Fiziksel şiddete duygusal tepki

36
Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 1 KISA BAŞLIK: FİZİKSEL ŞİDDETE DUYGUSAL TEPKİ T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ PSİKOLOJİ ANABİLİM DALI Edebiyat ve Mühendislik Fakültesinden Üniversite Öğrencilerinin Kadın Çocuk, Yaşlı ve Transseksüel Bireylerin Fiziksel Şiddetine Yönelik Negatif Duygulanım Farkları Hazırlayan Duygu ESLEK 07110000406 Danışman

Transcript of Fiziksel şiddete duygusal tepki

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 1

KISA BAŞLIK: FİZİKSEL ŞİDDETE DUYGUSAL TEPKİ

T.C.

EGE ÜNİVERSİTESİ

EDEBİYAT FAKÜLTESİ

PSİKOLOJİ ANABİLİM DALI

Edebiyat ve Mühendislik Fakültesinden Üniversite

Öğrencilerinin Kadın Çocuk, Yaşlı ve Transseksüel

Bireylerin Fiziksel Şiddetine Yönelik Negatif Duygulanım

Farkları

Hazırlayan

Duygu ESLEK

07110000406

Danışman

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 2

Prof. Dr. Sonia AMADO

İZMİR 2014

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 3

Özet

Çalışmanın öncelikli amacı kadın, çocuk, transseksüel ve

yaşlı bireylerin fiziksel şiddete uğrama durumlarında

verilen olumsuz duygu tepkisi üniversite öğrencisinin

fakültesi, cinsiyeti ve kültürlendiği bölgeye göre

farklılık gösterip göstermediğini saptamaktır. Edebiyat ve

Mühendislik fakültelerinde 80 kadın 80 erkek olmak üzere

160 katılımcı deneye katılacaktır. Videolar aracılığıyla

fiziksel şiddete tanık olan katılımcıların yüz ifadeleri

Face Reader V5 tarafından duygulanım bakımından analiz

edilip PANAS ölçeği ile ölçüm daha güvenilir hale

getirilmiştir. Kontrol grubuna ise aynı gruptan insanları

içeren ama fiziksel şiddet içermeyen videolar izletilip

aynı işlemler uygulanmıştır. Veriler Spss 17.0 ile analiz

edilecektir.

Anahtar Kelimeler: Fiziksel Şiddet, Cinsiyet, Kırsal veya

Kentsel Köken, Fakülte

Abstract

This study is about, child ,transsexual and old people are

applied physical violance. Participants will chosen from

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 4

Ege University in Literature and Engineering Faculties.80

woman 80 man participants will chosen in 2 faculties. An

one of the IV’s being rural or urban based.Participants

will watch videos about physical violance that groups.While

participants watching videos ,web cam will capture

participant’s facial expressions.Face Reader V5 will

analyze that expressions and people will answered Positive

Action Negative Action Scale (PANAS) after watched every

video.Control group will watch video inside same group

people but there is not physical violance.Datas will

analyze with SPSS 17.0.

Key Words: Physical Violance , Gender , Rural or Urban

based ,Faculty

GİRİŞ

Şiddet Türk toplumunun önemli sorunlarındandır. Dünya

Sağlık Örgütü 'şiddet'i şu şekilde

tanımlamaktadır:''Fiziksel güç ya da kuvvetin, amaçlı bir

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 5

şekilde kendine, başkasına, bir gruba ya da topluluğa karşı

fiziksel zarara ya da fiziksel zararla sonuçlanma

ihtimalini artırmasına, psikolojik zarara, ölüme, gelişim

sorunlarına ya da yoksunluğa neden olacak şekilde tehdit

edici biçimde ya da gerçekten kullanılmasıdır. '' (Dünya

Sağlık Örgütü, 2002: 4). Daha genel bir tanım yapmak

gerekirse şiddet bireylerin yararlanmasına, sindirilmesine,

öfkelenmesine veya duygusal baskı altına alınmasına yol

açan davranış veya yaklaşımdır. (Arın, 1996; Öztunalı -

Kayır, 1998 , Zara Page , İnce , 2008 ; akt: ATTEPE ,S.,

TUNÇ, M.,2012)

Şiddet davranışları; kontrolsüz, birdenbire ve bazen

amaçsız olarak ya da çeşitli nedenlerle kişilere fiziksel,

psikolojik, duygusal ve cinsel olarak zarar vermeyi

içermektedir. (Mor Çatı Kolektifi ,1998 ,Köse,Başer,2007

akt:ATTEPE , S., TUNÇ , M., 2012)

Fiziksel şiddet, sarsma, hırpalama, tokat atma, dayak

atma, bireye cisimlerle vurma veya atma, duvarlara çarpma,

saçından sürükleme, itme, sopa vb ile dövme , kesici delici

aletlerle yaralama ateşli silahlar kullanma ve öldürme gibi

durumlar fiziksel şiddet uygulamalarıdır.( Karataş ,B.ve

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 6

ark. b.t) Kadınların fiziksel şiddete uğrayan grupta

seçilme nedeni ülkemizde kadınlara özellikle aile içinde

fiziksel şiddetinin ürkütücü boyutlarda uygulanıyor

olmasıdır.

Mağdurlar, herhangi bir yaş, cinsiyet, ırk, kültür,

din, eğitim, meslek veya medeni durumda olabilir. Hem

erkekler hem de kadınlar istismara uğramasına rağmen,

kurbanların çoğunun kadın ve çocuklardan oluştuğu

vurgulanmaktadır ( Bowker ,LH. et al,1990; American

Psychological Assosiation ,1996 akt: Okan

İbiloğlu ,A.,2012).

