད་པའ་སབས་ ད་གཤམ་གསལ་ལར་དང་ལན་འབད་ན། ཁ་གས་སབ་མ་འད་ལ་ ཁད་ལ་ལ་གས་བསམ་འཆར་བཀད་ན་ཡད་ག། ཁད་ཀས་ བརད་པ་འད་ལ་ཁས་ལན་ཡད་མད། སར་བཏང་ལ་ས་ཚན་གས་ སབ་སན་པ་ཚ་གས་མངས་བའ་ཚ་གང་དང་ཅག་འཐད་མ་ཚ་ངས་འཛན་འབད་ན། ཨན་རང་ཕམ་ཚ་གས་ ཁ་ཡངན་མ་རའ་ཁམ་ཚང་ཚ་ལས་བསམ་འཆར་ལན་ན།

༥་ སང་ལ།(ས་ཚན/ཆ་ས་འབད་ན།)༥་༡ ཆས་ཚན་ནང་ག་དན་ཚན་ག་སར་ལས་ཤས་ན་ལ་ ཆ་རགས་འབད་ནའ་དན་ལས་འགན་ཁར་འགབ་ནའ་དན་ལ་ ཕམ་ཚ་ས་ཚན་ཆང་ཀ་ས་བཟ་ས་འཕད་ད་བསན་གས་

འབད་ན།༦་ སན་ཞ།༦་༡ ས་ཚན་ག་ལ་འད་དམངས་འཛམས་སར་བར་སར་འབད་ན་དང་ གཞན་མ་ག་བསམ་འཆར་བཀད་ན།༦་༢ ཐབས་ལམ་འད་ ཐབས་གནས་སབས་ག་ར་བར་སར་འབད་མ་ཚག་ཚན་ཚད་ ས་ཚན་ཚ་གས་ ཆ་ས་བཟ་ཞནམ་ལས་ གནད་དན་གཅག་ ཕར་ཚར་བར་སར་འབད་ན།

ད་གས་མང་ས་གས་བཅའ་མར་གཏགས་ནའ་ག་སབས་ཡད།༦་༣ བསམ་འཆར་བཀད་ཟར་སབ་ན།༦་༤ སབ་སན་པ་གས་ག་ཅ་ལབ་ཡདཔ་ཨན་ན་བཅད་བས་ན།༧་ སང་ལ་གསརཔ་བཟ་ན་དང་བསན་གས་འབད་ན།༧་༡ ད་ལས་ ཕམ་ཁས་བངས་པ་ཚ་གས་ ཉ་མ་བསན་གས་འབད་མའ་དན་ཚན་ག་ཐག་ལ་ ལག་ལན་གསརཔ་འགམས་སན་འབད་ན།༧་༢ བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་གས་ཁ་ཕན་བསན་གས་འབད་ན།༨་ ཁམ་ལ་དགས་སལ་འབད་ན།༨་༡ ང་བཅས་ཀས་ད་རས་ག་གཅག་ལབ་ཅ་ག་དང་ ང་བཅས་ཀས་ག་ད་ས་ལག་ལན་འཐབ་ན་ཨན་ན།༨་༢ ཕམ་ག་འག་ཁད་པ་གས་ ཕམ་ཚ་གས་ སང་ལ་གསརཔ་དཔ་སན་འབད་བལ་ནའ་ཁས་བངས་འབད་ན་ཡངན་ བསན་གས་འབད་བའ་སབས་ལ་ ལབ་ཡད་མ་

གཅག་དཔ་སན་འབད་ན་ལ་ཁས་ལན་ན།༨་༣ ཁམ་ལ་ག་གངས་ས་ གཉན་གགས་དང་ ཟ་ཚང་འཐས་མ་གཞན།ད་ལས་ ཁམ་ཚང་ཚ་དང་གཅག་ཁར་ རབ་སན་བཀད་ཡད་པའ་ ཕམ་མའ་སང་བཞག་དང་སང་ལ་

ཚ་ག་སར་ལས་ སབ་ན།༩་ བཤལ་མའ་སབ་དས་ཀ་དན་ལ་ ཕམ་ཁས་བངས་པ་འཐ་ན།༩་༡ ཕམ་ཁས་བངས་པའ་འགན་ཁར་འད་ འཐས་མ་གཅག་ལས་གཅག་ལ་བརད་ད་སར་རབ་ཨན། དའ་སབས་ཕམ་ལ་ལ་གཅག་གས་ ལ་འགན་གཅག་འབག་ནའ་

བ་སབས་བཏགས་ན་ལ་ ཡན་རངམ་འགར་ད་ཡདཔ་ཨན་རང་ དས་ཚད་ནང་ག་ར་གས་བཅའ་མར་གཏགས་དག།༩་༢ ས་ཚན་ཚ་ཁ་འགས་མ་འག་བའ་ཧ་མར་ སབ་སན་པ་གས་ བདན་ཕག་བཤལ་མམ་ནང་ ཕམ་ཚ་ག་ཁམ་ནང་བལ་བར་འག་ནའ་དས་སབས་བཟ་དག།༩་༣ དའ་སབས་ལ་ཁ་གས་ ཕམ་ཚ་གས་ སབ་དས་དང་འབལ་བའ་དན་ཚན་དང་ ལག་ལན་གསརཔ་ཚ་སད་ན་ག་ད་ས་ཧ་ག་ཡདཔ་ཨན་ན་ ར་ར་ས་ད་བཀད་འབད་ན།༩་༤ ཁང་གས་བཤལ་མའ་སབ་དས་འད་བསན་གས་འབད་ན་དང་ ཕམ་གཞན་མ་ཚ་གས་ དན་ཚན་ཐག་ལ་ལན་ག་ད་ས་རབ་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་བལ་ནའ་དན་ལ་ལག་ལན་

འཐབ་ན།༩་༥ དས་སབས་དའ་རང་ལ་ སབ་སན་པ་གས་ ཁས་བངས་འབད་ད་ཡད་པའ་ཕམ་ཚ་གས་ སབ་དས་བཤལ་མམ་ནང་ལ་ རག་རལ་དང་འབལ་བའ་སབ་སན་འབད་མ་

ཚ་ ཕམ་མའ་སང་བཞག་ག་ལག་ལན་གསར་པའ་ཐག་ལས་ དཔ་སན་འབད་ནའ་ག་སག་འབད་ན།7

4.5 The facilitator asks questions and launches a short discussion to find out parents’ experience or impressions related to the topic. This is important because if members do not fully understand what is being discussed or the facilitator’s point then the group work will be ineffective.

4.6 When asking parents their views or experiences try these methods: • Drawnumbersfromanenvelope,thenalsoinviteotherswhowanttorespondtothequestionor

comment on something that a member said. • Usefollow-upquestions:canyouexplainabitmoreaboutthat;whydoyouthinkthatis.Thisis

especially important when parent says something that represents a good childrearing practice but may be unusual for this community. This promotes “positive deviants” as leaders and encourages concept of teaching each other.

• Wheneveraviewispresentedthatmaybeharmfultochildren,dealwithitinthisway.“Doessomeone want to comment on what he said?” Would you agree or disagree with this statement?” Usually the group will identify the same thing that concerns the facilitator but the parent takes the feedback better from his/her neighbors.

5. Activities (Group/pair Work)

5.1 Parents meet in small groups to complete a task intended to help them delve into the subject matter.

6. Reporting

6.1 Group work is shared in plenary and others may give feedback.6.2 The method used is that each group shares one thing going back and forth between the two

groups until all ideas have been shared. This enables greater participation.6.3 Ask for feedback6.4 Facilitator sums up what was learned.

7. New Practice Modelled & discussed

7.1 The Parent Volunteer then demonstrates a new practice that relates to the day’s discussion topic. 7.2 Participants should discuss benefits.

8. Clarify homework

8.1 What did we learn today and how will we use it? 8.2 Parents agree to try the new practice modelled by the parent leader or one that they learned

during discussions.8.3 Homework also includes talking to spouse, extended family and neighbours about the recom-

mended parenting practices.

9. Select Parent Volunteer for next session

9.1 The Parent Volunteer role rotates from member to member. It may take some parents longer to develop confidence to take on the task, but over time all should participate.

9.2 Before the group departs, the facilitators arrange time to make a Home Visit to the parents’ house the next week.

9.3 At that time they will have a one on one interview about how well the parent has been able to understand the sessions and use the new practices.

9.4 They will discuss the next session and use the parent as a gauge for how other parents will respond to the topic.

9.5 At this time, the facilitator prepares parent volunteer to model a new parenting practice at the next session related to the skill being taught.


༡༠་ ཁ་འགད་པ།༡༠་༡ བཤལ་མའ་ཞལ་འཛམས་ཀ་ས་གནས་དང་དས་ཚད་གཏན་འཁལ་བཟ་ཡད་པ།༡༡་ སབ་སན་པ་གས་ཟན་ཐ་ཚ་གཅག་ཁར་བས་ན།༡༡་༡ སབ་དས་མཇག་བས་ཚརཝ་གཅག་ སབ་སན་པ་གས སབ་དས་ནང་ལས་ཐན་པའ་ ཟན་ཐ་ཚ་མཐའ་དཔད་འབད་ན།

8

10. Departure

10.1 Location and time of next meeting confirmed.

11. Facilitator consolidates notes

11.1 Immediately following the session, facilitator finalizes notes from the session.

རལ་ཡངས་ཕ་མའ་སང་གཞག་ཤས་ཡན་ལག་དབ།་ མ་ ་ ། ཕན་ གས་ ་ལམ་ ན།

ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་སར་ལས་ཕ་མའ་བསམ་འཆར་ཚ་བརག་ཞབ་འབད་ན།

་ རབ་ ངས།ཕམ་ཚ་གས་ལས་རམ་འད་ག་ཐག་ལས་ རང་སའ་བཟའ་ཚང་འཐས་མ་ཚ་གས་ ཁང་རའ་བཟའ་ཚང་ནང་ཨ་ལ་ཚ་ག་དན་ལ་ག་ཅ་ར་འབད་དགཔ་ཨན་ན་ཚ་ཤས་ན་ལ་རབ་སར་འབད་ཚགས་ན་དང་། དམགས་ཡལ་ད་ཚ་དན་སན་ཅན་ཅག་ས་ འགབ་ཚགས་ན་ལ་མཁ་བའ་ལག་ཆས་དང་ཐན་སད་ཚ་ཡང་འཐབ་ཚགསཔ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་ལས་རམ་ག་དན་ཚན་ཚ་ ཕམ་ཚ་དང་མཉམ་གཅག་ འག་དང་པ་བསན་གས་འབད་མ་ལ་གཞ་བཞག་ས་ལགས་བཅས་འབད་དགཔ་ཁག་ཆ། རམ་པ་དང་པའ་ནང་ ཨ་ལའ་བད་སད་དང་འབལ་བའ་བར་མཚན་ཚ་ག་རམ་པ་སག་ན་ཨན།

གཤམ་འཁད་ཚ་ཤས་ཚགསཔ་ས༌འབད།ཀ་ ཨ་ལ་ཚ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་ས།སམས༌ཀ༌ཀབ༌ལ༌མཁས༌དགས༌དང༌སམས༌དགའ༌ཏག༌ཏ། ད་ལས་ཉན་སང་དང་སང་སབ་དང་ལནམ་ས་བཟ་ནའ་

དན་ལ་ གཙ་རམ་ཅན་ག་ལག་ལན་ཚ་ག་སར༌ལས༌ཕམ་ཚ་ག་ཅ་ཤས་འབད།ཁ་ གཙ་རམ་ཅན་ག་ལག་ལན་ཚ་འགབ་ནའ་དན་ལ་ དག་པའ་གནས་ཚད་ཀ་རམ་པ།ག་ ཕམ་ཚ་གས་མངས་བའ་གདང་ལན་ཚ་མདར་བས་ཞནམ་ལས་དན་ཐ་བཀད་ན།

གས་བའ་འཕད་བསན་དང་ ལབ་སང་། ད་ལས་ སང་སབ་ཀ་ཐག་ལ་ འཕ་མཐད་ཀ་སབ་དས་འག་འདན་འཐབ་མ་འད་གས་ ཕམ་ཚ་ལ་ གཞ་རན་སབ་དས་ནང་ལ་བཀད་ད་ཡད་པའ་ གདང་ལན་ཚ་ལས་དག་པ་གཅག་ དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་ཐབས་ལམ་རམ་པ་་༧ཟར་མ་འད་ ལག་ལན་འཐབ་ཐག་ལས་སལ་ནའ་དས་ཚད་བནམ་ཨན། སབ་དས་སབས་ལ་མན་པར་ གཞན་མ་དས་ཚད་ནང་ ཕམ་ཚ་གས་ དཀའ་ངལ་གང་རང་ལ་ གདང་ལན་ཚ་ག་ད་ས་འབད་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ ཐབས་དང་གནས་སབས་བར་སར་འབད་ཚགས་ན་ཨན། དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་དང་འབལ་བའ་སར་ལས་མཇག་བས་ཞནམ་ལས་ སབ་སན་པ་གས་ སན་ཚན་ག་དན་ཚན་ནང་ག་རག་པ་གསརཔ་ཚ་ཕམ་ཚ་དང་མཉམ་ བར་སར་འབད་ཞནམ་ལས་ བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་གས་ ས་ཚན་ནང་ས་ དན་ཚན་འད་ག་ཐག་ལ་ བསན་གས་འབད་ན་ ཡངན་ འཚལ་ཞབ་འབད་ན། སབ་དས་ག་རའ་ནང་ ཕམ་མའ་སང་བཞག་ག་ལག་ལན་གསརཔ་ཚ་ག་ར་ དངས་ས་ལག་ལན་འཐབ་ས་ བལ་ཞནམ་ལས་མཇག་བསཝ་ཨན།

ཕམ་ཚ་ལ་ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་སར་ལས་ཤས་ཡན་དང་ཉམ་མང་ཚ་ཡད། ཁང་ཚ་གས་ ཁང་རའ་ཨ་ལ་ཚའ༌མ་ཚ་ནང་ མཐར་འཁལ་ཅན་གཅག་བཟ་ནའ་དན་ལ་ རག་རལ་ག་ཅ་བཟམ་ར་དགཔ་ཨན་ན་ད་ཚ་འགབ་ན་ལ་མཁ་བའ་ བཟང་པའ་ལག་ལན་ལ་ཤ་གཅག་ར་ཤས་ཏ་ཡདཔ་ཨན། ཨན་རང་ མ་ངམ་རང་རང་དང་ མ་ས་ལ་ཡད་པའ་ནས་མཐ་ཚ་ག་ཐག་ལ་ ཡར་དག་ག་བསར་བ་འབག་འང་ནའ་དན་ལ་ སབ་སན་པ་བརས་ཏ་ རང་སའ་ཆ་རགས་དང་ཁམ་ཚང་ཚ་ལས་ཡང་ ལབ་སང་འབད་ནའ་ག་སབས་ཚ་བནམ་ཨན། ད་རས་འག་དང་པ་ ཕམ་ཚ་དང་མཉམ་བསན་གས་འབད་མ་འད་གས་ མ་འངས་ཕ་མའ་སང་བཞག་ཤས་ཡན་ག་དན་ལ་ ངས་པར་ད་དག་མ་དང་ གས་བཀར་ལན་པའ་ཆ་ཤས་ཚ་གཞ་བཙགས་འབད་ཚགས་ན་ཨནམ་མ་ཚད་ ཨ་ལའ་གནས་ཚད་ཀ་ གཞ་འགམ་ཡང་ གཞ་བཙགས་འབད་ཚགས་ན་ཨན།


9

2. STAGE 1: FACILITATION GUIDE

Assess Parents’ Views about Child Wellbeing

2.1 BACKGROUND

The parenting programme will support families to know what they want for their children and gain the tools and resources needed to effectively support these goals. It is important to shape the parenting programme content based on initial discussions with parents. Stage 1 sets the stage for discussion about child wellbeing indicators.

Find out the following: a. What is the parent’s understanding about priority practices to make children healthy and strong; smart

and happy; and safe and protected?b. Level of success in achieving these priority practicesc. Summarize and record challenges parents face

Follow-up sessions on health, learning and protection provide time for parents to address some of the challenges mentioned in base-line sessions using a technique called – 7 steps of problem solving. Other times parents will simply share ideas about how they have handled that problem or think it could be solved. After problem solving, the facilitator shares new knowledge related to the topic and participants discuss or explore through group work. Every session ends with a demonstration of a new parenting practicethat applies the new knowledge in a practical way.

Parents already have a great deal of knowledge about parenting. They already know many positive practices that they can use to help children develop the skills for success in life. Building on individual and community strengths creates energy for change, and the opportunity to learn from friends and neighbours, as well as the facilitator. These initial consultations with parents establish a positive and respectful tone for future parenting education discussions. They also establish a baseline about the status of children.


མ་ ་ ། བ་ ས་ །ཨ་ལ་གཟགས་ཁམས་འཕད་བསན་དང་ལནམ་ས་བཟ་ན་དང་འབལ་བའ་ ཕམ་ག་བསམ་འཆར་དང་ལག་ལན།ད་ལས་ གདང་ལན་ཚ་བརག་ཞབ་འབད་ན།

དགས་དན།ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་བར་མཚན་ཚ་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ལས་རམ་ག་ནང་དན་ག་གཞ་རན་སང་ས་ཅག་ས་ གབ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལ་ལ་བརད་ལངམ་དང་བཟང་པའ་ཕན་བད་དང་འབལ་བའ་གབ་འབས་ཚ་ག་སར་ལས་ཕམ་ཚ་གས་ མན་བསམ་ག་ད་ས་ གཏང་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་བལ་དག། ད་བཟམ་མའ་སར་ལས་ བསན་གས་འབད་མ་ད་གས་ ཕམ་ཚ་ག་ཤས་ཡན་དང་ བསམ་སད། ད་ལས་ལག་ལན་ཚ་ལ་ ལགས་པའ་འགར་བཅས་འབད་ནའ་གཞ་རན་ཅག་གཞ་བཙགས་འབདཝ་ཨན། ད་ག་དན་ལ་ ཁག་ཆ་བའ་མཐན་སར་ག་རག་རལ་ད་ གཙ་བ་ གས་བསར་དང་ཤས་ཡན་སལ་ཐབས་ཀ་ཐབས་ཤས་ལག་ལན་འཐབ་ན་འད་ཨན།སམས༌ཁར༌བཞག༌དག་པའ་བར་འཕན།འཕད་བསན་ལགས་ཤམ་ཡད་མ་ད་གས་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ ས་ཁངས་ག༌རའ༌ནང་འགར་བ་འབད་ཚགས།ཨན་རང་ ཨའ་དང་ཨ་ལ་གཉས་ཆ་ར་ལ་བཞས་ས་ཚད་དང་ལནམ་ས་མ་འཐབ་མ་དང་། ཟད་བཅད་ཉང་བའ་ཟས་རགས་དང་། གཙང་ས་མད་པའ་གནས་སངས་ཀས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ནད་རགས་མ་འད་འཐབ་ན་དང་ གཟགས་ཡར་སད་མདཔ་བཟཝ་ཨན། གཟགས་ཡར་སད་མད་མ་འད་ བཞས་སའ་ཚད་ལངམ་ས་མ་འཐབ་མ་དང་།བཞས་ས་སས་ཚད་མད་མ་ལ་བརན་ཏ་བངམ་ཨནམ་མ་ཚད། གཟགས་སམ་ན་མད་པའ་རན་ད་གས་ ཨ་ལ་འད་ བ་རག་གང་འཕལ་འག་མ་བཅག་པར་ ཤས་་ཡན་སང་ན་ནང་ལ་ཡང་ལགས་གབ་ཚད་གཅག་ལས་བརལ་མདཔ་བཟཝ་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལ་ལ་བཞས་ས་བན་པའ་སབས་ ག་དམ་གཅག་ས་ བཞས་ས་གཙང་ས་དང་ལནམ་འབད་མད་པ་ཅན་ ཨ་ལ་ཚ་ག་གཟགས་ལ་འཐབ་ཡད་པའ་ཟས་བཅད་ཚ་ཡང་། ཆབ་གསང་རས་པ་བཤལ་མ་ལ་བརན་ཏ་བཏན་གཏངམ་ཨན། ཨ་ལ་ཚ་ལ་རང་མ་གཙང་ཏག་ཏ་དགཔ་མ་ཚད་ རདམ་རད་ནའ་དས་ཚད་དང་ ཉལ་ནའ་དས་ཚད་ཚ་ལངས་ས་དག། ད་ཚ་གས་ཨ་ལའ་ གཟགས་ཁམས་ཀ་བད་སད་ཡར་དག་གཏངམ་ཨན།དས་ཡན། ཆ་ཚད་༢། ག་སག་འབད་ན།༡་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་གཞ་ཚད་ཀ་ སར་ལས་ཡད་པའ་ཐག་ཁམ་ ༡པའ་དན་ཚན་ལ་གམས་འདས་ཚད་བཅག་ན།༢་ རག་པ་གསརཔ་འཐབ་ཡད་མ་ཚ་ ག་བ་འཇམ་ཏང་ཏ་ག་ཐག་ལས་ སར་མ་༣ལས་༤འ་བར་ན་ སང་བ་འབད་བཅག་ན།༣་ ས་གང་ལས་ཕམ་ཚ་ག་གས་ལས་ཁས་བངས་པ་ངས་འཛན་འབད་ཞནམ་ལས་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་སབ་དས་སབས་ལ་ རབ་སར་དག་པའ་ཞ་བ་འབད་དག།

ཁས་བངས་པ་འབད་འཐན་ཡད་པའ་ཕམ་ཚ་དང་མཉམ་ སབ་དས་ཀ་ནང་དན་ག་སར་ལས་ ཁ་སབ་ས་ ཁ་ཡངན་མ་ག་བསམ་ལན་དང་བསམ་འཆར་ཚ་ལན་དག། ཁས་བངས་ཐག་ལས་འཐན་པའ་ཕམ་ཚ་ལ་ཨ་ལ་ཚ་གས་ཁ་རའ་ཐ་ལ་ནང་ཡད་པའ་བཞས་སའ་རགས་བཟའ་བཅག་ན་ག་དན་ལ་་དཔ་རས་དང་འཁལ་བའ་ལག་ལན་འཐབ་ཐངས་ཀ་སར་ལས་ ག་སག་འབད་བཅག་དག།

ཅ་ཆས།༡་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་ཁམ་རས། ༼རབ་རན་ག་ཟར་སགས་ཀ་པའ་ནང་གཟགས༽༢་ ཨའ་དང་མཉམ་བཞས་ས་འབད་མ་དང་ བཞས་ས་གཅག་ཁར་ཟ་བའ་པར།༣་ ཨམ་བན་ཐངས་ཀ་སང་ག་དཔ་དབ། གཞ་རན་ཤས་ཡན་ལབ་ཡད་པའ་ཕམ་ཚ་གས་ དཔ་དབ་འད་བར་ཆགཔ་དང་ རང་ གས་ས་ལག་མ་ཚགས་པའ་ཕམ་ཚ་ལ་

སབ་སན་པ་འད་གས་ ཨམ་བན་ཐངས་ཀ་བསབ་བ་ཚ་སན་ཏ་བན་ཚར་ཞནམ་ལས་ དཔ་དབ་འད་ལག་ས་བན་དག།༤་ བར་དན་ཤག་བང་། རག་པ་ཡར་སད་དང་འཕད་བསན་ལ་མཁ་བའ་ཟས་བཅད་སར། ༼ཨམ་བན་ཐངས་ཀ་སར་ལས་བསབ་བ་ཚ་སན་བན་པའ་སབས་ལ་ལག་ལན་

འཐབ། ཟར་སགས་༡པའ་ནང་གཟགས༽


10

STAGE 1 SESSION 1

Assessing parents views, practices and challenges related to making children healthy and strong.

Purpose

The child wellbeing indicators form a strong basis for the content of the parenting program. Find out what parents believe about parenting practices that result in positive wellbeing by the time a child reaches 8 years. This discussion establishes a baseline for changes in parents’ Knowledge, Attitude and Practice (KAP). An essential facilitation skill is the use of dialogue vs. educative method.

Take Away Message

Good health affects all areas of a child’s development. Inadequate food and poor nutrition and hy-gienefor mother and childlead to increased infections and stunting in children. Stunting is caused by inadequate quantities and quality of food. Stunting is associated with poor cognitive development and low educational achievement. Parents may feed children well but if the food is not clean they may lose these nutrients due to diarrhea. Children also need fresh air, time for play and adequate sleep. These things also promote wellness.

Time: 2 hours

Getting ready 1. Be familiar with content in column 1 on the child wellbeing base-line2. Rehearse sharing the “new knowledge” in simple language, 3-4 minutes.3. Identify in advance a parent volunteer and request assistance during the parenting session. Talk to the parent volunteer about the content of the session and get her/his feedback and sugges-tions. Prepare parent volunteer to model new practice –(example; letting child self-feed any food in own plate).

Resource/ Materials

1. Child wellbeing Index (See Appendix Reference A)2. Cooking and Eating with Ama [poster]3. Breastfeeding – Storybook – NFE parents may borrow. Facilitator may read to non-literate par-ents after discussing feeding tips. 4. Information sheet – Nutrition for Brain Development and Health. (Use when discussing feeding tips. See Appendix 1).



སར་མ། སང་ལ།

༥

བན་པ་ལགས་ས།སབ་སན་པ་གས་ གས་འཆར་བཀད་པའ་དས་རན་སབ་དས་ག་རམ་པ་༡-༣དང་འཁལ་ཏ་འབད་ན། དའ་ནང་ལ་ ཁ་བཟང་ཞ་ན། ཆད་ག་སད་ཡདཔ་ཨན་ན་བལ་ན། ཁམ་ལ་འབད་མ་འབད་བལ་ན། འགམས་སན་ནང་ལ་ཁས་བངས་འབད་མའ་ཕམ་ཚ་ལ་ ངས་འཛན་བན་ན་དང་དགའ་ཚར་ཕལ་ན། སབ་དས་དང་པའ་ནང་ལ་སན་ཞ་འབད་དག་པའ་ཁམ་ལ་མད།

༡༠

སང་ལ་དང་པ། ང་སད།

ང་སད་སབ་དས་འད་གས་ཟ་ཚང་ཚ་ཨ་ལའ་དན་ལ་གལ་ཆ་བའ་མ་སའ་ས་ཚན་ཅག་ས་ ལ་འགན་འབག་ན་དང་ག་གས་་ཡང་མ་འབད་བའ་ཧ་མ་ བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་གས་ས་བ་ཆ་ཏག་ཏ་ས་སང་ལ་འབད་ན། ད་ཡང་འག་ག་ག་རམ་དང་འཁལ་ཏ་ལག་ལན་འཐབ་ན།

༡་ ཤག་ཀ་ར་ར་དང་མཚན་སག་རར་སད་ན་སད་ན།༢་ ཤག་ཀ་ར་ར་སད་ད་ཡད་མ་འད་ལ་ ཁང་ག་ཟ་ཚང་འཐས་མ་ཚ་ག་སར་ལས་པར་འབ་ན།༣་ བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་གས་ ཁང་རའ་ཟ་ཚང་འཐས་མ་ཚ་ག་སར་ལས་ པར་བས་ཏ་ཡད་མ་འད་ ར་ར་ར་བཞན་ད་ ང་སད་འབད་ན། ང་སད་ནང་

ཚད་དགཔ་ མང་ ཕ་དང་མ་ ད་ལས་ ལ་ག་ད་ཅག་ འག་ཡ་ག་ ལ་ག་ཅ་འབད་ད་ག་ག་ སར་ལས་ ཧང་སངས་ས་ས་སབ་དག།༤་ ཆ་མཉམ་གས་ ང་སད་འབད་ཚར་ཞནམ་ལས་ ན་ལས་མར་བཀད་ད་ཡད་པའ་ ད་བ་ཚ་ སར་མ་བཅ་ཐམ་ག་རང་ལ་ལག་ལན་འཐབ་ན་ཨན།

ཀ་ ཁད་ཀས་ སམས་ཁར་ལ་ འཇགས་སང་ཡང་ན་ ཧ་ལས་ས་ས་ཚ་ ག་ད་ས་རང་བང་ཡ།ཁ་ ཁད་ལ་ ཧ་ཀང་ག་ འགན་ཟ་དང་བལ་བའ་ མན་བསམ་གཏང་མ་འད་ ག་ཅ་ས་ཨན་ན།ག་ ཁད་རང་ཆང་ཀ་ས་སད་པའ་ནམ་དས་ལ་ སང་བ་་འབད་འབདཝ་ཡད་པ་ཅན་ ད་བ་དགཔ་ཅག་འབད་ཚགསཔ་འང་ མན་བའ་སམས་ཁ་ལ་

མ་ཤར་ག། ར་མཚན་ད་འབདཝ་ལས་བརན་ སན་གང་ལས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ལགས་ཉས་ཀ་འགར་བ་དང་ མཉམ་མང་ཚ་ ཚད་བཅག་ས་ ལག་ཅ་ལག་ཅ་ཡར་སད་ཀ་འགར་བ་ལ་ རབ་སར་འབད་ན་འད་གལ་ཆཝ་ཨན།

ང་སད་གབས་སང་།

ཀ་ གལ་སད་ཕམ་ཚ་གཅག་གས་གཅག་ང་ཤས་འདས་ཤས་མད་པ་ཅན་ གཤམ་ལ་འཁད་ཡད་པའ་ མང་སབ་ནའ་རདམ་འད་རད་བཅག་དག།ཁ་ ག་དམ་གཅག་ས་ ཁང་ཆ་ཁབ་ གཅག་གས་གཅག་ཧ་མ་ལས་ ང་ཤས་འདས་ཤས་ཡད་མ་ཨན་པ་ཅན་ ཁང་ར་ ར་ར་བཞན་གས་ ཁང་རའ་མང་

སབ་བཅག་ཞནམ་ལས་ ཁང་རའ་སར་ལས་ ཆ་རགས་ཚ་གས་མ་ཤས་མ་གཅག་སབ་བཅག་ན། རདམ་འད་ཡར་ལངས་ས་གལ་སར་སར་ས་བཟ་ཞནམ་ལས་རད་བཅག་ན།

༥

སབ་སན་པ་གས་ ཕ་མའ་ས་ཚན་ག་དགས་དན་དང་ (རམ་པ་༡པའ) སབ་དས་མང་རབས་གཅག་ནང་ལ་ གས་བསར་འབད་ནའ་དན་ཚན་ཚ་ག་ ང་སད་འབད་ན།

དགས་པའ་ཁངས་བཤད་ན།

ཨ་ལ་སས་ཞནམ་ལས་ལ༨ཚན་ག་དས་ཚད་འད་ ཨ་ལའ་མ་ཚས་ནང་ལ་ག་ན་ལས་ཁག་ཆ་བའ་དས་ཚད་གཅག་ཨན། དས་སབས་ད་ག་སབས་ལ་ ཨ་ལའ་རད་ལ་ག་ཅ་འབང་མ་འད་གས་ ཨ་ལ་འད་གས་དཔ་ཆ་ནང་ལ་ ལགས་ཤམ་འབད་ཚགས་མ་ཚགས་དང་། ཁ་ཡངན་མ་གས་ ལ་ན་ཚད་སན་པའ་སབས་ལ་ག་ཅ་བཟམ་འང་ན་ཨན་ན་ཚ་ག་ར་ ད་ལ་བརན་ཏ་འབང་མ་ཨན། ཁད་ཀས་ ད་རས་ཀ་ས་ཚན་ད་ནང་འང་མ་འད་གས་ ཁད་རའ་ལ་ན་ཚད་མ་ཁག་པའ་ ཨ་ལ་འད་ ལགས་ཤམ་ས་གཅས་སང་འཐབ་ན་ལ་ ག་དམ་གཅག་དག་སང་བསདཔ་ཨན་ན་གསལ་ར་ར་ས་སནམ་ཨན་མས།


11

Minutes Activity

5

Welcome:

The Facilitator follows steps 1-3 in-suggested session routine. This includes greetings; identification of absentees; homework review; recognize and thank Parent Volunteer who assists with a demonstration. There is no homework to report in session 1.

10

Activity One Introduction

This introductory session highlights the importance of families as a social unit for children and also serves as an ice breaking exercise from the participants. The steps are as follows:

1. Give a sheet of paper and a sketch pen each2. Get everyone to draw their family members on the piece of paper (10 minutes)3. Participants show their drawings and introduce themselves and their family members –

mentioning their names, sex, age, and what they are doing4. After everyone has introduced themselves, ask the following questions: (10 minutes)

a. Did you feel anything strange or frightening?b. Why do you think it is overwhelming?c. Did you realize that you could have done better if you had practice when you were

still a child? – relate it to how children learn and the importance of early experience and repeated practice for children.

Introduction: warm-up

a. If parents do not know each other, then play name game presented in the text box be-low.

b. If they already know each other, then ask each person to share their name and one thing others probably do not know about them. Do this while standing in a circle.

5

The facilitator introduces purpose of the parent group and topics to be discussed in first several sessions (stage 1) Explain purpose:

The early childhood years (birth-8 years) are the most important period in your child’s life. What happens then has a great influence on how well your child succeeds in school and what kind of adult she or he becomes. You have shown how much you care about your young children by coming to this group.



༥

ཁད་ཀ་སམས་ཁར་ ཁད་ལ་ཨ་ལའ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ ཚལ་མཐན་ག་ཤས་ཡན་མད་ཟར་བའ་ཚ་གངས་ཡང་འབང་ད་འང་། ད་ས་འབང་ད་ཡད་པ་ཅན་ ཐགས་ཚ་གངས་མ་ལངས་ ཁད་རའ་ཨ་ལ་འད་ ལགས་ཤམ་ས་ཡར་བསད་བཏག་བཅག་ན་ག་དན་ལ་ གཤམ་ལ་འཁད་ད་ཡད་མ་གསམ་ག་སར་ལས་ཤས་དག།

༡་ ཨ་ལ་གཟགས་ཁམས་ལགས་ཤམ་དང་སང་ས་ག་ད་ས་་བཞག་དགཔ་ཨན་ན།༢་ སམས་དགའ་ཏག་ཏ་ག་ད་ས་བཞག་དགཔ་ཨན་ན་དང་རག་པ་གསལ་དགས་ག་ད་ས་་བཟ་དགཔ་ཨན།༣་ ཉན་ཁ་མདཔ་དང་ཉན་སང་དང་ལནམ་ས་ག་ད་ས་བཞག་དགཔ་ཨན་ན་བཅས་གསམ་ག་སར་ལས་ཤས་དགཔ་ཨན།

ཁད་་ཀས་ཨ་ལ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་ས་བཞག་ཐངས། དགའ་ཏག་ཏ་དང་རག་པ་གསལ་དགས། ཉན་ཁ་མདཔ་དང་སང་སབ་དང་ལན་ས་བཞག་ན་ལ་མཁ་བའ་ལག་ལན་མང་རབས་ཅག་ག་སར་ལས་ཧ་མ་ལས་ཤས།

ཁད་ག་ར་གས་རང་ར་ས་སའ་ཉམས་མངས་དང་འཁལ་ཏ་ ཐབས་ལམ་མ་འདཝ་ར་ཤས་ད་ཡདཔ་ལས་ གཅག་གས་གཅག་ལ་བཤད་ཐ་གཏང་ཐག་ལས་དང་།བསམ་འཆར་བར་སར་འབད་ཐག་ལས་ ཁད་ཚ་གཅག་གས་གཅག་ལས་ལབ་ཚགས།

ང་གས་ཡང་ཁད་ཚ་གས་ར་འདད་བསད་པའ་དམགས་པ་ཚ་ འགབ་ཚགས་ན་ག་དན་ལ་ ང་རང་ག་ལབ་ཡད་མ་དང་ ཨ་ལ་གས་སང་སབས་མཁ་བའ་ བསབ་བ་ཚ་ཡང་བར་སར་འབད་ག།

༢༠

སང་ལ་དང་པ་ ༼ས་ཚན་ལ༽

ཨ་ལ་ཚ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་ས་ས་སད་ཚགས་ནའ་དན་ལ་ག་ཅ་འབད་དགཔ་འདག

ང་སད། ང་བཅས་ཀས་བསན་གས་གཙ་བ་ ཨ་ལ་ཚ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་ས་ས་སད་ཚགས་ནའ་དན་ལ་ག་ཅ་འབད་དགཔ་འདག་ག་གས་སར་ལས་འག་བཙགས་ན་ཨན།

བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་ས་ཚན་གཉས་ལ་བག་ན། ས་ཚན་ག་བ་དབ་ནང་ལ་ཐ་བཀད་ནའ་དན་ལ་ ཡ་ག་འབ་ཤས་མའ་ཕམ་ག་ཡདཔ་ཨན་ན་ངས་འཛན་འབད་ན།

དན་ཚན། ཨ་ལ་ཚ་ཆང་ཀ་ས་སད་པའ་ནམ་དས་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་ སང་ས་ས་སད་ནའ་དན་ལ་དགཔ་ག་ཅ་ར་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ ཁད་ཀས་ག་ཅ་ར་ཤས། དའ་སར་ལས་ ཁད་ཀས་ས་ཚན་ར་ར་བཞན་ནང་ལས་ཕར་བཤལ་འག་ཞནམ་ལས་ སར་རབ་ས་སབ་བཅག་དག། ཁང་ལ་ཡད་པའ་ཐབས་གནས་སབས་ཚ་ག་ར་སབ་ཚགས་ན་ག་དན་ལ་ ས་ཚན་ར་ནང་སར་ཐངས་གཉས་དམ་ར་ འག་ས་འད་དག།

ས་ཚན་ཚ་གས་དན་ཚན་ག་སར་ལས་ལགས་ཤམ་ས་ཧ་ག་ནའ་དན་ལ་ ས་ཚན་ར་ར་བཞན་ལས་དཔ་ར་བས་དག། ཚར་གཅག་ས་ཚན་ཚ་གས་དན་ཚན་ག་སར་ལས་ཧ་ག་ཞནམ་ལས་ ལ་འག་བཙགས་ཆག

དམངས་འཛམས། མ་ས་འད་ནང་ག་ཨ་ལ་ཚ་ག་འཕད་བསན་ག་གནས་རམ།

སབ་སན་པ་གས་སབ་ན། ཨ་ལ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་ སང་ས་འབད་བཞག་དག་པ་ཅན་ ཁད་ཀ་ཁ་ཐག་ལས་འབད་བ་ཅན འབད་དགཔ་ཚ་ག་ཅ་ར་ཨན་ན་ཚར་ཅག་ཉན་བལ་ག། ཁད་ཀ་སམས་ཁར་ལས་འབད་བ་ཅན་ ཁད་རའ་ཨ་ལའ་དན་ལས་གང་ག་གནས་སངས་ར་ར་བཞན་ནང་ འབད་དགཔ་ཚ་ག་ད་ས་ར་འག་ད་བཟམ་འདག


12

5

You may feel worried that you have inadequate knowledge about children’s development. Please do not worry. For your children to have good outcomes you need to know only three things: How to make children healthy and strong; happy and smart; and safe and protect-ed.

You already know many practices that help children become healthy and strong; happy and smart; safe and protected.

One of you may know one thing and another knows something else. By talking and sharing we can learn from each other.

I will also share some things I have learned and some childrearing tips that may help you achieve your goals.

20

Activity 1(Group Work)

What do children need to be healthy and strong?

Introduction: We will begin our discussion about what children need to be healthy and strong.

Get them into two groups. Identify a parent who can write responses in a group-work note-book.

Topic: What is your understanding about what children need during early childhood years to be healthy and strong? Go around each group and take turns sharing. You may go around two times until all ideas are shared.

Take one example from each group so that everyone is clear about the topic. Once they are clear they can begin work.

Plenary: Status of children’s health in this community

Facilitator says: Let’s listen to the things you think are important for making children healthy and strong. Let’s see how well you think things are going for your children in each area(health, learning and protection).



༢༠

ཀ་ ད་ག་སར་ལས་ག་ད་ས་འབད་ན་ཨན་ན་ཟར་བ་ཅན། ས་ཚན་ར་ར་བཞན་གས་ འབད་བཞན་ད་ཡད་པའ་ལག་ལན་ར་ར་ལག་ས་བལ་ག།ཁ་ ལག་ལན་ཚ་ལག་བཅག་ཞནམ་ལས་ སབ་སན་པ་གས་ ས་ཚན་ར་ར་བཞན་ལ་ ལག་ལན་ཚ་ག་ར་ཁང་ལ་ཚལ་དང་མཐནམ་ས་འག་ད་ཡད་མད་

ད་དཔད་འབད་ཞནམ་ལས་ སན་ཞ་ཕལ་མ་འད་ལ་ གསལ་ཞ་དའ་མཐའ་མར་དགའ་འཛམ་ལན་པའ་གདང་ག་པར་རས་ཅག་འབ་ཟར་སབ་ན།ག་ ག་དམ་གཅག་ས་ དན་ཚན་འད་ ཁད་མང་ཤས་གཅག་ལ་ གདང་ལན་ཅན་ཅག་ས་ཚར་བ་ཅན། ང་བཅས་ཀས་ དན་ཚན་འད་ག་སར་ལས་ སན་ཞ་

འབད་མ་འད་ལ་ རགཔ་ཟ་བའ་གདང་ག་རམ་འགར་རས་མ་ཅག་འབ་ཟར་སབ་དག།ང་ ས་ཚན་གཉས་ཀ་བར་ན་ དན་ཚན་ཡངས་རགས་བར་སར་འབད་མ་ཚར་ཚན་ཚད་ འཕ་མཐད་ད་ར་བར་སར་འབད་དགཔ་དང་ འཕད་བསན་ག་སར་

ལས་ག་བར་ཡར་སང་རབ་ཐབས་ལ་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་ལག་ལན་ར་ར་བཞན་ག་ར་བར་རགས་ར་བཀད་དག།ཅ་ འད་དགཔ། བཤལ་མའ་སན་ཚན་ནང་ལ་ ང་བཅས་ཀས་གདང་ལན་ད་ཚ་ལས་ དག་པ་གཅག་གདམ་འཐ་འབད་ཞནམ་ལས་ རགཔ་ཟ་བའ་རམ་

འགར་དང་ལན་པའ་གདང་ག་པར་ཚ་ དགའ་འཛམ་ལན་པའ་གདང་ག་པར་ལ་ འགར་ཚགས་མ་ཚགས་ཀ་ཐབས་ཤས་ཚ་བལ་ན།ཆ་ ལགས་ས། འ་ན་ད་ ན་ལས་མར་ང་བཅས་ཀས་འབད་ན་ཨན།

༡༠

རག་པ་གསརཔ།

ཨ་ལའ་ཟས་བཅད་དང་འབལ་བའ་སར་ལས་ཤས་དགཔ་དང་འབད་དགཔ་ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་ཚ་ག་སར་ལས།

སབ་སན་པ་གས་སབ་ན། ཨ་ལ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་ས་བཟ་ཐངས་ཀ་སར་ལས་ཨན་པའ་ ད་ལའ་སབ་དས་ད་ནང་ ང་ག་ཁ་ཐག་ལས་ ཨ་ལ་ལ་ཨམ་བན་པའ་སབས་ལ་ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་འབད་ཤས་དགཔ་དང་འབད་དགཔ་དག་པ་གཅག་ཡད་མ་ཚ་ག་སར་ལས་བཤད་ད་སབ་ན་ཨན།

ཨ་ལ་སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ཟཝ་དག་མ་ལངས་ཚན་ཚད་ ཨ་ལ་ལ་དག་པའ་ལ་འད་ཨའ་ག་ཨམ་འད་རངམ་གཅག་ཨན། དས་ཚད་ད་ག་རང་ལ་ ཨ་ལ་ལ་ཨམ་རངམ་གཅག་ བན་དག་ཟར་སབ་མ་འད་ ཁད་ཚ་གས་ག་གཝ་འང་། ད་ག་ཅ་སབ་ནའ་རས་ཨན་ན། (ད་ག་ག་དན་ག་ཅ་སན་ས་ཟར་བ་ཅན་ དས་ཚད་ད་ག་སབས་ལ་ ཨམ་མ་གཏགས་ གཞན་བཞས་སའ་རགས་བན་ན་ཕར་ར་བཞག་ ཆ་དང་འཐང་ནའ་ཁ་བ་ག་རགས་དང་བཞས་སའ་རགས་གཞན་ ག་ཅ་ར་ཨན་རང་ ཐག་པ་གཅག་ཡང་བན་ན་མ་འང་ཟར་བའ་དན་ཨན་མས།)

ཕ་མ་ཚ་ལ་ ཁང་ཚ་གས་གལ་ཆ་བའ་ར་མཚན་དག་པ་གཅག་སམས་ཁར་དན་ཚགས་པས་ག་ཟར་ད་ན།[སབ་སན་པ་གས་བཀད་ན] ༡) བཙག་པ་ཞགས་ཡད་པའ་ཆ་གས་བཤལ་ནད་བཀལཝ་ཨན། ༢) ཨ་ལའ་ཕཝ་འད་ ཨའ་ག་ཨམ་མ་གཏགས་ བཞས་ས་གཞན་བཞ་ནའ་ནས་པ་ག་སག་མད། ༣) ག་དམ་གཅག་ས་ཨ་ལ་ལ་བཞས་སའ་རགས་གཞན་བན་པ་ཅན་ ཨ་ལ་འད་གས་ཨ་ག་ཨམ་ཉང་ས་གཅག་ལས་བརལ་འཐང་མ་བཏབ་ ད་གས་ས་ ཨའ་ག་ཨམ་ག་ཐན་ཤགས་ཡང་མར་བབ་ས་ཉང་ས་འགཝ་ཨན། ༤) ཨའ་ག་ཨམ་ནང་ ཨ་ལ་འད་ལ་དག་པའ་ཟས་བཅད་ཀ་རགས་ག་ར་ཚངམ་ས་ཡད།

ཟཝ་དག་ལང་ཚར་ཞནམ་ལས་ ཨ་ལ་འད་ལ་ཉམ་ཨ་རག་ར་བཞས་སའ་རགས་མ་འདཝ་ཚ་བན་དག། བཞས་སའ་རགས་ལས་ཁག་ཆ་ཤས་ར་ ཟས་བཅད་པར་ཊན་ཡད་པའ་ཟས་རགས་བན་དགཔ་འད་ཨན། ད་གས་ཨ་ལའ་རག་པ་འཕལ་ན་ལ་ཕན་ཐགཔ་ཨན། ཟས་བཅད་པར་ཊན་འད་ག་ཅ་ནང་ལས་འཐབ་ས? (ཟས་བཅད་འད་གཙ་བ་ཤ་དང་ས་རག་ནང་ལས་འཐབ་ཨན། ཨན་རང་ སནམ་ཅངམ་དང་དལ་ག་རགས་ཚ་ལས་ཟས་བཅད་ད་འཐབ་ཚགས) ས་རག་འད་ཨ་ལའ་དན་ལ་ག་ཅ་ས་ལགས་ཤམ་ཨན་ས? [ས་རག་འད་ཨ་ལའ་རག་པ་འཕལ་ན་དང་ གཟགས་སམ་ན་ལ་གལ་ཆ་བའ་ཨན་པའ་ཁར་ ཤ་དང་ཕདཔ་ད་བཙཝ་འཇམ་པའ་ཁར་ རན་གང་ཡང་ཉངམ་མ་ཚད་ ཤའ་རགས་མ་བཟའ་མ་མང་ཤས་གཅག་གས་ས་ར་འད་བཟའ་བཏབ་ལས་བརན་ཏ་ཨན།)

གལ་ཆ་བའ་ཟས་བཅད་ཚང་དགཔ་གཅགཔ་འད་བ་ཊ་མན་འད་ཨན།ཟས་བཅད་ད་འད་ཤང་འབས་དང་ཚད་བསའ་རགས་ལས་འཐབ་ཚགས།ཨ་ལ་ཚ་ག་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་ས་ཞབག་ཐབས་ལ་ཤང་ཚལ་འབས་གསར་པའ་རགས་དང་ཚད་བས་ཧནམ་ཚ་བན་དག།དའ་དན་ལས་ཚལ་ལ་བཀག་གནགཔ་འཚམས་ས་ཅག་འབད་མ་དང་བཀག་ཧནམ་ས་ཡད་པའ་ཟས་རགས་ཚ་འཚལ་དག།ད་ཚ་ནང་དམགས་བསལ་ད་ཨ་ལ་ཡར་བསད་ལ་མཁ་བའ་ཟས་བཅད་བ་ཊ་མན་ཡད།ཁད་ཀས་ ཚལ་ལ་དང་འབལ་བའ་ཟས་རགས་དང་ ཟས་རགས་ཧནམ་ག་རགས་ར་དཔད་རག་གཏང་ཚགས་པས་ག? ཁད་རའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ཉནམ་ཨ་རག་ར་ ལག་ལ་བཀད་པའ་ཟས་རགས་ཚ་འཐབ་ཚགསཔ་ས་འབད།


13

20

a. Here is how we will do it: Each group reads one practice.b. After reading the practice, the facilitator asks if this is going well with most of you then

we will ask the reporter to draw a smiling face next to the statement.c. If this is a challenge for most of you then, we will ask the reporter to draw a frowning

face.d. Continue until going back and forth between the two groups until all is shared and a

symbol is drawn beside each parenting practice to promote health.e. Facilitator ask: In the next session would you like to select some of these challenges

and see if we can come up with solutions to turn a sad face into a happy face?f. Good that is what we will do.

10

New knowledge:

Important things to know and do regarding child nutrition

Facilitator says: In this session about making children healthy and strong I would also like to share something important to know and do when feeding children.

The only food that babies need in the first six months is breast milk. You have heard the term exclusive breast-feeding. What does that mean? [It means not even a drop of water or any other liquid or food]

Ask Parents, if they can think of some reasons that is important. [Facilitator notes: [1)Con-taminated water causes diarrhoea; 2) the baby’s digestion is not ready for other foods; 3) if baby takes other foods then s/he will take less milk and the mother will start to produce less milk and 4) Mother’s milk has all the important things a baby needs.]

After six months children need variety of foods every day. The most important food is pro-tein. It promotes brain growth. How do we get protein? [Meat and eggs are best source; pulses also contain protein] Why are eggs so good for children? [Has everything a child needs for brain and growth. Easy to cook and eat. Low cost, compared to meat and is ok for many vegetarians. ]

Another important food is vitamin, which is foundin fresh fruits and vegetables. Children need fruits and vegetables every day to maintain good health. Look for dark orange and green foods these contain special vitamins the child needs for growth. Can you think of some orange foods? Some green foods? Make sure your child gets these and protein every day.



༡༠

ཨ་ལའ་ཕཝ་ཆང་ཀ་གཅག་ལས་བརལ་ཏ་མདཔ་ལས་ ཕཝ་གངམ་འཇམ། ཁད་རའ་ཨ་ལའ་བཞས་ས་འད་ ཐ་ལ་ནང་བགས་ཏ་ཚད་འཇལ་ཞནམ་ལས་བན་པ་ཅན་ ཨ་ལ་འད་གས་ བཞས་ས་ག་དམ་གཅག་བཟའཝ་མས་ག་ཚད་ཤས་ཚགས། ད་འབདཝ་ལས་ རང་དང་གཅག་ཁར་རང་ག་ག་ཐ་ལ་ནང་ལས་མ་བན་པར་ས་སར་ས་བགས་ཏ་བན་དག།

ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ཉནམ་གཅག་ལ་ བཞས་ས་དས་ཕགས་གསམ་དང་ ཁ་ཟས་ལག་ཟས་ཐངས་གཉས་ད་ར་བན་དག། ཨན་རང་བང་ཅག་བཙང་ས་བན་ན་མ་འང་།དའ་ནང་ལས་ ད་པ་ག་ད་མཛར་འད་ ཨ་ལའ་དན་ལ་ཁག་ཆ་ཤས་གཅག་ཨནམ་ཤས་དག། ད་ཡང་ ཉནམ་གཅག་ག་རང་ལ་ ཨ་ལའ་ཀདཔ་ལ་དག་པའ་མར་ཁ་བཟམ་གཅགཔ་འད་ ད་པའ་ད་མཛར་འད་ཨནམ་ལས་བརན་ཏ་ཨན།

ཁས་བངས་ཐག་ལས་འཐན་ཡད་པའ་ང་བཅས་ཀ་ཕམ་ཚ་གས་ བཞས་ས་བན་ཐངས་ཀ་བསབ་བ་ས་སར་གཅག་སན་ན་ཨན།

༡༠

ཁས་བངས་ས་ཐན་ཡད་པའ་ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ ཁ་རང་གས་བཞས་ས་བཟའ་ཐངས་ཀ་སང་བའ་སར་ལས སན་ན།

ཕམ་གས་ ཨ་ལ་ལ་༢ལངས་མ་གཅག་ལ་ མག་མཇག་གང་རང་གཅག་བཏག་ས་ཡད་པའ་ངང་ལག་གཅག་ པགས་ཀ་མ་ཤབས་པར་ཨ་ལ་འད་ལ་སད་ན། ད་ལས་ ཨ་ལ་འད་ལ་པགས་ཀ་ཤབས་ཏ་ཟ་བཅག་ན་ག་ཐབས་ཤས་སག་ན། བཞས་སའ་སར་ལས་བཤད་ཐ་གཏང་ན། ཕམ་ཁས་བངས་པ་འད་གས་སབ་ན།“སར་བཏང་ལ་ཕམ་ཚ་གས་ར་ ཁང་རའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་བཞས་ས་བན་ཨནམ་ད་ ད་ས་བན་མ་འད་ ང་བཅས་ཕམ་ཚ་གས་འབད་བ་ཅན་ ཨ་ལ་བཞས་ས་བཟའ་བཅག་ནའ་ཐབས་ཤས་ལགས་ཤམ་གཅག་ས་བརཝ་མས། ད་འབདཝ་ད་ འཕལ་འཕལ་ང་བཅས་ཀས་དབ་བ་དཔད་ད་བལ་བ་ཅན་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ ཁང་ཁ་རའ་ཐངས་ས་བཞས་ས་བཟའ་བཅག་པ་ཅན་ ད་སབས་ལགས་ཤམ་ས་བཟའ་སར་ཡང་མཐང་ན་ཡད། ཁང་ལ་དཀགས་མ་བཅག་པར་ ང་བཅས་ཕམ་ཚ་གས་བན་པ་ཅན་ ཨ་ལའ་སམས་ཁར་ཁང་ལ་དཀགས་མ་བཅག་པས་ཟར་མན་ད་ཡདཔ་ལས་ ཁང་རང་ག་ཐང་ས་བཟའ་བཅག་དགཔ་འད་ཡང་ཁག་ཆ། བསམ་འཆར་ལན་ན། ད་ག་སར་ལས་ཕམ་ཚ་གས་འབད་བ་ཅན་ག་དས་ས་མནཝ་མས། ད་གས་ ཁང་ག་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ཕན་ཐགས་ད་བཟམ་ས་མཇལཝ་མས་ག?

གདམ་ཁ་ཅན་ག་ལས་ས། ཉནམ་གཅག་ག་བཞས་ས་དས་ཕགས་གསམ་དང་། ཁ་ཟས་ལག་ཟས་ཐངས་གཉས་ཀ་ ཐ་ག་ད་ས་བཟ་དགཔ་ཨན་ན་སན་བན་ན་དང་བསམ་འཆར་ལན་ན།གཤམ་འཁད་ཀ་ད་བ་ཚ་གང་ག་འགམས་སན་ག་ལས་ས་མཇག་ཚར་ཞནམ་ལས་བསན་གས་ཀ་དན་ལ་ལག་ལན་འཐབ།

༡་ ང་བཅས་ཀས་ཨ་ལ་ཚ་ལ་བཞས་ས་ང་བཅས་རའ་ཐ་ལ་ནང་གཅག་ཁར་མན་པར་ ཐ་ལ་ས་སར་ནང་ག་ཅག་ས་བགས་བན་དགཔ་ས?༢་ ཨ་ལ་གས་ཟ་ཕག་ར་ལ་མང་ཉང་ག་དམ་གཅག་ཟཝ་ཨན་ན་ག་ཚད་ག་ཅ་ས་མཇལ་དགཔ་ས?༣་ ཨ་ལ་ག་མཐའ་སར་ཏ་འདག་འཇགས་ལན་པའ་གནས་སངས་ཡདཔ་ད་བ། གནས་སངས་ལགས་ཤམ་ས་ཡདཔའ་སབས་ལ་བཞས་ས་ཡང་

མང་ས་ཟ་ད་ཡད་མ་འད་ག་ཅ་ས་ཨན་ན?་༤་ བཞས་ས་ཕམ་གས་ས་མ་བན་པར་ཁང་རང་གས་ཟ་བཅག་མ་ལ་བརན་ཏ་ཨ་ལ་འད་ལ་ཁ་ཕན་ག་ཅ་འཐབ་ཚགས་པས།

༥མཇག་བས།

སབ་དས་འད་མཇག་བས་ཨནམ་ལས་ སབ་སན་པ་གས་ ད་རས་ལབ་ས་ཡད་པའ་གནད་དན་གལ་ཅན་ཚ་ཐགས་ཁར་བསམས་བཞག་དགཔ་འད་ཁག་ཆ་ཟར་སབ་ན། སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན་བར་སར་འབད་ན།


14

10

Children’s stomachs are small and they fill up quickly. Put your child’s food in a plateso you are sure how much s/he is eating. This is better than feeding from your plate. Why is that?

Feed them at least 3 meals and 2 snacks per day. However, do not force your child to eat. Remember, breakfast is the most important meal of the day. It is the petrol for your child’s brain to work during the day.

Our parent volunteer is going to provide another feeding tip.

10

Parent Volunteer demonstrates self-feeding practice.

Parent gives 2-year-old child a banana opened at end but not peeled. Encourage child to peel and eat. Talk about the food. PV says, “Parents usually feed their children. We think it is a good way to get them to eat. But sometimes children eat better when they self-feed. It makes them feel in control. And it is interesting to them to touch food and feed self.” Feed-back: What do parents think about this? Do they see benefits for children?

Optional Activity – Show how to design a menu for the day; 3 meals and 2 snacks and mea-sure food and discuss feedback

Use the following questions for discussion after the above demonstration:

1. Why should we put child’s food in own plate rather than feeding from our plate?2. Why do we need to measure portions at each meal?3. Children eat more food when the environment is happy than if there is stress. Why is

that?4. What benefits does the child gain by self-feeding?

5

Wrap-up

Facilitator says that the session is now over and it is time to remember the important things we learned today. Share take away message.



༥

ཁམ་ལ།

ཁད་རའ་ཨ་ལ་འད་ལ་ བཞས་ས་ཐ་ལ་་ནང་ལ་བགས་ཞནམ་ལས་ ཁ་རང་གས་བཟའ་ནའ་སང་བ་འབད་བཅག་དག།

ཁད་ཀས་འབད་ན་མད་པའ་རགས་ད་རས་ཀ་ལ་རས་ནང་ལས་ག་ཡད་མ་ཚ་མན་བསམ་གཏང་ཞནམ་ལས་ ད་ཚ་ལས་འཐབ་པའ་ལག་ལན་བཟང་ཤས་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་ས་བལ།

ཁད་ཀས་ལབ་ས་ཡད་མ་ཚ་ ག་སར༌ལས༌ཁད༌རའ༌གཉན་གགས་དང༌བཟའཚང༌འཐས༌མཚ༌ལ༌སབ༌བན༌དག། ཁམ་ནང་ག་རན་ཤས་ག་ར་གས་ད་ག་སར་ལས་ཤསཔ་ལས་བརན་ཏ་ ཨ་ལ་བདག་འཛན་དང་འབལ་བའ་ཐབས་དང་གནས་སབས་ཚ་ཅག་ར་ཐདཔ་ས་ ལག་ལན་འཐབ་མ་ལ་བརན་ཏ་ ཨ་ལ་རང་ཐང་དངས་ན་ལ་ཕན་ཐགས་ཚགས།

ནངས་པ་གནངས་ཚ་འངམ་ད་གང་ལབ་ར་བསམས་འབན་གནང་། (སབ་སན་ག་རའ་མག་༨པ་ལ་གཟགས)བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།ཕམ་ག་ར་ལ་ ཕམ་མའ་སང་བཞག་ག་སར་ལས་ཧ་ལམ་ལགས་ཤམ་ས་ར་ཤས། ཨན་རང་ཕ་མའ་སང་བཞག་འད་ རང་གས་ཧ་མ་ལག་ལན་འཐབ་ཡད་མ་ཚ་ལ་མན་བསམ་གཏང་པ་ཅན་ད་རང་ཧང་བཀལ་ཡར་དག་གཏང་ཚགས།

ང་བཅས་ཀས་ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་ལས་རམ་ནང་ལ་བསན་གས་འབད་ད་ཡད་མའ་དན་ཚན་ཚ་ ང་བཅས་རའ་གཉན་གགས་དང་ རང་དང་གཅག་ཁར་སད་མའ་ཟ་ཚང་འཐས་མ་གཞན་མ་ཚ་ལ་ཡང་སབ་བན་དགཔ་འད་ག་ཅ་ས་ཁག་ཆཝ་ས?


15

5

Homework Try giving your child food in own plate and allow them to self-feed.

Think about some of the things you heard today that you are not doing and try to add some of these good practices.

Talk to your spouse and family members about what you learned. Children benefit when all the adults that take care of them share the same beliefs and practices related to childcare.

Next time please bring a piece of soap. (See session routine #8)

Ideas for Reflection and Action

All parents have a great deal of knowledge about parenting. Parenting is improved when we take time to reflect on practice.

Why is it important to share what we discuss with spouse and extended family members who live in the home?



མ་ ་ ། བ་ ས་ །འཕ་མཐན་གས་བསར། འཕད་བསན་དང་འབལ་བའ་དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་སར་ལས་ཡངན་ ཨ་ལའ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་ས་བཟ་ནའ་ཐབས་ཤས་གསརཔ་ཚ་ལབ་ན།

དགས་དན།ད་ནང་ཨ་ལའ་གཟགས་ཁམས་འཕད་བསན་དང་འབལ་བའ་བད་སད་ཀ་སར་ལས་འཕ་མཐད་དང་ལན་འབད་དགཔ་ཡད་མ་ཚ་བསན་གས་འབད་ན་ཨན། ད་ག་དན་ལ་ཕམ་ཚ་ལ་ ཨ་ལའ་གཟགས་ཁམས་འཕད་བསན་འད་ག་ཅ་གས་སང་ས་བཟ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་གཅག་གས་གཅག་ལ་ད་བ་བཀད་ད་ཐབས་ཤས་འཚལ་བཅག་ན། ད་ག་སབས་ལ་ཕམ་ཚ་གས་ གང་ག་སབ་དས་སབས་ལ་ཁང་ར་གས་བཀད་ཡད་པའ་ཨ་ལའ་འཕད་བསན་དང་འབལ་བའ་དཀའ་ངལ་ལས་ གཅག་ག་ཐག་ལ་ དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་ཐབས་ཤས་ལག་ལན་འཐབ་ཐངས་སར་ལས་ལབ་ན་དང་། ད་དང་གཅག་ཁར་ ལབ་དགཔ་འཐབ་གཅག་ཡད་མ་འད་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་རག་རལ་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་ཐག་ལས་ གཙང་ས་ག་སར་ལས་གས་བསར་འབད་ད་ལབ་ན།སམས༌ཁརབཞག༌དག་པའ་བར་འཕན།ཕམ་ཚ་ག་སམས་ཁར་ ང་བཅས་ལ་ཐན་ཁངས་ཚད་གཅག་ལས་བརལ་ཏ་མདཔ་ལས་ ང་ག་ཨ་ལའ་དན་ལ་ས་སར་གཅག་ག་ཅ་ཡང་འབད་མ་ཚགས་པས་ཟར་བའ་མན་བསམ་བཏང་ན་ཡང་ཡད། ད་འབདཝ་ད་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ཕན་ཐགས་གཙ་བ་ ཕམ་གས་ ཨ་ལ་སང་བཞག་ཐབས་པའ་སབས་ལ་འབང་བའ་ གདང་ལན་ཚ་སལ་ནའ་ཐབས་ཤས་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་པའ་སབས་ལ་བངམ་ཨན། གཟགས་ཁམས་འཕད་བསན་ལགས་ཤམ་དག་མ་འད་ ཨ་ལ་འད་ལ་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ཕ་གཟགས་དང་ནང་སམས་གཉས་ཆ་ར་ཡར་བསད་བཏགས་དག་མ་ལ་བརན་ཏ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ གཟགས་ཁམས་འཕད་བསན་དང་ལནམ་ས་བཞག་མ་འད་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ནད་གཞ་གཞན་དང་བཤལ་ནད་ཚ་ལས་བཀག་ཚགསཔ་ཨནམ་ཕམ་ཚ་གས་ཤས་དག། ཆབ་གསང་འབད་ཚར་བའ་བཤལ་ལ་དང་། ལ་མ་ཟ་བའ་ཧ་མ།སམས་ཅན་ལ་ལགཔ་འདག་པའ་བཤལ་ལ་དང་རདམ་རད་བའ་བཤལ་ལས་ ལགཔ་གང་ལབ་བཏབ་ས་ ཆ་འཁ་ནའ་སང་བ་བན་ན་འད་ ཨ་ལའ་རད་ལ་ག་ན་ལས་ཁག་ཆཝ་ས་ མཁ་བའ་གམས་གཤས་གལ་ཅན་ཅག་ཨན།དས་ཡན། ཆ་ཚད་༢། ཅ་ཆས།༡་ ཨ་ལ་ག་བད་སད་ཨང་རགས།སབ་སན་པའ་རབ་རན།༢་ དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་དཔ་རས་ག་རམ༧པ། དཀའ་ངལ་སལ་ནའ་ལས་ས།༣་ ལགཔ་ཆ་འཁ་ན་དང་འབལ་བའ་ཞབས་ཁ། ཁས་བངས་ཕམ་ཚ་གས་དཔ་སན་ན།༤་ ལགཔ་ཆ་འཁ་ཐངས་ཀ་དཔ་སན་པའ་སབས་ ང་བཅས་ཀས་ལགཔ་ཧང་སངས་ས་ཟར་བའ་པར་རས་ལག་ལན་འཐབ་ན།༥་ རདམ་ར་ག། གཟགས་ཆ་འཁ་ན་འད་ས་བ་ཅན་ཨན་ཟར་བའ་དཔ་དབ་འད་ གཞ་རན་ཤས་ཡན་ག་སབ་ཕག་ཚ་གས་བར་ཆག ཨན་རང་ ཕམ་དཔ་ཆ་མ་ཤས་མ་ཚ་

ག་དན་ལ་ སབ་སན་པ་གས་ལག་ས་བན་དག།༦་ གཙང་སའ་སང་བ།གང་ག་སབ་དས་ནང་ལ་ཕམ་ཚ་གས་བཀད་ཡད་པའ་གདང་ལན་ཚ་བསར་ཞབ་འབད་ན།

དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་རམ་པ་ཚ་ལབ་ན།

རག་པ་གསརཔ་དང་ གཙང་སའ་སར་ལས་ཀ་བར་དན་ཚ་ཤས་དགཔ་དང་། ད་དང་འཁལ་ཏ་ ཕམ་ཚ་ལ་བར་དན་བར་སར་འབད་ཚགསཔ་ཅག་དང་། ཕམ་ཚ་གས་བཀད་པའ་ད་བ་ག་ལན་རབ་ཆགཔ་ས་ཡདཔ་ཅག་དག། (ཟར་སགས་༢པ་ལག་ལན་འཐབ་གནང)

ཁས་བངས་པ་ཕམ་འད་གས་ལགཔ་ཆ་འཁ་དག་པའ་སར་ལས་ཀ་ཞབས་ཁ་འཐན་ཏ་གང་ལབ་བཏབ་ས་ལགཔ་ཆ་འཁ་ཐངས་སན་བན་ན་ག་ག་སག་རབ་དག།


16

STAGE 1 SESSION 2

Follow-up Discussion: Problem solving health challenges / learning new ways to make children Healthy and Strong.

Purpose

This is a follow-up discussion about child wellbeing area of health. Provide time for Parents to delve further into the question of what makes children healthy. They will learn how to use the problem-solving method to address one health challenge they mentioned in the previous session. They will also discuss one additional health indicator –hygiene- and learn a parenting skill that contributes to that indicator.

Take Away Message

Many times parents think they can’t do something for their children due to limited resources. Children benefit when parents practice problem- solving strategies when faced with childrearing challenges. Good health is necessary for children to grow and learn according to age. Parents learned that good hygiene prevents illness and diarrhea. Washing hands with soap after toileting, before eating food, after handling pets and after playing is the most essential practice to prevent illness.

Time: 2 hours

Materials

1. Child wellbeing Index – reference for facilitator 2. 7-Steps problem solving model - Problem solving activity 3. Hand-washing song– Parent Volunteer Demonstration4. Our Clean Hands [poster ] use when demonstrating hand washing 5. Let’s Play – Bathing is Fun [storybook] - NFE students may borrow. Facilitator may read to non-literate

parents6. Hygiene Practices (Appendix 2)

Review challenges parents mentioned in the previous session.

Learn problem solving steps

Be familiar with the “New Knowledge” information on hygiene and ready to share the information and answer parents’ questions about hygiene. (Use Appendix 2)

Prepare PV to demonstrate how to thoroughly wash a child’s hands with soap and sing hand-washing song.




༥

ང་སད། འཕད་བསན་དང་འབལ་བའ་གདང་ལན་གསརཔ་ངས་འཛན་འབད་ད་ཡད་མ་ཚ་སལ་ཐབས་དང་ རག་རལ་གསརཔ་ལབ་ན།

གདང་ལན་བཀད་ཡད་མ་ཚ་ག་ཐ་ལག་ན།

ཕ་མའ་སང་བཞག་ས་ཚན་ཚ་ལ་ཡད་པའ་ ཚ་གངས་སམ་ཚ་ངས་འཛན་འབད་ན།

༣༠

དཀལ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་སར་ལས་སན་ན་དང་སང་བ་འབད་ན།

ཐབས་ལམ་༡པ།

དཀལ་ངལ་སལ་ཐབས་དང་འབལ་བའ་པར་རས་དང་ཐབས་ལམ་ཚ་ལ་ང་སད་འབད་ན།(ལ་ན་མ་སན་པ་དང་འབལ་བ་ཡད་མ་འད་འབག་ག་གཙ་རམ་ཅག་ཨན)(རབ་རན་ཟར་སགས་ག་པའ་ནང་ཡད།)

རམ་པ་བཟ་ས་ཡད་མ་ར་ར་བཞན་ག་ར་ དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་རམ་པ་དང་འབལ་བ་ཡདཔ་ང་བཅས་ཀས་སབ་ཚགས།

དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་ཐབས་ལམ་ཚ་ ས་ཚན་ག་ལ་ནང་རངམ་གཅག་མན་པར་ ག་ར་འཛམས་སར་སན་དག། ད་ས་སན་དག་མ་ད་ཡང་ ཕམ་ཚ་ཐབས་ལམ་འད་ལ་གམས་གཤས་ཚད་བཅག་ན་ག་དན་ལས་ཨན། སབ་དས་ད་ནང་ལས་ག་ཅ་ར་ལབ་ཚགས་གཅག་ག་ གཅག་ཁར་བས་ས་བལ་དག།

ཐབས་ལམ་༢པ།

དཀའ་ངལ་སལ་ནའ་ཐབས་ལམ་ཚ་ ཕམ་ཚ་གས་འཇམ་ཏང་ཏ་ས་ཤས་མ་ཚགས་པ་ཅན་ དཀའ་ངལ་ཚབས་ཆ་ཤས་༢ཡངན༣དམ་གཅག་འཐ་ཞནམ་ལས་ ཕམ་ཚ་ས་ཚན་ནང་བག་བཤའ་རབ་ས་ ས་ཚན་ར་ར་བཞན་གས་ དཀའ་ངལ་ར་འཐ་ཞནམ་ལས་ དཀའ་ངལ་འབང་བཅག་པའ་ར་རན་ག་ཅ་ཨན་ན་ངས་འཇན་འབད་བཅག་ན་དང་ དཀའ་ངལ་ད་སལ་ནའ་ཐབས་དང་གནས་སབས་ཚ་བར་སར་འབད་བཅག་ན།

དམངས་འཛམས།: ས་ཚན་ནང་བསན་གས་འབད་ཚར་ཞནམ་ལས་ས་ཚན་ཚ་ནང་ལས་འཐན་པའ་རབ་སན་བསམ་འཆར་བར་སར་འབད་དག།

༡༠

རག་པ་གསརཔ།

སབ་སན་པ་གས་ ཨ་ལའ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་ སང་ས་བཟ་ན་ལ་མཁ་བའ་ རག་པ་གསརཔ་ཚ་ང་སད་འབད་ན། གཙང་ས་ལགས་ཤམ་ས་བསན་མ་འད་གས་ ཨ་ལ་ཚ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་ས་ས་བཞག་ཚགསཔ་ཨན། ད་ག་ཅ་ས་ཨན་ན?

ཀ་ ཁད་ཀས་འབད་བ་ཅན་ གཙང་ས་ལ་མཁ་བའ་ལག་ལན་གཙ་བ་གཉསཔ་ག་ཅ་ར་ཨན་ན? [ལགཔ་གང་ལབ་བཏབ་ས་ཆ་འཁ་ན་དང་ གསང་སད་ལག་ལན་འཐབ་ན་གཉསཔ་ཨན]

ཁ་ ད་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་ན་ལ་འཇམ་ཏང་ཏ་འདག་ཡངན་ལ་ཁག་འདག? ད་ཚ་ག་ཅ་ས་ལ་ཁག་འདག?ག་ ལགཔ་གང་ལན་བཏབ་ས་ཆ་འཁ་ན་འད་ གདང་ལན་ཅན་ཨནམ་འང་ག་ཡང་མ་ཤས་ ཨན་རང་ ལགཔ་གང་ལབ་བཏབ་ས་ཆ་འཁ་དགཔ་དང་

གསང་སད་ལག་ལན་འཐབ་དགཔ་པའ་ར་མཚན་དག་པ་ཅག་ཡད། ད་ཚ་ཡང་།ང་ ཨ་ལ་ཚ་འཕལ་འཕལ་ས་ར་ ནདཔ་འཐནམ་ཨན་ ད་ས་འབང་མ་འད་ཡང་ ཁང་ལ་མ་རན་ཤས་ཀ་གཟགས་ཁར་ཡད་པའ་ནད་འཐབ་ཀ་ནས་པ་

བཟམ་མདཔ་ལས་བརན་ཏ་ཨན།ཅ་ ནད་གཞ་ག་ར་གས་ཨ་ལ་ཡར་བསད་མདཔ་བཟཝ་མ་ཚད་རག་པ་ལ་གནདཔ་ཨན།


17

Minutes Activity

5

Introduction - Follow-up to address health challenges identified and learn new skills.

Read list of challenges mentioned.

Find out the problems of greatest concern to the PE members.

30

Teach and practice problem solving

Method 1:

Introduce the problem solving poster (Early Years are Bhutan’s Priority)and method(Appendix Reference C)

We can say that each step relates to a problem-solving step.

Try out the problem solving method in plenary rather than group work so that parents can become familiar with method. Sum up what was learned from the session.

Method 2:

If the problem solving method is too challenging for the parents, then pick the top 2 or 3 problems and divide into same number of groups. Each group can talk about the problem, identify possible causes for the problem and share some ideas for solving the problem.

Plenary: following the group discussions, share the idea of each group for feedbacks and comments.

10

New Knowledge:

The facilitator introduces new knowledge related to making children healthy and strong – Good hygiene can help keep children healthy and strong. Why is that?

a. What do you think are the two key hygiene practices [wash hands with soap and use latrines]?

b. Are these easy or difficult to implement? Why arethese difficult?c. Yes it may be challenging but here are some reasons why to wash hands with soap and

use latrines. d. Children get sick often because they do not have the immunity like adults.e. Every sickness reduces child’s growth and intelligence.



༡༠

བཟའ་ཚང་འཐས་མ་ཚ་གས་ཆབ་གསང་ཕ་ཁར་སང་ནང་མན་པར་ གསང་སད་ནང་འབད་དགཔ་ད་ཁག་ཆ། ད་ཡང་། ཨ་ལ་ཚ་སང་ནང་ལས་ཕར་འགཝ་ད་ ཨ་ལ་འག་སའ་ས་ས་འད་ནང་ ཟཝ་དག་ག་ཧ་མ་ལས་ ཆབ་གསང་ར་གཏང་ཡད་རང་ད་ལ་བརན་པའ་ནད་འབབ་ཚ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་འབཝ་ཨན། འད་བཟམ་ས་ ས་གནས་ད་ཚ་ནང་ལས་ ཨ་ལའ་གཟགས་ལ་ ནད་འབབ་ཀ་ཀ་ཚ་ཡང་ ཚད་ནའ་ཉན་ཁ་ཡདཔ་མ་ཚད།ད་གས་ཨ་ལའ་གཟགས་ཁར་ཁག་ཉང་ས་ཅག་ལས་བརལ་མདཔ་བཟ་བའ་ཁར། ཟས་བཅད་ཨའ་རན་ཡང་ཉང་ས་བཟཝ་ཨན། གལ་སད་ཨ་ལ་ད་ཁག་ཉང་ག་ནད་ཕགཔ་པ་ཅན་ ཨ་ལ་རག་པ་གསལ་དགས་མདཔ་འགཝ་ཨན།

ཕམ་དང་ཨ་ལ་གཉས་ཆ་རང་གས་ འཕལ་འཕལ་ས་ ལགཔ་ཆ་འཁ་དགཔ་མ་ཚད་ ཨ་རག་ར་ ཆབ་གསང་འག་བའ་བཤལ་་ལས་དང་། བཞས་ས་ག་ལགཔ་མ་འདགས་པའ་ཧ་མ་ལགཔ་ཆ་འཁ་དགཔ་ཨན།

མ་ཚ་གས་འཕལ་འཕལ་ས་ རང་ག་ལགཔ་འད་ཧང་སངས་ས་མཐང་མ་ལ་བརན་ཏ་ ལགཔ་གཙང་ཏག་ཏ་ཨན་ཟར་མནཝ་ཨན། ད་འབདཝ་ད་ མག་གས་མ་མཐང་པའ་ནད་འབབ་ ས་ཡ་ལས་བཅས་ལག་པའ་གར་ཡདཔ་ཨན།

ཨ་ལ་ཚ་ཟཝ་༡༢ད་ཅག་ལངམ་ད་ལགཔ་ཆ་འཁ་ན་ལབ་ན་འག་བཙགས་ཚགས། ད་ཡང་ ཕམ་གས་ རབ་ནང་ཆ་འདགས་ཞནམ་ལས་གང་ལབ་དང་སགས་སད་ཞནམ་ལས་ ཨ་ལ་ལགཔ་ཆ་འཁ་ནའ་ལངས་ཤར་ཚད་བཅག་དག།

ཟ་ཚང་ག་འཐས་མ་ག་ར་གས་རང་སའ་ལགཔ་གང་ལབ་བཏབ་ས་ཆ་འཁ་མ་འད་གས་ ཟ་ཚང་ནང་ལ་ན་ཚ་མར་ཕབ་འབད་ཚགས།

ངདངས་ས་ གཙང་ས་ཡར་དག་གཏང་ནའ་ཐབས་ཤས་སག་པའ་སབས་ལ་ ཕམ་ཚ་ལ་དཀའ་ངལ་ག་ཅ་ར་འབང་ད་ཡདཔ་ཨན་ན?

༡༥

ཀ་ ད་བ་ཚ་ལ་དས་ཚད་བན་དགཔ་དང་།གཙང་ས་དང་འབལ་བའ་ད་བ་ཚ་ག་སར་ལས་ བསན་གས་མདར་བས་ར་ཡང་འབད་དག།ཁ་ དཔར་ན། ༡) ག་དམ་གཅག་ས་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ཁང་རའ་རདམ་ཁམ་ལག་ས་ས་ཚ་ཁ་ནང་བཙགས་པ་ཅན་ ཨ་ལ་ཚ་ན་ཚ་འཐབ་ན་ལས་ བཀག་

ཐབས་ག་ད་ས་འབད་ཚགས་ན? ༢) ག་དམ་གཅག་ས་ གང་ལབ་མད་པ་ཅན་ ང་བཅས་ཀས་ལགཔ་ག་ད་ས་ཆ་འཁ་ན? ༣) ག་དམ་ཅག་ས་ ང་ག་ཨ་ལ་འད་གསང་སད་ལག་ལན་འཐབ་ན་ལ་འདག་སང་འབང་པ་ཅན་ག་ཅ་འབད་དག?

ག་ གང་ལ་བཀད་ཡད་མ་དག་པ་ཅག་ཐག་བཅད་ཚགས་མ་ཚགས་བལ་ན།ང་ བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་ལ་བཀན་དགའ་ཚར་སབ་ན་དང་། ཁང་ལ་ ཁས་བངས་འབད་ད་ཡད་པའ་ཕམ་ག་ས་ཚན་གས་ གཙང་ས་དང་འབལ་བ་

ཡད་པའ་ཁག་ཆ་བའ་གདན་དན་དག་པ་ཅག་ག་སར་ལས་སན་བན་ན།

༡༥

ལག་ལན་གསར་པའ་དཔ་སན།

(སབ་དས་༦པ་ལ་བལ)གང་ལ་གས་བསར་འབད་ད་ཡད་མ་ཚ་གས་ལག་ལན་དཔ་སན་འབད་ན།

ཀ་ ཨ་ལ་ ས་ལ་ཟ་ང་༡༢ལས་༡༨ཚན་འབད་མ་ཚ་ག་ལགཔ་ ཆ་འཁ་ཐངས་ཀ་དཔ་སན་ན།ཁ་ ལགཔ་ཆ་འཁ་ན་དང་འབལ་བའ་ཞབས་ཁ་སན་བན་ན།ག་ ལགཔ་ཆ་འཁ་ཐངས་ཀ་ཤག་བང་དང་འཁལ་ཏ་འབད།

༥

ཁམ་ལ།

ཀ་ གང་ལབ་ཡད་པའ་ལགཔ་ཆ་འཁ་སའ་ས་ཁངས་བཟ་དག། གང་ལབ་འད་བཞ་མ་འག་ན་ག་ དན་ལ་ ད་མག་ཅན་ག་གང་ལབ་བཙགས་ས་བཟ་ས་དཔང་བཞག་དག།

ཁ་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་གང་ལབ་བཏབ་ས་ལགཔ་ཆ་འཁ་ཐངས་སན་བན་དག།ག་ ད་རས་ཁད་ཀས་ལབ་ས་ཡད་མ་འད་ ཁད་རའ་གཉན་གགས་དང་བཟའ་ཚང་འཐས་ཚ་ལ་སབ་དག།ང་ རང་ག་ཁམ་ནང་ལག་ནའ་དན་ལ་ གཙང་ས་དང་འབལ་བའ་དཔ་དབ་ཚ་འཚལ་དག།


18

10

The family must use a latrine, not open defecation. Children walk close to the ground and pick up germs from the ground, even if someone has defecated there in the last six months. They can pick up hookworm. It makes children anemic and low on iron. Children cannot become smart if they are anemic.

Parents and children should wash hands often during the day with soap. The most critical times are after visiting latrine and always before touching food.

People sometimes think their hands are clean because they look clean. Millions of germs that you cannot see can be on the hands.

Children can start learning to wash hands at about 12 months. Parents should provide a bucket of water and soap and make this a family routine.

By washing hands of all family members with soap, there will be less illness in the family.

What practical problems do parents face when trying to promote good hygiene?

15

a. Take time for questions and brief discussion about their hygiene questions.b. Examples: 1) How can we stop children from getting sick if they put dirty playthings in

their mouth? 2) How can we clean hands if soap is not available? Soap dissolves in the water. 3) What if my child is afraid to use the latrine?

c. See if you can come to resolution on a few of these.d. Thank participants and tell them that the parent volunteer will show them something

important to do, related to hygiene.

15

Model New Practice (See session routine #6)

Demonstrate application of what was discussed above.

a. Demonstrate how to wash the hands of a child 12-18 months.b. Teach a hand-washing song.c. Follow hand washing chart.

5

Homework:

a. Set up hand washing area with soap. Hang soap in netting to prevent dissolving and waste.

b. Model and teach children how to wash hands with soap. c. Talk to spouse and family members about what you learned today. d. Look for hygiene book to read at home.



བསན་གས་ཀ་ལམ་སན།ཐབས་ལམ་འད་ག་ཕན་ཐགས་ག་ད་ས་འདག?བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།ཁད་ཀས་ འབད་བ་ཅན་དཀའ་ངལ་སལ་ནའ་ཐབས་ལམ་འད་གས་ ཁད་ལ་འབང་བའ་དཀའ་ངལ་གཞན་ཚ་ཡང་སལ་ན་ལ་ལག་ལན་འཐབ་ཚགས་ན་མས་ག


19

Discussion Guideline:

In what way this method is useful?


Could you use this problem solving method to address other problems that you face?



མ་ ་ ། བ་ ས་ །ཕམ་ཚ་གས་ རང་སའ་ཨ་ལ་དགའ་ཏག་ཏ་ས་བཞག་ན་དང་།སམས་གསལ་དགས་བཟ་ན་དང་འབལ་བའ་ག་དན་ཚ་ ལན་ཚགས་ཏ་ཡད་མད་དང་། སང་བ་འབད་ཡད་མད་བརག་དཔད་འབད་ན།

དགས་དན།ཨ་ལ་ཚ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་སམས་གསལ་དགས་འབད་བཞག་ནའ་དན་ལ་ཕམ་ཚ་གས་ཧ་ག་ས་ལག་ལན་འཐབ་ད་འཐབ་བཞན་ཡད་པའ་ལས་ས་ཚ་གཞ་འགམ་ས་ལག་ལན་འཐབ་ནའ་དན་ལ་ངས་འཛན་འབད་ན། སབ་དས་འད་ནང་ཕམ་ཚ་གས་ གཙ་རམ་ཅན་ག་ལག་ལན་ཚ་དང་། ཁང་ཚ་གས་ལག་ལན་འད་ཚ་ ག་དས་ས་འགབ་ཚགས་ཏ་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ རང་ར་ས་སར་གས་ཧ་ག་ས་ཡད་མ་ཚ་བར་སར་འབད་ན། རག་པ་གསརཔ་འད་གས་ ཕམ་ཚ་གས་སར་བཏང་ཨ་ལའ་བདག་འཛན་ དཔར་ན། ཨ་ལའ་གཟགས་ཆ་འཁ་ན་དང་། ཨ་ལ་ཧལ་ན། ད་ལས་ བཞས་ས་བན་ན་ཚ་གས་མ་ད་བར་ གཅས་སང་འབད་ཐངས་དང་ ཁ་སད། ད་ལས་རགས་རལ་དང་ཞབ་རལ་ག་ནས་པ་དང་། མན་བསམ་གཏང་ཐངས་ཚ་ཡང་ཡར་དག་གཏང་ཚགསཔ་ཨན། སམས༌ཁརབཞག༌དག་པའ་བར་འཕན།ཨ་ལ་སམས་དགའ་ཏག་ཏ་ས་ བཞག་ན་དང་རག་པ་གསལ་དགས་ས་དག་པ་ཅན་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཡར་སད་ལ་མཁ་བའ་གནད་དན་ཁག་བཞ་ཡད་མ་ཚ་ ག་ར་འདན་འད་ས་གང་འཕལ་གཏང་དག། ཕམ་ཚ་གས་སམས་ཁར་ ང་བཅས་ ཨ་ལ་དང་གཅག་ཁར་ཁ་སབ་སད་ན་དང་ རདམ་རད་སད་ན། ཡངན་ག་ཅ་ག་ཅ་སན་ནའ་དས་ཚད་མད་ཟར་མན་འང་། སན་ཚན་འད་ནང་ ཕམ་ཚ་གས་ ཁང་རའ་ཉན་ལར་ག་ལས་ས་དང་གཅག་ཁར་ ཨ་ལ་དང་གཅག་ཁར་ མན་བསམ་གཏང་ཐངས་དང་ བ་སབ་ཐངས། ད་ལས་དགའ་སའ་ཐག་ལས་བདག་འཛན་འཐབ་ཐངས་དང་འབལ་བའ་ཐབས་དང་གནས་སབས་ཚ་ང་སད་འབདཝ་ཨན། དས་ཡན། ཆ་ཚད་༢། ཅ་ཆས།༡་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་བར་སན་ཨང་། སབ་སན་པའ་རབ་རན་མཁ་ཆས། ༢་ ཨའ་ཨའ་གཅས་གཅས་ཟར། [ཨ་ལ་བདག་འཛན་འཐབ་ན་ནང་ཨ་པ་ག་འགན་ཁར་སན་པའ་དཔ་དབ]༣་ ཟར་སགས་༣པ་ལ་གཟགས། ས་ཚན་ལ་ག་དན་ལ་ལག་ལན་འཐབ་པའ་ གཟགས་ཀ་བདག་འཛན་སན་པའ་རགས་མཚན་ག་ [པར་རས] ཤག་བང་། ཚར་བ་

བདག་འཛན་ག་དན་ལ་ [འབལ་བ་འཐབ་པའ་དགའ་འཛམ་ལན་པའ་གདང་ག་པར་རས་གཉས་ ཡངན་ དན་ཧང་ག་པར་རས]། སམས་བདག་འཛན་ག་དན་ལ་ (ས་ར་དཔལ་འབར་ཡངན་མ་འབར་ཡད་པའ་གག་ཤལ་ག་པར་རས)

༤་ ང་ག་དམ་གཅག་ལགས་ཤམ་ཟར་བའ་(དཔ་དབ་ལ) གཟགས།༡་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་ཐག་ཁམ་ག་བཅད་ཐག་༢པའ་ནང་ག་བར་མཚན་ག་ར་ཤས་པ་ས་འབད།༢་ ཕམ་ལ་ལ་ཚ་ག་སམས་ཁར་ ཨ་ལ་ཚ་སབ་ག་ནང་འགཝ་ད་རངམ་གཅག་ ལབ་སང་ཚ་འབདཝ་ཨན། ཕམ་ཁང་ར་ལ་ འབ་ལག་ག་ཤས་ཡན་ར་ཆཝ་ལབ་ལབ་

མདཔ་ལས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་གགས་རམ་འབད་ནའ་ལགས་གབ་མད་ཟར་བའ་མན་བསམ་གཏང་ན་ཨནམ་ཧ་ག་དག།༣་ གལ་སད་ཕམ་ཚ་ཤས་ཡན་སང་སངམ་མད་རང་ཁང་གས་རང་སའ་ཁ་སད་ཀ་ཐག་ལས་རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་རབ་སར་འབད་ཚགས ཕམ་ཚ་གས་རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་

ལབ་སང་འབད་ན་ལ་ ས་བ་བསད་བཅག་ན་དན་ལ་གགས་རམ་འབད་ཚགས་པའ་སར་ལས་ཧ་ག་ཚགསཔ་ག་ད་ས་བཟ་ཚགས་ག་ག་སར་ལས་མན་བསམ་གཏང་།༤་ ས་ཚན་ལ་ག་ད་དབ་ག་སག་རབ་ན། ཤག་ལབ་ཀ་མག་ལ་ཤག་གངས་བཀད། སབ་དས#༣པ། ཨ་ལ་ཚ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་ སམས་གསལ་དགས་ས་བཞག་ན་

ལ་ ག་ཅ་ཁག་ཆཝ་ཨན་མས་ག་བལ་དག།


20

STAGE 1 SESSION 3

Assessing Parents’ understanding, practices and challenges related to making children Happy and Smart.

Purpose

To identify the base line related to what parents know and do to make children happy and smart. In this session parents will share understanding about priority practices; and their own assessment about how well they are able to achieve these practices. New knowledge will address how parents can promote warm and caring feelings, language, motor development and thinking skills while providing basic care of the child’s body – cleaning, sleeping, feeding, etc.

Take Away Message

For children to be happy and smart parents need to promote all four domains of development with equal emphasis. Parents may think that they do not have time to talk to their child, play with their child or teach her/him things. This session introduces the idea that parents can stimulate thinking, talking, moving and promote happy caring feelings through the course of everyday activities.

Time: 2 hours

Materials

1. Child wellbeing Index – reference for facilitator 2. Aow-Aow-Chechey [storybook about father’s role in childcare]3. See Appendix 3.Symbol cards to represent caring for the body (stick figure); caring for feelings (two

smiling interacting faces or a heart); caring for the mind (candle or light bulb) – use for group work.4. Look How Terrific I am (Book)

1. Be familiar with all indicators in column 2 of the Child Wellbeing Index (See Appendix -A).2. Be aware that someparents may believe that learning begins when children go to school. They also

perceive that they have low capacity to help children in this area due to own low level of education and literacy.

3. Even if the parents are illiterate, they could support children learning at home using their own language. Think about how you will help parents understand that they could help their children develop aptitudes for learning through constant communication, questioning, storytelling and songs.

4. Prepare group work notebook. Write at top of page – Session #3 Views about what is required for children to be happy and smart.



སར་མ། སང་ལ། དན་ཚན་གསར་པའ་ང་སད།

ད་རས་ཀ་དན་ཚན་འད་ཨ་ལ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་སམས་གསལ་དགས་ག་ད་ས་བཟ་ན་ཟར་བའ་སར་ལས་ཨན)

ཀ་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ ཤས་ཡན་འད་ སབ་ག་ནང་འག་བའ་ནམ་དས་ལ་རངམ་གཅག་ ལབ་སང་འབདཝ་ཨན་ཟར་མནཝ་་ཨན་པས། ད་འབདཝ་ད་ ད་ས་མན་པར་ ཨ་ལ་ཚ་སས་ཚར་བའ་ཉནམ་ལས་འག་བཙགས་ཏ་ ཤས་ཡན་ལབ་སང་འབད་ན་འག་བཙགསཔ་ཨན་མས། སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ ལ་ང་བརད་ཀ་ནང་འཁད་ ཀདཔ་འད་གང་འཕལ་འག་བའ་ཁར་ མན་བསམ་གཏང་ན་དང་ ར་མཚན་བཀད་ནའ་རག་སབས་ཡང་གང་འཕལ་འག་ད་ཡདཔ་ཨན། དའ་ནམ་དས་ཨ་ལ་ཚ་གས་ གལ་ཆ་བའ་སད་པ་བཟང་པ་དང་ ཁད་ཆས་གཞན་ཚ་ཡང་ལབ་ད་ཡདཔ་མ་ཚད་ གཞན་དང་གཅག་ཁར་འབལ་འཐབ་ཐངས། བམས་སང་དང་གཅས་སང་འབད་ཐངས་ཚ་ཡང་ལབ་ཨན།

ཁ་ ད་རས་ང་བཅས་ཀས་ ཁད་ཀ་སམས་ཁར་ ཨ་ལ་ཚ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་ སམས་གསལ་དགས་བཟ་ན་ལ་མཁ་བའ་བསམ་འཆར་གལ་ཅན་ཚ་ བར་སར་འབད་ན་ཨན།

༢༠

ས་ཚན་ག་ལ།

ཀ་ ས་ཚན་གཉས་ལ་བག་ན། རང་སའ་ས་ཚན་ག་ད་དབ་ནང་ལ་ ཐབས་དང་གནས་སབས་ཚ་ག་གས་ཐ་བཀད་འབད་ན་ཨན་ན་ འཐས་མ་གཅག་ངས་འཛན་འབད་ན། ཕམ་ཚ་གས་ རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་དགའ་ཏག་ཏ་ས་བཞག་ཐབས་དང་ གསལ་དག་ཡདཔ་བཟ་ནའ་ལ་ག་ཅ་ཁག་ཆཝ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་མན་བསམ་གཏང་ན།

ཁ་ ས་ཚན་བཟ་ཚར་ཞནམ་ལས་ས་ར་ར་བཞན་ལ་རང་སའ་ས་ཚན་ག་འཐས་མ་ཚ་གས་ལ་འགན་འབད་དགཔ་ཧ་ག་ཡདཔ་ངས་བརན་བཟ་དག།ག་ ཕམ་ཚ་གས་སར་རབ་ས་ཨ་ལ་དགའ་ཏག་ཏ་ས་བཞག་ན་དང་ སམས་གསལ་དགས་ཡདཔ་བཟ་ན་དང་འབལ་བའ་ཨ་ལ་གས་སང་ག་ལག་

ལན་ཚ་བར་སར་འབད་ན།

༡༠དམངས་འཛམས།

སབ་དས་༦པའ་ཉན་ལར་རའ་མག་ནང་བཀད་ཡད་པའ་ཐབས་ལམ་དང་འཁལ་ཏ་ ས་ཚན་ར་ར་བཞན་གས་རང་སའ་ཐབས་ཤས་ཚ་བར་སར་འབད་དག། སབ་སན་པ་གས་གཤམ་ལ་འཁད་ད་ཡད་པའ་ད་བ་ཚ་མ་མཐད་ད་བཀད་དག།

༢༠

དན་ཚན་གསརཔ།

ཁད་ཀས་ཡང་ཨ་ལ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་སམས་གསལ་དགས་བཟ་ན་ལ་མཁ་བའ་ལག་ལན་གལ་ཅན་དག་པ་ཅག་བར་སར་འབད་ན་ཨན་ཟར་ ཕམ་ཚ་ལ་སབ་ན།

ཀ་ ས་ཁངས་མ་འད་ག་ཅ་བཟམ་ནང་ལ་ཨ་ལ་ཚ་སམ་ད་ཡདཔ་ཨན་ན?ཁ་ ཕམ་ཚ་གས་ས་ཁང་ངས་འཛན་འབད་བའ་སབས། གཤམ་འཁད་གནད་དན་ཚ་ག་དན་ལ་རགས་ར་བཀལ་་བཞག་ན།

༡) གཟགས་བདག་འཛན་འཐབ་ཐངས་[པར་རས་སར]༢) སམས་བདག་འཛན་འཐབ་ཐངས [ས་ར་དཔལ་འབར་ཡངན་མ་གཏགས་ཡད་པའ་གག་ཤལ] ད་ལས་ ༣) བམས་སང་དང་གཅས་སང་གང་འཕལ་འག་བའ་ཚར་སང་། [གདང་གཉས་གཅག་གས་གཅག་ལ་དགའ་འཛམ་ སན་པའ་པར་རས་དང་དའ་འག་ལ་དན་ཧང་ག་པར་དང་བཅས་ཡད་པའ་པར་རས]༤་) ཁ་སད་དང་བར་སད་རག་རལ་ཡར་དག་གཏང་ན། [གཅག་གས་གཅག་ལ་བ་སབ་པའ་པར་རས]


21

Minute Activity

Introduction

Today’s topic is making children happy and smart.

1. Parents think that learning takes place once children go to school. However learning be-gins at birth. During the first 8 years the brain develops the power to think and reason, and to communicate. Children also learn important morals and values, and how to get along well with others. They learn to love and care.

2. Today we are going to share your views about important things that parents do to make children happy and smart.

20

Group Work

1. Form two groups. Identify a member who will record ideas in the group-work notebook. Parents will think about what children need to be happy and smart.

2. After the groups are formed, ask each group to ensure members understand the task. Encourage members to explain.

3. Parents take turn to share childrearing practices that makes children happy and smart.

10

Plenary:

Follow the method stated in session routine #6, each group should share their ideas. Facilitator asks follow-up questions as stated below.

20

New topic

Tell parents that you would also like to share an important practice to make children happy and smart.

a. What are the different areas in which children develop?b. As parents identify an area, draw symbols for the following:

i. taking care of the body [stick figure]; ii. taking care of the mind [candle or light bulb]; and iii. developing feelings of love and care [show 2 faces smiling at each other, perhaps a

heart beneath the picture; and iv. Improving language and communication skills (show two figures talking to each

other.



༢༠

ག་ ག ང་བཅས་ཀས་ས་ཚན་ག་ལ་ཚ་ནང་ལས་ ཨ་ལ་དགའ་ཏག་ཏ་ས་བཞག་ཐབས་དང་ རག་པ་གསལ་དགས་བཟ་ནའ་དན་ལ་ཁག་ཆ་བའ་ ཐ་ཡག་འད་ལག་ལན་འཐབ་ན་ཨན། ད་ཚ་ག་ཐག་ལས་ ང་བཅས་ཀས་ཨ་ལ་ཡར་སད་གཏང་ན་ལ་ཁག་ཆ་བའ་གནས་སངས་ག་ར་ལ་རབ་སར་འབད་ད་ཡད་མད་བརག་དཔད་འབད་ན།

ང་ ང་ ཕམ་ཚ་ལ་ཁང་གས་ངས་འཛན་འབད་ད་ཡད་པའ་ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་ལག་ལན་ཚ་ག་ས་ལག་ལན་འཐབ་ན་ཨན་ན་འད་ན། བར་མཚན་ར་ར་བཞན་ག་འག་ལ་ཁམ་རགས་ར་བཀད། ང་བཅས་ཀས་ས་ཁངས་ལ་ལ་གཅག་གཞན་དང་ཕདཔ་ད་གཙ་རམ་བན་ད་ཡད་པའ་སར་ལས་ཁང་གས་ཧ་ག་ན་དན་ལ་གགས་རམ་འབད་ན། དའ་དན་ལ་ས་ཁངས་ག་ར་ལ་ས་བ་བསད་བཅག་ན།

ཅ་ ཅ་ ཐབས་དང་གནས་སབས་གསརཔ་གལ་ཅན། ཕམ་ཚ་ཉན་ལར་བཞན་ད་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ མཁ་བའ་གཞ་རན་ལ་རགས་དཔར་ན། ཨམ་བན་ན་དང་ ཆ་བཤལ་རབ་བན་ན་ཚ་གས་མ་ད་བར་ གཞན་ཡང་ལ་ཤ་ར་འབད་དག་ད་ཡདཔ་ཨན། ཨ་ལའ་གཟགས་ཁམས་འཕད་བསན་བདག་འཛན་འཐབ་མ་དང་མཉམ་ ཨ་ལའ་མན་བསམ་གཏང་ཐངས་དང་། བ་སབ་ཐངས་ལ་སགས་པ་ཚ་ཡང་ཡར་དག་གཏང་ཚགས། ད་ཚ་ག་ཐག་ལས་ ང་བཅས་ཀས་ང་བཅས་རའ་ཨ་ལ་ཚ་དགའ་ཏག་ཏ་ཡདཔ་དང་ སམས་དང་རག་པ་གསལ་དགས་ཡདཔ་ས་བཟ་ཚགས་ན་ཨན།

ཆ་ ཇ ང་ལགས་ཤམ་ག་དམ་གཅག་འདག་ ང་ལ་བལ་ཟར་བའ་དཔ་དབ་ལག་ན་དང་ ད་ག་སར་ལས་སབ་ན།ཇ་ ཉ་གཤམ་འཁད་ཤག་ཁམ་ནང་ག་སང་ལ་་འད་ལག་ལན་འཐབ་ན་ཨན། ད་ནང་ཨ་ལ་སང་བཞག་ཐབས་ནའ་དན་ལ་ ཨ་པ་ག་འགན་ཁར་ག་ཅ་

ཨན་ན་ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་ཚ་ག་སར་ལས་བཀད་ད་ཡདཔ་དང་། ད་དང་གཅག་ཁར་མཉམ་བསམས་བཟའ་ཚང་ནང་འཁད་ཡད་པའ་ཨ་ལ་བདག་འཛན་ག་ཐབས་ལམ་ཚ་ཡར་དགས་གཏང་ཚགས་ན་ཨན།

ས་ཚན་ལ་ག་རམ་པ་༡པའ་སབ་དས་༣པའ་དན་ལ་མཁ་བའ་ཚབ་ཀ་ལས་ས།

ལས་ས། ཨ་པ། ཨའ ཨ་རས་ཨང་རས། སན་ཆ། གཞན ག་ཡང་མད། ར་མཚན།

དཔ་དབ་ལག་ན།སང་གཏང་ན།ཞབས་ཁ་འཐན་ན།ཕ་ཁར་འཁད་ན།མཉམ་གཅག་རད་ན།དས་ཚད་སན་ཏ་བ་སབ་ན་དང་ཉན་ན།ཕངས་མར་བཏབ་ན་དང་འབག་ན།བཞས་ས་བན་ན།ཨ་གདན་སར་ན་དང་ཆབ་གསང་འབད་ན་ནང་ཆ་རགས་འབད་ན།སག་ལམ་ལ་གནས་བཅག་ན།ག་ལ་གན་བན་ན།གཟགས་ཆ་འཁ་བན་ན།ལ་འབད་བན་ན།ན་བའ་སབས་ལ་བལ་བན་ན།སན་ཁང་ནང་འཁད་ན།


22

20

c. We will use the checklists from the group work activity on what children need to be happy and smart. We will examine them to see if we are supporting all areas of a child’s development.

d. Ask parents where to put the parenting practice they identified. Put a tally mark under each symbol. Help them notice if we are emphasizing one area more than another. All areas need to be stimulated.

e. The important new idea: Parents have much work to do each day taking care of children’s basic needs, such as feeding and washing. It is possible to also promote children’s thinking, speaking, thinking and motor development while also taking care of the body.This is how we can make sure that our children are happy and smart.

f. Read the book “Look How Terrific I am” and talk about it.g. The next activity looks at who cares for children. This can promote a discussion about

the roles of fathers and managing childcare and development in an extended family.

Worksheet for Activity G: group work:

Activities Father Mother Grand-parents Siblings Others No

one Reason

Read books

Tell stories

Sing songs

Take outdoors

Play withSpend time talking and listening

Hold and carry

FeedChange diaper and help with toiletingMake to follow rules

Dress up

Give bath

Cooking for

Looking after when sick Taking to hospital



དམངས་འཛམས་།

ཨ་ལ་བདག་འཛན་མང་ཤས་ག་གས་འབད་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་དང་།ག་ཅ་ས་ཨན་ན་བལ་ན་དང་། ད་ལ་བརན་ཏ་ ཨ་ལའ་ཡར་བསད་དང་ མཐན་འབལ་བཟ་ན་ལ་མཁ་བའ་གབ་འབས་ཚ་ཡང་བསམ་ཞབ་འབད་ན་།

༡༠

ལག་ལན་གསར་པའ་དཔ་ཚན།

ཉན་ལར་བཞན་ད་ ཨ་ལ་བདག་འཛན་ག་ལས་ས་འག་འདན་འཐབ་པའ་སབས་ ང་བཅས་ཀས་ བཟང་པའ་ཚར་བ་དང་མན་བསམ་གཏང་ཐངས་ཚ་ ཡར་དགས་གཏང་ཚགས་ན་ཨན།

ཀ་ ཁས་བངས་འབད་ད་ཡད་པའ་ཕམ་གས་ ཨ་ལ་ཆ་འཁ་ཐངས་དང་ ས་བཀ་རབ་ཐངས། མག་ཤད་རབ་ཐངས་སགས་བརས་པའ་ཨ་ལ་བདག་འཛན་ག་ལས་ས་ཚ་དང་མཉམ་ ཨ་ལའ་ཡར་བསད་དང་འབལ་བའ་གནས་སངས་ ཀདཔ་དང་ཁ་སད་ མ་ས་དང་ཚར་བ་ ད་ལས་མན་བསམ་ཐངས་ཀ་རག་རལ་བཅས་པའ་ཡར་བསད་གཏང་དག་པའ་ས་ས་བཞའ་སར་ལས་ཡང་འགམས་སན་འབད་ན།

ཁ་ ཁད་ཀས་ཕམ་ཚ་ལ་ ཁང་གས་ག་ལ་ཆ་འཁ་བའ་སབས་དང་ ཐབ་ཤང་འཐ་བའ་སབས། ད་ལས་འཕགམ་འཕག་པའ་སབས་ ཡངན་ ཕ་རའ་ལ་འབད་བའ་སབས་ལ་ ཨ་ལ་ཚ་ཡང་གལ་ཁར་བཏགས་བཅག་ས་ མན་བསམ་གཏང་ཐངས་དང་གཅས་སང་འབད་ཐངས་ཚ་ཡར་དགས་ག་ད་འབད་གཏང་ན་ཨན་ན་ད་ན།

སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན་འབད་ན།

༥

ཁམ་ལ།

ཀ་ ད་རས་ཀ་ཁམ་ལ་འད་ཁད་ཀས་ཁད་རའ་ཨ་ལའ་གཟགས་བདག་འཛན་ག་དན་ལ་་(དཔར་ན། གཟགས་ཆ་འཁ་ན། ས་བཀ་རབ་ན་)ལ་སགས་པའ་དན་ལ་ལག་ལན་འཐབ་མ་གཅག་འད་ ཨ་ལའ་མན་བསམ་གཏང་ཐངས་དང་ ཁ་སད་ཀ་རག་རལ། རག་པ། ད་ལས་ མ་ས་དང་ཚར་བ་དང་འབལ་བའ་ཡར་སད་ཚ་ཨནམ་ལས ད་ཚ་ནང་ཨ་ལ་ཚ་ལ་སང་བ་འབད་བཅག་ན།

ཁ་ ཁད་རའ་གནས་ཚང་དང་བཟའ་ཚང་ག་འཐས་མ་ཚ་ལ་ ཁད་ཀས་ད་རས་ག་ཅ་ལབ་ས་ཡདཔ་ཨན་ན་བཤད་བན་ན། ད་ཡང་ བཟའ་ཚང་ནང་ག་རན་ཤས་ཚ་ག་བར་མཐང་དང་ལག་ལན་ཚ་ བར་སར་འབད་མ་ལ་བརན་ཏ་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ཡང་ཁ་ཕན་འཐབ་ཨན།

བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།༡་ ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལ་ཚ་ལ་བ་སབ་ཐངས་དང་ ར་མཚན་བཀད་ཐངས་ཀ་རག་རལ་ཡར་དགས་གཏང་མ་འད་གས་ ཨ་ལ་ཚ་སབ་ག་ནང་ལ་འཛལ་བའ་སབས་མཐར་

འཁལ་ན་ལ་ ག་ད་ས་ཕན་ཐགསཔ་ས?༢་ དགའ་སད་འད་རལ་ཡངས་ཀ་དམགས་ཡལ་གཙ་བ་ཅག་ཨན། དགའ་སད་ཀས་མ་ཚ་མཐར་འཁལ་ཅན་བཟ་ན་ལ་ཕན་ཐགས་ག་ད་ས་འབདཝ་ས? བཟའ་ཚང་ལ་

གཞ་རན་མཁ་ཆས་ར་ལངམ་ས་མད་པའ་ནམ་དས་ ང་བཅས་ཀས་དགའ་སད་ག་ད་ས་ ཡར་དགས་གཏང་ཚགས་ན་ས?་


23

Plenary

Reflect on who is most involved in taking care of children and why; and the effects on children’s development and relationship formation.

10

Model New Practice:

We can promote positive feelings and thinking while conducting everyday child care activi-ties.

a. Parent volunteer demonstrates how to take care of a typical child care activity such as bathing, brushing teeth, brushing hair while also stimulating all 4 areas of development: motor development, language development, social and emotional development and thinking skills.

b. Ask parents how they could involve children and promote thinking and caring while they are washing clothes; gathering firewood; sweeping, or cooking dinner.

Take away message

5

Homework

a. The homework this time is to think of one thing you do to care for your child’s physical needs (such as bathing child, brushing teeth, etc.).Practice developing child’s thinking skills, language skills, motor skill, and social and emotional development.

b. Talk to your spouse and family members about what you learned today. Children benefit when all adults in the family share values and practices.


1. When parents talk with children and promote reasoning skills how does this contribute to child’s future school success?

2. Happiness is an important national goal. How does happiness contribute to life success? How can we promote happiness when the family lacks basic needs?



མ་ ། བ་ ས་ །ཨ་ལ་ཚ་ དགའ་ཏག་ཏ་དང་གསལ་དགས། ཡངན་ ཐབས་ལམ་གསརཔ་ཚ་ ལབ་སང་འབད་ན་དང་འབལ་བའ་ དཀའ་ངལ་ཚ་སལ་ན་དང་འབལ་བའ་གདང་ལན་ཚ།

དགས་དན།༡་ ཨ་ལ་ཚ་དགའ་ཏག་ཏ་ས་བཞག་ན་དང་ རག་པ་གསལ་དགས་བཟ་ནའ་སར་ལས་ འཕ་མཐད་བསན་གས་ཨན། ༢་ ཨ་ལ་ཚ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་ རག་པ་གསལ་དགས་བཟ་ནའ་དན་ལ་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་འཐས་མ་ཚ་ལ་ མཁ་བའ་གཞ་གནས་བཞ་ཡད་མ་ཚ་ འད་མཉམ་ས་

འགབ་ཐབས་ལ་ བར་མཐང་དང་ རབ་སར་བན་དག། ༣་ ཁང་ཕམ་ཚ་ལ་ འདས་པའ་སབ་དས་སབས་ ངས་འཛན་འབད་ད་ཡད་པའ་ གདང་ལན་ཚ་ལས་ ལ་ལ་གཅག་ སལ་ནའ་ག་སབས་ཡང་འཐབ་འང་ན་ཨནམ་ལས་ ད་

ཚའ་སར་ལས་ བསམ་འཆར་བཀད་བཅག་ན།༤་ ཁང་ཚ་གས་ ཨ་ལ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་ རག་པ་གསལ་དགས་ས་བཞག་ན་ག་ ཐབས་ཤས་གསརཔ་ དག་པ་ར་ཡང་ལབ་འང་། ད་ཚ་ཡང་ ཁང་རའ་ཨ་ལ་ཚ་ ཤས་

བའ་གཞ་གནས་མ་འད་ར་ར་ནང་ལ་ ཡར་སད་ག་ད་ས་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ མཐང་ཚགསཔ་མ་ཚད་ དས་ཚད་འགཝ་བཞན་ད་ ཨ་ལ་ཚ་ཡང་ འགར་བ་འག་ད་ཡདཔ་ཡང་ ཧ་ག་ཚགསཔ་ཨན།

སམས༌ཁརབཞག༌དག་པའ་བར་འཕན།ང་བཅས་ཀ་ཨ་ལ་ཚ་ གཞ་གནས་བཞའ་ཐག་ལས་ ཡར་སད་འག་ད་ཡད་པའ་སར་ལས་ལབ་ཅ། ཨ་ལ་ཚ་ གཞ་གནས་ར་ར་ནང་ལ་ དས་ཚད་དང་འཁལ་ཏ་སམ་འགཝ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ དས་ཚད་ད་ཚ་ནང་ ག་ད་ས་ཡར་སད་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ཧ་ག་ཞནམ་ལས་ ཨ་ལ་ཚ་ག་རད་ལ་ མ་ཚའ་རག་རལ་ཚ་འཐབ་ན་དན་ལ་ རབ་སར་འབད་ནའ་ཐབས་ལམ་ཚ་འཚལ་དག། ང་བཅས་ཀས་ ང་བཅས་རའ་ཨ་ལ་ཚ་ ག་ཅ་འབད་ནའ་དཔའ་བཅམ་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ཤས་པ་ཅན་ ད་གས་ ང་བཅས་ལ་ ང་བཅས་རའ་ཨ་ལ་ལས་ར་བ་བསད་མ་འད་ལ་ཡང་ མན་བསམ་འཐབ་གཏང་ས་བལ་ན་ ལམ་ཅག་ཡང་སནམ་ཨན། ཨ་ལའ་ ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་གཞ་གནས་ག་རའ་ནང་ལ་ དནམ་བཏན་ཏ་འབད་མ་འད་ ཨ་ལ་ དགའ་ཏག་ཏ་འབད་བཞག་ན་དང་། རག་པ་གསལ་དགས་བཟ་ན་ག་ ལམ་ལགས་ཤམ་ཅག་ཨན།དས་ཡན། ཆ་ཚད་༢། ཅ་ཆས།༡་ ཨ་ལའ་ཕན་བདའ་ཁམ་རས། སབ་སན་པ་ལ་མཁ་བའ་རབ་རན། ༢་ དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་དཔ་རས་ཀ་རམ་པ་༧པ།དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་སང་ལ་ཚ་དང་གཅག་ཁར་ལག་ལན་ འཐབ་གནང་།ག་སག་འབད་ན།༡་ དཀའ་ངལ་སལ་ནའ་རམ་པ་ཚ་ ༼ཟར་སགས༽བསར་ཞབ་འབད་ན། ད་ཚ་ ཕམ་ཚ་ལ་ དཀའ་ངལ་ཚ་སལ་ན་དན་ལ་ གགས་རམ་འབད་བའ་སབས་ལ་ སམས་

ཁར་བཞག་དགཔ་ཨན།༢་ ཕམ་ཁས་བངས་པ་གས་ ཁང་རའ་ཨ་ལའ་ ཡར་སད་ཀ་གནས་སངས་གཅག་ལ་ བལ་བཅག་ཞནམ་ལས་ ཁད་ཀས་ཡང་ ཁང་དང་མཉམ་གཅག་ ཡར་སད་ཀ་

གནས་སངས་འད་ནང་ལ་ ཁང་ཕམ་ཚ་གས་ ཁང་རའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ གགས་རམ་དང་རབ་སར་ ག་ད་ས་འབད་ཚགས་ན་ཨན་ན་དང་། ཁང་ཚ་གས་ ཁང་རའ་ཨ་ལའ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་གཞ་གནས་དཔར་ན། ཨ་ལ་ཟཝ་༡༢ལངས་མ་གཅག་གས་ ཡར་ལང་ན་རས་རབ་པ་ཅན་ ཨ་ལའ་བརན་ཤགས་འད་ལ་ ལན་ཐབས་འབད་ནའ་དན་ལས་ ཨའ་གས་ ཨ་ལ་འད་ལ་ རབ་སར་བཟམ་གཅག་ས་ ཨ་ལ་འད་གས་ ལགཔ་བཤད་ད་ ཡར་ལང་ཚགས་ན་ཐབས་ལ་ རང་ཁ་བཟམ་གཅག་འཐ་ས་ ཨ་ལའ་གདང་ཁར་བཀལ་ཏ་སན་བན་དགཔ་དང་། ཨའ་གས་ ཨ་ལ་འད་ལ་ ཁ་ལས་ཡང་ ཁ་ག་ཅ་འབད་ནའ་རས་རབ་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ བཤད་ད་སབ་བན་དག། ཨ་ལ་འད་གས་ད་ས་འབད་ཚགས་མ་འད་ལ་ ཨའ་གས་བསད་པ་རབ་ས་སབ་བན་དག། ད་བཟམ་ས་་ཨའ་གས་ ཨ་ལའ་དན་ལས་ ག་ར་མ་རང་གས་ འབད་བན་ན་མན་པར་ ཨ་ལའ་ ཀདཔ་ཡར་སད་འག་བཅག་ན་ལ་ སམས་ཤགས་བསད་བཅག་དག། ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལ་ལ་འབད་ད་བན་ན་མན་པར། ཨ་ལ་ཁང་རང་གས་འབད་བཅག་དག།


24

STAGE 1 SESSION 4

Problem solving challenges related to making children happy and smart/ learning new methods.

Purpose

1. This is a follow-up discussion about making children happy and smart.2. Provide time for PG members to delve further into the concept that children need equal attention

and support to achieve all four domains of development in order to be happy and smart. 3. They will have opportunity to address some of the challenges identified in the last session and to

suggest some solutions.4. They will learn something new about making children happy and smart: That is to notice how their

child is developing in each domain and to realize that children change over time.

Take Away Message

We learned that children develop in four areas. Children grow and change in each area over time. Par-ents should notice how their child is developing in each area and try to find ways to support him or her to practice or accomplish those skills. If we notice what our child is trying to do, it will also teach us to monitor our own expectations of the child. Paying attention to all areas of development is a good way to make children happy and smart.

Time: 2 hours

Materials

1. Child wellbeing Index – reference for facilitators. 2. 7 Steps of Problem Solving Model – use with problem solving activity

Getting Ready

1. Review problem solving steps (Appendix). Keep these in mind when helping parents address chal-lenges.

2. Work with parent volunteer to notice one area of their child’s development and plan to show how they can help that child in that area of development; and also how they can integrate different areas of development. For example, if the child is 12 months and trying to stand alone, then the mother can make sure there is something the child can pull-up on such as a chair. She can talk to the child and describe what he is doing. She can praise the child for his success. She can encour-age his motor development. She can let him figure out something for himself rather than doing it for him.




༥ ༡་ སབ་དས་ཀ་རམ་པ་༡དང་༢པ་དང་འཁལ་། ད་ག་གངས་ས་ ཁ་བཟང་ཞ་ན། ཆད་ལས་ཡད་མ་ཚ་ ངས་འཛན་འབད་ན། ཁས་བངས་འབད་མའ་ཕམ་ཚ་ལ་ དགའ་ཚར་ག་ངས་ལན་འབད་ན་ཚ་ཚདཔ་ཨན།

༥

༡་ དགས་དན། འདས་པའ་སབ་དས་ནང་ལ་ ཁད་ཀས་ ཨ་ལ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་རག་པ་གསལ་དགས་ བཟ་ན་ལ་མཁ་བའ་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་ལག་ལན་གལ་ཅན་ཚ་ ངས་འཛན་འབད་ཡདཔ་མ་ཚད། ཁད་ཀས་ ལག་ལན་འད་ཚ་ འགབ་ཐབས་ཀ་དན་ལ་མངས་བའ་གདང་ལན་ཚ་ཡང་ ངས་འཛན་འབད་ད་ཡད། ད་ ད་རས་ ང་བཅས་ཀས་ ཁད་ཚ་གས་འདས་པའ་སབ་དས་ཚ་ནང་ལ་ ངས་འཛན་འབད་ད་ཡད་པའ་ གདང་ལན་ཚ་དང་འབལ་བའ་ དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཚ་ ལག་ལན་འཐབ་ས་བལ་ན།

༢་ འདས་པའ་སབ་དས་ཚ་ནང་ ཕམ་ཚ་གས་ ངས་འཛན་འབད་ད་ཡད་པའ་གདང་ལན་ཚ་ལག་ན། (ས་ ཚན་ལ་ག་འབ་དབ་ཚ་ནང་བལ་ན།)

༢༠

ས་ཚན་ལ ༡་པ།

ཨ་ལ་ཚ་དགའ་ཏག་ཏ་བཞག་ན་དང་་ཀབ་ལ་མཁས་དག་བཟ་ན་དང་འབལ་བའ་ དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་གདང་ལན།

༡་ གདང་ལན་གཅག་གདམ་འཐ་འབད།༢་ དཀའ་ངལ་སལ་ནའ་དན་ལ་དང་ འས་འབབ་ལན་པའ་ཐབས་ལམ་ ངས་འཛན་འབད་ན་ག་དན་ལ་ དཀའ་ངལ་སལ་ཐབས་ཀ་ རམ་པ་བདན་ཡད་

མ་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་ན།༣་ ཡངན་ སབ་དས་༢པའ་ནང་བཟམ་ས་ ཕམ་ཚ་གས་ དཀའ་ངལ་གཉས་ ཡངན་ གསམ་ར་གདམ་འཐ་འབད་ཞནམ་ལས་ ཕམ་ཚ་མང་ཉང་

འདན་འད་ཡད་པའ་ས་ཚན་ནང་བག་ན། ས་ཚན་ར་ར་བཞན་གས་དཀའ་ངལ་ཚ་ག་ག་དན་དང་། དཀའ་ངལ་འབང་བཅག་མ་ག་ར་རན་དང་ དཀའ་ངལ་སལ་ནའ་ཐབས་ལམ་ཚ་ག་སར་ལས་ བཤད་པ་རབ་ན།

༤་ འག་ག་ཐབས་ལམ་༢པ་འདའ་ནང་ ས་ཚན་ར་ར་བཞན་གས་ བསན་གས་འབད་མ་ཚ་ག་བཅད་སན་ན་དང་ གཞན་མ་ཚ་ལས་ བསམ་འཆར་ལན་ན།

༢༠

ས་ཚན་ལ་༢པ།

ཨ་ལ་ཚ་ག་ཡར་སད་ཀ་སར་ལས་ གཞ་གནས་བཞའ་ཐག་ལས་ མན་བསམ་གཏང་ན།

༡་ ས་ཚན་གཉས་ནང་བག་ན། ས་ཚན་ར་ར་ལ་ སག་བཤབ་རདམ་༤ར་ སད་ཞནམ་ལས་ ས་ཚན་འཐས་མ་ཚ་ལ་ ག་ད་མགགས་མགགས་ ད་ཚ་གཅག་ཁར་སག་བཅག་ན། ད་ལས་ སག་བཤབ་རདམ་འད་ ག་ཅ་ཟར་མ་འད་ཨན་ན་ད་ན་དང་། ཁང་ཚ་ལ་ ག་དམ་ཅག་ས་ རདམ་འད་ག་ རད་ཆས་གཅག་མད་་པ་ཅན་ ག་ཅ་འབད་འང་ག་ཟར་ད་ཞནམ་ལས་ ཁང་ཚ་ལ་ ཨ་ལ་ཚ་ཡང་ གཅས་སང་ལགས་ཤམ་མ་འཐབ་པ་ཅན་ འ་ན་བཟམ་ཅག་ འང་ཟར་སབ་དག། ད་འབདཝ་ལས་ ཕམ་ཚ་གས་ཡང་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ གཞ་གནས་བཞ་ཚངམ་ས་དན་པ་བཏན་ཏ་ལག་ལན་འཐབ་དག།

༢་ ས་ཚན་ར་ར་བཞན་ལ་ དས་ཚད་ཀ་འགར་བ་དང་འཁལ་ཏ་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ གཞ་གནས་བཞ་ནང་ ག་ད་ས་ར་ འགར་བཅས་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ མན་བསམ་གཏང་ཟར་སབ་ན། ད་ག་དན་ལ་ གཞ་གནས་ར་ར་བཞན་ག་དན་ལ་ ཨ་ལ་སས་ཏ་ ཟཝ་དག་འག་མ་ཅག་དང་། ཨ་ལ་ལ་བཞ་ལངས་མ་གཉས་ཀ་བར་ན་ ཁད་པར་བལ་བཅག་ས་འག་འདན་འཐབ་ན། དཔར་ན། ཁ་སབ་ནའ་ཐད་ ཟཝ་༦ལངས་མའ་ཨ་ལ་ད་གས་ ཨ་སད་རངམ་གཅག་རབ་ཤས་ན་དང་། ལ་དག་ལངས་པའ་ཨ་ལ་ད་གས་ ཉམས་མངས་ཀ་སར་ལས་ བཤད་ཚགས་ད་བཟམ་ཅག་ཨན། ས་ཚན་གཉས་པ་གས་ ཨ་ལ་སས་ལ་༡ལངས་མ་དང་ སས་ལ་༦ལངས་མ་གཉས་ ག་བསར་འབད་ད་བལ་ན།

༣་ ས་ཚན་ཚ་གས་ལ་འགན་ག་སར་ལས་ཐད་ར་འབའ་ར་ཧ་ག་ཡད་པ་ཅན་དཔ་གཅག་བཀད་ཟར་སབ་ན།༢༠ སན་ཞ་འབད་ན།


25

Minute Activity:

51. Follow session routine steps 1&2. This includes greetings; identification of absentees;

and appreciation for Parent volunteer’s assistance.

5

1. Purpose: In the last session you identified important parenting practices to make chil-dren happy and smart. You also identified challenges achieving these practices. Today we will practice problem solving related to some of the challenges you identified in the last session.

2. Read challenges that parents identified in last session. (See group work note books)

20

Activity 1 (Group Work)

Problem Solving challenges in making children happy and smart

a. Select one challenge.b. In plenary follow the 7 steps of problem solving to clarify one problem and identify po-

tential solutions.c. Or as in Session 2, let parents select two or three problems, divide into same number

of groups. Each group explains the meaning of the problem, possible causes for the problem and potential solutions

d. In the following activity 2, each group summarizes the discussion and gets feedback from others.

20


Thinking about children’s development in four domains

a. Divide into two groups. Give each group a 4-piece puzzle representing four domains. Ask members to quickly put the puzzle together. Then ask what is the puzzle? Ask what happens if they lose a puzzle piece. Tell them it is the same with a child. Parents have to pay attention to four areas of development for children to reach their potential.

b. Ask each group to think of one way that children change in each of the four domains over time. Do this by comparing a six-month old baby with a four-year-old child for each of the domains. For example in speaking, parents might notice that six-month-olds bab-ble and six year old children can tell about an experience. In the second group compare a 1-year-old child with a six-year-old child.

c. Ask groups to give an example to be sure that they understand the task.

20 Reporting



༡༠

ལག་ལན་གསརཔ་དཔ་སན་འབད་ན།

༡་ ཕམ་ཁས་བངས་པ་ད་གས་ མ་རའ་ཨ་ལ་འད་ ཡར་སད་ཀ་གཞ་གནས་བཞ་ལས་ གཅག་ནང་ཡར་སད་ ག་ད་ས་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ སབ་ན་དང་། ད་ག་དན་ལ་ མ་གས་ ཨ་ལ་འད་ལ་གགས་རམ་ག་ད་ས་ འབད་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ཡང་སབ་ན། མ་གས་ ཨ་ལ་ག་ གཞ་གནས་བཞ་ཡར་དགས་གཏང་ན་ལ་ གགས་རམ་ག་ད་ས་ འབད་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་དང་གཅག་ཁར་ ཨ་ལ་ལ་ཡང་ སམས་ཤགས་ག་ད་ས་ བསད་བཅག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ བཤད་བཅག་ན།

༢་ དཔར་ན་ ཨ་ལ་སས་ཏ་ ཟཝ་༡༠་ལངས་མ་གཅག་ མ་ང་མ་ཤསཔ་མཐངམ་ད་ འདག་པ་ཅན། ཨ་ལ་འད་ མ་ང་མ་ཤསཔ་ཚ་མཐང་པའ་སབས་ ཨ་ལ་འདག་མ་བཅག་ནའ་དན་ལ་ ཨའ་གས་ ག་ཅ་འབད་དག?

སབ་སན་པ་གས་ ག་ཅ་ལབ་ཡདཔ་ཨན་ན་བསར་ཞབ་འབད་ན་དང་ སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན་ཚ ལག་ས་ སབ་ན།

༥ཁམ་ལ།

༡་ ཨ་ལ་ཚ་ གཞ་གནས་བཞ་ནང་ འགར་བཅས་འག་ས་ ཡར་སད་འག་ད་ ཡད་མ་ལས་ ར་ར་ངས་འཛན་འབད་ན།༢་ གཞ་གནས་བཞ་སན་ཡད་མ་ལས་ གཅག་ནང་ཡར་སད་འག་ན་དན་ལ་ རབ་སར་ཅག་འབད་ན།

བསན་གས་ལམ་སན།༡་ ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལ་ཚ་གཞ་གནས་བཞའ་ཐག་ལས་ ཡར་སདདང་འགར་བ་འག་ད་ཡདཔ་ས་ལབ་ཅ། ད་འབདཝ་ལས་ ཁད་ཀས་འབད་བ་ཅན་ གཞ་གནས་ད་ཚ་

གཅག་བ་གཅག་གལ་ཆཝ་ས་མཐངམ་མས་ག? ཁངས་སལ།༢་ ཡར་སད་ཀ་གཞ་གནས་ གཅག་གས་གཅག་ལ་ ཕན་གནད་ག་ད་ས་འབངམ་ས?བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།ཨ་ལ་ཚ་ གཞ་རམ་སབ་ག་ནང་འག་བའ་ བསང་ལས་ མན་བསམ་གཏང་ན། སར་ན། བ་སབ་ན། སམས་ཁར་ཚར་ན་ཚ་ཁག་ཆཝ་འདག་ག? ཁད་ཀས་འབད་བ་ཅན་ སབ་དཔན་ཚ་གས་ ཡར་སད་ཀ་གཞ་གནས་བཞཔ་ཆ་་ར་ལ་ འདན་འད་ས་བར་མཐང་འབདཝ་མས་ག? ད་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ཕན་གནད་ག་ད་ས་འབངམ་ས?སག་བཤབ་རདམ།ཤག་ཀ་ཤག་ལབ་གཅག་ དཔ་བཞ་ལ་བཏག་ཞནམ་ལས་ སག་བཤབ་རདམ་བཟ་ན། ས་ཚན་ར་ར་ག་དན་ལ་ ཚད་གཞ་མ་འདཝ་ར་ ལག་ལན་འཐབ་དགཔ་དང་། ཁད་ཀས་ ཟ་ཐ། ཡངན་ དས་དབ། ཡངན་ གསར་ཤག་ལ་སགས་པའ་ནང་ག་ པར་རས་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་བཏབ། པར་རས་ག་ན་ཡང་མད་པའ་ ཤག་ཀ་སངམ་ ལག་ལན་འཐབ་ན་འད་ ལ་ཁག་ཅག་ཨན། སག་བཤབ་རད་མ་ག་ ཤ་ཆས་ར་ར་ ས་ཚན་ག་འཐས་མ་ར་ལ་སད་ན་དང་། ད་ལས་ སབ་སན་པ་གས་ འག་བཙགས་ཟར་སབ་ཅག་ ས་ཚན་ག་འཐས་མ་ ས་སའ་ལག་པར་ཡད་པའ་ ཆ་ཤས་ཚ་གཅག་ཁར་མཐད་ད་སག་ན། དའ་སབས་ སབ་སན་པ་གས་ ཁང་ཚ་ལ་ ག་ད་མགགས་མགགས་སག་དགཔ་ས་སབ་ན། སབ་སན་ལས་རམ་འད་ འགན་བསར་ལས་རམ་གཅག་འབདཝ་ལས་ ས་བ་ཆ་ཏག་ཏ་བཟ་དག། མཇག་བས་ཡད་པའ་ སག་བཤབ་རདམ་འད་ག་ཐག་ལས་ ཨ་ལ་ཚ་ཡང་ སག་བཤབ་ཀ་རདམ་བཟམ་ས་ གནས་སངས་བཞའ་ཐག་ལས་ བཟ་ཡད་མ་ཅག་ཨན་ཟར་བའ་ བཤད་པ་རབ་བན་དག། དའ་དན་ལ་ བཟ་དབབས་མ་འད་བའ་ཅ་ཆས་ག་ར་ ཚང་དག་ད་བཟམ་ས་ ཨ་ལའ་ ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་གནས་སངས་བཞ་ཡད་མ་ཚ་ཡང་ ག་ར་ལགས་ཤམ་ས་ཚང་དག་པའ་ ཁངས་ཚ་བཤད་ད་བན་དག།


26

10

Model New Practice a. Parent Volunteer says one thing she noticed about how her child is developing in one

domain and shows how she is helping. She can also show how she helps the child de-velop in four domains while she is encouraging the child.

b. For example the young child, aged 10 months is fearful of strangers. What does the mother do to prevent the child from being upset in presence of strangers?

Facilitator reviews what was learned and recaps take away message.

5

Homework a. Identify one way how children are growing and changing in each of these four areas.b. Do something to support their development in one of the four areas.

Discussion Guideline

1. We learned that children develop and change in four areas. Do you think that one area is more important than the others? Why or why not?

2. How does each domain of development influence the other areas?


Are children’s abilities in thinking, moving, feeling and talking important as children transition to primary school? Do you think teachers give equal attention to all four domains of development? How does this affect the child?

Puzzle Game

Make puzzles by cutting a coloured piece of A-4 paper into four pieces. Use a different colour for each group. Alternatively, you can use pictures from a calendar, magazine or newspaper. Using plain paper with no picture is the most challenging. Give one puzzle piece to each member of a group. When the facilitator says, “Go” the members try to fit the pieces together to complete the puzzle. Tell them to put the puzzle together as quickly as possible. This is a competition. Make it exciting. The completed puzzle can be used to explain that a child is like a puzzle made up of four parts. Each piece is unique and essential for completing the puzzle.



མ་ ་ འ་ བ་ ས་ །ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཉན་ཁར་མད་པར་ སང་སབ་དང་ལནམ་ས་བཞག་ན་དང་འབལ་བའ་ ལག་ལན་དང་གདང་ལན་ཚ་ག་སར་ལས་ ཧ་ག་ས་ ཡད་མད་བརག་དཔད་འབད་ན།

དགས་དན།འ་ན་ད་ ཨ་ལའ་བད་སད་དང་འབལ་བའ་དན་ཚན་གསམ་པ་ཨན། ད་ག་ཐག་ལས་ སབ་སན་པ་ཚ་གས་ ཕམ་ཚ་ག་ ཨ་ལ་ཉན་ཁར་མད་པར་ སང་སབ་དང་ལནམ་ས་བཞག་ན་དང་འབལ་བའ་ནང་ ཕམ་ཚ་གས་ ད་ལའ་བསམ་འཆར་ ག་ད་ས་ཡདཔ་ཨན་ན་དང་ ལག་ལན་ ག་ད་ས་འཐབ་ད་ཡདཔ་ཨན་ན། གདང་ལན་ག་ཅ་འབང་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ཚ་ག་སར་ལས་ གནས་སངས་ ཧ་ག་ཚགས་ན་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ འབང་སད་པའ་ག་བར་ག་རན་ངན་བཀག་ཐབས་སར་ལས་ལབ་ན། རན་ངན་འབང་བའ་སར་བཏང་ར་རན་ད་ར་ ཨ་ལའ་ཉན་སང་དང་ གཞ་རན་དགས་མཁ་ལ་ བརས་མཐང་མ་བསད་པར་བཞག་ས་ ཨ་ལ་བདག་མད་འབད་བཞག་མ་ལ་བརན་ཏ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཕམ་ཚ་གས་ ཉན་སང་དང་ལནམ་པའ་མཐའ་འཁར་ ག་ད་ས་བཟ་ན་ཨན་ན་དང་ ཨ་ལ་བདག་མད་ས་བཞག་ན་ལས་ བཀག་ཐབས་ཀ་ཐབས་ཤས་ཚ་ག་སར་ལས་ བསན་གས་འབད་ན་ཨན། སམས༌ཁརབཞག༌དག་པའ་བར་འཕན།ཕམ་ཚ་གས་ རང་ག་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ བར་གདང་མདཔ་མན། ཕམ་ཚ་ལ་ ས་སང་དང་ཚ་འགང་ཆ་ཤས་ར་ རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ བར་རན་ར་འབང་བའ་སབས་ཕགཔ་ཨན། བར་རན་ད་ཚ་ཡང་ མང་ཤས་གཅག་བཀག་ཚགས་པའ་རན་ངན་ཚ་ཨན། ཕམ་གས་རང་སའ་ཨ་ལ་ བདག་མད་འབད་བཞག་མ་ལ་བརན་ཏ་འབངམ་ཨནམ་ལས་ ཨ་ལ་བདག་མད་འབད་བཞག་མ་འད་ ཨ་ལ་ལག་སད་འབད་བའ་གས་ལས་གཅག་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ དས་ཨ་རག་ར་ དན་པ་སན་ཏ། ང་བཅས་རའ་ཁམ་ག་མཐའ་འཁར་ལ་ ཉན་སང་མད་པའ་གནད་དན་ཚ་ ངས་འཛན་འབད་ཞནམ་ལས་ མར་ཕབ་འབད་ནའ་ཐབས་ཤས་འགག་དག།དས་ཡན། ཆ་ཚད་༢། ཅ་ཆས།༡་ ཨ་ལ་ཉན་སང་དང་ སང་སབ་ལནམ་ས་བཞག་ན། (ཟར་སགས་༦པ) ག་སག་འབད་ན།༡་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་ཐག་ཁམ་ག་ བཅད་ཐག་༣པའ་ནང་ག་ བར་མཚན་ཚ་ལ་ གམས་གཤས་ཡདཔ་ས་འབད།༢་ རན་ངན་བཀག་ཐབས་དང་ ཨ་ལ་ལག་སད་དང་བདག་མད་ས་ བཞག་མ་ཚ་བཀག་ཐབས་ཀ་ བར་དན་ག་ཤག་ལབ་འད་ ལག་གནང་།

(ཟར་སགས་༥པ)


27

STAGE 1 SESSION 5

Assessing Parents ‘Understanding, Practices and Challenges related to Keeping Children Safe and Protected

Purpose

This is the third topic related to child wellbeing. This discussion will enable Facilitators to gain a baseline of parents’ current views, practices and challenges related to keeping children safe and protected. Par-ents will learn about accident prevention. A common cause of accidents relates to child neglect which occurs when parents do not take care of child’s safety and basic needs. Parents will discuss how to make the home safer and find solutions to prevent leaving children unattended.

Take Away Message

Parents love their children very much. A very sad thing for parents is when their child has an accident. Many of the accidents that can be prevented often occur due to neglect of the parents. Neglect is a kind of child abuse. We must always make sure that our children are supervised. We should also take a look around our homes to identify safety issues and try to reduce these.