Fiziksel şiddete uğrayan bireyler arasından ilk

seçilen kadınlardır.Kadına yönelik şiddet, diğer şiddet

tanımına göre şu tanımlamaları da içermektedir '' : (a)

Dayak ve hırpalama, ev halkına dahil olan kız çocuklarının

cinsel suistimali , drohama bağlantılı şiddet , evlilik içi

tecavüz ,kadın cinsel organını sakatlama veya kadına zarar

veren diğer geleneksel uygulamalar, eş haricinde (ev

halkına dahil) kişilerce uygulanan şiddet, sömürüyle

bağlantılı şiddet dahil olmak üzere aile içinde meydana

gelen fiziksel , cinsel veya psikolojik şiddet ; (b)

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 7

Tecavüz , cinsel suistimal , iş yerinde , eğitim

kurumlarında veya diğer yerlerde meydana gelen cinsel taciz

ve sindirme, kadın ticareti ve fahişeliğe zorlama dahil

olmak üzere genel olarak toplum içinde meydana gelen şiddet

; (c) Nerede olursa olsun devlet tarafından işlenen veya

göz yumulan fiziksel , cinsel veya psikolojik şiddet. ''

(Ayata , Sevinç , Bertil ,2010 akt: ATTEPE , S., TUNÇ ,

M., 2012)

Kadınların aile üyeleri tarafından üçte biri ile

yarısı arasında değişen oranlarda , fiziksel olarak mağdur

edildiği tahmin edilmektedir (Amnesty International

Turkey ,2004 ; Kardam,N.,2005, akt: İbiloğlu Okan ,A.,

2012)

Kırsal kesimde yaşayan kadınlarla yapılan bir

çalışmada; kadınların %56,9 'u aile içinde şiddet

uygulayanların erkekler olduğunu, şiddetin en çok kadınlara

(%59,8) ve çocuklara (%32,4) uygulandığını belirtmişlerdir.

Çalışmaya katılan kadınların büyük bir bölümünün (%59,7)

şiddeti fiziksel şiddet olarak tanımladıkları, ekonomik ve

cinsel şiddeti tanımlayanların olmadığı görüldü. (Güler ,

N., Tel , H. ,Özkan Tuncay ,F. ,2005)

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 8

Aile içi şiddetin algılanması ve tanımlanması her

zaman toplumun ve bireylerin kültürel değerleri üzerinde

şekillenmektedir.Bu nedenle şiddet kullanımı , toplumun

benimsediği ve meşru gördüğü bir amaç için gündeme

geldiğinde o davranışın şiddet olarak algılanıp

algılanmaması da oldukça güç olmaktadır.(Rittersberg Tılıç

H.,1998, akt:Güler , N., Tel , H. ,Özkan

Tuncay ,F. ,2005).

Literatür taramasındaki bulgulara göre, kadına şiddet

mağdurlarından en fazla fiziksel şiddete maruz kalan grup

genç kadınlardan oluştuğu için videoda fiziksel şiddete

uğrayan kadın bu gruptan seçilecektir.

Çiğdem Arıkan’ın yaptığı çalışmalarda Türk

kadınlarının kocaları tarafından dövüldüğü (Arıkan,Ç.,

1993, akt: Sakallı-Uğurlu,N., Ulu,S., 2003) ve erkeğin

gerektiğinde karısını dövmesi konusunda hakkının olduğuna

inanıldığı ( Arıkan,Ç., 1996, akt: Sakallı-Uğurlu,N.,

Ulu,S., 2003) bulunmuştur.

Glick ve Fiske (1996) cinsiyetçiliği kadına karşı

sadece olumsuz tutumlar olarak ele almayıp , hem olumlu

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 9

hem de olumsuz öğeler barındıran bir olgu olarak tanımlayan

Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik Kuramı’nı

geliştirmişlerdir.Glick ve arkadaşlarına (Glick ve

Fiske ,1996,1997;Glick ,Diebold,Bailey-Werner ve Zhu,1997,

akt: Sakallı-Uğurlu,N., Ulu,S., 2003)

göre ,ataerkillik ,cinsiyetler arası farklılaşma ve

heteroseksüellik olmak üzere üç kaynaktan beslenen

cinsiyetçilik,bu üç kaynağın düşmanca ve korumacı yanlarını

bünyesinde topladığı için kadınlar hakkında tek boyutlu

olumsuz bir ayrımcılık olarak değil,bu düşmanca ve korumacı

öğelerin aynı anda bulunmasından ötürü ‘’çelişik duygulu’’

bir yapıda kendini göstermektedir.

Baskın ataerkillik kaynağında kadını kontrol etme,

kadını düşük seviyede tutma; cinsiyetler arası yarışmacı

farklılaşma kaynağından kadın ile erkek arasındaki

farklılıkların algılanması ve bu farklılıkların büyütülüp

kadının daha değersiz görülmesi; düşmanca heteroseksüel

kaynağından ise kadının cinselliğini kullanarak erkeklere

istediklerini yaptırma düşüncesinin yanı sıra kadını seks

objesi olarak görme durumları söz konusu olmakta ve tüm

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 10

bunlar kuramda ‘’düşmanca cinsiyetçilik’’ (hostile sexism)

olarak adlandırılmaktadır.

Düşmanca cinsiyetçiliğe karşın, aynı üç kaynağın daha

olumlu tarafları ile beslenen kadınların korunmaya muhtaç

varlıklar olduğu (koruyucu ataerkillik) ;kadının erkeği

tamamlayan ve hayran olunması gereken özellikler taşıdığı

(cinsiyetler arası tamamlayıcı farklılaştırma) ve cinsel

açıdan kadına olan ihtiyaç, yoğun duygusallık ve kadına

hayranlığın varlığı (heteroseksüel yakınlık ) gibi

düşünceler ise cinsiyetçiliğin bir ölçüde olumlu kanadı

olan ‘’korumacı cinsiyetçiliği’’ (benevolent sexism)

oluşturmaktadır.