Time: 2 hours

Materials

1. Keeping Children Safe and protected (Appendix 6).

Getting Ready

1. Be familiar with all indicators in column 3 of the Child Wellbeing Index2. Read Information Sheet – Accident prevention and Child Abuse and Neglect (Appendix 5)




༢༠

ང་སད།

ཀ་ ད་རས་ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལ་ཉན་ཁ་མདཔ་དང་ སང་སབ་དང་ལནམ་ས་ ག་ད་ས་བཞག་ན་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ཁ་སབ་ན། འ་ན་ད་ ཕམ་ཚ་ལ་ཕག་པའ་ཚ་གངས་སམ་ཤས་གཅག་ཨནམ་ལས་ ང་བཅས་ཀས་ གནད་དན་དའ་སར་ལས་ བསམ་འཆར་ར་ བར་སར་འབད་ཚགས་འང་།

ཁ་ ཨ་ལ་ཚ་ཉན་ཁར་མདཔ་དང་ སང་སབ་དང་ལནམ་ས་ བཞག་དག་ཟར་མ་ད་ག་ཐད་ ཁད་ཀས་ ག་ད་ས་ ཧ་ག་ད?ག་ ང་བཅས་ཀས་ཐབས་ལམ་འད་ཧ་མ་དང་ཅག་ར་འཐདཔ་ས་ལག་ལན་འཐབ་ན་ཨན།ད་ཡང་ས་ཚན་ གཉས་ས་བཟ་ན། ས་ཚན་ར་ར་ལས་མ་ངམ་

གཅག་བསམ་འཆར་ཐ་བཀད་འབད་མ་བཏན་ན།ང་ སར་ར་རབ་ས་འག་ཞནམ་ལས་ སར་རབ་ས་གནས་སབས་ཚ་བར་སར་འབད་བཅག་དག། ཁད་ཀས་ གནས་སབས་ཚ་ ག་ར་བར་སར་འབད་ད་

སབ་མ་ཚར་ཚན་ཚད་ སར་ར་རབ་བར་སར་འབད་དག།ཅ་ ས་ཚན་ག་ར་གས་ དན་ཚན་ག་སར་ལས་ ཧ་ག་ཡད་མད་ གཏན་གཏན་བཟ་ན་ག་དན་ལ་ ས་ཚན་ར་ར་ ལས་ དཔ་ར་ལན་ན།

༡༠སན་ཞ་འབད་ན།

སབ་དས་ཀ་རའ་མག་༦པའ་ནང་ བཀད་ཡད་པའ་ཐབས་ལམ་ ལག་ལན་འཐབ་ན།།

༢༠

བསམ་ཞབ།

ཀ་ སབ་སན་པ་གས་སབ་ན། འ་ན་ད་ཚ་ཁད་ཀས ཨ་ལ་ཚ་ ཉན་ཁ་མདཔ་དང་ཉན་སང་དང་ལནམ་ས་བཞག་ན་ག་དན་ལ་ ཁག་ཆཝ་ས་མན་བསམ་གཏང་མ་ཚ་ཨན།

ཁ་ ཁད་ཀ་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་སང་སབ་དང་ཉན་སང་ཚ་ག་ད་འབད་ལགས་ཤམ་ས་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་བལ་ག།ག་ ས་ཚན་ར་ར་བཞན་གས་ལག་ལན་ར་ར་བར་སར་འབད་ན།ང་ ས་ཚན་ལ་ ལ་ལགས་ཤམ་འག་ཡད་མའ་བར་སན་ལ་ དགའ་བའ་གདང་ག་ པར་རས་བཙགས་ན་ཨན་ན་དང་། གདང་ལན་འབང་ཡད་པའ་ལ་

ག་བར་སན་དན་ལ ས་བའ་ གདང་ག་པར་རས་བཙགས་ན་ཨན་ན་འད་ན།ཅ་ ཨ་ལའ་ཉན་སང་དང་ སང་སབ་དང་འབལ་བའ་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་ལག་ལན་ཚ་ག་མཐའ་མར་ དགའ་བའ་གདང་དང་ ས་བའ་གདང་ག་པར་

རས་ཚ་ འས་འབབ་དང་འཁལ་ཏ་ བཀད་ཅ་ར་ ས་ཚན་ག་ནང་འཁད་བར་སར་འབད་ན།ཆ་ བཤལ་མ་ག་སབ་དས་ནང་ལ་ གང་ལ་བཤད་ཡད་པའ་ གདང་ལན་ཚ་ལས་ དག་པ་ཅག་གདམ་འཐ་འབད་ཞནམ་ལས་ ས་བའ་གདང་ག་པར་

རས་ཚ་དགའ་བའ་གདང་ལ་འགར་ནའ་ ཐབས་ཤས་བཏན་ཚགས་མ་ཚགས་བལ་ག།

༡༠

རན་ངན་བཀག་ཐབས་ཀ་ཤས་བ་གསརཔ།

ཀ་ ད་རས་ང་བཅས་ཀས་ རན་ངན་བཀག་ཐབས་དང་འབལ་བའ་ ཤས་བ་གསརཔ་དག་པ་ཅག་ ལབ་ག།ཁ་ ང་བཅས་ཀས་ལག་ལན་འཐབ་ནའ་ཤག་བང་ཡད།(ཟར་སགས་༥པ་ལ་གཟགས) ཤག་བང་ ད་ནང་བཅད་ཐག་གསམ་ཡདཔ་དང་། ད་གསམ་

ལས་དང་པའ་ནང་ཨ་ལ་སས་ལ་༠ལས་༨ཚན་ལ་ འབང་སད་པའ་རན་ངན་ག་རགས་བཀད་ན། གཉས་པ་ནང་ རན་ངན་ཚ་ག་ཅ་ས་འབངམ་ཨན་ན་བཀད་ན།ད་ལས་མཇག་ག་ནང་ང་བཅས་ཀས་ད་ཚ་ག་ད་ས་བཀག་ཚགས་ན་ཨན་ན་ཚ་བཀད་ན།

ག་ སར་རབ་ས་ བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་སས་ལ་་༠་ལས་༨ཚན་དང་འབལ་བའ་རན་ངན་ཚ་ག་སར་ལས་བསམ་འཆར་བར་སར་འབད་ན།

ད་ལས་ གཞན་མ་གཅག་གས་ ད་ཚ་ག་ཅ་ས་བངམ་ཨན་ན་ བར་སར་འབད་ན།

ཅ་ གསམ་པམ་འད་གས་ རན་ངན་ག་ད་ས་ བཀག་ཚགས་ག་ག་སར་ལས་སབ་ན།ཆ་ ག་དམ་གཅག་ས་ བཤད་ད་ཡད་མ་འད་ལ་ ཁ་འཆམ་མ་ཚགས་པ་ཅན་ ཐབས་ཤས་གཞན་སབ་བཅག་ན།ཇ་ ག་དམ་ཅག་ས་ ག་ན་ཡང་སབ་ན་མད་པ་ཅན་ བཤལ་མམ་ད་གས་ རན་ངན་ས་ས་གཅག་ག་སར་ལས་བཤད་པ་རབ་ན།ཉ་ དས་ཚད་དང་འཁལ་ཏ་ རན་ངན་༥ - ༦ ཅག་སབ་ན།


28

Minutes Activity

20

Introduction 1. Today let’s talk about keeping children safe and protected. This is always a big concern

for parents and we can share some ideas about that. 2. What is your understanding about what it means for a child to be safe and protected? 3. We will use the same method as before. Divide into two groups. Select a person to

record your views4. Go around the circle and take turns sharing. You may go around until all ideas are shared.5. Take one example from each group to make sure they understand the topic discussed.

10

Reporting

Follow method stated in session routine no. 6

20

Reflection a. Facilitator says: These are the things you think are important for making children safe

and protected b. Let’s see how well you think things are going for your children in each area. c. Each group shares one practice.d. Ask the group whether to put a happy face for things going well or sad face to depict

challenges.e. Continue sharing between groups and adding the smiling or frown face beside each

parenting practice related to safety and protection f. In the next session, let us select some of these challenges and see if we can come up

with solutions to turn a sad face into a happy face.

10

New Knowledge about Accident Prevention

a. Today let’s see if we can learn some new things about preventing accidents. b. I have a chart we can use (Refer Appendix 5). It has 3 columns: Types of accidents that

occur with children 0-8? Why do they occur? How might we prevent it? c. Let’s go around the circle. The person shares about an accident that we see related to

children from birth to 8 years.

The next shares why it occurs.

d. And the third says – What can we do to prevent this accident?e. If someone disagrees with what is said or wants to add something, then you may. f. If not, then the next person will describe a different accident g. Cover 5 or 6 accidents according to time.



༥

མཇག་བས་ན།ཁད་ཀས་ རན་ངན་བང་ཡད་པའ་སར་ལས་ བཤད་པའ་ར་མཚན་ལ་ལ་ཅག་ལ་ ཨ་ལ་བདག་མད་ས་བཞག་པའ་གལ་ཚདཔ་ཨན།་ ཕམ་ཚ་ལ་འད་ག་བར་མཚན་ག་ཅ་སན་ས?༡་ ང་བཅས་ཀས་ཨ་ལའ་གཞ་རན་དགས་མཁ་མ་བན་པར་བཞག་མ་ད་ལ་ཨ་ལ་བདག་མད་ས་བཞགཔ་ཟར་སབ་ཨན། ད་ཡང་ ཨ་ལའ་རབ་སད་

ཨན།༢་ ཁད་ཀས་ཨ་ལ་རངམ་གཅག་དང་བལ་མ་མད་པར་བཞག་ས་མཐང་ཅག་ག?ད་ས་བཞག་དག་པའ་ཁངས་ ར་མཚན་ག་ཅ་འང་ན་མས?༣་ ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལ་རངམ་གཅག་ བལ་མ་མད་པར་བཞག་བཞགཔ་མཐང་མཐངམ་འང་། ཨ་ལ་ཚ་ད་ས་ བདག་མད་ས་བཞག་བཞགཔ་

མཐངམ་ད་མ་དགའ་འང། ད་ལ་ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་འབད་ཚགས?སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན

༡༠ ཕ་མའ་ཁས་བངས་པ་གས ལག་ལན་གསརཔ་དཔ་སན་འབད་ན།ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ག་ཅ་ཅག་ཉན་ཁ་ཡདཔ་ས་སན་བན་ན་དང་། ད་ཉན་སང་དང་ལནམ་ས་ འབད་ཐངས་སན་བན་ན། ཡངན་ ཉན་ཁ་ཅན་ག་རགས་ཚ་དཀགས་མ་བཏབ་པའ་སར་ལས་སན་བན་ན།

༥

ཁམ་ལ།ཁམ་ལ་ག་དན་ལ་ ཁད་རའ་ཁམ་ནང་ ཨ་ལ་ཉན་སང་དང་ལནམ་ས་ སད་ཚགས་ན་ག་ ལས་དན་ཅག་བརམ་དགཔ་དང་། ད་བཞན་ ཁད་རའ་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ཡང་ ཉན་སང་ག་སར་ལས་སན་བན་དག། ཁད་སབ་ཁང་ནང་ལ་འང་བའ་སབས་ ཁད་རའ་ཁམ་ནང་ ཨ་ལ་ཉན་སང་ག་དན་ལ་ འབད་ཡད་མ་འད་ ང་བཅས་ལ་ སབ་ཚགསཔ་ཅག་འབད་དགཔ་དང་། ཁད་རའ་ཨ་ལ་འད་ བདག་མད་ས་ བཀ་བཞག་ན་མདཔ་གཏན་གཏན་བཟ་དགཔ་དང་། དའ་དན་ལ་ ཐབས་ཤས་འཚལ་ཞནམ་ལས་ ང་བཅས་ལ་བཤལ་མམ་ག་སབ་ཁང་ནང་འངམ་ད་སབ་དག།

བསན་གས་ཀ་ལམ་སན།༡་ བདག་མད་ས་བཞག་མ་འད་ ཨ་ལའ་རབ་སད་ ག་ཅ་འབད་རསཝ་ས?༢་ ཨ་ལ་ཁང་ར་རངམ་གཅག་ས་བཞག་ན་ལས་བཀག་ཐབས་ལ་ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་འབད་ཚགས? འད་ག་ཅ་འབད་ཁག་ཆཝ་ས?༣་ ཨ་ལ་སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ ལ་༨ཚན་ལ་ བར་རན་གཙ་བ་ག་ཅ་ར་འབངམ་ས? ད་ཚ་ལས་ ག་དམ་ཅག་ང་བཅས་ཀས་བཀག་ཚགས? ག་ད་ས?༤་ ག་དམ་གཅག་ས་ ཨ་ལ་ཚ་ ཐག་རང་སར་ཨན་པ་ཅན་ ཁང་རང་ག་ཆ་རགས་ལ་ རན་ངན་འབང་པ་ཅན་ ཨ་ལ་རས་ཤས་ཚ་གས་ གང་གཡས་སན་པ་ག་ས་ཡདཔ་

ཨན་ན་ འཚལ་ཤསཔ་བཟ་དགཔ་ཁག་ཆ།བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།

༡་ ཁད་རའ་ཁམ་ག་ཉན་སང་ཞབ་དཔད་འབད་ཞནམ་ལས་ ཉན་སང་ཡར་དག་གཏང་ནའ་དན་ལ་ བསར་བཅས་འབད།༢་ ཁད་རའ་གཡས་ས་ནང་ལ་ཡང་ ཉན་སང་ག་ཞབ་དཔད་འབད། ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ཁམ་ནང་ལས་ ཕ་ཁར་འག་བའ་སབས་ རན་ངན་ལས་ བཟག་ཐབས་ལ་ ག་ཅ་འབད་

དགཔ་ཡདཔ་ཨན་ན་སབ་དག།


29

5

Wrap up:

Some of the reasons you describe for why accidents happen is ་what we call child neglect. What does that mean to you as a parent?

a. When we do not take care of the children’s basic needs we call that neglect. It is one form of child abuse.

b. Have you seen cases where a child is left alone and unattended? What might be the reason for that?

c. We have all seen children left alone and unattended. We may not like to see neglected children, but what might we do about it?

Take away message

10

Model New practice

Parent Volunteer- Teaching the child that something is dangerous and showing how to do it in a safe way; or teach the child not to do unsafe things.

5

Homework

For homework, do one thing in your home to make it safer for young children; teach your child about safety. Be able to tell us what that is.Also make sure that you are not leaving your child unattended. Find a solution and tell us about it next time.


1. Why neglect is considered a form of child abuse?2. What can we do to prevent leaving children alone? Why is this important?3. What accidents often occur among children birth to 8? How many can we prevent? How? 4. Make sure that older children know how to find the village health worker if they are away from home

and a friend has an accident.


1. Do a safety check of your home and make changes to improve safety.2. Do a safety check in your neighbourhood. Talk to children about how to avoid accidents away from

home.



མ་ ་ ། བ་ ས་ །

ཨ་ལ་ཉན་སང་དང་སང་སབ་དང་ལནམ་ས་ བཞག་ཐབས་དང་འབལ་བའ་འཕ་མཐད་སབ་དས།

དགས་དན།༡་ འདས་པའ་སབ་དས་ཚ་ནང་ ཕམ་ཚ་ལ་ རང་སའ་ཁམ་ནང་བང་སན་པའ་རན་ངན་དང་། ད་ཚ་དང་འབལ་བའ་ཉན་སང་ག་ གནད་དན་ཚ་ ངས་འཛན་འབད་བཅག་ཅ།

ཁམ་ལ་ག་དན་ལ་ ཕམ་ཚ་ལ་ ཉན་ཁ་གཅག་ངས་འཛན་འབད་བཅག་ན་དང་། ད་བཅས་ཁ་རབ་བཅག་ན། ད་གས་མ་ཚད་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་དང་འབལ་བའ་ཐགས་རན་མང་རབས་གཅག་ ཨ་ལ་བདག་མད་ས་ བཞག་མ་ལ་བརན་ཏ་འབང་ཨན་པའ་སར་ལས་ཡང་ ལབ་ཡདཔ་མ་ཚད་ ཁང་ཚ་ལ་ ཨ་ལ་འད་ ཨ་རག་ར་ལ་ན་ཚད་ཁགས་ཡད་མ་ཚ་གས་ བདག་འཛན་འཐབ་ན་ཡདཔ་གཏན་གཏན་བཟ་དགཔ་ས་ཡང་ སབ་ས་ཡད།

༢་ ཕམ་ཚ་གས་ ཁང་ལ་སད་ཡད་པའ་ ཁམ་ལ་ག་གབ་འབས་སར་ལས་ བར་སར་འབད་བའ་སབས་ ཨ་ལ་བདག་མད་ས་བཞག་མ་དང་། ཨ་ལའ་ཉན་སང་ག་གདང་ལན་ཚ་ ག་ད་ས་ བསལ་ན་ཨན་ག་སར་ལས་ལབ་ཚགས།

༣་ སབ་དས་འད་ནང་ བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་དང་འབལ་བའ་ ཚལ་མན་བདག་འཛན་མ་འདཝ་ཚ་ག་སར་ལས་ལབ་ན། ད་ཚ་ཡང་ ལས་དང་སམས་ཚལ་དང་མཐན་ས་ བདག་འཛན་མ་འབད་མ་དང་ འདད་སད་འབད་བ། ད་ལས་ བདག་མད་ས་བཀ་བཞག་མ་ཚ་ག་སར་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ ཚལ་མན་བདག་འཛན་ག་དབ་བ་མ་འདཝ་ར་ག་སར་ལས་ ག་ཅ་ས་འབངམ་ཨན་ན? ད་ཚ་འབང་མ་བཅག་པར་བཀག་ནའ་དན་ལ་ ཁང་གས་ ག་ཅ་འབད་དགཔ་ཨན་ན་ལ་སགས་པའ་སར་ལས་བསན་གས་འབད་ན་ཨནམ་མ་ཚད། ཁང་ཚ་གས་ ལགས་པའ་སག་ག་རག་རལ་གང་འཕལ་གཏང་ཐག་ལས་ ཕ་གཟགས་དང་འབལ་བའ་ ལག་པའ་སད་པ་ཚ་ བཀག་ཐབས་ཀ་སར་ལས་ ལབ་སང་འབད་ན་ཨན།

སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན།ཨ་ལ་ཚ་ག་ ལས་དང་སམས་གཉས་དང། འདད་སད་དང་འབལ་བའ་ལག་སད་ཚ་ལས་བཀག་ན་ཐབས་ལ་ ཕམ་ཚ་ལ་ དམགས་བསལ་ག་འགན་ཁར་ཕགཔ་ཨན། ལག་སད་རགས་མ་འདཝ་ཚ་ ངས་འཛན་འབད་བཞན་ལས་ ཁད་རའ་ཁམ་དང་ གང་ར་ཁམ་ཚང་ནང་འཁད་ ད་ཚ་འབང་ན་ལས་ བཀག་ཐབས་འབད་དགཔ་འད་ཁག་ཆ། ལག་སད་ཚ་ལས་ ཚ་གང་བཞས་དགཔ་ཡད་མ་གཅགཔ་འད་ ཨ་ལ་དང་ན་འད་ཨན། ལག་སད་རགས་མ་འདཝ་ཚ་ ངས་འཛན་འབད་མ་ད་གས་ ཕམ་ཚ་ ཁང་ར་ ཨ་ལ་གཅག་ས་སད་པའ་སབས་ཀ་ གནས་སངས་སམས་ཁར་དན་ན་དང་། ཁང་ཚ་ལ་ ཁམས་སགས་ག་ད་ས་གཏང་ཡདཔ་ཨན་ན་ཚ་ཡང་། མན་བསམ་བཏང་བཅག་མ་ཚད་ ད་ཚ་ལ་བརན་ཏ་ ཁང་མན་བསམ་ག་ཅ་བཟམ་གཏང་དགཔ་བང་ཡ་ག། ད་ག་སབས་ལ་ ལམ་སན་ག་ཅ་བཟམ་འཐབ་མ་ད་གས་ ཁང་ལ་ ཕན་པ་ག་ཅ་བཟམ་འབང་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ མན་བསམ་གཏང་ན་ལ་ གགས་རམ་འབདཝ་ཨན། ད་ལ་བརན་ཏ་ ཕམ་ཚ་གས་ ད་རས་ ཁང་རའ་ཨ་ལ་ཚ་ བཟང་པའ་སག་ཁམས་ཡངན་ བཟང་པ་བསབ་བ་ལ་སགས་པའ་ཐག་ལས་ སག་བཙགས་ཐངས་ཀ་ཐབས་ཤས་ཚ་ལབ་ཚགས་ན་ཨན། ཐབས་ལམ་ད་གས་ས་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ཡང་ ཁང་ར་གས་འབད་བའ་འཛལ་བ་ག་ཐག་ལས་ ལབ་ཚགས་ན་དང་། ད་གས་ ཁང་ལས་ར་བ་ག་ཅ་བསདཔ་ཨན་ན་ག་ ལམ་སན་ཡང་བན་ཚགསཔ་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ལག་སད་དབང་ད་ཤར་མ་ག་ ཉན་ཁ་ཚ་ཧ་ག་དགཔ་དང་། ད་ཚ་ ཧ་ག་བཞན་ལས་ རང་ག་ཁམ་དང་ མ་ས་གཉས་ཆ་རའ་ནང་ལ་ ད་ཚ་ལས་བཀག་ཐབས་འགག་དག། ་ དས་ཡན། ཆ་ཚད་༢ག་སག་འབད་ན།ཅ་ཆས།༡་ ངའ་བཟའ་ཚང་གས་ ང་བ་བད་ཏག་ཏ་བཟ་མས། (སང་དབ)༢་ ང་ག་འཚལ་ཞབ་པ་ཆང་ཀ་འད་ ཉན་སང་དང་ལནམ་ས་བཞག། (རང་མཐང་ག་ལས་རམ)༣་ ཨ་ལའ་སང་སབ། (ཟར་སགས་༦ཀ་པ།)༤་ ཕམ་ཚ་ལ་ སབ་སན་འབད་ཚགས་པའ་སགས་ཁམས་ལག་ལན་འཐབ་ནའ་ནང་གགས་རམ་འབད་ན། (ཟར་སགས་༦ཁ་པ།)༥་ སགས་ཁམས་ཀ་རམ་པ་དང་འབལ་བའ་ པར་རས་ཀ་ཤག་ཁམ་ག་སག་རབ་ན།


30

STAGE 1 SESSION 6

Follow-up session on Keeping children Safe and Protected.

Purpose

1. In the last session parents were asked to identify potential accident and safety issues in their home. For homework they were asked to identify at least one and correct it. They also learned that many accidents occur due to child neglect. They were asked to make sure that their child is supervised by adults at all times.

2. When they share results of their homework they will be learning how to overcome challenges of child neglect and child safety.

3. In this session participants will learn about types of child abuse – physical, emotional, sexual and neglect. They will discuss the types that occur; why it occurs and what they might do to prevent it. They will learn ways to avoid physical abuse by developing positive discipline skills

Take Away Message

Parents have a special role to protect children from emotional, physical and sexual abuse. It is important to identify abuse and prevent it in your own home and neighbourhood. One area of concern is physical punishment. It helps parents to remember their own childhood and think about how they were punished as children. How did it make them feel? What kind of guidance helped them the most? Parents can learn new approaches to disciplining children called positive or “instructive” discipline. This approach helps children learn from their mistakes and gives them guidance for what is expected. Parents should know the dangers of child abuse and prevent it in their home and community.

Time: 2 hours

Getting Ready

Materials

1. My family helps me feel safe (storybook)2. Keep my Little Explorer Safe (TV spot) 3. Child Protection (Appendix 6-A)4. Helping Parents Use Discipline that Teaches (Appendix 6-B)5. Prepare picture chart to show Instructive Discipline steps.



༡་ སབ་དས་ནང་ག་ ལས་དན་ཚ་དང་ བར་དན་གཙ་བ་ཚ་ ཞབ་ཞབ་ས་བསར་ཞབ་འབད་ན།༢་ ཕམ་ཚ་གས་ འདས་པའ་སབ་དས་ནང་ལ་བཀད་ཡད་པའ་གདང་ལན་ཚ་ སལ་ནའ་ཐབས་ལམ་ ལ་ཤ་ངས་འཛན་འབད་ཡདཔ་ས་སན་ནའ་དན་ལ་ བསར་ཞབ་འབད་

ད་ཡད་པའ་ ཁམ་ལ་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་ན།༣་ འདས་པའ་སབ་དས་ཀ་ འབ་དབ་ཚ་ལ་བལ་ཞནམ་ལས་ དཔ་དག་པ་ཅག་ ད་ཚ་ནང་ལས་སན་ནའ་ག་སག་རབ་ན།༤་ ཨ་ལ་ ལག་སད་འབད་མ་དང་ བདག་མད་འབད་བཞག་པའ་སར་ལས་ཀ་ བར་དན་ཚ་ བསར་ཞབ་འབད་ན།(ཟར་སགས་༦པ)༥་ བཟང་པའ་སག་ཁམས་དང་འབལ་བའ་ཐབས་རག་ཚ་ལབ་ན།།(ཟར་སགས་༦པ)


༡༥

ང་སད། ༡་ ང་ག་ཁ་ཐག་ལས་ཡང་ ཨ་ལ་ཉན་སང་དང་སང་སབ་དང་ལནམ་འབད་བཞག་ན་ལ་ ཁག་ཆ་བའ་སར་ལས་དག་པ་ཅག་ཞ་ན། ཁད་ག་ར་གས་

ཨ་ལ་ཚ་ལ་ “ངན་སད་འབདཝ་”ཟར་མ་ག་ཚག་འད་ག་གཝ་འང་། ད་འབདཝ་ལས་ ཕམ་ཚ་ག་འགན་ཁར་གལ་ཅན་གཅག་ད་ ཨ་ལ་ཚ་ ད་བཟམ་མའ་ངན་སད་ཀ་རགས་ཚ་ལས་ སང་སབ་འབད་ན་འད་ཨན། འདས་པའ་སབ་དས་ནང་ལ་ ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལ་བདག་མད་ས་བཞག་ན་ད་ཡང་ ངན་སད་གཅག་ཨནམ་ས་བཀད་ད་ཡད་ད་བཟམ་ས་ གཞན་གསམ་ཡང་ཡདཔ་ཨན། ད་ཚ་ཡང་ ཕའ་གཟགས་དང་ནང་སམས་གཉས་ཀ་ལག་སད་དང་ འདད་སད་ཀ་ལག་སད་ཚ་ཨན། ཀ་ ང་བཅས་ཀས་ ཕའ་གཟགས་ཀ་ལག་སད་དང་ སམས་ཚར་ག་ལག་སད་ འདད་སད་ཀ་ལག་སད་ཀ་དཔ་ར་ མན་བསམ་གཏང་ཚགས་ས་

ག? ཁ་ ད་ནང་འཁད་ད་ཡད་པའ་ ད་བ་གསམ་འད་ཐག་ལས་ ཨ་ལའ་ལག་སད་ཀ་སར་ལས་ མན་བསམ་གཏང་ས་བལ་ག? ད་ཚ་ཡང་། ༡)

ཨ་ལ་ཚ་འབང་བའ་ལག་སད་ཀ་དབ་བ། ༢)ད་ཚ་ག་ཅ་ས་འབངམ་ཨན་ན? ༣) ད་ཚ་བཀག་ནའ་དན་ལ་ ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་འབད་ཚགས? ཟར་མའ་ད་ཚདཔ་ཨན།

༢་ ང་བཅས་ཀས་ ལས་དན་འད་ ས་ཚན་འབད་འག་འདན་འཐབ་ན་ཨན།་༣་ ས་ཚན་ནང་ལ་ས་ དན་ཚན་གཅག་ག་ཐག་ལས་འག་བཙགས། ས་ཚན་འཐས་མ་ར་ར་གས་ ལག་སད་ཀ་དཔ་ར་སབ་ན་དང་། སར་རབ་ས་

ཕམ་ར་རགས་ ད་ཚ་ག་ཅ་ས་བངམ་ཨན་ན་ཟར་བའ་ ད་བ་ག་ལན་རབ་ན་དང་། ད་ཚ་ ག་ད་ས་བཀག་ཚགས་ན་ཨན་ན་སབ་ན། ཀ་ ཧ་མ་བཟམ་ས་ར་ ས་ཚན་ག་འཐས་མ་ ག་གས་འབད་རང་ སབ་ས་ཡད་མ་ད་ལ་ ཁས་ལན་ཡདཔ་དང་ མད་པའ་སར་ལས་ ཡངན་

བསར་བཅས་ཀ་སར་བསམ་འཆར་བཤད་ཆག།ཁ་ ད་རང་ ལག་སད་ཀ་དབ་བ་ས་སར་གཅག་ གདམ་འཐ་འབད་ཞནམ་ལས་ ཕམ་གསམ་གས་ རམ་པ་དང་འཁལ་ཏ་ རམ་པ་གསམ་

ག་ཐག་ལས་ ལན་རབ་ན་ཨན།ག་ ཁད་ཀས་ འག་མ་བཙགས་པའ་ཧ་མ་ལས་ དཔ་གཅག་ལ་ འག་བཏབ་མ་བཏབ་་བལ་ན།

༥

ཤས་བ་གསརཔ། ཕའ་གཟགས་ལ་ འབང་བའ་རབ་སད་བཀག་ཐབས་གཅག་ད་ ལས་ཀས་མང་དག་པའ་ཉས་ཁམས་ད་ བཟང་པ་ཡངན་ སབ་སན་དང་འབལ་བའ་ སག་ཁམས་ཀ་ཐག་ལས་འབད་དགཔ་ད་ཨན།ཀ་ ད་ག་ཅ་སབ་ས?ཁ་ ཁད་གས་ ལག་ལན་འཐབ་ས་བལ་ཡ་ག?ག་ ཁད་ཀས་འབད་བ་ཅན་ ད་གས་འག་བཏབ་ས་ག? ག་ཅ་ས? ག་ཅ་ས་འག་མ་བཏབ་ས?ང་ ད་ག་སར་ལས་ མན་བསམ་གཏང་དགཔ་དག་པ་ཅ་ཡད།


31

1. Carefully review the key message and the activities in the session. 2. Use the homework review as a way to demonstrate that parents have identified many ways to ad-

dress the challenges that were mentioned in the last session.3. Be ready to pull out some of these examples by looking at notes from last session.4. Review information resources about child abuse and neglect (Appendix 6)5. Learn techniques for positive discipline (Appendix 6)

Minutes Activity

15

Introduction 1. I would also like to share something important about keeping children safe and

protected. I am sure you have all heard the words “child abuse”. It is one of parents’ important roles to protect children from different kinds of abuse. Last time we mentioned that “neglect” is one form of child abuse. There are three others. They are physical abuse, emotional abuse, and sexual abuse.a. Can we think of one example of physical abuse? Emotional abuse? Sexual abuse?b. Let’s think about child abuse by asking these three questions:1) Types of abuse

that occur; 2)Why these occur; and 3)What we might do to prevent it. 2. We will conduct this activity as a whole group.3. Start at one point in the group. Each person tells one example of abuse. Going

clockwise, next person answers the question, “Why does this occur?” and the third person tells how we can prevent it.

a. As before any group member can comment on what was said to agree, disagree or suggest a change.

b. Then select another form of abuse and go through the three steps, with three parents responding in order.

c. Try out one example before you start.

5

New Knowledge:

One way that we can prevent physical violence is to replace corporal punishment with positive or instructive discipline.

1. What does this mean?2. Has anyone tried it?3. Do you think it works? Why or Why not? 4. Here are somethings to think about:



སབ་སན་པ་གས་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་ཐབས་ཤས་ ཚད་བཟ་ན་ དང་ དའ་སར་ལས་བསབ་བ་ཚ་བར་སར་འབད་ན།ཀ་ ཚད་བཟ་ན་ད་ གནས་སངས་དང་འཁལ་ཏ་ཡདཔ་ གཏན་གཏན་བཟ་དག།ཁ་ ཚད་བཟ་ན་ད་ ཨ་ལའ་ལ་ཚད་དང་ ལགས་གབ་ ད་ལས་ རག་རལ་དང་མཐན་ཚགསཔ་་ས་དག།ག་ ཁམ་ནང་ཡད་མའ་ རན་ཤས་ཚ་ག་ར་གས་ ཚད་བཟ་ན་འད་ བརན་ཏག་ཏ་ས་ ཚད་གཞ་གཅག་ལག་ལན་འཐབ་དག།ང་ སག་ཁམས་ད་འགར་བ་མད་པར་ ལག་ལན་འཐབ་ན།ཅ་ ཁ་དང་ལགཔ་རགས་མཐན་ས་འབད་དག། ཆ་ ཁད་རའ་ ཨ་ལ་ག་སད་ལམ་ག་ཐད་ ར་བ་ག་ཅ་བསདཔ་ཨན་ན་ཚ་ ཧང་སངས་སང་ས་སབ་དག། ཇ་ ཨ་ལའ་ཚར་སང་ལ་ གས་བཀར་བསད་དགཔ་དང་ ནམ་ར་འབད་རང་ ཁང་ལ་ངས་ལན་འབད་ན། ཨ་ལ་ལ་ (རགཔ་ཟ་བ་དང་འདག་པ་ལ་

སགས་པའ་སབས་ཀ) ཚར་སང་ག་ཅ་བང་ཡ་ག། ག་ཅ་ལས་བརན་ཏ་བང་ཡ་ག་ཚ་ག་སར་ལས་སབ་ཟར་སབ་ན། ཁད་རའ་ཨ་ལ་ག་སད་ལམ་ག་ཐད་ ར་བ་ག་ཅ་བསད་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ ལག་ས་ར་བཤད་ཏ་བན་ན། ཨ་ལ་འད་ལ་ མ་འངས་པའ་ནང་ ད་བཟམ

ག་ཚར་སང་བངམ་ད་ ག་ད་ས་འབད་ན་ཨན་ན་འད་ན། གནས་སངས་དང་འཁལ་ཏ་གདང་ལན་འབད་ན་ལ་ག་སག་འབད་དག། གནས་སངས་ག་ཅ་བཟམ་ཨན་རང་ ག་དམ་གཅག་ས་ ཁད་ཀ་ཨ་ལ་འད་ བད་སད་ཤར་ན་དང་ས་ན། ཡངན་ འདག་འཇགས་འབང་པ་ཅན་ད་ཚ་ སང་མད་བསར་བཞག་ན་མ་འང་།

ཉ་ སད་ལམ་ཚད་ཡར་དག་གཏང་ན་ལ་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ཡང་ཆ་རགས་འབད་བཅག་ན།

༡༠

ས་ཚན་ལ།ཕམ་ཚ་ལ་འད་ན། ཁད་ར་ ཨ་ལ་ས་སད་པའ་སབས་ སག་བཙགས་པའ་སར་ལས་ མན་བསམ་གཏང་། ཁད་ལ་ བརང་རབ་ཀ་ཐགས་ལས་ ཁམས་བཀལ་བའ་གནས་སངས་ཅག་ དཔད་རག་བཏངམ་མས་ག? ཁད་ལ་ཁ་གས་བཤད་ད་སབ་བ་བན་མ་ དང་ བཟང་པའ་ལམ་སན་བན་པའ་ གནས་སངས་ཅག་ དཔད་རག་གཏངམ་མས་ག?ཆ་རགས་གཅག་དང་ཅག་ཁར་ རང་ག་བཤད་བཏབ་པས་གན་བའ་ཉམས་མང་རས་སར་འབད་ན། མཇག་བས་ན།དན་ཚན་ད་ དན་པ་བཏན་དག་མ་ཅ་འབདཝ་ལས་ བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་གས་ད་ག་སར་ལས་ ས་ཚན་ནང་བར་སར་འབད་མ་དག། ཨན་རང་ སབ་སན་པ་གས་ བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་ལ་ ཁད་ཀ་སམས་ཁར་ཚད་ཡད་མ་དང་ བསན་གས་འབད་ད་ཡད་མ་ཚ་ག་ཐག་ལས་ ཨ་ལ་ལགས་ཤམ་ས་ཡར་བསད་གཏང་ན་ལ་ ཕན་ཐག་ཚགས་པའ་ སག་ག་སར་ལས་སབ་ན།

༡༠

ལག་ལན་གསར་པའ་དཔ་སན། (ཕམ་ཁས་བངས་པ) ཀ་ ཕམ་ཁས་བངས་པ་གས་རམ་པ་༥པའ་ནང་ལ་བསན་གས་འབད་ད་ཡད་པའ་ག་དན་ཚ་དཔ་སན་ འབད་དག། (སབ་དས་ཀ་རའ་མག་༦ པ་

བལ)ཁ་ དཔར་ན།ཨ་ལ་སན་ཆ་གཉས་ཀ་བར་ན་རདམ་གཅག་ག་སར་ལས་འཐབ་འཛང་འབང་པ་ཅན་ཕམ་གས་ ཁང་གཉས་ལ་དངས་ན་དང་། ཡངན་

རདམ་འཕག་ན་མན་པར་ ཕམ་གས་ ཁང་གཉས་ལ་ ཁང་གཉས་ལས་ར་ཆ་ག་ཅ་བསདཔ་ཨན་ན་ བཤད་ད་སབ་ན། ད་ག་བཤལ་ལས་ཨ་ལ་ར་ར་ས་ ག་ཅ་ས་འཐབ་དགཔ་ཨན་ན་ ཁངས་བཀལ་བཅག་ན་དང་། ཁང་གཉས་ཀ་བར་ནའ་མ་འགགཔ་ད་ ག་ད་ས་སལ་ཚགསཔ་འང་ན་མས་ག་ད་ན། ད་ལས་ ཕམ་གས་ ག་དམ་གཅག་ས་ཨ་ལ་ཚ་གས་ ཁང་གས་སབ་མ་ད་མ་ཉན་པ་ཅན་ ག་ཅ་འབང་ན་ཨན་ན་ བཤད་ད་གསལ་ར་ར་ས་སབ་ན།

མཇག་བས།སབ་སན་པ་གས་ ག་ཅ་ལབ་ས་ཡདཔ་ཨན་ན་ བསར་ཞབ་འབད་ན་དང་ སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན་བར་སར་འབད་ན།


32

Facilitator shares parenting tips for setting limits (A type of positive discipline)

1. Make sure that the limit is appropriate to the situation.2. Fit the limits to the individual child’s age, personality and skills.3. See that all adults in the home consistently apply limits.4. Reinforce the same rules consistently.5. Follow through, support words with actions.6. Use simple statements, be clear and state limits positively what you expect of the

child. Respect the child’s feelings and acknowledge them when you can. Ask the child to

explain behavior (when angry, scared, etc). Retell your expectations. Ask the child what he will do in the future. Be ready to deal with the consequences. Do not avoid the situation or give in if your child screams, cries or threatens.

8. Let the child help in improving limit setting.

10

Activity (Group work):

Ask the parents:

Think about own childhood memories of being disciplined. Do you remember a case where you received corporal punishment? Do you remember a case where you were talked to and guided in a positive way?

Discuss in pairs what you are comfortable sharing.

Wrap-up:

Participants do not share this in-group because the topic is very sensitive. However, the facilitator can ask, “From your memories and discussion, what conclusions can you draw about discipline that best helps children to grow.”

10

Model new practice (Parent Volunteer)

1. Parent volunteer should demonstrate the meaning of what was discussed in Step 5. (See session routine no. 6)

2. Example: Parent wants to break up fight between two siblings over a toy. Instead of hitting them or taking the toy, the PV talks to them. He tells what his expectation is. Then he asks each child to explain himself. Then he asks each child how she or he might resolve the conflict. Parent clarifies their decision and consequences if they do not live up to their agreement.

Wrap-up.

Facilitator reviews what was learned and shares Take Away Message.



༥

ཁམ་ལ། ༡་ ཕམ་ཚ་ལ་ཨ་ལ་ཚ་གས་བཀ་མ་ཤསཔ་འབད་བའ་སབས་ད་འཕ་ལས་དང་ན་དང་ཚགས་བར་གཏང་ན་མན་པར་ ལགས་པའ་སབ་བ་དང་

ཁ་བཀད་བན་ཏ་བལ་དགཔ་ས་སབ་ན། བསར་ཞབ་རམ་པ།༢་ ཨ་ལ་གས་ ག་ཅ་འབདཝ་ཨན་མས་ག་ མཐང་མའ་སར་ལས་བཤད་ན།༣་ ཨ་ལ་གས་ ཁངས་བཀལ་ཏ་སབ་མ་འད་ལ་ཉན་ན།༤་ ཁད་རའ་ཨ་ལ་ལ་ཁད་ཀས་ར་བ་ག་ཅ་བསདཔ་ཨན་ན་བཤད་སབ་ན་དང་ཁ་ག་སད་པ་བསར་བཅས་འབད་ནའ་དན་ལ་ ག་ཅ་འབད་དགཔ་

ཨན་ན་འད་ན།༥་ ར་འདད་སབ་ཐབས་ལ་ མཉམ་འབལ་འབད་གནང་ཟར་སབ་ན།༦་ ར་འདད་བསད་མ་འད་འགབ་ནའ་གབ་འབས་བསར་ཞབ་འབད་ན་དང་ད་ཚ་ག་ར་འགབ་པའ་སབས་ཨ་ལ་ལ་དགའ་ཚར་བསད་དག།

བསན་གས་ཀ་ལམ་སན།༡་ ལག་སད་ཀ་རགས་མ་འདཝ་བཞཔ་ག་ཅ་ར་ས? [སམས་དང་འབལ་བ། ལས་དང་འབལ་བ། འདད་སད་དང་འབལ་བ། སང་མད་དང་འབལ་བ]༢་ ལག་སད་འབང་ཡད་པའ་ ཨ་ལའ་རགས་མཚན་ཚ་ག་ཅ་ར་ཨན་ན?

བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།༡་ ང་བཅས་ཀ་མ་ས་ནང་ལ་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་འབང་བའ་ལག་སད་ཀ་སར་ལས་ ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་འབད་ཚགས?༢་ ཨ་ལ་གཞན་ད་ཕདཔ་ད་ དབང་པ་སན་ཅན་ག་ཨ་ལ་ཚ་ ལག་སད་འབད་ནའ་ཉན་ཁ་སམ་ཡདཔ་ཨན་ན? ག་ཅ་ས་ཡདཔ། ཡངན་ ག་ཅ་ས་མདཔ། ད་བཟམ་མའ་

ཨ་ལ་ཚ་དང་ཁང་ག་ཕམ་ལ་ གགས་རམ་འབད་ནའ་དན་ལ་ ག་ཅ་འབད་ཚགས?སབ་དས་འད་ག་སབས་ལ་ ཕམ་ལ་ལ་གཅག་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ དང་ས་སག་བཙགས་དགཔ་ ཁག་ཆཝ་ས་སབ་འང་། ཁང་གས་ འབད་བ་ཅན་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ཁའ་ཐག་ལས་རངམ་གཅག་སག་བཙགས་པ་ཅན་ ཨ་ལ་གས་ ཕམ་ག་ཚད་མཐང་ས་ སབ་སབ་ཉན་མ་བཏབ་ན་ཨནམ་ལས་ ཁང་ཚ་ ན་ཟག་ཚར་བཅག་དགཔ་ད་ ཁག་ཆ་ཟར་སབ་འང་། ད་ག་སབས་ལ་ སབ་སན་པ་གས་ གཞན་གས་ བསམ་འཆར་མ་འདཝ་ར་སབ་ན་ཡད་ག་ཟར་ལག་ས་འད་ན། བཤད་ད་སབ་ས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ག་བར་སད་ན་འད་ ཕམ་མང་ཤས་གཅག་ལ་ར་ གདང་ལན་ཆ་བའ་གནས་སངས་གཅག་ཨན་ཟར་ སབ་མའ་ཕམ་ཚ་ལ་ སབ་སན་པ་གས་ བད་སག་ཚར་ཏ་ངས་ལན་འབད་ན། ང་བཅས་མང་རབས་གཅག་ག་སམས་ཁར་ ཁམས་བཀལ་ན་དང་ དང་ན་ད་ ཨ་ལ་ལགས་ཤམ་ས་གས་སང་འཐབ་ན་ལ་ ཁག་ཆ་ཤས་ཅག་ཨན་ཟར་མནཝ་མས། ད་རས་ཀ་དས་ལ་ མ་མང་ཤས་གཅག་དང་། གཙ་བ་ ཨ་ལ་ཡར་བསད་དང་ ཤས་ཡན་མཁས་མཆག་ཚ་གས་འབད་བ་ཅན་ དང་ན་དང་བརང་ན་དང་འཕདཔ་ད་ སབ་སན་ཅན་ག་སག་ཁམས་ད་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ སག་བཙགས་ཚགས་ཨནམ་ས་ ཡད་ཆས་བསདཔ་ཨན་པས། སབ་སན་ལན་པའ་སག་ཁམས་ཀས་ ཨ་ལ་ཚ་ལས་ ར་བ་ག་ཅ་བསདཔ་ཨན་ན་ ཧང་སངས་ས་ས་བཤདཔ་ཨན་པའ་ཁར་ ཁང་ཚ་ལ་ མན་བསམ་གཏང་ནའ་ག་སབས་ཡང་ སདཔ་ཨནམ་ལས་ ཁང་ག་རད་ལ་ མ་གཞན་གས་ ཁས་ལན་ཚགས་པའ་སད་ལམ་གང་འཕལ་འག་ཚགསཔ་ཨན།


33

5

Homework

1. Ask parents to try using positive / instructive discipline during an incident where they would usually scold or hit the child. Review steps.

2. State what you see the child doing.3. Listen to the child’s explanation.4. Tell your child your expectation. Ask your child what he needs to do to change

behaviour.5. Ask for his cooperation to do so. 6. Review progress to achieve the expectation and congratulate the child when

accomplished well.


1. What are four types of abuse? [Emotional; Physical; Sexual; and Neglect]2. What are the signs and symptoms of an abused child?


1. What can we do about child abuse in our community? 2. Are children with disabilities more likely to be abused than other children? Why or why not? What

can be done to help these children and their parents?

Textbox:

In this session, some parents will insist that corporal punishment is necessary. They will say that chil-dren do not take you seriously when you talk to them and they must suffer pain to remember. The facilitator counters this by asking, “Does anyone have a different view?” The facilitator can empathize with parents saying, “This is a very challenging area for most parents. Most of us grew to think that punishment had an important place in good childrearing. Many people today, especially child develop-ment and education experts now believe that instructive discipline teaches children more than physical punishment. With instructive discipline, they receive a clear explanation for what is expected of them. They are given opportunity to think. They are expected to come up with alternative behaviours and to be held accountable for their agreement to use the acceptable behaviour. Physical punishment teaches them that when one is angry with someone, hitting or hurting them is an acceptable response.”



མ་ ་ ། ལན་ཐབས་ལམ་སན། ལམ་སལ་དང་ཟ་ཚང་ཁད་བཅད་ཀ་སབས་དན་དང་འཁལ་བའ་ ཨ་ལ་རང་ཐངས་དངས་ཐངས།

རབ་ཁངས།

ཨ་ལའ་རད་ལ་ཆས་དང་ལམ་སལ་གང་འཕལ་གཏང་ན་ད་ ཨ་ལའ་ཀན་སད་ལགས་ཤམ་འང་ནའ་ལ་ཁག་ཆ་བའ་འབས་བ་ཅག་ཨན། ལམ་སལ་ད་ ང་རགས་སན་མའ་གཞ་འགམ་གཙ་བ་ཅག་ཡང་ཨན། ལམ་སལ་ལ་བརན་ཏ་ ཨ་ལའ་སམས་ཁར་ ཁང་ཡང་མ་ས་འད་ག་ གངས་ས་ཨན་པའ་ སང་བ་འབངམ་ཨན་པའ་ཁར་ རང་ག་ལ་རས་དང་ རང་ག་ཨནམ་ཤས་ཚགསཔ་མ་ཚད། ཁང་ག་ས་ལས་ཨན་ན་ག་ཚར་བ་ཡང་འཐབ་ཚགསཔ་ཨན། ཨ་ལའ་ཟ་ཚང་ག་རབ་ཁངས་ལ་བརན་ཏ་ ཆང་ཀ་བསང་ལས་ ཨ་ལ་འད་ལ་ ཁ་ར་དང་འབལ་བའ་ ལམ་སལ་ག་ཉམས་མངས་ད་བནམ་ཨན། ཟ་ཚང་གས་ས་ རང་ག་ཡད་ཆས་དང་ བསམ་སད། ད་ལས་ བ་སད་ཚ་རང་ག་བརད་པ་ལ་སལཝ་ཨན། ལགས་སལ་འད་ རང་སའ་རགས་དང་ལང་ཕགས། ད་ལས་ ཆས་ལགས་ག་ཅ་ཨན་ན་ ད་ཚ་ལ་བརན་ཏ་འངམ་ཨན།

ཤས་ཡན་འད་ བང་ཁངས་དང་མཐང་ཚལ་ས་སར་ཡད་མ་ཚ་ལས་ བར་དན་བས་ན་དང་ ད་ག་བཤལ་ལས་ ད་ཚ་ག་འས་འབབ་དང་ སད་བཏབ་མ་བཏབ་དབ་ཞབ་འབད་ནའ་བ་རམ་གཅག་ཨན། ང་བཅས་ཀས་ ཕམ་ཚ་གས་ ལས་རམ་འད་ནང་ལས་ ཤས་དག་པའ་ རག་རལ་ག་གཞ་ར་ད་ར་ རང་སའ་སར་སལ་ཤས་ཡན་ད་གས་ རང་ག་ཨ་ལ་ཚ་ག་བརད་ལ་ ཤས་ཡན་ག་ཁད་ཆས་ག་ཅ་བཟམ་གཅག་བཙགས་ན་ལ་ཕན་འདབས་འབདཝ་ཨན་ན་ ཕམ་ཚ་གས་ལས་རམ་ད་ག་ཐག་ལས་ མན་བསམ་གཏང་བཅག་ན་ག་ཤས་ཡན་ག་བ་རམ་གཅག་ཨན། ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་བར་མཚན་ཚ་གས་ ཨ་ལ་འད་ ལགས་ཤམ་ས་ འཚ་སང་འཐབ་འཐབ་ཨན་ན་མན་ན་ སནམ་ཨན། ད་ནང་ལ་ བར་མཚན་ད་ལ་ ཕན་པ་ཡདཔ་དང་མད་པའ་དཔ་ཡང་འང། ལམ་སལ་དང་སར་སལ་དང་འབལ་བའ་ ཨ་ལ་འཚ་སང་ག་གནད་དན་ཚ་ལས་ ཨ་ལའ་ཡར་བསད་ལ་ཁ་ཕན་ཡད་པ་ག་མ་ཚད་པ་རལ་ཡངས་དང་རལ་སའ་ཁམས་དན་ག་གནས་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ལམ་ལགས་ཚ་གཙ་བ་བཏན་ན་དང་ཡར་དག་གཏང་ན་་དང་ ་གནད་པ་ཡད་མ་ཚ་མར་ཕབ་འབདདག་ན། ལ་ལ་གས་ ང་བཅས་རའ་ཕ་རད་བ་རད་ག་ སར་སལ་ལམ་ལགས་དང་འབལ་བའ་ ཨ་ལའ་སང་བཞག་ག་ཐབས་ལམ་ཚ་ ཕ་ཁའ་ཨ་ལ་སང་བཞག་ག་ཐབས་ལམ་ག་དབང་ལ་ཤར་ནའ་ཉན་ཁ་ཡད་པའ་ ཚ་གང་ར་ཡང་འང། ད་འབདཝ་ལས་ ཕ་རད་བ་རད་ས་ གཅག་གས་གཅག་ལ་རས་སད་འབད་ད་ཡད་པའ་ སར་སལ་རག་རལ་དང་ ཆས་ཕགས་དང་འབལ་བའ་མཛད་ས་ཚ་ག་ཐག་ལ་ བསན་གས་འབད་འད་ཡང་ ཁག་ཆ་བས། ད་གས་ ཕམ་ཚ་གས་ འགར་བཅས་ལ་ཁས་ལན་འབད་ནའ་ བ་སབས་ཡར་དག་གཏང་ནའ་ ག་སབས་གཅག་ཡང་འཕ་མཐད་ད་ར་སད་ཚགས་ན་ཨན། ལག་གཅག་ག་ཁ་ཐག་ལས་ ཐབས་ལམ་ད་གས་ ཕ་མའ་ས་ཚན་ད་ལ་ ཁང་གས་ སར་སལ་ལམ་ལགས་ལག་ལན་འཐབ་ས་ ཨ་ལ་གས་སང་འཐབ་ཡད་མ་ད་གས་ ཨ་ལའ་བད་སད་ལ་ ཕན་གནད་ག་ད་ས་ འབང་ཡདཔ་ཨན་ན་ དབ་ཞབ་འབད་ད་ བལ་ནའ་ག་སབས་ཅག་ཡང་བནམ་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ ཕ་མའ་སང་བཞག་ག་ སབ་དས་དང་པའ་སབས་ འཕད་བསན་དང་ ཤས་ཡན་ལབ་སང་། ད་ལས་ ཉན་སང་ཐབས་ལམ་ཚ་ ཕམ་གས་ ཨ་ལ་སང་བཞག་འཐབ་པའ་སབས་ལ་ གཙ་རམ་ཅན་གཅག་ས་ དག་པའ་སར་ལས་ བསན་གས་འབད་ཚར་ཏ་ཡདཔ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ སབ་སན་པའ་འགན་ཁར་ཟར་རང་ སར་སལ་ཨ་ལའ་སང་བཞག་ད་གས་ ཁང་རའ་ཨ་ལའ་དན་ལས་ གང་འཁད་དམགས་དན་ཚ་འགབ་ན་ལ་ ཕན་ཐགས་ག་ད་ས་ བང་ཡདཔ་ཨན་ན་བརག་ཞབ་འབད་བཅག་ན་ག་ ལག་ཆ་སད་ན་ད་ཨན།


34

STAGE 2

Facilitation Guide – Childrearing in Context of Cultural & Family Values

Background Spiritual and Cultural development are essential to good child outcomes. Culture is the fundamental build-ing block of identity. Through cultural learning children gain a feeling of belonging, a sense of personal history, and security in knowing who they are and where they came from. A child’s family background shapes early cultural experience. Families hand down beliefs, attitudes and ways of acting. These rules for living come from one’s ethnic, regional and religious heritage.

Education is a process of gathering information from different sources and perspectives and then evalu-ating its worth and usability. The process of thinking about how local knowledge contributes to or under-mines a parent’s goals for their children is a fundamental skill we want parents to gain from the program. The child wellbeing indicators tell us whether a child is being looked after properly. There may be exam-ples of cultural and /or family values that support these indicators and some that do not. The issues of culture and tradition are sensitive and there is the question of how to respect and celebrate local tradition that is supporting optimal child development and confronting those that are harmful practices according to legal national and international standards.

Traditional cultures may feel threatened by outside groups that promote other ways of parenting. It may be useful to set the stage for these discussions by celebrating traditional arts; and spiritual ritual that parents pass on from generation to generation. This continues the approach of building on parents’ strengths, which provides the energy for change. Another approach is to create opportunity for parents within this group to examine traditional childrearing practices in relation to their own goals for child wellbeing. They will have discussed what they see as priority parenting practices for health, learning and protection during Stage 1 parenting sessions. The role of the facilitator is to provide a tool by which they can examine how well traditional practices are helping them to achieve these aims for their children.



མ་ ་ ། བ་ ས་ །ཕམ་ཚ་གས་སར་སར་ག་རལ་རག་དང་ སམས་ཁམས་དང་འབལ་བའ་སང་བ་ཚ་ རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ག་ད་ས་སན་ད་ག?

དགས་དན།ཨ་ལའ་རད་ལ་ ཡར་བསདལགས་ཤམ་འང་ནའ་དན་ལ་ ཆས་དང་ལམ་སལ་དང་འབལ་བའ་ གང་འཕལ་དགཔ་ད་ ག་ན་བ་ཁག་ཆ། ལམ་སལ་ད་ རང་སའ་ང་རགས་སང་ས་བཟ་མ་གཅག་ཨན། ཨ་ལའ་ཟ་ཚང་ག་རབ་ཁངས་དང་འཁལ་ཏ་ ས་གང་ལས་ ལམ་སལ་དང་འབལ་བའ་ཉམས་མངས་འཐབ་མ་འཐབ་སནམ་ཨན། ད་ཡང་ ཟ་ཚང་གས་ རང་སའ་ཡད་ཆས་དང་ བསམ་སད། ད་ལས་ འབད་བཞག་ཚ་གཅག་ལས་གཅག་ལ་ རད་ད་རས་སད་འབདཝ་ལས་བརན་ཏ་ཨན། ད་བཟམ་མའ་ འཚ་སང་ག་ལགས་ད་ རང་སའ་མ་རགས་ ལང་ཕགས་དང ཆས་ལགས་ཚ་ལས་བརན་ཏ་བངམ་ཨན། ད་ཚ་ལ་བརན་ཏ་ ཨ་ལ་ཚའ་རད་ལ་ང་ག་ཟར་མ་འད་འཐབ་ཨན། སབ་དས་ད་ནང་ ཕམ་ཚ་གས་ རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ལམ་སལ་དང་ ཆས་དང་འབལ་བའ་ཁད་བཅད་ཚ་ སད་ན་ལ་ག་ད་ས་གགས་རམ་འབད་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་བར་སར་འབད་ན།སམ་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན།ལམ་སལ་ག་སར་ལས་ ལབ་སང་འབད་མ་ལ་བརན་ཏ་ ཨ་ལ་ཚ་ག་རད་ལ་ རང་ག་ཨན་པའ་ངས་ཤས་དང་། རང་ག་རབ་ཁངས། ད་ལས་ རང་ག་ང་རགས་ཚ་ དང་འབལ་བའ་ ཚར་བ་ཚ་བང་ཚགསཔ་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ རང་ག་བརད་ལ་ཡད་པའ་ཁད་བཅད་ཚ་ལ་ ལགས་ཤམ་ས་བལ་ན་དང་། ད་བཞན་ རང་ག་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ དཔ་སན་དག་པའ་འགན་ཁར་ སམ་ཕག་ཡདཔ་ལས་ བ་སད་ཚ་ལགས་ཤམ་ས་སན་དགཔ་ཁག་ཆ། དས་ཚད། ཆ་ཚད་༢ཅ་ཆས།བར་དན་ཤག་བང་། དང་ཕའ་སང་གཏང་བའ་སར།(ཟར་སགས་༧པ)ག་སག་འབད་ན།ཁད་ར་ ལ་འབད་སའ་མ་ས་ནང་ལ་ སར་སལ་རག་རལ་དང་ ལམ་སལ་དང་འབལ་བའ་ ལག་ལན་ཚ་ག་སར་ལས་ ལབ་སང་འབད་ན།སང་གཏང་ན་ག་ བར་དན་ཤག་བང་བསར་ཞབ་འབད་ན། (ཟར་སགས་༧པ)ཆས་དང་འབལ་བའ་གནས་སངས་ གང་འཕལ་གཏང་དགཔ་ཡད་མ་ད་ག་སར་ལས་ ཆལ་ལགས་ས་སར་ལ་ ཡད་ཆས་བསད་མ་དང་ ཆས་ལགས་ས་སར་བསན་མའ་ས་ཚན་ཚ་ལ་ ག་ད་ས་ང་སད་འབད་ན་ཨན་ན་ མན་བསམ་གཏང་ན། ཆས་ལགས་ག་ར་ནང་ ཅག་འཐདཔ་ས་ཡད་མ་ད་ག་ཅ་ཨན་ན། འ་ན་འད་ གང་གསལ་བཞན་ག་གནས་སངས་ནང་ དམགས་གཏད་བསད་དགཔ་ཨན།

སར་མ། ང་སད།

༥

འདས་པའ་སབ་དས་ནང་ལ་ ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལ་ཚ་ གཟགས་ཁམས་འཕད་བསན་སང་སང་དག། ད་ལས་ སམས་གསལ་དག་དང་དགའ་ཏག་ཏ། ཉན་སང་དང་སང་སབ་དང་ལནམ་ས་བཞག་ནའ་ སར་ལས་བསམ་འཆར་བར་སར་འབད་ཡ།ཨ་ལའ་ང་རགས་ལགས་ཤམ་བཟ་ན་ལ་ཁག་ཆཝ་ཚ་ཡང་། ཨ་ལའ་སམས་ཁར་ ཁང་ཡང་ཟ་ཚང་ག་འཐས་མ་དང་ འབག་ཕའ་ལམ་སལ་ག་འཐས་མ་ཨན་པའ་ ཚར་བ་བན་ཚགས་མ་ད་ཨན། ཁད་ཀས་འབད་བ་ཅན་ ད་ལ་བདན་པ་འདག་ག།པདམ་ས་ཅ་ག ་ནངཡ །ས་ཅ་ག ? ད་འད་ ཁག་ཆ་ཤས་གཅག་ཨནམ་ལས་ སབ་དས་འད་ནང་ ཕམ་ཚ་གས་ ལམ་སལ་དང་ཆས་དང་འབལ་བའ་ལགས་སལ་ཚ་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་སབ་སན་འབད་ན་དན་ལ་ ག་ད་ས་ལག་ལན་འཐབ་ཚགས་ག་ག་སར་ལས་ བསན་གས་འབད་ན་ཨན།


35

STAGE 2 SESSION 7

How do parents use traditional arts and spiritual practices to teach their Children?

Purpose Spiritual and cultural development is essential to good child outcomes. Culture is the fundamental build-ing block of identity. A child’s family background shapes early cultural experience. Families hand down beliefs, attitudes and ways of acting. These rules for living come from one’s ethnic, regional and reli-gious heritage. From these, children develop a sense of self. In this session parents will share ways they help their children develop cultural and spiritual values.

Take Away Message

Through cultural learning children gain a feeling of belonging, a sense of personal history, and security in knowing who they are and where they come from. Parents have a significant responsibility to reflect on their own values and model these for their children. Actions speak louder than words. Children learn more from watching what parents do than listening to what they say.

Time: 2 hours

Materials

Information sheet – Traditional storytelling(Appendix 7)

Getting Ready

Learn about traditional arts and cultural practices in the community where you work.

Review information sheet about storytelling (Appendix 7)

Think about how you are going to introduce spiritual development to groups with diverse religious beliefs and practices. What is it that all religions share in common? This would be the focus in that situation?

Minutes Introduction

5

In the past sessions we have shared views about what children need to become healthy and strong; smart and happy; safe and protected.

Another thing that shapes children’s identity is to feel part of a family and a larger Bhutanese culture. Do you think that is true? Why or why not?

This is so important, in fact, that we would like to spend this session discussing how parents can use cultural traditions and spiritual practices to teach their children



༢༠

སང་ལ ༼ས་ཚན་ལ༽ང་སད། ང་བཅས་ཀས་ ལམ་སལ་དང་ཆས་དང་འབལ་བའ་ལགས་སལ་ག་སར་ལས་དང་ ད་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ག་ད་ས་ ཕན་ཐགས་ཚགསཔ་ཨན་ ན་ག་སར་ལས་ མན་བསམ་གཏང་ན་ཨན།ས་ཚན་༢ བཟ་ན།ས་ཚན་ར་ནང་ དན་ཚན་ཐ་བཀད་འབད་མ་ར་ གདམ་འཐ་འབད་ན།ས་ཚན་གཅག་གས་ ལམ་སལ་དང་འབལ་བའ་ལགས་སལ་ག་སར་ལས་ མན་བསམ་གཏང་ན་དང་ གཞན་མ་ད་གས་ བསམ་སད་ཡར་སད་ཀ་སར་ ལས་ མན་བསམ་གཏང་ན། ས་ཚན་ར་ར་བཞན་ག་ དན་ཚན་ར་གདམ་འཐ་འབད་ན།སར་སར་ས་སད་ཞནམ་ད་ ར་ར་གས་ ལག་ལན་གལ་ཅན་ར་ བར་སར་འབད་ན། ད་ལས་ ད་ག་སར་ལས་ཤས་མ་ད་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ག་ད་ས་ ཕན་ཐག་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་བཤད་ན། གནས་དན་ར་ར་ལ་ ས་ཚན་གས་ ངས་ལན་ཡད་མད་བལ་ན། མཐའ་དཔད་ཐ་ཡག་ནང་ཚད་མ་ཚ་ གལ་ཅན་ཚ་ཨནམ་ད་ ད་ཚ་ ག་ར་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་སན་ནའ་ཆས་ཚན་ཨནམ་ས་ཁ་འཆམ་ཨན། ་ ས་ཚན་ག་ལ་ག་བཀད་ར་དང་ ལས་དན་ག་རམ་པ་ཚ་ ཧ་ག་མ་ག་གཏན་གཏན་བཟ་ནའ་དན་ལ་ ས་ཚན་ར་ར་ལས་ ལག་ལན་ར་ སབ་སན་པ་དང་གཅག་ཁར་སང་བ་འབད་ན།

༡༥

སན་ཞ། ཆས་ཕགས་དང་སར་སལ་ས་ཚན་གས་བར་སར་འབད་ན། ས་ཚན་གཞན་གས་ ད་ལ་ཁས་ལན་ཡད་མད་སབ་ན། ད་ལས་ ཁང་གས་ སར་སལ་ད་ཉམས་འག་ད་ཡདཔ་མདཔ་སབ་ན། སར་སལ་བཟང་པ་ ཉམས་འག་ད་ཡད་མ་ག་མཐའ་མར་ སར་རགས་ར་བཀལ་ན།ལམ་སལ་ལག་ལན་འཐབ་མའ་ས་ཚན་གས་ བར་སར་འབད་ན་དང་ གཞན་མ་ས་ཚན་གས་ ཁང་ལ་ཁས་ལན་ཡད་མད་སབ་ན། ད་ལས་ ཁང་གས་ སར་སལ་ད་ ཉམས་འག་ད་ཡདཔ་ས་ མན་བསམ་བཏང་ཨན་ན་མན་ན་སབ་ན། སར་སལ་བཟང་པ་ཉམས་འག་ད་ཡད་མ་ག་ མཐའ་མར་སར་རགས་ར་བཀལ།

༡༠

བསམ་ཞབ་བསན་གས།

འད་ན། ཁད་ཀས་ ལམ་སལ་དང་ཆས་དང་འབལ་བའ་ ལགས་སལ་བཟང་པ་ལ་ཤ་གཅག་ར་ ཉམས་འག་ད་ཡདཔ་ས་སབ་ད། ཁད་ཀས་འབད་བ་ཅན་ད་ཚ་ ར་མཚན་ག་ཅ་ལ་བརན་ཏ་ཨནམ་ས་ མན་བསམ་གཏངམ་མས ?ཕ་མའ་ཁས་བངས་པ་གས་ ཕམ་གཞན་མ་གཅག་ལ་ ལན་སབ་བཅག་ན་དང་། ད་བཟམ་ས་ ལན་སབ་ཚར་མ་ད་གས་ གཞན་མ་གཅག་ལ་འད་ཏ་ ག་ར་ག་བསམ་འཆར་ བར་སར་འབད་བཅག་ན།

ད་ཚ་ཉམས་སང་འབད་ནའ་དན་ལ་ ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་ས་ཚགས? གང་ག་ལན་རབ་ཐངས་ཀ་ཐབས་ལམ་ཅག་འཐདཔ་ལག་ལན་འཐབ། ཕ་མའ་ཁས་བངས་པ་གས་ ཕམ་གཞན་མ་གཅག་ལ་ ལན་སབ་བཅག་ན་དང་། ད་བཟམ་ས་ ལན་སབ་ཚར་མ་ད་གས་ གཞན་མ་གཅག་ལ་འད་ན


སབ་ན། ད་རས་ ང་བཅས་ཀ་གས་ལས་ ཕ་མའ་ཁས་བངས་པ་གས་ ང་བཅས་རའ་ཨ་ལའ་ མན་བསམ་གཏང་ཐངས་དང་ ཁ་སད་ཀ་རག་རལ། ད་ལས་ བཟང་པའ་ཁད་ཆས་ཚ་ཡར་དག་གཏང་ན་ལ་ སར་སལ་ག་ལགས་སལ་བཟམ་ས་ སང་གཏང་མ་ད་གས་ ག་ད་ས་ཕན་ཐགས་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ དཔ་སན་འབད་ན་ཨན།


36

20

Activity (Group Work)

Introduction –We are going to think about cultural and spiritual traditions and practices and how they benefit children.

Form two groups. Select a recorder who will write the ideas in the group.

One group will think about cultural traditions and the other will think about spiritual practices/moral development. Select the topic for each group by picking hand with hidden object.

Go around the circle. Each person shares one important practice. The next person says how knowing this benefits children. With each statement the group has to agree or disagree. All statements on the final list will be ones that all agree are important and all agree what lessons it teaches children.

Practice one from each group with the facilitator to ensure that the group work instructions and activity steps are understood.

15

Reporting:

Spiritual Traditions group shares. Other group says whether they agree or disagree. They also say if they think the tradition is dying out. Put a star by good traditions that are dying out.

Cultural practices group shares. Other group says whether they agree or disagree. They also say if they think the tradition is dying out. Put a star by good traditions that are dying out.

10

Reflection /Discussion

Ask: You mentioned several good cultural and spiritual traditions that are dying out. Why do you think that is so? Parents can call on someone to answer. That person then calls on another person until all have shared.

What is something we can do to preserve them? Use same method - Last person calls one person to answer and so forth.

Model New Practice

Today our Parents volunteer is going to demonstrate how to tell a traditional story to children that helps develop their thinking, language skills, and moral values.



ཕ་མའ་ཁས་བངས་པ་གས་ ཐབས་ལམ་ག་ཐག་ལས་ ས་ཚན་ལ་སང་གཏང་ན།

སབ་སན་པ་གས་ བཅད་སན་ན། མ་གས་ དམགས་བསལ་ག་ཐབས་ལམ་ལག་ལན་འཐབ་ན། ཁད་ཀས་ད་ཚ་ ག་ཅ་མཐང་ཅ་ག་ཟར་ད་བ་བཀད་ད་ ཁང་ཚ་ལ་ ག་ཅ་འབང་ན་ཨན་ན་མན་བསམ་གཏང་བཅག་ན། ད་ས་བ་ཆ་ཏག་ཏ་བཟ་ནའ་དན་ལ་ མ་གས་ རམ་འགར་མ་འདཝ་ལ་ཤ་སན་ན་དང་།མཇག་ལ་ མ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ སང་ག་སར་ལས་ཁང་རའ་བསམ་འཆར་བཀད་ཟར་སབ་ན། མ་གས་ ཐད་ཁར་ད་ ཁད་ཀས་སང་ད་ནང་ལས་ ག་ཅ་དགའ་ཡ་ ཡངན་ ག་ཅ་ཟར་མ་ད་མ་དགའ་ཟར་ད་ན། ཁད་ཀས་རང་ལགས་ཀ་སང་ག་དམ་ཅག་ཤས?་ད་ཚ་ཁད་ལ་ག་གས་སན་བན་ཡ? ད་ཚ་ཁད་རའ་ཨ་ལ་ལ་གཏང་ན་ཡད་ག?

སང་གཏང་མ་ད་གས་ ང་བཅས་རའ་ཨ་ལའ་ཡར་བསད་ཆ་ཚང་ག་ད་ས་ ཡར་དགས་གཏངམ་ས?

ཁམ་ལ།: སན་མ་ག་སང་ཚ་སན་ནའ་དན་ལ་ ཕམ་རན་ཤསམ་གཅག་འཚལ་ཏ་ རམ་པ་བཞ་ ལག་ལན་འཐབ་ཐག་ལས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་སང་གཏང་ན། ཁང་ཚ་ཉན་བཅག་ན་ལ་ ག་སག་འབད་ན།

སང་ག་བར་ན་ལས་ བཏགས་བཞག་ཞནམ་ལས་ ཁང་ཚ་ལ་ ད་ག་བཤལ་མར་ ག་ཅ་འང་ན་ཨན་ན་ད་ན།

རམ་འགར་ག་ཐག་ལས་ སང་ས་བ་ཆ་ཏག་ཏ་བཟ་ན་དང་།ཁང་ཚ་ལ་ སང་འད་ག་སར་ལས་ ཁང་རའ་བསམ་འཆར་བར་སར་འབད་བཅག་ན།

༢༠

མཇག་བས་ན།

ང་ ང་བཅས་ཀས་ ཡར་རབས་ཅན་ག་འབད་བཞག་དང་ ཆས་དང་ལམ་སལ་དང་འབལ་བའ་ བ་སད་བཟང་པ་ཚ་ ལམ་སལ་དང་འབལ་བའ་ ཐབས་ རག་ག་ཐག་ལས་ ང་བཅས་རའ་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ སལ་ཚགས་ན་ཨན། ཐབས་རག་ཚ་ག་གངས་ས་ སར་ག་ལགས་སལ་བཟམ་ས་ སང་གཏང་ན།ཞབས་ཁ་འཐན་ན་དང་རབ་ན། སར་སལ་དང་འབལ་བའ་ལག་བཟ། སར་སལ་ག་རདམ་འག་འདན་འཐབ་ན་དང་། ད་ཚའ་སར་ལས་ ཤསཔ་བཟ་ན་ལ་སགས་པ་ཚ་ཚདཔ་ཨན། ད་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ག་རད་ལ་ རང་ལགས་བཟ་རག་དང་ཁ་སད། སན་ཆ་ལ་སགས་པ་ཚ་ གང་འཕལ་གཏང་དག་པའ་སར་ལས་མན་བསམ་གཏང་ན་དང་། ར་མཚན་བཀད་ན། ད་ལས་ ད་ཚའ་ དགས་མཁ་ལ་ ཡད་ཆས་བསད་ནའ་རག་རལ་ཡར་སད་འགཝ་ཨན།

བསན་གས་ཀ་ལམ་སན།༡་ སར་སལ་ག་སང་ག་དམ་ཅག་ ང་བཅས་ཀ་སམས་ཁར་དན་ཚགས་འབད? སང་ད་ཚ་ ང་བཅས་ཀས་གཏང་ན་ཡད་ག?༢་ སར་སལ་་ག་རདམ་ ག་དམ་ཅག་ང་བཅས་ཀས་ སམས་ཁར་དནམ་མས?ག་དཡ་ན་ནབ་ནས་ལ་ཚ་ལ་ཨ་སཀ་སཅབ་ང ་ཚ་ད ?༣་ ང་བཅས་ལ་ སར་སལ་ལག་བཟ་ལ་ཤ་ཡད ? ་ན་སགཚ་བལ་ས་ད་ག་ཚ་ད ་སག་ཚ་མནཞག་ལ་ཨ ?ཨ་ལ་ཚ་གས་ ལག་བཟ་ད་ཚ་ལ་ ཉམས་མངས་འཐབ་

ཚགས་བཟ་ནའ་ཐབས་ལམ་ག་ཅ་ར་ས?ད་ཚ་གས་ ཁང་ལ་ག་ད་ས་ཕན་ཐགས་ཚགས་ན་ས?༤་ ཁད་ར་ཨ་ལ་ཅག་ས་སད་པའ་སབས་ ཁད་ལ་དམགས་བསལ་ཅན་དང་ བཟང་ཤས་ཅག་ས་འབང་ཡད་མ་ད་ག་ཅ་ས་སནག་འམ་ཧ་འཔ་ནད ་རཁ་སམས་ཀ་དཁ ?

? ག་དཡ་ཚ་མདར ་སལ་ད །ཁ་སབཞ་ངད་ངས་འཕ་ངད ་ས་སངག་ག་ཚ་སངས༥་ ལམ་སལ་དང་འབལ་བའ་རག་རལ་གས་ ཨ་ལའ་ང་རགས་ཡར་དག་གཏང་ན་ལ་ ག་ད་ས་ཕན་ཐགཔ་ས?ན་ནཨ་ཝཆ་གཁ་ས་ཅ་ག་ཚ་ད ?

བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།ག་དམ་གཅག་ས་ དང་ཕའ་སང་དང་རད་རགས། ད་ལས་ ལག་བཟ་ཚ་ཉམས་འག་བ་ཅན་ ང་བཅས་ས་ཚན་ས་བཟ་ས་ ག་ཅ་འབད་ཚགས?ཡ་ཅ་ག་ནཕ་ཁ་ག་ད ?ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་གཅས་སང་ལ་བ་ཚ་ནང་ཡད་པའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ དང་ཕའ་ཤས་ཡན་དང་ རག་རལ་ཚ་ག་སར་ལས་བཤད་ད་ བར་སར་འབད་ཚགས་པའ་ མ་ས་ནང་ག་འཐས་མ་ ངས་འཛན་འབད་ཚགས་ག?


37

Parents tell traditional story to the group using storytelling methods.

Facilitator wrap-up: She used four special methods. Did you notice what they are? [Our parent showed us how to get the children ready to listen to the story. She asked questions to get them to predict what will happen. She used lots of drama and expression to make it interesting. In the end she asked children to give their opinion of the story, tell me some things you liked or didn’t like about the story.]

How many traditional stories do you know? Who taught them to you? Do you tell them to your children?

How does storytelling promote holistic development of our children?

Homework: Get an elder to teach you an old story. Tell the story to your children using the four steps: Get them ready to listen;

Pause and ask them to predict what will happen next:

Using expression to make it exciting; and ask them to share their views about the story.

20

Wrap up

One way that we can pass on moral, spiritual and cultural practices to our children is through our cultural arts. These include storytelling, songs and dance, traditional crafts, and games. Children can develop a lot of skills from these, such as thinking and reasoning; appreciation for art; language development; musical aptitude, etc.


1. How many traditional stories do we remember? Do we tell these stories?2. How many traditional games do we remember? Do we teach these to children?3. We have many traditional crafts, how young children can learn these crafts? What are some ways

we can let little children experience this craft? How will that help them?4. What was special and positive about your childhood? Do any of your positive memories involve tra-

ditional stories, songs, dances or games?5. How do cultural arts help to build child’s identity? Why is this important?


If old Ideas for Reflection and Action stories, games and crafts are dying out what can we do as a group? What would be the benefit?

Could the parent group play a role in identifying community members with traditional knowledge and skills who could share these with children in the early childhood centres.?



མ་ ་ ། བ་ ས་ །

ལམ་སལ་དང་འབལ་བའ་སར་ལས་ཕམ་ཚ་གས་ཐག་བཅད་དགཔ།

དགས་དན།ལམ་སལ་དང་འབལ་བའ་ལག་ལན་དང་ ཡད་ཆས་ ཆས་ལགས་དང་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཚ་ག་བར་ན་ སབས་མ་བད་ར་འབང་སད་ན་ཨན་མ་ཚ་ དངས་ས་ སལ་ཐབས་ཀ་ཐབས་ལམ་འཚལ་ན།སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན།སར་སལ་ག་ལམ་ལགས་ད་ ད་རས་ནངས་པའ་ ཨ་ལ་གས་སང་འཐབ་ན་ནང་ལ་ཡང་ ཕན་ཐགཔ་ས་ཡདཔ་ཨནམ་དང་ ལ་ལ་གཅག་ དས་ཀ་འགར་བ་དང་འཁལ་ཏ་ ལག་ལན་འཐབ་ན་ལ་འས་འབབ་མདཔ་ཨན། ལ་ལ་གཅག་ད་ ད་ལའ་བར་ན་ཡང་ འཕ་མཐད་ད་ར་ ལག་ལན་འཐབ་དགཔ་ཡདཔ་ཨན་རང་ ཨ་ལའ་བད་སད་དན་ལ་ ཡར་དག་ག་འགར་བཅས་ར་ཡང་ འབད་དགཔ་འཐན་ཏ་ཡད།དས་ཡན། ཆ་ཚད་༢ ཅ་ཆས།པར་རས་ཤག་བང་། -སར་སལ་དང་འབལ་བའ་ལག་ལན།འབག་ག་སར་སལ་དང་འབལ་བའ་ཨ་ལ་གས་སང་ག་ལག་ལན། (ཟར་སགས་༨པ)་ཤག་བང་ཚ་ཕ་སལ་རབ་ན། གདང་དགའ་འཛམ་ཞག་ཞ། གདང་རགཔ་ཟ་ཟཝ། གདང་གནག་ལག་ལ།ག་སག་འབད་ན།(བ་མཆདམ་ག་གནས་སབས། ལ༣་ཚན། ལ་༣ལས༥་ཚན་། ལ་༦ལས་༨ཀ་ཚན) ག་ལ་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ ས་ཚན་ས་ས་ག་དན་ལ ཨ་ལ་དང་འབལ་བའ་ སར་སལ་གཅས་སང་ག་རམ་པ་ཚ་ པར་རས་ཐག་ལས་སན་ན།

པར་རས་ཀ་ དན་ལ་ནང་དན་ཚ་ག་ད་ས་གདམ་འཐ་འབད་ན། ད་ག་དན་ལ་ ཐབས་ལམ་གཉས་ཡད། ད་ཚ་ཡང་ སར་སལ་ལས་བཀད་ཡད་པའ་ རང་ལགས་དང་འབལ་བའ་སབ་སང་ཚ་ལས་ འཐབ་པའ་བར་དན་དང་ ཡངན་ སང་ལ་ད་ནང་ཡད་པའ་ལས་དན་ཚ་ སབ་སན་སང་བརར་ས་ཚན་ཚ་དང་མཉམ་གཅག་ འག་འདན་འཐབ་ན། ད་ག་ཐག་ལས་ སར་སལ་ཨ་ལ་བདག་འཛན་འཐབ་ཐངས་དང་འབལ་བའ་ ལགས་སལ་མང་རབས་ཅག་ (དཔར་ན་ ཨའ་ལགཔ་གས་ལ་འབད་ཚགས་ནའ་དན་ལ་ ཨ་ལ་སལ་ཏ་ཁར་འབག་ན། ཡངན་ ཨ་ལ་ལ་ལ་ལངས་མ་ཅག་ལ་ ད་རའ་སན་ཆ་ ཆང་ཤས་ཚ་བལ་བཅག་ན་ལ་སགས་པ) ངས་འཛན་ས་ཚགས་ན་ཨན།

ལག་དབ་ནང་བཀད་ཡད་པའ་སར་སལ་ག་ཨ་ལ་བདག་འཛན་འཐབ་ཐངས་ག་ སབ་སན་པ་གས་ ཕམ་ཚ་ལ་ གཞན་ཡད་པ་ཅན་ངས་འཛན་འབད་ཟར་སབ་ན་དང་། ད་ལས་ ད་ཚ་ ཤག་བང་ག་བཀད་ཞནམ་ལས་ དབ་ཁག་གསམ་ལས་ ཕ་སལ་རབ་ན།

ས་ཚན་ག་འབ་དབ་ག་སག་རབ་ན། ཤག་ལབ་གཅག་ནང་ དགའ་འཛམ་ག་རམ་འགར། རགཔ་ཟ་བའ་རམ་འགར། ད་ལས་ གདང་གནག་ལག་ལ་ས་སན་ཡད་པའ་རམ་འགར་ཅན་ག་ རས་མ་གསམ་ག་ཐག་ལ་བག་བཤའ་རབ་ན། འཐས་མ་ཚ་གས་ ཁང་ར་ལ་ བན་ཡད་པའ་པར་རས་ཅན་ག་ཤག་བང་ཚ་ ག་ད་ས་ ཕ་སལ་རབ་ན་ཨན་ན་མན་བསམ་གཏང་ན། ལ་ཚད་ག་ས་ཚན་ ར་ར་ག་དན་ལ་ ཤག་བང་ཆ་ཚང་ར་བཟ་ས་ བཤལ་མའ་དན་ཚན་ག་ ས་མ་འག་བའ་ཧ་མ་ ལ་ཚད་ཀ་ས་ཚན་དང་འཁལ་ཏ་ ཤག་བང་ཚ་ག་ར་དས་མཐན་ས་བཀལ་དག།

ལག་ལན་གཞན་ཡད་པ་ཅན་བཙགས་ནའ་དན་ལ་ ཕམ་ཚ་ལ་ཤག་བང་སངམ་དག་པ་ར་ཡང་ སད་ན།

འཛམས་ན་དང་ ཁམ་ལ་ག་ཚས་གངས་བཀད་ཡད་པའ་ ས་ཚན་ག་འབ་དབ་ག་སག་རབ་ན། ཤག་ལབ་ད་ དགའ་འཛམ་ལན་པ། རགཔ་ཟ་བ་དང་ ཚད་ལན་སགས་གང་རང་ག་ རམ་འགར་དང་ལན་པའ་ གདང་ག་ཆ་ཤས་གསམ་ག་ཐག་ལ་བག་ན། ད་དང་འཁལ་ཏ་ཕམ་ཚ་གས་ འཕལ་ལ་ ཁ་ར་གས་ མན་བསམ་གཏང་མ་དང་འཁལ་ཏ་ ལག་ལན་ཚ་ཐ་བཀད་འབད་ཚགས་ན། ད་ཚ་ཐ་བཞག་དག་པའ་ གནས་སད་གལ་ཅན་ཨནམ་ལས་ ས་ཚན་ར་ར་ནང་ལས་ གནས་སད་ད་ཚ་ཐ་བཞག་ནའ་དན་ལ་ དན་ཐ་བཀད་ད་ཡདཔ་གཏན་གཏན་བཟ་དག།


38

STAGE 2 SESSION 8

Making decisions regarding cultural traditions

Purpose Explore practical ways of addressing conflict that may exist between cultural practices/belief and child wellbeing.

Take Away Message

Some traditional practices are useful and relevant for raising children today. Others have been dropped over time because of changes in society. Other traditional practices continue to exist but need to be improved or changed to better support child wellbeing.

Time: 2 hours

Materials

Picture Cards – Traditional Practices

Bhutanese Traditional Childrearing Practices (Appendix 8)

Sorting Cards – Smiling Face; Frowning Face; Straight Face

Getting Ready

Prepare at least 5 picture cards for each of the age clusters (pregnancy; birth -3 years; 3-5 years; and 6-8 years) to depict traditional child caring activities.

How do you select the content for the pictures? There are two ways: use information obtained in an indigenous study; or conduct the activity in this exercise with training groups. Out of these a number of traditions will be identified (e.g. swaddling babies on back so mother can have hands free to work; giving five year olds task of minding baby siblings)

In addition to the traditional child care practices included in the manual, the facilitator asks parents to identify others; parents will then add these to the cards and sort them in one of three categories.

Prepare group work notebooks – Divide page into 3 parts with smiling, frowning and straight face. Members think about how they will sort the picture cards they are given. It is advisable to create a set of cards for each age group and to put down all the cards for each age group before going to the next.

Provide blank cards for parents to add other practices.

Prepare group work notebooks with date of meeting and the assignment. Divide a page into 3 parts with Smiling, Frowning and normal Face. That way parents can list the practices according to their current beliefs. This is important data to keep, be sure that someone from each group records their decisions.



སར་མ། སང་ལ། ང་སད། ཕ་མའ་ས་ཚན་ག་དགས་དན་སར་ལས་དང་ བསན་གས་འབད་ནའ་ག་དན་ཚན་ཚ་ སབ་སན་པ་གས་ང་སད་འབད་ན།

ཨ་ལ་གས་སང་དང་འབལ་བའ་ ལམ་སལ་ག་ལག་ལན་མང་ཤས་ར་ ཨ་ལ་བདག་འཛན་འཐབ་ནའ་དན་ལ་ དམགས་ཏ་ཨནམ་ལས་ ད་ཚ་ ལགས་ཤམ་ས་ཡར་དགས་གཏང་ན་ལ་ གགས་རམ་འབད་དག་པའ་སར་ལས་ ཁང་ལ་སབ་ན། ད་ཚ་མང་ཤས་ གལ་ཆ་ཏག་ཏ་ཨནམ་ལས་བཞག་དག།

ཨ་ལ་ཆང་ཀ་ག་ཡར་བསད་དང་འབལ་བ་ཡད་པའ་ སར་སལ་ག་ ཨ་ལ་གས་སང་ག་ལག་ལན་ཚ་ག་སར་ལས་ གནས་སབས་འཚལ་ན། གལ་ནང་སར་སར་ས་འག་ཞནམ་ལས་ (འག་བཙགས་ཐངས་ཅག་སན་ས) ང་གས་སབ་པའ་ ལ་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ ས་ཚན་ཚ་དང་འབལ་བ་ཡད་པའ་ ལག་ལན་གཉས་ གསམ་ག་འཚམས་ཅག་མན་བསམ་གཏང་ན། གཤམ་འཁད་ཀ་དས་སབས་ལ་ ཁད་ཀ་སམས་ཁར་ “ཨ་ལ་བདག་འཛན་དང་འབལ་བ་ཡད་མ་གཅག་ཡངན་ གཉསཔ་ད་ ག་ཅ་ས།”

བ་མཆད་མའ་གནས་སབས་དང ཨ་ལ་ས་བའ་སབས།སས་ཞནམ་ལས་ལ་༣ཚན།ལ་༣ལས་ལ་༦ཚན།ལ་༦ལས་༨ཚན།ཐབས་ལམ། ལ་ཚད་གཅག་དང་འབལ་བ་ཡད་པའ་ ཨ་ལ་གས་སང་ག་སར་ལས་ མ་གཉས་ཀས་སབ་ཚར་ཞནམ་ལས་ སབ་སན་པ་གས་ ད་ག་ འཐབ་ར་སབ་མ་ཡད་ག་ཟར་ད་ན་དང་ ད་ག་བཤལ་ལས་ ས་ཚན་གཞན་མ་ལ་ད་ན།

ང་བཅས་རའ་ལམ་སལ་ནང་ལ་ཡད་པའ་ ཨ་ལ་གས་སང་ག་ཐབས་ཤས་མ་འདཝ་ལ་ཤ་ཡད་མ་ཚ་ག་སར་ལས་ མན་བསམ་གཏང་ མཇག་བས་ན།ཡ། ལག་ལན་ད་ཚ་ མང་ཤས་ གཅག་ལས་གཅག་ལ་བརད་ད་རས་སད་ཡདཔ་ཨན། འཕལ་འཕལ་ས་ མ་སའ་འགར་བ་དང་འཁལ་ཏ་ ཨ་ལ་འཚ་སང་ག་ལག་ལན་ལ་ལ་གཅག་ འས་འབབ་མདཔ་འཐན་ཏ་ཡདཔ་དང་། ཡངན་ བསར་བཅས་འབད་དགཔ་ཡང་འཐན་ཏ་ཡདཔ་ཨན། ད་ཚ་ཡང་ ད་རས་ཀ་གནས་སངས་དང་འཁལཝ་ད་ འས་འབབ་མད་མ་ཚ་ ལག་ལན་མ་འཐབ་པར་ཡད། ཨན་རང་ ལག་ལན་གཞན་མ་ཚ་ ད་ལའ་བར་ན་ཡང་ ཨ་ ལ་གས་སང་དང་འབལ་བ་ཡདཔ་མ་ཚད་ ཨ་ལ་དང་ལམ་སལ་ག་ཁད་ཆས་ཉམས་སང་ལ་ཁ་ཕན་སམ་ཡདཔ་ཨན།

༡༥

སང་ལ་ ༼ས་ཚན་ལ ༽ ང་སད།

ང་བཅས་ཀས་ སར་སལ་ ཨ་ལ་གས་སང་འཐབ་ཐངས་དང་འབལ་བའ་ པར་རས་ཀ་ཤག་བང་ཆ་ཚང་འད་ལ་བལ་ན་ཨན།ས་ཚན་༢བཟ་ན།

ས་ཚན་ར་ར་བཞན་ལ་ ཨ་ལ་ཕཝ་ནང་ཆགས་ཞནམ་ལས་ ལ་༣ཚན་ག་རང་ལ་ སང་བཞག་འཐབ་སལ་ཡད་པའ་སར་ག་ པར་རས་ཤག་བང་ཆ་ཚང་ར་སད་ན་དང་། ས་ཚན་ གཞན་མ་གཅག་ལ་ ཨ་ལ་ སས་ལ་༣ལས་༨ཚན་ཚད་ཀ་ པར་རས་ཤག་བང་ད་སད་ན།

ས་ཚན་ར་ར་བཞན་ལ་ ལ་ཚད་ད་དང་འཁལ་ཏ་ སར་སལ་ལག་ལན་ཚ་ བཙགས་ནའ་དན་ལ་ པར་རས་མད་པའ་ ཤག་བང་སངམ་ར་སད་ན།


39

Minutes Activity:

Introduction Facilitator introduces the purpose of the parent group and topics to be discussed.

Tell them that most cultural practices related to childrearing are intended to take care of children and help them develop well. Many of these are important and should be kept.

Generate ideas about traditional childrearing practices relevant to different early childhood growth stages: “Let’s go around the circle (show starting point) and think of two or three practices related to the age groups I will mention. What is one or two things we believe about caring for children during the following stages”:

Pregnancy and childbirth? Birth to 3 years? 3-6 years? 6-8 years? Method: After two people tell a childrearing practice related to that age, facilitator asks if there are others who want to add something. Then proceed to the next group.

Wrap –up: We have thought about many childrearing practices in our culture. Many practices are passed generation to generation. Sometimes a childrearing practice is dropped or changed because society changes. The practice no longer fits with the way things are. Other practices are still relevant and useful for children and maintaining the cultural values. Today we will think about which practices are helping children develop and should be continued. We will also think about practices you believe must be improved or changed so that they better support child wellbeing.

15

Activity 1 (Group Work) Introduction:

We are going to look at a set of picture cards that show traditional childrearing practices.Form two groups. Each group will be given a set of picture cards that show traditional practices for the first two pregnancies to age 3; and the other will receive cards covering ages 3-8 years.

Each group will be given some blank cards to add traditional practices that apply to this age group, but are not on the picture cards.



ས་ཚན་ར་ར་བཞན་གས་ དགའ་འཛམ་ལན་པའ་གདང་ད༔ ཨ་ལའ་དན་ལ་ལགས་ཤམ་ཨན་ ག་ཅ་ས་ཨན་ན་ཁངས་བཀལ་ན

• རགཔ་ཟ༌བའ༌གདང༔ ཨ་ལའ་བད་སད་ལ་གནད་པ་ཕག་ཡདཔ་སནམ་ཨན། • ཚད་ལན་ག་གདང༌༔ ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་དན་ལ་ ཡར་དག་གཏང་ན་དང་ ག་ཅ་ས་ཨན་ན་སགས་ཀ་སར་ལས་སནམ་ཨན།

ད་ཚ་ ང་སད་འབདཝ་ད་འབལ་ དས་ཀ་འགར་བ་དང་འཁལ་ཏ་ སན་མའ་ལགས་སལ་ཚ་ག་ལག་ལན་ཚ་ བསར་བཅས་མ་འག་བའ་སར་ལས་བཤད་པ་རབ་དག། ད་འབདཝ་ད་ ཧ་མ་ཕམ་ཚ་གས་ ལག་ལན་འཐབ་ཡད་མ་ཚ་ ད་རས་ནངས་པར་ ལག་ལན་འཐབ་ན་མདཔ་འག་ཡདཔ། འས་འབབ་མད་པའ་འཚ་སང་ག་ལམ་ལགས་ ཚ་དས་ཀ་དགས་མཁ་དང་ཁལ་ཏ་ འགར་བཅས་འབད་དགཔ་ཚ་ག་སར་ལས་བསན་གས་འབད་ན་ཨན། ས་ཚན་ར་ར་གས་ ཤག་བང་༨ལས་༡༠དམ་ར་ལས་བརལ་ ཕ་སལ་རབ་དགཔ་མདཔ་ལས་ ཤག་བང་ཕ་སལ་རབ་ན་ལ་ སར་མ་༡༠་དང་ སར་མ་༥ད་ ལ་འབད་ན་ག་དན་ལ་ ག་སག་རབ་ནའ་དས་ཚད་ཀ་དན་ལ་ཨན།

༡༥

དམངས་འཛམས།

(དགའ་འཛམ། རགཔ་ཟ་བ། གདང་ཚད་ལན) བཅས་ཀ་གདང་ག་རམ་འགར་ག་པར་རས་ཀ་ཤག་བང་གསམ་ཡད་མ་ད་ སར་ཐག་ག་སག་ནང་བཙགས་ན།

བ་མཆད་མའ་གནས་སབས་དང་ས་བའ་གནས་སབས། སས་ཞནམ་ལས་ལ་༣ཚན་དང་ ལ་༣ལས་༥ཚན། ད་ལས་ ལ་༦ལས་༨ཚན་ག་དབ་རམ་ག་] དན་ལ་ ཐངས་ར་ནང་ ལ་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ས་ཚན་ར་ར་འཐ་ན། ད་ཡང་ ད་གས་ ལ་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ ས་ཚན་དང་འབལ་བའ་སར་ལས་ ཁག་ཆ་བའ་གནད་དན་ མང་རབས་གཅག་ག་ བསན་གས་འབད་ན་ལ་དམགས་པ་བསད་བཅག་ན་ལ་གགས་རམ་འབད་ད་ ཨ་ལ་སམ་ ཚ་ལ་འས་འབབ་ཡད་པའ་འཚ་སང་ལམ་ལགས་ཚ ཨ་ལ་རས་སད་ཀ་ འཚ་སང་ལམ་ལགས་་དང་མ་འད་ཟར་སབ་ན།

ས་ཚན་ར་ར་བཞན་གས་ ཤག་བང་ར་ མར་བཞག་ཞནམ་ལས་ ཁང་གས་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཡར་དག་གཏང་ན་ག་དན་ལ་ འས་འབབ་ཡད་པའ་འཚ་སང་ལམ་ལགས་ ཡངན་ འས་འབབ་མདཔ་ག་ཅ་འབད་ཡདཔ་ཨན་ན་ དང་ གས་ཐག་ག་ཅ་ས་གཅད་གཅདཔ་ཨན་ན་ སབ་ན་ཨན་པའ་ཁར་ ཁང་གས་ ཨ་ལའ་བད་སད་ཡར་དག་གཏང་ནའ་དན་ལ་ བསར་བཅས་འབད་དག་པའ་འཚ་སང་ལམ་ལགས་ དག་པ་ཅག་ཡང་ བར་སན་འབད་ན། ཁང་གས་ ཁང་ག་ཤག་བང་ད་ གདང་ཚད་ལན་ས་མ་ག་ བཀལ་བའ་སབས་ ཁང་གས་གནས་སངས་ད་ག་ད་ས་བསར་བཅས་འབད་ན་ཨན་ན། བཤད་པ་རབ་ས་ སབ་བཅག་ན།

སབ་སན་པ་གས་ ལས་དན་ད་ག་ ཕམ་ཚ་གས་ ག་ཅ་མཐང་ཅ་ག་དང་། ག་ཅ་དན་ཡ་ག་ག་སར་ལས་ བསན་གས་འབད་ཟར་སབ་ན།

༥

བསམ་ཞབ།སག་ནསབ/སབ་སན་པ་གས་ མཇག་བསའ་གསལ་བཤད་སབ་ན། སར་སལ་ག་ལགས་སལ་མང་རབས་གཅག་ཡང་ ཨ་ལ་ཡར་བསད་ལ་དམགས་པ་བསད་ད་ཡདཔ་ཨན། ཨན་རང་ ལ་ལ་གཅག་དས་ཚད་དང་འཁལ་ཏ་མ་སའ་གནས་སངས་འགར་འགཝ་ད་ ལག་ལན་མ་འཐབ་པ་བཞག་ན་དང་། ལ་ལ་གཅག་ ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལ་ཡར་བསད་དང་འབལ་བའ་ གནས་སབས་གསརཔ་ཚ་དང་འཁལ་ཏ་ བསར་བཅས་འག་ཡདཔ་ཨན། ད་གས་ ག་ཅ་སནམ་ས་ཟར་བ་ཅན་ ཕམ་ལ་ལ་གས་ སར་སལ་ག་ལགས་སལ་ཨན་ཟརཝ་ཅག་ དབ་བ་མ་དཔད་པར་ ལག་ལན་་འཐབ་ཏ་ར་ཡད་མ་ཚ་ དབ་བ་དཕད་ཏ་ ལག་ལན་འཐབ་དགཔ་ས་སནམ་ཨན་མས། བཤལ་མའ་སབ་དས་ནང་ལ་ སར་སལ་ག་ལམ་ལགས་ ལ་ལ་གཅག་ ལགས་བཅས་འབད་བཏབ་ས་ཧ་ག་ཚགས་ན་ཨན།ད་ན་ལས་མར་ ཁས་བངས་འབད་ད་ཡད་པའ་ཕམ་ཚ་གས་ དང་ཕའ་ལགས་ལག་ལན་འཐབ་མ་ད་གས་ ཨ་ལའ་རད་ལ་ གང་འཕལ་ཆ་ཚང་གབ་ཚགས་ན་ཨནམ་སན་ན།


40

Each group will discuss how to sort the picture cards into categories -Smiling Face [Good for children and can tell why];

• Frowning face harms child’s wellbeing and can tell why.• Normal face indicates that a practice could be improved to better support child wellbe-

ing and can tell why.

As these are introduced, you will need to explain that traditional practices do change over time. Some things that were believed or practiced by ancestors are no longer practiced. Each generation has to make these decisions and this is what we will do today.

There are only about 8-10 cards to be sorted per group so the sorting activity takes only about 10 minutes, with 5 minutes for getting organized to do the work.

15

Plenary: Place three face cards (smiling, frowning, & normal) in the centre of the circle.

Take one age group at a time [pregnancy & childbirth; Birth to 3 years; 3-5 years; 6-8 years. This is important because it will help focus the discussion on many important things that relate to that age group, because it clarifies that a practice for an older child may not relate to babies.

Each group puts down a card and tells why they made the decision that it was a good practice or bad practice to promote child wellbeing. They will also indicate some practices that should be changed in order to promote child wellbeing.

When they put down card in normal face the facilitator needs to make sure that they ex-plain how it could be changed.

Facilitator asks parents to discuss their observations and reflections about this activity

5

Discussion

Facilitator provides a wrap-up statement: Many traditional practices are intended to help chil-dren develop. Some have been dropped over time as society changes. Some have changed as we gain new knowledge about child development. This tells us that parents need to evaluate traditions before blindly following them. In next activity we will realize that some traditional practices can be improved for better.

Now the Parent Volunteer will show how a traditional practice can be improved to achieve more holistic development of the child.



༡༠-༡༥


ཕམ་ཁས་བངས་པ་གས་ དང་ཕའ་ལག་ལན་གས་ཡང་ ཨ་ལའ་ཡར་བསད་ ཡར་དག་ལ་བསར་བཅས་ ག་ད་ས་འབག་འང་ཚགསཔ་ཨན་ན་ དཔ་སན་འབད་ན།

དཔར་ན༔ ཨའ་གས་ མ་རའ་ལགཔ་ལ་འབད་ཚགས་ནའ་དན་ལ་ ཨ་ལ་རལ་ཏག་ཁར་འབག་ན། ལ་འབད་བའ་སབས་དང་། ཨ་ལ་སལ་ཏ་ཁར་ལས་ཕབ་པའ་སབས་ལ་ཡང་ མ་རའ་ལགཔ་ལག་ལན་འཐབ་ཚགསཔ་ཨན། ས་ཁར་ག་ལ་ཐང་ཏ་ ཨ་ལ་ད་ཁར་བཞག་མ་ད་གས་ ཨ་ལ་འད་ ཁ་རའ་རང་ལག་སགས་ ག་དགའཝ་ས་ སར་ནའ་ག་སབས་བནམ་ཨན། སད་ས་གཅག་ནང་ར་ བཞག་མ་ལ་བརན་ཏ་ ཨ་ལ་ད་བསན་ས་འག་བའ་སབས་ ལག་པར་ག་ཅ་ག་ཅག་སད་ན་དང་། ཡངན་ ཕགས་གཞན་ཁར་འགར་ཏ་ ཅ་ལ་ས་སར་ལ་བལ་བཅག་ན། ལ་འབད་བའ་ཞར་ཁ་ ཨ་ལ་ལ་བ་སབ་ན་ཚ་ཚདཔ་ཨན།

༥

ཁམ་ལ།

ཁད་ཀས་ལག་ལན་འཐབ་ན་ཡད་པའ་ སར་སལ་ ཨ་ལ་འཚ་སང་འཐབ་ཐངས་ཀ་ལམ་ལགས་གཅག་ བསར་བཅས་འབད་ཏ་ ཨ་ལའ་གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་ས། སམས་དགའ་ཏག་ཏ་དང་ཀབ་ལ་མཁས་དག། ཉན་སང་དང་ལནམ་བཟ་ན་ག་ དཔ་གཅག་གན་བསམ་གཏང་ཏ་སབ།

ཁད་ཀས་ག་ཅ་འབད་ཡ་ག་དང་། ཨ་ལ་གས་ ག་ད་ས་ ངས་ལན་འབད་ཡ་ག་ག་སར་ལས་ སབ་ཚགསཔ་འབད་ན།བསན་གས་ཀ་ལམ་སན།༡་ ཁད་ཀས་ ཧ་མ་ཡད་པའ་ཨ་ལ་སང་བཞག་ག་ལག་ལན་ ད་རས་ནངས་པར་མད་མ་གཅག་ དཔད་རག་གཏང་ཚགས་ས་ག། ༢་ ད་ག་ཅ་ས་ལག་ལན་མ་འཐབ་ཨན་ན།༣་ ཨ་ལའ་ཡར་སད་ཀ་རམ་པ་ མ་འདཝ་ཚ་ནང་ ཨ་ལ་ཚ་ ཡར་བསད་བཏགས་ན་ལ་ ཕན་ཐགས་པའ་ དང་སར་སལ་ཨ་ལ་ འཚ་སང་ག་ལག་ལན་ཅག་ ག་ཅ་ཨན་

ན? ༤་ ཨ་ལ་ཡར་བསད་ཀ་གབ་འབས་ལ་ ཕན་ཐག་འབང་ཚགས་ནའ་དན་ལ་ ཡར་དགས་གཏང་དགཔ་དང་ བསར་བཅས་འབད་དག་པའ་ སར་སལ་ཨ་ལ་འཚ་སང་ག་

ལག་ལན་གཅག་ག་ཅ་ཨན་ན?བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།ཨ་ལ་འཚ་སང་ག་ལས་རམ་ད་གས་ སར་སལ་ག་ཁད་ཆས་དང་ ཟ་ཚང་ག་ཁད་ཆས་ཚ་ མ་འངས་བ་བརད་ཚ་ལ་སལ་ནའ་ ག་སབས་ལགས་ཤམ་བནམ་ཨན། སབ་དས་ད་ནང་ལས་ ཁད་ཀས་ག་ཅ་ལབ་ཡདཔ་ཨན་ན་དང་ ཐག་བཅད་ཡདཔ་ཨན་ན། ད་ཚ་གས་ སར་སལ་ལམ་ལགས་ལགས་ཤམ་ཚ་ཉམས་སང་འབད་ན་ལ་ ཁད་ཀ་འགན་ཁར་འབག་ན་ལ་ཕན་པ་ག་ཅ་བག་ཡ། ཁད་ཀས་ ཨ་ལ་འཚ་སང་ལམ་ལགས་ག་ཅ་བསར་བཅས་འབད་ནའ་ འཆར་གཞ་ཡདཔ་ས། ག་ཅ་ས?


41

10-15

Model New Practice

Parent Volunteer models how a traditional practice can be changed to improve child devel-opment.

Example: Mothers carry babies on back so mother’s arms are free to work. When possible, such as while cooking, remove baby from back. Spread cloth on ground. This gives children opportunity to freely move arms and legs. When baby becomes bored, give something to grasp or change position so that baby looks at different things. Talk to baby while you work.

5

Homework

Think of one traditional childrearing practice you follow; and change it in some way so that it helps children become healthy and strong; smart and happy; safe and protected.

Be able to tell what you did and how your child responded.

Discussion Guideline 1. Can you think of childrearing practices that existed long ago but no longer used? Why is it not used

now? 2. What is a traditional childrearing practice that helps children grow during the different stages of

development?3. What is a traditional childrearing practice that should be improved or changed to benefit child

development outcomes?

Ideas for Reflection and Action Childrearing provides good opportunity to pass on traditional and family values. What have you learned and decided during this session that will strengthen your role in preservation of positive traditional prac-tices?

What changes do you plan to make and why?



མ་ ་ །པར་རས་ཤག་བང་ལག་ལན་འཐབ་ས་ ཨ་ལའ་གང་འཕལ་བརག་ཞབ་འབད་ད་ ལ་འབད་བཏབ་བཟ་ན། རབ་ཁངས།

པར་རས་ཡད་པའ་སབ་སན་ལག་ཆས་དང་ ཉམས་མངས་ཀ་སབ་སན་ཐབས་ལམ་ཀ་ཐག་ལས་ ཤས་ཡན་མ་སང་བའ་ ཕམ་ཚ་གས་ཡང་ ཨ་ལ་ཡར་བསད་དང་འབལ་བའ་ཡན་ཏན་ཚ་འཐབ་ཚགསཔ་ཨན། ཕམ་ཚ་ལ་ རང་སའ་ཨ་ལའ་ གཟགས་ཁམས་ཡར་བསད་དང་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་དང་འབལ་བའ་ ཡར་བསད་། ད་ལས་ ཁ་སད་ཡར་བསད་་དང་ བ་རག་ཡར་བསད་ཚ་ བརག་ཞབ་འབད་ནའ་དན་ལ་ ཨ་ལའ་ ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ཤག་བང་སད་ན། གཞ་གནས་བཞ་ཡད་མ་ཚ་ སབ་དས་སར་ས་ནང་ལ་ བསན་གས་འབད་ན་དང་ ད་དང་འཁལ་ཏ་ ཕམ་ཁས་བངས་པའ་འཐས་མ་ཚ་གས་ རམ་པ་དང་འཁལ་བའ་གང་འཕལ་ལར་ད་ གཞ་གནས་གཅག་ནང་ ཨ་ལའ་ ཡར་བསད་་བརག་ཞབ་འབད་ན། ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ད་གས་ འཐབ་ཡད་པའ་རག་རལ་སན་ནའ་དན་ལ་ ཐག་སམ་ནང་རགས་བཀལ་ན་དང་། ད་བཞན་ འགས་ཀས་ས་ ཡར་བསད་ཀ་གནས་སངས་ཡད་མད་བརག་ཞབ་འབད་ཐངས་ལབ་ན། དའ་སབས་ སབ་སན་པ་གས་ གས་བའ་ལས་ས་དང་གཅག་ཁར་ མཉམ་འབལ་འབད་ན་དང་ དམགས་བསལ་དགས་མཁ་དག་པའ་ཨ་ལ་ཚ་ག་ ཐན་སད་སད་མ་དང་གཅག་ཁར་མཉམ་འབལ་འབད་དག། ད་གས་མ་ཚད་ ཕམ་ཚ་གས་ ཡར་བསད་ལ་ འས་འབབ་ཡདཔ་ག་ད་ས་ཡདཔ་བཟ་ན་ཨན་ན་དང་། ཡར་བསད་ལ་ས་བ་བསད་བཅག་ནའ་དན་ལ་ རད་ཆས་ལག་ལན་འཐབ་ཏ་ ག་ད་ས་འགབ་ཚགས་ན་ཨན་ན་ཚ་ལབ་ན་ཨན།


42

STAGE 3

Using Picture Cards to Assess and Stimulate Child Development

Background

Even uneducated parents can gain expert knowledge about child development when provided with pic-torial tools and experiential teaching methods. Parents are provided with child development cards for monitoring the development of each child in four domains – physical development, social and emotional development; language development and cognitive development. Each of the four domains is discussed in separate sessions. Then parents practice assessing development of children in that domain according to stage of development. They check the boxes to show skills child has acquired. They discuss ways that parents can stimulate development to achieve next milestones. They learn how to determine if there is developmental delay and what to do. Facilitators will need to build collaboration with the health sector and other providers for special needs children as resources. Parents also learn how to make developmentally appropriate low-cost toys to stimulate development.



མ་ ་ ། བ་ ས་ །

མ་ས་དང་སམས་ཚར་ག་ཡར་སད་བརག་ཞབ་འབད་ན་དང་ས་བ་བསད་བཅག་ན།

དགས་དན།སབ་དས་༤པའ་ནང་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་གཞ་གནས་བཞའ་ཐག་ལ་ ཕཝ་རགས་ན་དང་། ཡར་བསད་བཏགས་ན་ཚ་ག་སར་ལས་ཤས་ཡདཔ་དང། སབ་དས་འད་ནང་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་བཞ་གནས་བཞའ་སར་ལས་ ལགས་ཤམ་ས་ ཧ་ག་ཚགས་ན་ག་དན་ལ་ སབ་དས་དང་པམ་བཞའ་ནང་ལབ་ན་ཨན། སབ་དས་ད་ནང་ ཁང་ཚ་གས་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་དང་འབལ་བའ་ཡར་སད ་གལ་ཆ་བའ་སར་ལས་ལབ་ན་དང་། དའ་དན་ལ་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་རག་རལ་ག་ཅ་དགཔ་ཨན་ན་དང་། གཞ་གནས་ད་ཚ་ནང་ལ་ ཕམ་ཚ་གས་ གང་འཕལ་ག་དན་ལ་ སང་སབས་ག་ད་ས་བསད་བཅག་ན་ཨན་ན་ཚ་ག་སར་ལས་ལབ་ན་ཨན། ཁང་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ ས་ཚར་ཞནམ་ལས་ས་ལ་༨ཚན་ ཨ་ལ་ར་ར་བཞན་ག་རད་ལ་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་དང་འབལ་བའ་ ཡར་སད་ག་ད་ས་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ བལ་རག་འབད་ནའ་དན་ལ་ པར་རས་ཅན་ག་ཤག་བང་ལག་ལན་འཐབ་ན། སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན།མ་ས་དང་སམས་ཚར་དང་ལན་པའ་རག་རལ་ཡད་པའ་ཨ་ལ་འད་ སམས་ཚར་དང་འབལ་བའ་དཀའ་ངལ་ཡད་མའ་ཨ་ལ་དང་འཕདཔ་ད་ སབ་ག་ནང་ལ་ ག་ཅ་ག་ཐད་ལ་ཡང་ དགས་ཚགས་ནའ་ག་སབས་ཡད། རག་རལ་ད་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ ཆ་རགས་བཟ་ན་དང་ སབ་དཔན་དང་ རང་ག་མཉམ་རགས་ཚ་ལས་ལབ་སང་འབད་ན། ཕ་ མའ་གདང་ཁར་ཐན་ས་ རང་ག་དཀའ་ངལ་ཚ་ བཤད་ཚགས་ན་དང་ རགཔ་ཟ་བའ་སབས་ ད་དང་བསན་ལག་ལན་འཐབ་ཤས་བཟཝ་ཨན། ཨ་ལ་ཚ་ ཁང་རའ་སམས་ཀ་ཚར་བ་དང་ར་འདད། ད་ལས་ སང་སབས་ཚ་ ཁང་ར་གས་ ཧ་ག་ཚགསཔ་བཟ་ནའ་དན་ལ་ ཕམ་ཚ་གས་ དམགས་བསལ་ག་འགན་ཁར་འབག་དགཔ་མ་ཚད། ཕམ་ཚ་གས་ རང་ག་ ཨ་ལ་ཚ་ ཆ་རགས་བཟ་ན་ལ་ས་བ་དང་ དག་སང་བསད་བཅག་དག་པའ་ཁར་ རང་ག་འབད་བཞག་ རང་གས་བརག་ཞབ་འབད་ད་ ལགས་བཅས་འབད་ན་ཡདཔ་བཟ་དག། ཨ་ལ་ག་ར་ལ་ གཤས་ལགས་མ་འདཝ་ས་ཡདཔ་ ཧ་ག་ཞནམ་ལས ཁང་གས་རབ་སར་འབད་ནའ་དན་ལ་ བཟད་སམས་བསད་ད་ ལགས་བཅས་ཀ་རབ་སར་འབད་བན་དག། དས་ཚད། ཆ་ཚད་༢ཅ་ཆས།ང་ལ་དགཔ་ཁག་ཆ་ཤས་༡༠། (དཔ་དབ་༣)ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ཤག་བང་། (ཟར་སགས་ ཕམ་མའ་ཤས་ཡན་ཤག་བང་ ལག་ཆས་ ང་པ།)བར་དན་ཤག་ཁམ། མ་ས་དང་སམས་ཚར་དང་འབལ་བའ་ ཡར་བསད། (ཟར་སགས་༩པ།)ག་སག་འབད་ན།མ་ས་དང་སམས་ཚར་ ཡར་བསད་དང་འབལ་བའ་ ག་སག་ག་བར་དན་ག་ཤག་བང་ལག་བན་ན། ཟར་སགས་༩པ་ལ་བལ། ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ཤག་བང་ཚ་ ལགས་ཤམ་ས་བལ་ཞནམ་ལས་ ད་ཚའ་ ག་དན་ཚ་ཧ་ག་དག། ཟར་སགས་ ཕ་མའ་ཤས་ཡན་ཤག་བང་ ལག་ཆས་ ང་པའ་ནང་བལ།ཨ་ལའ་མ་སའ་གནས་སངས་དང་ སམས་ཚར་དང་འབལ་བའ་ཡར་སད་ཀ་སར་ལས་ བརག་ཞབ་འབད་ན་ལ་མཁ་བའ་ར་ཆས་ཚ་བས་དག།སང་བ་འབད་ནའ་དན་ལ་ ཨ་ལ་གཅག་ གཉས་དམ་གཅག་ལ་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་སད་ཀ་སར་ལས་བརག་ཞབ་འབད་ན།ཁས་བངས་འབད་མའ་ཕམ་ད་གས་ ཁང་རའ་ཨ་ལ་འད་ སབ་དས་ནང་འཁད་འང་ནའ་ ག་སག་འབད་བན་ན།


43

Stage 3 Session 9

Assessing and Stimulating Social and Emotional Development

Purpose

In session 4 parents found out that children grow and develop in four areas. In this session parents will begin the first of four sessions to get a more in-depth understanding about the four child development domains. In this session they will learn the importance of social and emotional development; what skills children need; and how parents can stimulate development in this area. They will use picture cards to monitor social and emotional development of each child during birth to 8 years period.

Take Away Message

Children who have strong social and emotional skills have a greater chance of success in school and adult life than those who have emotional difficulties. These skills enable children to make friends, learn from teachers and peers, express themselves and deal with frustration. Parents have a special role to play helping children notice their own feelings, hopes and strengths and those of others. Parents should encourage children to make friends and regulate own behavior. They should recognize that children are born with different temperaments and need patience and support to go beyond their comfort zone.

Time: 2 hours

Materials

Ten Things I Need the Most (3 books)Pictorial Child Development cards (Appendices PEC Tool D)Information sheet – Social and Emotional Development (Appendix 9)

Getting Ready

Read information sheet on social and emotional development. See Appendix 9.Study the child development cards to understand what each means(Appendices PEC Tool D)Collect materials required to assess children’s social and emotional developmentAssess one or two children in social and emotional development for practiceArrange for parent volunteer to bring her/his child to the session.




༡༠

ང་སད།

སབ་སན་པ་གས་ ཕ་མའ་ས་ཚན་ག་ དགས་དན་ང་སད་འབད་ན།

སབ་དས་༣པ་དང་༤པའ་ནང་ ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལ་ཚ་གནས་སངས་བཞ་ག་ཐག་ལས་ སམ་འག་ད་ཡདཔ་ས་ལབ་ཅ། ཨ་ལ་སམ་འག་ན་དང་གནས་སངས་བཞཔ་ཡང་ སར་ན། ཚར་བ། མན་) ?འགར་བཅས་འག་བའ་གཞ་གནས་ཚ་ ག་ཅ་ར་ཨན་ན་? ཁད་ཀས་དཔད་རག་གཏངམ་མས་གབསམ་གཏང་ཐངས། བར་དན་སད་ལན་བཅས་བཞ་ཨན།) སབ་སན་པ་གས་ རབ་རན་ག་དན་ལ་ ཟར་སགས་ནང་ཡད་པའ་རས་མ་ཅན་ག་པར་རས་ཚ་བཏན་ན།

ད་རས་ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལའ་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་བ་ ཡར་བསད་འད་ག་ཅ་ས་ཁག་ཆཝ་ཨན་ན་དང་ དའ་ཐད་ཕམ་གས་རབ་སར་འབད་ནའ་གན་ཁར་གསར་ལས་ ལབ་ན་ཨན། ཤས་ཡན་གསརཔ།ངས་ཚག་སབ་ན། མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་སད་ཟར་མ་འད་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ ཁང་ར་ག་ཅ་བཟམ་གཅག་འབད་ཚར་ད་ག་དང་ ཁང་དང་གཞན་ག་ མཐན་འབལ་ག་སར་ལས་ ཚར་བ་བང་མ་ད་ལ་སབ་ཨན།

མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་བསད་ག་སར་ལས་ ཤས་ནའ་དན་ལ་ གལ་ཆ་བའ་གནད་དན་༤-༥ བར་སར་འབད་ན།

ཨ་ལ་ཚ་ལ་ཁག་ཆ་བའ་ ལ་འགན་གཙ་བ་གཉས་ཡདཔ་མ་ཚ་ཡང་། ༡) རང་དབང་ཅན་ས་སད་ཚགསཔ་འག་ན། ༢) གཞན་དང་མཐན་འབལ་བཟ་ན། ད་གས་ རང་དབང་ག་སམས་ཤགས་ཡར་རས་གཏང་ན་དང་ ས་མཐན་སམས་ཤགས་གཉས་གཅག་ཁར་ས་གཙ་བ་བཏན་ན་འད་ ག་ད་ས་ཡར་བསད་འགཝ་ས?ང་བཅས་རའ་བཟའ་ཚང་ནང་དང་མ་ས་ནང་ རང་དབང་ཅན་ས་སད་ཚགསཔ་འག་ན། དང་གཞན་དང་མཐན་འབལ་བཟ་ནའ་རག་རལ་གཉས་ཡར་བསད་་འག་ན་ལ་ རབ་སར་ག་ད་ས་འབད་ད?

ཨ་ལ་ཚ་གས་ རང་སའ་ཚར་བ་དང་ར་འདད། ད་ལས་ སང་སབས་ལ་སགས་པ་ཚ་ག་སར་ལས་ ལབ་དགཔ་མ་ཚད་ རང་སའ་སམས་ཁར་ འཆར་མ་ཚ་བཤད་ཚགསཔ་ས་དག། ཁང་གས་ ཁང་་ར་གཞན་ད་ མ་འདཝ་ཨན་པའ་ཚར་བ་འབང་བའ་སབས་ རང་ག་རད་ལ་ རང་དང་འབལ་བའ་བཟང་པའ་ བསམ་གཞ་ཚ་གང་འཕལ་གཏང་དག།

རང་དབང་འབད་སད་ན་དང་ རང་གས་རང་ལ་ གགས་རམ་འབད་ཚགས་པའ་རག་རལ་ཚ་ གང་འཕལ་གཏང་ན་ལ་ བ་སབས་བསད་བཅག་མ་ད་གས་ རང་དབང་ག་ བསམ་གཞ་ད་ཡར་དགས་གཏངམ་ཨན། ད་གས་ ཁང་ལ་ལགས་གབ་འདག་མན་བའ་སམས་ཀ་ཚར་བ་ཡང་ བངམ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལ་ཚ་ ཁམ་ན་ག་ལ་འབད་བཅག་ན་ད་ ལགས་ཤམ་གཅག་ཨནམ་ད། ཁང་གས་ ལ་འབད་བའ་སབས་ལ་ ཕམ་ཚ་གས་ ཁང་གས་ག་ད་ས་འབདཝ་ཨན་ན་བལ་ཞནམ་ལས་ ལགས་ཤམ་ས་ འབད་ཚགས་མ་ཚ་ལ་ངས་ལནའབད་དག།


44

Minutes Activity:

10

Introduction Facilitator introduces the purpose of the parent group.

In sessions 3 and 4 we learned that children develop in four ways, Children develop in 4 areas. What are the different areas in which children grow and change? Do you remember? (Feeling, thinking, moving and communicating). Facilitator can show the graphic poster found in the appendix as reference.

Today we are going to learn more about why children’s social and emotional development is important and parents’ role to promote social and emotional development.New Knowledge

Tell definition: Social and emotional development refers to how children feel about themselves and their relationships with others.

Share 4 or 5 important things to know about social and emotional development.

The two major tasks for children include: 1) to become independent individuals and 2) to make connections with others. How can children develop these two abilities? How do you and the society support the development of social and emotional goals for children?

Children need to learn about themselves – their feelings, their hopes and their strengths and be able to express feelings. They begin to see themselves as distinct from others. They need to develop a positive self-concept.

Self-concept is improved when they are encouraged to develop independence and self-help skills. It makes them feel competent. It is good for children to have chores. Parents should notice how they perform and encourage them for what they do well.



ཨ་ལ་ཚ་གས་ གཞན་ག་སམས་ཀ་ཚར་བ་དང་ རག་རལ་ཚ་ཤས་དགཔ་དང་ ད་བཞན་ ཨ་ལ་ཚ་དང་མཉམ་ བམས་སང་ག་ས་ལས་འབལ་བ་འཐབ་དག། ཆ་རགས་བཟ་ན་འད་ མ་གཞན་དང་གཅག་ཁར་ མཐན་ཏག་ཏ་ས་ འབལ་བ་འབང་ཚགས་ནའ་ཐབས་ལམ་ཅག་ཨནམ་ལས་ ཕམ་ཚ་གས་ རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ ཆ་རགས་བཟ་ན་ལ་ས་བ་བསད་བཅག་དག། ད་ལ་བརན་ཏ་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ ཁ་འཆམ་ན་དང། གཞན་དང་གཅག་ཁར་མཉམ་འབལ་འབད་ན་དང་ བར་སར་འབད་ན། གཞན་ག་རང་དབང་ལ་ གས་བཀར་འབད་ན། གནས་སངས་མ་འདཝ་ཚ་དང་བསན་ཏ་ བསར་བཅས་འབད་ཤས་ན། ད་ལས་ རང་ག་འབད་གཞག་ལ་ ལ་ན་དང་ ལགས་བཅས་འབད་ཚགསཔ་ཨན། ཨ་ལ་ཚ་གས་ རག་རལ་ད་ཚ་ ཨ་ལ་གཞན་དང་གཅག་ཁར་ རདམ་རད་ད་ ག་ད་ས་འཐབ་ཚགས?

ཨ་ལ་ཚ་གས་ རང་ལགས་ལམ་སལ་ག་ཁད་བཅད་དང་འཁལ་བའ་ བ་སད་ཚ་ལབ་དག། ད་གས་ ཁང་ག་འགན་ཁར་སནམ་མ་ཚད་ ཚལ་མཐན་བ་སད་ཚ་ཡང་སནམ་ཨན།་

མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་སད་ལགས་ཤམ་ས་འག་མ་འད་ག་ སབ་གའ་ནང་དང་ ཤལ་ལས་མ་ཚ་ གཉས་ཆ་རའ་ནང་ མཐར་འཁད་ཅན་ས་སད་ཐབས་ལ་ ཁག་ཆཝ་ཨན།

ཕམ་ཚ་གས་ རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་གས་ མ་ས་དང་གཅག་ཁར་ འབལ་བ་དང་ སམས་ཚར་བ་ཡར་སད་ (དཔར་ན། རང་ག་སར་ལས་མན་ཐངས་དང་ གཞན་དང་འབལ་བ་འཐབ་ཐངས། ད་ལས་ ལམ་སལ་ག་སར་ལས་ རང་ག་ཤས་དགཔ་དང་་འགན་ཁར་ཧ་ག་ན) ལ་སགས་པའ་སར་ལས་བསན་གས་འབད་ཏ་ ཧ་ག་ཚགསཔ་བཟ་ན།

༡༥

སང་ལ་ ༼ས་ཚན་ལ༽

ས་ཚན་༣ལ་བཟ་ན། ས་ཚན་ར་ལ་ “ང་ལ་དགཔ་བཅ་ཐམ་”ཟར་བའ་ དཔ་དབ་ར་སད་ན། ལ་ཚད་མ་འདཝ་ དབ་ཁག་གསམ་ས་ཡད་པའ་ས་ཚན་ར་ལ་ དཔ་དབ་མ་འདཝ་གསམ་ཡད།

ཕམ་ཚ་པར་ལ་ བལ་བཅག་ཞནམ་ལས་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་སད་ཀ་སར་ལས་ སན་པའ་པར་རས་གཅག་འཚལ་བཅག་ན།

པར་རས་ལ་བལ་ཞནམ་ལས་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་དང་ འབལ་བའ་ཡར་སར་གས་ སབ་ག་ནང་ལ་ མཐར་འཁལ་ནའ་ནས་པ་ཡར་དག་ ག་ད་ས་གཏང་ཚགསཔ་ཨན་ན་ཐག་བཅད། ད་གས་ མ་ཚ་ནང་ བ་སད་ག་ད་ས་ཡར་དག་གཏང་ཚགསཔ་ས?དམངས་འཛམས།

ས་ཚན་ར་ལས་ པར་རས་གཅག་ཡངན་ གཉས་ར་བར་སར་འབད་ན།ཨ་ལ་དང་འབལ་བའ་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་བསད་ཀ་གནས་སངས་མཐང་ཡད་པའ་ ཕམ་ཚ་གས་ དཔ་༡-༢་ར་བར་སར་འབད་ན།

༡༥

ཤས་ཡན་གསརཔ། ཨ་ལ་ཡར་བསད་དང་འབལ་བའ་ཤག་བང་བཀམ་ན།ཕམ་ཚ་ལ་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་པར་རས་ཡད་པའ་ ཤག་བང་ཚ་འཚལ་ཟར་སབ་ན།ཁང་ཆ་ཁབ་ རན་གཞན་ག་པར་རས་ག་ར་ལ་བལ་བཅག་ན། ད་ལས་ ག་ཅ་མཐང་ཅ་ག་ད་ན། པར་རས་ཚ་ག་སར་ལས་ བསན་གས་འབད་ད་ དན་ག་ཅ་སནམ་ཨན་ན་ག་དན་ལན་ན།པར་རས་ནང་ཡད་པའ་ཡར་བསད་ཀ་གམ་རམ་ཚ་ག་ར་ཅག་ར་ཐདཔ་ས་དས་ཚད་གཅག་ལ་སབ་ཚགས་ན་མས་ག(དཔར་ན་ ཟཝ་༣ལས་༦ཚན་འབད་མའ་ཨ་ལ་ཚ) དས་ཚད་གཅག་ལ་ ག་ར་གཅ་ཁར་སབ་མ་ཚགས་ད་ས་རང་ ཕ་མ་གས་རབ་སར་ཐག་ལས་ཡར་བསད་འགར་བ་ཡར་དག་བཟ་ནའ་ག་སབས་ཡད།


45

Children need to notice feelings and skills of others and interact in a caring way. Making friends is a means by which children learn to get along with others and parents should encourage this. They learn to agree, cooperate and share, respect rights of others, adapt to different situations, and regulate own behaviours. How could they gain these skills through playing with other children?

They need to learn to act appropriately according to cultural values. This teaches them roles and appropriate behaviour;

Good social and emotional development is required for school and success in life

Ask parents to share some observations about their child’s social and emotional development (feelings about self and self-esteem/confidence; and feelings about and interactions with others; and understanding role in culture) to ensure that they understand the concepts under discussion.

15


Divide into 3 groups. Give each group copies of the book ‘Ten Things I need’. There are three different books for three ages.

Ask parents to look at the pictures and find ones that depict social and emotional develop-ment

After looking at the pictures, decide why social and emotional development promotes school success? How does it influence adulthood?

Plenary: Share one or two pictures from each group.

Share one or two examples of parents who have noticed about child’s social and emotional development.

15

New Knowledge

Distribute child development cards.

Ask parents to find the pictures that show social and emotional development.

Ask them to look across ages. What do we see? Discuss the pictures and what they mean.

Explain that each set of pictures is likely to be achieved by the end of that age group. In pictures for 3-6 months, will child be able to accomplish this task? No, but it shows you the things you can work on with the child.



༣༠

ལག་ལན་གསར་པའ་དཔ།

ཕམ་གས་ ཁང་རའ་ཨ་ལ་ཚ་ག་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་སད་ཚ་ ག་ད་ས་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ དབ་ཞབ་འབད་ན།

ཕམ་ཚ་གས་ ས་ཚན་གཉས་འབད་བཟ་ཞནམ་ལས་ ཨ་ལའ་ ཡར་སད་བརག་ཞབ་འབད་ན་དང་། ལ་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ཡར་སད་ཚ་ བརག་ཞབ་ག་ད་ས་འབད་ན་ཨན་ན་ག་ འཆར་གཞ་བཟ་ན་།

༥

མཇག་བས།

ཨ་ལ་གས་ ག་ཅ་འབད་ཚགས་ག་ག་ མཐང་སང་ ཧ་ག་ན་འད་་ འཇམ་ཏག་ཏ་ག་ཅ་ས་མདཔ་ས?(ཨ་ལ་འད་ང་ཚ་ན་དང་ཡངན་གཡང་ཟ་འང་

ཨ་ལ་གས་ ལ་འགན་ད་ཚ་འགབ་མ་ཚགས་པ་ཅན་ ཁད་ཚ་གང་ལངས་དག་ག? ཚ་གང་ལངས་དགཔ་མད། ཨ་ལ་ག་ར་ཡར་སད་ཅག་འཐདཔ་ས་མ་འག། ཨན་རང་ཡར་སད་འགར་རམ་ག་ལམ་འད་གཅག་ར་ཨན། དཔར་ན་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ཡར་མ་ལང་པའ་ཧ་མར་ ར་བར་སདཔ་ཨནམ་ད། ད་ལས་ལམ་མ་འག་བའ་ཧ་མ་ཡར་ལང་ཆགསཔ་ཨན། ད་ལས་རག་ན་མ་ཤས་པའ་ཧ་མ་ལམ་འག་ན་ཤསཔ་ཨན།)

ཉནམ་འད་ཁར་ སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་ བར་འཕན་ནང་ལས་ བར་དན་ཚ་འཐ་ཞནམ་ལས་ དན་གས་འབད་ན།

༥

ཁམ་ལ།

ཕམ་ར་ར་བཞན་གས་ ཨ་ལ་ལ་༦ མན་ཆད་འབད་མའ་དན་ལ་ ཤག་བང་ར་འབག་ཞནམ་ལས་ ཨ་ལའ་ཡར་བསད་བརག་ཞབ་འབད་ན།

ཁད་རའ་ཨ་ལ་གས་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་དང་འབལ་བའ་གནས་སངས་ཚ་ནང་ལ་ ག་ད་ས་ར་ ལབ་ད་ཡདཔ་ཨན་བལ་ན། བསན་གས་ཀ་ལམ་སན།

༡་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་སད་འད་ག་ཅ་ས་ཁག་ཆཝ་ས་ནཅ་པ ་སགཚ་མ་སགཏབ་དས་རཡ ་ས་མཤ་སགལ་ངན་དའ་སནག་ཞག་ཚ་ལ་ཨ ་ས་གཅག་མད་ག ? ?ས་པདཡ་ཅ་ག་པ་དནག་ག་ད

༢་ བཤལ་ལས་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ སབ་ག་དང་ མ་ཚའ་ནང་ལ་ མཐར་འཁལ་ཅན་འང་ན་དན་ལ་ གང་གསལ་གཞ་གནས་ཚ་ནང་ ཡར་སད་གཏང་དག་པའ་འབལ་བ་ག་ཅ་ཡདཔ་ས?

བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།ཁད་ཀས་ བསམ་འཆར་ལས་འབད་བ་ཅན་ མ་སའ་ནང་ཕམ་ཚ་གས་ གང་ལ་འཁད་ད་ཡད་པའ་ཨ་ལཡར་སད་དང་འབལ་བའ་གནས་སངས་ཚ་ནང་ རབ་སར་ག་ད་ས་འབད་ད?


46

30

Model New Practice Parents demonstrate how to assess social and emotional development of her child. Parents work in two groups to assess development of a child or plan how they could assess development of child in this age.

5

Wrap-up Why is it difficult to get an accurate picture of what the child can do in this setting? [child may be shy or nervous]

Should you be alarmed if the child cannot do these tasks? [No, all children develop at dif-ferent speeds, but they usually follow the same path. For example, a child sits before he stands, stands before he walks, and walks before he runs.]

Recap the day with information from the Take Away Message.

5

Homework Each parent should take a card for each child under 6 years and assess development.

Notice one thing your child is learning related to social and emotional development.


1. Why is Social and Emotional development important? What happens if children develop poorly in this area??

2. What does this area of development have to do with “school success” and “life success?”


What is your opinion about how well parents in the community are supporting this area of development?



མ་ ་ ། བ་ ས་ །རགས་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད་དང་དའ་བརག་ཞབ།

རབ་ཁངས།སབ་དས་༤ པའ་ནང་ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ གཞ་གནས་བཞའ་ཐག་ལས་ ཡར་བསད་འག་ད་ཡདཔ་ས་ ཧ་ག་ཡ། ད་ལའ་སབ་དས་ནང་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་ག་གཟགས་ཁམས་ཡར་བསད་གཏང་ནའ་དན་ལ་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ རག་རལ་ག་ཅ་དགཔ་ཨན་ན། ད་ལས་ ཕ་མའ་འགན་འཁར་ག་ཅ་ཨན་ན་ཚ་ག་སར་ལས་ལབ་ན་ཨན། དའ་སབས་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ར་ར་བཞན་སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ ལ་༨ཚན་ག་རང་ལ་ ཨ་ལ་ཚ་ག་གཟགས་ཀ་རགས་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད་ག་ད་ས་འག་ནག་ག་ པར་རས་ཤག་བང་ལག་ལན་འཐབ་ས་བལ་རག་འབད་ན།སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན། ལས་རལ་ཡར་བསད་ད་ གཟགས་ཀ་ཡན་ལག་ག་རའ་ཡར་སད་དང་འབལ་བ་ཡད། དཔར་ན། ལས་རལ་ཡར་བསད་བཏགས་མ་འད་གས་ གཟགས་ཁམས་སང་ས་བཟ་ཚགས་པའ་ཁར་ ཨ་ལའ་ཉན་སང་དང་ ལབ་སང་འབད་ན་ཚ་ལ་ཡང་ཕན་ཐགས་ཚགསཔ་ཨན། ལས་རལ་གང་འཕལ་གངས་ས་ རང་ལག་སགས་སར་ན་ལ་མཁ་བའ་ར་སམ་ཚ་དང་ ད་ལས་ གདང་ག་རམ་འགར་དང་རང་ལག་ག་མཛབ་མ་ཚ་སར་ན་ལ་མཁ་བའ་ ར་ཆང་ཀ་སར་ནའ་ཚ་ཚདཔ་ཨན། ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ཁང་རའ་ལས་རལ་ཡར་བསད་བཏགས་བཅག་ནའ་ བ་དང་སབས་པ་བསད་བཅག་དག། ཨ་ལ་ཚ་གས་ རང་སའ་རག་རལ་ཚ་ ལ་འབད་ཐག་ལས་གང་འཕལ་གཏང་ཚགསཔ་ཨན་རང་། ཁང་ག་ལས་རལ་ཚ་ ཡར་བསད་བཏགས་ནའ་དན་ལ་ ཕ་ཁའ་རད་མའ་རགས་རད་ནའ་དས་ཚད་ཡང་བན་དག། ད་འབདཝ་ལས་ ཨ་ལ་ཚ་ རདམ་རད་སའ་ས་ཁངས་ཚ་ ཉན་ཁ་མདཔ་ས་བཞག་དགཔ་ད་ཁག་ཆ་བའ་ཁར་ ཁང་གས་ ལགཔ་འདགས་པའ་ཅ་ཆས་ཚ་ག་ར་ ཉན་སང་དང་ལནམ་ས་དག། གཟགས་ནང་ཡད་པའ་ར་ཆང་ཀ་ཚ་ཡར་བསད་བཏགས་བཅག་ནའ་དན་ལ་ རག་པ་ག་ཐག་ལས་ འགབ་དག་པའ་ལ་ཚ་འབད་བཅག་དག། དས་ཡན་ཆ་ཚད་༢།ཅ་ཆས།ཀ) བར་དན་ཤག་ལབ- རག་རལ་ཡར་བསད། (ཟར་སག་ XV)ཁ) ཨ་ལའ་པར་རས་ཡར་རས་ཤག་བང་། (ཟར་སགས་ XIII)ག་སག་འབད་ན།


47

STAGE 3 SESSION 10

Assessing and Stimulating Motor Development

Background

In session 4 parents found out that children grow and develop in four areas. In this session parents will learn about the importance of physical development; what skills children need; and parent’s role. They will use picture cards to monitor physical (motor) development of each child from birth to 8 years period.