En genel anlamda , evrensel insan ihtiyaçlarının

karşılanma biçimi olarak tanımlanan kültür, insan tutum ve

davranışların en önemli belirleyicilerinden biridir.Düşünme

algılama, kavrama , mesafe koyma, ret etme, benimseme gibi

sıralanabilecek ‘’psikolojik süreçler ‘’,içinde kültürün de

olduğu toplumsal olarak üretilen ‘’ referans çerçevesi’’

tarafından belirlenmektedir.Birey bu referans çerçevesine

bağlı olarak psikolojik / zihinsel süreçler

gerçekleştirmektedir.(Şentürk ,Ü.,2012)

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 11

Kişinin kültürlendiği bölge de şiddete karşı tutumunda

büyük bir etkendir.Üniversite öğrencilerinin doğduğu bölge

ve doğduğu illerin gelişmişlik düzeyine göre cinsel

ayrımcılığı çok değişmemekle birlikte , yerleşim birimine

göre köylere doğru anlamlı artış olmaktadır.Doğum ilinin

gelişmişlik düzeyine göre En az gelişen 2,86 ortalamaya

ve ,77 standart sapmaya sahipken en yüksek gelişmişlik

düzeyine sahip ildekilerin ortalaması 2,56 standart sapması

,69 dur.Ailenin oturduğu yerleşim birimine göre ise il de

oturanların ortalaması 2,40 standart sapması ,77 iken köyde

oturanların ortalaması 2,96 ve standart sapması ise ,90

dır.(Gümüş ,A., 2012). Öğrencilerin okudukları fakülteye

göre yapılan bir karşılaştırmaya göre en yüksek ayrımcılık

ortalamasına Ziraat fakültesindeki öğrenciler sahipken en

düşük ortalamaya İktisadi ve İdari Bilimler fakültesi

sahiptir (Gümüş,A.,2012).

Sakallı’nın (2001) çalışmasına göre, üniversite

öğrencileri genel olarak evlilikte kadına uygulanan

fiziksel şiddete karşı çıkmışlardır; ancak, ataerkillik ve

düşmanca cinsiyetçilik konusunda olumlu tutumlara sahip

olan erkek öğrenciler, evlilikte kadına uygulanan fiziksel

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 12

şiddeti daha kabul edilebilir bulmuşlar ve bu şiddeti

yarattığı için kadını suçlamışlardır.

Kadına yönelik şiddet birçok faktör arasındaki

etkileşimin sonucudur.Kadınla ilgili olumsuz düşünce, inanç

ve davranışların arkasında genellikle geleneksel kültür ,

feodal zihniyet veya aşiret kültürü şeklinde ifade edilen

yapı çıkmaktadır (Yalcin Heckmann ,L., 1991,

akt:Yıldız ,İ.,2012) .Aşiret kültüründe cinsellik dahil

birçok alanda kadınları kontrol etmek erkeklerin

görevi.Aileye itaat , bireysel istekleri dizginlemektedir.

Aşiret kültüründe en yaşlı erkek aile lideridir ve aile

üyelerinin eylemlerini bir yargıç gibi değerlendirmektedir

(Gilmore ,David,D. 1987 , akt:Yıldız ,İ.,2012) .O aile

geleneklerini takip etmeyen veya aksi davranış içinde olan

aile bireylerini cezalandırabilir.

Kadına yönelik şiddet dinden ziyade feodal kültür,

aşiret kültürü, geleneksel kültür başka bir ifade ile

töreler tarafından desteklendiği belirtilmektedir.Sonuçta ,

töreler dün vardı , bugün varlar ve yarın da var olmaya

devam edecekler. Töreler, sosyo-ekonomik koşullar içinde

kendiliklerinden oluşan, özellikle kapalı toplumlarda

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 13

hayatiyetini ve değişmezliğini sürdürebilen

kurallardır.Öyleyse kadın erkek eşitsizliği ve kadına karşı

ayrımcılığın ve baskının toplumsal-kültürel değerlerle

meşrulaştırılmasında ve yeniden üretilmesinde önemli rol

oynadığı söylenen törelerin kadının lehine dönüştürmek için

nelerin yapılması gerektiğini saptamak gerekmektedir

(Yıldız ,İ., 2012). Görüldüğü üzere töreler kadına şiddet

konusunda fazlaca etkin rol oynamaktadır. Törelere bağlılık

daha çok kırsal kesimde yaşayan veya kırsal kökeni olan

bireylerde daha çok gözlenebilmektedir. Özellikle erkek

egemen bir düzen olduğu için erkekler tarafından daha fazla

desteklenmektedir. Buradan yola çıkılarak erkek ve

özellikle kırsal kesimden olan bireylerin kadına uygulanan

fiziksel şiddete daha az olumsuz duygu belirtisi göstermesi

beklenmektedir.

Karataş ve ark(bt.) çalışmasındaki bulgulara göre,

kırsal kesim kökenli kadınların kendi ailelerinde ve

çevrelerindeki ailelerde aile içi şiddetin hiç de

azımsanmayacak ölçüde yaşandığı, kadınların çoğu zaman bu

şiddete sessiz kaldığı ve hatta bazı durumlarda kendilerine

şiddet uygulayan kişiye hak verdikleri tespit edilmiştir.

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 14

Kadınların şiddet karşısında hak arama durumları oldukça

düşüktür. Ayrıca çocukların olumsuz davranışı karşısında

aciz kalan anne-baba dayağa başvurabilmekte ve dayağı

eğitim yöntemi olarak görebilmektedir.

Aile içi şiddet pek çok durumda şiddete maruz kalma

riskinin fazla olduğu toplumlarda sosyal açıdan normal

kabul edilmektedir (İbiloğlu Okan ,A.,2012) .

Kadınların erkeklere oranla evlilik içi şiddete daha

güçlü bir şekilde karşı çıktıkları saptanmıştır ( Harris

ve Cook ,1994; Locke ve Richman , 1999;Sakallı ,2001

akt:Uğurlu –Sakallı,N., Ulu ,S.,2003). Tajfel ve Turner’ın

(1979) Sosyal Kimlik Kuramı’nda önerdiği gibi , kadınlar

kendi grup üyelerine sosyal destek sağlama amacı ile

özdeşleşerek evlilik içi şiddete daha fazla karşı çıkmış

olabilirler. (Tajfel ve Turner,1979 , akt: Uğurlu –

Sakallı,N., Ulu ,S.,2003) Verkuyten ve Thijs’in (2001) Türk

ve Hollandalı gençlerle yaptığı araştırmada,Türk kızlarının

kendi cinsiyetleri ile daha güçlü bir şekilde

özdeşleştikleri bulunmuştur.Verkunyen ve Thijs (2001), bu

güçlü özdeşleşmenin aşırı cinsel yanlılıklarla ilgili

olabileceğini önermektedir. Kadınların aile içi şiddete

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 15

karşı olmaları kendilerinin şiddet içeren bir ilişkide

bulunma veya gelecekte olma ihtimalleri ile bağlantılı

olabilir. (Verkuyten ve Thijs ,2001 ,akt: Uğurlu –

Sakallı,N., Ulu ,S.,2003).Bu araştırmanın kadın

katılımcıları ataerkil bir toplumda fiziksel şiddete uğrama

olasılıklarını düşünmüş olabilirler. Bu nedenlerle de

erkeklere oranla evlilikte kadına yönelik şiddete daha

olumsuz tutumlar sergilemiş olabilirler.