Take Away Message

Physical development is connected to all other areas of development. For example, it contributes to healthy body; child protection; and learning. Physical development includes gross motor (big muscle movements with arms and legs) and fine motor muscle movements (facial expressions, fingers and toes). Encourage child to develop gross and fine motor skills. Children can develop these skills while doing chores, but they also need time for outdoor play for motor development. Make sure that the area where they play is free of hazards and things they touch are safe. Encourage children to do creative projects to develop fine motor skills.

Time: 2 hours

Materials

a. Information sheet – Motor Development (Appendix XV)b. Pictorial child development cards (Appendix XIII)

Getting Ready



སར་མ། སང་ལ།ང་སད།

སབ་སན་པ་གས་དན་ཚན་ང་སད་འབད་ན།

ཀ་ སབ་དས་༤པའ་ནང་ང་བཅས་ཀས་སག་བཤབ་ཀ་རདམ་ག་ཡན་ལག་བཤབ་བཞག་ས་ཡད་མ་ཚ་གཅག་ཁར་སག་ན།ད་ཡང་ ཨ་ལའ་པར་གཅག་ ཡན་ལག་བཞ་ལ་ཕལ་ཏ་ཡད། ད་ས་ཡན་ལག་བཞ་ལ་ག་ཅ་ས་ཕལ་ཏ་ཡད་ས། (ཨ་ལའ་ཡར་རས་ཀ་སད་ལམ་བཞ་འབད་འགཝ་ཨན།)

ཁ་ ད་རས་ང་བཅས་ཀས་དན་ཚན་༢པ་ གཟགས་ཀ་རགས་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད་ཟར་མ་འད་ག་ཅ་ཨན་ན་དང་ ད་ག་ཅ་ས་ཁག་ཆཝ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ལབ་ན་ཨན།

ཡན་ཏན་གསརཔ།

ཀ་ ངས་ཚག་བཤད་བན་ན། གཟགས་ཀ་རགས་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད་ཟར་མ་འད་ཨ་ལ་ཚ་གས་རང་ག་གཟགས་ཁའ་ཤ་རས་སམ་ (ལག་ངར་དང་རངམ་) དང་ཤ་རས་ཆང་བ་ (ལགཔ་དང་མཛབ་མ།གདང་ག་ཤ་རས།རངམ་དང་རང་མཛབ་ཚ) རང་དབང་ཐག་ལས་བཟང་ཚགས་མ་ལ་སབ་ཨན།

ཁ་ ལས་རལ་ཡར་སད་ཀ་སར་ལས་ཧ་ག་ཐབས་ལ་གནད་དན་ཁག་ཏག་ཏ་ ༤ཡངན་༥གང་འཚམས་ཅགསབ་བན་ན།ག་ རགས་རལ་ཡར་སད་འག་མ་འད་གས་ཨ་ལའ་འཕད་བསན་དང་གཟགས་སབས་ཡར་དག་འགཝ་ཨན།ད་གས་ཨ་ལ་ཚ་གས་ རང་གས་རང་ལ་

ཡད་ཆས་བསད་ནའ་ཚར་བ་གང་འཕལ་གཏངམ་ཨན། ང་ རགས་རལ་ག་རག་རལ་འད་གས་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ཁམ་འཛན་སང་འཐབ་ན་ནང་ག་ད་ས་གགས་རམ་འབདཝ་ཨན་ན།ཅ་ རགས་རལ་ག་ཕན་པ་འད་ དཔར་ན་ མན་བསམ་གཏང་ཐངས་ཀ་རག་རར་ཡར་དག་གཏངམ་ཨན། དཔར་ན། ཤང་དམ་ག་ལས་ཕར་རབ་མ་རལ་

བར་འག་ན་དང་ ཤང་ག་ག་ད་ས་འཛགས་དགཔ་ཨན་ན་ཤས་ན་ལ་སགས་པ། ཆ་ ཨ་ལ་ལ་སམ་ཚ་ག་དན་ལ་ ཕམ་ཚ་གས་འབད་ཆགཔ་དང་མ་ཆག་པའ་སག་བཙགས་དག། ཇ་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཚ་སད་སའ་ས་ཁངས་ད་ ཉན་སང་དང་ལནམ་ས་བཟ་ནའ་ འགན་ཁག་འབག་དགཔ་དང་། ཨ་ལ་ཚ་གས་ ག་ཅ་ག་ཅ་འབད་

ཚགས་པའ་སབས་ ཁང་ལ་བསད་པ་ར་ཡང་རབ་དག། ཉ་ ཨ་ལའ་ལགཔ་དང་ ལག་པའ་མཛབ་མའ་ཞབ་རལ་ཚ་ ལགས་ཤམ་ས་ཡར་བསད་འག་དགཔ་ད་ སབ་གའ་ནང་ག་ཡ་ག་འབ་ནའ་ལ་དང་

གཞན་འཚ་སང་དང་འབལ་བའ་ལ་རགས་ཚ་ག་འབད་ཚགས་ན་ལ་ ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་གཅག་ཨན།ཏ་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ ཅ་ལ་ག་ཅ་འབད་རང་ཁ་ནང་བཙགས་ཏ་ ལདམ་མར་ཞར་བ་ཅན་ལད་ཐག་ནའ་ཉན་ཁག་ཡདཔ་ལས་ ཕམ་ཚ་གས་ ད་བཟམ་ཚ་

ཨ་ལའ་ཁ་ནང་བཙགས་མ་བཅག་པར་བཞག་ནའ་འགན་ཁག་འབག་དགཔ་ཡད། ཐ་ ཕམ་ཚ་གས་ བསན་གས་འབད་བའ་སབས་ག་དན་ཚ་ ཧ་ག་ཡདཔ་ངས་བདན་བཟ་ནའ་དན་ལས་ ཨ་ ལའ་ གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ་ཡར་

བསད་འག་བའ་སབས་ ཁང་ར་གས་མཐང་ཡད་མ་ཚ་ བར་སར་འབད་བཅག་ན། ད་ དན་ཚན་ག་སར་ལས་ བཅད་བས་ས་བཤད་བན་ན།

༢༠

སང་ལ། ༼ས་ཚན་ལ༽

ས་ཚན་གཉས་ལ་དབ་ན། ས་ཚན་གཅག་གས་ གཟགས་ཀ་རགས་རལ་ཡར་བསད་དང་ གཞན་མ་ད་གས་ གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ་ཡར་བསད་ལ་དམགས་ཏ་བལ་ན།

༡་ ས་ཚན་དང་པ་གས་ཨ་ལ་ཚ་གས་དས་རན་ག་ལ་ག་ཐག་ལས་ གཟགས་ཀ་རགས་རལ་ཡར་བསད་འག་ཐངས་ཀ་སར་ལས་མན་བསམ་གཏང་ན།༢་ རད་རགས་ནང་ལ་ཁང་ཚ་གས་ རག་རལ་མ་འདཝ་ས་ཚགས་ལབ་ཚགས་པས་ག། ད་ཚ་ཡང་ག་ཅ་ར་ཨན་ན། ༣་ ས་ཚན་གཉས་པ་ཚ་ལ་ཡང་ལ་རགས་ས་ཚགས་དང་ བ་རག་བཏན་ཏ་འབད་དག་པའ་ ལས་འགལ་དང་ཡངན་ རད་རགས་ཀ་ཐག་ལས་

གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ་ཡར་བསད་འག་དག་མ་དང་འབལ་བའ་ གང་ག་ད་བ་ཅག་འཐདཔ་ས་འད་ན།


48

Minutes Activity: Introduction

Facilitator introduces topic –

1. In session 4 we put together a puzzle. It was a picture of a child. It had four pieces. Why is that? [Children develop in 4 ways]

2. Today we are going to learn about a 2nd area- motor development – what it is and why important.

New Knowledge a. Share definition – Motor development refers to children’s ability to control large muscles

(arms and legs) and small muscles (hands and fingers, facial muscles, feet and toes)b. Tell 4 or 5 important things to know about Motor Development: c. Gross motor development improves children’s health and strength. It builds their

self-confidence.d. Gross motor skills help children manage a house – in what ways?e. Gross motor skills help promote thinking skills – for example figuring out how to balance

on a log or climb a tree.f. For older children parents should make rules about what children can and cannot do. g. Parents have a role to make sure the environment is safe and praise them for what they

can do.h. Fine motor development of the fingers and hands are required for schoolwork and many

kinds of livelihood (what kinds?)i. Parents have a role to play to make sure that children do not put things in the mouth that

can cause them to choke. j. Ask parents to share some observations about their child’s gross and fine motor devel-

opment to ensure that they understand the concepts under discussion.k. Provide summary wrap-up statement.

20


Divide into two groups. One focuses on fine motor skills and the other on gross motor skills

1. Group no.1 thinks of all the gross motor skills children develop from chores2. Do they develop different skills in play? What are these?3. Group 2 asks the same questions related to fine motor skills that are developed through

chores and through creative projects /play.



༡༠


ཀ་ ས་ཚན་ར་ར་བཞན་གས་འཐབ་ཡད་པའ་གབ་འབས་ཚ་ས་ནང་བར་སར་འབད་ན། ཁ་ སབ་སན་པ་གས་སབ་དགཔ་ད་ཡང་། ཨ་ལ་ཚ་གས་ལ་རགས་ཚ་འབད་མ་ལ་བརན་ཏ་ རག་རལ་མང་རབས་གཅག་ཡར་བསད་འག་ཚགསཔ།

ཨན་རང་ རདམ་ག་ཐག་ལས་ གཟགས་ཀ་རགས་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད་གཏང་ན་དན་དས་ཚད་དག། ང་བཅས་ཀ་སབ་དས་འད་མཇག་བསཝ་ད་ ཕ་མའ་ཁས་བངས་ཚ་གས་ གཟགས་ཀ་རགས་རལ་ཡར་བསད་དང་འབལ་བའ་རདམ་དང་ གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ་ཡར་བསད་གཏང་ཚགས་པའ་རདམ་ཚ་ རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་རད་ཐངས་སན་བན་ན།

༡༥

ཤས་ཡན་གསརཔ། #༢།ཨ་ལ་ཡར་སད་ཀ་ཤག་བང་།

ཁད་རའ་ཤག་བང་ཚ་བཏན།

ཀ་ ཕམ་ཚ་ལ་ཨ་ལའ་ གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ་ཡར་བསད སར་ལས་ བཏན་པའ་པར་རས་ཚ་ འཚལ་བཅག་ན།ཁ་ ཨ་ལའ་ལ་ཚད་ཚ་སདཔ་བཅད་ད་ལ་ཟར་བཀད་ར་བན། ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་མཐང་ཅ? པར་རས་ཚ་གས་ག་ཅ་ག་དན་སནམ་ཨན་ན་གས་བསར་

འབད་དག།ག་ པར་རས་ནང་ཡད་པའ་ཡར་བསད་ཀ་གམ་རམ་ཚ་ག་ར་ཅག་ར་ཐདཔ་ས་དས་ཚད་གཅག་ལ་སབ་ཚགས་ན་མས་ག(དཔར་ན་ ཟཝ་༣ལས་༦ཚན་

འབད་མའ་ཨ་ལ་ཚ)ང་ དས་ཚད་གཅག་ལ་ ག་ར་གཅ་ཁར་སབ་མ་ཚགས་ད་ས་རང་ ཕ་མ་གས་རབ་སར་ཐག་ལས་ཡར་བསད་འགར་བ་ཡར་དག་བཟ་ནའ་ག་སབས་

ཡད།

༣༠

དཔ་སན་སང་བརར་གསརཔ།

ཀ་ སབ་སན་པ་གས་ཨ་ གཟགས་ཀ་རག་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད་ ག་ད་ས་ ཡར་བསད་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ བརག་དཔད་འབད་ཐངས་འགམས་སན་འབད་ན།

ཁ་ ཕམ་ཚ་ས་ཚན་གཉས་ནང་བག་ཞནམ་ལས་ ཨ་ལའ་ཡར་སད་བརག་ཞབ་འབད་ན། ཡང་ཅན་ ལ་ཚད་དང་འཁལ་ཏ་ཨ་ལའ་ གཟགས་ཀ་རག་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད་ཚ་ ག་ད་ས་ བརག་དཔད་འབད་ན་ཨན་ན་ག་འཆར་གཞ་བརམ་ན།

༥


ཀ་ གནས་སངས་གང་རང་ནང་ལ་ ཨ་ལ་གས་འབད་བའ་གནས་སངས་ཀ་པར་འཐབ་ན་ལ་ག་ཅ་ས་ལ་ཁག་ཡདཔ་ཨན་ན། (ད་འཇམ་ཏང་ཏ་ཅག་མན་ཨ་ལ་ཚ་ ང་ཚ་ཡང་ན་གཡང་ཟ་ས་ཅག་འབད་སད་འང་)

ཁ་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ལ་ཅག་འབད་མ་ཚགས་པ་ད་འཕ་ལས་རམ་རག་ལངས་ན་མ་འང་། [ད་ཡང་ ཨ་ལ་ག་ར་ལགས་ར་འཐདཔ་ས་ཡར་བསད་བཏགས་ན་མད། ཨན་རང་ཡར་བསད་བཏགས་ཐངས་ཀ་ལམ་འད་གཅག་ར་ཨན། དཔར་ན། ཨ་ལ་ག་ར་ཨན་རང་ དང་པ་ར་ར་བར་ཆགས་ཞནམ་ལས་རངམ་གཅག་ ཡར་ལང་ན་དང། ཡར་ལང་ཤས་ཞནམ་ལས་རངམ་གཅག་ ལམ་འག་ན། ད་བཟམ་ས་ལམ་འག་ན་ཤས་ཞནམ་ལས་རངམ་གཅག་རག་ནའ་རམ་པ་ཚ་འབངམ་ཨན།]

སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན།


49

10

Plenary

a. Each group shares findings.b. Facilitator says: Children can develop a lot of skills doing chores but also need time for

developing motor skills through games. At the end of our session our PV will show you a new fine motor game and gross motor game to play with your children.

15

New Knowledge No.2 –Child Development Cards

Take out your cards

a. Ask parents to find the pictures that show motor development. b. Ask them to look across ages. What do we see? Discuss the pictures and what they

mean.c. Explain that each set of pictures is likely to be achieved by the end of that age group. In

pictures for 3-6 months will child be able to accomplish this task? No but it shows you the things you can work on with the child.

30

Model New Practice a. Facilitator demonstrates how to assess motor development of her child. a. Parents work in two groups to assess development of a child or plan how they could

assess development of child in this age.

5

Wrap-up a. Why is it difficult to get an accurate picture of what the child can do in this setting? [Not

easy child may be shy or nervous]b. Should you be alarmed if the child cannot do these tasks? [No, all children develop at

different speeds, but they usually follow the same path. For example, a child sits before he stands, stands before he walks, walks before he runs.]

Recap Take Away Message



༡

ཁས་བངས་འབད་ཡད་པའ་ཕམ་ཚ་གས་ལས་རལ་ཡར་བསད་ཀ་དན་ལ་མཁ་བའ་རདམ་ཚ་དཔ་སན་འབད་ན།

ཞབ་རལ་ག་རདམ་ཚ་མ་ཀག་ག་རས་ཡང་ན་ཕམ་ཚ་ལ་འདས་ཧང་མད་པའ་ར་ལག་ལན་འཐབ་ཐག་ལས་སན་བན་ན། (དཔར་ན་མ་ཀག་ག་རས་༡༠ལག་ལན་འཐབ།མ་ཀག་ག་རས་ཚ་གལ་རམ་འགག།མ་ཀག་ག་རས་ཚ་བཞག་ཐངས་མ་འདཝ་ས་བཞག་ན་དང་ཡང་ན་ཟར་བཏག་འབད་བཞག་ན།ད་ལས་མ་ཀག་ག་རས་ཚ་ཨ་ལ་གས་འཐ་འབག་ས་ཕམ་གས་ག་ད་འབད་བཟ་ཡད་ག་ཨ་ལ་གས་ད་བཟམ་ས་དཔ་བལ་ས་བཟ་ན།)

རགས་རལ་ཡར་བསད་བཏགས་བཅག་ན་ལ་ཕན་པའ་ རདམ་ཚ་ཕམ་ཚ་ལ་སན་བན་ན། (དཔར་ན།ཨ་ལ་ཚ་བས་བཞག་འབད་སའ་ས་ཁངས་ལས་འབད་རག་འགན་འབད་ན།མ་ང་ད་ག་ཨན་མ་འད་གས་ཨ་ལ་ག་ར་འཁག་བསམ་འབད་ན་ག་དཔའ་བཅམ་ན།མ་ངམ་འཁག་བསམ་འབད་བཞག་མ་ད་སར་ན་མ་འང་།ཨ་ལ་གཞན་མ་གཅག་གས་འཁག་བསམ་འབད་བཞག་མ་ཨ་ལ་ག་མག་ཏག་ག་ལགཔ་འདགས་ཏ་འཁག་གལ་འབད་ན།ད་ལས་ཨ་ལ་ད་འཕ་མཐད་ད་རང་རག་འག་ན།ཨ་ལ་ག་ར་འཁག་བསམ་འབད་ཚརཝ་ད་རདམ་ད་འཇག་བས་ན་ཨན།འཇག་ལ་གཟང་ཚགས་མ་འད་མ་ངམ་ད་ཨན།ད་ལས་རདམ་གཞན་ ‘བསད་ནམས་ཀས་སབ་མ་འད་འབད་’ ཟར་མ་འད་ར་ན་ཨན།དཔར་ན་ ‘བསད་ནམས་ཀས་སབ་དས་ཁད་རའ་མག་ཏ་གར་ལགཔ་བཀལ་བསད་ནམས་ཀས་སབ་དས་མཆངས་བསད་ནམས་ཀས་སབ་དས་མཐའ་འཁར་ལ་ལ’ ལ་སགས་པའ་བཀད་ར་དང་འཁལ་ན།བསད་ནམས་ཀས་སབ་དས་ཟར་བའ་བཀད་ར་ད་མ་སབ་ཚན་སར་ན་མ་འང་།གལ་སད་བཀད་ར་འད་མ་སབ་ལས་སརཝ་འདཝ་ཅག་འབད་བ་ཅན་ས་ཁར་སད་ད་རདམ་འཇག་མ་བས་ཚན་སག་དག།རདམ་འཇག་བསཝ་ད་རངམ་ཅག་ཤལ་ལས་ཀ་རདམ་ནང་བཅའ་མར་གཏགས་ཆག།

ཕམ་ཚ་ག་སམས་ཁ་ལས་མ་བརད་པར་བཞག་ས་རང་སའ་ཨ་ལ་ལ་ལབ་སན་འབད་ཚགས་ན་ག་དན་ལ་རདམ་ཚ་ར་ར་བཞན་ད་འབད་ཡང་བསར་ད་སང་བ་འདབ་དག

༥

ཁམ་ལ།

ཕམ་ར་ར་བཞན་ད་གས་ གཟགས་ཀ་རག་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད ་ག་བརག་ཞབ་འབད་དག

ཀ་ ཁད་རའ་ཨ་ལ་གས་ གཟགས་ཀ་རག་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད དང་འབལ་བའ་སབ་སང་གཅག་དན་ཚར་འབད་ཞནམ་ལས་ང་བཅས་ལ་སབ་ན་ག་དན་ལ་འཆར་གཞ་བརམ་དག

ཁ་ ཁད་རའ་ཨ་ལ་ལ་ཁད་འཕགས་ གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ་ཡར་བསད ཀ་རདམ་དང་ས་འབར་རག་རལ་ག་རདམ་ཚ་སན་བན་དགགས་བསར་ལམ་སན།

༡་ གཟགས་ཀ་རག་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད འད་ག་ཅ་འབད་གལ་ཆཝ་ཨན་ན? གཞ་དན་ད་ནང་ལ་རག་རལ་ཡར་རས་འད་ས་དགས་ཅག་ལས་མད་པ་བ་ཅན་ག་ཅ་འབད་འང་ག?

༢་ གཞ་དན་ཡར་རས་འད་གས་སབ་ག་མཐར་འཁལ་དང་མ་ཚ་མཐར་འཁལ་ཅན་ཅག་བཟ་ཐབས་ལ་ག་ཅ་རང་འབད་དགཔ་འདག་ག?བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།

༡་ མ་ས་ནང་ལ་གཞ་དན་ད་ཡར་རས་ཀ་དན་ལ་ཕམ་ཚ་གས་རབ་སར་འབད་ལགས་ཚ་ག་སར་ལས་ཁད་ཀ་བསམ་འཆར་ག་ཅ་བཟམ་ཅག་ཡད?༢་ ང་བཅས་ཀས་ཀན་ཚང་ཡར་རས་ཀ་སར་ལས་བ་སབ་ཨན།ད་གས་ག་ཅ་ག་བར་སནམ་ས་ཟར་བ་ཅན་གཞ་དན་ཡར་བསད་ཚ་ག་ར་གཅག་ག་གཅག་ལ་འབལ་བ་དང་

དབང་ཐལ་ཡདཔ་ཨན་པས། ད་རས་ལས་ང་བཅས་ག་ར་གས་ གཟགས་ཀ་རག་རལ་དང་ཞབ་རལ་ཡར་བསད དང་མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་བསད་ཀ་སར་ལས་ཤས་ཚགས་ཅག། ཨན་རང་ད་གཉས་ཀ་བར་ན་འབལ་བ་ག་ཅ་འདག?


50

1

Parent Volunteer demonstrates games for motor development.

Teach a fine motor game with matchsticks or stones unfamiliar to parents. [Example: Use 10 match sticks. Make a row of matchsticks. Each matchstick is in a different position or angle. Child takes 10 matchsticks and replicates what parents made.

Teach a game for gross motor development to the parents. Children race around in a desig-nated area. The person who is “it” tries to freeze all children. A person who is frozen cannot move. Another child can unfreeze him by touching his head. Then the child can run again. The game ends when all children are frozen. Last one to be caught is “it”. Another game is “Do what Sonam says”. For example, “Sonam says touch your head. Sonam says jump. Sonam says turn around.” If the command does not proceed with “Sonam says, you cannot do the movement. If you do the movement, you must sit down and wait for this game to be over. Then you can join again in the next game.

Practice each so that parents can remember and teach their children.

5

Homework Each parent should assess motor development.

a. Notice one thing your child is learning related to motor and plan to tell us about it.b. Teach your child the fine motor game and the gross motor game.


1. Why is motor development important? What happens if children develop poorly in this area?2. What does this area of development have to do with “school success” and “life success?”


1. What is your opinion about how well parents in the community are supporting this area of development?

2. We talk about holistic development. It means that all areas of development are connected to and influence other areas. We have now learned about motor development and social and emotional development. What is the connection between these two areas?



མ་ ་ ། བ་ ས་ །ཁ་སད་ཡར་རས་གཏང་ན་དང་ལ་རགས།

རབ་ཁངས།སབ་དས་བཞ་པའ་ནང་ ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལ་ཚ་ལ་གཞ་གནས་བཞའ་ཐག་ལས་ ཡར་བསད་འག་ད་ཡདཔ་ས་ཤས་ཅ། འདས་པའ་སབ་དས་གཉས་ནང་ མ་ས་དང་སམས་ཚར་ཡར་བསད་དང་ ལས་རལ་ཡར་སད་ཀ་ཐག་ལ་ ཞབ་ཞབ་ས་བལ་ཡ། ད་ལའ་སབ་དས་ནང་ལ་ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལའ་ཁ་སབ་ཐངས་ཡར་སད་དང་ རག་རལ་ཚ་ག་སར་ལས་ལབ་སང་འབད་ན་དང་ ཁ་སབ་ཐངས་ཡར་རས་གཏང་ནའ་དན་ལ་ ཕ་མའ་འགན་ཁར་ག་སར་ལས་ལབ་ན་ཨན། དའ་དན་ལ་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ར་ར་བཞན་གས་ སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ལ་༨ཚན་ག་ ཁ་སབ་ཐངས་ཡར་བསད་བལ་རགས་འབད་ནའ་དན་ལ་ པར་རས་ཅན་ག་ཤག་བང་ལག་ལན་འཐབ་ན། སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བརའཕན།ལ་ན་ཆང་ཀའ་སང་ལས་ཁ་སད་དག་ཏག་ཏ་འབད་སབ་ཚགསཔ་ས་ཡད་མ་འད་སབ་ག་མཐར་འཁལ་ཚགས་པའ་སན་རགས་ཅག་ཨན། ཁ་སད་དང་འབ་ལག་ག་རག་རལ་ཚ་ཕམ་ཚ་དང་གཅག་ཁར་ཉན་ལར་འབལ་བ་མདཔ་ས་སད་མ་ལ་བརན་སང་ཚགས། ད་ཡང་ཁ་སབ་ན། སང་གཏང་ན། ཀ་དབ་ལག་ན། བགའ་ན་དང་གཅག་ཁར་ རདམ་རད་ན་ལ་བརན་སང་ཚགས། ཨ་ལ་དང་གཅག་ཁར་བ་སབ་ད་ཨ་རག་ར་བསམ་གཞ་གསརཔ་ག་ཐག་ལས་སབ་ན་དང་། ཨ་ལ་རན་ཤས་ཚ་དང་གཅག་ཁར་བ་སབ་ན་འད་གལ་ཆ་ཤས་ཅག་ཨན། ད་ལ་ང་བཅས་ཀས་ག་རམ་ཅན་ག་རབ་སར་ཟར་སབ་ཨན། ད་ཡང་ཨ་ལ་ཆང་ཀ་ཚ་གས་བ་སབ་ད་ རན་ཤས་ཚ་གས་ བསམ་འཆར་བཀད་ན་དང་ད་དང་འབལ་བའ་ད་བ་བཀད་ན་ཚ་ཨན། ད་ལ་ཨ་ལ་གས་ལན་རབ་འང་ཡང་ན་བསམ་འཆར་ཧང་སལ་བཀད་འང་། ད་རང་རན་ཤས་ཀས་བསམ་འཆར་ཧང་སལ་བཀད་ན་དང་ ཨ་ལ་ག་སར་ལས་གནས་ཚལ་གཞན་ཡང་ད་དག། ད་བཟམ་ག་བ་སབ་ཐག་ལས་ བ་ཚག་ག་ཚག་ཚ་རམ་པ་བཞན་ད་ཤས་ཚགསཔ་ཨན། ད་བཟམ་ས་བ་ག་ཚག་ཚ་ཤསཔ་ད་ མང་ཚག་གསརཔ་དང་ བསམ་གཞ་གསརཔ་ལ་ཤ་ཤསཔ་ཨན།དས་ཡན་ཆ་ཚད་ ༢།ཅ་ཆས།༡་ ཨ་ལ་ཡར་སད་ཀ་པར་རས་ཅན་ག་ཤག་བང་། (ཟར་སགས་༡༣པ)༢་ ཁ་སད་ཡར་སད་ཀ་བར་དན་ཤག་བང་། (ཟར་སགས་༡༦པ)༣་ སང་དབ།ང་ལ་དག་པའ་མཁ་ཆས་༡༠། (དཔ་དབ་༣།)ག་སག་རབ་ན།ཁ་སད་ཡར་སད་ཀ་བར་དན་ཤག་ལབ་འད་ལག (ཟར་སགས་༡༡)

༡་ པར་རས་ར་ར་བཞན་ད་ག་བརད་དན་ཧ་ག་ན་ག་དན་ལ་ ཨ་ལ་ཡར་རས་ཀ་ཤག་བང་འད་ལབ། (ཟར་སགས་པ་ཨ་ས་ལག་ཆས་ང་པ།)༢་ ཨ་ལའ་ཁ་སད་ཡར་རས་ལ་རག་ག་དན་ལ་དག་པའ་མཁ་ཆས་ཚ་བས་ལན་འབད།༣་ ཨ་ལ་༡-༢ ་ཁ་སད་ཡར་སད་ཀ་སང་བ་ག་དན་ལ་བརག་ཞབ་འབད།༤་ ཁང་ར་དང་འབལ་བའ་ཡར་སད་དབ་ཞབ་ཀ་དན་ལ་སབ་དས་ད་ནང་ཨ་ལ་ལ་ཚད་ཀ་ག་རམ་དང་འཁལ་ཏ་ག་སག་རབ་ན།


51

STAGE 3 SESSION 11 Assessing and Stimulating Language Development

Background

In session 4 parents found out that children grow and develop in four domains. In the last two sessions we looked in-depth at social and emotional development and physical development. In this session parents will learn about language development and what skills children need; and parents’ role to stimu-late language development. They will use picture cards to monitor language development of each child during birth to 8 years period.

Take Away Message

Having good language skills at an early age is a key predictor of school success. Early language and lit-eracy skills are best learned through everyday moments with your child – talking, telling stories, reading books, laughing and playing together. New concepts for parents may be the importance of talking to babies and holding conversations with older children. We call this “scaffolding” or “ladder talk”. This means that when a child says something, the adult comments and then asks a related question. The child answers or comments further. The adult comments on this and asks more of the child. In this way the conversation moves up a ladder. As they move higher on the ladder, more vocabulary and concepts are learned.

Time: 2 hours

Materials

1. Pictorial Child Development Cards (Appendix XIII)2. Information Sheet – Language development (Appendix XVI)3. Storybooks – Ten Things I need the Most (3 books)

Getting Ready

Read information sheet on language development (Appendix 11)

1. Study the child development cards to understand what each picture represents (Appendices - PEC Tool D)

2. Collect materials required to assess children’s language development.3. Assess one or two children in language development for practice.4. Arrange for children of different ages to come to the session to assess their development.



སར་མ། སང་ལ། ༼ས་ཚན་ལ༽

༡༠

ང་སད།

སབ་སན་པ་གས་ དན་ཚན་ག་་སར་ལས་ང་སད་འབད་ན།

ཀ་ སབ་དས་བཞ་པའ་ནང་སག་ཤབས་ཀ་རདམ་བཞག་ན་ཨན། རདམ་འད་ག་དན་ལ་ ཆ་ཤས་ས་སར་བཞ་ཡད། ད་ག་ཅ་འབད་དགཔ་ས? (ད་ཡང་ཨ་ལ་ཚ་གཞ་གནས་བཞའ་ཐག་ལས་ཡར་བསད་འགཝ་ལས་བརན་ཏ་ཨན།) མཇག་ག་སབ་དས་གཉས་པའ་ནང་ང་བཅས་ཀས་ལས་རལ་ཡར་རས་དང་མ་ས་དང་ སམས་ཚར་ཡར་རས་ཀ་སར་ལས་ལ་ཤ་ལབ་ཅ།

ཁ་ ད་རས་ང་བཅས་ཀས་ཁ་སབ་ཐངས་ཡར་སད་དང་ ད་ག་དམ་ཅག་ཁག་ཆཝ་ཨན་ན་ ག་སར་ལས་ལབ་ན་དང་ད་ཨ་ལའ་དན་ལས་ག་ཅ་ས་ཁག་ཆཝ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ལབ་ན། དའ་དན་ལ་ ཕམ་གས་བསམས་དག་པའ་འགན་ཁར་ཚ་ག་སར་ལས་ལབ་ན་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལའ་གས་བའ་ལག་དབ་དང་འད་བའ་ཁང་རའ་ཨ་ལ་ཡར་སད་ཀ་ཤག་བང་ལ་རབ་རན་འབད་ད་ ལག་ལན་འཐབ་ཐངས་ཀ་སར་ལས་སང་བ་འབད་ན། ད་རས་ང་བཅས་ཆ་ཁབ་ཀས་ཁ་སབ་ཐངས་ཡར་སད་ཀ་སར་ལས་ལབ་ཞནམ་ལས་ཁད་རའ་ཨ་ལ་ཡར་སད་ལ་ཞབ་འབད་ན།

རག་པ་གསརཔ་དང་པ།

ཀ་ ཁ་སད་ཡར་སད་ཟར་མ་འད་ཨ་ལ་ཚ་གས་ག་བ་ལན་ན་དང་ བར་སད་འབད་ནའ་བ་རམ་ལ་གཝ་ཨན། ཁ་ ཁ་སད་ཡར་སད་ཀ་རམ་པ་ཧ་ག་ན་ག་དན་ལས་ཁག་ཆ་བའ་གནད་དན་༤-༥་བཤད་བན། (ཟར་སགས་༡༡པའ་ནང་ལ།)ག་ ཁ་སད་ཡར་སད་ཟར་མ་འད་ཨ་ལ་ཚ་གས་བར་དན་སད་ལན་འབད་ཚགས་ནའ་ལབ་སང་ག་བ་རམ་ལ་སབ་ཨན།ང་ ཨ་ལ་རས་སས་ཀས་བ་སབ་ན་ཡད་ག? ཨ་ལ་རས་སས་ཚ་གས་བར་དན་སད་ལན་འད་གཙ་བ་གདང་ག་རམ་འགར་དང་ ས་སད། བགའ་སད་

དང་ ཨ་སད་ལ་སགས་པའ་ ཐག་ལས་འབདཝ་ཨན། ཨ་ལ་ཚ་ལ་ཁང་ག་རམ་འགར་ལ་ལ་ས་བ་སབ་ན་སན་བན་དག། ཁད་ཀ་ཨ་ལ་ ཤ་ཚ་བའ་ཚར་བ་བསད་ད་ བ་སབ་ན་ཡང་སན་བན་དག།

ཅ་ ཨ་ལ་ཚ་གས་མང་ཚག་ར་བསད་གཏང་ན་ག་དན་ལ་ཚག་ “གནམ་གཤས” ཟར་མ་ལས་བསམ་གཞ་གསརཔ་ག་ཅ་ཧ་ག་ཚགས་ག? ཨ་ལ་ཚ་གས་ བསམ་གཞ་དང་མང་ཚག་ར་བསད་ཉན་ན་དང་སབ་ན་ག་རག་རལ་ཚ་མ་རན་ཤས་ཚ་ག་བ་སབ་ཐངས་ཀ་རམ་འགར་ལ་ལ་ས་ཡར་རས་གཏང་ཚགས། ཁད་ཀས་ཨ་ལ་དང་གཅག་ཁར་བ་ག་དམ་ཅག་སབ་ད་ག་ཨ་ལ་གས་ཁ་སད་ འ་ནམ་ཅག་སང་ཚགསཔ་ཨན། བ་གསར་སབ་ག་ག་གནས་ཚད་ནང་ཐབས་ཤས་བཤད་ན་ག་འཇན་ཐང་ཚ་སབ་ག་མཐར་འཁལ་ཚགས་པའ་སན་དཔག་དག་ཤས་ཅག་ཨན་པས།

ཆ་ ཁམ་ནང་དང་ལ་བ་ནང་ལ་སབ་པའ་ཁ་སད་ མ་འདཝ་སབ་ད་ལ་ ཕམ་ཚ་གས་ཁང་གས་ཨ་ལ་ཚ་ལ་གདང་ལན་འང་ན་མས་ཟར་ཚ་གང་འབགཔ་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལ་དང་གཅག་ཁར་རང་ག་ཁ་སད་སབ་ན་འད་ཁག་ཆ། ཕམ་ཚ་གས་རང་ག་ཁ་སད་མན་པའ་ཁ་སད་གཉས་པ་གཅག་དག་ཏག་ཏ་ས་སབ་མ་ཚགས་རང་སབ་པ་ཅན་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ཡང་མ་དག་པའ་ཁ་སད་འད་ནང་སང་བ་ཚད་འག་འང་། ཨ་ལ་ཚ་གས་ཚར་གཅག་ག་ ཁ་སད་མ་འདཝ་ལ་ཤ་ཤས་ཚགས་པའ་ནས་པ་ཡད་རང་ རང་ག་ཁ་སད་འད་ཚར་གཅག་ལགས་ཤམ་འབད་ཧ་ག་ས་ཐབས་ཤས་བར་སར་འབད་ཚགས་པའ་བསང་ལས་ ཁ་སད་གཞན་ཚ་ཤས་ན་ཡང་འཇམ།

ཇ་ ཨ་ལ་ཚ་ གཅས་སང་ལ་བ་ནང་ལ་བཙགས་ཏ་གཡས་སད་ནང་བར་དན་སད་ལན་འབད་ཏ་རམ་པ་ཞན་ད་རལ་ཡངས་ཁ་སད་དང་ཨན་སད་ཚ་ང་སད་འབད་བའ་སབས་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་སབ་གའ་དན་ལ་ག་སག་འག་ན་ལ་འཇམ་མ་ཚད་ སབ་ག་ན་ལ་ཡང་ ཁ་སད་དང་འབལ་བའ་དཀའ་ངལ་སལ་ཚགསཔ་ཨན།

ཉ་ བསན་གས་འབད་ད་ཡད་མ་ཚ་གས་ག་དན་ ཧ་ག་ཡདཔ་ཏན་ཏན་བཟ་ན་ག་དན་ལ་ ཨ་ལའ་ཕམ་ཚ་ལ་ཁང་རང་གས་ ཁང་རའ་ཨ་ལ་ནང་ལ་མཐང་


52

Mins. Activity (Group)

10

Introduction Facilitator introduces the purpose of the session.

a. In session 4 we put together a puzzle of a child. The puzzle had 4 pieces. Why is that? [Children develop in 4 areas]. In the last two sessions we learned more about motor development and social and emotional development.

b. Today we are going to learn more about importance of language development and why so important for child; and parents’ role. Parents will refer to their child development cards similar to a health card and learn how to use it. Today we will learn about language development; then assess your child’s development.

New Knowledge no. 1

a. Language development refers to the process that children come to understand and communicate language.

b. Share 4 or 5 important things to know about language development (See Appendix 11)c. Language development is the process by which children learn to communicate.d. Do babies speak? Babies communicate through facial expressions, crying, laughing and

babbling. Teach babies to talk by saying what baby seems to be feeling. Teach them to talk by talking to them as you care for them.

e. What do children come to understand concepts such as “weather” and to increase vocabulary words? Older children develop concepts, vocabulary, listening and talking skills when they hear rich language expression from adults around them. The more you talk to children the more language-smart they become. The level of the kindergarten child’s ability to express ideas is the best predictor of school success.

f. When language spoken at home is different from language in centre, parents worry that their child will not be able to manage. It is important for parents to talk to children in their mother tongue – “the language of love”. If parents speak in a second language for which they are not fluent, then children learn to speak badly. Children can learn more than one language at a time. They may speak later when exposed to two or three languages because it is difficult for them to choose the words to use for the array of expressions they know. Once they acquire the first language and are able to understand and express ideas, they will be ready to learn other languages once they enter school.

g. Children who attend ECCD centre that communicates in local dialect while gradually introducing the national language and English benefit and do better in being more prepared for school.

h. Ask parents to share some things they have noticed about their child’s language development to ensure that they understand the concepts under discussion.

Provide summary wrap-up statement



༡༠

སང་ལ་ ༼ས་ཚན་་ལ༽

ས་ཚན་གསམ་ནང་བག་ན། ས་ཚན་ར་ལ་ཀ་དབ་ར་དང་ ཡང་ན་ སར་ཡག་- ང་ལ་མཁ་བའ་ཅ་ཆས་བཅ་ཐམ། ཟར་མ་འད་སད། ད་ནང་ལ་ཀ་དབ་མ་འདཝ་གསམ་ཡདཔ་མ་ཚད་ལ་ཚད་གསམ་དང་མཐན་པའ་སར་ཡག་ཚ་ཡད།

ཀ་ ཕམ་ཚ་གས་པར་ཚ་ལ་ལ་ས་ཁ་སད་ཡར་རས་ཀ་ག་སབས་གསལ་སན་འབད་མ་འད་ངས་འཛན་འབད་ཟར་སབ་ན།ཁ་ པར་ལ་ལ་ཞནམ་ལས་ཁ་སད་ཡར་སད་འག་མ་འད་གས་ སབ་ག་ནང་ལ་མཐར་འཁལ་འག་ཚགས་པའ་ཁངས་ག་ཅ་ཨན་ན། ཁ་སད་ཡར་སད་

འག་མ་འད་གས་ཨ་ལའ་མ་ཚ་ནང་ལ ཁ་སབ་ན་ལ་ཁ་ཕན་ག་ད་ས་ཡདཔ་ས།

༡༠


ཀ་ ས་ཚན་ར་ལས་པར་ གཅག་གཉས་ར་ གཞན་ལ་བར་སར་འབད་ན།ཁ་ ཕམ་ཚ་གས་ཁ་སད་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་གང་འཕལ་འག་སར་མཐང་ཡད་པའ་དཔ་ གཅག་གཉས་གཅག་ བར་སར་འབད་ན།ག་ ཁ་སད་ཡར་སད་འག་མ་འད་གས་ སབ་ག་དང་ མ་ཚ་ནང་ ཁ་ཕན་ག་ད་ས་ཡདཔ་ཨན་ན་ད་ན།

༡༠

ཤས་ཡན་གསརཔ།གཉས་པ།

ཀ་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ཤག་བང་ཚ་བཏན།ཁ་ ཁ་སད་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་པར་རས་ཚ་ འཚལ་ནའ་དན་ལ་ ཕམ་ཚ་ས་ཚན་ཆང་ཀ་ར་བཟ་ས་ གཅག་ཁར་ས་འཚལ་ཟར་སབ་ན། ག་ ཕམ་ཚ་ལ་ལའ་ག་རམ་མ་འད་ཡད་མའ་ས་ཚན་ལ་བལ་ཟར་སབ་ན། ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་མཐང་མས། པར་དང་ ད་ག་ག་དན་ག་ཅ་སནམ་ཨན་ན་

ག་ སར་ལས་བསན་གས་འབད་ན། ད་འད་ ཡ་ག་ལག་མ་ཤས་པའ་ཕམ་ཚ་ག་དན་ལ་ པར་ག་ག་དན་ལན་ནའ་དན་ལ་ཁག་ཆ་དག་ཅག་ཨན།ང་ སར་བཏང་ལ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ཚད་དའ་ས་ཚན་ནང་ཚད་པའ་བསང་ལས་ ཤས་དགཔ་ཡད་པའ་ར་འདད་ཚ་ག་ར་འགབ་ཚགས་དགཔ་ཨནམ་ས་བཤད་

ད་བན་ན། ཨན་རང་ ཨ་ལ་ག་ར་གས་དས་ཚད་གཅག་ནང་ཅག་ར་འཐདཔ་ས་ཤས་མ་ཚགས། ད་འབདཝ་ལས་ ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ད་ཚ་འགབ་ཚགས་ནའ་དན་ལ་ གགས་རམ་འབད་དག།

༣༠

དཔ་སན་སང་བརར་གསརཔ།

ཀ་ ཕམ་ཁས་བངས་པ་འད་གས་ ཨ་ལའ་ཁ་སད་ཀ་ཡར་བསད་ལ་རག་འབད་ཐངས་འགམས་སན་འབད་ན།ཁ་ ཕམ་ག་འབད་རང་གཅག་གས་ རང་ག་ཨ་ལའ་ཁ་སད་ཡར་སད་ཀ་དན་ལ་ ག་ད་འབད་རང་འབད་ད་ག་ས་ཚན་ལ་བསམ་འཆར་བཀད་ན།ག་ ཁ་སད་དང་མང་ཚག་ཡར་དག་གཏང་ནའ་དན་ལ་ ཕམ་ཁས་བངས་པ་ཚ་གས་ གབ་ཚག་ག་རདམ་ག་ད་ས་རད་ན་ཨན་ན་འགམས་སན་འབད་ན།

༥


ཀ་ ད་ལའ་སབས་ལ་ཨ་ལ་འད་གས་ག་ཅ་འབད་ཚགསཔ་ཨན་ན་ཏན་ཏན་ཤས་ན་ལ་ལ་ཁག་ག་ཅ་ས་ཡད་ས།(འཇམ་ཏང་ཏ་མད། ཨ་ལ་འད་ ང་ཚ་ན་དང་ ཡང་ན་གཡང་ཟ་སད་འང་།)

ཁ་ ཁད་ཀ་ཨ་ལ་འད་གས་ལ་འད་འབད་མ་ཚགས་པ་ཅན་ ཁད་ཚ་གང་ལངས་དག་ག། [མ་དག།ད་ཡང་ཨ་ལ་ག་ར་ཡར་སད་བཏགས་ཐངས་ཀ་མགགས་ཧང་ས་སར་ཡད། ཨན་རང་ཡར་སད་འག་ཐངས་ཀ་རམ་པ་འད་ཅག་ར་འཐད། དཔར་ན་ ཨ་ལ་ག་འབད་རང་ དང་པ་ཡར་ལངས་མ་འག་བའ་ཧ་མར་ར་བ་སད་ཤསཔ་ཨནམ་དང་། ལམ་མ་འག་བའ་ཧ་མར་ཡར་ལངསམ་ཨན། ད་བཟམ་ས་རགས་མ་འག་བའ་ཧ་མ་ལམ་འགཝ་ཨན]

ག་ སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན་ཚ་ གང་ལ་བཀད་ད་ཡད་པའ་ཐག་སམ་དང་འཁལ་ཏ་ཕམ་ཚ་ལ་བར་སར་འབད་དག།


53

10

Activity (Group Work) Divide into 3 groups. Give each group one of the ECCD books or posters –Ten Things I need. There are three different books and matching posters for three ages.

a. Ask parents to look at the pictures and find ones that depict opportunities for language development

b. After looking at the pictures, discuss why language development promotes school suc-cess. How does language development influence adulthood?

10

Plenary a. Share one or two pictures from each group.b. Share one or two examples by the parents who have noticed about language development.c. Ask how does language development influence success in school and adult life?

10

New Knowledge no. 2 a. Take out child development cards.b. Ask parents to work in small groups to find the pictures that show language development.c. Ask parents to look at different age groups. What do we see? Discuss the pictures and

what they mean. This is very important for parents who are not able to read so they can learn and understand meaning of the picture.

d. Explain that children are generally expected to achieve all of the milestones for that age group. However, all children may not be able to achieve at the same time. That is why parents need to work on helping children achieve them.

30

Model New Practice a. Parent volunteer demonstrates how to assess language development of her child.b. Parent makes some comments to the group about how she is helping her child’s

language development.c. One parent then demonstrates how to play a riddle game with children to increase

language and vocabulary.

5

Wrap-up a. Why is it difficult to get an accurate picture of what the child can do in this setting? [child

may be shy or nervous]b. Should you be alarmed if your child cannot do these tasks? [No, all children develop at

different speeds, but they usually follow the same path. For example, a child sits before he stands, stands before he walks, walks before he runs.]

c. Share take-away message with parents according to box at top of session.



༥

ཁམ་ལ།

ཀ་ ཕམ་ར་ར་བཞན་གས་ཨ་ལ་ལ་ཚད་༦ལས་ཉང་མ་ཚ་ར་ར་བཞན་ག་དན་ལ་ ཤག་བང་ར་ ཆ་ཚང་ས་བཀང་ས་ ཡར་སད་ཀ་བརག་ཞབ་འབད་དག། ཁ་ ཁད་ཀས་ཁད་རའ་ཨ་ལའ་ཁ་སད་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ལབ་སང་ལ་རག་འབད་ན།ག་ ཁད་རང་གས་མཐང་ཡད་མ་ཚ་ ང་བཅས་ལ་སབ་ནའ་འཆར་གཞ་བརམ། ག་དམ་གཅག་ས་ཁད་ར་ལ་ཨ་ལ་རས་སད་ཅག་ཡད་པ་ཅན་ འད་

གས་སན་པའ་བར་འད་ལ་བལ་ཞནམ་ལས་ ཨ་ལ་འད་ག་ཅ་མནཝ་ཨན་ན་དང.་ དགཔ་ཨན་ན་ བལ་རག་འབད་ཞནམ་ལས་སབ་ན། ག་དམ་གཅག་ས་ཁད་ལ་ལ་ན་ཚད་ལན་པའ་ཨ་ལ་ཡད་པ་ཅན་ ད་ཚ་དང་གཅག་ཁར་ གབ་ཚག་ག་རདམ་རད་དག།

ང་ ཁད་རའ་ཨ་ལ་ཡར་སད་ཀ་ཤག་བང་ཚ་ཤལ་མའ་སབ་དས་ནང་འབག་འང་དག།གས་བསར་ལམ་སན།

༡་ ཁ་སད་ཡར་སད་འད་ག་ཅ་འབད་ཁག་ཆཝ་ཨན་ན? ག་དམ་གཅག་ས་ཨ་ལ་གས་དའ་ནང་ལ་ལགས་ཤས་ས་ཡར་བསད་མ་འག་བ་ཅན་གནད་པ་ག་ཅ་འང་།༢་ ཡར་སད་ཀ་ས་ཁངས་འད་སབ་ག་ནང་མཐར་འཁལ་ན་དང་ མ་ཚ་ནང་མཐར་འཁལ་ན་དང་གཅག་ཁར་ འབལ་བ་ག་ད་ས་ཡདཔ་ས།

བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།༡་ མ་ས་ནང་ག་ཕམ་ཚ་གས་ ཡར་སད་ཀ་ས་ཁངས་འད་ལ་ རབ་སར་ག་ད་ས་འབད་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ ཁད་ཀ་བསམ་འཆར་ག་ད་ས་ཡདཔ་ས། ༢་ ཡངས་རགས་ཡར་སད་འད་ གཞ་གནས་བཞ་ཡད་མ་ག་ར་དང་འབལ་བ་ཡདཔ་དང་། ང་བཅས་ཀས་ལས་རལ་དང་མ་ས། མན་རག་དང ་ཁ་སད་ཡར་སད་ ཀ་སར་ ལས་ལབ་ཚར་ཡ། གཞ་གནས་ད་ཚ་ག་བར་ན་འབལ་བ་ག་ཅ་ཡད།


54

5

Homework a. Each parent should complete one card for each child less than 6 years and assess

development.b. Observe one thing your child is learning related to language development.c. Plan to tell us about your observation. If you have a baby, observe baby’s cues and

saywhat you think baby is feeling or wanting. If you have an older child, play the riddle game.

d. Bring your child development cards to the next class.


1. Why is language development important? What happens if children develop poorly in this area?2. What does this area of development have to do with “school success” and “life success?”

Ideas for Reflection and Action 1. What is your opinion about how well parents in the community support this area of development? 2. Holistic development is connected through all four developmental areas and influences each other.

We have now learned about motor, social, cognitive and language development. What are the connections among these areas?



མ་ ་ ། བ་ ས་ །མན་རག་ཡར་སད་ལ་རགས་དང་རབ་སར།

རབ་ཁངས།སབ་དས་༣པ་དང་༤པའ་ནང་ ང་བཅས་ཀས་ཨ་ལ་ཚ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་ དད་རལ་ར་ས་སད་ན་ག་དན་ལ་ག་ཅ་དགཔ་ཨན་ན་ལ་ར་སབ་ཅ། ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འགར་བ་ཚ་ གཞ་གནས་བཞའ་ཐག་ལས་འགཝ་ཨནམ་ས་ཧ་ག་ཡ། མཇག་ག་སབ་དས་གསམ་ནང་འབད་བ་ཅན་ མ་ས་དང་འད་ཤས་ཡར་སད ་ད་ལས་ལས་རལ་དང་ཁ་སད་ཡར་སད་ཀ་སར་ལས་ རས་ཤང་རསཔ་ས་བལ་ཚར་ཡ། ད་རས་ཀ་སབ་དས་ནང་ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལའ་བསམ་སད་ཡར་སད་དང་དའ་དན་ལ་རག་རལ་ག་ཅ་དགཔ་ཨན་ན་དང་། ད་ལས་མན་རག་ཡར་སད་གཏང་ན་དན་ལ་ཕམ་ཚ་གས་འབག་དག་པའ་འགན་ཁར་ཚ་ག་སར་ལས་ལབ་ན་ཨན། སབ་དས་འད་ནང་ཨ་ལ་སས་ལ་༨ཀ་ནང་འཁད་འབད་མ་ཚ་ག་ བསམ་སད་ཡར་རས་ཀ་ལ་རག་འབད་ན་ག་དན་ལ་ པར་རས་ཤག་བང་ལག་ལན་འཐབ་ན་ལ་ ག་སག་འབད་ན་དང ་ཨ་ལ་ག་བསམ་སད་ཡར་སད་ལ་སང་སབས་བསད་བཅག་ན་ག་གནད་དན་ཚ་ཡང་ཤས་ཚགས་ས་འབད་ན། མན་རག་ཡར་སད་ཀ་ཐད་ལ་ ང་བཅས་རའ་ཨ་ལ་ཚ་ རལ་ས་གནས་ཚད་ལས་དམའ་ས་ཡདཔ་ས་བཀད་ད་ཡད། ད་འད་ཨ་ལའ་དཀའ་ངལ་མན་པར་ གཙ་བ་ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལ་ཚ་དང་གཅག་ཁར་འབལ་བ་ག་ད་ས་འཐབ་ཨན་ན་དང་། མན་རག་ཡར་དག་གཏང་ནའ་རག་རལ་དང་ བརན་ཤགས་མདཔ་ལས་བརན་ཏ་ཨན་མས།སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན།ཉམས་མངས་མ་འདཝ་ལ་ཤ་གཅག་ག་ཐག་ལས་ ཨ་ལ་གཞནམ་ཚ་ག་ཀདཔ་འད་ཡར་སད་བཏགས་ད་ཡདཔ་ཨན། ཨན་རང་ ད་ཚའ་ནང་ལས་ལ་ན་ཆང་ཀའ་སང་ གཅས་སང་འབད་དགཔ་ད་དང་ ཟས་བཅད་པར་ཊན་བན་དགཔ་གཉས་ལས་ལག་པའ་གལ་ཆཝ་གཞན་མད། ཨ་ལ་ཆང་ཀ་ཚ་བམས་སང་ག་ཐག་ལས་ རང་འབག་ན་དང་ ཕངམ་བཏབ་ན། ད་ལས་ལགཔ་གས་འདགས་ན་ཚ་འབད་བའ་སབས་ལ་ ཁང་ཚ་ག་སམས་ཁར་དགའ་བ་མངས་བཅགཔ་ཨན། འ་ན་བཟམ་མའ་གནས་སངས་འད ་མན་བསམ་གཏང་ན་དང་ ར་མཚན་བཀད་ནའ་རག་རལ། ད་ལས་ཁང་རའ་མཐའ་འཁར་དང་འབལ་བའ་ སར་བཏང་ཤས་བ་འཐབ་ནའ་ལ་དག་མ་ཅག་ཨན། རང་དབང་ག་ཐག་ལས་འཚལ་ཞབ་འབད་ན་དང་ དངས་པ་སགས་ག་ད་ས་ལ་འབད་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་བལ་ནའ་ག་སབས་འཐབ་མ་འད་གས་ ཕམ་གས་འབད་ད་ར་བན་ཏ་སད་ད་ ཨ་ལ་ཚ་རང་སའ་རང་དབང་ག་ཐག་ལས་ འཚལ་ཞབ་འབད་མ་བཅག་མ་ཚ་དང་ཕདཔ་ད་ རང་དབང་ག་ཐག་ལས་འབད་ནའ་ག་སབས་འཐབ་མའ་ཨ་ལ་ཚ་ག་མན་རག་ཡར་སད་བཏགས་ཨན།དས་ཡན།ཆ་ཚད༢།ཅ་ཆས།ཀ་ ང་ལ་དག་མ་མཁ་ཆས་༡༠། (སར་ཡག)ཁ་ ཨ་ལ་ཡར་རས་ཀ་པར་རས་ཤག་བང་། (ཟར་སགས་པ་ཨ་ས་ལག་ཆས་ཌ།)ག་ བསམ་སད་ཡར་རས་ཀ་གནས་ཚལ་ཤག་བང་། (ཟར་སགས་༡༢)ག་སག་འབད་ན།མན་རག་ཡར་སད་ཀ་བར་དན་ཤག་བང་འད་ལག (ཟར་སགས༡༢)

༡་ པར་རས་ར་ར་བཞན་ད་ག་བརད་དན་ཧ་ག་ན་ག་དན་ལ་ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ཤག་བང་འད་ལབ།(ཟར་སགས་པ་ཨ་ས་ལག་ཆས་ང་པ།)༢་ ཨ་ལའ་མན་རག་ཡར་སད་བརག་ཞབ་ཀ་དན་ལ་དག་པའ་མཁ་ཆས་ཚ་བས་ན།༣་ ཚསབ་དས་དངས་གཞ་ནང་མ་འག་བའ་ཧ་མ་ལས་སབ་སན་པ་གས་ཨ་ལ་མང་ས་ཅག་ག་མན་རག་ཡར་སད་བརག་ཞབ་དང་སང་བ་འབད་ན། ད་གས་ ཁ་ཡངན་མ་

ལ་སབ་དས་སབས་ཀ་སན་ཚན་ཧ་ག་ན་དང་ ཕམ་ཚ་ལ་ལམ་སན་བན་ན་ལ་ཕན་ཐགས་འང་།༤་ ཁས་བངས་འབད་ད་ཡད་པའ་ཕམ་འད་འབད་སར་འག་ཞནམ་ལས་ཁ་ཡངན་མ་ལ་ད་རའ་ཨ་ལ་གཅག་ག་མན་རག་ཡར་སད་བརག་ཞབ་འབད་ན་ལ་ གགས་རམ་

འབད་ན།


55

STAGE 3 SESSION 12

Assessing and Stimulating Cognitive Development

Background

In session 3 & 4 we talked about what children need to be happy and smart. Parents found out that children grow and develop in four areas. In the last three sessions we looked in-depth at social and emotional development; motor development and language development. In this session parents will learn about the importance of cognitive development and what skills children need; and parents’ role to stimulate thinking skills. This session will prepare them to use picture cards to monitor cognitive development of each child during birth to 8 years period; and it will help them learn how to stimulate their child’s cognitive development. This session requires extra emphasis because research shows that our children are way below international standards in cognitive development. This is not a problem of the child it is a problem in the way we are interacting with children and lack of skills and motivation to improve cognitive development.

Take Away Message:

Many kinds of experiences affect how young brains are developed, but nothing is more important than nurturing early care and providing protein rich diet. When infants are held, cuddled and touched in soothing ways, they tend to be positively stimulated emotionally. This is the environment they need for cognitive development – the skills to think and reason; and to acquire general knowledge about the world around them. Children who are given opportunity to explore and find out how things work increase cognitive ability over those who are denied exploration or when parents do things for them rather than letting them figure it out for themselves.

Time: 2 hours

Materials

a. Ten Things I Need the Most (Posters)b. Pictorial child development cards (Appendices PEC Tool D)c. Information Sheet – Cognitive Development (Appendix 12)

Getting Ready

Read information sheet on cognitive development (Appendix 12)

1. Study the child development cards to understand what each picture represents (Appendices PEC Tool D)

2. Collect materials required to assess children’s cognitive development.3. It is beneficial for the facilitator to practice assessing cognitive development of several children prior

to the session. It will help her/him to understand the session and guide parents. 4. Visit parent volunteer and help her/him assess one of her/his children’s cognitive development and

demonstrate a way that she/he stimulated own child’s cognitive development.



༡༠

ང་སད།

འདས་པའ་སབ་དས་ནང་ ང་བཅས་ཀས་ ཁ་སད་ཡར་སད་ཀ་སར་ལས་ལབ་ཅ། ད་ལ་ཚན་ཚད་ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ ཚར་བ། སར་ནས། ད་ལས་ཁ་སབ་ན་བཅས་ཀ་ གཞ་གནས་ཚ་ག་སར་ལས་ལབ་ཅ། ད་གཞ་གནས་ག་ཅ་ཟར་མ་འད་བསན་གས་འབད་དགཔ་ས་ལས་ད་ཡད། ༡་ ད་རས་ང་བཅས་ཀས་ ཨ་ལའ་མན་རག་ཡར་སད་ཁག་ཆ་བའ་སར་ལས་དང་ ཕ་མའ་འགན་ཁར་ག་སར་ལས་ལབ་ན་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལ་

ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ཤག་བང་ཚ་ ག་ད་ས་ལག་ལན་འཐབ་ན་ཨན་ན་དང་ ཨ་ལའ་ཡར་སད་ལ་ཤགས་ག་ད་ས་སན་དགཔ་ཨན་ན་བལ་ན།

ཤས་ཡན་གསརཔ།

ཀ་ མན་རག་ཡར་སད་ཟར་མ་འད་ མན་བསམ་གཏང་ན་དང་ ར་མཚན་བཤད་ན་ཚ་ རམ་པ་བཞན་ད་ཐན་པའ་ ལགས་གབ་ཡར་སད་ལ་གཝ་ཨན།ཁ་ ཀདཔ་ཡར་སད་ལ་ཕན་པའ་ཉམས་མངས་དང་ ཟས་བཅད་ཚ་བརས་པའ་མན་རག་གང་འཕལ་དང་འབལ་བའ་གནད་དན་གལ་ཅན་༧བར་སར་

འབད། (ཟར་སགས་༡༢པའ་ནང་ལ།)ག་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ ལ་ཚད་ག་དམ་གཅག་ཁར་ལདཔ་ད་ རག་པ་དང་ མན་ནའ་རག་རལ་བཏགསཔ་ཨན་ན། ཨ་ལ་གས་ས་བའ་ཉནམ་ལས་འག་

བཙགས་ཏ་ལབ་ན་འག་བཙགསཔ་ཨན།ང་ དང་པ་ཁང་གས་ ཁང་རའ་དབང་པ་གཡག་བཀལ་ཐག་ལས་ལབ་ཨན། ཁང་ཚ་གས་ དམ་དང་མཐང་བ། བཝ་དང་ ཐས་བ་ག་ཚར་བ་ག་ར་

གཡག་བཀལ་ནའ་དན་ལ་ ཉམས་མངས་ལ་ཤ་དག། ཨ་ལ་སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ཟ་ང་དག་ག་ནང་འཁད་ ཨའ་ག་ཨམ་རངམ་གཅག་བན་དགཔ་ཨནམ་སམས་ཁར་བཞག དག།

ཅ་ མན་རག་ཡར་སད་བཏགས་མ་ལ་བརན་ཏ་ ཨ་ལ་ཚ་གས་འཛམ་གང་འད་ག་ད་ས་ལ་འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ ཧ་ག་ཚགསཔ་ཨན། ཨ་ལ་ཁང་ར་གས་ འཚལ་ཞབ་འབད་ནའ་དན་ལ་ བརགས་བཏབ་པའ་ཅ་ཆས་དང་བམ། ཆ་ ལ་སགས་པའ་མཁ་ཆས་མ་འདཝ་ཚ་སད་དག། འཕལ་འཕལ་སབས་ཁད་ཀས་ཁང་ལ་ ག་ཅ་རང་མཐང་ཅ་ག་ཟར་བའ་ད་བ་ཚ་ཡང་བཀད་དག།

ཆ་ ཕམ་ག་དམ་གཅག་གས་ རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ གདམ་ཁ་རབ་ནའ་ག་སབས་བནམ་ས། ཨ་ལ་ཚ་ལ་ གདམ་ཁ་བན་མ་འད་གས་ ཨ་ལའ་རད་ལ་ ཁངས་བཀལ་ན་དང་ རང་དབང་ག་ཐག་ལས་འཚལ་ཞབ་འབད་ནའ་རག་རལ་གང་འཕལ་གཏང་ན་ལ་གགས་རམ་འབདཝ་ཨན།

ཇ་ ཁག་ཆ་བའ་མན་རག་ག་རག་རལ་ གཞན་མ་གཅགཔ་འད་དན་པ་འད་ཨན། ང་བཅས་ཀས་ཨ་ལའ་དན་པ་ཡར་དག་གཏང་ན་ལ་གགས་རམ་ག་ད་ས་འབད་ཚགསཔ་ས། དན་པ་དང་འབལ་བའ་རདམ་རད་དག། ཁང་ལ་ཧ་མའ་ལས་རས་ཚ་ད་ན། ཁང་ལ་མང་དང་ ཕ་མའ་མང་སབ་ན་དང་། ད་ལས་ཁང་ར་ག་ས་སདཔ་ཨན་ན་སན་ན།

ཉ་ ཨན་ར་བཏབ་དག་པའ་རད་རགས་ལ་ས་བ་བསད་བཅག་ན། ཨན་ར་བཏབ་མའ་རདམ་གས་ མན་བསམ་གཏང་ནའ་རག་རལ་ག་ད་ས་ ཡར་སད་བཏག་ཚགསཔ་ས། ཨ་ལ་ཚ་གས་ འགན་ཁར་མ་འདཝ་ཚ་འབག་ནའ་དང་འཆར་གཞ་བརམས་ལ་མཁ་བའ་ རདམ་འད་རད་ནའ་དན་ལ་ ཡར་ཐན་ཅན་ག་མན་རག་ག་རག་རལ་དག།

ཏ་ ཟས་བཅད་ད་ཡར་སད་ཀ་དན་ལ་གལ་ཅན་ཅག་ཨན།ཀདཔ་ཡར་སད་བཏགས་ནའ་དན་ལ་ ཟས་བཅད་པར་ཊན་དང་ཨའ་རན་ལ་ཤ་ཡད་པའ་བཞས་ས་ཚ་དག།

ཐ་ ཕམ་ཚ་ལ་ད་དང་འབལ་བའ་ བསམ་འཆར་དང་ཉམས་མངས་ཚ་བར་སར་འབད་ཟར་སབ་ན།



56

10

Introduction: In our last session we learned about language development. So far we have talked about the child development areas of feeling, moving, talking. What area is left to discuss?

1. Today we are going to learn more about the importance of child cognitive development and parents’ role. Parents will find out how to use the child development card to stimulate the child’s development

New Knowledge a. Cognitive development refers to the emergence of the ability to think and reason.b. Share 7 important things to know about cognitive development including experiences

and nutrition that influence brain development (See appendix 12)c. At what age do children develop knowledge and thinking skills? Babies learn from the

time they are born or even before.d. At first they learn through their senses. They need many experiences to use all senses –

smelling, seeing, tasting, hearing and touching. One of the first things that babies need is exclusive breast feeding in the first six months.

e. Cognitive development grows as children figure out what makes the world work. Give them many materials to explore such as blocks, sand and water. Sometimes you might ask them questions about what they noticed?

f. How many parents allow their children to make choices? Why is this good or bad for children? Giving children choices helps them develop the skill to reason and figure out things on their own.

g. Another important cognitive skill is memory. How can we help children improve their memory? Play memory games. Ask them about the past. Teach them names, parents’ names, and where they live.

h. Encourage pretend play. How can pretend play develop thinking skills? It requires advanced cognitive skills as children plan and take on different roles.

i. Nutrition is important for development. They need protein and iron rich foods for brain development.

i. Ask parents to share comments and experiences related to these facts.

Wrap-up



༡༠

སང་ལ་ ༼ས་ཚན་ལ༽

ས་ཚན་གསམ་ནང་བག་ན། ས་ཚན་ར་ལ་ང་ལ་དག་པའ་མཁ་ཆས་བཅ་ཐམ། ཟར་བའ་སར་ཡག་ར་ར་སད་ན། ཨ་ལའ་ལ་ཚད་མ་འདཝ་གསམ་དང་འཁལ་བའ་སར་ཡག་མ་འདཝ་གསམ་ཡད།

ཀ༽ ཕམ་ཚ་ལ་པར་ལ་ལ་ཟར་བཀད་ར་བན་ན། ཨ་ལའ་མན་རག་ཡར་སད་ཀ་སར་ལས་སན་པའ་ པར་རས་དག་ཤས་གཉས་ངས་འཛན་འབད་ན། ཁ༽པར་ལ་བལ་ཞནམ་ལས་མན་རག་ཡར་སད་གཏང་མ་འད་སབ་ག་མཐར་འཁལ་ག་དན་ལ་ ག་ཅ་ས་ཁག་ཆཝ་ཨན་ན་བསན་གས་འབད་ན། མན་

རག་ཡར་སད་ཀས་ ལ་ན་ཚད་རས་པའ་སབས་ལ་ ཕན་གནད་ག་ད་ས་ཡདཔ་ས།

༡༠དམངས་འཛམས།

ཀ་ ས་ཚན་ར་ལས་པར་ གཅག་ གཉས་ར་ བར་སར་འབད།ཁ་ མན་རག་ཡར་སད་སར་ལས་ཤས་ཚགས་ཡད་པའ་ ཕམ་ག་གས་འབད་རང་གཅག་དང་གཉས་ད་ཅག་བར་སར་འབད།

༡༠

ཤས་བ་གསརཔ།

ཀ་ ཕམ་ཚ་ལ་ཁང་རའ་ཨ་ལ་ཡར་སད་ཀ་ཤག་བང་བཏན་ཟར་སབ་ན།ཁ་ སར་ཡག་གསམ་ལ་ས་ཚན་ར་ར་བག་ན་དང་། ཡངན་སར་ཡག་གཅག་ལ་ས་ཚན་གཉས་ར་འབད་ ས་ཚན་དག་བཟ།ག་ ཕམ་ཚ་ལ་ མན་རག་ཡར་སད་ཀ་སར་ལས་བར་སན་འབད་བའ་པར་རས་ཚ་ངས་འཛན་འབད་ཟར་སབ་ན།ང་ ལས་དན་༡པ། ལ་དང་འཁལ་ཏ་བལ། ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་མཐང་ཚགས་པས། པར་དང་དའ་དན་དག་ཚ་ག་སར་ལས་ བསན་གས་འབད་ཟར་སབ་

ན།ཅ་ ལས་དན་༢པ། ཁང་ལ་ལ་ཚད་དང་འཁལ་བའ་པར་རས་ར་སད་ས་ ཕམ་ཚ་གས་མན་རག་ཡར་སད་འག་ནའ་དན་ལ་ ཕམ་ཚ་གས་ག་ད་ས་འབད་

དགཔ་ཡདཔ་ཨན་ན་ མན་བསམ་གཏང་ཟར་སབ་ན།ཆ་ ཕམ་ཚ་ལ་ པར་ཚ་གས་བར་སན་འབད་མ་གནད་དན་ཚ་ལ་ཚད་འད་མཇག་ཁམས་ཅག་ལ་ག་ར་གབ་ཚགས་ཟར་དན་གས་འབད་དག། ལ་ཚད་

༣-༦འབད་མ་ཚ་གས་ད་ཚ་འགབ་ཚགས་ག? མ་ཚགས། ཨན་རང་ཁད་ཀས་ཨ་ལ་ཚ་དང་གཅག་ཁར་ ལག་ལན་འཐབ་བཏབ་པའ་སར་ལས་སནམ་ཨན།

༥མཇག་བས།

ཀ་ ང་བཅས་ཀས་ ད་རས་ག་ཅ་ལབ་ཅ་ག་ལག་ས་མན་བསམ་གཏང་ས་བལ་ག། ཕམ་ཚ་ལ་བསམ་འཆར་བརསར་འབད་ཟར་སབ་ན། ཁ་ དའ་བཤལ་ལས་ སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན་ཟར་ ལག་ལ་ཡད་པའ་ཐག་སམ་ནང་ལ་གནས་ཚལ་བཀད།ཕམ་ཁས་བངས་པ་གས་ལག་ལན་གསརཔ་དང་ལག་ལན་ག་དཔ་སན་འབད་ན།

ཀ་ ཕམ་ཁས་བངས་པ་གས་ མ་རའ་ཨ་ལའ་མན་རག་ཡར་སད་འད་ག་ད་ས་ བརག་ཞབ་འབད་ན་ཨན་ན་འགམས་སན་འབད་ན།ཁ་ དའ་བཤལ་ལས་ཕམ་ཁས་བངས་པ་གས་ མན་རག་ཡར་སད་ཀ་རདམ་ཚ་ ཨ་ལ་ཚ་དང་གཅག་ཁར་ག་ད་ས་རད་ན་ཨན་ན་ འགམས་སན་འབད་

ན། ཅ་ཆས་བརགས་བཞག་ན་དང ་ཡངན་ཅ་ལ་བག་ལ་འག་ལས་ཕར་ས་བཞག་ས་འཚལ་བཅག་ན། ཡང་ན་ལ་ན་ཚད་ཁག་ཡད་མ་ཚ་དང ་གཅག་ཁར་རདམ་ཊག་ཊག་ཀ་ཟར་མ་འད་རད་དག།


57

10

Activity (Group Work) Divide into 3 groups. Give each group one of the posters –Ten Things I need the Most. There are three different posters for three ages.

a. Ask parents to look at the pictures. Identify the two best pictures that show how cognitive development can be promoted.

b. After looking at the pictures discuss why cognitive development promotes school success. How does cognitive development influence adulthood?