Gerek ayrımcılık ve şiddet tutumunda, gerekse bunun

‘’dayak’’ şeklinde pratiğe geçirilmesinde (davranış

düzeyinde) başlıca belirleyici öğe, devlet bürokrasi, aile

ve okuldaki hiyerarşik yapılanmanın kocaya, babaya,

öğretmen veya idareciye böyle kolay bir statü sağlaması ve

kültür ( değer ve tutumlar) boyutunda da bunu

destekleyici; en azından karşı-koymacı bir meşruiyetin

bulunmasıdır. Daha en başından erkek-kadın , koca-karı,

öğretmen-öğrenci eşitsizliğe dayalı bu hiyerarşi

sürdürüldükçe, buna koşut sayılacak kültürel anlamda ya,

cinsiyet,otorite,din,örf,gelenek ve saygı-sevgi

kavramlaştırmalarında ‘’kötü muameleye’’ asgari meşruiyet

tanıdıkça dayak da babanın,hocanın veya kocanın elinde

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 16

kendini yeniden üretmeye devam etmektedir.(Gümüş,Tümkaya,

Dönmezer 2004 akt: Gümüş,A.,2012)

İkinci olarak fiziksel şiddete uğrayan grup olarak

çocuklar seçildi. Çünkü şiddeti devam ettiren faktörler bir

aileyi ara ara ya da sürekli bir biçimde etkileyebilir.Bu

faktörlerin başında sosyo-ekonomik eşitsizlik veya

istikrarsızlık,çocukların fiziksel olarak

cezalandırılmasını ve şiddeti teşvik ettiren sosyal ve

kültürel etkenler, ebeveyn çocuk ilişkisinde çocuğun

değersizleştirilmesi gelir (İbiloğlu Okan ,A., 2012). Genel

olarak ‘’çocuğun sağlığını , fiziksel gelişimini,

psikosoyal gelişimini olumsuz yönde etkileyen ,

yetişkin ,toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da

bilmeyerek yapılan hareket ya da davranışlara ‘’Çocuk

istismari’’ (child abuse) denilmektedir

(WHO ,1985 ;Siyez,2003 ,akt:Pelendecioğlu ,B., Bulut,S.,

2009).

Fiziksel istismar; 18 yaşından küçük çocuk ya da

gencin anne, babası ya da bakımından sorumlu başka kişi

tarafından sağlığına zarar verecek biçimde fiziksel hasara

uğratılması, yaralanması ya da yaralanma riski taşımasıdır.

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 17

Bu hasar elle ya da bir nesneyle vurularak, itilerek ,

sarsılarak ,yakılarak ya da ısırılarak olabilir

(Kaplan ,1996;Taner ve Gökler ,2004 ;akt :

Pelendecioğlu ,B., Bulut,S., 2009).Kısaca ‘’çocuğun kaza

dışı yaralanması’’ denilebilir.

Aile içinde çocuklara daha çok anneler tarafından

şiddet uygulandığı (Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu,

1998;Güler,Uzun ,Boztaş ve Aydoğan,2002 akt:

Pelendecioğlu ,B., Bulut,S., 2009) gözlenmektedir.Bulut

(1996)’un genç anneler üzerinde yaptığı çalışma da bu

bulguyu destekler niteliktedir.Çalışmaya göre annelerin %78

i çocuklara fiziksel istismarda bulunduklarını

söylemektedir(Bulut,1996 ,akt : Pelendecioğlu ,B.,

Bulut,S., 2009). .Bunu yanında Polat(2001) her iki

ebeveynin kendi cinsiyetindeki çocuğa karşı ,babaların daha

çok büyük yaştaki çocuklara ,annelerin ise daha çok küçük

yaştaki çocuklara fiziksel istismarda bulunduğunu

belirtmektedir (Polat,2001 ,akt: Pelendecioğlu ,B.,

Bulut,S., 2009).Kişilerin şiddet tepkileri üzerinde

büyüdükleri ortamın ,kültürün ve cinsiyetlerinin büyük

etkileri olduğu belirlenmiştir.Erkeklerin kızlara oranla

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 18

anne-babasının kendini dövmesini normal karşıladığını ve

tüm ergenlerin babanın dövmesine karşı daha fazla tepki

gösterdiklerini, anne-babanın ise kızlarını erkek

çocuklarına nazaran daha az dövdüklerini ,bunun yanında

annelerin babalara oranla daha az dövme eğilimi

gösterdiklerini gözlemlenmiştir

(Oskay,1985;Ayan ,2007 ,akt: Pelendecioğlu ,B., Bulut,S.,

2009). Bir bulgu da kadınların dayağın kimi zaman çocuk

için yararlı olduğunu daha fazla oranda düşündüklerini

belirtmeleridir (Zetyinoğlu ,Kozcu ,1990, akt:

Pelendecioğlu ,B., Bulut,S., 2009).

Taner ve Gökler’e göre,(2004) ergenlik çağındaki

kızların daha çok fiziksel istismara uğradığı saptanmıştır

(Taner, Gökler ,2004 , akt:Pelendecioğlu ,B.,

Bulut ,S.,2009). Video için ergenlik çağındaki bir kız

çocuğunun fiziksel şiddete uğrama görüntüsü seçilecektir.

Kişinin şiddete karşı tutumlarının oluşmasında

çocukluk dönemindeki aile yaşantısı, okulu ve çevresi çok

önem taşımaktadır. Dünyaya gözlerini açan bir çocuk, içinde

doğduğu toplumun kültürünü öğrenmeye başlayarak, insan olma

sürecine girer. Aile denilen en küçük toplumda bu süreçle

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 19

tanışan çocuk,daha sonra ‘’okul’’ denilen toplumsal bir

kurumda bu serüvenini devam ettirir.Daha sonra da toplumun

çeşitli katmanlarında bu ‘’kültürlenme’’ sürecini devam

ettirerek ‘’kişi’’ olur.İlk defa ailedeki bireylerle

muhatap olan yeni doğan çocuk, kişi olmayı büyük oranda bu

toplumdan öğrenir.Nitekim uzmanlara göre,okulöncesi dönem ,

çocuğun kişiliğinin %65’inin tamamlandığı dönemdir.Ailede

şiddet varsa , bu şiddet, yeni doğan çocuğun kimliğinin ve

kişiliğinin temel taşını oluşturur.Okullardaki yaşam da

ailede görülen kültürel değerlerin yaşadığı mekanlar

olarak,çocuğun kişiliğinin oluşmasında önemli bir yer tutar

(Okutan,M., 2012).

Üçüncü olarak şiddete uğrayan grup olarak transeksüel

bireyleri seçildi. Çünkü nefret suçu temelinde birçok

ortamda şiddete maruz kalmaktadırlar. Nefret suçu Black’s

Law Dictionary tarafından kurbanın etnik

kökeni,rengi,ırkı,dini ve cinsel yönelimi nedeniyle maruz

kaldığı şiddettir (Garner,1999,akt:Witten ,M.,T.,b.t).Bu

insanların şiddete uğrama sebepleri toplumun normatif

özelliklerinden olan ikili cinsiyet sistemine uyum

göstermemeleridir (Witten ,M.,T.,b.t).

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 20

Kuehnle ve Sullivan(2001) çalışmalarında erkek

eşcinsellerin kadın eşcinsellere oranla daha ağır ve daha

sık şiddete maruz kaldıklarını göstermiştir

(Kuehnle,Sullivan,2001, akt:Yavuz,M.,F.,ve ark, 2006).

Transseksüel kimliğe sahip bireyler gerçek hayatta

nefret suçuna bağlı şiddete, istismara çok yüksek

miktarlarda uğramaktadırlar (Witten ,M.,T., bt).Beyaz

ırktan olan biyolojik olarak erkek doğup sonradan kadın

olan transseksüel kimlikli bireylerle yapılan bir

araştırmada kişilerin çok büyük bir kısmının ağır düzeyde

fiziksel şiddete maruz kaldıkları

saptanmıştır.Katılımcıların %91’i fiziksel şiddete

uğradığını belirtmiştir (Witten,Eyler,1999).Bu çalışmadaki

bulgulara göre katılımcılar şiddet türleri arasında en çok

fiziksel şiddete uğradıklarını belirtmişlerdir.Erkek doğup

sonradan kadın olan transseksüel bireyler seçilmiştir

araştırma için. Çünkü diğer transseksüel ve homoseksüel

gruba nazaran en fazla fiziksel şiddete uğrayan gruptur.

Whitney ve Kite (1995) ‘ın çalışmasında heteroseksüel

erkeklerin heteroseksüel kadınlara oranla eşcinsel

erkeklere karşı daha fazla olumsuz tutum içinde oldukları

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 21

saptanmıştır (Whitney,Kite,1995 akt:Yavuz,M.,F., ve ark. ,

2006).Yapılan araştırmalara göre , Heteroseksüel erkeklerin

cinsel oryantasyona bağlı olarak meydana gelen şiddeti

sosyal anlamda kabul edilir olarak algıladıkları ve bu tür

şiddete karşı hoşgörü gösterdikleri yönündedir

(Franklin ,K.,2000, akt:Yavuz,F.,M., 2006).

Son olarak fiziksel şiddete maruz kalan bireyler

olarak yaşlı grubunu seçildi.Günümüzde yaşlı bireye yer

vermeyen hızlı teknolojik gelişmeler,sanayi toplumuna

geçiş,kırsal alandan kentsel alanlara göç, psikolojik ve

toplumsal destekleyici olan geniş ailenin yerini çekirdek

ailenin alması, kuşaklar arası gerilimin artması bir kriz

oluşturarak , yaşlının ihmaline ,yalnız kalmasına , öz

güvenini yitirmesine,yetersizlik ve faydasızlık duygularına

kapılmasına daha da önemlisi istismar edilmesine neden

olmaktadır (Karadeniz ,G.,2009 ).Çağdaş toplumlardaki çok

yönlü değişim ve ilerlemenin, yaşlıya verilen değeri ve

saygıyı,modernleşme ile aza indirgediği bilinmektedir.Bazı

kültürlerde yaşlılıkla saygınlık artsa da , yaşlının yine

de sosyal fonksiyonlarından vazgeçme zorunluluğu

doğmaktadır.Emeklilik de yaşlı kişinin mesleki değer

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 22

kaybına neden olmaktadır.Emekliliğe bağlı olarak da gelir

kaybına uğrama,olanakları sınırlamakta ve sosyo-ekonomik

statü kaybına yol açmaktadır.Gelir kaybı; kişinin ailedeki

rolünü de sarsmaktadır. (Karadeniz ,G.,2009 ). Yaşlı ve

yaşlılığa karşı tutumun ageizm, yaşlı ihmali ve etkisi

olduğu bildirilmektedir. Dünya literatüründeki

araştırmalara göre istismara uğrayan yaşlılardan bir çoğu

75 yaşın üzerindeki, hastalık ya da sakatlık yüzünden

savunmasız durumda olan ve istismarcı ile aynı evi paylaşan

kadın yaşlılardır. Çalışma için 75 yaş üstü kadınların

fiziksel şiddete uğradığı bir video seçilecektir. Çünkü

yaşlı grubunun içinde en fazla istismara uğrayan grubu bu

kişiler oluşturmaktadır.

Karadeniz ve arkadaşlarının (2009) yaptığı araştırmada

evde yaşlı bir birey ile birlikte yaşayan kız öğrencilerin

yanıtlarının daha olumlu yönde olduğu görülmüştür.

Yüksekokul (hemşirelik) öğrencilerinin, evde yemek

yapılırken yaşlı bireyin ihtiyaçlarına göre ayarlanması

gerektiği ve yaşlılarda düşmenin önlenmesi için önlemler

alınması gibi konularda diğer üniversite öğrencilerine göre

daha duyarlı oldukları görülmüştür. Bu farklılığı

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 23

yaşlılarla birlikte yaşayan ve çocukluğunu onlarla geçirmiş

kız öğrencilerin daha kolay empati kurabilmesine, yüksek

okul öğrencilerinin ise yaşlılar ve şiddet çalışmaları

gereken bir alan olduğu ayrıca eğitimleri bunu içerdiği

için daha duyarlı olabilmelerine bağlanabilir.