10

Plenary: a. Share one or two pictures from each group.b. Share one or two examples of parents who have noticed about cognitive development

10

New Knowledge a. Ask parents to take out their child development cards.b. Divide into three groups for 3 posters, or six groups, with two groups looking at same

poster. c. Ask parents to find the pictures that show cognitive development.d. Task 1: Ask them to look across ages. What do we see? Discuss the pictures and what

they mean.e. Task 2: Assign them one age group and ask them to think about how parents stimulate

cognitive development?f. Remind parents that each set of pictures is likely to be achieved by the end of that age

group. In pictures for 3-6 months, will the child be able to accomplish this task? No, but it shows you the things you can work on with the child.

5

Wrap-up a. Let’s think back about what we learned today. Ask parents to share some comments. b. Next provide information in take-away message in text box at top of session.

Parent Models New Practice

a. Parent volunteer demonstrates how to assess cognitive development of her child.b. Parent volunteer then demonstrates how to play cognitive development game with

babies [stacking things or hiding things under a cloth and letting baby find hidden object/s]; or playing Tic Tac Toe with older children.



༡

ཁམ་ལ།

ཀ་ ཕམ་ར་ར་བཞན་གས་ཨ་ལ་ཡར་སད་བརག་ཞབ་འབད་ན་ག་དན་ལས་ ལ་ཚད་༦ག་ནང་འཁད་འབད་མ་ར་ར་ག་ཤག་བང་ར་ར་ ཨན་ཅ་མན་ཅ་མཇག་བས་ཚགསཔ་ས་འབད་དག།

ཁ་ ཁད་ཀ་ཨ་ལ་གས་ མན་རག་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ལབ་སང་ག་ཅ་ར་འབད་ད་ག་ གཅག་བལ་ཞབ་འབད་ན།ག་ ད་ག་སར་ལས་ ང་བཅས་ལ་སབ་ན་ག་འཆར་གཞ་བརམ། ག་དམ་གཅག་ས་ཁད་ལ་བརགས་ནའ་ ཡངན་ ས་བཞག་ནའ་རདམ་རད་ཚགས་

པའ་ཨ་ལ་ཆང་ཀ་ཡད་པ་ཅན་དང་། ཡངན་ཁད་ལ་ ལ་ན་སམ་འག་ཡད་པའ་ཨ་ལ་ཡད་པ་ཅན་ ཁ་ཡངན་མ་ལ་ ཊག་ཊཀ་ཊ་ཟར་བའ་རདམ་འད ་ག་ད་ས་རད་ན་ཨན་ན་སན་བན་ན།

ང་ ཁད་རའ་ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་ཤག་བང་འད་ཤལ་མམ་ག་སབ་ཚན་ནང་འབག་ཤགབསན་གས་ཀ་ལམ་སན།

ཀ་ མན་རག་ཡར་སད་འད་ ག་ཅ་ས་ཁག་ཆཝ་ས། ག་དམ་གཅག་ས་ཨ་ལ་ཚ་གས་ གཞ་གནས་ད་ནང་ཡར་སད་ལགས་ཤམ་ས་མ་འག་བ་ཅན་ ག་ཅ་འབད་འང་།ཁ་ ཡར་སད་ཀ་གཞ་གནས་འད་གས་ སབ་ག་དང་ མ་ཚ་མཐར་འཁལ་ན་ནང་ལ་ འབལ་བ་ག་ད་ས་ཡད།

བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས། ཀ་ ཁད་ཀ་བསམ་འཆར་ལས་འབད་བ་ཅན་ མ་ས་ནང་ག་ཕམ་ཚ་གས་ གཞ་གནས་དའ་ཡར་སད་ལ་ རབ་སར་ག་ད་ས་ར་འབདཝ་མས།


58

1

Homework a. Each parent should complete one card for each child under 6 years and assess

development.b. Notice one thing your child is learning related to cognitive development.c. Plan to tell us about that. If you have a baby practice playing the stacking game or hiding

game. If you have an older child teach him/her how to play tic tac toe.d. Bring your child development cards to the next class.

Discussion Guideline a. Why is cognitive development important? What happens if children develop poorly in this area?b. What does this area of development have to do with “school success” and “life success?”

Ideas for Reflection and Action a. What is your opinion about how well parents in the community are supporting this area of

development?



མ་ ་ ། བ་ ས་ །ཨ་ལའ་ཡར་སད་ཡན་འགང་ལས་མ་དང་དབང་པ་སན་ཞགས་ཡད་མ་ཚ་ངས་འཛན་འབད་ན་དང་རབ་སར་འབད་ན།

རབ་ཁངས།ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལ་ཡར་སད་ཀ་འགར་བ་དང་ པར་རས་ཅན་ག་ཤག་བང་ལག་ལན་འཐབ་ས་ བརག་ཞབ་ག་ད་ས་འབད་ན་ཨན་ག་སར་ལས་ལབ་ཅ། སབ་དས་ར་ར་བཞན་ནང་ སབ་སན་པ་གས་ག་དམ་གཅག་ས་ཡར་སད་ཡན་འགང་ས་ལས་སར་མཐང་པ་ཅན་ ཕམ་ཚ་གས་ག་ཅ་འབད་དགཔ་ཨན་ནའ་སར་ལས་སབ་ན། ཕམ་ཚ་ལ་ཨ་ལའ་ལ་ཚད་དང་འཁལ་ཏ་ཡར་སད་གཏང་ན་དང་ ག་དམ་གཅག་ས་ཨ་ལ་ཚ་ཡར་སད་ཀ་གཞ་གནས་ལ་ཤ་གཅག་ནང་བཤལ་ལས་ལས་ཏ་ཡད་ཨན་པ་ཅན་ དཔར་ན་བ་སབ་ནའ་གཞ་གནས་ནང་ གནམ་མད་ས་མད་བཤལ་མར་ལས་པ་ཅན་ གས་བའ་སན་ཁང་ཚ་ནང་ལས་ གགས་རམ་ལན་ན་ལ་ སམས་ཤགས་བསད་བཅག་དག། ད་ལའ་སབ་དས་ནང་ལ་ཕམ་ཚ་གས་ཡར་སད་འཕས་ས་ས་འག་མ་དང་ དབང་པ་ལ་སན་ཞགས་ཡད་པའ་རགས་མཚན་ཚ་ག་སར་ལས་དང་། ད་ཚའ་དན་ལ་ག་ཅ་འབད་དགཔ་ཨན་ན་ག་སར་ལས་ མང་ས་ལབ་ན་ཨན། སབ་དས་འད་ག་དན་ལ་ ཨ་ལ་གཅས་སང་ས་ཚན་དང་གས་བ་ག་བར་ན་འབལ་བ་དམ་ཟབ་དག།སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན།ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ག་རག་རལ་ཡར་བསད་འགར་བ་འགཝ་ཨནམ་ཧ་ག་ཚགས།ཡར་བསད་འག་བའ་སབས་འགར་བའ་རམ་པ་ག་རམ་བཞན་ད་ས་ཡདཔ་ཨན།ཨ་ལ་ཚ་གས་འགར་རམ་མང་ཤས་ཅག་ལ་ཚད་ཧ་ལམ་ཅག་ལངས་པའ་བསང་ལས་འགབ་ཚགསཔ་ཨན། ཡར་སད་ཡན་འགང་ལསཔ་མཐང་མ་མང་ཤས་ར་ ར་བ་བསད་པའ་དས་ཚད་ནང་འགར་བ་ག་རམ་པ་ག་ལད་མ་ཚགས་པར་བཤལ་མར་ལས་ཡདཔ་ལས་བརན་ཏ་ཨན་པས། ཨན་རང་ཕམ་ཚ་ག་ཁ་ཐག་ལས་ ཡར་སད་ཀ་འགར་རམ་འས་འབབ་ལན་པའ་ལ་ཚད་ནང་འགབ་ཚགས་ན་ག་དན་ལ་ ཨ་ལའ་ཡར་སད་ལ་རགས་འབད་ད་སམས་ཤགས་བསད་བཅག་དགཔ་འད་གལ་ཆ་ཤས་ཅག་ཨན། ཨ་ལ་ཡར་སད་ཡན་འགང་ས་ལས་མ་འད་གས་དཀའ་ངལ་ཡད་པའ་བར་སནམ་ཨན།ཨ་ལ་ཚ་ག་མ་ཚ་འད་ རང་བཞན་ཐག་ལས་སང་ཚགས་ན་དང་ དཀའ་ངལ་བསལ་ཏ་མ་ཚའ་དགས་པ་ཧལ་པར་འཐབ་ཚགས་ནའ་དན་ལ་ ཆང་ཀའ་བསང་ལས་རང་ རབ་སར་འབད་ན་འད་ཉན་ཁ་ཚ་ལས་སལ་ཐབས་གལ་ཆ་ཤས་ཅག་ཨན། ཨ་ལ་ཚ་ཡར་སད་འཕས་ས་ས་འག་བའ་རགས་མཚན་སན་པ་ཅན་ ཕམ་ཚ་གས་སན་ཁང་་ནང་ཡད་པའ་གས་བའ་ལས་བདཔ་ཚ་དང་གཅག་ཁར་བསན་གས་འབད་དག། གས་བའ་ལས་བད་ཚ་གས་ ཨ་ལ་འད་བརག་དཔད་འབད་ཞནམ་ལས་ འས་འབབ་དང་འཁལ་ཏ་སན་ཁང་སམ་སར་གཏང་དག།དས་ཚད།ཆ་ཚད་༢།ཅ་ཆས།༡་ ཀད་འབལ་ར་རས་ཀ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་བརག་ཞབ།(RNDA)ད་བ་༡༠།- དབང་པ་སན་ཞགས་ཤས་ན། (ཟར་སགས་༡༣།)༢་ དབང་པ་སན་ཅན་ཤས་ན་ག་དན་ལ་ཉན་ཁ་ཡད་པའ་ར་རན། (པར་རས་ཤག་བང་ + གནས་ཚལ་ཤག་ལབ)༣་ གནས་ཚལ་ཤག་ལབ།-དབང་པ་སན་ཅན་ཚའ་ཡར་བསད་ཡན་འགང་།༤་ གནས་ཚལ་ཤག་ལབ།དབང་པ་སན་ཞགས་ཀ་མ་ངམ་ལ་སར་བཏང་ག་རབ་སར།༥་ ཨ་ཀཤ་ག་ཉན་ཕ། (སང་དབ།)༦་ ང་ག་ཨའ་འད་ང་ག་རད་གགས་དག་ཤས། (སང་དབ།)


59

STAGE 3 SESSION 13 Identifying and Supporting children with Developmental Delays and Disabilities

Background Parents have learned about developmental milestones and how to assess using picture cards. During each session the facilitator told parents what to do if they noticed a developmental delay. They were encouraged to stimulate development according to age and to seek help from health clinic if children are behind in several development areas or extremely behind in one particular area of development, for example speech and language. In this session parents learn more about warning signs of developmental delays and disabilities and they also learn what to do. This session requires strong linkages between the ECCD and health.

Take Away Messages

Parents now understand that children go through changes in skill development in a predictable se-quence. There are certain milestones along the way.

Children generally achieve these milestones at a certain age. Developmental delays occur when the child has not reached these milestones at the expected time. Parents need to monitor development and stimulate children to achieve developmental milestones at appropriate age. Delays may be a warn-ing sign about a problem.

Early intervention is critical to address the problem and enable the child to lead a normal life and reach maximum potential. When children show developmental delays parents should talk to health profes-sionals at the outreach clinics. They can test the child and make referral.

Time: 2 hours

Materials

1. Rapid Neuro Development Assessment (RNDA) 10 Questions – To detect disability (Appendix 13)2. Risk Factors for detecting disability [Picture Cards + Information Sheet]3. Information Sheet – Developmental Delays and Disabilities4. Information Sheet-General Support for Persons with Disabilities5. Akash’s Day Out [ storybook]6. My Ama is my Best Playmate (storybook)



ག་སག་འབད་ན།(ཀ་ལ་ཕར་ན་ཡ་དང་པ་ལ་)ག་ཤག་ལབ་འད་ལག་ས་ཟར་སགས་༡༣པའ་ནང་དན་ལར་ཡན་ལག་སན་ཞགས་ཀ་ (སན་ད་ཝ་ཤན) མ་ངམ་འད་ལ་ཆ་རགས་དང་རབ་སར་འབད་དག།

༡་ ཨ་ལ་དབང་པ་སན་ཞགས་ཀ་དན་ཚན་ཡད་པའ་སང་དབ་གཉས་ལག༢་ དབང་པ་སན་ཞགས་ཀ་ཉན་བརའ་རགས་མཚན་ཡད་པའ་པར་ག་ཤག་བང་བས་སག་འབད།༣་ བར་དན་སད་ལན་འབད་ན་དང་ ལ་ན། ཉན་ན། སར་ན། རདམ་རད་ན་དང་ མན་བསམ་བཏང་ན་ དང་འབལ་བའ་བར་སན་ཤག་བང་ཚ་ག་སག་རབ་དག། བཅའ་མར་

གཏགས་མ་ཚ་གས་ གང་ག་ཤག་བང་ཚ་ཉན་བར་དང་འབལ་བའ་པར་རས་དང་འཁལ་ཏ་ འས་འབབ་ལན་པའ་ས་ཚན་ནང་བག།༤་ ཕམ་ཁས་བངས་པ་གཅག་དང་གཅག་ཁར་ས་ དབང་པ་ལ་སན་ཞགས་ཡད་པའ་ཨ་ལའ་ཁམ་ནང་འཕད་པར་འག་དག། ཨ་ལ་འད་ག་ཟ་ཚང་དང་མཉམ་གཅག་ཨ་

ལའ་སར་ལས་ད་དགཔ་དང་ ད་ཡང་ཁང་གས་ག་ཅ་ཟར་མ་འད་ནང་ལགས་ཤམ་འབད་ཚགསཔ་ཨན་ན་དང་།གཞན་ལས་རབ་སར་འཐབ་ད་ཡད་མད་ཀ་སར་ལས་ཕམ་ཚ་ལ་ད་ན། ཨ་ལ་འད་ལ་བན་ནའ་དན་ལས་ཁམ་ནང་བཟ་ཡད་པའ་རད་ཆས་ཅག་ ཁསམ་ས་འབག་དགཔ་དང་ ཨ་ལ་འད་དང་འཕད་པའ་སབས་ལ་ གཅས་སང་ག་ཐག་ལས་འབལ་བ་འཐབ་དག།

སར་མ། སང་ལ༼ས་ཚན་ལ༽

༡༠

ང་སད། ཡན་འགང་དང་དབང་པ་སན་ཞགས་ངས་འཛན། དན་ཚན་ང་སད་འབད་ན་ག་དན་ལ་ཕམ་ཚ་ལ་ ཡར་བསད་ག་འགར་རམ་དང་ ཡར་བསད་ཡན་འགང་ག་སར་ལས་ ཁ་སལ་ས་ག་བར་སད་ནའ་དན་ལ་ ད་བ་དག་པ་ར་བཀད་ན་ཨན།

ང་བཅས་ཆ་ཁབ་ ཡར་བསད་འགར་རམ་ག་སར་ལས་བརག་ཞབ་འབད་དང་འབད་བཞན་ད་ཡད། གལ་སད་ཁད་ཀ་ཁམ་ཚང་ཚ་གས་ “ཡར་བསད་འགར་རམ་” ཟར་མ་འད་ག་ཅ་ས་ཟར་འད་བ་ཅན ་ཁད་ཀས་ག་ད་ས་བཤད་བན་ན་ཨན་ན་བསན་གས་འབད་ན།

ཡན་ཏན་གསརཔ།

ངས་ཚག་སབ་བན་ན། ཡར་བསད་འགར་རམ་ཟར་མ་འད་ ཨ་ལ་ཚ་གས་དམགས་བསལ་ག་དས་ཚད་བཀད་ཡད་མ་ག་ནང་འཁད་ལ་ཐབ་ཚགས་པའ་རག་རལ་ཅག་ལ་སབ་ཨན། ཡར་བསད་འགར་བ་ག་རམ་པ་དང་འཁལ་ཏ་འབད་དག། ཨ་ལ་ཚ་གས་འགར་རམ་ད་ནང་སར་བཏང་ག་དས་ཚད་ལ་ལད་མ་ཚགས་ཏ་རང་འབད་རང་ འགར་རམ་འད་གས་ནམ་རན་ག་ག་རམ་དང་འཁལ་ཏ་རང་འགཝ་ཨན།

ཀ་ ཡར་བསད་ཡན་འགང་ཟར་མ་འད་ག་ཅ་ས? ཡར་བསད་ཡན་འགང་ཟར་མ་འད་ཨ་ལ་ཚ་གས་ ལ་ཚད་དང་བསན་པའ་འགར་རམ་ག་རག་རལ་ཚ་ དས་ཚད་ལ་བསབ་མ་ཚགས་མ་ལ་སབ་ཨན།

ཁ་ ཨ་ལའ་ཡར་སད་ཡན་འགང་ས་ལས་སང་པ་ཅན་ ང་བཅས་ཚ་གས་ག་ཅ་འབད་ན་ས? ཤག་བང་འད་ལག་ལན་འཐབ་ས་ ཨ་ལ་ག་ ཡར་བསད་གནས་ཚད་ཚ་ཕར་བཏན་འབད་དག། ད་ག་ཤལ་ལས་ ག་ཅ་ཐན་ན་ཨན་པས་ག་ལ་ས་ གཞ་དན་ད་ནང་ལ་་ ཨ་ལ་ལ་སམས་ཤགས་བསད་བཅག་ན་ག་ཐབས་ཤས་སག་དག།

ག་ གས་བའ་ཁད་རག་པ་ཚ་ལ་ཨ་ལའ་ཡན་འགང་ག་སར་ལས་ནམ་སབ་ན་ས? ཨ་ལ་འད་གཞ་དན་དག་པ་ཅག་ དཔར་ན་ ཁ་སབ་ན་ ལམ་འག་ན་ ཧ་ག་ན་ ཚ་ནང་དས་ཡན་རངམ་འབད་རང་ཡན་འགང་སང་པ་ཅན་སབ་དགཔ་ཨན། ང་བཅས་ཀས་ཨ་ལ་འད་ལ་དམགས་བསལ་ག་དགས་མཁ་འདག་ཟར་སབ་འང་།

ང་ འད་ག་ཅ་འབད? ཨ་ལ་ལ་རབ་སར་འབད་ན་ག་དས་ཚད་དག་ཤས་རང་ སས་བའ་ཉནམ་ལས་འག་བཙགས་ཏ་ལ་གསམ་ཚན་ཚད་ལ་ཨན། ཁད་ཀས་ཨ་ལ་འད་ལ་ དམགས་བསལ་ག་དགས་མཁ་དགཔ་འདག་ཟར་མན་བ་ཅན་ ད་འཕས་ལས་གགས་རམ་ཚ་ལན་དགཔ་ཨན། ཨ་ལ་སབ་ག་ནང་མ་བཙག་ཚན་ཚད་སག་ན་མ་འང་། ཨ་ལ་འད་རས་སས་ཨན་རང་གགས་རམ་ག་ད་མགགས་མགགས་ལན་ན་ག་བར་རབ་དགཔ་ཨན།


60

Getting Ready

Read information sheets about Developmental Delays; Warning Signs Poster (First Five California) and Support for Persons with Disability (SEN Division) found in the Appendix 13.

1. Read two storybooks featuring children with disabilities.2. Collect picture cards - Warning Signs for disabilities.3. Prepare symbol cards for communicating, seeing, hearing, moving, playing, and thinking. Partici-

pants will sort the pictures of warning signs into appropriate groups using these symbol cards.4. Visit a home of a child with disability, along with the parent volunteer. Talk to the families

about their child. Ask what s/he can do well? Ask the parent if they receive any supports from others? Take a homemade toy to give to the child. Interact with her in a caring way.

Minutes Activity (Group)

10

Introduction Identification of delays and disabilities – To introduce the topic ask parents some questions about developmental milestones and developmental delays to share and clarify understanding.Say: We have been assessing developmental milestones. If someone in your neighbourhood asked how you would explain the words “developmental milestones”?

New Knowledge Share the definition: A developmental milestone is a skill that a child gains within a specific timeframe. Milestones develop in order along a certain path. Children may not reach a milestone at the usual time but they will usually follow the sequence or path.

a. What is a developmental delay? [This is when a child does not reach a milestone at a designated time.]

b. What should we do if a child’s development is delayed? Use the card to find out the child’s level of development. Notice what comes next and try to stimulate the child in this area.

c. When should we talk to a health official about the delay? [If the child is far behind or delayed a little in several areas (such as speaking, walking, understanding, etc.] We might say that this child has special needs.

d. Why is this? The best time to help a child is from birth to age 3. If you think a child has special needs, ask for help right away. Don’t wait until the child starts school. Get help as soon as you can even if the child is small.



ཨ་ལའ་དབང་པ་ལ་སན་ཞགས་ན་ཨན་པའ་ཉན་བར་རགས་མཚན་ལ་ཤ་ཡད་མ་ནང་ལས་ གཅགཔ་འད་དམགས་བསལ་དགས་མཁ་འད་ཨན། ཨ་ལའ་དབང་པ་ལ་སན་ཞགས་ན་བཟམ་ཅག་འདག་མན་བའ་ ཉན་བར་རགས་མཚན་དག་པ་ཅག་ཁད་ཀས་མན་བསམ་གཏང་ས་བལ? སར་བཏང་ག་ཉན་བརའ་རགས་མཚན་གཤམ་འཁད་ལར་ཨནཿ

བ་སད། (དང་པ་རང་ཕམ་ཚ་གས་ཉན་བར་རགས་མཚན་ག་སར་ལས་ཤས་མ་ཤས་ འད་ལ་ཞནམ་ལས་རངམ་ཅག་གནས་ཚལ་འད་བར་སར་འབད་ན་ཨན།) ཉན་བར་རགས་མཚན། དན་བཏན་དང་དམགས་གཏད་རག་རལ་ག་ལགས་གབ་དཀན་ས་འབད་འང་ན། ད་ལས་ཨ་ལ་ཚ་གས་ གདང་ག་རམ་འགར་མ་འདཝ་ རགཔ་ཟ་ན། ང་ཚ་ན། བར་གདང་དང་ཕན་སམས་མ་བསད་ན། མག་ཏ་ག་འབལ་བ་མ་འཐབ་པར་སད་ན། གཞན་ག་སམས་གས་དང་རག་བ་མ་དག་ན། གཞན་སམས་ཅན་ཡང་ན་ཨ་ལ་ཚ་ལ་གནདཔ་བཀལ་ན་ག་ དཔའ་བཅམ་ན་དང་ལ་ཚད་འདན་འད་འབད་མ་གཞན་ཨ་ལ་ཚ་གས་ འབད་ཚགས་པའ་ལ་ཚ་ཁང་གས་འབད་མ་ཚགས་པ་ཅན་ ལ་ཆང་ཀ་ཅག་ལས་མ་འབད་རང་དབགས་འགམ་ན་ཚ་ཨན།

གཟགས་ཀ་རགས་མཚན། དང་པ་རང་ཕམ་ཚ་གས་ཉན་བར་རགས་མཚན་ག་སར་ལས་ཤས་མ་ཤས་འད་ལ་ཞནམ་ལས་རངམ་ཅག་གནས་ཚལ་འད་བར་སར་འབད་ན་ཨན། ཉན་བར་རགས་མཚན། ལག་ངར་དང་རངམ་ཚ་ས་ཀག་འང་ན་དང་ མ་འཇའ་ས་ས་ ཞལ་ཐག་ཁག་ཁ་ག་སད་ལམ་ཚ་བཏན་འང་།

མཐང་ན་དང་ག་ན་ལ་ ཡན་འགང་ལས་ན། ༔ དང་པ་རང་ཕམ་ཚ་གས་ཉན་བར་རགས་མཚན་ག་སར་ལས་ཤས་མ་ཤས་འད་ལ་ཞནམ་ལས་རངམ་ཅག་གནས་ཚལ་འད་བར་སར་འབད་ན་ཨན། ཉན་བར་རགས་མཚན། མག་ཏ་འཕར་ན། དངས་པའ་རགས་ལ་དམགས་གཏད་བསད་ད་བལ་ན་ལ་ལ་ཁག་རབ་ན། བ་སབ་ད་སད་ཤགས་བཏན་ཏ་སབ་ན་དང་ཡང་ན་ བ་འཇམ་ཏང་ཏ་ས་སབ་ན་ཚ་དང་ ཁ་སད་ཡར་སད་ལ་ལ་ཁག་འང་།


གལ་སད་ད་བཟམ་ག་ཉན་བར་དང་རགས་མཚན་ མཐངམ་འདཝ་ཅག་འབད་བ་ཅན་ འབལ་ཡད་ལས་ས་ཚ་ལས་གགས་རམ་ལན་ན་འད་ སམས་ཁར་ལས་བརད་ན་མ་འང་། ག་ཅ་ས་ཟར་བ་ཅན་ དཀའ་ངལ་ད་བཟམ་བཅས་ན་ག་དན་ལ་ གས་བའ་འཕད་བསན་དང་སན་བཅས་ལག་ལན་འཐབ་དག། དཀའ་ངལ་ད་ཚ་ ཧ་མ་ལས་རང་སལ་ཚགས་པ་ཅན་ ཨ་ལ་ཚ་གས་རང་བཞན་ག་མ་ཚ་སང་ཚགས་ན་དང་ གཞན་ཆ་རགས་ཚ་དང་གཅག་ཁར་འབལ་བ་ལགས་ཤམ་ས་འཐབ་ཚགས། ཕམ་ཚ་གས་དས་ཚད་ཁར་ངས་ལན་དང་རབ་སར་མ་འབད་བ་ཅན་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ ཡར་སད་ཀ་ག་སབས་ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་ཚ་ གང་འཕལ་མ་འག་བར་ ཆད་ལས་ན་དང་རག་རལ་ག་ར་ལ་ཁབ་ན་ལ་ཁག་གཏང་འང་།

༡༠

དབང་པ་སན་ཞགས་ལ་སམས་དགའ་ཏག་ཏ།

• ཐང་ན་ཐན་ཏ་ མ་ར་ག་བར་ན་མ་ཊར་ཕད་ད་ར་བཞག་ས་ གལ་གཉས་བཟ། འད་ཆ་སན་གས་གང་བའ་ཆ་བརལ་འག་སའ་ཟམ་ག་བར་མཚན་བཏནམ་ཨན།

• བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་ག་ར་ གལ་རམ་གག་ས་ཟམ་ག་ལས་འག་ན།• བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་ མག་ཏ་བསམ་ས་ རདམ་རད་ན་ཨན། ཆ་རགས་གཞན་མ་ཚ་གས་ མག་ཏ་འདམ་མ་ཚ་གས་ གཟགས་ལ་ལགཔ་མ་

འདགས་པར་ ཁ་བཀད་འབད་ད་ལམ་འག་ན་ལ་ལམ་སན་འབད་དག།

མག་ཏ་མཐང་མ་ཚ་ལམ་འག་བ་ཅན་ ག་ད་ཅག་ འཇམ་ཏང་ཏ་ས་འག་ཚགསཔ་ཨནམ་མ་ཚད གལ་སད་ མག་ཏ་མ་མཐང་མ་ཨན་པ་ཅན་ ག་ད་ཅག་དཀའ་ངལ་འབང་ད་ཡད་ག་ མག་ཏ་བསམ་ས་ལམ་འགཝ་ད་ཧ་ག་བས། གཞན་ག་རབ་སར་ལ་བརན་དབང་པ་སན་ཞགས་ཚ་གས་ཡང་ རང་བཞན་ག་ སར་བཏང་ག་མ་ཚད་བཟམ་ས་རང་སང་ཚགས།


61

There are different warning signs that may indicate that the child has a disability – one with special needs. Can you think of some warning signs that a child may have a disability? Here are some general warning signs:

Behavioural – First ask parents if they know some warning signs, then share this information.Warning signs: Lack of attention and ability to focus, extreme aggression or shyness, body rocking, does not seek affection, make eye contact, and do not want to be touched or comforted. May try to harm animals or other children, gets upset when trying to do simple tasks that other child of same age can do.

Physical signs – First ask parents if they know some warning signs and then share this information. Warning signs: stiffness of arms and legs, limp body; clumsy manner

Delays in vision and hearing: Ask parents if they can think of some warning signs. Then share this information: Rubbing of eyes; difficulty focusing on objects; talking too loudly or too softly; failing to develop sounds.

Wrap-up:

Remember to seek help if you see these warning signs. There might be a medical intervention which can correct the disability problem. If these are corrected early, children will lead a normal life and catch up with peers. When intervention delays, child might miss important “windows” for development.

10

Disabilities Energizer: • Form two lines on the ground, approximately ½ metre apart. This represents a bridge

crossing a river filled with crocodiles.• Participants line up and walk the bridge. • Repeat the activity, this time blindfold the participants. Others can help to guide the

“blindfolded persons” with verbal cues.

Remember how easy it was to walk over the bridge with sight; and how difficult it was with blindfold. With the help of others, those blindfolded can lead a normal life. Think about how you felt as you walked with the blindfold and remember to be patient and encouraging to those with disabilities.



༡༠

སང་ལ་ ༼ས་ཚནལ༽

ས་ཚན་གསམ་ས་བག། དབང་པ་སན་ཞགས་ཀ་སང་དབ་གསམ་ལས་གཅག་བཀམ་སལ་འབད།

• ས་ཚན་ར་ར་གས་སང་དབ་གཅག་ལག་ན།• སང་འད་ག་གནད་དན་ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་ག་ཅ་འདག་ག་གས་ཐག་གཅད་ན་ཨན།• མ་དམངས་ལ་སབ་ན་ག་དན་ལ་འཆར་གཞ་བརམ།

༥

ཤས་བ་གསརཔ།

དབང་པ་སན་ཞགས་ཨནམ་ངས་འཛན་འབད་ཚར་ཞནམ་ལས་ ཨ་ལ་ག་རད་ལ་ སམས་ཤགས་དང་ལགས་གབ་ལ་དམགས་གཏད་བསད་དགཔ་འད་གལ་ཆ་ཤས་ཅག་ཨན། ར་མཚན་ད་འབདཝ་ལས་བརན་ དབང་པ་སན་ཞགས་ཀ་ཨ་ལ་ཚ་གས་ རང་བཞན་ག་བཀད་རས་དང་འཁལ་ཏ་ ཡར་བསད་འག་ན་ལ་དཀའ་ངལ་མ་འང་ན་དང། ལག་པར་ད་ བམས་བར་དང་རབ་སར་ལགས་ཤམ་བན་པ་ཅན ་མ་ཚ་རང་བཞན་ག་ དགའ་ཏག་ཏ་དང་ལགས་གབ་ཅན་ལ་ ཡར་སད་འག་ན་ལ་དཀའ་ངལ་མདཔ་ཨན།

ང་བཅས་ཀ་མ་ས་ནང་ལ་དབང་པ་སན་ཞགས་ཀ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་བམས་བར་དང་རབ་སར་མ་ཐབ་པའ་དཀའ་ངལ་གནམ་མད་ས་མད་ཡདཔ་ཨན་པས། ང་བཅས་ཆ་ཁབ་དབང་པ་སན་ཞགས་ཀ་སར་ལས་མན་བསམ་གཏང་ས་ ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་འབད་ཚགས་ན་ཨན་པས་ག་ག་སར་ལས་ སང་ལ་ཅག་འབད་ན་ཨན། ཨ་ལ་སར་བཏང་དང་དབ་བ་མདཔ་འབད་ དབང་པ་སན་ཞགས་ཚ་ལ་རབ་སར་འབད་དགཔ་འད་ ཕམ་ཚ་ག་གཞ་རན་འགན་ཁར་ཅག་ཨན། ང་བཅས་ཀས་ཁང་ལ་རབ་སར་དང་ཆ་བཞག་ག་ཅ་རང་འབད་ཡ་ག་རང་གས་རང་ལ་ད་བ་བཀད་ད་དན་ཚར་འབད་ད་བལ་ག།

༢༠

སང་ལ ༼ས་ཚན་ལ༽

ཀ་ མཉམ་རབ་ཀ་ཐག་ལ་འག་ག་ཡག་ཚག་ཤག་ཁམ་འད་མཇག་བསཝ་ས་འབད།ཁ་ སང་ལ་འད་ད་བཟམ་ས་འག་འདན་འཐབ། ས་ཚན་གཅག་གས་ཤག་ཁམ་འད་ག་ཆ་ཤས་ཅག་འབད་ད་གཞན་དང་གཅག་ཁར་བར་སར་འབད་

བཅགག་ ཐབས་ཤས་གཅག་འད་ སང་ལ་ཚ་ ས་ཚན་སམ་ཅག་ནང་མཇག་བས་ན་ཨན། མ་ངམ་དང་པ་འད་གས་ ཨང་དང་པ་འད་སབ་ན་དང་ མ་ངམ་

གཉས་པ་འད་གས་ བཅད་ཐག་གཉས་པའ་ལན་སབ་ན་ ད་ལས་མ་ངམ་གསམ་པ་གས་བཅད་ཐག་གསམ་པའ་ལན་སབ་ན། ཐབས་ཤས་གལ་ཅན་བར་སར་མ་འབད་བར་ད་ སང་ལ་འད་ལག་ས་ཨང་༡པ, ༢པ་དང་༣པ་ལས་འག་བཙགས་དག།

ང་ མཇག་སད་ནང་ལ་ ཨ་ལ་དབང་པ་སན་ཅན་ཚ་གས་ འབད་ཚགསཔ་དང་ ཡར་བསད་ག་ནས་པ་ཧལ་བ་འབད་ཚགས་ན་ག་དན་ལ་ གགས་རམ་དགཔ་ཨནམ་ད་ གང་འཕལ་འག་ན་ག་དན་ལ་ བཟའ་ཚང་དང་གཅས་སང་པ་ཚ་ལས་རབ་སར་ལགས་ཤམ་དགཔ་ཨན།

ང་བཅས་རའ་བཟའ་ཚང་ནང་ཡད་མ་དབང་པ་སན་ཞགས་ཚ་ལ་ང་བཅས་ཀས་ད་ལ་རབ་སར་འབད་བཞན་ད་ཡད་མ་འད་ག་ཅ་རང་ས?

ང་བཅས་རའ་བཟའ་ཚང་ནང་ཡད་མ་དབང་པ་སན་ཞགས་ཚ་ལ་ང་བཅས་ཀས་རབ་སར་མ་འབད་མ་འད་ག་ཅ་རང་ས?

ང་བཅས་རའ་བཟའ་ཚང་ནང་ཡད་མ་དབང་པ་སན་ཞགས་ཚ་ལ་ང་བཅས་ཀས་རབ་སར་ག་ཅ་རང་འབད་ན་ས?


62

10

Activity (Group Work) Form 3 groups. Distribute one of three storybooks on disabilities.

• Each group reads one book.• Decide what is important about this story.• Plan to tell others in plenary.

5

New Knowledge If a disability is identified, it is important to focus on the child’s strengths. Children with disabilities do not follow a normal pattern of development. However, this will not stop them from leading a normal and happy life, as long as they receive love and support.

Often in our community, children with disabilities do not receive adequate love, support and attention. Let’s do an activity to think about children with disabilities and what we might be able to do. Let us reflect on how we treat and support them by asking ourselves some questions.

20

Activity (Group work)

a. Together complete the chart in the text box below.b. Conduct the activity in this way: One group works on each component of the chart; then

shares with others.c. Another method is to complete this in one large group. First person says no.1, second

person answers second column: and third person answers third column. Then start again with no.1, no.2 and no.3 until a number of important ideas have been shared.

d. In conclusion, summarize that children with disabilities can and need to be able to develop to their full potential and that they need the support of caregivers and family members to do that.

What are some things we are currently doing to support children with disabilities in our families?

What are some things we are not doing to support children with disabilities in our families?

What are some things we could do to support children with disabilities in our families?



༡༠

དཔ་སན ཤས་བ་གསརཔ།

སབ་སན་པ་འད་གས་ ཨ་ལ་དབང་པ་སན་ཅན་ཚ་བལ་རག་འབད་དག་པའ་སར་ལས་སབ་ན། ཁ/མ་གས་ཨ་ལ་གས་ག་ཅ་འབད་ཚགས་ན་མས་ག་ བལ་རག་འབད་ཞནམ་ལས། ཁ་/མ་གས་རད་ཆས་ཤག་བང་ལ་བལ་ས་ ཨ་ལ་ད་ལ་ ག་ཅ་གས་ས་བ་བསད་ཚགས་ན་མས་ག་དང་ ཕམ་ག་ས་ལགས་ཁར་སང་ས་ ཨ་ལ་ལ་རད་ཆས་འད་བན་པ་ཅན་ཁད་མད་ག་ཟར་འད་བལ་ན། ད་ལས་སབ་སན་པ་གས་ ཕམ་དང་ཨ་ལ་གཉས་ཀ་གདང་ལན་ཚ་ ག་ད་ས་འདག་ག་སབ་བན་ན།


ང་བཅས་ཀས་སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་གནད་དན་ ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་འད་རང་ དབང་པ་སན་ཞགས་ཀ་ཕམ་ཚ་ འཕལ་འཕལ་ང་ཚ་ན་དང་དཔའ་ཞམས་ན་འང། ག་ཅ་འབད་ཟར་བ་ཅན་དབང་པ་སན་ཤགས་ཀ་ཨ་ལ་ཚ་ བདག་འཛན་འཐབ་ན་འད་ལ་ཁག་ཅག་ཨནམ་ལས་ བཟའ་ཚང་ད་ཚ་ལ་ ང་བཅས་ཀ་རབ་སར་དགཔ་ཨན། ཁང་ག་དཀའ་ང་ཚ་ང་བཅས་ཀས་ངས་ལན་འབད་ད་ རབ་སར་ག་ད་དག་དག་བན་ན་འད་ཁག་ཆ། ད་རས་ག་ཅ་རང་གས་བསན་འབད་ཡ་ག་ བསར་ཞབ་དང་།

༥

ཁམ་ལ།ཀ་ མ་ས་ནང་ལ་ཨ་ལ་དབང་པ་སན་ཞགས་ཀ་གནས་སངས་ཚ་ཧ་ག་ན།ཁ་ ཨ་ལ་དབང་པ་སན་ཞགས་ཡད་མ་བཟའ་ཚང་ས་སར་སང་ས་ རབ་སར་དང་ཨ་ལ་ཡར་བསད་ཀ་རད་ཆས་བན་ཏ་སམས་ཤགས་བསད་བཅག་དག།ག་ ཤལ་མའ་འཛམས་འད་ནང་ལ་གས་བསན་ག་ཅ་འབད་འང་ག་འཆར་གཞ་ཚ་བརམ་དག།

གས་བསར་ལམ་སན།༡་ ཨ་ལ་ལ ཡར་སད་ཡན་འགང་ མང་རབས་ཅག་ཡད་པ་ཅན་ ཡངན་ གཞ་གནས་གཅག་ནང་ལ་ཡན་འགང་འཚབས་ཅན་གཅག་ཡད་པ་ཅན་ ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་འབད་

ན་ས?༢་ གས་བའ་གགས་རམ་ལན་དག་པའ་དས་ཚད་དག་ཤས་ནམ་ཨན་ན? ག་ཅ་འབད?༣་ ཨ་ལ་དབང་པ་སན་ཞགས་ཨན་པ་ཅན་ ཁང་གས་མ་ཚ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་གབ་འབས་ཅན་ས་ག་ད་སད་ཚགས་ག།

བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།ང་བཅས་རའ་མ་ས་ནང་ལ་ བཟའ་ཚང་དང་ཨ་ལ་དབང་པ་སན་ཞགས་མ་ཚ་ལ་རབ་སར་ག་ད་ས་འབད་ཚགསཔ?


63

10

Model New Practice

Having noticed the child with disability, the facilitator talks to the parents. Facilitator notic-es what the child is able to do. S/he looks at the toy chart to see what might stimulate the child. S/He makes a toy for the child and goes to the parents and asks if s/he could give the toy to the child. Facilitator tells about the reaction of the parents and the child.

Wrap-up

It is important to remember that parents of children with disabilities sometimes feel embar-rassed about their child. Why is that? Such parents need our support. Taking care of a child with disabilities is very difficult. Let us understand the stress they undergo and try to offer support.

5

Homework a. Understand the situation in the community regarding children with disabilities.b. Reach out to a child or family of a child with disability. Offer support or toys to stimulate

the development.c. Plan to discuss what will happen during the next meeting.


1. What should we do if the child has several developmental delays or serious delay in one area?2. When is the best time to get medical help and why?3. If a child has a disability, how can they lead a happy and productive life?

Ideas for Reflection and Action How can we support families and children with disabilities in our community?



མ་ ་ ། བ་ ས་ །རདམ་གལ་ཆ་ཧང་། རད་ཆས་བཟ་ལ།

རབ་ཁངས།ཨ་ལ་གས་རདམ་ར་བའ་ཞར་ཁ་ལབ་ས་འགཝ་ཨན། ད་ལ་བརན་ཏ་ ཕམ་ཚ་གས་ ཨ་ལ་ཡར་སད་དང་འབལ་བའ་རད་ཆས་ཀ་ དགས་དན་ཧ་ག་ན་ལ་ལན་ཐབས་འབདཝ་ཨན་པའ་ཁར་། ཡར་སད་ཀ་གཞ་གནས་བཞ་ཡར་སང་རབ་ནའ་དན་ལ་ རད་ཆས་ག་ད་ས་བཟ་ན་ཨན་ན་དང་། ལག་ལན་འཐབ་ན་ཨན་ན་ཧ་ག་ན་ལ་ཕན་ཐགས་ཚགསཔ་ཨན། ཕམ་ཚ་ག་རད་ལ་ རདམ་ར་ནའ་ དང་འདད་གང་འཕལ་གཏང་ན་དང་།ཡར་སད་ཀ་དན་ལ་མཁ་བའ་ རན་གང་ཉང་བའ་རད་ཆས་བཟ་ན་དང་ ད་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་ནའ་དང་འདད་བསད་བཅག་ན། དའ་དན་ལ་ ཕམ་ཚ་གས།

༡་ རད་ཆས་ཚ་ རན་གང་ཉང་པའ་ར་ཆས་ལག་ལན་འཐབ་ས་བཟ་ན།༢་ སན་བཞག་ཞནམ་ལས་བཤད་པ་རབ་ན།

ཀ་ རད་ཆས་ཟར་མ་ག་ཅ་ར་ས།ཁ་ ད་ཚ་ག་ད་ས་བཟཝ་ཨན་ན།ག་ གཞ་གནས་བཞ་ཡར་སད་བཏགས་བཅག་ནའ་དན་ལ་ ད་ཚ་ག་ད་ས་ལག་ལན་འཐབ་ཚགསཔ་ས།

ཐན་སད་ཀ་ར་ཆས།• རད་ཆས་ཤག་བང་། (ཟར་སགས་༢༠པ།)

རདམ་རད་ན་འད་ ཡར་སད་ཀ་དན་ལ་ཁག་ཆ་བའ་སར་ག་ བར་དན་ཤག་བང་། (ཟར་སགས་༢༡པ)• རད་ཆས་བཟ་ནའ་ར་ཆས།

སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན།རདམ་རད་ན་འད་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ ལབ་སང་འབད་ནའ་དན་ལ་མཁ་བའ་ཐབས་ཤས་གལ་ཅན་ཨན་པའ་ཁར་ ཨ་ལ་ཚ་ཡར་སད་ག་ད་ས་ འག་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་སན་མ་གཅག་ཡང་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ རང་སའ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ རདམ་རད་ཐག་ལས་ ལབ་སང་འབད་ན་ལ་ཆ་རགས་འབད་ཚགསཔ་དང་། ད་ཡང་ རདམ་ར་ནའ་དན་ལ་མཁ་བའ་ འས་འབབ་ལན་པའ་དས་ཚད་བན་ན་དང་ ཨ་ལའ་གནས་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ གཞ་གནས་ཀ་ཚར་བ་ཡར་སད་བཏགས་ན་ལ་ཕན་ཐགས་ཡད་པའ་རད་ཆས་ ཉན་སང་དང་ལནམ་ཡདཔ་ངས་བརན་བཟ་དག། ཕམ་ཚ་གས་ རན་གང་ཉང་ས་ས་འཐབ་པའ་ར་ཆས་ལག་ལན་འཐབ་ས་ ཨ་ལའ་ལ་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ རད་ཆས་བཟ་ཚགས།

ཨ་ལ་ཚ་གས་དས་ཚད་རངམ་ག་རང་ལ་ རད་ཆས་དང་གཅག་ཁར་རདམ་ར་བའ་སབས་ བསན་ཁག་ཁ་འག་སད། ཨ་ལ་ཚ་བསན་པའ་སང་ལས་ ཁང་གས་ལབ་སང་མ་འབད། ད་འབདཝ་ལས་ རད་ཆས་སར་ཏ་ ལག་ས་ར་ས་བ་ཆ་ཏག་ཏ་བཟ་དག། དཔར་ན། དམ་དང་འགབ་ཨ་ལ། ཐགཔ་དང་བལ་ལ་སགས་པའ་རད་ཆས་ཚ་ ལ་ན་ས་སའ་ཨ་ལ་ཚ་གས་ རད་རགས་ས་ཚགས་ཀ་དན་ལ་ལག་ལན་འཐབ་བཏབ་ཨན། ཨ་ལ་ཚ་རད་ཆས་འད་ཚ་ལ་བསན་ན་མད། ད་ཡང་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ རང་སའ་མན་བསམ་གཏང་ཐངས་དང་ རག་པ་ག་ཐག་ལས་ རད་ཆས་ཚ་ག་ལག་ལན་སར་ཏ་ར་མ་ལ་བརན་ཏ་ཨན།


64

STAGE 3 SESSION 14

Importance of Play – Toy Making

Background

Play and learning go hand in hand for children. This is will also help parents understand the concept of developmental toys and how to produce and use toys to stimulate four developmental domains. Parents will develop appreciation for play, learn how to make low-cost developmental toys and use them.

Parents will:

1. Develop toys from low cost materials2. Display and talk about:

a. what the toys are, b. how they are made, c. how they can be used to stimulate the four domains of development

Resources Materials

• Toy Cards (Appendix XX) • Information Sheet: Importance of Play for Development (Appendix XXI)• Materials for toy making

Take Away Message

Play is an important means by which children can learn actively and it is a predictor of how well children are developing. Parents can help children learn through play by providing adequate time for children to play and ensuring that materials are stimulating and safe for the level of the child. Parents can produce age appropriate toys from locally available low cost materials.

When children play with a toy over an extended time period, they may become bored. When children are bored they are not learning. Change the toy in some way to make it interesting again. Some toys like blocks, dolls, ropes and balls can be used in many ways by different ages. Children do not become bored of them because the child changes the toy’s use according to child’s own thinking and creativity



ག་སག་འབད་ན།༡་ རད་ཆས་ཁག་ཆ་བའ་སན་ཆས་ལབ་བན་ན། (ཟར་སགས་༡༤པ)༢་ རད་ཆས་ཤག་བང་ཚ་ལགས་ཤམ་ས་བལ་ཞནམ་ལས་ རད་ཆས་ལ་ཤ་བཟ། (ཕ་མའ་ཤས་ཡན་ཤག་བང་ག་ལག་ཆས་ ཅ་པ།)༣་ ཕམ་ཚ་དང་མཉམ་གཅག་བཟ་ནའ་རད་ཆས་ངས་འཛན་འབད་ན།༤་ སབ་སན་པ་གས་ ཨ་ལ་ལ་ཚད་ ར་ར་བཞན་ག་དན་ལས་ ར་ཆས་མ་འདཝ་ལག་ལན་འཐབ་ས་ རན་གང་མད་པའ་རད་ཆས་ ཉང་ཤས་༡-༢ དམ་ཅག་བཟ་དག། ད་

གས་ས་ས་བ་དང་འདད་། ད་ལས་ཉམས་མངས་དང་འབལ་བའ་རག་པ་ཡར་སང་རབ་ཨན། དའ་ཐག་ཁར་ རད་ཆས་ཚ་ སབ་སན་པ་གས་ ཕམ་ཚ་གས་ཁམ་ནང་འཕད་པར་འག་བའ་སབས་ལ་ལག་ལན་འཐབ་ཆག།

༥་ ལ་ཚད་ ས་ཚན་ ༠-༡; ༢-༤; ༤-༦; ༦-༨ ཀ་ཐག་ལ་བར་མཚན་ཆང་ཀ་བཞ་བཟ།༦་ ཁམ་ནང་འཕད་པར་འག་བའ་སབས་ལ་ ཕམ་ཚ་ལ་ རད་ཆས་བཟ་ནའ་དན་ལས་ར་ཆས་ཚ་འབག་ཤག་ཟར་སབ་ན།


65

Getting Ready

1. Read Handout – Importance of Play (Appendixn14)2. Study the Toy cards and make several toys on the sheets (Appendices PEC Tool E)3. Identify toys to make with the parents. 4. Facilitator should produce at least 1 or 2 no-cost toys for each age category using different materials.

It will increase interest, enthusiasm and practical knowledge. In addition the facilitator can use these toys during parent home visit

5. Produce four small signs with the age clusters: 0-1; 2-4; 4-6; 6-8.6. Ask parents to bring materials for toy making during home visits



མ་ འ་ བ་ ས་ ། ང་བཅས་ཀས་ག་ཅ་ལབ་ཅ? ང་བཅས་ག་ད་ས་གར་ཡ?

རབ་ཁངས།སབ་སན་པ་འད་གས་ལས་རམ་འད་གས་ཕན་གནད་ངས་འཛན་འབད་ནའ་དན་ལས་དས་རམ་དང་པ་ལ་ གཞ་རན་འབད་ད་ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་གར་བ་བརག་ཞབ་འབད་ད་བལ་དག། ཕམ་ཚ་གས KAP དང་འབལ་བའ་ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་གཞ་དན་གཙ་བ་གསམ་ག་གར་བ་བསམ་ཞབ་འབད་ད་ ཁང་གས་ག་ད་ཅ་ལབ་སང་འབད་ཚགས་ནག་ག་ད་ཚ་ལ་ངལ་རངས་བསད་དག། ད་བཟམ་ས་ཕམ་ཚ་གས་ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ཡར་སད་དང་ལགས་གབ་དང་འབལ་བའ་ ཕམ་ག་བརད་ལ་ཕན་གནད་ཅན་ག་མཁ་ཆས་གཞན་ཡང་ལབ་དགཔ་ངས་འཛན་དག།སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན།ཕམ་ཚ་གས་ རང་ག་ཨ་ལའ་དན་ལ་ ག་དན་ལགས་ཤམ་ས་ལན་ཏ་ མ་འངས་པའ་ཨ་ལ་ཚ་ མཐར་འཁལ་ཅན་དང་ལགས་གབ་ཡདཔ་བཟ་ན་ག་དན་ལས་ ཨ་ལ་སང་གཞག་ག་ཤས་ཡན་འཐབ་མ་ལ་ ང་བཅས་ཕམ་ཚ་ཡང་ ངལ་རངས་དང་གཅག་ཁར་ དས་ཚད་ལན་ཏ་ ཐབསས་ཤས་དང་རག་པ་གསརཔ་ཐབ་ན་ག་དན་ལས་ རང་ག་ཨ་ལའ་དན་ལ་ འཛམས་འད་ནང་ལ་བཅའ་མར་གཏགས་ཏ་ ད་ཁར་ལས་ཐབ་པའ་རག་རལ་ཚ་ ལག་ལན་འཐབ་ས་ ཨ་ལའ་རད་ལ་ ཡར་སད་ཀ་འགར་བ་ངས་གཏན་ཡདཔ་བཟ་ན་འད་གལ་ཆ། དས་ཚད།་ཆ་ཚད་༢།ག་སག་འབད་ན།༡. ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་གཞ་དན་གསམ་དཔ་མཚན་འབད་ནའ་དན་ལ་སར་ཡག་གསམ་བཟ་ཏ་ ར་ར་ལ་མང་ར་བཏགཧ་ན།་དཔར་ན་ “ཨ་ལ་ཚ་ལ་ག་ཅ་དག-གཟགས་ཁམས་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་སང་སད་ན་།”༢. ས་ཚན་སང་ལ་ག་དན་ལ་ཚན་སག་དང་པ་ས་ཚ་བས་འགག་འབད།༣. དན་ཚན་ང་སད་འབད་ན་ག་དན་ལ་ཞབས་ཁ་འད་ལབ། འབག་ཡལ་འད་ནང་དགའ་བ་ལ། འབག་ཡལ་འད་ནང་སད་པ་ལ། དགའ་མ་དགའ།་སད་མ་སད། འབག་པའ་རལ་ཁབ་ན།

ཨ་ལ་ཚ་ལ་བམས་པ་ཡང་སད། ཨ་ལ་ཚ་ལ་བར་བ་ཡང་སད། དགའ་སད་ལན་པའ་བཟའ་ཚང་ནང་། ཡར་བསད་ལགས་ཤམ་འག་བཅག་ཅ།སབ་དས་འད་ག་སང་ལ་དང་པ་ར་ ས་ཚན་ར་གས་ཞབས་ཁ་འད་ལ་ཤ་ལ་ཀ་གསརཔ་ཅག་རམ་འབ་འབད་ན་ཨན། ཞབས་ཁ་ག་བརད་དན་ད་ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་གཞ་ར་བར་སན་འབད་མ་གསམ་ལས་གང་རང་གཅག་ལ་གཞ་ས་བརམ་ན་ཨན། ཁང་ཞབས་ཁ་ཤ་ལ་ཀ་ཅག་འབ་ན་ག་དན་ལ་ཤག་ག་ར་དག།


66

STAGE 4 SESSION 15 What did we learn? How have we changed?

Background

Facilitator can assess changes in child wellbeing baseline (Stage1) to identify programme impact. Par-ents can reflect on changes in Knowledge Attitude &Practice (KAP) related to three key areas of child wellbeing and appreciate how much they learned. They may also identify other things that would like to learn that will impact on their ability to provide for their children.

Take Away Message

Parents have the most influence over a child’s future success. Parents should celebrate how much they have learned. They should be applauded for the sacrifices of time to attend the meetings and for trying new practices. At this time parents should be able to see the positive differences in their children’s de-velopment due to these efforts.

Time: 2 hours

Getting Ready

Prepare three posters to represent the three areas of child wellbeing. Use markers to make a title for each poster: “What Children Need – Healthy and Strong”

1. Keep crayons: different cloured markers and pencils ready for group work.2. Learn a value laden song to introduce the session. (Druk yul dhe na gawalu, druk yul dhe na kiba

lu…)In one activity of this session each team will write another stanza to this song related to one of the three child wellbeing indicators They will need a paper to write the stanza of the song,



དས་ཚད། སང་ལ།

༡༠

ང་སད།

སབ་སན་པ་གས་ སབ་དས་འད་ག་དམགས་དན་དང་དན་ཚན་གས་བསན་འབད་དགཔ་ཚ་ག་སར་ལས་སབ་ན། (སབ་དས་རའ་མག་ག་རམ་༤པའ་ནང་བལ།)

ད་ལ་ཚན་ཚད་ཀ་བར་ན་ ང་བཅས་ཆ་ཁབ་སབ་དས་༡༤་ཚན་འཛམས་ཅ།ད་ང་བཅས་གས་བསན་འབད་ན་ག་དན་ལ་སབ་དས་གཅག་ལས་བརལ་མདཔ་ལས་ ད་ལ་ཚན་ཚད་ག་ཅ་ལབ་ཅ་ག་མན་བསམ་གཏང་ན་དང་ ད་ལས་ཕར་ཨ་ལ་ག་ར་བ་གབ་ཚགས་ནའ་དན་ལ་ ཆ་རགས་འབད་དགཔ་ཚ་ཨན། ང་ག་ཁ་ཐག་ལས་འབད་རང་ ད་ལ་ཚན་ཚད་ང་བཅས་ག་ར་གས་ཨ་ལའ་ནས་པ་ཧལ་བ་ར་བསད་གཏང་ན་དང་ ང་བཅས་ཚ་གས་ཨ་ལ་གཅས་སང་ལ་གར་བ་འག་ཚགས་མ་འད་ལ་སམས་དགའ་ས་དཔའ་ཉམས་བསད་ད་འང་ཟར་བའ་ར་བ་ཡད།

ད་ང་བཅས་ཆ་ཁབ་ ཞབས་ཁ་འཐན་ཐག་ལས་འག་བཙག་ན། (ཞབས་ཁ་འད་ག་སག་འབད་ན་ག་དབ་ ཚན་ནང་ལ་སན།)

ཧ་མའ་ཟཝ་ ད་ཚ་ནང་ལ་ང་བཅས་གས་ཨ་ལའ་འགར་རམ་དང་ སར་བཏང་ཨ་ལའ་བད་སད་ར་བསད་གཏང་ཐབས་ལ་ཨ་ལ་ལ་ ཁག་ཆཝ་ག་ཅ་དགཔ་ཨན་ན་དང་ ཕམ་ཚ་གས་ རབ་སར་ག་ཅ་འབད་དགཔ་ཨན་ན་ ཚ་ག་སར་ལས་ བསན་གས་འབད་ཚར་ཏ་ཡད། ཨ་ལ་ཆང་ཀ་ས་སད་པའ་དས་ཚད་འད་ གནམ་མད་ས་མད་ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་འབད་བརཝ་ཨན། དའ་ནང་་ ཕམ་ཚ་ག་འཚ་སང་དང་རབ་སར་ལས་བརན་ཏ་ ཨ་ལའ་ཡར་བསད་ལགས་ཤམ་ས་འག་ན་ལ་ ཁད་པར་སམ་བཟ་ཚགས།

ང་བཅས་ཆ་ཁབ་ཀས་ ཨ་ལ་བདག་འཛན་འཐབ་པའ་སབས་ ཨ་ལ་ཡར་སད་ཀ་གཞ་ར་གསམ་ལ་དནམ་སན་ཏ་འབད་དགཔ་ད་ ཨ་ལ་ཚ་བད་ཏག་ཏ་དང་སག་སང་ དགའ་ཏག་ཏ་དང་རག་པ་གསལ་དགས་ ཉན་སང་དང་སང་སབ་ཀ་ཐག་ལས་ བཞག་དག་པའ་སར་ལས་ལབ་ཚར་ཏ་ཡད།

༣༠

སང་ལ ༼ས་ཚན་ལ༽

ང་སད།

ད་ལ་ཚན་ཚད་གཅག་ཁར་སད་ས་ག་ཅ་ར་ལབ་ཅ་ག་བལ་དགཔ་འད་གལ་ཆ། ཨ་ལ་ཚ་བད་ཏག་ཏ་དང་སག་སང་དགའ་ཏག་ཏ་དང་ རག་པ་གསལ་དགས་ ཉན་སང་ཅན་དང་སང་སབ་ཀ་ཐག་ལས་ བཞག་ན་ག་དན་ལ་ག་ཅ་རང་ཧ་ག་ཡ་ག?

འཐས་མ་འདན་འད་འབད་མ་ སར་སར་ས་ཚན་གསམ་བཟ་ས་ ཅག་ཁར་སད་ན། ས་ཚན་ར་ལས་འག་འཁདཔ་་ཡང་ན་ ཟན་བས་བཏབ་མ་ཅག་བཙག་འཐ་འབད་ན། ས་ཚན་ར་ལ་སར་ཡག་ཤག་ག་ར་དང་ས་ཚན་སང་ལའ་འབ་དབ་ར་སད་ན།


67

Time Activities

10

Introduce

We have been meeting for 14 sessions. We have only one more to come. This is the time for us to think about what we learned and are now doing to help our children achieve their full potential. I am sure we will feel happy and proud for all the changes we have made in our parenting to promote our children’s full potential.

Let’s start with a song. [Teach song in Getting Ready section]

Over the past ___ months we have discussed what children need and what parents can do to promote child development milestones and overall child wellbeing. The early childhood years are considered the most important and parents have the most important influence over child’s outcomes.

We learned that when taking care of children we need to pay attention to three important ar-eas – making sure that children are healthy and strong; happy and smart; safe and protected.

30

Activity (Group Work) Introduction

It is time to see how much we have learned during our time together. What do we now know and do to make sure our children are healthy and strong; happy and smart; safe and protected.

Form three circles of equal number of members and sit on the floor. Each selects a leader /note taker. Give each group a paper and the group work notebook.



བཀད་ར།

བསར་ཏ་འག་ཡ་རང་ གཞ་ར་ད་ག་དན་ལ་དག་པའ་མཁ་ཆས་ཅག་སབ་བན་དག། ད་རང་བསར་ཐངས་གཉས་པའ་ནང་འག་ས་ མཁ་ཆས་གཉས་པམ་འད་སབ་བན་ན། ཟན་བས་བཏབ་མ་འད་གས་ ད་ཚ་ག་ར་ས་ཚན་སང་ལའ་འབ་དབ་ནང་འབ་ན།

དན་གས་ཁག༌ཆ༌ཏག༌ཏ༌ད་ཚ་གས་ ས་ཚན་སང་ལའ༌གབ༌འབས་ ལགས༌ཤམ༌བཏན༌ན༌ལ༌ཕན༌ཐགས༌བང༌འང༌།

ས༌ཚན༌དང༌པ༌ལ༌ འཕད༌བསན༌ཟས༌བཅད༌གཙང༌ས༌དང༌གཟགས༌སབས༌སང༌སང༌ཚ༌ག༌སར༌ལས༌ མན་བསམ་༌གཏང༌ཟར༌དན༌གས༌འབད།ས་ཚན་གཉས་པ་ལ་ དགའ་ཏག་ཏ་དང་རག་པ་གསལ་དགས་ ད་ནང་ལ་ཡར་སད་ཀ་གཞ་གནས་བཞ་ཡང་ཚད་ཡད་པའ་སར་ལས་དན་གས་འབད་ན། ས་ཚན་གསམ་པ་ལ་ ཨ་ལ་ཚ་ལག་སད་མ་འདཝ་བཞ་ལས་ག་ད་འབད་ཉན་སང་འབད་ན་ཨན་ན་དང་ སང་སབ་འབད་དགཔ་ཚ་ཚདཔ་ཨན་ཟར་དན་གས་འབད་ན།

ག་ར་གས་མཁ་ཆས་གཉས་གཉས་བཀད་ཚརཝ་ད་ ས་ཚད་ཚ་ལ་ཚན་སག་ཚ་སད་ན།

ཁང་རའ་ཐབས་ཤས་དང་ཕན་རབས་ཆ་མ་ཚ་ གསལ་སན་འབད་ན་ག་དན་ལ་ མ་ངམ་ར་ར་གས་པར་ར་འབ་ན་དང་ཡང་ཅན་བརད་ཚག་བཟ་ན།

གལ་སད་གཞན་མ་ས་ཚན་མ་ཚརཝ་ལས་ས་ཚན་གཅག་ཧ་མ་ཚར་བ་ཅན་ ཐབས་ཤས་ས་ས་ཅག་མན་བསམ་གཏང་ཟར་སབ་ན།

༣༠

དམངས་འཛམས། ངབཅས་ཀས་གཞན་གས་མན་བསམ་ག་ཅ་གཏང་ནག་ག་བལ་ན་དང་ ད་ག་ང་བཅས་ཀས་ཐབས་ཤས་ཧང་སལ་བན་ཚགས་ག་ བལ་ན་ཨན།

ས་ཚན་༢པ་དང་ས་ཚན་༣ས་ཚན་དང་པ་སད་སར་འག་ན།ས་ཚན་དང་པ་འཐང་གཞ་གར་སད་ད་ཁང་ག་ཤས་མ་ཚ་ཕན་ཚན་བཤད་ན།གཞན་མ་ཚ་སར་སར་ས་སད་ད་ཉན་ན།

ཉན་ཚར་ཞནམ་ལས་ བསམ་འཆར་ཧང་སལ་བཀད་དག་རང་བཀད་ན། སབ་སན་པ་འད་གས་ ཐབས་ཤས་ཚ་ས་ཚན་སང་ལའ་འབ་དབ་ནང་ཕན་ཐབས་ཀ་དན་ལ་འབ་དབ་ཀ་ འག་ལས་འབ་བཞག་ན།

ད་ལས་ ས་ཚན་གཉས་པ་ནང་འག་ན། ས་ཚན་གཉས་པ་ཚ་ས་ཁར་སད་ན་དང་ གཞན་མ་མཐའ་བསར་ཏ་ཡར་ལང་ས་ སར་ཡག་ལ་བལ་ས་བསམ་འཆར་ཚ་ཉན་ན། ཉན་ཚརཝ་ད་ ཐབས་ཤས་གསརཔ་ར་ཡད་པ་ཅན་བཀད་ན།

མཇག་བས།:

ད་ལས་ཕར་ང་བཅས་ཆ་ཁབ་ཀས་ཨ་ལ་ཚ་གས་དག་པའ་མཁ་ཆས་ལ་ཤ་ཧ་གཝ་མ་ཚད་ མཁ་ཆས་ད་ཚ་ག་ར་ང་བཅས་ཚ་གས་ཁམ་ནང་ཡང་ལག་ལན་འཐབ་བཞན་ད་ཡད།


68

Instructions Go around the circle and tell one thing children require in this area of child wellbeing. Now go around again and say a second thing children need. Note taker writes these in the group work notebook.

These important Reminders will ensure good outcomes from the group work:

Remind Group no. 1 that they will think about health, nutrition, hygiene and strong bodies. Remind group no. 2 (Happy and Smart) that this refers to the four areas of development: moving; communicating, loving/feeling; and thinking. Remind group no. 3 that this includes how to make children safe and to protect them from four kinds of abuse.

After everyone has stated two things, give the group crayons and colored markers.

Each person will draw pictures or write words to show the two ideas they contributed.

If one group finishes before the others, then ask if they can think of any other ideas.

30

Plenary:

Let’s see what the others think and if we can add something to their ideas.

Group 2 and 3 go to group 1. Group 1 sits on floor and shares their findings. Others stand around the circle and listen.

After listening they may add any additional points. The facilitator writes these ideas in the group work notebook below the other contributions.

Next move to group 2. Group 2 sits on the floor and others stand around and look at the poster and listen to the views. They can then add additional ideas.

Wrap-up

We now know so many things about what our children need and we are practicing these things in our home.



༡༥

སང་ལ་ ༼ས་ཚན་ལ༽ཞབས་ཁ་རམ་ན།

ད་འ་ན་ཤས་ཡན་ད་ཚ་ཞབས་ཁ་ནང་བསར་གཏང་ན། ས་ཚན་ར་ར་གས་ཁད་ཀ་ལ་འབད་མ་ ཨ་ལ་བད་སད་ཀ་གཞ་ར་ག་མན་པ་ གཞ་གནས་གཞན་ཅག་ག་ཐགས་ལ་ཞབས་ཁ་བརམ་ན།

༡་ ཨ་ལ་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་སང་སད་ཐབས་ལ་ག་ཅ་དག་་་་་་་་་་༢་ ཨ་ལ་དགའ་ཏག་ཏ་དང་རག་པ་གསལ་དགས་འབད་སད་ཐབས་ལ་ག་ཅ་དག་་་་་་་༣་ ཨ་ལ་ཉན་སང་མདཔ་དང་སང་སབ་འབད་སད་ཐབས་ལ་ག་ཅ་དག་་་་་་་་

༥ ས་ཚན་ར་གས་ཞབས་ཁ་ཚ་འཐན་ན། ག་ར་གས་འཐན་ཚརཝ་ད་ བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་ལགཔ་མཐད་ཞནམ་ལས་ ཡར་ལང་ས་སར་སར་ནང་སད་བཅག་ན།

༥


སབ་དས་འད་ཡ་མཚན་ཆ་ཏག་ཏ་ཅག་ཨན་པས། ང་བཅས་ཆ་ཁབ་ཀས་ ཨ་ལ་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་སང་ དགའ་ཏག་ཏ་དང་རག་པ་གསལ་དགས་ ཉན་སང་ཅན་དང་སང་སབ་འབད་ཐངས་ཚ་ ཧ་ག་ས་ཕན་ཚན་བར་སར་འབད་ཚགས་ཅ། ང་བཅས་ཀ་ཐབས་ཤས་ཚ་ལག་ལན་འཐབ་ན་ག་དན་ལ་ ཞབས་ཁ་ཡང་བརམས་ཚགས་ཅ།

ཁད་མང་ཤས་ཀས་ ཁད་རའ་མ་ས་ནང་ལ་བལ་ས་ ད་ནང་ག་ཨ་ལ་ཚ་གས་ཕ་མའ་བམས་པ་དང་བར་བ་ཁད་རའ་ཁམ་ནང་ག་ཨ་ལ་བཟམ་འབད་བམས་བར་ལགས་ཤམ་མ་ཐབ་པས་ཟར་བའ་ཚ་གང་ཚ་འབགཔ་འང་།

ཤལ་ལས་མ་ས་ནང་ག་གནས་སངས་ག་ཅ་བསར་བཅས་འབད་དགཔ་འདག་ག་ངས་ཛན་འབད་ད་ བསལ་ཐབས་ཀ་མན་བསམ་འཐབ་གཏང་ན་ཨན། ང་བཅས་ས་ཚན་འབད་བཟ་ས་བསར་བཅས་འབད་ཚགསཔ་ག་ཅ་འདག་ག་ཟར་རང་ལ་འད་དཔད་འབད་ད་བལ་དག།

གས་བསན་ལམ་སན།༡་ ཨ་ལ་ལ་སས་ཞནམ་ལས་ ལ་༨་ཀ་བར་ནང་ས་མ་ཚ་ བད་ཏག་ཏ་དང་སང་སང་ས་བཞག་ཐབས་ལ་ ད་ལས་ཕར་ཁང་ཚ་ལ་གཅས་སང་ག་བ་བ་གཙ་བ་ག་ཅ་རང་

འབད་དགཔ་འདག? ད་ཚ་སབ་ག་མཐར་འཁལ་ཅན་དང་ མ་ཚ་མཐར་འཁལ་ཅན་ཅག་ས་སང་ན་ལ་ ག་ཅ་ས་ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་འབད་བརཝ་ཨན་ན? ༢་ ཨ་ལ་ལ་སས་ཞནམ་ལས་ ལ་༨་ཀ་བར་ནང་ས་མ་ཚ་ དགའ་ཏག་ཏ་དང་སམས་གསལ་གག་བཟ་ཐབས་ལ་ ད་ལས་ཕར་ཁང་ཚ་ལ་གཅས་སང་ག་བ་བ་གཙ་བ་ག་

ཅ་རང་འབད་དགཔ་འདག? ད་ཚ་སབ་ག་མཐར་འཁལ་ཅན་དང་ མ་ཚ་མཐར་འཁལ་ཅན་ཅག་ས་སང་ན་ལ་ག་ཅ་ས་ཁག་ཆ་ ཏག་ཏ་འབད་བརཝ་ཨན་ན? ༣་ ཨ་ལ་ལ་སས་ཞནམ་ལས་ ལ་༨་ཀ་བར་ནང་ས་མ་ཚ་ བསང་སབས་དང་ཉན་སང་དང་ལནམ་ས་བཞག་ཐབས་ལ་ ད་ལས་ཕར་ཁང་ཚ་ལ་གཅས་སང་ག་བ་བ་གཙ་བ་

ག་ཅ་རང་འབད་དགཔ་འདག? ད་ཚ་སབ་ག་མཐར་འཁལ་ཅན་དང་མ་ཚ་མཐར་འཁལ་ཅན་ཅག་ས་སང་ན་ལ་ག་ཅ་ས་ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་འབད་བརཝ་ཨན་ན? བསམ་ཞབ་དང་ལག་ལན་ག་ཐབས་གནས་སབས།

ང་བཅས་ཚ་གས་ད་ལ་ཚན་ཚད་ཀ་བར་ན་ ཨ་ལའ་བད་སད་ར་བསད་འབད་ན་ག་དན་ལ་ རག་རལ་དང་ཐབས་ཤས་གསརཔ་ལ་ཤ་ལབ་ཅ།

༡་ མ་ས་ནང་ལ་ཨ་ལ་སང་གཞག་ག་ཐད་ལ་ ང་བཅས་ཀ་སམས་ཁ་ལ་ཚ་གངས་ག་ཅ་བཟམ་བངམ་མས?༢་ ང་བཅས་ཚ་མ་ས་ནང་ལ་གཅག་ཁར་སད་ད་ཡདཔ་ལས་ གདང་ལན་ད་ཚ་སལ་ན་ག་དན་ལ་ག་ཅ་འབད་ན་ས?ཅ་ཆས།ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་ཀ་རམ་ཟར་ཤག


69

15

Activity (Group work)

Let’s turn this knowledge into a song. Each group will make up a song about another area of child wellbeing, not the area that you worked on.

i. What do children need to be healthy and strong…ii. What do children need to be happy and smart..iii. What do children need to be safe and protected…

5Each team sings the song. After each song, ask all participants to hold hands and stand in a circle.

5

Wrap-up This has been a wonderful session. We shared what we now know and do to make our chil-dren healthy and strong, happy and smart, safe and protected. We made a song to capture our important ideas.

Many of you may look around your community and feel concerned that other children are not receiving the good care that your children have in your home.

Next time we will think further to identify some of the things in the community that we think should change. We will ask ourselves is there something we might do as a group.


1. What do we now believe are key parenting practices (children birth -8 years) for children to be healthy and strong? Why is this so important for school and life success?

2. What do we now believe are key parenting practices (children birth -8 years) for children to be happy and smart? Why is this so important for school and life success?

3. What do we now believe are key parenting practices (children birth -8 years) for children to be safe and protected? Why is this so important for school and life success?


We have learned many new skills and practices to improve child wellbeing.

1. What concerns do we have about childcare and parenting in the community?2. As a group, what might we do to address these challenges?

Resources /Materials

Child Wellbeing Index



མ་ ་ བ་ ས་ །ད་ལས་ཕར་ ང་བཅས་ཚ་ ག་ཅ་འབད་དགཔ་འདག?

རབ་ཁངས།སབ་དས་ད་གས་ཕམ་ཚ་ལ་མ་འང་པའ་འཆར་གཞ་བརམ་ན་ལ་ག་སབས་བན་འང་། ཧ་མའ་སབ་དས་ནང་འབད་བ་ཅན་དགས་མཁ་དང་བསན་ཤས་ཡན་རག་རལ་ཧང་སལ་དང་ ཁད་ད་འཕགས་པའ་གདང་ལན་ཚ་ངས་འཛན་འབད་ད་ཡདཔ་ཨན།

ད་ལས་པར་ཡང་གཞན་འགར་བ་འབ་བའ་གནས་དན་ ཁལ་རགས་དང་འབལ་བའ་གདང་ལན། མཐའ་འཁར་ག་སར་ ཀ་དབ་ལག་ན་ འབ་ལག་ཤས་ཡན་ ཨང་རས་ཤས་ཡན་ ལ་སགས་དང་འབལ་ཏ་འཛམས་དགཔ་ར་མཐན་པ་ཅན་འཕ་མཐད་ཏ་འཛཚས་ན་ཨན།སམས་ཁར་བཞག་དག་པའ་བར་འཕན།སབ་དས་འད་ ཨ་ལ་གཅས་སང་ཤས་ཡན་ག་ལས་རམ་མཇག་ཨན།ཕམ་ཚ་གས་ད་ལས་ཕར་ ག་ཅ་འབད་ན་ཨན་ན་ངས་འཛན་དང་ཡར་སད་གཏང་ན་ག་དན་ལ་ དང་ལན་འཆར་གཞ་ཚ་བརམ་ན་ཨན། ཕམ་ཚ་གས་ཁང་རའ་ལ་དང་ཞལ་འཛམས་འག་འཁད་འབད་ན་ག་འགན་ཁར་ཧལ་བ་འབག་དགཔ་ཨན། སབ་སན་པ་གས་ཁང་ག་ཞལ་འཛམས་དང་པའ་སབ་དས་ནང་ལ་འག་དཔན་བཙག་འཐ་འབད་བའ་སབས་དང ་དང་ལན་འཆར་གཞ་བཟ་བའ་སབས་བཅའ་མར་གཏགས་ཏ་ རབ་སར་ཚ་ག་ད་མང་མང་བན་དགཔ་དང་ ལ་འད་ས་ཚན་མཁས་མཆག་དང་གཅག་ཁར་ འབལ་བ་འཐབ་པ་ཅན་ཁང་ག་ངས་འཛན་འབད་མ་ཚ་གང་ཚ་ སལ་ན་ལ་ཕན་ཐགས་བང་འང་།དས་ཚད། ཆ་ཚད་༢།ག་སག་འབད་ན།ཨ་ལ་གཅས་སངས་དང་ཡར་བསད་དང་འབལ་བའ་ གདང་ལན་ཚ་མཉམ་སབས་འབད་ད་བཞག་ན།དས་ཚད། སང་ལ།

༡༠

ཁམ་ལ།

• སབ་དས་རའ་མག་ག་རམ་༣པའ་ནང་བལ།• དབ་ཞབ་ཀ་ད་བ་དཔར་ན་ ཁད་ཀ་མན་བསམ་གཏང་ཐངས་ཀ་སར་ལས་དམ་ག་ཅག་ཁ་གསལ་རབས? ཟར་བའ་ད་བ་ཚ་བཀད་ན་ཚ་སམས་

ཁར་བཞག་དག།• ཁམ་ལ་དང་ ་དན་ཚན་སན་ཞ་ག་བར་ན་ སམས་དགའ་ཏག་ཏ་ག་ལམ་རམ་ དཔར་ན་ ཨ་ལའ་ཞབས་ཁ་བཟམ་ཅག་འག་འདན་འཐབ།

༡༥

ང་སད།

སབ་སན་གས་སབ་དས་འད་ག་དམགས་དན་དང་དན་ཚན་གས་བསན་འབད་དགཔ་ཚ་ག་སར་ལས་སབ་ན། (སབ་དས་རའ་མག་ག་རམ་༤ པའ་ནང་བལ།)

སབ་སན་པ་གས་ ཨ་ལ་གཅས་སངས་ས་ཚན་བཟ་ཞནམ་ལས་ཕམ་ཚ་གས་ སང་བརར་གསརཔ་ཐབ་མ་ལ་ལན་

ཐབས་ཚ་བན་དག། ཁད་ཀ་ཁད་རའ་ཨ་ལ་ག་རད་ལ་འགར་བ་ངས་གཏན་ཧ་ལམ་བང་ཡད་མ་ཚ་ཧ་ག་དག། གར་བ་ད་ཚ་ག་ཅ་རང་ས?

ཕམ་ར་ར་ལ་ཁང་རའ་ཨ་ལ་ལ་ གར་བ་ག་ཅ་ར་འག་ཡ་ག དའ་སར་ལས་བཤད་པ་རབ་བཅག་ན།

བཅའ་མར་གཏགས་མ་ཚ་ལ་ཧ་མའ་སབ་དས་ནང་བརམས་མ་ཨ་ལ་བད་སད་ཀ་ཞབས་ཁ་འད་འཐན་བཅག།

མཇག་བས།།

ད་རས་ཀ་སབ་དས་ནང་ལ་ ང་བཅས་རའ་ཨ་ལ་ལ་ རབ་སར་འབད་ནའ་འགན་འཁར་དང་ ཁང་ཨ་ལ་ག་ར་ཡར་བསད་ལགས་ཤམ་ས་འག་ཏ་སབ་ག་ནང་དང་མ་ཚ་ནང་མཐར་འཁལ་ཅན་བཟ་ན་ག་མན་བསམ་གཏང་ན་འད་ཨན།


70

STAGE 4 SESSION 16

What do we want to do next?

Background

This session provides parents with opportunity for forward planning. In previous session they identified outstanding challenges due to needing additional knowledge/skills. They will discuss these issues in more depth and other specific emerging issues such as children’s screen time, early literacy, early nu-meracy, reading, nature education, mindfulness, etc., as and when there is a need to do so.

Take Away Message This is the final session of the parenting education programme. Parents will identify what they want to do next and develop an action plan. The Parents will take lead roles for organizing their meetings and their work. The facilitator may provide some support as needed, for example attending the first session where they elect officers and develop an action plan or for contacting sector specialists that might be useful to help them address some of the concerns.

Time: 2 hours

Getting Ready

Consolidate list of challenges related to child care and parenting.

Minutes Activity:

10

Homework

• Please refer session Routine Step 3. • Remember, always use follow-up questions such as “explain a bit more about your

thinking”.• Conduct a quick energizer between homework and presentation of new topic, such as

a children’s song.

15

Introduction

Facilitator explains the purpose of the parent group and topics to be discussed. (See Session Routine Step 4)

Facilitator complements parents on the many new practices they have acquired since the parenting sessions began. You must see many positive changes in your children. What are some of these changes?

Let each parent describe one way their child has changed.

Invite participants to sing Child Wellbeing song composed at last session.

Wrap-up:

In this session we will think about our role to help others in the community to ensure that their children reach full developmental potential.



༣༠

སང་ལ་༼ས་ཚན་ལ༽

ང་སད།

སབ་དས་ད་ནང་ མ་འང་པ་ནང་ ང་བཅས་རའ་མ་ས་ནང་ ཨ་ལ་བད་སད་ཀ་གདང་ལན་ཚ་ ངས་འཛན་འབད་ཞནམ་ལས་ བསལ་ནའ་ཐབས་ཤས་བཏན་ན་ཨན།

ད་རས་ཀ་སང་ལ་འབད་ན་ག་དན་ལ་ས་ཚན་༣་ནང་སད་ན་ཨན།

ས་ཚན་ར་ར་གས་ཨ་ལའ་བད་སད་ཀ་ས་ཁངས་ར་དང་དའ་ནང་ད་བར་སན་ཚ་ འཚལ་ཞབ་འབད་ད་གས་བསར་འབད་ན་ཨན། ད་ལས་འད་ཚ་འགབ་ན་ལ་གདང་ལན་ཚ་ངས་འཛན་འབད་ན་ཨན།

༥ - ༡༠


ས་ཚན་ར་ར་གས་གཙ་རམ་ཅན་ག་གདང་ལན་ངས་འཛན་འབད་ད་ཡད་མ་ཚ་ཕན་ཚན་བར་སར་འབད་དག།

ས་ཚན་གཞན་ཚ་ལ་ཐབས་ཤས་ཧང་སལ་བཀལ་ན་ག་ག་སབས་བན་དག།


ང་བཅས་ཚ་གས་ཨ་ལའ་བད་སད་དང་འབལ་བའ་མ་སའ་ཚ་གང་ཚ་ངས་འཛན་འབད་ད་ཡདཔ་ཨན། ད་བཟམ་ས་ ང་བཅས་ཚ་གས་ ཨ་ལ་བད་ཏག་ཏ་དང་སང་སང་དགའ་ཏག་ཏ་དང་རག་པ་གསལ་དགས་ཉན་སང་ཅན་དང་སང་སབ་འབད་བཞག་ནའ་དན་ལ་ དཀའ་ངལ་མ་འདཝ་ཚ་གདང་ལན་འབད་དགཔ་ལ་ཤ་ཧ་ག་ཡ། ཁད་ཀ་འབད་བ་ཅན་གདང་ལན་ད་ཚ་བསལ་ཚགས་ན་མས་ག?

༡༥

སང་ལ་༼ས་ཚན་ལ༽

ས་ཚན་ར་ར་གས་གལ་གནད་ཅན་ག་དཀའ་ངལ་༣གཙ་རམ་སག་ས་ ཁད་ཀས་ག་ད་འབད་བསལ་ན་ཨན་ན་བསམ་འཆར་ཚ་བཀད་དག།

ད་ཚ་ག་ར་གཏང་ཟབ་ཏག་ཏ་ས་བསན་གས་འབད།དཀའ་ངལ་ད་ཚ་ཧང་སངས་ས་ས་ཁ་གསལ་རབ་ཞནམ་ལས་འག་དང་ག་ལས་བསལ་ན་ག་ཐབས་ཤས་ཚ་བཏན་དག།

༣༠

སན་ཞ་།

ཁད་ཆ་ཁབ་ཀས་ཨ་ལ་སང་གཞག་དང་འབལ་བའ་གནས་དན་ལ་ཤ་རང་ལབ་ཅག། ད་ལ་བརན་ཁད་རའ་་ཁམ་ནང་ལ་ཨ་ལ་གཅས་སང་ག་ལམ་ལགས་ནང་གར་བ་ལ་ཤ་བཟ་ཚགས་ཅ། ད་བཟམ་འབད་མ་ས་ནང་ལ་དཀའ་ངལ་ད་ཚ་བསལ་ན་ལ་འགར་བཅས་འབད་ན་ག་འགན་ཁར་ཚ་ཡང་འབག་དགཔ་འདག།

ས་ཚན་ར་ར་བཞན་ད་གས་ དཀའ་ངལ་འབང་བཞན་ད་ཡད་མ་ཁག་ཆ་ཤས་ག་ཅ་ཨན་ན་བཤད་པ་རབ་ན་དང་དཀའ་ངལ་འད་ག་སར་ལས་ཁ་གསལ་རབ་ན། ད་ལས་དཀའ་ངལ་བསལ་ནའ་དན་ལ་ཐབས་ཤས་ ག་ཅ་བཟམ་བཏན་ན་ཨན་ན་ཚ་སབ་དག།

ས་ཚན་སན་ཞ་འབད་ཚརཝ་ཅག་དཀའ་ངལ་ཚ་ག་ད་ས་བསལ་ན་ཨན་ན་གཞན་མ་ཚ་ལ་ ཐབས་ཤས་གནས་སབས་བར་སར་འབད་བཅག་དག།


71

30

Activity (Group Work) Introduction: In this session we will identify child wellbeing issues in our community that we will address in the near future.

For this activity, you will sit in three groups.

Each group will look at one area of the child wellbeing framework and the indicators and identify challenges that may exisit in implementing the indicators.

5-10

Plenary

Each group shares the priority challenges identified

Other groups are given opportunity to add additional ideas.

Wrap-up

We have identified community concerns related to children’s child wellbeing. We have seen many challenges that are barriers for children to be healthy and strong; happy and smart; safe and protected. Do you think some of these challenges could be overcome?

15


Each group should prioritize 3 significant issues and how you could address that.

Discuss each in depth. Explain the problem fully; and come up with some initial ideas about how the problem might be overcome.

30

Reporting:

Each of you have learned so much and made so many changes in your own homes. You are champions for children in your home. In addition you can now see problems that exist in the community. You could play a role in bringing these changes. You are all potential Champions for Children in your community.

Each group describes priority problems that exist, explains the problem, and some ideas about what they might do.

Following group presentation, ask others for ideas on how these issues can be addressed.




ཁད་ཀ་བསམ་འཆར་ཚ་ཕན་ཚན་བར་སར་འབད་མ་ལས་ང་བཅས་ཀ་ཧང་ལས་ཁད་ས་ཚན་ཁག་ས་ག་རགས་དར་ཁབ་གཏང་ཚགས་པའ་ག་སབས་སམ་མཐངམ་མ་ཚད་མ་ས་གས་བསན་ལ་འབ་ན་དང་དང་ལན་གཞན་ཡང་འབད་ཚགས་ན་ཨན་པས།

གས་བསན་ལམ་སན།༡་ མ་ས་ནང་ལ་ཨ་ལ་ཡར་སད་མགགས་དགས་འག་ན་ལས་ བཀག་མ་དང་བར་ཆད་ག་ཅ་རང་འདག? ཕམ་ཚ་གས་དཀའ་ངལ་ཚ་བསལ་ཚགས་པའ་ཐབསཤས་

འདག་ག? ༢་ ཁད་ཀས་ས་ཚན་ད་གཅག་ཁར་མཐན་འབལ་དང་མཛའ་བཤས་ཀ་འབལ་བ་སང་སང་བཟ་ཡ་ག? མཐན་འབལ་ད་གས་མ་ས་དང་ལན་ས་ཚན་དང་ཕམ་ག་ཚགས་པ་

བཟ་ན་ལ་ཁ་ཕན་ཐབས་ཐབ་ཚགས་ན་མས་ག?


72

Wrap-up

From what you are sharing, we can see possibility that you as a group could spread aware-ness, call for community discussions or take other actions.


1. What barriers exist in the community that prevents optimal development of children? Is there any-thing parents can do to address these problems?

2. Have you developed strong bonds and friendships in this group? Do these bonds create added ben-efits in forming a community action group or parents association?



73

ECCD Parenting Education Module

APPENDICES

Parenting Education Curriculum Tools (A-F)

PEC Background Information Sheets (Appendices 1-14)

Contents

Tools Materials Relevant to Numerous Sessions

A Child Wellbeing Index – Sessions 1, 3, 5 & 16

B Session Routine – All Sessions

C 7 Steps of Problem Solving - Sessions 2, 4, & 6

D Child Development Picture Cards – Sessions 9-13

E Toy Development Cards – Sessions 14 & 15

F Bhutanese Traditional Child Rearing Practices

G Template for Designing Additional Parenting Sessions

Appendices Background Information Sheets for Sessions, matched by number

1 Session 1 -Information Sheet Nutrition Charts and Feeding Information

2 Session 2 -Information Sheet: Hygiene Practices to Prevent Illness

3 Session 3 -Picture symbols / Group Work /Caring for Children

4 Session 4 – Child puzzle Template

5 Session 5 – Information Sheet - Accident Prevention

6-A Session 6 – Warning Signs for Possible Child Abuse

6-B Session 6 – Positive Discipline

7 Session 7 – Traditional Storytelling Methods

8 Session 8– Traditional Practices Cards

9 Session 9- Information Sheet - Social and Emotional Development

10 Session 10- Information sheet – Physical / Motor Development

11 Session 11 –Information Sheet - Language Development

12 Session 12 – Information Sheet - Cognitive Development

13 Session 13 – Information Sheet -Developmental Delays and Disabilities

14 Session 14- Information Sheet - Importance of Play


PEC Tool A – Use for Sessions 1-6 & 15

་ལའ་བད་ ་ ་བ ་ ན།བ་ ས་ ང་ འ་ ན་ ་ལག་ ན་ བ་ །

འཕད་བསན་/ཡར་སད། མན་རག/མ་ས་འབལ་བའ་སམས་ཁམས། སང་སབ་/བཅའ་མར་གཏགས་པ།༡་ ནད་ཐབ་སན་ཁག་བཙགས་ཡདཔ། ཟས་བཅད་

ཚབ་ལ་ཝའ་ཊ་མན་ A ཟ་ན། འབབ་སན་བན་ཡདཔ།

༢་ སས་ཚར་ཞནམ་ལས་ཟཝ་དག་ཚན་ ཨའ་ག་ཨམ་རངམ་གཅག་བན་ཡདཔ། ད་གངས་ས་ ཨ་རའམ་ཨ་མའ་ས། (བཞས་སའ་རགས་ག་ཅ་ཡང་བན་མ་བཏབ་མ་ཚད་ ཆ་ཡང་བན་མ་བཏབ)

༣་ ཉནམ་ར་ལ་ ཟས་བཅད་ལན་པའ་བཞས་ས་དས་ཕགས་གསམ་ཟ། ད་ག་གངས་ས་ ཟས་བཅད་པར་ཊན། ཤང་འབས། ཚད་བས་ཚ་ ཚད་ག་དམ་གཅག་ཟཝ་ཨན་ན་འཇལ་ནའ་དན་ལ་ རང་ག་ཐ་ལ་ནང་ཟ་དག།

༤་ གཙང་ས་དང་ཉན་སང་དང་ལནམ། ཚ་ཏག་ཏ་དང་སམ་ཀ་ཀའ་སད་གནས།

༥་ གཙང་ས་ལན་པའ་ཉལ་ཁང་དག་པའ་ཁར་ ནབ་ར་ལ་ཧ་ལམ་ཆ་ཚད་༡༠དམ་ར་ཉལ་དག།

༦་ གསང་སད་ལག་ལན་འཐབ་ན་དང་ ཆབ་གསང་འབད་ཚར་བའ་བཤལ་ལ་དང་ བཞས་ས་མ་ཟ་བའ་ཧ་མ་ལགཔ་གང་ལབ་བཏབ་ས་ཆ་འཁ་ན།

༧་ ཉན་སང་ལན་པའ་ཆ་འཐང་།༨་ མ་ཉལ་བའ་ཧ་མར་ས་བཀ་རབ།༩་ བ་དང་མ་ཚ་གས་ཉནམ་ཨ་རགས་ར་ཁམས་

སངས་ཀ་ལས་ས་ནང་བཅའ་མར་གཏགས་ན།༡༠་ ཉནམ་ཨ་རག་ར་ ཉན་སང་ལན་པའ་ཕ་ཁའ་ས་

ཁངས་ནང་ ལས་སང་འབད་ནའ་དས་ཚད་དག།༡༡་ རང་སའ་མ་ས་ནང་ལ་ཡད་པའ་ གས་བའ་ལས་

བད་ངས་འཛན་འབད་ཤས་དགཔ་དང་ ཁག་ཆཝ་ཐནམ་ད་ཁང་ལས་རབ་སར་ལན་དག།

༡་ ཨ་ལ་གས་ཁ་སརབ ་ངད་ན་འགད་ལ་ར་མ/།་ངའ་ཝརཚ་པདསབ་ངཐམ

༢་ ཆ་རགས་ཉང་ཤས་གཅག་དག།༣་ རང་དང་མ་འད་བའ་རགས་ལ་ངས་ལན་

ཡདཔ་སན་ན།༤་ ཞ་བདའ་ཐག་ལས་མ་འགག་པའ་གནས་

སངས་སལ་ན།༥་ རང་དང་གཞན་གཉས་ཆ་ར་བདག་འཛན་

འཐབ་ཚགས་ན་ལ་ ལ་འགན་འཇམ་ཏག་ཏ་ཡད་མ་དང་འཁལ་ན།

༦་ ལམ་སལ་དང་ཆས་དང་འབལ་བའ་ལག་ལན་ལབ་སང་འབདཝ་ཨན་ན།

༧་ ཁང་རའ་མཐའ་འཁར་ལ་ཡད་མ་ཚ་ཤས་ན་ལ་སག་ལངས་མ་དང་ ད་ཚ་སར་ལས་ཤས་ནའ་དན་ལ་ ཧལ་བམ་བཅའ་མར་གཏགས་ཡདཔ།

༨་ དཀའ་ངལ་སལ་ནའ་ལ་ཨ་ཚགས་དང་གནས་སབས་དགཔ།

༩་ ད་བ་ཚ་མ་འདག་པར་འད་ན།༡༠་ ཆ་རགས་དང་མ་ས་དང་གཅག་ཁར་རདམ་

རད་ན་དང་ ལབ་སང་འབད་ནའ་དན་ལ་དང་ དས་ཚད་དང་ར་ཆས་ཡདཔ།

༡༡་ ཁ་སད་དང་ཤས་ཡན། མན་བསམ་གཏང་ཐངས་ཀ་རག་རལ་དང་ ལགས་གབ་ཡར་སད་ཀ་དན་ལ་ལ་ན་སན་ཡད་མ་དང་གཅག་ཁར་བ་སབ་ན།

༡༢་ སང་ལག་ན་དང་གཏང་ན།

༡་ ས་ཡད་མ་འད་ཐ་བཀད་འབད་ད་ཡདཔ་དང་ ལག་ཁར་ཡང་སད་ད་ཡད།

༢་ མང་དང་ཁ་བང་དང་ བདག་འཛན་པའ་ཁ་བང་ཚ་ཤས།

༣་ བདག་འཛན་འཐབ་མ་ང་མ་འད་ལས་བམས་སང་དང་རབ་སར་འཕ་མཐད་འཐབ་ན།

༤་ ཁམ་ཚང་ཚ་གས་བམས་སང་ལན་པའ་རབ་སར་བན་པའ་ཁར་ ཕ་གཟགས་དང་སམས་ཀ་ཚར་བ་ལ་གནད་མ་ཚ་བལ་རགས།

༥་ ཉན་ཁ་ཡདཔ་ཤས་ཚགས་ན་དང་ རན་ཤས་ལས་གགས་རམ་འཚལ་ལན་ཤས་ན།

༦་ ཨནམ་དང་མནམ། བདན་པ་དང་རན་པ་ཚ་དབ་བ་ཕ་ཤས་ན།

༧་ མཉམ་རགས་ལས་ཉངས་བའ་ཨབ་ཤགས་བཟད་ཚགས་ན།

༨་ ཨ་ལའ་བདག་འཛན་པ་གས་ ཨ་ལ་འད་ག་ས་ཨན་ན་དང་ ག་ཅ་འབད་ད་ཡདཔ་ཨན་ན་ཤས་ཏ་ཡདཔ།

༩་ ཨ་ལ་དང་ཨ་ལ་བདག་འཛན་པ་གཉས་ཆ་ར་གས་ ཨ་ལའ་ཉན་སང་ལ་གནད་པའ་སབས་ སན་ཞ་འབད་ན་དང་ངས་ལན་འབད་ཤས་ན།

༡༠་ ལ་ན་རན་ཤས་ཚ་ག་རབ་སར་ལན་ས་ཉང་མཐའ་གཅག་ངས་འཛན་འབད་ཚགས།

༡༡་ བཟང་པའ་སད་ལམ་ག་ལམ་སན་ཧ་ག་ཡདཔ་དང་ ད་དང་འཁལ་ཏ་ལག་ལན་འཐབ་ཤས་ན་་དང་ འགབ་ཚགས་ན།

༡༢་ རང་ག་སད་པ་དང་སམས་ཚར་དམ་འཛན་འབད་ཚགས་ན།

74

PEC Tool A – Use for Sessions 1-6 & 15

Child Wellbeing IndexFor use with Sessions 1-6 & 15

Health/growth Cognitive/psycho-social Protection/participation

1. Fully immunised, takes vitamin A supplement, and is de-wormed.

2. Breastfed exclusively for first six months; includes colostrum; no other food or drink provided (not even water).

3. Eats three nutritious meals every day; includes protein, fruit and vegetable; eats from own plate to measure sufficient quantity for age;

4. Has shelter that is hygienic, safe, warm and dry.

5. Has clean place to sleep and gets approximately 10 hours sleep per night.

6. Uses toilet and washes hands with soap after toilet and before eating.

7. Drinks safe water.

8. Brushes teeth before sleep.

9. Girls and boys participate in recreational activities every day.

10. Provided time for physical exercise in a clean and safe outdoor environment every day.

11. Can identify health worker within their community and seek their support when in need.

1. Child likes self and feels valued.

2. Has at least one friend.

3. Shows acceptance of people who are different.

4. Solves conflicts without aggression.

5. Follows through on simple tasks to take care of self and help others.

6. Is learning to practice cultural and spiritual values.

7. Curious about things around them and actively engaged to ‘find out’.

8. Persistent and creative in solving problems.

9. Asks questions without fear.

10. Has time and materials for enriched play and learning with friends and others in the community.

11. Has conversation with adults that builds language, knowledge, thinking skills and sense of competence every day.

12. Is read to and told stories

1. Birth is registered and certificate provided.

2. Knows name, address and guardian’s name.

3. Receives consistent love and support from primary caregivers.

4. Neighbours provide caring support and supervision against physical and emotional abuse/harm.

5. Begins to sense dangers and seeks help from trusted adults.

6. Can distinguish between right and wrong; truth and lies.

7. Can resist peer pressure.

8. Child’s guardians are aware of where and what child is doing at all times.

9. Child and guardians know how to report and respond to child protection violation.

10. Can identify at least one source of adult support.

11. Child understands, can follow and achieve positive guidelines for behaviour.

12. Able to control own behaviour and impulses


༡༢་ ལ་ཚད་དང་འཁལ་བའ་ལད་ཚད་དང་རང་ཚད།༡༣་ ན་བའ་སབས་ལ་ ཕ་མའ་དབ་བ་མ་ཕ་བར་ སན་

བཅས་ཞབས་ཏག་བན་ན།༡༤་ ས་ཁངས་ནང་ལ་འབང་སད་པའ་བར་རན་བཀག་

ཐབས་ཀ་ལག་ལན་ཤས་དག

༡༣་ ལབ་སང་ནང་འབལ་གཏགས། ཨ་ལ་གཅས་སང་དང་ཡར་སད་ལ་བ་ (ལ་༣ལས༥) ཚན་དང་ མ་ས་འབལ་བ་དང་ སམས་ཚར། ཕ་གཟགས་དང་མན་རག། ད་ལས་ཁ་སད་ཡར་སད་ ནང་བཅའ་མར་གཏགས་ན་དང་ སམས་ཚར་དང་སབ་སན་རབ་སར་ག་དན་ལ་སས་ཚད་ཅན་ག་སགས་ཚད།

༡༣་ མཉམ་རགས་ཚ་ག་དཀའ་ངལ་ཧ་ག་ན་དང་ དང་བདན་དང་བདན་པ་ལ་རབ་སར་འབད་ན།

༡༤་ ལ་ཚད་དང་ལགས་གབ་དང་འཁལ་ཏ་ ཕམ་ཕམ་ཐག་བཅད་ཚགསཔ་དང་བཅད་བཅག་ན།་

༡༥་ དགས་མཁ་ཡད་མ་ཚ་སལ་ཏ་སབ་ན་དང་། བསམ་འཆར་དང་ཚར་བ་ཚ་ལ་དངས་ས་བལ་ན།

༡༦་ ཕ་མའ་མཚན་རགས་ཀ་བར་ན་བཀག་ཆ་འབད་བའ་ལས་ས་ཚ་ནང་བཅའ་མར་གཏགས་ན།

དན་གས།

ཨ་ལའ་བད་སད་ལ་རག་འབད་བའ་སབས་ བམ་དང་བ། དབང་པ་ལ་སན་ཞགས་ཡད་པའ་ཨ་ལ་དང་ ད་ལས་ཉན་ཁ་འབང་སད་པའ་ས་ཚན་ནང་ལས་ཀ་ཨ་ལ་ཚ་ལ་བརས་མཐང་བསད་ད་འད་མཉམ་ག་ག་སབས་བན་ན། དབང་པ་ལ་སན་ཞགས་ཡད་པའ་ཨ་ལ་ཚ་ བརག་ཞབ་འབད་ཞནམ་ལས་ དགས་མཁ་དང་འཁལ་བའ་འབལ་གཏགས་འབད་ན་དང་འས་འབབ་ལན་པའ་རབ་སལ་བན་ན།

75

12. Weight and height normal for age.

13. Provided medical care when ill, without gender discrimination.

14. Knows/practices accident prevention relative to setting.

13. Engaged in learning: participates in ECCD centres (three to five years) and primary classrooms that promote social, emotional, physical, cognitive, and language development; and achieves quality scores for emotional and instructional support.

13. Shows empathy for peers; stands up for what is fair and right.

14. Able and allowed to make small decisions appropriate to age and capacity.

15. Communicates needs and views and feels that views are taken seriously.

16. Participates in activities that cross gender barriers.

Note:

When assessing child wellbeing ensure that girls, boys, children with disabilities and those from other vulnerable groups are valued and treated equally. Children with disabilities should be assessed and provided with necessary referrals and appropriate support.


PEC Tool B – Session Routine (Use for all Sessions)

Session Routine1

Component Mins Description

1. Greetings/ Welcome 5 1. Facilitator greets parents by name in a friendly manner; 2. Asks parents to identify absentees; 3. Asks for volunteer to visit the absentee to express concern

about his/her absence and to share what was learned in the session.

2. PF Acknowledges to-day’s Parent Volunteer (PV)

1 A parent Volunteer (PL) assists the Facilitator with the session. Expresses warm appreciation.

3. Review what was learned and applied

15 – 20 1. The Facilitator asks participants to share what happened when they tried new practice. How did the children respond? Did they talk to spouse and extended family members about the reason for this practice and encourage members to use the same strategy? What happened?

2. Vary the method for doing this. Examples includea. Parents talk in pairs or groups of 3. This gives

confidence to all participants at the beginning of the session, a key factor in successful training. Facilita-tor moves about listening to different groups, but does not comment.

b. For plenary, ask one member from each group to share.

c. Use a number method to call on parents. To do this, assign each member a number at the first class. Facilitator has all numbers in an envelope and pulls random number to identify who will speak.

d. Another method is to call any member to discuss homework experience and that member then calls on the next person. Each speaker selects the person who will speak next. After five have been chosen, the Facilitator asks if there are some oth-ers who want to comment. (Take 2 or 3 additional volunteer speakers.)

3. Facilitator briefly records what parents say and immediately after the session, while memory is fresh, completes these notes or makes it more clear.

4. Introduce topic New Knowledge

10 1. Today’s topic: The facilitator announces discussion topic for day.

2. Parents’ views: In some cases the facilitator begins by asking parents their understanding of this concept. Other times the facilitator shares the new knowledge and then asks the parents to share their views or practices related to the topic.

1 Provide this as a handout. It is an important tool for developing sessions and monitoring facilitators.

76 77

3. New Knowledge: The facilitator takes 3-4 minutes to share New Knowledge, using plain language, and explains why this is important for children.

4. Sometimes the New Knowledge is explained in two brief segments separated by group work or discussions.

5. The facilitator asks questions and launches a short discus-sion to find out parents’ experience or impressions related to the topic. This is important because if members do not fully understand what is being discussed or the facilitator’s point then the group work will be ineffective.

6. When asking parents their views or experiences try these methods: a. Go around circle in order starting at random point up

to 4-6 parents. Then ask 2-3 others who wish to add something.

b. Draw numbers from an envelope, then also invite oth-ers who want to respond to the question or comment on something that a member said.

c. Use follow-up questions: can you explain a bit more about that; why do you think that is. This is especially important when parent says something that represents a good childrearing practice but may be unusual for this community. This promotes “positive deviants” as lead-ers and encourages concept of teaching each other.

d. Whenever a view is presented that may be harmful to children, deal with it in this way. “Does someone want to comment on what he said?” Would you agree or disagree with this statement?” Usually the group will identify the same thing that concerns the facilitator but the parent takes the feedback better from his/her neighbors.

5. Group Work 20 1. Parents meet in small groups to complete a task intend-ed to help them delve into the subject matter. The more groups you break into the more time required for reporting. Two groups work best for most topics.

2. Provide a group work notebook for each group. These are spiral bound notebooks that are used throughout the entire parenting course. Write the number of the session at the top of the page, as well as the date.

3. Most group work follows this method: Divide into two groups; select note taker; ask each person in the circle to share one thing not stated by others. Go around again until all ideas have been stated.

4. Remember to distribute a group-work spiral notebook to each group to record the ideas from members, if appropri-ate for the activity. Write Session # at top of page so that it is easy to review findings at a later date.


6. Reporting 10-15 1. Group work is shared in plenary and others may give feed-back.

2. Method used is that each group shares one thing going back and forth between the two groups until all ideas have been shared. This enables greater participation.

3. Ask for feedback 4. Facilitator sums up what was learned.

7. New Practice Modelled & discussed

10-15 1. The Volunteer Parent then demonstrates a new practice that relates to the day’s discussion topic.

2. Participants should discuss benefits. Additional benefits occur when there is time to practise in pairs.

8. Clarify homework 5 1. What did we learn today and how will we use it? 2. Parents agree to try the new practice modelled by the par-

ent leader or one that they learned during discussions. 3. Homework also includes talking to spouse, extended family

and neighbours about the recommended parenting practic-es.

9. Select Parent Volunteer for next session

1 1. The Parent Volunteer role rotates from member to mem-ber. Parents volunteer for the role. It may take some parents longer to develop confidence to take on the task, but over time all should participate.

2. Before the group departs, the facilitators arrange time to make a Home Visit to the parents’ house the next week.

3. At that time they will have a one on one interview about how well the parent has been able to understand the ses-sions and use the new practices.

4. They will discuss the next session and use the parent as a gage for how other parents will respond to the topic.

5. At this time, the facilitator prepares parent volunteer to model a new parenting practice at the next session related to the skill being taught.

10. Departure Location and time of next meeting confirmed.

11. Facilitator consolidates notes

30 1. Immediately following the session, facilitator finalizes notes from the session. She /he may refer to group work notebooks.

2. When a supervisor /mentor is observing the session, the observer and facilitator compare notes about parents’ comments; experiences, etc.

3. The written records are essential qualitative monitoring data.

78


79

PEC Tool C -Seven Steps of Problem Solving Model

Use with Sessions 2, 4 and 6

Seven-step problem-solving model2

Problem solving is an important and necessary skill to develop over time to use in everyday life or when you are confronted by a challenging situation. The seven-step problem-solving model is a useful resource for you to use anytime you experience a challenge or have a goal to achieve.

Step 1: Identify the problem:

• Be clear what the problem is. Name it! • Talking to others might help to identify the problem.

Step 2: Explore the problem

Think about the question from different angles. Ask: what, why, how and why.

Step 3: Set goals

Define what it is you want to achieve.

Step 4: Look at alternatives

Brainstorm for ideas. Be creative. Write all ideas down. The more alternatives there are, the more likely you will be able to discover an effective solution.

Step 5: Select a possible solution

List possible solutions; explore possible outcomes and consequences. Identify which are most relevant and manageable solutions in your situation.

Step 6: Implement a possible solution

Begin to put your solution into action.Prepare yourself by planning when and how to do it. This might take time and effort. Motivate yourself by rewarding achievements.

Step 7: Evaluate

Explore the effectiveness of your solution. Did you achieve what you wanted? Ask: how, why and what.

A general tip to problem solving is asking others for advice. This might help you explore the problem, identify possible solutions and evaluate them yourself.

2 Adapted from Learning and Teaching Unit, University of South Australia (2011), Problem Solving, http://w3.unisa.edu.au/coun-sellingservices/balance/problem.asp


PEC Tool D–Pictorial Child Development Cards (Use with Sessions 9-15)

་ ་ཡ ་བ ་ ་ ་ མ།་ ལས་

གཟགས་ཀ་རགས་རལ།

ལགཔ་ཁའ་ནང་འབག་འང་ན། མག་ཏ་ཡར་སང་ན། རངམ་དང་ལགཔ་སར་ན།

ཞབ་རལ།

ལགཔ་རང་བསམ་འབད་ན། ལག་པའ་མཛབ་མ་གཟང་ན། ཅ་ལ་ཆང་ཀ་བཤད་ན།

ཁ་སད།

ག་ཅ་ཅག་དགཔ་ད་ས་ན། ཅབ་ཅབ་འབདཝ་ད་ས་བ་སངས་ན། ས་སད་བཏན་ན།

མན་རག།

ས་ག་ འད་མཐང་ གཡ་འགལ་ཚ་འབདཝ་ད་ ངས་ལན་འབད་ན།

ལགཔ་ག་སར་ལས་ཤས་ན། ཨམ་འཐང་ན་ག་ར་བ་བསད་ན།

80

PEC Tool D–Pictorial Child Development Cards (Use with Sessions 9-15)

Child Development Milestones

0.3 Months

Gross Motor

Bring closed fists to mouth Raises head Moves arms and legs

Fine Motor

Opens and closes hands Grasps fingers Holds small objects

Language

Cries when needs something Stops crying when attended Makes sounds

Cognitive

Responds to sound, light and motion

Discovers hands Anticipates feeding


མ་ས་དང་སམས་ཚར།

གདང་ལ་བལ་ན། ཨའ་མཐངམ་ད་སམས་དགའ་ན། ཨའ་ག་སད་གཝ་ད་གདང་ཨའ་ཁ་ཐག་བསར་ན།

འཕལ་འཕལ་ར་ཨམ་འཐང་ན།

་ ་ཡ ་བ ་ ་ ་ མ།་ ལས་


མག་ཏ་དང་ གཟགས་འཐ་ན། སལ་རལ་བསར་ན། གགས་རམ་ག་ཐག་ལས་ ར་བར་སད་ན།ཞབ་རལ།

ཅ་ལ་དཔང་བཞག་མ་ག་ཧབ་ན། ལགཔ་གཉས་ཆ་ར་ནང་ཅ་ལ་གཟང་ན། ཅ་ལ་ཚ་ ཁ་དང་ལགཔ་གས་ ནམ་ས་བལ་ན།

ཁ་སད།

གགས་རམ་ཐབ་ནའ་དན་ལ་སད་རབ་ན་ ཨའ་ག་སད་ ང་ཤས་ན། ས་སད་ཚ་ ལད་སལ་རབ་ན།

81

Social and Emotional

Gazes at faces Happy when sees mother; turns head when hears

mother’s voice

Nurses frequently


3-6 Months

Gross Motor

Lifts head and trunk Rolls over Sits with support

Fine Motor

Reaches for dangling objects Grasps objects in both hands Explores objects with hands and mouth

Language

Makes sounds to get attention Recognizes voice of mother Starts to imitate sounds


མན་རག།

གདང་ཚ་ ངས་འཛན་འབད་ཚགས་ན། ཅ་ལ་ཆང་ཀ་ཚ་ལ་ ས་བ་བསད་ན། ཅ་ལ་བཀ་ན་དང་ ཅ་ལ་ག་བརང་ན་ཚ་འབད་ད་ར་རན་ བརག་དཔད་འབད་ན།


ཨ་པ་དང་ཨའ་ ང་ཤས་ན གདང་དགད་བ་ས་ས་མཐངམ་ད་ བགའ་ན ཨ་ལ་གཞན་མ་ མཐངམ་ད་ ས་བ་བསད་ན།

་ ་ཡ ་བ ་ ་ ་ མ།་ ལས་


རང༌རངམ་གཅག༌ས༌སད༌ན གབ༌ན། རབ༌སར༌ག༌ཐག༌ལས༌ཡར༌ལང༌ན༌དང༌གམ༌ས༌ན།

གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ།

ཅ༌ལ༌ཆང༌ཀ༌ཚ༌དང་རདམ་ར༌ན། མཛབ༌མ་གཉས་ཀས་ཅ་ལ་ཆང༌ཀ༌ཚ༌འཐ༌ན། ཅ་ལ་ཚ་གཅག་ཁར་བརང་ན།

82

Child Development Milestones6-12 Months

Gross Motor

Sits alone Crawls Pulls up and takes steps when supported

Fine Motor

Plays with small objects Picks up small objects with two fingers

Hits objects together

Cognitive

Recognizes faces Shows interest in small objects Explores cause and effect, drops objects, bangs


Recognizes father and mother Laughs at funny faces Shows interest in other children


ཁ་སད།

ཨ༌སད༌རབ༌ན། ཚག༌གཉས༌དང་ གསམ་ར་སབ་ན། ཅ་ལ་དགཔ་ད་མཛབ་མ་དཔག་ས་སན་ན།

མན་རག།

ཅ་ལ་ས་བཞག་མ་ཚ་ འཚལ་ན། རདམ་ཚ་ འཕལ་ན་དང་ སལ་ན། ཅ་ལ་ཆང་ཀ་ཚ་ལ་སམས་ཤར་ན།


བམས་སང་འབད་མ་ལ་དགའ་ན། ཀ་ཀ་ ར་ན། ཅ་ལ་མ་དག་མ་ཚ་ཕར་འཕལ་ན།

་ ་ཡ ་བ ་ ་ ་ མ།་ ལས་ ན།


གམ་ས་ན། འཛག་ན། ལམ་ལགས་ཤམ་འབད་འག་ན།

83

Language

Babbles to self Says one or two words Points with fingers when wants something

Cognitive

Looks for objects that are hidden

Pushes and rolls toys Fascinated with small objects


Likes people; prefers caregivers

Plays ‘peek-a-boo’ Pushes away things not wanted


12-18 months

Gross Motor

Takes steps Climbs Walks well


གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ།

ཧད་ནང་ལས་ ཅ་ལ་ཚ༌ ཕ་ཁར་བཏན་ན། སམ་ཚ༌གཅག་ཁར་བརག་ན། ཁན་ཇ་ ཕད་གཏང་ན།

ཁ་སད།

ཅ་ལ་ག་མང་སནམ་ད་མཛབ་མ་དཔག་ན།

བཀད་ར་འཇམ་ཏང་ཏ་ཚ་ ཉན་ན། མ་དང་ཅ་ལ་ཁག་ཆ་ཏག་ཏ་ག་མང་ཚག་དག་པ་ཅག་

སབ་ན་དང་ གཞན་ཡང་ང་ག། ག་ར། ལ་ཤ། ཡར་ས་ཡ།ཟར་མ་ཚ་ སབ་ན།

མན་རག།

གཟགས་ཀ་ཆ་ཤས་དག་པ་ཅག་སན་ན། ཅ་ལ་བདའ་ཟན་ནའ་དན་ལས་ ཅ་ལ་ས་ས་ཅག་འཐན་ན།

ཅ་ལ་ ག་ཅ་མཐངམ་ཅག་ལ་ ས་བ་བསད་ན།


བསདཔ་རབ་ད་དགའ་ན་དང་ཚགས་བར་གཏངམ་ད་ས་ན།

རམ་འགར་ཚ་ལད་སལ་་རབ་ན། ཞབས་ཁ་དང་ པར་རས་སང་དབ་འཇམ་ཏང་ཏ་ཚ་ལ་ དགའ་ས་བསད་ན།

བ་ ་ ་ལ་ ་ལས་ ག

་ ག་ མ་ ན།

84

Fine Motor

Takes objects out of containers Stacks boxes Takes tops off

Language

Points to objects or pictures

when named

Follows simple commands Says few words clearly; important

people/objects; and few other words such as ‘my’, ‘more’, ‘all

gone’. Cognitive

གཟགས་ཀ་ཆ་ཤས་དག་པ་ཅག་སན་ན། ཅ་ལ་བདའ་ཟན་ནའ་དན་ལས་ ཅ་ལ་ས་ས་ཅག་འཐན་ན།

ཅ་ལ་ ག་ཅ་མཐངམ་ཅག་ལ་ ས་བ་བསད་ན།


Points to some body parts Pulls an object to reach something

Interested in everything he/she sees

བ་ ་ ་ལ་ ་ལས་ ག

་ ག་ མ་ ན།


་ ་ཡ ་བ ་ ་ ་ མ།་ ལས་ ན།


དཀའ་ངལ་མད་པར་ རག་ཚགས། ཨམ་ཙག་ས་ སད་ན། སལ་མཆང་རབ་ན།གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ།

ཅ་ལ་ཚ༌ ཧད་ནང་བཙགས་ན་དང་ཕ་ཁར་བཏན་ན། སནམ་དང་ངང་ལག་ཚ་ པགས་ཀ་བཤབ་ཚགས་ན།

སམ་ཆང་ཚ་གས་ བརག་ན།

ཁ་སད།

རང་ག་མང་སབ་ཚགས་ན། བརད་ཚག་ཐང་ཀ་ར་སབ་ཚགས་ན། སང་ཐང་ཀ་ཚ་ཉན་ཚགས་ན།

མན་རག།

གཟགས་ཀ་ཆ་ཤས་ཀ་མང་ གཉས་ གསམ་ར་ ཤས/སབ་ཚགས་ན།

ཨན་མན་ག་ ག་དན་ ཧ་ག་ཚགས་ན། ཅ་ལ་ཅག་འཐདཔ་ཚ་མཐན་སག་འབད་ན།

་ ་ ང་ ་་ ན། ་ ལ་ ན།

་ ན།ངམ།ལག །

་མ་ ་ ་ ག་་་་

85


18-24 Months

Gross Motor

Runs without difficulty Squats Hops

Fine Motor

Puts objects in and out of containers

Can peel peas or banana Builds with blocks

Language

Can say own name Says two or three word sentences

Can listen to short stories

Cognitive

Knows/can name two to three body parts

Understands yes and no Matches similar objects

་ ་ ང་ ་་ ན། ་ ལ་ ན།

་ ན།ངམ།ལག །

་མ་ ་ ་ ག་་་་



ཕམ་བཏབ་ན་དང་ དགའ་འཛམ་སན་ན་ ཚ་ག་ས་ལས་ བམས་བར་སན་ན།

རས་ཤས་ཀས་ག་ཅ་འབདཝ་ཅག་ ལད་སལ་རབ་ན།

རང་ག་ ལགཔ་འཁ་ན།

་ ་ཡ ་བ ་ ་ ་ མ།་ ལས་ ་ ན།


ཅ་ལ་ག་ལག་ལས་ མཆང་ན། རངམ་ག་ས་ཏག་བཙགས་ཏ་ འག་ན། བལ་ བཀ་ན་དང་ རག་ཐ་རབ་ན།ཞབ་རལ།

བམ་ཧད་ཅག་ག་ནང་ལས་ ས་ས་ནང་འབ་ན། སར་ཐག་འབ་ན། ཀ་དབ་ཀ་ཤག་ལ་ཚ་ ལག་ན།

ཁ་སད།

སར་བཏང་ཅ་ལ་ཚ་ག་མང་སབ་ད་མཛབ་མ་དཔག་ན། ད་བ་འད་ན། ཚས་གཞ་ཚ་ག་མང་སབ་ན།

། ལ།

་ག་ ་

86


Shows affection by hugging, smiling

Imitates what adults do Washes own hands


24-36 Months

Gross Motor

Jumps over objects Walks on tiptoe Throws and kicks ball

Fine Motor

Pours sand from one container to next

Draws a circle Turns book pages

Language

Points to common objects when named

Asks questions Names colors

། ལ།

་ག་ ་


མན་རག།

སམ་དང་ཆང་ཀ་ག་ཁད་པར་ ཤས་ན། སམས་ཅན་ཨན་རས་བཏབ་ན་དང་ ལད་སལ་རབ་ན་ལ་ དགའ་བ་བསད་ན།

དབ་བ་ ཕ་ཤས་ན་ དཔར་ན་ བ་དང་ ར་ཁ་བཟམ།


བམས་བར་སན་ན། ཨ་ལ་གཞན་ག་ས༌ལགས༌ཁར༌སད༌ན༌ལ༌དགའ་བ་བསད་ན།

ཁམ་ནང་ག་ལ༌ཆང༌ཀ༌ར༌འབད་ན་ལ་གགས༌རམ༌འབད༌ན།

་ ་ཡ ་བ ་ ་ ་ མ།ལས་ ན།


གདང༌ཁར་ མཆང་ན། བལ༌བཀ༌ན༌དང༌བཟང༌ན། རངམ༌ཡ༌གཅག༌ག༌ འཚ་ཐབ་འབད་སད་ན།གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ།

པ༌ས༌ཀག༌ཀ༌ས༌བཤད༌ན།

ང༌ཤས༌ཚགས༌པའ༌པར༌རས།སར་ཐག། མན་རགས་ཚ༌འབ་ཚགས་ན།

ཐབ༌ཅ༌བཏབ༌ན།

མ།

་ །

ང་ །

87

Cognitive

Knows difference between large and small

Loves to pretend and imitates animals

Grasps categories such as ‘chicken’, ‘dog’


Displays affection Likes to be around others Helps with small chores


36-48 months

Gross Motor

Jumps forward Throws and receives ball Balances with one foot

Fine Motor

པ༌ས༌ཀག༌ཀ༌ས༌བཤད༌ན།

ང༌ཤས༌ཚགས༌པའ༌པར༌རས།སར་ཐག། མན་རགས་ཚ༌འབ་ཚགས་ན།

ཐབ༌ཅ༌བཏབ༌ན།

་ །མ། ང་ །


ཁ་སད།

ཉན༌མར༌འབད༌མ༌ལ༌ཚ༌དཔད་རག་བཏང་ས་གཞན༌ལ༌བཤད༌ན།

ཞབས༌ཁ༌ཚ༌སམས༌ཁར༌དན༌ན། ཚས་གཞ་དང༌དབབས༌ཚ༌ཤས་ན།

མན་རག།

ཅ༌ལ༌ཅག་འཐདཔ་ཚ༌ མཐན་སག་འབད་ན། ཚས་གཞ་དང་ སམ་ཆང་ཚ་ ཕ་སལ་རབ་ན།

ཅ་ལ་ག་དགས་མཁ་ཧ་ག་ན། ཁངས་འབལ་ག་ད་བ་འད་ན།


ཨ་ལ་གཞན་དང་གཅག་ཁར་རདམ་ར་ན་འག་བཙགས་ན།

གགས་རམ་འཚལ་ན། རང་མག་རང་འདངམ་ས་ གསང་སད་་ལག་ལན་འཐབ་ན།

་ ་ཡ ་བ ་ ་ ་ མ།ལས་ ན།


རངམ་ཡ་གཅག་འཐ་ས་ མཆང་རབ་ན། ཐག་བདའ་ས་ འག་ན། ཨ་ཁག༌ཡར་འཛག་ མར་འབབ་ཚགས། ད༌འབདཝ་ད་ གམ་ཐངས་ར་སཝ་ད་

རངམ༌གཉས༌ཞབ་འང་།

ག་ ་

་ ་ང་ ་མ་ ངས།་ ་ ་ ་ བ་ །

བའ་ ་ གས་་

88

Language

Converses with others; recounts events that happened

during day

Remembers songs Knows shapes and colors

Cognitive

Matches like objects; sorts by color or size

Knows purpose of objects Asks ‘why?’ questions


Begins to play with other children

Asks for help Uses toilet independently


48 - 60 months

Gross Motor

Hops on one foot Walks along a line Walks up and down the stairs, but brings feet together on

each step

ག་ ་

་ ་ང་ ་མ་ ངས།་ ་ ་ ་ བ་ །

བའ་ ་ གས་་


ཞབ་རལ།

ཅ༌ལ༌ཚ༌སདཔ༌ག་བར༌ཚགས་ན། ཐག༌བདའ༌ས༌ད༌ཚགས་ན། རང༌ག༌ལགཔ༌འཁ༌ཚགས་ན།

ཁ་སད།

བརད༌པ༌ཆ༌ཚང༌ས༌སབ༌ན། ༡༠་ཚན གངས༌ཁ༌རབ༌ཚགས༌ན། འད༌ཚག༌ནམ།ག༌ད༌ས།ག༌ཅ༌ས།ཟར༌མ༌ཚ༌འད༌ན།མན་རག།

ཅ༌ལ༌ཚ༌སམ་ལས༌ཆང་ཀ༌ག་ག༌རམ༌སག༌ཤས་ན། འག༌ མཇག༌ག་ ག་རམ་ཧ༌ག་ན། མང༌ས༌དང༌ཉང༌ས༌ཤས༌ན།མ་ས་དང་སམས་ཚར།

གགས་རམ་ཨ༌ཙ༌ར༌ལ་བརན་ཏ་ག༌ལ༌གན༌ཚགས་ན། ཆ༌རགས༌དང༌མཐན་ཏག་ཏ་ས༌རདམ༌ར༌ན། ཅ༌ལ༌རབ༌ས༌སད༌ན༌དང༌སར༌རབ༌སར༌ཤས༌ན།

་ ་ ན།

་ ག་ནམ་ ་

་་་

་མང་ ས།

་ ང་ ས།

་མ་ང་ ན།ལ་མ་ང་ ན།

མ།

ང་ །

89

Fine Motor

Can string objects Can cut along a line Washes own hands

Language

Speaks in sentences; uses many words

Counts to ten Asks ‘when’, ‘how’ ‘why’ questions

Cognitive

Orders objects large to small Knows first and last Knows more or less


Can dress with little help Plays cooperatively with peers Can share and take turns

་ ་ ན།

་ ག་ནམ་ ་

་་་

་མང་ ས།

་ ང་ ས།

་མ་ང་ ན།ལ་མ་ང་ ན།

མ།

ང་ །


་ ་ཡ ་བ ་ ་ ་ མ།ལས་ ན།


བལ༌གཟང༌ན། མག༌མཇག༌སག༌ན། སལ༌མཆང་རབ་ས་གངས༌ཁ༌རས་ཚགས༌ན།གཟགས་ཀ་ཞབ་རལ།

བ༌/བམ༌ག༌པར༌འབ༌ཚགས༌ན། འདམ་ག་འད་གཟགས་བཟ་ཚགས་ན། དབབས་ཚ་ འབ་ཚགས་ན།ཁ་སད།

གངས་ཁ་༢༠ ཚན་རབ༌ན། ཚས་གཞ་ངས་འཛན་དང་ མང་ཚ༌སབ་ཚགས། སང་གཏང་ན།མན་རག།

གཟགས་ཀ་ཆ་ཤས་ཀ་ཕན་ཐག་ཚ་སབ་ཚགས་ན། ལས་རམ་ག་ ག་རམ་ཚ་ཧ༌ག༌ཚགས༌ན། ཅ༌ལ༌སམ༌ཆང༌དང༌འཁལ༌ག༌རམ༌སག༌ཚགས༌ན།མ་ས་དང་སམས་ཚར།

ལགས་ཤམ།ཟགཔ།དང་བདན་ལ་སགས་པའ་ཡ་རབས་ཀ་བར་མཐང་ཧ་ག་ཚགས་ན།

རདམ༌གསརཔ་བཟ་ན། གཞན་ག་གགས་རམ་མ་ལན་པར་ག་ལ་གན་ན་དང་བཤབ་ཚགས་ན།

གས་ མ་ ག།

་ མ ་ ན

90

Child Development Milestones60 - 72 months

Gross Motor

Catches ball Turns somersault Can hop and count

Fine Motor

Can draw a girl or boy Makes figures from clay Can draw shapes

Language

Counts to 20 Recognizes and names colors Tells stories

Cognitive

Can say purpose of body parts Understands sequence of events Can order objects by size


Beginning to understand some moral values; good and bad; fairness

Invents games Dresses and undresses without any help

གས་ མ་ ག།

་ མ ་ ན


PEC TOOL E – Use with Sessions 14 and 15

་ ས་བ ་ ངས་ ་ལམ་ ན། ་ ང་ ་ ས་ལག་ ན་ བ་ ་ མ་བ ་ །

སས་ལ་༠-༡

སའ་རད་ཆས། བརག་ན། དཔང་ཆས/སར་བཏབ་མ་རད་ཆས།སས་ལ་༡-༢

ཧད་ ཁབ་ཏ་གཅད་ན། ཅ་ཆས་ཧད་ནང་བཙགས་ན། བམ་ཧད་ནང་བག་ན།སས་ལ་༢-༤

ཚ་གཏད་ནའ་རདམ། བང་ར། ཆང་ཤས་ལས་སམ་ཤས་ལ་ག་རམ་བསག་ན།སས་ལ་༤-༦

ཚ་གཏད་ནའ་རདམ། བརད་ཕན། ཧད་ནང་ས་ཤང་བཙགས་ཏ་ཆང་ཤས་ལས་སམ་ཤས་ལ་ག་རམ་བསག་ན།

91

PEC TOOL E – Use with Sessions 14 and 15

Toy making guide

Making toys using Cans and Containers

0-1 Year

Rattle Stacking Mobile

1-2 Years

Putting tops on containers Putting objects in the containers Filling containers with sand

2-4 Years

Aiming game Drums Arranging smallest to biggest

4-6 Years

Aiming game Telephone Growing plants-smallest to biggest


ག་ མ་ལག་ ན་ བ་ ་ མ་བ ་ །

སས་ལ་༠-༡

གཡབ་རད། སམ་ནང་ཅ་ཆས་བཙགས་ན། གགས་རམ་མད་པར་སད་ནའ་སང་བ་འབད་ན།སས་ལ་༡-༢

ཅ་ཆས་སམ་ནང་བཙགས་ན། ཁབ་ཏག་ཕ་ན་དང་གཅད་ན། སམ་འཐན་ན།

སས་ལ་༢-༤

རད་ཆས་ཀ་སམ་འཁར་བཟ་ས་རད་བཅག་ན། སམ་ཚ་གངས་ཁ་བརབ་ས་བརག་ན། སམ་ལག་ལན་འཐབ་ས་ཅ་ཆས་དབ་བ་ཕ་ན།སས་ལ་༤-༦

ཁམ་བཟ་ན། བཟ་དབབས་དང་འཁལ་ཏ་ཐག་འཐན་ན། ཅ་ཆས་སམ་ནང་བཙགས་ཏ་ལད་ཚད་དང་ས་ག་ཁད་པར་བལ་ན།

92

Making toys using Cardboard

0-1 Year

Hide and seek Putting objects in the box Practice sitting without support

1-2 Years

Putting objects into box Opening and closing top Pulling a box

2-4 Years

Playing with toy cars Counting while stacking boxes Use boxes to sort objects

4-6 Years

Making houses Tracing shapes Putting objects into boxes to compare weight and sound


་ ང་ ག ་ལག་ ན་ བ་ ་ མ་བ ་ །

སས་ལ་༠-༡

དཔང་ཆས/པར་བཏབ་མ་རད་ཆས། རདམ་ག་ཨ་ལ། སདཔ་ག་ག་གང་རད་ན།

སས་ལ་༡-༢

ཚ་གཏད་ན་དང་བཀག་ནའ་སང་བ་འབད་ན། དང་ནང་ལས་སདཔ་བར་ན། གགས་རམ་བན་ཏ་སདཔ་བདའ་ས་ལམ་འག་ན།

སས་ལ་༢-༤

པར་ཁམ་བསར་ཏ་སདཔ་དཀ་ན། ཕམ་དང་བ་ར་ཚ་སདཔ་བར་ན། གགས་རམ་མད་པར་སདཔ་བདའ་ས་ལམ་འག་ན།

སས་ལ་༤-༦

སདཔ་ག་ག་གང་བཟ་ན། མ་ཏག་ག་ཤལ་སར་བཟ་ན། ཐག་མཆང་བརབ་ན།

93

Making toys using yarn, strings and ropes

0-1 Year

Mobile Dolls Play with yarn ball

1-2 Years

Practicing aiming and throwing Stringing yarn through holes Walking along a string or yarn with support

3-4 Years

Stringing a yarn around a frame Stringing beads Walking along a string or yarn without support

4-6 Years

Making yarn balls Making garlands Skipping with rope


་ ན་ བ་ ་ མ་བ ་ །

སས་ལ་༠-༡

ང་ ས ་བ བ་ འ་ ་ ས།

མ་ ་ ་ལ།

འ་ ་ ས།

སས་ལ་༡-༢

་ མ་བ ག་ ། ང་ཡ ་ འ་ ་ ས་ནང་་ ་བ ་ ། ་ ས་ མ་ ་ག་མན་ ་ །

སས་ལ་༢-༤

་ ་ ་བ ་ ་ ་ ། ་ ག་ མ་ནང་ ་ ག་ ས་བ གས་ ། ས་ ་ ་ ་ །

སས་ལ་༤-༦

བ ་བ བ་ འ་ ་ ས་ ་ ། ་ལག་ ན་ བ་ ་ ག་ག གས་བ ་ ། ་ ང་ ་ལག་ ན་ བ་ ་བ ་བ ་མ་ ་བ ་ །

94

Making toys using sticks

0-1 Year

Mobile

Dolls

Rattle

1-2 Years

Stepping over a stick Put stick through hollow objects Scribbling on sand with sticks

2-4 Years

Pretend play with stick horse Putting matchsticks into box Drawing on the ground

4-6 Years

Spinning a top Designing letters with sticks Make design using yarn and stick


ག་ ་ལག་ ན་ བ་ ་ མ་བ ་ །

སས་ལ་༠-༡

དཔང་ཆས།/སར་བཏབ་མ་རད་ཆས། ཚན་ཁ་ཅན་ག་ཤག་ཀ་དཔང་ན།

ཤག་ཀ་བཏག་ས་བཟ་རམ་མ་འདཝ་བཟ་ས་དཔང་ན།

སས་ལ་༡-༢

ཤག་ཀ་སད་ད་ད་དམ་བཟ་ན། རང་འཁར་རད་ན། མག་འཐམ་རདམ་ད་དམ་གཉས་ཡད་མ་བསག་ན།

སས་ལ་༢-༤

མཐན་སག་ག་རདམ། ཤག་ཀ་ག་རང་གཡབ་བཟ་ན། མག་འཐམ་རདམ་ད་དམ་བཞ་དང་ལ་འབད་ཡད་མ་བསག་ན།

སས་ལ་༤-༦

ཤག་ཀ་ག་བཟ་བཀད་མ་འདཝ་བཟ་ན། ཤག་ཀ་ག་བཟ་རམ་མ་འདཝ་བཟ་ན། མག་འཐམ་རདམ་ད་དམ་དག་དང་དག་ཡད་མ་བསག་

ན།

95

Making toys using paper

0-1 Year

Mobile Colored paper(mobile)

Paper cut out of different images

1-2 Years

Tearing paper into pieces Playing with wind fan Playing with two-piece puzzle

2-4 Years

Dominoes Making paper fan Playing with four to five-piece puzzle

4-6 Years

Making designs with paper Forming figures with paper Playing with six to nine-piece

puzzle


་ ས་བ ་ འ་ལམ་ ན།ཕམ་ལ་དན་བསལ།

༡་ ཨ་ལ་ཚ་ལ་ ཅ་ཆས་ཀ་ཁ་དང་ས་ཏག་ར་ཁག་ཁ་ཡད་མ་ཚ་རད་ཆས་འབད་བན་ན་མ་འང་།༢་ ཨ་ལ་ཚ་གས་ མ་ཀག་ ཐགཔ་ སདཔ་ ག་ཅང་ གམ་ཙ་ ཕམ་ ལ་སགས་པའ་རདམ་ཚ་རདཝ་ད་ལ་རག་འབད་དག།༣་ ལགས་ཊན་ དང་ཤང་ལ་སགས་པ་ལས་བཟ་བའ་རད་ཆས་ཀ་ཟར་ར་ཁག་ཁ་ཡད་མ་ཚ་ཟར་བསད་ད་སམས་ཏང་ཏ་བཟ་དག།༤་ ཧད་ཆས་ཀ་ཁབ་ཏ་ཚ་སན་སར་ཏ་སང་སང་འབད་གཅད་ད་རད་ཆས་བཟ་དག།ཧད་ཆས་ཚ་བཏག་ས་ རདམ་བཟཝ་ད་ལགས་ཤམ་འབད་འཁ་ཞནམ་ལས་

བཟ་དག།༥་ ཨ་ལ་གས་ཅ་ལ་ཆང་ཀ་ཚ་ཁ་ནང་བཙགས་མ་བཙགས་བལ་དག། ཨ་ལ་ཚ་གས་ཅ་ལ་ཆང་ཀ་ཚ་ ལད་མར་བཏང་ན་ལས་བཀག་ཐབས་ཀ་དན་ལ་ ལད་

མར་བཏང་མ་ཚགས་པའ་ཅ་ལ་སམ་ཚ་སད་དག།༦་ ཁག་ཆ་ཤས་རང་ ཨ་ལ་ཚ་རདམ་རདཝ་ད་ ཨ་ལ་ཁང་ར་རངམ་ཅག་བདག་མད་འབད་མ་བཞག། ཕམ་ ཡང་ཅན་ ཨ་ལའ་བདག་འཛན་པ་ག་འབད་རང་

ཨ་ལ་དང་གཅག་ཁར་རདམ་རད་ན་འད་གནམ་མད་ས་མད་ཁག་ཆ།་

96

Toy Guide

Note to Parents

1. Avoid giving sharp or pointed objects as toys.

2. Supervise children when they play with matchsticks, ropes, strings, knives, scissors, beads, etc.

3. Smooth out rough edges of toys made from tins, wood, etc.

4. Close tops with glue; cut containers and wash well.

5. Guard against infants putting small objects in mouth. To prevent children from swallowing the objects make sure they are big enough.