İnsanların fiziksel şiddete verdikleri olumsuz duygu

tepkisi onların şiddete ne kadar normal görüp

görmediklerinin göstergesidir. Çalışma gerçekleştirilirse

insanların cinsiyet, kültürlendikleri bölge ve

fakültelerine göre bazı grupların şiddetine verdikleri

tepki ölçüldüğünde bu örneklemin temsil ettiği evrene

yönelik şiddetin tanığı, mağduru, uygulayıcısı olma

durumlarını engellemek için eğitim ve bilgilendirme

programları oluşturulabilir.

H:Kadın, çocuk, transseksüel, yaşlı gruplarından kişilere

uygulanan fiziksel şiddete kadınlar erkeklerden daha fazla

olumsuz duygu tepkisi verir ve tutum sergiler.

H: Kadın, çocuk, transseksüel, yaşlı gruplarından kişilere

uygulanan fiziksel şiddete kentsel kesimde kültürlenen

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 24

bireyler kırsal kesimde kültürlenen bireylerden daha fazla

olumsuz duygu tepkisi verir ve tutum sergiler.

H: Kadın, çocuk, transseksüel, yaşlı gruplarından kişilere

uygulanan fiziksel şiddete edebiyat fakültesinde eğitim

gören kişiler mühendislik fakültesinde eğitim görenlerden

daha fazla olumsuz duygu tepkisi verir ve tutum sergiler.

Bağımsız Değişkenler: Cinsiyet (kadın, erkek) ,Eğitim

Görülen Fakülte (Edebiyat, Mühendislik), Kültürlenilen

Bölge (kırsal, kentsel) ,Belirlenen Grupların Fiziksel

Şiddetine Tanık Olma (video aracılığıyla)

Bağımlı Değişken: Fiziksel Şiddete Tanık Olma Durumlarında

Verilen Duygu Tepkisi (Duygulanım)

YÖNTEM

Katılımcılar

Deney’e 160 katılımcı katılacaktır. Katılımcılar Ege

Üniversitesi öğrencilerinden seçilecektir. Edebiyat

fakültesini temsilen Psikoloji, Sosyoloji ve Felsefe

bölümlerinden seçilmiştir. Bu bölümlerde okuyan insanlar

daha çok insanla ilgili çalışmalar yapıp bu konularda daha

yoğunlukta eğitim aldıkları için daha fazla olumsuz duygu

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 25

tepkisi gösterecekleri düşünülmüştür. Mühendislik

fakültesini temsil için ise Elektrik-Elektronik, Makine ve

İnşaat Mühendisliği bölümleri seçilmiştir Bu mühendislik

dallarındaki öğrenciler daha çok madde ile ilgili eğitim

alıp çalıştıkları için daha az olumsuz duygu tepkisi

verecekleri düşünülmüştür. Bu bölümlerin 3. Sınıflarının

ders hocaları ile konuşulup deney şartlarını sağlayacak

katılımcılar seçmek adına kısa bir anket uygulaması

yapılacaktır. Bu anket katılımcıların cinsiyetlerini,

kültürlendikleri bölgeyi ve cinsel yönelimlerini saptama,

iletişim bilgisi saptama amaçlıdır. Şiddete uğrayan

gruplardan biri transseksüel bireyler olduğu için ve onlara

yönelik nefret duygularını saptamak amacıyla deneye sadece

heteroseksüel katılımcılar alınacaktır. Her fakülteyi

temsil eden gruptan 40 erkek 40 kadın olmak üzere 80

katılımcı seçilecektir. Fakülteyi temsil eden gruplardan

seçilen erkek ve kadın katılımcı gruplarının 20 si kırsal

kesimde kültürlenme, 20 si kentsel kesimde kültürlenme

koşulunu sağlaması gerekmektedir. Yani 20 kadın, edebiyat

fakültesinde eğitim gören, kırsal kesimde kültürlenmiş; 20

kadın, edebiyat fakültesinde eğitim gören, kentsel kesimde

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 26

kültürlenmiş; 20 erkek, edebiyat fakültesinde eğitim gören,

kırsal kesimde kültürlenmiş;20 erkek, edebiyat fakültesinde

eğitim gören, kentsel kesimde kültürlenmiş; 20 kadın,

mühendislik fakültesinde eğitim gören, kırsal kesimde

kültürlenmiş, 20 kadın, mühendislik fakültesinde eğitim

gören, kentsel kesimde kültürlenmiş;20 erkek, mühendislik

fakültesinde eğitim gören, kırsal kesimde kültürlenmiş;20

erkek, mühendislik fakültesinde eğitim gören, kentsel

kesimde kültürlenmiş olmak özelliklerini taşıyan 8

katılımcı grubu olması gerekmektedir. Bu katılımcı

gruplardan 10 kişi deney düzeneğine girerken 10 kişi

kontrol düzeneğine girecektir. Bu 10 kişilik gruplar her

grubun kendi içinde iletişim bilgisi olarak yazılan telefon

numaraları yazılıp bir torbaya atılıp seçilerek random bir

şekilde belirlenecektir. Katılımcılara katılacakları için

20 TL ödeme yapılacaktır. Bu ücret katılımcılar seçilip

arandığı esnada kişiye söylenecektir.