6. Most importantly, do not leave the child unattended during play. Parents’/Caregiver’ participation in the child’s play is crucial.


ག་རལ་ བ་ནང་ ང་ གས་ ་ ་ལས་ ་ ་གས་སང་ བ ་བའ་ གས་ ལ།

མན་བསམ་བཏང་།

ག་འད་གས་ཨ་ལ་ཚ་གཟགས་ཁམས་སང་སང་དང་ཤགས་ཡདཔ།དགའ་ཏག་ཏ་དང་དད་ར་ར། ཉན་ཁ་མདཔ་དང་སང་སབ་ཡདཔ་བཟ་འང་། ཨ་ལ་ལ་གནད་སན་ང་མ་རབ་མ་ག་འད་ས?ག་ད་ས?

ཨ་ལའ་བད་སད་ཡར་དགས་བཏང་ཐབས་ཀ་དན་ལས་ག་འད་བསར་བཅས་འབད་དགཔ་འདག?

ཆང་འཐང་བ་ཁད་མད། ཨ་ལ་སཝ་འཇམ་ན་དང་ཨ་ལ་ཁ་ར་ཅན་འབད་ས་ནའ་དན་ལས་ཁ་ར་བཏན་དག་པའ་ལ་འབད་དག།

ཨ་ལ་མ་ས་བའ་ཧ་མ་ལས་འད་གདན་ཚ་བདའ་བཏང་ནའ་དན་ལས་རམ་འག་འབད་དག།

བ་དང་བམ་ག་དག་མ་འད་སས་ཐབས་ལ་གནས་སར་རབ་ས་དངས་གབ་ཞ་བ་འག་དག།

ཤ་སམ་དང་ཁ་བ་འད་བཅད་ཡད་པའ་བཞས་ས་གཙ་བ་ཅག་ཨན།

ཨ་ལ་ཆགས་ཏ་ཡདཔ་ད

ཨ་ལ་སརཝ་ད་རངམ་དང་ལགཔ་སར་མ་ཚགསཔ་ས་སང་སང་སར་དག།

ལ་ཟཝ་ད་ཨ་ལ་ཚ་བ་སབ་བཅག་ན་མ་འང་། ཆབ་གསང་་བཏགས་ས་བཀལ་ན་སནམ་ད་ཨ་ལ་དང་དག།

ཨ་ལ་ཆ་འཁ་བའ་སབས་ཝ་ནང་ལས་ཆ་བན་དག། ཕམ་གས་ཨ་ལ་ལ་ལ་རར་ཞནམ་ལས་བན་དག།

སས་ཞནམ་ལས་ ལ་༣་ཚན།

་བ མ་ ་

97

PEC Tool F: Bhutanese Traditional Child Rearing Practices

Think about:

Which ones make children healthy and strong; happy and smart; safe and protected? Which practice harms the child? How?

Which practice can be modified so that they promote child wellbeing?

It is ok to drink alcohol Do heavy manual work for strong baby and easy delivery

Perform puja to ward off evils spirits before labor

Visit sacred places to get bless-ing for desired gender of baby

Dried meat and soup should be the main nutrition.

Pregnancy

Swaddle new born babies tightly so hands and legs cannot move

Children not allowed to talk while eating.

Spank the child to teach toileting

Feed baby water from the bath-tub.

Parent should chew the baby’s food then give to baby.

Birth to 3 years

་བ མ་ ་


ཨ་ལ་ཚ་བདག་མད་འབད་བཞགཔ་ད་ཀར་ཀན་རང་བལཝ་ཨན།

ཕ་རའ་ལ་ཟ་ཞནམ་ལས་ཐབ་ཀ་ར་བར་སང་བཏངམ་ཨན།

དབང་དང་དངས་གབ་ཐབ་ནའ་དན་ལས་ཨ་ལ་ཚ་ཚས་བཅ་དང་དས་སན་ག་ལས་རམ་ཚ་ལ་འཁད་

འགཝ་ཨན།

ཨ་ལ་ཚ་རདམ་རདཝ་ད་ཕམ་གས་མ་བལ། ཨ་ལ་དང་གཅག་ཁར་རདམ་རད་ན་འད་དས་ཚད་འཕ་བརག་

འབད་ཚརཝ་ཨན།

བཟའ་ཚང་ནང་བསན་གས་འབད་ན་དང་གས་ཐག་གཅད་ན་ག་ལ་ཚ་ནང་ཨ་ལ་ཚ་བཅའ་མར་གཏགས་མ་

བཅག།

ལ་༣་ལས་ ༦་ ཚན།

བམ་ཚ་སན་ཆ་ཆང་ཀ་ཚ་བདག་འཛན་འབད་བཅགཔ་ཨན།

ཨ་ལ་ཚ་ ཁམ་ནང་ག་ལ་ ཧད་འཁ་ན་དང ་ཐབ་ཤང་ལན་ན་ ཚ་ཆ་རགས་འབད་དག།

བཚ་ཚ་ཞང་ས་ལས་སང་བཅགཔ་ཨན།

མ་སམ་ཚ་བ་སབ་ད་ཨ་ལ་ཚ་ཁ་སམ་སམ་ས་སད་དགཔ་ས་སནམ་ཨན།

འ་ན་ལ་ཚད་འད་ཨ་ལ་ཚ་ཚགས་བར་བཏང་ན་དང་དང་ནའ་དས་ཚད་ཀག་ཀ་ཨན།

ལ་༦་ལས་༨་ཚན།

་བ མ་ ་ །

98

Children are left unattended and they mostly watch cartoons.

Tell folk stories to children after dinner near the fireplace.

Take children to religious festivals and ceremonies to

receive blessings

Parents do not observe play or playing with children seen as

waste of time

Children not allowed to take part in family discussions or decisions

3 to 6 years

Girls are made to care for younger siblings

Should help with chores such as fetching firewood, washing

utensils.

Boys are made to guard fields from monkeys.

Children are taught to be quiet when adults speak

This is the proper age to scold and beat the child

6 to 8 years

་བ མ་ ་ །


PEC Tool G: Template for Designing Parenting Sessions

Session:

Title:

Purpose:

Take Away Message:

Time:

Getting Ready:

Minutes Activity:

1. Welcome- Parent facilitator follows Session Routine steps #1& 2 This includes greeting participants by name; identification of absentees; recognizes and thanks Volunteer Parent Leader who will assist with a demonstration.

2. Homework Review – Session Routine Step 3

3. Introduce Topic

4. Group Work

5. Plenary: Follow method stated in session routine #6

6. Reflection /Discussion

7. Additional New knowledge

8. Model New Practice

9. Homework:

10. Select Volunteer Parent Leader. See session routine #9.

11. Parents depart and facilitators consolidate notes.

12. See next session for content to discuss at home visit.

Discussion guideline


Resources Materials For This Session

99


100

Background Information Sheets for Conducting Sessions 1-17

Appendix 1 – Nutrition and Feeding Practices -Use for Session 1


Brief Information on Infant and Young Child Feeding

Why is Breast feeding important?

Breastfeeding is an unequalled way of providing ideal food for the healthy growth and development infants. Infants should be exclusively breastfed for the first six months of life to achieve optimal growth, development and health.

Exclusive Breastfeeding for first six months: Feeding only breast milk, and no other liquids or solids, not even water. Drops of syrups consisting of vitamins, mineral supplements or medicine (including ORS) are permitted.

Advantages of breastfeeding:

Breast Milk• Perfect nutrients• Easily digested; efficiently used• Protects against infection

Breastfeeding• Helps bonding and development• Helps delay a new pregnancy• Protects mothers’ health

• Cost less than artificial feeding

Why human milk is the best for infants?

In addition to the advantages of breast milk mentioned above, human milk also contains essential fatty acids that re needed for a baby’s growing brain. These fatty acids are not present in animal milk.

Animal milk contains more protein than human milk. It is difficult for a baby’s immature kidneys to excrete the extra waste from the protein in animal milks.

Formula milks are made from a variety of products, including animal milks, soybean, and vegetable oils. Formula milks they do not contain the right amount of fat, energy, protein, minerals and vitamins for a growing baby.

Disadvantage of artificial feeding:

• Interferes with bonding• More diarrhoea and persistent diarrhoea• More frequent respiratory infections• Malnutrition; Vitamin A deficiency• More allergy and milk intolerance• Increased risk of some chronic diseases• Obesity• Lower scores on intelligence tests• Mother may become pregnant sooner• Increased risk of anaemia, ovarian cancer, and breast cancer in mother

101


102

Complementary feeding:

For the first six months of life, breast milk can provide all the nutrients and water that a baby needs. After six months of age, breast milk is no longer sufficient by itself and babies need additional foods called Complementary foods. However, breastfeeding should still continue for up to two years and beyond.

Complementary foods should be”Timely- At six months, when need for energy and nutrients exceeds what can be provided by breast milk only. Adequate-should provide sufficient energy, protein and micronutrients.Safe- hygienically prepared, stored and fed with clean hands or spoons. Bottles should not be used to feed babies.

Reliable Signs of not getting enough milk• Small amount of urine- less than six time per day• Not gaining enough weight

Possible signs of not getting enough milk

• Baby not satisfied after breastfeeds• Baby cries often• Very frequent breastfeeds• Very long breastfeeds• Baby refused to breastfeed• Baby has hard, dry, or green stools• Baby has infrequent small stools• No milk comes out when mother expresses• Breasts did not enlarge (during pregnancy)• Milk did not ‘come in’ (after delivery)

Risk to starting complementary foods too early

Adding complementary foods too soon (before six months) may;• take the place of breast milk, making it difficult to meet the child’s nutritional needs• result in a diet that is low in nutrients if thin, watery soups and porridges are used because there are

easy for babies to eat• increase the risk of illness because less of the protective factors in breast milk are consumed• increase the risk of diarrhoea because the complementary foods may not be as clean or as easy to

digest as breast milk• increase the risk of wheezing and other allergic conditions because the baby cannot yet digest and

absorb non-human protein well• increase the mother’s risk of another pregnancy if breastfeeding is less frequent

Risk to starting complementary foods too early

Starting complementary foods too late is also a risk because:• the child does not receive the extra food required to meet his/her growing needs• the child grows and develops slower• might not receive the nutrients to avoid malnutrition and deficiencies such as anaemia from lack of

iron


Hygienic preparation of feeds and food demonstration

Requirement for clean and safe feeding

After six months of age all children require complementary feeds. Clean, safe preparation and feeding of complementary foods are essential to reduce the risk of contamination and the illnesses that it causes.

The main points to remember for clean and safe preparation of feeds are:• Clean hands• Clean utensils• Safe water and food• Safe storage

Safe water and food• Treat water for drinking and baby’s feeds• Keep water in clear covered container• Boil milk before use• Give freshly prepared complementary foods

Safe storage• Keep foods in tightly covered containers• Store foods dry if possible (eg. milk powder, sugar)• Use milk within one day if refrigerated• Use prepared feeds within one hour

If there is need to store foods, the mother or caregivers should follow simple rules to ensure hygienic conditions of the food.

Disadvantages of feeding bottles

Bottles and teats are more difficult to clean than cups and you should discourage their use.

Caring for your newborn baby

Newborn care:

1. Exclusively breastfeed your baby. Do not give your baby anything else.2. Keep your baby warm. Wrap your baby in dry blankets and cover the head.3. Keep the cord clean and dry.4. Your baby should be given bath only after 2-3 days

103


104

Danger Signs:

Seek immediate medical care for your baby for any of the following:1. Lethargy, weakness, or difficulty waking up2. Not feeding well, especially if your baby has been previously feeding well3. Yellow-colored skin, especially if on the palms or soles4. Difficult for fast breathing, or lips becoming blue5. Baby feels hot or cold to touch6. Convulsions or fits7. Any pus from the umbilicus or eyes


HEALTH AND NUTRITION BACKGROUND INFORMATION SHEET1

Stunting & Malnutrition

Acute malnutrition (or wasting) is caused by inadequate food intake and/or disease and can develop within a short period of time (within days or weeks depending on the food intake and disease). In the more advanced stages (severe acute malnutrition), the child is at high risk of mortality.

Chronic malnutrition develops over a long period of time (months and years) and manifests itself in growth failure or stunting of the child. Chronic malnutrition is the result of long-term inadequate food intake and ill health of the child in the past starting from intra-uterine events until present. Chronic malnutrition does not increase the risk of mortality but significantly diminishes the child’s overall body development in terms of physical and mental capacity when they become adults.

There are proven interventions to reduce stunting and micronutrients deficiencies. Breastfeeding counseling, vitamin A supplementation and zinc fortification have the greatest benefits. Because stunting is especially difficult to reverse after 36 months of age, we need to focus on interventions in pregnancy and in young children.

There is sufficient evidence that the following interventions affect maternal and child nutrition:

Maternal and birth outcomes are improved by:• Iron supplements (reduce risk of anemia and reduces maternal death by 23%• Salt iodization• Protein & Vitamin supplements – micro-nutrients and calcium – reduce risks for small baby• De-worming - reduces anemia• Malaria preventive treatments during third trimester and at delivery• Use of insecticide treated bed nets – 23% reduction of delivering a baby with low birth weight

Newborn babies• Exclusive breast feeding reduces mortality• Vitamin A supplements showed 20% mortality reductions in babies younger than 6 months

Infants and children• Zinc supplements reduce episodes of diarrhea and lower respiratory tract infections• Vitamin A supplements reduce mortality in children 6-59 months by 25%• Universal salt iodization• Hand washing, water quality treatment, sanitation and hygiene education: Several studies suggest

that a combination of these hygiene and sanitation measures decreases the number of diarrhea and dysentery episodes in children under 5

• De-worming: Several studies suggest minor increases of weight and height for multiple doses • Untargeted iron supplementation should not be given in malaria endemic zones.• Cash transfers combined with nutritional education and micronutrient-fortified food supplements

resulted in an extra 1cm increase in height, which translated into 10% reduction in the prevalence of stunting in children aged 12-36 months.

• Interventions to diversify diets by home gardening and small animal production are potentially promising and culturally relevant but need more study.

1 Produced by Marleen De Tavernier, Save the Children, Tanzania, April 2009

105


106

Brain Food for Toddlers & Children • Morning meal in form of a full, wholesome breakfast is very vital for growing children and

considered the most important meal of child’s day for health and brain. Consumption of breakfast is one of the most important eating habits that every child should adapt before going to school.

• Young toddlers and young school going children must eat nutritionally rich and well-balanced meals and snacks to boost their brain development and assist normal growth of body organs. Here are some of the most famous and well recognized and super charged brain foods for children:

o Brain boosting anti-oxidant rich foods from fruits and vegetables to reduce risk of cognitive impairment. The best antioxidant fruits and vegetables are strawberries, spinach, raspberries, broccoli, avocados, oranges, carrots and red peppers. Include ample amounts of fresh, green vegetables as well as a number of fresh fruits as items of menu.

o Nuts such as cashew nuts, beans and legumes are quite rich in anti-oxidants, while citrus fruits contain large amounts of Vitamin C that is helpful in providing your child’s body a very good source of energy and anti-oxidants.

o Dietary fat is linked to brain development and ability to think, store and retrieve memories. Get this from cold water fish, for example tuna, soya oil, corn oil, eggs, avocado, dry fruits and seeds.

o Whole grains containing Vitamin B are Memory power boosters. Also provides dietary fibers and continuous supply of energy. Oatmeal is perhaps one of the best-known breakfast cereals. Oatmeal contains plenty of fiber, high quality protein and carbohydrates and number of useful vitamins and minerals. Utilize brown (whole grain) rice, which is very rich in fibers instead of white rice.

o Protein rich diet enriches brain messengers in transporting signals from brain cells to different parts of the body.. Biologically available proteins are largely found in fish, scrimps, dairy products, eggs, oats, poultry and turkey and enhances mood, increases mental alertness and maintain memory power.

o Iron and zinc rich food items are essential in your child’s daily diet because of their essential and mandatory nature in providing blood hemoglobin enhancing abilities which allows maximum absorption of fresh oxygen into the body and help reduce fatigue and weakness. They also optimize nutrient absorption into the blood stream. Lean meat, poultry, spinach, green beans, dried fruits and whole grains are very rich in iron and zinc minerals.

o Calcium and Sodium are required for normal growth of bones and cartilages. Children need 1300 mg of calcium for bone marrow and cartilage. Milk is good source.

o Iodine - The effect of low iodine intake on the production of thyroid hormone has a direct impact on brain function and development. Low iodine levels affect fetal development and children the most. Iodine deficiency causing low thyroid hormone levels is the principal factor responsible for damaging the developing brain and affecting brain function in fetal development and childhood. The most critical period for iodine deficiency damage is from the second trimester of pregnancy to the third year after birth. In order to overcome this major health problem countries have started iodized salt programs or introduced iodized salt in bread.

o Water is the liquid of life -Given that your brain is about 80% water, the first rule of brain nutrition is adequate water to hydrate your brain. Even slight dehydration can raise stress hormones, which can damage your brain over time. Drinking water is a very good habit and it can help retain concentration levels in the classroom. It will also assist in enhancing focus and motivation levels. Hydration will also reduce fatigue and weakness. Green tea is also good for brain function as it contains chemicals that enhance mental relaxation and alertness.


BEST FOODS FOR BRAIN DEVELOPMENT & HEALTH At-A-Glance

Lean Protein –

• Fish, • Poultry, • Meat, • Eggs, • Dairy products (yogurt and milk), • Beans (especially lentils), • Nuts and seeds

Complex Carbohydrates

• Berries• Oranges, lemon, limes, grapefruit, pommela,

avocado• Papaya, mango, peaches, plums• Broccoli & cauliflower• Whole wheat flour and whole grain rice• Red or yellow peppers• Pumpkin• Spinach• Tomatoes • Sweet Potatoes (orange)• Beans

Fats

• Avocado• Nuts & nut butter

Liquids

• Water• Green or Black Tea

References:

1. The Lancet, Neonatal survival series, March 20052. The Lancet, Maternal and child nutrition series, February 20083. Loh, Andrew; Top Brain Foods for Your Child; 200

107


108

Rec

omm

enda

tions

for

Fee

ding

You

r C

hild

2

2 C

hart

Pro

duce

d by

UN

ICE

F; S

ugge

stio

ns f

or V

itam

in-A

Ric

h fo

ods

and

feed

ing

prac

tice

prov

ided

by

Llew

elly

n 20

14.

New

born

– 1

wee

k1

wee

k –

6 m

onth

s6-

9 M

onth

s9-

12 m

onth

s12

mon

ths

– 2

year

s2

year

s an

d ol

der

Imm

edia

tely

aft

er

birt

h pl

ace

baby

in s

kin

to s

kin

cont

act w

ith

mot

her

Bre

astf

eed

as o

ften

as

child

wan

ts. L

ook

for

sign

s of

hun

gers

suc

h as

beg

inni

ng to

fuss

, su

ck fi

nger

s or

mov

e lip

s.

Bre

astf

eed

as o

ften

as

your

bab

y ne

eds.

B

reas

tfee

d as

oft

en a

s ch

ild

wan

tsB

reas

tfee

d as

oft

en a

s yo

ur

child

wan

tsG

ive

a va

riety

of f

amily

food

s to

you

r chi

ld in

clud

ing

anim

al

sour

ce p

rote

in a

nd V

itam

in A

ric

h fr

uits

and

veg

etab

les

Allo

w b

aby

to ta

ke b

east

w

ithin

firs

t hou

r. G

ive

baby

col

ustr

um, t

he fi

rst

yello

wis

h th

ick

milk

. It

prot

ects

bab

y fr

om

man

y ill

ness

es.

Bre

astf

eed

day

and

nigh

t as

baby

wan

ts,

at le

ast 8

tim

es in

24

hour

s.

Als

o gi

ve p

orrid

ge o

r w

ell-m

ashe

d fo

ods

incl

udin

g an

imal

sou

rce

prot

eins

and

Vita

min

A

rich

frui

ts a

nd

vege

tabl

es [S

ee b

elow

.]

Als

o gi

ve v

arie

ty o

f mas

hed

and

finel

y ch

oppe

d fo

ods

incl

udin

g an

imal

sou

rce

prot

ein

and

vita

min

a ri

ch

frui

ts a

nd v

eget

able

s [S

ee

belo

w]

Als

o gi

ve v

arie

ty o

f mas

hed

and

finel

y ch

oppe

d fo

ods

incl

udin

g an

imal

sou

rce

prot

ein

and

vita

min

A ri

ch

frui

ts a

nd v

eget

able

s [S

ee

belo

w]

Giv

e at

leas

t one

-cup

food

at

each

mea

l.

Bre

astf

eed

nigh

t and

da

y as

bab

y w

ants

at

leas

t 8 ti

mes

in 2

4 ho

urs

Do

not g

ive

othe

r foo

ds

or fl

uids

. The

se c

an

harm

bab

y. B

reas

t milk

is

all

baby

nee

ds.

Sta

rt w

ith 2

-3

tabl

espo

ons

and

grad

ually

incr

ease

to ½

cu

p at

eac

h m

eal

Giv

e ha

lf cu

p at

eac

h m

eal

Giv

e ¾

cup

at e

ach

mea

lG

ive

3- 4

mea

ls e

ach

day

If ba

by is

sm

all (

low

bi

rth

wei

ght)

feed

eve

ry

2-3

hour

s. W

ake

baby

fo

r fee

ding

aft

er 3

hou

rs

In a

dditi

on to

bre

ast m

ilk

give

2-3

mea

ls p

er d

ay.

Giv

e 3-

4 m

eals

per

day

.G

ive

3-4

mea

ls p

er d

ay.

Als

o gi

ve 1

or 2

sna

cks

betw

een

mea

ls.

Do

not g

ive

othe

r foo

ds

or fl

uids

. Bre

ast m

ilk is

al

l bab

y ne

eds.

Off

er o

ne o

r tw

o sn

acks

pe

r day

whe

n ch

ild fe

els

hung

ry.

Als

o gi

ve 1

or 2

sna

cks

betw

een

mea

ls. C

hild

will

eat

if

hung

ry

Als

o gi

ve 1

or 2

sna

cks

betw

een

mea

ls. C

hild

will

eat

if

hung

ry

If yo

ur c

hild

refu

ses

new

fo

ods

offe

r tas

tes

seve

ral

times

. Sho

w th

at y

ou li

ke th

e fo

od. B

e pa

tient

.

For s

nack

s pr

ovid

e fo

od th

at

baby

can

pic

k up

and

hol

d bu

t pr

ovid

e he

lp if

nee

ded

Con

tinue

to fe

ed c

hild

pa

tient

ly. E

ncou

rage

but

do

not f

orce

chi

ld to

eat

.

Talk

with

you

r chi

ld d

urin

g a

mea

l and

kee

p ey

e co

ntac

t.

Sou

rces

of V

itam

in-A

rich

frui

ts a

nd v

eget

able

s: p

umpk

in, c

arro

ts, s

wee

t pot

atoe

s (o

rang

e va

riety

), da

rk le

afy

gree

ns li

ke s

pina

ch, p

apay

a, m

ango

s, g

reen

pea

s.

Acr

oss

all a

ges:

Mak

e m

ealti

me

a pl

easa

nt e

xper

ienc

e. In

tera

ct w

ith c

hild

in w

arm

; pat

ient

man

ner a

nd c

hild

will

con

sum

e m

ore

food

. Str

ess

caus

es c

hild

ren

to lo

se a

ppet

ite

and

refu

se fo

od. F

eed

child

ren

in o

wn

bow

l to

know

how

muc

h fo

od c

hild

is a

ctua

lly e

atin

g. W

hen

child

ren

reac

h tw

o ye

ars

they

beg

in to

exp

ress

thei

r ind

epen

denc

e an

d m

ay re

fuse

food

. Sel

f-fee

ding

mak

es m

ealti

me

mor

e in

tere

stin

g to

the

child

and

sen

se th

ey a

re in

cha

rge

of th

e ea

ting,

they

are

less

apt

to re

fuse

.


Appendix 2 – Hygiene Practices

Use hand washing and sanitation charts

Appendix 3 –Use with Session 3

Picture Symbols

Show drawing of light bulb or candle (represent taking care of child’s mind /thinking)

Show drawing of stick figures of hands and feet (represent taking care of body)

Show drawing of 2 faces looking at each other and smiling; may include a heart joining the two (represent taking care of feelings, promoting affection and love)

Show drawing of Two Faces Talking and Listening (To represent Talking and Listening)

Appendix 4– Use for Session 4

Puzzle Template

Drawing of simple shape that looks like a child/do not show features such as eyes or face/ to fill A-4 paper. Facilitator will produce 4 copies and cut into 4 pieces

109


110

Appendix 5 – Use for Session 5

Keeping Children Safe from Accidents

Types of accidents(birth to 8 years)

Current practices to prevent them Anything new you can do?

Supplementary information:

Preventing accidents: Many children get hurt and die during accidents, while others may end up having life-long disabilities. This is because children do not understand the risk of accident. It is the responsibili-ty of parents/caregivers to protect young children from dangers and injuries as most of them are pre-ventable. The common accidents among young children are:

• Burns and scalds• Falls• Drowning• Poisoning• Road accidents• Electric shocks• Injuries by sharp or blunt objects

What can the parents/caregivers do to prevent above accidents?

• Supervise young children all the time, never leave them unattended. • Keep insecticides, detergents, kerosene, medicines or any chemical out of reach of children.• Make cooking places safe by ensuring that children cannot reach the pots on the stove.• Keep sharp and pointing objects such as knives, scissors etc. out of children’s reach.• Cover all exposed electrical wire and sockets covered especially if you have children younger than

two years.• Keep children away from harmful animals or supervise children at all times when they are with

animals. Even a normal, friendly dog can be dangerous.


Appendix 6-A - Use with Session 6

Child Protection: Child Abuse

Types of abuse & violence Current practices to prevent them Anything new you can do?

Protecting children from abuse and violence: Abuse is ill-treatment of children. It can be in the form of physical (anything that causes pain and injury such as hitting, kicking, burning, pulling and pushing, emotional(neglected, constantly criticized, exposure to constant domestic violence, verbal abuse, such as calling names) or sexual (improper touching and any sexual act) abuse.

What can parents/caregivers do to protect children from abuse?

• Use non-violent punishments and methods to discipline children• Focus on children’s good behaviour and give them a lot of praise when they behave well. Ignore

their negative behaviours• Have clear rules for children and enforce them consistently.• Be watchful of young children and protect them from anyone who could potentially harm them.• Never leave young children in the care of stranger or someone you do not trust.• Try to stop domestic violence by discussing the situation with people involved in it and explaining

how this affects (children constantly live in fear which affects their eating, sleeping habits and cause lot of health and emotional problems) the children’s healthy development.

Signs that a child may be in need of protection3

Remember, these are only possible signs of abuse or neglect. The presence of these signs does not necessarily mean abuse and neglect has been or is occurring. So needs to really observe the child and look for other signs and in addition ask other people on the family history etc. So please be careful in coming to a conclusion

Possible signs of neglect

Signs in children • Low weight for age and/or failure to thrive and develop. • Always hungry.• Untreated physical problems eg sores, serious nappy rash and urine scalds, significant dental

decay.• Tired and listless.• Poor standards of hygiene eg. child consistently unwashed. • Poor complexion and hair texture. • Child not adequately supervised for their age. • Scavenging or stealing food and focus on basic survival. • Extended stays at school, public places, other homes. • Longs for or indiscriminately seeks adult affection. • Rocking, sucking, head-banging. • Poor school attendance. • Using alcohol and drugs.

3 Extracted from Lukautim Pikinini Operational Manual. 2010, Government of Papua New Guinea.

111


112

Signs in parents or caregivers • Unable or unwilling to provide adequate food, shelter, clothing, medical attention, safe home

conditions. • Leaving the child without appropriate supervision. • Abandons the child. • Withholding physical contact or stimulation for prolonged periods. • Unable or unwilling to provide psychological nurturing. • Has limited understanding of the child’s needs. • Has unrealistic expectations of the child.• Is isolated from relatives, clan, friends.• Often can’t be found.• Uses alcohol and drugs.• Continually feels nothing will change.

Possible signs of physical abuse

Signs in children • Bruising to face, head or neck, other bruising and marks which may show the shape of the

object that caused it e.g. belt buckle, hand print. • Cuts and welts (raised areas of skin).• Drowsiness, vomiting, fits or pooling of blood in the eyes, which may suggest head injury. • Adult bite marks and scratches. • Fractures of bones, especially in children under three years old. • Dislocations, sprains, twisting of limbs, digits, bones.• Burns and scalds (including cigarette burns). • Multiple injuries or bruises. • Wearing clothes that can hide injuries.• Explanation of injury offered by the child is not consistent with the injury. • Abdominal pain caused by ruptured internal organs, without a history of major trauma. • Swallowing of poisonous substances, alcohol or other harmful drugs.• Wary of adult contact but also often looks for affection from adults.• Random displays of anger and aggression.• Worries when other children cry.

Signs in parents and caregivers • Frequent visits with their child or children to health or other services with unexplained or suspi-

cious injuries, swallowing of non-food substances or with internal complaints. • May not take child to the same doctor or hospital for different injuries.• Explanation of injury offered by the parent is not consistent with the injury. • Family history of violence. • History of their own maltreatment as a child. • Parent fears they may injure child. • Uses excessive discipline. • Appears unconcerned about the child’s well-being.• Is easily overwhelmed by the needs of the child.• Often disciplines the child harshly.• Often has poor self-esteem and/or self-control.• Continually talks negatively about the child.


Possible signs of sexual abuse

Signs in children • Bruising or bleeding in the genital area. • Sexually transmitted diseases, including HIV. • Bruising to breasts, buttocks, lower abdomen or thighs. • Child or child’s friend telling someone about it, directly or indirectly. • Describing sexual acts. • Sexual knowledge or behaviour inappropriate for the child’s age. • Going to bed fully clothed. • Regressive behaviour e.g. sudden return to bed-wetting or soiling. • Self-destructive and risky taking behavioureg. drug dependency, suicide attempts, self-mutilation • Child being in contact with a known or suspected pedophile. • Anorexia or over-eating. • Adolescent pregnancy. • Unexplained accumulation of money and gifts. • Persistent running away from home. • Inability to trust.• Reluctant to play with other children of the same age.• Speech disorders.• Sleep disorders.• Has low self-esteem.• Has difficulty in forming positive relationships.

Signs in parents or caregivers • Exposing a child to prostitution or pornography or using a child for pornographic purposes. • Intentional exposure of a child to sexual behaviour of others. • Previous conviction or suspicion of child sexual abuse. • Coercing a child to engage in sexual behaviour with other children. • Verbal threats of sexual abuse. • Denial of adolescent’s pregnancy by family.

Possible signs of psychological abuse

Signs in children • Constant feelings of worthlessness about life and themselves. • Unable to value others. • Lack of trust in people. • Lack of people skills necessary for daily functioning.• Extreme attention-seeking behaviour.• Is obsessively eager to please or obey adults. • Takes extreme risks, is markedly disruptive, bullying or aggressive. • Is highly self-critical, depressed or anxious.• Suicide threats or attempts. • Persistent running away from home.

Signs in parents or caregivers • Constant criticism, belittling, teasing of a child, or ignoring or withholding praise and attention. • Excessive or unreasonable demands. • Persistent hostility and severe verbal abuse, rejection and blaming. • Belief that a particular child is bad or ‘evil’.• Using inappropriate physical or social isolation as punishment. • Domestic violence.

113


114

Appendix 6-B– Use with Session 6

Helping Parents Use Positive Discipline

Discipline is one of the most common and persistent concerns of parents and teachers. Some of these concerns stem from the association of discipline with punishment. Discipline is generally thought of in negative terms. To many parents, the words discipline and punishment are the same. As indicated in the table below, these terms mean very different things.

Discipline Punishment

1. Emphasize what child should do 1. Emphasize what child should not do

2. An ongoing process 2. One-time occurrence

3. Sets an example to follow 3. Insists on obedience

4. Leads to self-control 4. Undermines independence

5. Helps children change 5. Is an adult release

6. Is positive 6. Is negative

7. Accepts child’s self-assertion 7. Makes children behave

8. Foster’s child’s ability to think 8. Thinks for the child

9. Enhances self esteem 9. Defeats self-esteem – humiliates and belittles

10. Shapes positive behavior 10. Condemns misbehavior

Discipline is guiding and directing children toward acceptable behaviour. Adults help children learn appropriate behaviour by setting good examples. This includes everything a parent does in an attempt to influence the child. Discipline is something you do with a child. It is an interaction, not something you do to children. In a caring and understanding way, the effective caregiver helps children gain control over their own behaviour. To accomplish this, parents need to maintain that delicate balance between chil-dren’s attempt to be independent and their need for outer controls.

Children are robbed of their self-respect when they are treated harshly and made to feel they have no ability to control themselves. Shame, disgrace and embarrassment have no part in good disciplinary practices. Discipline helps children achieve self-discipline. This happens only if parents lead in ways that support children’s developing ability to control themselves. Caregivers who are sensitive to this will decrease the amount of control they exercise. By gradually handing over to children the opportunity to govern their own actions, parents communicate trust. With growing responsibility and trust comes an added dimension of self-respect and self-confidence. Such children feel capable and worthwhile.

Along with self-respect, the child must taste the freedom that comes with a lessening of parental controls. Children do not learn to handle freedom by being told what to do all the time. Only when they have an opportunity to test themselves, make some decisions on their own, will they realize their capabilities. Young children must learn this in safe places, with adults who allow them as much freedom as they can responsibly handle.


Parenting tips for setting limits

1. Make sure that the limit is appropriate to the situation.2. Fit the limits to the individual child’s age, personality and skills.3. See that all caregivers consistently apply limits.4. Reinforce the same rules consistently 5. Follow through, support words with actions6. Use simple statements, be clear and state limits positively 7. Respect the child’s feelings and acknowledge them when you can.8. Act with authority. Be confident and sure of your purpose.9. Be ready to deal with the consequences. Do not avoid the situation or give in if your child

screams, cries or threatens. 10. Let child help in defining limits.

Discipline: Things to keep in Mind

• Pause before reacting and “cool off”. • Direct child’s activities but don’t be too bossy• Give reasons when you ask your child to do something. Say for example, • “Please move youryour toy so it won’t get stepped on.” “Not move it because I said so.”• Listen to your child to find out how s/he feels and whether she needs special support• Show love and respect when you are angry with your child. • Criticize your child’s behaviour but not the child. Say for example, I love you, but it is not ok for

you to do…… I get angry when you do that.• Help your child make choices and work out problems. You might ask your child what we can do

to….• Be positive and encouraging. Praise your child for a job well done. Smiles and encouragement

go much further to shape good behaviour than harsh punishment.

Instructive Discipline4

There are two major definitions for the term discipline. One of these is ‘training that develops self-con-trol, character or orderliness, and efficiency.’ The other is, ‘treatment that corrects and punishes.’ These definitions start from two quite different conceptions of the child and of childrearing. The first begins with the idea that children are born neither social nor anti-social and have to be trained to acquire the rules and routines of healthy interpersonal exchange. In contrast, the other definition starts off with the idea that children come into the world with anti-social pre-dispositions (original sin, if you will) that have to be extinguished. One idea of childrearing and discipline is, therefore, instructive; it is a matter of teaching children social skills and attitudes. The other conception of childrearing and discipline is puni-tive, a matter of stamping out misbehavior through punishment.

The difference in our starting conceptions of discipline is important because it determines how we look at, and treat, what we as adults label misbehavior. First of all, and most importantly, when we view discipline as a learning experience we will look at so-called misbehavior as an opportunity for instruction. Secondly, we will also appreciate that discipline presents a creative challenge for which there are no ready-made solutions, only a number of possibilities. Finally, when we view discipline as a teaching moment, we will also appreciate that children learn differently at different age levels and that we need to adjust our instruction accordingly. We cannot teach infants and young children about prejudice in the same way that we would approach this issue with adolescents. Instructive discipline is developmentally appropriate practice.

4 Excerpts from “Instructive Discipline is Built on Understanding” by David Elkind, Child Care Exchange, 2007

115


116

Does praising children help them develop self-concept?

To many of us, praise seems like such a good, positive way to get children to behave. It’s a way to make them feel good about themselves so they’ll try harder to do what they should. We congratulate ourselves that we have abandoned the use of criticism in exchange for parenting or teaching with praise. What we fail to see is that praise is simply the positive face of criticism, that both presume the right of one person to impose judgment on another. “Praise can actually lessen self-motivation and cause a child to become dependent on rewards. Praise can be useful in motivating children to learn by rote but may actually discourage problem solving” (Grey, 2007).

Tips for providing effective praise:

• Reward the process and the effort, not the talent or the product.• Do not supply material rewards for achievement. Instead, congratulate the child. Ask why things

turned out so well and what your child attributes her success to. You want your child to under-stand exactly what efforts pay off in which situations. Supplying external rewards kills internal motivation.

• An easy way to change from ineffective to effective praise is to change from saying I to you. Rather than saying I like or I think, which offers the adult’s opinion, try saying this: You found enough firewood for all the cooking today and tomorrow. This enables the children to evaluate their own work. The child might think this: I was a help to my family; I am valuable.


Appendix 7 – Use with Session 7

Storytelling

Importance of oral stories

Everyone loves a good story. Stories have added value for children to develop language and thinking skills required to succeed in school. When listening to stories they expand vocabulary and concept understanding. They learn about the structure of sentences. They pay attention to the sounds of lan-guage. Most importantly storytelling is a way to connect adults and children in a shared experience. Storytelling is a thread that binds us to our past. These stories tell us a lot about who we are and what we value as people. Stories are a central means by which cultures pass on knowledge and beliefs to future generations.

Storytelling is an art form

Storytelling is an art form that should be valued and perpetuated. It has been used to transmit cultural heritage from elders to children. It has been used to make a point with rival nations or tribes. In Ghana, for example, an appliqué flag was made to symbolize a story or parable. It was waved at the enemy to remind them of the message of a well-known story. Each country and region has unique stories. These stories are part of the identity of the people and should be protected as a source of pride and national heritage.

How to Tell a Story

Storytelling provides opportunities for more intimate rapport with children than reading because no book separates the teacher and the children. Storytelling requires a bit of acting and showmanship. The storyteller moves, uses the body to make motions, and adds facial expression.

It isn’t necessary to memorize a story to be a good storyteller. However, careful planning is essential. The teacher needs to be familiar with the plot, the characters, and the flavour of the story. If certain chants or refrains are repeated, those should be memorized.

The use of simple props or visual aids can help teachers recall the story elements. Props encourage the child to want to retell the story and to act out versions of the story. Storytelling is an important way to have fun with language. It is an important way to build bridges between the young and old. Asking elders to tell their stories are a means of showing respect.

How to Collect Stories from the Community

Parenting groups can play an important role to revitalize the storytelling tradition. In Bangladesh parents and early childhood teachers wanted to remember and tell traditional stories but could not remember them well. They searched to find out who were master storytellers in the community. They asked each to prepare a story. They brought them together for a day of storytelling celebrations. This became an annual event. A story telling competition developed. Save the Children, with assistance from university students recorded these stories, and began to reproduce them as storybooks. Since then they produced a collection of more than 75 folk stories that can be used in the classroom and in libraries.

In each community find out who is the most gifted storyteller. Invite the storyteller to come to class or take the children to a place where the storyteller feels most comfortable. Outdoors under a tree is a perfect spot! Encourage parents and teachers to learn these stories.

117


118

During monthly meetings parents and teachers can discuss successes and challenges of finding and using oral stories. When parents or teachers hear a story they like, encourage them to learn the story and then tell it and teach it to other teachers during the professional development meetings. Attempt to record some of the stories that are especially effective.

The search for oral stories will generate a lot of interest from the community. They will enjoy sharing memories about stories and storytellers. Once the community becomes aware of how the stories will be used they can help to plan a story-telling event.

Gather storytellers from nearby villages to perform at a Celebration of Stories. Enlist university students and other volunteers to tape the stories as they are being told and transcribe the stories.

Select several of these stories that will interest children and have value for home and classroom use. Stories that contain violence, cruel trickery or other anti-social behaviors should not be used. Develop a basic collection that all parents and early childhood teachers can use. Parents can talk to the community about storytelling and why it will be part of the early learning centres and primary classrooms. Traditional story telling can be an effective way to involve parents in schools. It is also an effective tool for appreci-ating mother tongue language in the context of classrooms that are transitioning to a national language.

How to Prepare Oral Stories for Classroom Use

A storyboard may be helpful for early childhood teachers as they learn the stories and practice using them. Divide a poster paper or chalkboard into six squares, 3 on top and 3 on bottom. There are three squares on the top. In the first square write the title. In the second square draw pictures of the main characters and list names. In the Third Square, write the main idea of the story. There are three squares on the bottom. Write the words “Beginning”, “Middle” and “End”. Draw pictures or write words of main action for each box.

This can be replicated on A4 paper. Each story has one storyboard. A teacher will have a collection of storyboards in a folder or notebook to remind her of the story. On the back she can jot down any re-frains or special language used in the story.

Helping Children Become Storytellers

Parents and early childhood teachers can work together to collect traditional stories that parents will tell at home and teachers will use in the classroom. Storytelling helps children develop language skills needed for reading. An oral story can also help children appreciate written storybooks. Both increase children’s interest to learn to read.

Step 1 Encourage Children to participate in the storytelling through chants or refrains

After children listen to a traditional folk story, they can help the teacher or parent re-tell it by filling in key refrains or phrases. They can prepare sound effects to use along as the story is told.

Step 2 Children Can Make Storyboards to Review Key Elements of Story

Encourage children to think about what happens in the story, the characters and the meaning. Introduce the story and ask children a question to provoke their interest in the story. After the story ask children about the meaning of the story. Do they like what happened and why or why not? Which characters did they appreciate and why? A great follow-up activity to storytelling is preparation of a “storyboard”. Preschool teachers can also make storyboards to provide cues for re-telling a story.


A storyboard is piece of paper divided into six boxes: Box 1: What do you think is a good title for this story? Box 2: Which characters are in the story?Box 4: What happens in the beginning?”Box 5: What happens in the middle of the story?Box 6: What happens in the end of the story?Box 3: What did we learn from the story? What is the moral or main idea?

As the students supply the responses the teacher writes the title and then asks children to help draw pictures of the characters and action of the story. Primary school Children can also do this in their own notebooks or slates.

Step 3 Children Can Perform Stories

Teacher and parents can ask children if they would like to act out the story, as a play. Children plan to take on different roles. The teacher initially serves as narrator, but over time with practice, children can narrate the story. Other children provide sound effects as needed. Another day, give other children a chance until all have had a chance to act out the story.

After preparing several stories as small plays, the children may invite parents into see the stories. This is an excellent child-led activity to include in a community storytelling celebration.

119


120

Appendix 8– Use with Session 8

Bhutanese Traditional Childrearing Practices

Think about: 1. Which ones make children healthy and strong; happy and smart; safe and protected?2. Which actually harms the child? How? 3. Which can be modified so they promote Child wellbeing?

Pregnancy Birth -3 3-6 6-8Ok to drink alcohol Swaddle new born

babies tightly so hands and legs cannot move

Children are left unattended and they mostly watch cartoons

Girls are made to care for younger siblings

Do heavy manual work for strong baby & easy delivery

Children not allowed to talk while eating

Tell folk stories to children after dinner near the hearth

Should help with chores such as fetching firewood/water, washing utensils.

Perform puja to ward off evils spirits before labor

Spank the child to teach toileting

Take children to religious festivals and ceremonies to receive blessings

Boys are made to guard fields from monkeys

Visit sacred places to get blessing for desired gender of baby

Feed baby water from the bathtub

Parents do not observe play or playing with children seen as waste of time

Children taught to be quiet when adults speak

Dried meat and soup should be the main nutrition

Parent should chew the baby’s food then give to baby

Children not allowed to take part in family discussions or decisions

This is the proper age to scold and beat the child


Appendix XIV – Use with Session 9

Social and Emotional Development

Facilitator’s Background Notes5

Early in life children also become aware of their social nature. As they begin to interact with their community, they also begin to see themselves as distinct individuals. The feedback received from the social world affects the child’s self-concept. Social development, or socialization, begins under the guidance of parents and family members. When children enter group settings, they are further exposed to behaviours, social roles and attitudes that foster culturally appropriate behaviors and values. Children need to understand the social categories, roles, rules and expectations of their families and communities in order to function in a social world. Social development is closely linked to thinking skills and language development.

Children learn many social skills in early years. They learn to enjoy and trust adults other than their parents. In their relationships with others, children learn ways to cooperate, disagree, share, communicate and assert themselves. Children also learn how to participate within group activities, adapt to group expectations, and to respect the rights and feelings of others. The young child also learns how to express their feelings in culturally appropriate ways. Caregivers set expectations for children’s proper behavior, as well as the rewards or punishments for their conduct. Caregivers also select and create the social contexts within which children experience their environments and learn the rules of behaviour. Children also figure out social rules for themselves by watching others.

Children who have healthy social and emotional skills have a greater chance of success in school and adult life than those who have emotional difficulties. These skills enable children to make friends, learn from teachers and peers, express themselves and deal with frustration. These are necessary skills for becoming a good student, worker or citizen.

Temperaments

Children are born with different temperaments, such as easy-going personalities, slow to warm up, shy, or difficult temperaments. Children of the same household might have different temperaments. Some might be more active, have shorter attention spans, and show reluctance to deal with new situations, or be consistently ‘moody’. Differences in temperament affect how children relate to others and develop social skills. Temperamental characteristics are not exactly fixed, but they are likely to be persistent and consistent over time. Some temperaments require added support and patience from parents.

Social intelligence

Social intelligence includes what children know about themselves – their own emotions, hopes, feelings and strengths. It includes what they notice about others feelings and moods and how they use this information to act appropriately. The key abilities that indicate social intelligence in young children are:

• Understanding of self, • Understanding of others,• Ability to assume culturally valued social roles.

5 This summary has been adapted from Zero to Three, Laying the Foundation for Early Development, http://www.zerotothree.org/public-policy/policy-toolkit/socialemotionalmarch5.pdf (2009). Please refer to this source for more information.

121


122

Adults can support social development by helping the child to:

• Reflect upon feelings and accomplishments; • Identify own abilities, skills, interests and areas of difficulty; • Notice peer’s thoughts, feelings, likes and dislikes;• Develop confidence to initiate some activities;• Invite other children to play;• Comfort a friend who is upset; and• Relate to other adults outside immediate family

Importance of friendships

Most adults fail to understand how much thinking and problem solving is involved in forming and holding onto friendships. Just think about the issues that even young children have to resolve. When they are new to a classroom, they have to figure out how to behave until they have a friend. When someone approaches, they have to work out how to engage that other child. If there is a fight or a struggle, children must find out how to win back a friend who is angry or hurt. Figuring out any one of these issues takes quite general problem-solving skills. Children have to analyze what the problem is, they might have to solve it in steps, and they might have to try several approaches. When children are doing this, they are building up ideas about the social world. They are building trust and interest in other people

Parents and preschool teacher should engage children in discussions about how to make and keep friends. Parents and teachers often state rules such as “We don’t hit each other” or “Take turns”. Invite children to talk about how they want to be treated by their friends and how they should treat others and why.

Social skills children need to make and keep friends

• Recognize shared interests.• Gracefully join in play.• Pay attention to non-verbal communication cues.• Identify common goals.• Listen to and respect feelings.• Empathize with another person’s perspective.• Practice compassion.• Cooperate.• Accept others.• Include others.• Extend a trustworthy helping hand.

Developing Responsibility Young children are faced with two major challenges in social and emotional development:

• To become independent individuals; and • To establish connections with others.

The parents’ job is to help their children with these tasks. Most parents focus more on one task than the other. This is often influenced by culture. For example, parents who place a larger value on independence than making connections are likely to encourage early self-help skills. They might encourage self-feeding and dressing at an early age. They encourage self-reliance and high self-esteem. Parents who are more concerned about their children’s ability to create and maintain connections have a different view of practically everything. Their focus is mutual dependence instead of independence.


Regardless of approach, the child will benefit by developing ability to make decisions and taking responsibility for actions. The skill required is called self-regulation. A child with good self-regulation is able to control their emotions and behaviour, resist impulses, and exert self-control and discipline. Poor self-regulation is associated with high dropout rates, drug use, and crime. In fact, good executive function is a better predictor of success in school than a child’s IQ. Children who are able to manage their feelings and pay attention are better able to learn. “Self-regulation predicts effective development in virtually every domain.”6

Developing self-help skills like Self-feeding

Even in cultures with a strong emphasis on mutual dependence, a child must develop individual competence to function in the group. Self-help skills are an important way that the child reduces dependency on adults, while also learning to act independently in an appropriate way. Self-feeding is an example. As fine motor skills and visual motor coordination advance, children enjoy doing things for themselves. The toddler enjoys using a cup and spoon. Self-feeding represents a form of mastery in the use of an instrument to expand the abilities of the hand. Eye-hand coordination develops. It is also a psychological separation from dependency on parents. Parents may worry that children will not get adequate nutrients if child feeds self. On the other hand, self-feeding reduces food battles and child efforts to control parent by refusing to eat. If the child has a separate bowl, it enables the parent to actually quantify the amount of food the child is taking in. Self-feeding is a good example of how a child learns competence and responsibility. Learning self-help skills provide examples of how physical development, thinking skills and emotional development go hand in hand.

8

123


124

Appendix 10 – Use with Session 10

Motor Development

Facilitator Background Notes7

Physical development refers to the way in which children’s bodies and muscles grow to increase ability involving movement. This type of growth can be referred to as motor development, which is the process in which a child develops movement skills.

There are two type of development involved in motor development:

• Gross motor development: refers to the use of large muscles such as legs and arms. o Why important? Gross motor development improves children’s health and strength, builds

confidence, is a means for social interactions and is essential for developing responsibility and life skills. Having good gross motor skills is important for managing a house and earn-ing a living. When children figure out how to balance on a log, climb a tree, or roll a tyre, they are also developing thinking skills that are essential for success in school. Parents have a role to make sure that activities are safe, and to praise and encourage a child for what they are doing well.

• Fine motor development: refers to the use of small muscles such as hands and mouth. o Why important? Fine motor development includes skills needed for schoolwork and many

kinds of livelihood. Parents have a role to make sure that young children do not put objects in their mouth that can choke them. Encourage children to explore things with their hands. When they are moulding sand they are developing their finger muscles for writing.

Important things to know about motor development:

• Children develop gross motor skills before they develop fine motor skills. The baby will kick feet or bat at things with the whole arm before grabbing things with their fingers. Parents often swad-dle the baby while they work. When at home, it is important to lay the baby on a clean mat and let them freely move their arms and legs. This is how they explore their world and develop a sense of self.

• Motor development is something children gain easily if encouraged to do so. They love to pick up and examine things. They love to run and climb. Children have a natural desire to develop motor skills. Parents should encourage them to explore objects and move. It not only develops their body, but also their brain.

• Parents have an important role in making sure the environment is safe for children to develop fine and gross motor skills. For younger children, parents should do a safety check of the environment, and make sure that babies do not put small objects in their mouth. For older children, parents should establish rules about what children can and cannot do. They should be clear about these rules, explain why, and follow up if children disobey the safety rule.

Facts about Motor Development

Children’s bodies grow in a sequential manner, which means that development occurs in an orderly pat-tern. Children’s motor skills develop progressively and build upon earlier learning.

7 This summary was adapted from S. Brotherson, North Dakota State University, Understanding Physical Development in Young Children, <http://www.ag.ndsu.edu/pubs/yf/famsci/fs632.pdf>. Please refer to this source for more information.


• Children’s bodies experience two periods of rapid growth during the first six months of life and during puberty. Growth slows in the toddler years. After puberty it levels off until adulthood.

• Growth in a child’s body follows a directional pattern in three ways: gross to fine motor (large muscles developing before small muscles): inside to outside (muscles in the trunk of the body develop earlier and are stronger); and head to toe.

• Movement becomes more definitive and specific as children grow and develop smaller muscles in their hands, etc. They also learn to better coordinate different body parts to perform complex tasks.

• Movement of the body occurs in three ways: o Locomotor movement (walking and jumping); o Non-locomotor movement (turning and stretching); and o Manipulative movement (controlled use of hands and feet).

125


126

Appendix 11- Language Development – Use with Session 11

Background Notes for Facilitators8

Language development is the process in which children come to understand and communicate language. Children acquire language by learning through mimicry and through conversation. Language development begins at birth and develops rapidly in infancy. Babies communicate through sounds, facial expressions and gestures. It is their way of speaking.

Being able to speak and communicate well is an important skill. For language acquisition to develop successfully, children should be in social environments that encourage interaction and communication with others. Having good language skills at an early age is a key predictor of school success. Early language and literacy skills are best learned through everyday moments with your child – talking, telling stories, reading books, and laughing and playing together.

Importance of Mother Tongue

Parents play an important role in nurturing children’s language and literacy development. Children’s first language skills are developed in the home and parents are usually a child’s first teacher. It is important to talk to your child in your mother tongue. This is the language in which a mother can best express her love and feelings. Emotion is a strong motivator for language. Children learn the rules of language from imitation, so it is important that the child hears the parent speak a language that they know well. When a child masters their mother tongue it will be easier for them to learn a second language. Children can learn more than one language simultaneously. In some cases the mother tongue of a mother and father or grandmother living in the home are different. What seems important is the emotional connection of baby to the person speaking to them; that the person speaks in their mother tongue; and that the person uses the language consistently and does not switch from one language to another.

Parents can help children develop language skills in the following ways:

• Use daily home routines as opportunities for conversation. Link words to actions. Talk about what you or the child are doing; how it is done. Ask the child questions.

• When your baby babbles, respond with the same sounds. Talk to infants and young children when you feed, dress or play with them. Parents think that it is not necessary to talk to the baby because she doesn’t understand language. But that is how she learns. The 0-3 years are the most critical for language development.

• Tell stories to your child and discuss the meaning of the stories • Teach children the names of familiar objects, speak clearly and simply, do not use baby talk, and

teach them rhymes and songs. • Show interest in what your child has to say and ask questions that require the child to explain a

thought or experience (rather than one-word answers). Tell your child about your experiences and stories from your childhood. Having conversations with your child helps them develop language, concepts and a strong relationship with the parent.

• Encourage pretend play with a friend. Pretend requires the child to use advanced language as she is setting the stage for something not real, but imagined.

• Help your child discriminate sounds in language. Listen for different sounds and describe them. Sing songs. Recite finger plays and rhymes.

• Help children notice differences in things. This will be important for reading. Include children in activities that need sorting such as clothing, dishes, and find things for them to sort, such as stones, leaves, flowers, etc.

8 ‘Speech and language developmental milestones’, National Institute on Deafness and other Communication Disorders, http://www.nidcd.nih.gov/health/voice/pages/speechandlanguage.aspx


Useful Terminology

• Oral language - ability to produce and comprehend spoken language • Receptive vocabulary – words needed for understanding what is said and read• Expressive vocabulary – words used for speaking and writing• Vocabulary – bank of words for which meanings are understood. Children who have larger

vocabularies are generally better readers. • Grammar – ability to understand the meaning and use of words, and to group them in phrases and

sentences that follow standardized organizational rules • Syntax – rules that govern how sentences are organized and the relationship of words.

Language Development Methodology

• Scaffolding – when adults use conversations to expand children’s knowledge. By scaffolding teachers are providing support for children to reach a slightly higher level of skill.

• Modeling –demonstrating the behaviors, skills and competencies children are to learn• Skillful questioning - used to engage children in learning, keep a conversation going, informally

assess understanding, and identify need for more instruction.• Distancing – asking questions to connect the child to the feelings and events being discussed.• Providing feedback• Conversation – The practice in which children and adults talk informally, with both contributing

information about something

More Ways to Develop Baby’s Language

• Make eye contact and repeat sounds baby makes and make a second sound. If baby says ma say ma-ma.

• Parallel talk – describe what the baby is doing in simple terms – eat the cracker.• Attach a name to an object or action – Pat the dog. The dog is barking.• Practice self-talk. I am going to bathe the baby. First I get the water ready. ….• Expand on child’s simple words• Recast – repeat child’s word and restate them in a simple sentence.

More Ways to Develop Language of Older Children

• Initiate reciprocal (back and forth) communication. Describing what child is doing then asks a question. You are placing the square blocks on the top to make it taller. What will you do next?

• Ask open-ended questions – tell me about that• Use complete sentences when communicating with children and more complex words. • Within context of everyday activities, scaffold conversation to bring in more vocabulary. While

eating, describe the actual tastes of foods or talk about nutrition of foods. • Use names for implements and help children describe the things they are building and drawing. • Take walks around the neighbourhood and talk about what you see to expand language • Tell stories and ask children to retell stories to you

127


128


Cognitive Development

Background Notes for Facilitators

Cognitive development refers to the emergence of the ability to think and understand. By taking advantage of new technologies, scientists can now see how and when the brain works. Brain research provides proof that a child’s interactions and experiences in the first few years of life have a large impact on social, emotional, intellectual and language development. The important finding is that the early years matter.

Seven important things to know about helping children develop thinking skills (cognitive development).

1. Babies learn from the time they are born. Baby’s thinking skills first develop through the senses – touching, tasting, feeling, hearing and smelling. For example, a baby learns to distinguish the mother’s voice from others. When parents give their baby things to explore with their senses, they are advancing their baby’s thinking skills.

2. One important thing young children start to learn is how the world works. Babies have some skills to figure out how the world works. For example, if they bang a can with a stick it makes a noise. Give them objects to explore but make sure they will not choke on them. Older children learn about stacking, pulling and buttoning things. They notice how shadows are formed, and how a baby animal grows and changes.

3. An important skill is reasoning and problem solving. Exploring objects develops reasoning skills. Giving children choices also helps them develop the skills to reason. Encourage children to figure out things on their own. Ask children questions to make them think. Ask them to explain why they want to do something. Help them notice how things are alike and different. Allow them to explore messy things like sand and water. These are low-cost ways to learn about science.

4. Another important thinking skill is memory. Ask children what they did at preschool. Play memory games. Help them learn to count, sing songs, and recite the alphabet.

5. Parents can also help children develop general knowledge. Help them learn their names and addresses, information about the village and how to plant seeds. Anything that parents are knowledgeable about is a good thing to teach children. Discuss things with children and let them answer questions. This is also a good way to transfer cultural values and traditions.

6. Pretend play helps children develop thinking skills. If they pretend to be a mother they are learning to take another perspective. Using a stick as a pretend doll helps them practice using symbols to represent things. They will use symbols for reading and math. Pretend play with other children needs complex thinking skills as they plan the different roles and what will happen.

7. Nutrition is important for brain development. Breastfeeding tends to lead to higher cognitive development. Children need protein and iron rich foods daily for brain development.

Some Interesting facts about Brain Development

Babies are born with 100 billion brain cells called neurons. They do not grow more neurons; they grow connections between the neurons. What matters about brain development is not the number of neurons, but the connections. At first there are no connections. As babies respond to experiences, the brain cells send signals to each other and make connections. A single cell can connect with as many as 15,000 other cells.

Brain development occurs round the clock. Every important caregiver has an impact on the baby’s brain development. Touch is particularly important to babies’ development. Holding and stroking a baby stimulates the brain to release the hormones that allow for growth. Each time the baby experiences new things to look at, hear, taste, smell, touch and feel, new connections are formed.


Shortly after birth a baby’s brain produces trillions more connections between neurons than it can possibly use. By age three, the child’s brain has formed 1,000 trillion connections, twice as many as in an adult brain. Beginning at about age 10, the child’s brain begins getting rid of the extra connections and gradually creates a more powerful network of connections. The brain retains connections that are used repeatedly in the early years and eliminates connections that are seldom or never used. For example, children who are seldom spoken to or read to in the early years, tend to have difficulty mastering language skills because their brains eliminate the unused connections for this type of learning.

Neurons send their signals through axons. Many of the axons are wrapped with cells, which form myelin that insulates the axon. The myelin allows it to send signals 100 times faster. Newborns have very few myelinated axons, which explains why they cannot see well or have good motor coordination.

Myelinization is the key to understanding learning windows. Learning windows are the times in a child’s development when a particular kind of learning is most easily acquired. Different regions of the child’s brain become myelinated at different ages. The brain knows which kind of learning needs to occur before another and which to myelinate first.

The region of the brain for language production is called Brocca’s area. When this area becomes myelinated, children develop speech and grammar. Wernicke’s area, the center of language comprehension, is myelinated six months before Broca’s area even starts to develop. The brain makes it possible for the child to understand language before he or she produces language.

Some learning windows remain open throughout our lives. For example, we continue to learn new vocabulary words into adulthood. Some language windows close early. For example, the window for syntax, or grammar, may close as early as 5 or 6 years. Children can still learn the language rules for structuring sentences, but it is more difficult. This reinforces the importance of encouraging children’s learning in the early years.

Experiences contribute to brain development

Before birth the environment is the mother’s uterus. The baby senses sounds and sensations from within the placenta. After birth, the environment is the sound of a lullaby, the caregiver’s touch and voice, interesting things to look at. These environments have an impact on how brains develop. An easy way to think about stimulation is what the child is seeing, manipulating, and discussing with caring adults and friends. Interactions with the environment are an absolute requirement of brain development.

Many kinds of experience affect how young brains are developed, but nothing is more important than early care and nurturing. When infants are held, cuddled and touched in soothing ways, they tend to thrive. It puts them in an emotional state that makes them open to everything around them, eager and interested to notice and learn. Different cultures have different ways of comforting infants and different views on comforting children as they grow:

• What are some ways that parents in your community comfort and soothe infants? • Do we also comfort and soothe older children? Does this continue through childhood? • Important to know that warm, responsive care promotes healthy brain developments. Stress

has damaging effect on brain development and prevents learning. The parent has an important role to increase nurturing and reduce stress in child’s life.

Children need interesting things to look at, touch and take apart and put together; they need people to interact with them. The most important thing after love is language stimulation. We may feel silly talking to a baby or young child but when we talk to them we are helping the brain to develop. They learn from these interactions with family and friends. Some things to do include:

129


130

• Provide interesting things for children to look at and touch• Talk to children in a conversational way? • When disciplining children explain why.• Help child focus attention and notice surroundings (“look at this; What is this? )• Ask questions that require thinking (“Where do you think that ant is going?”) a• Encourage children to figure out something alone.

Nutrition contributes to Brain Development

Brain development is most sensitive to baby’s nutrition between last half of mother’s pregnancy up to two years of age (Landers, 2002). Children who are malnourished do not adequately grow, either physically or mentally. Their brains are actually smaller than normal. They are likely to have delayed language development and fine motor development, lower intelligence and poorer school performance. At birth, baby’s brain size depends on the nutrition of mother during pregnancy. After birth, breast milk offers best mix of nutrients for promoting brain growth but baby will need iron supplementation beginning at six months. After that babies and young children need protein and vegetables high in iron every day. From two to five they need to eat same foods as parents but in lesser quantities and more often than adults.



Developmental Milestones and Developmental Delays

What is a developmental milestone? A developmental milestone is a skill that a child gains within a specific timeframe. For instance, one de-velopmental milestone is learning to walk. Most children learn this between the ages of nine and 15 months. Milestones develop in a sequential fashion. This means that a child will need to develop some skills before they can develop new skills. For example, children must first learn to crawl and to pull up to a standing position before they are able to walk. Each milestone that a child gains builds on the previous one.

What is a developmental delay? Child development is the process in which children go through changes in skill development during pre-dictable time periods, called developmental milestones. Developmental delay occurs when children have not reached these milestones by the expected time period. For example, if the normal range for learning to walk is between nine and 15 months, and a 20-month-old child has still not begun walking, this would be considered a developmental delay. Developmental delays can occur in all four areas of development, or they might just happen in one or more of those areas. Additionally, growth in each area of development is related to growth in the other areas. So if there is a difficulty in one area (e.g. speech and language), it is likely to influence development in other areas (e.g. social and emotional).

Parents who use the pictorial child development cards should be advised that the pictures represent what the child should be able to do by the end of that range. Children just entering this phase will be unlikely to do these things, but parents can be aware of what the child needs to accomplish and can provide support for them to reach that milestone.

Risk Factors – What to look for

Some things put a child at higher risk for special needs. Here are some to look for:

• Child was born too early• Child had low birth weight• Mother took drugs, drank alcohol or smoked during pregnancy• There is violence in the local area or home• Mother and child have poor eating habits• Family stress

What are the warning signs of development delays?9

Children might exhibit some general ‘warning signs’ of development delays which parents and caregivers should be aware of.10Here are some general warning signs:

9 This summary has been adapted from First 5 San Diego’s website www.first5sandiego.org. Please refer to this source for more information. 10

131


132

Behavioural warning signs may include:

Lack of attention or inability to stay focused, displays of aggression and frequent frustration or extreme shyness, body rock, and a lack of seeking approval and affection from others; rarely makes eye contact; does not want to be touched or comforted; may often try to harm other chil-dren, animals or objects, gets upset when trying to do simple tasks that other children of same age can do;

Physical signs may include:

Stiffness of arms and legs, limp body posture, and a clumsy manner

Delays in vision and hearing may include:

Rubbing of eyes, difficultly focusing on objects, talking too loudly or softly, and failing to develop sounds or words appropriate to their age.

What should parents do if they suspect their child has a developmental delay?

Parents can work with the child to achieve developmental milestones. This can be done in the course of everyday activities. For example, if the child is not picking things up with their fingers, provide the child with their own food bowl and objects to eat independently. Hang a mobile over the baby at a distance so they can reach and bat at the objects. If the child does not show progress see a medical professional at a health clinic. It is important to address developmental delays as soon as they are recognized. There might be a medical condition that can be corrected. If these are corrected early, children will lead a normal life and catch up with peers. When parents wait too late for medical intervention, children might miss import-ant ‘windows’ for development that make it hard to achieve potential. The best time to help a child is from birth to age 3.

If disability is identified, it is important to focus on the child’s strengths. Children with disabilities do not necessarily follow a ‘normal pattern’ of development. However, this will not stop them from leading full and happy lives, as long as they are included and supported. The milestones are general principles and, in reality, there is a lot of variation depending on culture, gender, ethnicity and social and economic circum-stances. A child’s development is influenced by many factors including health, nutrition, care and educa-tion. The developmental milestones give clues about what might be a next step for the child. Focus on the developmental sequence rather than their age to find effective ways to stimulate the child.


Appendix 14 – Use with session 14

Importance of Play

For the young child, playing and learning is the same thing. Opportunities for early learning and opportunities for play go hand in hand, since learning for the very young child happens best through playful, game like activity. A child who does not have a variety of opportunities to learn and explore in infancy and early childhood starts the first grade at a distinct disadvantage.

Play is an important means by which children can develop in all areas and it is also a predictor of how well a child is developing. Since children are active learners, play becomes a good way to teach. By observing children’s play adults can learn about the child and find opportunities to support development. Play provides a context for children to practice skills, to try new social skills, attempt challenging new tasks, and solve complex problems. Children also express their ideas, thoughts and feelings when engaged in symbolic play (e.g. playing house or market; building a farm with blocks). They can learn how to control emotions, interact with others, resolve conflicts and gain a sense of competence. They also develop their imaginations and creativity. Therefore child-initiated, teacher supported play is an essential component of an effective early learning centre programme.

Children love to play and most cultures give children time to play during the first eight years. Play enables children to find their place in the culture. It can also provide temporary relief from hardships they face in day-to-day life. Through play children form their understanding about the natural world, mathematical and literacy ideas, and develop social competence. Play is such an important learning tool for children. Yet many parents and teachers overlook and undervalue play.

Play satisfies an innate need for creativity and curiosity. Children who are skilled at play have more power, influence and capacity to create meaningful lives. Play builds capacities like problem solving, persistence, and collaboration that are required throughout life. Practice with play helps us cope with new experiences. A playful attitude enables the mind to explore and remain open to a wide range of possibilities. Play is a natural place to integrate academic learning such as math, science and literacy. Play settings are good places for children to develop understanding of how communities of people can and should work together.

Children at Play learn how to:

• Make appropriate choices among many possibilities• Make a plan and follow it through (initiative);• Learn from trial and error, imagination, and problem solving;• Apply concepts of quantity, science, and movement to real life;• Reason in a logical, analytic manner by acting on objects;• Communicate with peers and negotiate differences in points of view;• Cooperate with other children • Stick to a project until it is done• Use something to represent something else (preparation for literacy and math, which are other

forms of representing something)• Derive satisfaction from one’s own accomplishments (pride)

Social Categories of Play

Solitary Play

The child plays alone with objects that are different from those used by others; there is no verbal communication with others about the play activity.

133


134

Parallel Play

The child plays separately at the same activity, at the same time and in the same place and in close physical proximity as another child. The child is aware of the presence of the peer and the presence of others has some meaning for them, but each child is playing separately. There is no sharing or discussion.

Group Play

Child engages in activity with others, in which all members share a common purpose.

Cognitive Categories of Play

Functional Play

Simple, repetitive muscle movements performed with or without an object. Examples are knocking over blocks, kicking a ball, pouring water, pounding a rock, and skipping rope.

Constructive Play

Manipulating objects for the purpose of making or creating something. Examples are a block construction, doing a puzzle, building a sand tower, or drawing a picture.

Dramatic Play

Letting an object or person symbolize a thing or a person it is not. Examples are being the mother or baby, using a block as a hammer, feeding the doll, pretending a block is a truck.

Games with Rules

This includes game-like activities with pre-established rules and limits to which the child conforms. Examples are card games, board games, and tag games. Dramatic play that includes rules, the acting out of a pretend story with others is the most sophisticated play.

Toy Safety Precautions

When making toys for children, safety should be a concern. Things to keep in mind include:

• Do not use lead based paint. It can poison children• Make sure the toy doesn’t have sharp points• Do not give small objects to children under 3 due to choking hazard. General rule: make sure that

the object is bigger than 1.5 inches or 3.8 centimeters on longest side. • Make sure there is no small object on the toy, such as a button, that baby can pull off and put in

mouth. • A good toy for older children (ages 3-8) should have several small parts. For example, a container

is one part; sand to put in the container makes two parts. Add a funnel or measuring cups for a third part or a jar lid to screw on top.

• Children should have a special place to keep their toys such as a bag or basket. Toys for older children should be kept away from babies.

NATIONAL PARENTING EDUCATION MANUAL - UNICEF

Documents

Transcript of NATIONAL PARENTING EDUCATION MANUAL - UNICEF