Araçlar

Deney grubuna kadın, çocuk, yaşlı ve transseksüel

gruplarından kişilerin fiziksel şiddete maruz kaldığı bir

video izletilecektir. Kontrol grubuna ise yine aynı

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 27

grupların bulunduğu kişilerin fiziksel şiddete maruz

kalmadığı bir video izletilecektir. Video televizyonda

çıkan şiddet haberlerinden kesitler bir araya getirilerek

hazırlanacaktır. Video kadın, çocuk, yaşlı ve transgender

gruplarındaki kişilerin fiziksel şiddetini temsil

edecektir. Kontrol grubu için de aynı gruplardan insanların

bulunduğu fiziksel şiddet uygulanmayan bir video daha

hazırlanacaktır. Bu videodaki görüntüler filmler ve

belgesellerden kesitler alınarak oluşturulacaktır. Süreler

ise eşit oranda olacaktır. Katılımcıların yüz ifadelerinin

algılanıp analiz edildiği ve kişinin ne şiddette hangi

duyguyu gösterdiğini saptayan Noldus Face Reader V5 isimli

program kullanılacaktır. Program Türkiye Distribütörü

Commat Ltd. aracılığıyla edinilecektir. Hem videoyu hem de

katılımsının görüntüsünü aynı anda analiz edebilen bu

program, katılımcının videonun hangi saniyesinde yüzündeki

ifadedeki duyguları ve yoğunluklarını gösterecektir.Aynı

zamanda kişinin yüz ifadelerini negatif , pozitif ve nötr

olarak sınıflandırabilmektedir.Bu özellikle negatif bir

duygulanım göstermeleri beklendiği için araştırma için

önemli bir unsurdur. Face Reader’ın kendi analiz

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 28

mekanizması vardır. Yüz ifadelerindeki duyguları nötr,

mutlu, üzgün, öfkeli, şaşırmış, korkmuş ve tiksinmiş olmak

üzere 7 kategoriden incelemektedir. Görüntüdeki resme veya

videoya göre yüz ifadesini algılamakta 7 duygu kategorisine

göre sınıflamakta ve duygunun yoğunluğuna göre 0 ile1

arasında bir değer vermektedir. 0 duygunun olmadığını 1 ise

tamamen var olduğunu göstermektedir. Katılımcıların

görüntüsü monitörün üstüne yerleştirilen bir web cam

vasıtası ile kayıt altına alınacaktır. Katılımcıların bu

gruplardaki kişilere uygulanan fiziksel şiddete yönelik

duygusal tepkilerini bir de kişilerin kendi söylemlerinden

almak ve deneyin bulgularını daha güvenilir hale getirmek

amacıyla Pozitif ve Negatif Duygulanım Ölçeği

kullanılacaktır. Ayrıca gerçek ve yapay yüz ifadeleri Face

Reader tarafından ayrılamadığı için bu ölçek ölçümü daha da

sağlamlaştıracaktır. Ölçekler karışmasın ve önceki

demografik bilgilerle eşleştirilebilsin diye katılımcı

numaraları ile numaralandırılırlar.

İşlem

Deney Ege Üniversitesi Psikoloji Bölümü Laboratuarında

gerçekleştirilecektir. Bilgisayarın üstüne katılımcının

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 29

görüntülerini almak için web cam yerleştirilecektir.

Hazırlanan videolar bilgisayara atılacaktır. Katılımcılar

araştırmanın ayrıntılarını bilmeyen ve hangi grubun kontrol

hangi grubun deney grubu olduğunu bilmeyen deneyci

tarafından karşılanacaktır.Katılımcıya çalışmanın

önyargıyla ilgili bir çalışma olduğu söylenecektir. Daha

sonra katılımcılara araştırmacı tarafından bilgilendirilmiş

onam formu imzalatılacak ve araştırmacı laboratuardan

ayrılacaktır.

Katılımcılara, çift körleme sistemi de bozulmaması

amacıyla sadece videoları izlemesi, her video bitiminde

ölçek yönergesini okuyup 20 duyguyu barındıran Pozitif ve

Negatif Duygulanım Ölçeğini doldurması, videolar boyunca

yüzünü monitörden ayırmaması gerektiği yönergesi

verilecektir. Videoyu açtıktan sonra deneyci odadan

çıkacaktır. Random olarak kontrol veya deney düzeneğine

girecek katılımcılar tek tek deney ve kontrol düzeneklerine

alınacaktır. Katılımcı deneye girdiğinde öncelikle kadına

uygulanan fiziksel şiddeti içeren videoyu izleyeceklerdir.

Her 5 dk sürecek şekilde hazırlanacaktır. Video bittikten

sonra Pozitif ve Negatif Duygulanım Ölçeğini doldurmasını

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 30

sağlamak için deneyci odaya gelecektir. Katılımcının ölçeği

doldurması bekleyip videoyu başlatıp tekrar gidecektir.

Diğer videolarda da sistem aynı şekilde işleyecektir. Video

sıralaması deney ve kontrol grubunda da kadın, çocuk,

transseksüel ve yaşlı şeklinde olacaktır. Deney bitiminde

katılımcılara vaat edilen ücret ödenecektir.

Katılımcıların görüntüleri ve hazırlanan videolar Face

Reader V5 programına yüklenecek.Program kalibrasyonu

gerçekleştirilecek.Programın yüz ifadelerini daha iyi

analiz edebilmesi için katılımcıların yaşı ve cinsiyeti

girilecektir.Her katılımcının yüz ifadeleri ve izledikleri

videolar eşleştirilecek , her videonun her kısmında kişinin

verdiği duygusal tepkilere bakılarak hangi duygunun hangi

yoğunlukta ifade edildiği saptanacaktır.

Face Reader V5 ‘ten toplanan veriler program paketinin

de içinde olan Project Analyze Module ile analiz

edilecektir. Hem bireysel hem de katılımcıların tümünü

içeren çoklu analizler yapılabilmektedir. Pozitif ve

Negatif Duygulanım Ölçeğinden toplanan verilerin

katılımcıların cinsiyet, fakülte ve kültürlendiği bölge

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 31

değişkenleri ile ilişkisine Three Way Anova yöntemi ile

SPSS 17.0 aracılığıyla bakılacaktır.

EKLER

EK-1

Katılımcı Belirleme Anketi

Merhaba Sayın Katılımcı,

Aşağıdaki sorular psikolojik bir araştırma için

gerekli şartları sağlayıp sağlamadığınızı ölçmek amacıyla

oluşturulmuştur. Deneye katılım için seçildiğiniz takdirde

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 32

verdiğiniz telefon numarasında aranacaksınız. Deneye

katıldıktan sonra katılımcılara katılımları karşılığında 20

TL ödenecektir. İyi Günler Dilerim.

Ege Üniversitesi Psikoloji 2.

Sınıf Öğrencisi

Duygu Eslek

Bölümünüz:

Yaşınız:

Biyolojik Cinsiyetiniz:

Cinsel Yöneliminiz:

Hayatınızın En Uzun Döneminin Geçtiği Bölge: Köy

( )

Belde ( )

İlçe ( )

İl ( )

Cep Telefonu Numaranız:

EK-2

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 33

Bu ölçek farklı duyguları tanımlayan bir takım sözcükler

içermektedir. Az önceki videoyu izlerken nasıl

hissettiğinizi düşünüp her maddeyi okuyun. Uygun cevabı her

maddenin yanında ayrılan yere (puanları daire içine alarak)

işaretleyin. Cevaplarınızı verirken aşağıdaki

puanları kullanın.

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 34

KAYNAKÇA

1. Attepe , S., Tunç , M.(27-28 Nisan 2012). Üniversiteöğrencilerinin şiddet mağduru kadın algısı: Bir niteliksel araştırma. 1Aralık 2013 .http://www.mutlucocuklar.org/pdf/kadinvecocuksiddet/cilt2.pdf#page=97 .

2. Bhanot, S .,Senn, Y. C. (2007). Attitudes towardsviolence against women in men of south asian ancestry:Are acculturation and gender role attitudes importantfactors?Journal of Family Violence, 22 (1) , 25-31. RetrievedDecember, 1, 2013 ,http://download.springer.com/static/pdf/125/art%253A10.1007%252Fs10896-006-9060-0.pdf?auth66=1386114858_803f882d47993cad89c67aabe1a56223&ext=.pdf .

3. Danner ,L., Sidorkina ,L.,Joechl ,M., Duerrschmid , K.(2013). Make a face! Implicit and explicit measurementof facial expressions elicited by orange juices usingface reading technology . Food Quality and Preference, 32 ,167-172 .

4. Face Reader Methodology. (b.t), 23Aralık 2013 ,http://www.noldus.com/webfm_send/618 .

5. Güler , N., Tel , H. ve Tuncay Özkan , F. (2005).Kadının aile içinde yaşanan şiddete bakışı. CumhuriyetÜniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 27(2) ,51-56, 23 Kasım 2013,http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1081.pdf .

6. Gümüş, A. (27-28 Nisan 2012). Muhafazakâr otoriteryeneğilimler, cinsiyet ayrımcılığı ve kadına yönelik şiddet. 1 Aralık 2013,http://www.mutlucocuklar.org/pdf/kadinvecocuksiddet/cilt2.pdf#page=97 .

7. İbiloğlu Okan, A. (2012). Aile içi şiddet. PsikiyatrideGüncel Yaklaşımlar, 4(2) ,204-222, 23 Kasım 2013,

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 35

http://www.cappsy.org/archives/vol4/no2/cap_04_13.pdf .

8. Karadeniz , G., Uçum Yanıkkerem , E., Dedeli , Ö.,Oran , S., Talaz ,D., Sürüm , S. (2009). Üniversiteöğrencilerinin yaşlı istismarına yönelik düşünceleri.Aile ve Toplum 5(17) ,77-87, 23 Kasım 2013 ,http://www.ailetoplum.gov.tr/upload/athgm.gov.tr/mce/eskisite/files/AILE_VE_TOPLUM_17_AILE_DERGI_17._SAYI.PDF#page=78 .

9. Karataş , B., Derebent , E., Yüzer , S., Yiğit , R. veÖzcan , A. Kırsal kesin kökenli kadınların aile içi şiddete ilişkingörüşleri. 23 Kasım 2013,http://cws.emu.edu.tr/en/conferences/2nd_int/pdf/Karatas%20B.%20Derebent%20E.%20Yuzer%20S.%20Yigit%20R.%20Ozcan%20A..pdf .

10.Kidd , D. J., Witten , M. T.(2007/2008) , Transgenderand transsexual identities: The next strange fruitHate crimes, violence ,and genocide the global trans-communities. Jounal of Hate Studies 6(1) ,31-63, 1 Aralık2013,http://journals.gonzaga.edu/index.php/johs/article/view/86/0 .

11.Okutan, M. (27-28 Nisan 2012). Türk eğitim sistemi, Türkkültürü ve kadına şiddet,. 1 Aralık 2013,http://www.mutlucocuklar.org/pdf/kadinvecocuksiddet/cilt1.pdf#page=97 .

12. Pelendecioğlu ,B., Bulut,S. (2009). Çocuğa yönelikaile içi fiziksel istismar. Abant İzzet Baysal ÜniversitesiDergisi, 9(1), 50-62, 1 Aralık 2013,http://www.efdergi.ibu.edu.tr/index.php/efdergi/article/viewFile/1044/1930 .

13.Şentürk, Ü.(27-28 Nisan 2012). Popülerleşen kadın ve çocuğayönelik şiddetin kültürel dayanağı, 1 Aralık 2013 ,http://www.mutlucocuklar.org/pdf/kadinvecocuksiddet/cilt1.pdf#page=97 .

14.Surbhi,B., Senn ,Y.,C.,(2007).Attitudes TowardsViolence Against Women In Men of South Asian Ancestry:

Fiziksel Şiddete Duygusal Tepki 36

Are Acculturation and Gender Role Attitudes ImportantFactors? ,J Fam Viol ,(22) ,25-31.

15. Uğurlu Sakallı, N., Ulu, S.(2003).Evlilikte kadınayönelik şiddete ilişkin tutumlar:Çelişik duygulucinsiyetçilik,yaş,eğitim ve gelir düzeyinin etkileri.Türk Psikoloji Yazıları,6(11-12) ,53-65, 23 Kasım2013 ,http://www.turkpsikolojidergisi.com/ .

16. Yavuz, M. F., Dalkanat, N.,Gölge , Z. B. veMüderrisoğlu ,S. (2006). Eşcinsel erkeklere yönelikfiziksel şiddetin değerlendirilmesi. Adli Tıp Dergisi, 20(2),15-21, 1 Aralık 2013,http://scholar.googleusercontent.com/scholar?q=cache:J3NjjmE1HAEJ:scholar.google.com/+E%C5%9Fcinsel+erkeklere+y%C3%B6nelik+fiziksel+%C5%9Fiddetin+de%C4%9Ferlendirilmesi.&hl=tr&as_sdt=0,5.

17. Yıldız, İ. (2012). Kadına yönelik şiddet: İnanç ve gelenekler. 23Kasım 2013,http://www.iikv.org/academy/index.php/ulusalsemp/article/view/818/947 .